Η Ι Ε Ρ Α Μ Ο Ν Η Χ Ρ Υ Σ Ο Σ Τ Ο Μ Ο Υ Τ Ο Υ Κ Ο Υ Τ Σ Ο Υ Β Ε Ν Τ Η

υπό Ιωάννου Π Τσικνοπούλλου καθηγητού του Παγκυπρίου Εμπορικού Λυκείου Λάρνακας

Λευκωσία 1959

1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ

Περί τα έντεκα μίλια βορείως της Λευκωσίας εις ύψος 512 μέτρων από την επιφάνειαν της θαλάσσης επιβλητική προβάλλει εις τας νοτίους πλευράς του Πενταδακτύλου η Ιερά Μονή του Χρυσοστόμου η γνωστή ως

bull laquoη εν τω όρει του Κουτζουβένδη του Ιερού Χρυσοστόμου Μονήraquo (Τ10β) bull laquoο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος επί του όρους Κουτσουβέντηraquo (ΧΚ τ Β σ 148) bull laquoη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου του Κουτσουβέντηraquo (ΧΚ τ Α σ 258 261-4) bull laquoη Μονή του Κουτσουβένδηraquo (ΚΑ σ 15 ΒΧ σ 34 ΣΜ τ Β σ 20) bull laquoο Κουτζουβέντηςraquo (MX τ Α σ 30 ΦΚ εν ΚΕΚ σ 161)

Η θέα από την σεβασμίαν αυτήν Μονήν είναι τερπνοτάτη laquoΑν και υστερει εις μεγαλοπρεπειαν την οποιαν αντικρυζει τις εις αλλας Μονας της Νησου εν τουτοις προσφερει και αυτη απολαυσεις ορασεως από αυτήν εχεις μαγευτικην αποψιν της πεδιαδος της Λευκωσιας και των περιχωρων της τα οποια είναι πληρη αγροκτηματων και χωρίωνraquo (ΜΤΚ σ 57)

Πισω από την Μονην εις αποστασιν δυο περιπου ωρων προς τα βορειοδυτικα υψουται σχεδον κατακόρυφα το υψηλοτερον της οροσειρας τμημα 3131 ποδων την κορυφην του οποιου στολιζει laquoτο Φρουριον του Μπουφφαβέντο ή Κουτζουβένδη ή το Φρουριον του Λεοντος ή το Φρουριον των Εκατόν Σπιτιών ή τα Σπιτια της Ρηγαιναςraquo (ΓΚ σ 296 ΤΝ σ 25 ΡΚΚ σ 58)

Η ανοδος εις το Φρουριον αυτο παρουσιαζει εξαιρετικον ενδιαφερον laquoΟλιγοι των επισκεπτων του Αγιου Χρυσοστόμου παραλειπουν να επισκεφθουν τα ερειπια του αρχαιου Φρουριου του Μπουφφαβέντο επί της υψηλοτερας κορυφης της βορειου οροσειρας Αι πλαγιαι του βουνου επί του οποιου το Φρουριον εγειρεται απεχουν δυο περιπου μιλια από τον Αγιον Χρυσόστομον και φθανει κανεις εις αυτάς με ομαλον ανηφορικον δρομον Απο εκεί βλέπεις την κορυφην και σου φαινεται αδυνατον ν αναρριχηθείς εις αυτήν αλλά με καποιαν ριψοκινδύνευσιν αναρριχωμενος με ποδια και χερια επανω εις στενας αυλακωσεις και προεξοχας φθανεις μετα μισην ωραν εις τα ερειπια του αρχαιου Φρουριου το οποιον επιτηδες κατηδαφισθη από τους Ενετους μαζί με διαφορα αλλα εις την Νησον Ειναι αξιον θαυμασμου πώς ανθρωποι μπορεσαν ποτε να ανεγειρουν ενα οικοδομημα τοσον στερεον και εκτεταμενον με εκατον περιπου δωματια όταν προπαντων σκεφθης το νερο που εχρειαζετο δια το κτισιμονmiddot όταν ομως δεις τις εκεί δεξαμενες πιστευεις οτι αυτες εκτισθησαν πρωτα και επειτα το νερο της βροχης εχρησιμοποιηθη δια την κατασκευην του Φρουριου

Απο το υψηλοτατον του Φρουριου αυτου ακρον βλέπεις ολην την Νησον και την θαλασσαν η οποια την περιβαλλει εκτος βεβαια του σημειου εις το οποιον το ορος Ολυμπος αποκρυπτει μικρον μερος της Η θεα είναι εκτεταμενη με εν βλεμμα αντικρυζεις τας επαρχιας της Νησου και τα βουνά της Καραμανιας και της Συρίας τα οποια υποθετω οτι είναι η οροσειρα του Λιβάνου

laquoΗ καθοδος από το βουνο είναι κουραστικη οσον και η ανοδος και τοσον αποτομος ωστε χρειαζεσαι μιαν ωραν δια να κατεβειςraquo (ΜΤΚ σ 72 73)

laquoΗ τραχεια αυτη κορυφη εχει εμφανισιν σχισμενης καρδιας και υπενθυμιζει εν μικρογραφια το Μυτερό Βουνό των Πυρηναιωνraquo (ΣΤΚ σ 111)

laquoΑπο όλα τα ερειπια της ιπποτικης εποχης τα ερειπια του Μπουφφαβεντο του περιφρονητού των θυελλών είναι βεβαια τα ευγενεστερα και περισσοτερον ενδιαφεροντα Ποτε δεν εχω ιδει

λεπτοτερον συνδυασμον μεγαλειου κρημνων και ρωμαντικου θελγήτρου από αυτον που ευρισκει κανεις εις το ευρυχωρον αυτο ερειπιονraquo (ΦΛΚ σ 47 κε)

Η ποιητικη αυτη αναρριχησις σπανιωτερον επιχειρειται σημερον διοτι οι πολλοι χρησιμοποιουντες τον εσχάτως διανοιχθεντα ελικοειδη αυτοκινητοορομον προχωρουν από την Ιεραν του Χρυσοατομον Μονην μονον μεχρι της βασεως της υψηλης αποκρημνου πλαγιας απ εκεί δε όσοι φιλομαθεις και φιλοι της φυσεως ανερχονται εις τα ιστορικα του Βουφαβεντο υφη ακολουθουντες ασφαλες μονοπατι

Το Φρουριον αυτο υπηρχε και επί Βυζαντινων οπως καταφαινεται από την εξης ιστορικην αφηγησιν

laquoΟ Βασιλευς της Αγγλιας (Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος) μετα τον γαμον του με την Βερεγκάριαν της Ναβάρρας εις την Λεμεσον ακουσας οτι η κορη του Αυτοκρατορος (Ισαακιου του Κομνηνου Δεσπότου της Κυπρου 1184 mdash 1191) ευρισκετο εις ενα πολυ οχυρον Φρουριον εσπευσε προς αυτο με τον στρατον του Οταν επλησιασεν η κορη του Αυτοκρατορος εξηλθεν εις συναντησιν του και πιπτουσα εις τους ποδας του εδηλωσεν υποταγην θετουσα εαυτην και το Φρουριον εις το ελεος του Τοιουτοτροπως παρεδοθη εις αυτον το οχυρωτατον Φρουριον που ωνομαζετο Βουφφεβέντ και επειτα παρεδοθησαν ολαι αι πολεις και τα Φρουρια της (εν Κυπρω) Αυτοκρατοριαςraquo (Benedict of Peterborough εν ΚΕΚ σ 6 ΓΚ σ 297)

Ανακριβη είναι επομενως οσα σημειωματα αναγουν την ανοικοδομησιν του Φρουριου εις την της Φραγκικης περιοδου (ΜΤΚ σ 72 73)

Το αντικρυσμα της Μονης δεν είναι ολιγωτερον γοητευτικον laquo1878 Ελαιοδενδρα είναι φυτευμενα εις τας πλησιον πλαγιας και ροδοδαφνες στολιζουν τας οχθας μικρου ρυακος Ο αηρ είναι οροσερος και μυρωμενος και ακουεις από καιρου εις καιρον τον γλυκυν ηχον των κουδουνιων προβατων και αιγων που βοσκουν κατω από την Μονην Εις τον κηπον του Μοναστηριου υψουνται τρια αγερωχα κυπαρισσια και μια εξαιρετη χουρμαδια Πυκνος κισσος σφιχταγκαλιαζει τους κλαδους των παλαιων μηλιων και πορτοκαλλιων Το ματι από την πλατεια αγερωχη και κρημνωδη εκτασι και από την ξερη ηλιοψημενη πεδιαδα με ανακουφισι εγυριζε τωρα προς το μαλακο πρασινο του σκιερου κηπου και προς το τρεμουλιαστο νερο τουraquo (ΦΛΚ σ 50)

2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ

Η τοπωνυμια laquoΚουτζουβένδηςraquo ή laquoΚουτζουβέντηςraquo διασωζει το αρσενικον γενος διοτι αναφερεται εις το ουσιαστικον laquoΧρυσοστομοςraquo είναι απιθανον ομως οτι προηλθεν από το παρωνυμιον laquoκουτσαφέντηςraquo το οποιον κατα τον Σ Μενάρδον δυνατον να ειχεν ο ιδρυτης της Μονης (ΜΤ εν laquoΑθηναraquo τ 17ω σ 399)

Το παραδεδομενον laquoΚουτζουβενδηςraquo και laquoΚουτζουβεντηςraquo και νυν εν χρησει laquoΚουτσοβέντηςraquo είναι λεξις Φραγκική με πρωτον συνθετικον το Γαλλικον couche ή το Ιταλικον cuccia τα οποια αναγνωριζονται εις την εν Κυπρω χρησιμοποιουμενην λεξιν laquoη κούτσηraquo = η φωλεά η κοιτη (λαγωού) (ΧΞΓ σ 82) Το δευτερον συνθετικον της τοπωνυμιας είναι το Ιταλικον vento = ανεμος Επομενως Κουτσοβεντης είναι τοπος αποτελων φωλεαν ανεμου κοιτην ανεμου Πραγματι δε η περιοχη της Μονης πειραζεται πολυ από τον ανεμον λογω του φυσικου υψηλου φραγματος το οποιον σχηματιζεται υπο του υπερκειμενου ορους

Και η ονομασια laquoBuffaventoraquo laquoΒουφαβεντοraquo παρομοιαν σημασιαν εχει ως παραγομενη από δευτερον συνθετικον vento = ανεμος και πρωτον συνθετικον laquoβουφαraquo = laquoγουφαraquo = σκοτεινη

μεσαιωνικη φυλακη ορυγμα κοιλωμα εκ του Ενετικου gufo = κοιλος (ΧΞΓ σ 69 70) και επομενως Βουφαβεντο είναι κοιλωμα ανεμου τοπος εις τον οποιον συγκεντρωνεται ανεμος

laquoΛεγεται από τους Ιταλους Μπουφαβέντο δια τους πολλους ανεμους οπου εκεί βασιλευουσινraquo (ΚΚ σ 72)

3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Η ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ιδρυθη laquoκατα την παλαιαν Χριστιανικήν εποχην οτε η Κυπρος ητο τμημα της Αυτοκρατοριαςraquo πιθανωτατα μαλιστα laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo δηλ επί Κωνσταντινου του Μεγαλου (ΒΠ σ 22 ΜΤΚ σ 57)

Σχετικη παραδοσις αναφερει τα εξης

laquoΜια Βυζαντινη Αυτοκρατειρα αρρωστησεν από λεπραν επειδη δε η ηλιακή θερμότης του θερους ηυξανε τους πονους της εκτισεν εις την κορυφην υψηλου βουνου μιαν κατοικιαν εις την οποιαν εμενε κατα τους θερινους μηνας Επερασαν πολλα χρονια χωρις να δυνηθη να ευρη θεραπειαν Είδε τοτε εις τον υπνον της οραμα το οποιον της επεβαλε να κατεβεί εις τα δεξια του βουνου να βρει μιαν πηγην τρεχαμενου νερου και εις αυτήν να πλυθη και να θεραπευθη Ανευ αναβολης διεταξε τους υπηρετας της και την κατεβασαν από την κορυφην ερευνησε προσεκτικα ολην την ημεραν ευρηκε την πηγην του νερου το οποιον και σημερα τρεχει μεσα εις την Μονην επλυθη και ιατρευθη αργοτερον δε εις ενδειξιν ευγνωμοσυνης εκτισε Ναον εις τιμην της Αγιας Τριαδος και γυρω από τον Ναον Μοναστηρι το οποιον περιβαλλουν υψηλοι πετρινοι τοιχοιraquo (ΒΠ σ 22 23)

Παραδοσις συμπληρωματικη λεγει οτι εις την ιαματικην πηγην ελουσθη και εθεραπευθη κατα πρωτον το σκυλλακι της Βασιλισσης ή Πριγκιπισσης εις το οποιον μετεδοθη η λεπρα της επειτα δε και η ιδια η Βασιλισσα ή Πριγκιπισσα όταν οι υπηρεται της το παρηκολουθησαν και ειδαν που ελουετο

laquoΗ Κυρια αυτη ητις λεγεται οτι επασχεν εκ δερματικου νοσηματος ειχε κυναριον ως αχωριστον συντροφον κατα την ανα τα ορη μονωσιν της Το ζωον αυτο εν τελει προσεβληδη υπο του κατατρυχοντος την δεσποιναν του νοσηματος ευθυς δε μετα τουτο εθεάτο καθημερινως να κατερχεται από το ορος και μετα τινας ωρας να επιστρεφη καταφανως ωφελημενον εκ της καθοδου ταυτης Το παρηκολουθησαν λοιπον και το ειδον να λουεται εις τινα πηγην πλησιον του τοπου όπου βραδυτερον εκτισθη το Μοναστηριον Η Πριγκιπισσα παρατηρησασα το αγαθον αποτελεσμα της χρησεως του υδατος της πηγης υπο του κυναριου απεφασισε να δοκιμαση και αυτη το φαρμακον τοσον δε αποτελεσματικον απεδειχθη τουτο ωστε εντος ολιγων ημερων η Ευγενης Κυρια ανεκτησε την προτεραν υγειανraquo (ΑΒΤ σ 281 ΒΤ σ 377 ΧΚ σ 148)

Προστιθεται επισης η πληροφορια οτι η Πριγκιπισσα ονόμασε την Ιεραν Μονην με το όνομα του Αγιου Χρυσοστόμου και την εθεσεν υπο την προστασιαν εκεινου διοτι εκεινος της απεκαλυψε δι οραματος τον τοπον και τον τροπον της θεραπειας της (ΠΑ σ 260 ΧΚ σ 149 ΒΤ σ 377)

Αλλη παραδοσις προσθετει οτι η θεραπευμενη Κυρια είναι θαμμενη μεσα εις την Εκκλησιαν δεξια της δε και αριστερα της εχουν ταφη αι δυο πισται υπηρετριαι της

laquo1762 Εις τον προναον της μαρμαροστρωτης Εκκλησιας βλέπεις επιτυμβιον πλακα υπερανω της οποιας οι Ελληνες φροντιζουν να καιη αδιαλειπτως ενα κανδηλι διοτι λεγουν οτι αυτος είναι ο ταφος της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν Πλησιον της εχουν ταφη δυο δουλαι της που ησαν αι ευνοουμεναι της και επιθυμούσε να τας εχη και εις τον θανατον μαζί της από

ευγνωμοσυνην διοτι την εβοηθησαν και την περιποιηθησαν κατα την τελευταιαν ασθενειαν τηςraquo (ΜΤΚ σ 58)

Το οτι η Βασιλισσα ή Βασιλοπουλλα ή Ευγενης Κυρια ελουσθη εις Αγιασμα και εθεραπευθη και εκτισε πλησιον αυτου Εκκλησιαν ή Μονην λεγεται ως παραδοσις και δια την Ιεραν Μονην του Αγιου Νεοφυτου και δια τον Ιερον Ναον της Σκιλλουρας και δι αλλας εν Κυπρω παλαιας Εκκλησιας ευλογως δε γενναται εκ τουτου η υποψια οτι η ιδια παραδοσις επαναλαμβανεται και δια την Ιεραν Μονην Χρυσοστόμου δια να μετριαζεται η δυσκολια η οποια συνανταται εις τον καθορισμον του ακριβους χρονου της ιδρυσεως της (ΤΙΚ σ 274)

Τι λοιπον να πιστευσωμεν δια την ιδρυσιν της Μονης Υπο ποιου ιδρυθη και ποτε

Δυνατον να ιδρυθη από την μητερα του Αυτοκρατορος Κωνσταντινου του Μεγαλου την Αγιαν Ελενην όταν αυτη laquoεπανερχομενη εκ της Ιερουσαλημ εν τη οποια ευρε τον Τιμιον Σταυρον του Χριστου κατα τυχην προσωρμισθη τω 328 εις την νοτιον παραλιαν της Νησου εις την κωμην Μαρίν κειμενην παρα την αρχαιαν πολιν Μάριον και παρα τον ποταμον Τέτιον εκτοτε ενεκα αυτης καλουμενον Βασιλοποταμον Εξεπλαγη δ ιδουσα την αλλοτε ευ οικουμενην Νησον ερημον νυν σχεδον καταστάσαν υπο τε της ανομοριας και των συχνων σεισμων τοσαυτην δ ελαβεν υπερ της Κυπρου συμπαθειαν ωστε εκτισεν εις αυτήν Ναους και επροικισεν αυτους δια τεμαχιων του Τιμιου Σταυρουraquo (ΣΚ σ 392)

Την εκδοχην αυτήν ενισχυει τοσον η πληροφορια την οποιαν εν τοις προηγουμενοις ανεγραψαμεν οτι πιθανωτατα μαλιστα ιδρυθη η Μονη laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανικου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ σ 57) οσον και η προ 220 ετων δοθεισα ιστορικη βεβαιωσις οτι ο παλαιοτερος των δυο εν τη Μονη Ναων ωνομαζετο laquoΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

Αν κατα τα ανωτερω δεχθωμεν την Αγιαν Ελενην ως ιδρυτριαν της Ιερας Μονης ευκολα πλεον ερμηνευομεν την παραδοσιν περι της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν ευγνωμονουσα διοτι εθεραπευθη με το υδωρ του Αγιασματος και τιμητικως δια τουτο εταφη εν αυτη

Η παραδοσις αυτη μας πληροφορει οτι laquoη Πριγκιπισσα που είναι θαμμενη σ αυτη (την Εκκλησια) ζουσε στο οικημα που βρισκεται στην κορυφη του βουνου δια καλυτεραν προστασιαν εναντιον της βιας των Ναϊτών οι οποίοι κατα την εποχην εκεινην προσπαθουσαν να κυριαρχησουν παντουraquo (ΒΤ σ 377 ΜΤΚ σ 72 73)

Επιτρεπεται συνεπως να πιστευσωμεν οτι κατα το τελος του δωδεκάτου αιωνος οτε η Κυπρος περιηλθεν υπο τους Λατινους καποια αρρωστη Ελληνις Πριγκιπισσα κατεφυγεν εις το επί της κορυφης του Βουφαβεντο οικημα δια προστασιαν θεραπευθεισα δε εις την ιδιαν πηγην εις την οποιαν ελούσθη και εθεραπευθη το σκυλλακι της που εκολλησε την δερματικην της παθησιν με πλουσιαν δαπανην εξ ευγνωμοσυνης ανεκαινισε την Μονην και εξηφανισε τα φρικτα ιχνη των καταστροφων που επεφεραν ες αυτήν οι ξενοι κατακτηται η αναμνησις δε του ευεργετικου αυτου εργου εχαρισε συν τω χρονω εις την ευγενη εκεινην Κυριαν τον τιτλον της ιδρυτριας της Μονης

Το οτι η Ιερα Μονη κατα τας αρχας της Φραγκικης κατοχης υπεστη καταστροφας και διωξιν συναγεται και εκ του γεγονοτος οτι πολλοι τοτε των Χρυσοστομιτων Μοναχων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων (Τ77β ΤΝ Σ 41)

4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ

Το νερο της Ιερας πηγης με το οποιον εθεραπευθη το σκυλλακι της Ευγενους Κυριας και αυτη η ιδια διοχετευεται εις την Μονην εξ αποστασεως πεντακοσιων περιπου βηματων και δεν επαυσε να εχη τας θαυμαστας ιαματικας ιδιοτητας του οπως υπο πολλων μαρτυρειται laquo1680 Η πηγή διατηρει ακομη την ιδιοτητα της διοτι καθημερινως ερχονται να λουσθουν εκεί και λεγουν οτι ευρισκουν θεραπειανraquo (ΒΤ σ 377)

laquo1730 Το νερο εις το οποιον ελουσθη και εθεραπευθη η βασιλισσα της Κυπρου εξακολουθει να χρησιμοποιηται επωφελως από προσωπα εχοντα την παθησιν εκεινηνraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

laquo1878 Ειναι βεβαιον οτι προ διακοσιων ετων πληθη λεπρων επεσκεφθησαν τον τοπον αυτον δια να λουσθουν εις το ρευμα του Μοναστηριου και να θεραπευθουν από την φοβεραν ασθενειαν τωνraquo (ΦΛΚ σ 52)

laquo1888 Μερικοι Αθηαινίται προσεβληθησαν από ανιατον δερματικον νοσημα Το πραγμα αυτο εγινε γνωστον εις την Νησον και κανεις πλεον δεν ηθελε να ταξιδευη με τους Αθηαινιτας Εις την δεινήν αυτήν θεσιν των ενας εμπορος εκ Λευκωσιας τους συνεβουλευσεν ακομη μιαν φοραν να ζητησουν την θεραπειαν των από τον Αγιον Χρυσοστομον και από το Αγιασμα του Αγιου αυτου πλησιον του ομωνυμου Μοναστηριου

Ο ημιονηγος Γιωργης ο Παχυς ειχε τα ωραιοτερα και ισχυροτερα ζωα ο ιδιος ομως ταξιδευε επί ενος ονου ο οποιος ητο τοσον χαμηλος ωστε όταν ο γιγας εκαθητο επανω του και απλωνε τα μακρυα του ποδια αυτα αγγιζαν το εδαφος Ο Γιωργης λοιπον ο Παχυς μου διηγηδη τι απεγινε με το ζητημα της τρομερας παθήσεώς των

laquoΕως τωρα δεν ειχαμεν ευρεί τον Αγιον μαςmiddot αλλ εκεινο που θα σου πω Κοκκώνα μου είναι οτι ο Αγιος Χρυσοστομος ηταν ο Αγιος που εχρειαζομεθα Οταν ημεις οι δερματικώς ασθενεις ειχαμε λουσθη με την σειραν μας εις το αγιο νερο του Αγιου Χρυσοστόμου mdash διοτι αυτο ητο το κυριον πραγμαmdash γρηγορα εγιναμεν υγιεις Απο ευγνωμοσυνην λοιπον ημεις και αλλοι οι οποιοι με περισσοτεραν ανεσιν ημπορεσαν να ωφεληθουν από την θαυμασιαν πηγην ξανακτισαμεν ενα μερος του πεσμενου μοναστηριακου ερειπιου και αφιερωσαμεν μιαν αιθουσαν με ωραιαν θερμαστραν Επι πλεον εχαραξαμεν εκεί μιαν ωραιαν αφιερωσιν δια να μαθη ο κοσμος το καλον που μας εκαμεν ο Αγιος και πως ημεις laquoως ανθρωποι του λαουraquo αμειψαμεν την καλωσυνην τουraquo (ΟΕΤ σ 190mdash191)

Η μεγαλη αυτη αιθουσα της Μονης είναι γνωστη με το ονομα laquoΤΟ ΠΑΛΑΤΙraquo

laquo1927 Η πηγη αυτη υφισταται ακομη παρα το Μοναστηριον λεγεται δ οτι ουδεμιαν των ιαματικων αυτης ιδιοτητων απεβαλεraquo (ΧΚ τ Β σ 149)

5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Πολλα ετη μετα την ιδρυσιν της η σεβασμία Μονη λογω των συχνων Αραβικων επιδρομων laquoεγκατελειφθη και ηρημωθηmiddot αργοτερον ομωςraquo κατα τον δεκατον αιωνα laquoεπανηρχισε την λειτουργιαν της και ανεκαινισθη και ηλλαξε το ονομα της ονομασθεισα laquoΜονη του Αγιου Χρυσοστόμουraquo προς τιμην του νεου κτιτορος Ιωαννου ο οποιος και εκτισε τον δευτερον Ναον εις τιμην του Ιερου Χρυσοστόμου εις την βορειαν πλευραν του παλαιου μεγαλυτερου Ναου της Αγιας Τριαδος ή της Αγιας Ελενης Εγνωρισε τοτε η Ιερα Μονη μεγαλην ακμην ειχε δε πολλους Μοναχους (ΒΠ σ 22-24)

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ

Περί τα έντεκα μίλια βορείως της Λευκωσίας εις ύψος 512 μέτρων από την επιφάνειαν της θαλάσσης επιβλητική προβάλλει εις τας νοτίους πλευράς του Πενταδακτύλου η Ιερά Μονή του Χρυσοστόμου η γνωστή ως

bull laquoη εν τω όρει του Κουτζουβένδη του Ιερού Χρυσοστόμου Μονήraquo (Τ10β) bull laquoο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος επί του όρους Κουτσουβέντηraquo (ΧΚ τ Β σ 148) bull laquoη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου του Κουτσουβέντηraquo (ΧΚ τ Α σ 258 261-4) bull laquoη Μονή του Κουτσουβένδηraquo (ΚΑ σ 15 ΒΧ σ 34 ΣΜ τ Β σ 20) bull laquoο Κουτζουβέντηςraquo (MX τ Α σ 30 ΦΚ εν ΚΕΚ σ 161)

Η θέα από την σεβασμίαν αυτήν Μονήν είναι τερπνοτάτη laquoΑν και υστερει εις μεγαλοπρεπειαν την οποιαν αντικρυζει τις εις αλλας Μονας της Νησου εν τουτοις προσφερει και αυτη απολαυσεις ορασεως από αυτήν εχεις μαγευτικην αποψιν της πεδιαδος της Λευκωσιας και των περιχωρων της τα οποια είναι πληρη αγροκτηματων και χωρίωνraquo (ΜΤΚ σ 57)

Πισω από την Μονην εις αποστασιν δυο περιπου ωρων προς τα βορειοδυτικα υψουται σχεδον κατακόρυφα το υψηλοτερον της οροσειρας τμημα 3131 ποδων την κορυφην του οποιου στολιζει laquoτο Φρουριον του Μπουφφαβέντο ή Κουτζουβένδη ή το Φρουριον του Λεοντος ή το Φρουριον των Εκατόν Σπιτιών ή τα Σπιτια της Ρηγαιναςraquo (ΓΚ σ 296 ΤΝ σ 25 ΡΚΚ σ 58)

Η ανοδος εις το Φρουριον αυτο παρουσιαζει εξαιρετικον ενδιαφερον laquoΟλιγοι των επισκεπτων του Αγιου Χρυσοστόμου παραλειπουν να επισκεφθουν τα ερειπια του αρχαιου Φρουριου του Μπουφφαβέντο επί της υψηλοτερας κορυφης της βορειου οροσειρας Αι πλαγιαι του βουνου επί του οποιου το Φρουριον εγειρεται απεχουν δυο περιπου μιλια από τον Αγιον Χρυσόστομον και φθανει κανεις εις αυτάς με ομαλον ανηφορικον δρομον Απο εκεί βλέπεις την κορυφην και σου φαινεται αδυνατον ν αναρριχηθείς εις αυτήν αλλά με καποιαν ριψοκινδύνευσιν αναρριχωμενος με ποδια και χερια επανω εις στενας αυλακωσεις και προεξοχας φθανεις μετα μισην ωραν εις τα ερειπια του αρχαιου Φρουριου το οποιον επιτηδες κατηδαφισθη από τους Ενετους μαζί με διαφορα αλλα εις την Νησον Ειναι αξιον θαυμασμου πώς ανθρωποι μπορεσαν ποτε να ανεγειρουν ενα οικοδομημα τοσον στερεον και εκτεταμενον με εκατον περιπου δωματια όταν προπαντων σκεφθης το νερο που εχρειαζετο δια το κτισιμονmiddot όταν ομως δεις τις εκεί δεξαμενες πιστευεις οτι αυτες εκτισθησαν πρωτα και επειτα το νερο της βροχης εχρησιμοποιηθη δια την κατασκευην του Φρουριου

Απο το υψηλοτατον του Φρουριου αυτου ακρον βλέπεις ολην την Νησον και την θαλασσαν η οποια την περιβαλλει εκτος βεβαια του σημειου εις το οποιον το ορος Ολυμπος αποκρυπτει μικρον μερος της Η θεα είναι εκτεταμενη με εν βλεμμα αντικρυζεις τας επαρχιας της Νησου και τα βουνά της Καραμανιας και της Συρίας τα οποια υποθετω οτι είναι η οροσειρα του Λιβάνου

laquoΗ καθοδος από το βουνο είναι κουραστικη οσον και η ανοδος και τοσον αποτομος ωστε χρειαζεσαι μιαν ωραν δια να κατεβειςraquo (ΜΤΚ σ 72 73)

laquoΗ τραχεια αυτη κορυφη εχει εμφανισιν σχισμενης καρδιας και υπενθυμιζει εν μικρογραφια το Μυτερό Βουνό των Πυρηναιωνraquo (ΣΤΚ σ 111)

laquoΑπο όλα τα ερειπια της ιπποτικης εποχης τα ερειπια του Μπουφφαβεντο του περιφρονητού των θυελλών είναι βεβαια τα ευγενεστερα και περισσοτερον ενδιαφεροντα Ποτε δεν εχω ιδει

λεπτοτερον συνδυασμον μεγαλειου κρημνων και ρωμαντικου θελγήτρου από αυτον που ευρισκει κανεις εις το ευρυχωρον αυτο ερειπιονraquo (ΦΛΚ σ 47 κε)

Η ποιητικη αυτη αναρριχησις σπανιωτερον επιχειρειται σημερον διοτι οι πολλοι χρησιμοποιουντες τον εσχάτως διανοιχθεντα ελικοειδη αυτοκινητοορομον προχωρουν από την Ιεραν του Χρυσοατομον Μονην μονον μεχρι της βασεως της υψηλης αποκρημνου πλαγιας απ εκεί δε όσοι φιλομαθεις και φιλοι της φυσεως ανερχονται εις τα ιστορικα του Βουφαβεντο υφη ακολουθουντες ασφαλες μονοπατι

Το Φρουριον αυτο υπηρχε και επί Βυζαντινων οπως καταφαινεται από την εξης ιστορικην αφηγησιν

laquoΟ Βασιλευς της Αγγλιας (Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος) μετα τον γαμον του με την Βερεγκάριαν της Ναβάρρας εις την Λεμεσον ακουσας οτι η κορη του Αυτοκρατορος (Ισαακιου του Κομνηνου Δεσπότου της Κυπρου 1184 mdash 1191) ευρισκετο εις ενα πολυ οχυρον Φρουριον εσπευσε προς αυτο με τον στρατον του Οταν επλησιασεν η κορη του Αυτοκρατορος εξηλθεν εις συναντησιν του και πιπτουσα εις τους ποδας του εδηλωσεν υποταγην θετουσα εαυτην και το Φρουριον εις το ελεος του Τοιουτοτροπως παρεδοθη εις αυτον το οχυρωτατον Φρουριον που ωνομαζετο Βουφφεβέντ και επειτα παρεδοθησαν ολαι αι πολεις και τα Φρουρια της (εν Κυπρω) Αυτοκρατοριαςraquo (Benedict of Peterborough εν ΚΕΚ σ 6 ΓΚ σ 297)

Ανακριβη είναι επομενως οσα σημειωματα αναγουν την ανοικοδομησιν του Φρουριου εις την της Φραγκικης περιοδου (ΜΤΚ σ 72 73)

Το αντικρυσμα της Μονης δεν είναι ολιγωτερον γοητευτικον laquo1878 Ελαιοδενδρα είναι φυτευμενα εις τας πλησιον πλαγιας και ροδοδαφνες στολιζουν τας οχθας μικρου ρυακος Ο αηρ είναι οροσερος και μυρωμενος και ακουεις από καιρου εις καιρον τον γλυκυν ηχον των κουδουνιων προβατων και αιγων που βοσκουν κατω από την Μονην Εις τον κηπον του Μοναστηριου υψουνται τρια αγερωχα κυπαρισσια και μια εξαιρετη χουρμαδια Πυκνος κισσος σφιχταγκαλιαζει τους κλαδους των παλαιων μηλιων και πορτοκαλλιων Το ματι από την πλατεια αγερωχη και κρημνωδη εκτασι και από την ξερη ηλιοψημενη πεδιαδα με ανακουφισι εγυριζε τωρα προς το μαλακο πρασινο του σκιερου κηπου και προς το τρεμουλιαστο νερο τουraquo (ΦΛΚ σ 50)

2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ

Η τοπωνυμια laquoΚουτζουβένδηςraquo ή laquoΚουτζουβέντηςraquo διασωζει το αρσενικον γενος διοτι αναφερεται εις το ουσιαστικον laquoΧρυσοστομοςraquo είναι απιθανον ομως οτι προηλθεν από το παρωνυμιον laquoκουτσαφέντηςraquo το οποιον κατα τον Σ Μενάρδον δυνατον να ειχεν ο ιδρυτης της Μονης (ΜΤ εν laquoΑθηναraquo τ 17ω σ 399)

Το παραδεδομενον laquoΚουτζουβενδηςraquo και laquoΚουτζουβεντηςraquo και νυν εν χρησει laquoΚουτσοβέντηςraquo είναι λεξις Φραγκική με πρωτον συνθετικον το Γαλλικον couche ή το Ιταλικον cuccia τα οποια αναγνωριζονται εις την εν Κυπρω χρησιμοποιουμενην λεξιν laquoη κούτσηraquo = η φωλεά η κοιτη (λαγωού) (ΧΞΓ σ 82) Το δευτερον συνθετικον της τοπωνυμιας είναι το Ιταλικον vento = ανεμος Επομενως Κουτσοβεντης είναι τοπος αποτελων φωλεαν ανεμου κοιτην ανεμου Πραγματι δε η περιοχη της Μονης πειραζεται πολυ από τον ανεμον λογω του φυσικου υψηλου φραγματος το οποιον σχηματιζεται υπο του υπερκειμενου ορους

Και η ονομασια laquoBuffaventoraquo laquoΒουφαβεντοraquo παρομοιαν σημασιαν εχει ως παραγομενη από δευτερον συνθετικον vento = ανεμος και πρωτον συνθετικον laquoβουφαraquo = laquoγουφαraquo = σκοτεινη

μεσαιωνικη φυλακη ορυγμα κοιλωμα εκ του Ενετικου gufo = κοιλος (ΧΞΓ σ 69 70) και επομενως Βουφαβεντο είναι κοιλωμα ανεμου τοπος εις τον οποιον συγκεντρωνεται ανεμος

laquoΛεγεται από τους Ιταλους Μπουφαβέντο δια τους πολλους ανεμους οπου εκεί βασιλευουσινraquo (ΚΚ σ 72)

3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Η ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ιδρυθη laquoκατα την παλαιαν Χριστιανικήν εποχην οτε η Κυπρος ητο τμημα της Αυτοκρατοριαςraquo πιθανωτατα μαλιστα laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo δηλ επί Κωνσταντινου του Μεγαλου (ΒΠ σ 22 ΜΤΚ σ 57)

Σχετικη παραδοσις αναφερει τα εξης

laquoΜια Βυζαντινη Αυτοκρατειρα αρρωστησεν από λεπραν επειδη δε η ηλιακή θερμότης του θερους ηυξανε τους πονους της εκτισεν εις την κορυφην υψηλου βουνου μιαν κατοικιαν εις την οποιαν εμενε κατα τους θερινους μηνας Επερασαν πολλα χρονια χωρις να δυνηθη να ευρη θεραπειαν Είδε τοτε εις τον υπνον της οραμα το οποιον της επεβαλε να κατεβεί εις τα δεξια του βουνου να βρει μιαν πηγην τρεχαμενου νερου και εις αυτήν να πλυθη και να θεραπευθη Ανευ αναβολης διεταξε τους υπηρετας της και την κατεβασαν από την κορυφην ερευνησε προσεκτικα ολην την ημεραν ευρηκε την πηγην του νερου το οποιον και σημερα τρεχει μεσα εις την Μονην επλυθη και ιατρευθη αργοτερον δε εις ενδειξιν ευγνωμοσυνης εκτισε Ναον εις τιμην της Αγιας Τριαδος και γυρω από τον Ναον Μοναστηρι το οποιον περιβαλλουν υψηλοι πετρινοι τοιχοιraquo (ΒΠ σ 22 23)

Παραδοσις συμπληρωματικη λεγει οτι εις την ιαματικην πηγην ελουσθη και εθεραπευθη κατα πρωτον το σκυλλακι της Βασιλισσης ή Πριγκιπισσης εις το οποιον μετεδοθη η λεπρα της επειτα δε και η ιδια η Βασιλισσα ή Πριγκιπισσα όταν οι υπηρεται της το παρηκολουθησαν και ειδαν που ελουετο

laquoΗ Κυρια αυτη ητις λεγεται οτι επασχεν εκ δερματικου νοσηματος ειχε κυναριον ως αχωριστον συντροφον κατα την ανα τα ορη μονωσιν της Το ζωον αυτο εν τελει προσεβληδη υπο του κατατρυχοντος την δεσποιναν του νοσηματος ευθυς δε μετα τουτο εθεάτο καθημερινως να κατερχεται από το ορος και μετα τινας ωρας να επιστρεφη καταφανως ωφελημενον εκ της καθοδου ταυτης Το παρηκολουθησαν λοιπον και το ειδον να λουεται εις τινα πηγην πλησιον του τοπου όπου βραδυτερον εκτισθη το Μοναστηριον Η Πριγκιπισσα παρατηρησασα το αγαθον αποτελεσμα της χρησεως του υδατος της πηγης υπο του κυναριου απεφασισε να δοκιμαση και αυτη το φαρμακον τοσον δε αποτελεσματικον απεδειχθη τουτο ωστε εντος ολιγων ημερων η Ευγενης Κυρια ανεκτησε την προτεραν υγειανraquo (ΑΒΤ σ 281 ΒΤ σ 377 ΧΚ σ 148)

Προστιθεται επισης η πληροφορια οτι η Πριγκιπισσα ονόμασε την Ιεραν Μονην με το όνομα του Αγιου Χρυσοστόμου και την εθεσεν υπο την προστασιαν εκεινου διοτι εκεινος της απεκαλυψε δι οραματος τον τοπον και τον τροπον της θεραπειας της (ΠΑ σ 260 ΧΚ σ 149 ΒΤ σ 377)

Αλλη παραδοσις προσθετει οτι η θεραπευμενη Κυρια είναι θαμμενη μεσα εις την Εκκλησιαν δεξια της δε και αριστερα της εχουν ταφη αι δυο πισται υπηρετριαι της

laquo1762 Εις τον προναον της μαρμαροστρωτης Εκκλησιας βλέπεις επιτυμβιον πλακα υπερανω της οποιας οι Ελληνες φροντιζουν να καιη αδιαλειπτως ενα κανδηλι διοτι λεγουν οτι αυτος είναι ο ταφος της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν Πλησιον της εχουν ταφη δυο δουλαι της που ησαν αι ευνοουμεναι της και επιθυμούσε να τας εχη και εις τον θανατον μαζί της από

ευγνωμοσυνην διοτι την εβοηθησαν και την περιποιηθησαν κατα την τελευταιαν ασθενειαν τηςraquo (ΜΤΚ σ 58)

Το οτι η Βασιλισσα ή Βασιλοπουλλα ή Ευγενης Κυρια ελουσθη εις Αγιασμα και εθεραπευθη και εκτισε πλησιον αυτου Εκκλησιαν ή Μονην λεγεται ως παραδοσις και δια την Ιεραν Μονην του Αγιου Νεοφυτου και δια τον Ιερον Ναον της Σκιλλουρας και δι αλλας εν Κυπρω παλαιας Εκκλησιας ευλογως δε γενναται εκ τουτου η υποψια οτι η ιδια παραδοσις επαναλαμβανεται και δια την Ιεραν Μονην Χρυσοστόμου δια να μετριαζεται η δυσκολια η οποια συνανταται εις τον καθορισμον του ακριβους χρονου της ιδρυσεως της (ΤΙΚ σ 274)

Τι λοιπον να πιστευσωμεν δια την ιδρυσιν της Μονης Υπο ποιου ιδρυθη και ποτε

Δυνατον να ιδρυθη από την μητερα του Αυτοκρατορος Κωνσταντινου του Μεγαλου την Αγιαν Ελενην όταν αυτη laquoεπανερχομενη εκ της Ιερουσαλημ εν τη οποια ευρε τον Τιμιον Σταυρον του Χριστου κατα τυχην προσωρμισθη τω 328 εις την νοτιον παραλιαν της Νησου εις την κωμην Μαρίν κειμενην παρα την αρχαιαν πολιν Μάριον και παρα τον ποταμον Τέτιον εκτοτε ενεκα αυτης καλουμενον Βασιλοποταμον Εξεπλαγη δ ιδουσα την αλλοτε ευ οικουμενην Νησον ερημον νυν σχεδον καταστάσαν υπο τε της ανομοριας και των συχνων σεισμων τοσαυτην δ ελαβεν υπερ της Κυπρου συμπαθειαν ωστε εκτισεν εις αυτήν Ναους και επροικισεν αυτους δια τεμαχιων του Τιμιου Σταυρουraquo (ΣΚ σ 392)

Την εκδοχην αυτήν ενισχυει τοσον η πληροφορια την οποιαν εν τοις προηγουμενοις ανεγραψαμεν οτι πιθανωτατα μαλιστα ιδρυθη η Μονη laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανικου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ σ 57) οσον και η προ 220 ετων δοθεισα ιστορικη βεβαιωσις οτι ο παλαιοτερος των δυο εν τη Μονη Ναων ωνομαζετο laquoΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

Αν κατα τα ανωτερω δεχθωμεν την Αγιαν Ελενην ως ιδρυτριαν της Ιερας Μονης ευκολα πλεον ερμηνευομεν την παραδοσιν περι της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν ευγνωμονουσα διοτι εθεραπευθη με το υδωρ του Αγιασματος και τιμητικως δια τουτο εταφη εν αυτη

Η παραδοσις αυτη μας πληροφορει οτι laquoη Πριγκιπισσα που είναι θαμμενη σ αυτη (την Εκκλησια) ζουσε στο οικημα που βρισκεται στην κορυφη του βουνου δια καλυτεραν προστασιαν εναντιον της βιας των Ναϊτών οι οποίοι κατα την εποχην εκεινην προσπαθουσαν να κυριαρχησουν παντουraquo (ΒΤ σ 377 ΜΤΚ σ 72 73)

Επιτρεπεται συνεπως να πιστευσωμεν οτι κατα το τελος του δωδεκάτου αιωνος οτε η Κυπρος περιηλθεν υπο τους Λατινους καποια αρρωστη Ελληνις Πριγκιπισσα κατεφυγεν εις το επί της κορυφης του Βουφαβεντο οικημα δια προστασιαν θεραπευθεισα δε εις την ιδιαν πηγην εις την οποιαν ελούσθη και εθεραπευθη το σκυλλακι της που εκολλησε την δερματικην της παθησιν με πλουσιαν δαπανην εξ ευγνωμοσυνης ανεκαινισε την Μονην και εξηφανισε τα φρικτα ιχνη των καταστροφων που επεφεραν ες αυτήν οι ξενοι κατακτηται η αναμνησις δε του ευεργετικου αυτου εργου εχαρισε συν τω χρονω εις την ευγενη εκεινην Κυριαν τον τιτλον της ιδρυτριας της Μονης

Το οτι η Ιερα Μονη κατα τας αρχας της Φραγκικης κατοχης υπεστη καταστροφας και διωξιν συναγεται και εκ του γεγονοτος οτι πολλοι τοτε των Χρυσοστομιτων Μοναχων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων (Τ77β ΤΝ Σ 41)

4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ

Το νερο της Ιερας πηγης με το οποιον εθεραπευθη το σκυλλακι της Ευγενους Κυριας και αυτη η ιδια διοχετευεται εις την Μονην εξ αποστασεως πεντακοσιων περιπου βηματων και δεν επαυσε να εχη τας θαυμαστας ιαματικας ιδιοτητας του οπως υπο πολλων μαρτυρειται laquo1680 Η πηγή διατηρει ακομη την ιδιοτητα της διοτι καθημερινως ερχονται να λουσθουν εκεί και λεγουν οτι ευρισκουν θεραπειανraquo (ΒΤ σ 377)

laquo1730 Το νερο εις το οποιον ελουσθη και εθεραπευθη η βασιλισσα της Κυπρου εξακολουθει να χρησιμοποιηται επωφελως από προσωπα εχοντα την παθησιν εκεινηνraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

laquo1878 Ειναι βεβαιον οτι προ διακοσιων ετων πληθη λεπρων επεσκεφθησαν τον τοπον αυτον δια να λουσθουν εις το ρευμα του Μοναστηριου και να θεραπευθουν από την φοβεραν ασθενειαν τωνraquo (ΦΛΚ σ 52)

laquo1888 Μερικοι Αθηαινίται προσεβληθησαν από ανιατον δερματικον νοσημα Το πραγμα αυτο εγινε γνωστον εις την Νησον και κανεις πλεον δεν ηθελε να ταξιδευη με τους Αθηαινιτας Εις την δεινήν αυτήν θεσιν των ενας εμπορος εκ Λευκωσιας τους συνεβουλευσεν ακομη μιαν φοραν να ζητησουν την θεραπειαν των από τον Αγιον Χρυσοστομον και από το Αγιασμα του Αγιου αυτου πλησιον του ομωνυμου Μοναστηριου

Ο ημιονηγος Γιωργης ο Παχυς ειχε τα ωραιοτερα και ισχυροτερα ζωα ο ιδιος ομως ταξιδευε επί ενος ονου ο οποιος ητο τοσον χαμηλος ωστε όταν ο γιγας εκαθητο επανω του και απλωνε τα μακρυα του ποδια αυτα αγγιζαν το εδαφος Ο Γιωργης λοιπον ο Παχυς μου διηγηδη τι απεγινε με το ζητημα της τρομερας παθήσεώς των

laquoΕως τωρα δεν ειχαμεν ευρεί τον Αγιον μαςmiddot αλλ εκεινο που θα σου πω Κοκκώνα μου είναι οτι ο Αγιος Χρυσοστομος ηταν ο Αγιος που εχρειαζομεθα Οταν ημεις οι δερματικώς ασθενεις ειχαμε λουσθη με την σειραν μας εις το αγιο νερο του Αγιου Χρυσοστόμου mdash διοτι αυτο ητο το κυριον πραγμαmdash γρηγορα εγιναμεν υγιεις Απο ευγνωμοσυνην λοιπον ημεις και αλλοι οι οποιοι με περισσοτεραν ανεσιν ημπορεσαν να ωφεληθουν από την θαυμασιαν πηγην ξανακτισαμεν ενα μερος του πεσμενου μοναστηριακου ερειπιου και αφιερωσαμεν μιαν αιθουσαν με ωραιαν θερμαστραν Επι πλεον εχαραξαμεν εκεί μιαν ωραιαν αφιερωσιν δια να μαθη ο κοσμος το καλον που μας εκαμεν ο Αγιος και πως ημεις laquoως ανθρωποι του λαουraquo αμειψαμεν την καλωσυνην τουraquo (ΟΕΤ σ 190mdash191)

Η μεγαλη αυτη αιθουσα της Μονης είναι γνωστη με το ονομα laquoΤΟ ΠΑΛΑΤΙraquo

laquo1927 Η πηγη αυτη υφισταται ακομη παρα το Μοναστηριον λεγεται δ οτι ουδεμιαν των ιαματικων αυτης ιδιοτητων απεβαλεraquo (ΧΚ τ Β σ 149)

5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Πολλα ετη μετα την ιδρυσιν της η σεβασμία Μονη λογω των συχνων Αραβικων επιδρομων laquoεγκατελειφθη και ηρημωθηmiddot αργοτερον ομωςraquo κατα τον δεκατον αιωνα laquoεπανηρχισε την λειτουργιαν της και ανεκαινισθη και ηλλαξε το ονομα της ονομασθεισα laquoΜονη του Αγιου Χρυσοστόμουraquo προς τιμην του νεου κτιτορος Ιωαννου ο οποιος και εκτισε τον δευτερον Ναον εις τιμην του Ιερου Χρυσοστόμου εις την βορειαν πλευραν του παλαιου μεγαλυτερου Ναου της Αγιας Τριαδος ή της Αγιας Ελενης Εγνωρισε τοτε η Ιερα Μονη μεγαλην ακμην ειχε δε πολλους Μοναχους (ΒΠ σ 22-24)

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

λεπτοτερον συνδυασμον μεγαλειου κρημνων και ρωμαντικου θελγήτρου από αυτον που ευρισκει κανεις εις το ευρυχωρον αυτο ερειπιονraquo (ΦΛΚ σ 47 κε)

Η ποιητικη αυτη αναρριχησις σπανιωτερον επιχειρειται σημερον διοτι οι πολλοι χρησιμοποιουντες τον εσχάτως διανοιχθεντα ελικοειδη αυτοκινητοορομον προχωρουν από την Ιεραν του Χρυσοατομον Μονην μονον μεχρι της βασεως της υψηλης αποκρημνου πλαγιας απ εκεί δε όσοι φιλομαθεις και φιλοι της φυσεως ανερχονται εις τα ιστορικα του Βουφαβεντο υφη ακολουθουντες ασφαλες μονοπατι

Το Φρουριον αυτο υπηρχε και επί Βυζαντινων οπως καταφαινεται από την εξης ιστορικην αφηγησιν

laquoΟ Βασιλευς της Αγγλιας (Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος) μετα τον γαμον του με την Βερεγκάριαν της Ναβάρρας εις την Λεμεσον ακουσας οτι η κορη του Αυτοκρατορος (Ισαακιου του Κομνηνου Δεσπότου της Κυπρου 1184 mdash 1191) ευρισκετο εις ενα πολυ οχυρον Φρουριον εσπευσε προς αυτο με τον στρατον του Οταν επλησιασεν η κορη του Αυτοκρατορος εξηλθεν εις συναντησιν του και πιπτουσα εις τους ποδας του εδηλωσεν υποταγην θετουσα εαυτην και το Φρουριον εις το ελεος του Τοιουτοτροπως παρεδοθη εις αυτον το οχυρωτατον Φρουριον που ωνομαζετο Βουφφεβέντ και επειτα παρεδοθησαν ολαι αι πολεις και τα Φρουρια της (εν Κυπρω) Αυτοκρατοριαςraquo (Benedict of Peterborough εν ΚΕΚ σ 6 ΓΚ σ 297)

Ανακριβη είναι επομενως οσα σημειωματα αναγουν την ανοικοδομησιν του Φρουριου εις την της Φραγκικης περιοδου (ΜΤΚ σ 72 73)

Το αντικρυσμα της Μονης δεν είναι ολιγωτερον γοητευτικον laquo1878 Ελαιοδενδρα είναι φυτευμενα εις τας πλησιον πλαγιας και ροδοδαφνες στολιζουν τας οχθας μικρου ρυακος Ο αηρ είναι οροσερος και μυρωμενος και ακουεις από καιρου εις καιρον τον γλυκυν ηχον των κουδουνιων προβατων και αιγων που βοσκουν κατω από την Μονην Εις τον κηπον του Μοναστηριου υψουνται τρια αγερωχα κυπαρισσια και μια εξαιρετη χουρμαδια Πυκνος κισσος σφιχταγκαλιαζει τους κλαδους των παλαιων μηλιων και πορτοκαλλιων Το ματι από την πλατεια αγερωχη και κρημνωδη εκτασι και από την ξερη ηλιοψημενη πεδιαδα με ανακουφισι εγυριζε τωρα προς το μαλακο πρασινο του σκιερου κηπου και προς το τρεμουλιαστο νερο τουraquo (ΦΛΚ σ 50)

2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ

Η τοπωνυμια laquoΚουτζουβένδηςraquo ή laquoΚουτζουβέντηςraquo διασωζει το αρσενικον γενος διοτι αναφερεται εις το ουσιαστικον laquoΧρυσοστομοςraquo είναι απιθανον ομως οτι προηλθεν από το παρωνυμιον laquoκουτσαφέντηςraquo το οποιον κατα τον Σ Μενάρδον δυνατον να ειχεν ο ιδρυτης της Μονης (ΜΤ εν laquoΑθηναraquo τ 17ω σ 399)

Το παραδεδομενον laquoΚουτζουβενδηςraquo και laquoΚουτζουβεντηςraquo και νυν εν χρησει laquoΚουτσοβέντηςraquo είναι λεξις Φραγκική με πρωτον συνθετικον το Γαλλικον couche ή το Ιταλικον cuccia τα οποια αναγνωριζονται εις την εν Κυπρω χρησιμοποιουμενην λεξιν laquoη κούτσηraquo = η φωλεά η κοιτη (λαγωού) (ΧΞΓ σ 82) Το δευτερον συνθετικον της τοπωνυμιας είναι το Ιταλικον vento = ανεμος Επομενως Κουτσοβεντης είναι τοπος αποτελων φωλεαν ανεμου κοιτην ανεμου Πραγματι δε η περιοχη της Μονης πειραζεται πολυ από τον ανεμον λογω του φυσικου υψηλου φραγματος το οποιον σχηματιζεται υπο του υπερκειμενου ορους

Και η ονομασια laquoBuffaventoraquo laquoΒουφαβεντοraquo παρομοιαν σημασιαν εχει ως παραγομενη από δευτερον συνθετικον vento = ανεμος και πρωτον συνθετικον laquoβουφαraquo = laquoγουφαraquo = σκοτεινη

μεσαιωνικη φυλακη ορυγμα κοιλωμα εκ του Ενετικου gufo = κοιλος (ΧΞΓ σ 69 70) και επομενως Βουφαβεντο είναι κοιλωμα ανεμου τοπος εις τον οποιον συγκεντρωνεται ανεμος

laquoΛεγεται από τους Ιταλους Μπουφαβέντο δια τους πολλους ανεμους οπου εκεί βασιλευουσινraquo (ΚΚ σ 72)

3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Η ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ιδρυθη laquoκατα την παλαιαν Χριστιανικήν εποχην οτε η Κυπρος ητο τμημα της Αυτοκρατοριαςraquo πιθανωτατα μαλιστα laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo δηλ επί Κωνσταντινου του Μεγαλου (ΒΠ σ 22 ΜΤΚ σ 57)

Σχετικη παραδοσις αναφερει τα εξης

laquoΜια Βυζαντινη Αυτοκρατειρα αρρωστησεν από λεπραν επειδη δε η ηλιακή θερμότης του θερους ηυξανε τους πονους της εκτισεν εις την κορυφην υψηλου βουνου μιαν κατοικιαν εις την οποιαν εμενε κατα τους θερινους μηνας Επερασαν πολλα χρονια χωρις να δυνηθη να ευρη θεραπειαν Είδε τοτε εις τον υπνον της οραμα το οποιον της επεβαλε να κατεβεί εις τα δεξια του βουνου να βρει μιαν πηγην τρεχαμενου νερου και εις αυτήν να πλυθη και να θεραπευθη Ανευ αναβολης διεταξε τους υπηρετας της και την κατεβασαν από την κορυφην ερευνησε προσεκτικα ολην την ημεραν ευρηκε την πηγην του νερου το οποιον και σημερα τρεχει μεσα εις την Μονην επλυθη και ιατρευθη αργοτερον δε εις ενδειξιν ευγνωμοσυνης εκτισε Ναον εις τιμην της Αγιας Τριαδος και γυρω από τον Ναον Μοναστηρι το οποιον περιβαλλουν υψηλοι πετρινοι τοιχοιraquo (ΒΠ σ 22 23)

Παραδοσις συμπληρωματικη λεγει οτι εις την ιαματικην πηγην ελουσθη και εθεραπευθη κατα πρωτον το σκυλλακι της Βασιλισσης ή Πριγκιπισσης εις το οποιον μετεδοθη η λεπρα της επειτα δε και η ιδια η Βασιλισσα ή Πριγκιπισσα όταν οι υπηρεται της το παρηκολουθησαν και ειδαν που ελουετο

laquoΗ Κυρια αυτη ητις λεγεται οτι επασχεν εκ δερματικου νοσηματος ειχε κυναριον ως αχωριστον συντροφον κατα την ανα τα ορη μονωσιν της Το ζωον αυτο εν τελει προσεβληδη υπο του κατατρυχοντος την δεσποιναν του νοσηματος ευθυς δε μετα τουτο εθεάτο καθημερινως να κατερχεται από το ορος και μετα τινας ωρας να επιστρεφη καταφανως ωφελημενον εκ της καθοδου ταυτης Το παρηκολουθησαν λοιπον και το ειδον να λουεται εις τινα πηγην πλησιον του τοπου όπου βραδυτερον εκτισθη το Μοναστηριον Η Πριγκιπισσα παρατηρησασα το αγαθον αποτελεσμα της χρησεως του υδατος της πηγης υπο του κυναριου απεφασισε να δοκιμαση και αυτη το φαρμακον τοσον δε αποτελεσματικον απεδειχθη τουτο ωστε εντος ολιγων ημερων η Ευγενης Κυρια ανεκτησε την προτεραν υγειανraquo (ΑΒΤ σ 281 ΒΤ σ 377 ΧΚ σ 148)

Προστιθεται επισης η πληροφορια οτι η Πριγκιπισσα ονόμασε την Ιεραν Μονην με το όνομα του Αγιου Χρυσοστόμου και την εθεσεν υπο την προστασιαν εκεινου διοτι εκεινος της απεκαλυψε δι οραματος τον τοπον και τον τροπον της θεραπειας της (ΠΑ σ 260 ΧΚ σ 149 ΒΤ σ 377)

Αλλη παραδοσις προσθετει οτι η θεραπευμενη Κυρια είναι θαμμενη μεσα εις την Εκκλησιαν δεξια της δε και αριστερα της εχουν ταφη αι δυο πισται υπηρετριαι της

laquo1762 Εις τον προναον της μαρμαροστρωτης Εκκλησιας βλέπεις επιτυμβιον πλακα υπερανω της οποιας οι Ελληνες φροντιζουν να καιη αδιαλειπτως ενα κανδηλι διοτι λεγουν οτι αυτος είναι ο ταφος της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν Πλησιον της εχουν ταφη δυο δουλαι της που ησαν αι ευνοουμεναι της και επιθυμούσε να τας εχη και εις τον θανατον μαζί της από

ευγνωμοσυνην διοτι την εβοηθησαν και την περιποιηθησαν κατα την τελευταιαν ασθενειαν τηςraquo (ΜΤΚ σ 58)

Το οτι η Βασιλισσα ή Βασιλοπουλλα ή Ευγενης Κυρια ελουσθη εις Αγιασμα και εθεραπευθη και εκτισε πλησιον αυτου Εκκλησιαν ή Μονην λεγεται ως παραδοσις και δια την Ιεραν Μονην του Αγιου Νεοφυτου και δια τον Ιερον Ναον της Σκιλλουρας και δι αλλας εν Κυπρω παλαιας Εκκλησιας ευλογως δε γενναται εκ τουτου η υποψια οτι η ιδια παραδοσις επαναλαμβανεται και δια την Ιεραν Μονην Χρυσοστόμου δια να μετριαζεται η δυσκολια η οποια συνανταται εις τον καθορισμον του ακριβους χρονου της ιδρυσεως της (ΤΙΚ σ 274)

Τι λοιπον να πιστευσωμεν δια την ιδρυσιν της Μονης Υπο ποιου ιδρυθη και ποτε

Δυνατον να ιδρυθη από την μητερα του Αυτοκρατορος Κωνσταντινου του Μεγαλου την Αγιαν Ελενην όταν αυτη laquoεπανερχομενη εκ της Ιερουσαλημ εν τη οποια ευρε τον Τιμιον Σταυρον του Χριστου κατα τυχην προσωρμισθη τω 328 εις την νοτιον παραλιαν της Νησου εις την κωμην Μαρίν κειμενην παρα την αρχαιαν πολιν Μάριον και παρα τον ποταμον Τέτιον εκτοτε ενεκα αυτης καλουμενον Βασιλοποταμον Εξεπλαγη δ ιδουσα την αλλοτε ευ οικουμενην Νησον ερημον νυν σχεδον καταστάσαν υπο τε της ανομοριας και των συχνων σεισμων τοσαυτην δ ελαβεν υπερ της Κυπρου συμπαθειαν ωστε εκτισεν εις αυτήν Ναους και επροικισεν αυτους δια τεμαχιων του Τιμιου Σταυρουraquo (ΣΚ σ 392)

Την εκδοχην αυτήν ενισχυει τοσον η πληροφορια την οποιαν εν τοις προηγουμενοις ανεγραψαμεν οτι πιθανωτατα μαλιστα ιδρυθη η Μονη laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανικου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ σ 57) οσον και η προ 220 ετων δοθεισα ιστορικη βεβαιωσις οτι ο παλαιοτερος των δυο εν τη Μονη Ναων ωνομαζετο laquoΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

Αν κατα τα ανωτερω δεχθωμεν την Αγιαν Ελενην ως ιδρυτριαν της Ιερας Μονης ευκολα πλεον ερμηνευομεν την παραδοσιν περι της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν ευγνωμονουσα διοτι εθεραπευθη με το υδωρ του Αγιασματος και τιμητικως δια τουτο εταφη εν αυτη

Η παραδοσις αυτη μας πληροφορει οτι laquoη Πριγκιπισσα που είναι θαμμενη σ αυτη (την Εκκλησια) ζουσε στο οικημα που βρισκεται στην κορυφη του βουνου δια καλυτεραν προστασιαν εναντιον της βιας των Ναϊτών οι οποίοι κατα την εποχην εκεινην προσπαθουσαν να κυριαρχησουν παντουraquo (ΒΤ σ 377 ΜΤΚ σ 72 73)

Επιτρεπεται συνεπως να πιστευσωμεν οτι κατα το τελος του δωδεκάτου αιωνος οτε η Κυπρος περιηλθεν υπο τους Λατινους καποια αρρωστη Ελληνις Πριγκιπισσα κατεφυγεν εις το επί της κορυφης του Βουφαβεντο οικημα δια προστασιαν θεραπευθεισα δε εις την ιδιαν πηγην εις την οποιαν ελούσθη και εθεραπευθη το σκυλλακι της που εκολλησε την δερματικην της παθησιν με πλουσιαν δαπανην εξ ευγνωμοσυνης ανεκαινισε την Μονην και εξηφανισε τα φρικτα ιχνη των καταστροφων που επεφεραν ες αυτήν οι ξενοι κατακτηται η αναμνησις δε του ευεργετικου αυτου εργου εχαρισε συν τω χρονω εις την ευγενη εκεινην Κυριαν τον τιτλον της ιδρυτριας της Μονης

Το οτι η Ιερα Μονη κατα τας αρχας της Φραγκικης κατοχης υπεστη καταστροφας και διωξιν συναγεται και εκ του γεγονοτος οτι πολλοι τοτε των Χρυσοστομιτων Μοναχων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων (Τ77β ΤΝ Σ 41)

4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ

Το νερο της Ιερας πηγης με το οποιον εθεραπευθη το σκυλλακι της Ευγενους Κυριας και αυτη η ιδια διοχετευεται εις την Μονην εξ αποστασεως πεντακοσιων περιπου βηματων και δεν επαυσε να εχη τας θαυμαστας ιαματικας ιδιοτητας του οπως υπο πολλων μαρτυρειται laquo1680 Η πηγή διατηρει ακομη την ιδιοτητα της διοτι καθημερινως ερχονται να λουσθουν εκεί και λεγουν οτι ευρισκουν θεραπειανraquo (ΒΤ σ 377)

laquo1730 Το νερο εις το οποιον ελουσθη και εθεραπευθη η βασιλισσα της Κυπρου εξακολουθει να χρησιμοποιηται επωφελως από προσωπα εχοντα την παθησιν εκεινηνraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

laquo1878 Ειναι βεβαιον οτι προ διακοσιων ετων πληθη λεπρων επεσκεφθησαν τον τοπον αυτον δια να λουσθουν εις το ρευμα του Μοναστηριου και να θεραπευθουν από την φοβεραν ασθενειαν τωνraquo (ΦΛΚ σ 52)

laquo1888 Μερικοι Αθηαινίται προσεβληθησαν από ανιατον δερματικον νοσημα Το πραγμα αυτο εγινε γνωστον εις την Νησον και κανεις πλεον δεν ηθελε να ταξιδευη με τους Αθηαινιτας Εις την δεινήν αυτήν θεσιν των ενας εμπορος εκ Λευκωσιας τους συνεβουλευσεν ακομη μιαν φοραν να ζητησουν την θεραπειαν των από τον Αγιον Χρυσοστομον και από το Αγιασμα του Αγιου αυτου πλησιον του ομωνυμου Μοναστηριου

Ο ημιονηγος Γιωργης ο Παχυς ειχε τα ωραιοτερα και ισχυροτερα ζωα ο ιδιος ομως ταξιδευε επί ενος ονου ο οποιος ητο τοσον χαμηλος ωστε όταν ο γιγας εκαθητο επανω του και απλωνε τα μακρυα του ποδια αυτα αγγιζαν το εδαφος Ο Γιωργης λοιπον ο Παχυς μου διηγηδη τι απεγινε με το ζητημα της τρομερας παθήσεώς των

laquoΕως τωρα δεν ειχαμεν ευρεί τον Αγιον μαςmiddot αλλ εκεινο που θα σου πω Κοκκώνα μου είναι οτι ο Αγιος Χρυσοστομος ηταν ο Αγιος που εχρειαζομεθα Οταν ημεις οι δερματικώς ασθενεις ειχαμε λουσθη με την σειραν μας εις το αγιο νερο του Αγιου Χρυσοστόμου mdash διοτι αυτο ητο το κυριον πραγμαmdash γρηγορα εγιναμεν υγιεις Απο ευγνωμοσυνην λοιπον ημεις και αλλοι οι οποιοι με περισσοτεραν ανεσιν ημπορεσαν να ωφεληθουν από την θαυμασιαν πηγην ξανακτισαμεν ενα μερος του πεσμενου μοναστηριακου ερειπιου και αφιερωσαμεν μιαν αιθουσαν με ωραιαν θερμαστραν Επι πλεον εχαραξαμεν εκεί μιαν ωραιαν αφιερωσιν δια να μαθη ο κοσμος το καλον που μας εκαμεν ο Αγιος και πως ημεις laquoως ανθρωποι του λαουraquo αμειψαμεν την καλωσυνην τουraquo (ΟΕΤ σ 190mdash191)

Η μεγαλη αυτη αιθουσα της Μονης είναι γνωστη με το ονομα laquoΤΟ ΠΑΛΑΤΙraquo

laquo1927 Η πηγη αυτη υφισταται ακομη παρα το Μοναστηριον λεγεται δ οτι ουδεμιαν των ιαματικων αυτης ιδιοτητων απεβαλεraquo (ΧΚ τ Β σ 149)

5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Πολλα ετη μετα την ιδρυσιν της η σεβασμία Μονη λογω των συχνων Αραβικων επιδρομων laquoεγκατελειφθη και ηρημωθηmiddot αργοτερον ομωςraquo κατα τον δεκατον αιωνα laquoεπανηρχισε την λειτουργιαν της και ανεκαινισθη και ηλλαξε το ονομα της ονομασθεισα laquoΜονη του Αγιου Χρυσοστόμουraquo προς τιμην του νεου κτιτορος Ιωαννου ο οποιος και εκτισε τον δευτερον Ναον εις τιμην του Ιερου Χρυσοστόμου εις την βορειαν πλευραν του παλαιου μεγαλυτερου Ναου της Αγιας Τριαδος ή της Αγιας Ελενης Εγνωρισε τοτε η Ιερα Μονη μεγαλην ακμην ειχε δε πολλους Μοναχους (ΒΠ σ 22-24)

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

μεσαιωνικη φυλακη ορυγμα κοιλωμα εκ του Ενετικου gufo = κοιλος (ΧΞΓ σ 69 70) και επομενως Βουφαβεντο είναι κοιλωμα ανεμου τοπος εις τον οποιον συγκεντρωνεται ανεμος

laquoΛεγεται από τους Ιταλους Μπουφαβέντο δια τους πολλους ανεμους οπου εκεί βασιλευουσινraquo (ΚΚ σ 72)

3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Η ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ιδρυθη laquoκατα την παλαιαν Χριστιανικήν εποχην οτε η Κυπρος ητο τμημα της Αυτοκρατοριαςraquo πιθανωτατα μαλιστα laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo δηλ επί Κωνσταντινου του Μεγαλου (ΒΠ σ 22 ΜΤΚ σ 57)

Σχετικη παραδοσις αναφερει τα εξης

laquoΜια Βυζαντινη Αυτοκρατειρα αρρωστησεν από λεπραν επειδη δε η ηλιακή θερμότης του θερους ηυξανε τους πονους της εκτισεν εις την κορυφην υψηλου βουνου μιαν κατοικιαν εις την οποιαν εμενε κατα τους θερινους μηνας Επερασαν πολλα χρονια χωρις να δυνηθη να ευρη θεραπειαν Είδε τοτε εις τον υπνον της οραμα το οποιον της επεβαλε να κατεβεί εις τα δεξια του βουνου να βρει μιαν πηγην τρεχαμενου νερου και εις αυτήν να πλυθη και να θεραπευθη Ανευ αναβολης διεταξε τους υπηρετας της και την κατεβασαν από την κορυφην ερευνησε προσεκτικα ολην την ημεραν ευρηκε την πηγην του νερου το οποιον και σημερα τρεχει μεσα εις την Μονην επλυθη και ιατρευθη αργοτερον δε εις ενδειξιν ευγνωμοσυνης εκτισε Ναον εις τιμην της Αγιας Τριαδος και γυρω από τον Ναον Μοναστηρι το οποιον περιβαλλουν υψηλοι πετρινοι τοιχοιraquo (ΒΠ σ 22 23)

Παραδοσις συμπληρωματικη λεγει οτι εις την ιαματικην πηγην ελουσθη και εθεραπευθη κατα πρωτον το σκυλλακι της Βασιλισσης ή Πριγκιπισσης εις το οποιον μετεδοθη η λεπρα της επειτα δε και η ιδια η Βασιλισσα ή Πριγκιπισσα όταν οι υπηρεται της το παρηκολουθησαν και ειδαν που ελουετο

laquoΗ Κυρια αυτη ητις λεγεται οτι επασχεν εκ δερματικου νοσηματος ειχε κυναριον ως αχωριστον συντροφον κατα την ανα τα ορη μονωσιν της Το ζωον αυτο εν τελει προσεβληδη υπο του κατατρυχοντος την δεσποιναν του νοσηματος ευθυς δε μετα τουτο εθεάτο καθημερινως να κατερχεται από το ορος και μετα τινας ωρας να επιστρεφη καταφανως ωφελημενον εκ της καθοδου ταυτης Το παρηκολουθησαν λοιπον και το ειδον να λουεται εις τινα πηγην πλησιον του τοπου όπου βραδυτερον εκτισθη το Μοναστηριον Η Πριγκιπισσα παρατηρησασα το αγαθον αποτελεσμα της χρησεως του υδατος της πηγης υπο του κυναριου απεφασισε να δοκιμαση και αυτη το φαρμακον τοσον δε αποτελεσματικον απεδειχθη τουτο ωστε εντος ολιγων ημερων η Ευγενης Κυρια ανεκτησε την προτεραν υγειανraquo (ΑΒΤ σ 281 ΒΤ σ 377 ΧΚ σ 148)

Προστιθεται επισης η πληροφορια οτι η Πριγκιπισσα ονόμασε την Ιεραν Μονην με το όνομα του Αγιου Χρυσοστόμου και την εθεσεν υπο την προστασιαν εκεινου διοτι εκεινος της απεκαλυψε δι οραματος τον τοπον και τον τροπον της θεραπειας της (ΠΑ σ 260 ΧΚ σ 149 ΒΤ σ 377)

Αλλη παραδοσις προσθετει οτι η θεραπευμενη Κυρια είναι θαμμενη μεσα εις την Εκκλησιαν δεξια της δε και αριστερα της εχουν ταφη αι δυο πισται υπηρετριαι της

laquo1762 Εις τον προναον της μαρμαροστρωτης Εκκλησιας βλέπεις επιτυμβιον πλακα υπερανω της οποιας οι Ελληνες φροντιζουν να καιη αδιαλειπτως ενα κανδηλι διοτι λεγουν οτι αυτος είναι ο ταφος της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν Πλησιον της εχουν ταφη δυο δουλαι της που ησαν αι ευνοουμεναι της και επιθυμούσε να τας εχη και εις τον θανατον μαζί της από

ευγνωμοσυνην διοτι την εβοηθησαν και την περιποιηθησαν κατα την τελευταιαν ασθενειαν τηςraquo (ΜΤΚ σ 58)

Το οτι η Βασιλισσα ή Βασιλοπουλλα ή Ευγενης Κυρια ελουσθη εις Αγιασμα και εθεραπευθη και εκτισε πλησιον αυτου Εκκλησιαν ή Μονην λεγεται ως παραδοσις και δια την Ιεραν Μονην του Αγιου Νεοφυτου και δια τον Ιερον Ναον της Σκιλλουρας και δι αλλας εν Κυπρω παλαιας Εκκλησιας ευλογως δε γενναται εκ τουτου η υποψια οτι η ιδια παραδοσις επαναλαμβανεται και δια την Ιεραν Μονην Χρυσοστόμου δια να μετριαζεται η δυσκολια η οποια συνανταται εις τον καθορισμον του ακριβους χρονου της ιδρυσεως της (ΤΙΚ σ 274)

Τι λοιπον να πιστευσωμεν δια την ιδρυσιν της Μονης Υπο ποιου ιδρυθη και ποτε

Δυνατον να ιδρυθη από την μητερα του Αυτοκρατορος Κωνσταντινου του Μεγαλου την Αγιαν Ελενην όταν αυτη laquoεπανερχομενη εκ της Ιερουσαλημ εν τη οποια ευρε τον Τιμιον Σταυρον του Χριστου κατα τυχην προσωρμισθη τω 328 εις την νοτιον παραλιαν της Νησου εις την κωμην Μαρίν κειμενην παρα την αρχαιαν πολιν Μάριον και παρα τον ποταμον Τέτιον εκτοτε ενεκα αυτης καλουμενον Βασιλοποταμον Εξεπλαγη δ ιδουσα την αλλοτε ευ οικουμενην Νησον ερημον νυν σχεδον καταστάσαν υπο τε της ανομοριας και των συχνων σεισμων τοσαυτην δ ελαβεν υπερ της Κυπρου συμπαθειαν ωστε εκτισεν εις αυτήν Ναους και επροικισεν αυτους δια τεμαχιων του Τιμιου Σταυρουraquo (ΣΚ σ 392)

Την εκδοχην αυτήν ενισχυει τοσον η πληροφορια την οποιαν εν τοις προηγουμενοις ανεγραψαμεν οτι πιθανωτατα μαλιστα ιδρυθη η Μονη laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανικου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ σ 57) οσον και η προ 220 ετων δοθεισα ιστορικη βεβαιωσις οτι ο παλαιοτερος των δυο εν τη Μονη Ναων ωνομαζετο laquoΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

Αν κατα τα ανωτερω δεχθωμεν την Αγιαν Ελενην ως ιδρυτριαν της Ιερας Μονης ευκολα πλεον ερμηνευομεν την παραδοσιν περι της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν ευγνωμονουσα διοτι εθεραπευθη με το υδωρ του Αγιασματος και τιμητικως δια τουτο εταφη εν αυτη

Η παραδοσις αυτη μας πληροφορει οτι laquoη Πριγκιπισσα που είναι θαμμενη σ αυτη (την Εκκλησια) ζουσε στο οικημα που βρισκεται στην κορυφη του βουνου δια καλυτεραν προστασιαν εναντιον της βιας των Ναϊτών οι οποίοι κατα την εποχην εκεινην προσπαθουσαν να κυριαρχησουν παντουraquo (ΒΤ σ 377 ΜΤΚ σ 72 73)

Επιτρεπεται συνεπως να πιστευσωμεν οτι κατα το τελος του δωδεκάτου αιωνος οτε η Κυπρος περιηλθεν υπο τους Λατινους καποια αρρωστη Ελληνις Πριγκιπισσα κατεφυγεν εις το επί της κορυφης του Βουφαβεντο οικημα δια προστασιαν θεραπευθεισα δε εις την ιδιαν πηγην εις την οποιαν ελούσθη και εθεραπευθη το σκυλλακι της που εκολλησε την δερματικην της παθησιν με πλουσιαν δαπανην εξ ευγνωμοσυνης ανεκαινισε την Μονην και εξηφανισε τα φρικτα ιχνη των καταστροφων που επεφεραν ες αυτήν οι ξενοι κατακτηται η αναμνησις δε του ευεργετικου αυτου εργου εχαρισε συν τω χρονω εις την ευγενη εκεινην Κυριαν τον τιτλον της ιδρυτριας της Μονης

Το οτι η Ιερα Μονη κατα τας αρχας της Φραγκικης κατοχης υπεστη καταστροφας και διωξιν συναγεται και εκ του γεγονοτος οτι πολλοι τοτε των Χρυσοστομιτων Μοναχων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων (Τ77β ΤΝ Σ 41)

4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ

Το νερο της Ιερας πηγης με το οποιον εθεραπευθη το σκυλλακι της Ευγενους Κυριας και αυτη η ιδια διοχετευεται εις την Μονην εξ αποστασεως πεντακοσιων περιπου βηματων και δεν επαυσε να εχη τας θαυμαστας ιαματικας ιδιοτητας του οπως υπο πολλων μαρτυρειται laquo1680 Η πηγή διατηρει ακομη την ιδιοτητα της διοτι καθημερινως ερχονται να λουσθουν εκεί και λεγουν οτι ευρισκουν θεραπειανraquo (ΒΤ σ 377)

laquo1730 Το νερο εις το οποιον ελουσθη και εθεραπευθη η βασιλισσα της Κυπρου εξακολουθει να χρησιμοποιηται επωφελως από προσωπα εχοντα την παθησιν εκεινηνraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

laquo1878 Ειναι βεβαιον οτι προ διακοσιων ετων πληθη λεπρων επεσκεφθησαν τον τοπον αυτον δια να λουσθουν εις το ρευμα του Μοναστηριου και να θεραπευθουν από την φοβεραν ασθενειαν τωνraquo (ΦΛΚ σ 52)

laquo1888 Μερικοι Αθηαινίται προσεβληθησαν από ανιατον δερματικον νοσημα Το πραγμα αυτο εγινε γνωστον εις την Νησον και κανεις πλεον δεν ηθελε να ταξιδευη με τους Αθηαινιτας Εις την δεινήν αυτήν θεσιν των ενας εμπορος εκ Λευκωσιας τους συνεβουλευσεν ακομη μιαν φοραν να ζητησουν την θεραπειαν των από τον Αγιον Χρυσοστομον και από το Αγιασμα του Αγιου αυτου πλησιον του ομωνυμου Μοναστηριου

Ο ημιονηγος Γιωργης ο Παχυς ειχε τα ωραιοτερα και ισχυροτερα ζωα ο ιδιος ομως ταξιδευε επί ενος ονου ο οποιος ητο τοσον χαμηλος ωστε όταν ο γιγας εκαθητο επανω του και απλωνε τα μακρυα του ποδια αυτα αγγιζαν το εδαφος Ο Γιωργης λοιπον ο Παχυς μου διηγηδη τι απεγινε με το ζητημα της τρομερας παθήσεώς των

laquoΕως τωρα δεν ειχαμεν ευρεί τον Αγιον μαςmiddot αλλ εκεινο που θα σου πω Κοκκώνα μου είναι οτι ο Αγιος Χρυσοστομος ηταν ο Αγιος που εχρειαζομεθα Οταν ημεις οι δερματικώς ασθενεις ειχαμε λουσθη με την σειραν μας εις το αγιο νερο του Αγιου Χρυσοστόμου mdash διοτι αυτο ητο το κυριον πραγμαmdash γρηγορα εγιναμεν υγιεις Απο ευγνωμοσυνην λοιπον ημεις και αλλοι οι οποιοι με περισσοτεραν ανεσιν ημπορεσαν να ωφεληθουν από την θαυμασιαν πηγην ξανακτισαμεν ενα μερος του πεσμενου μοναστηριακου ερειπιου και αφιερωσαμεν μιαν αιθουσαν με ωραιαν θερμαστραν Επι πλεον εχαραξαμεν εκεί μιαν ωραιαν αφιερωσιν δια να μαθη ο κοσμος το καλον που μας εκαμεν ο Αγιος και πως ημεις laquoως ανθρωποι του λαουraquo αμειψαμεν την καλωσυνην τουraquo (ΟΕΤ σ 190mdash191)

Η μεγαλη αυτη αιθουσα της Μονης είναι γνωστη με το ονομα laquoΤΟ ΠΑΛΑΤΙraquo

laquo1927 Η πηγη αυτη υφισταται ακομη παρα το Μοναστηριον λεγεται δ οτι ουδεμιαν των ιαματικων αυτης ιδιοτητων απεβαλεraquo (ΧΚ τ Β σ 149)

5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Πολλα ετη μετα την ιδρυσιν της η σεβασμία Μονη λογω των συχνων Αραβικων επιδρομων laquoεγκατελειφθη και ηρημωθηmiddot αργοτερον ομωςraquo κατα τον δεκατον αιωνα laquoεπανηρχισε την λειτουργιαν της και ανεκαινισθη και ηλλαξε το ονομα της ονομασθεισα laquoΜονη του Αγιου Χρυσοστόμουraquo προς τιμην του νεου κτιτορος Ιωαννου ο οποιος και εκτισε τον δευτερον Ναον εις τιμην του Ιερου Χρυσοστόμου εις την βορειαν πλευραν του παλαιου μεγαλυτερου Ναου της Αγιας Τριαδος ή της Αγιας Ελενης Εγνωρισε τοτε η Ιερα Μονη μεγαλην ακμην ειχε δε πολλους Μοναχους (ΒΠ σ 22-24)

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

ευγνωμοσυνην διοτι την εβοηθησαν και την περιποιηθησαν κατα την τελευταιαν ασθενειαν τηςraquo (ΜΤΚ σ 58)

Το οτι η Βασιλισσα ή Βασιλοπουλλα ή Ευγενης Κυρια ελουσθη εις Αγιασμα και εθεραπευθη και εκτισε πλησιον αυτου Εκκλησιαν ή Μονην λεγεται ως παραδοσις και δια την Ιεραν Μονην του Αγιου Νεοφυτου και δια τον Ιερον Ναον της Σκιλλουρας και δι αλλας εν Κυπρω παλαιας Εκκλησιας ευλογως δε γενναται εκ τουτου η υποψια οτι η ιδια παραδοσις επαναλαμβανεται και δια την Ιεραν Μονην Χρυσοστόμου δια να μετριαζεται η δυσκολια η οποια συνανταται εις τον καθορισμον του ακριβους χρονου της ιδρυσεως της (ΤΙΚ σ 274)

Τι λοιπον να πιστευσωμεν δια την ιδρυσιν της Μονης Υπο ποιου ιδρυθη και ποτε

Δυνατον να ιδρυθη από την μητερα του Αυτοκρατορος Κωνσταντινου του Μεγαλου την Αγιαν Ελενην όταν αυτη laquoεπανερχομενη εκ της Ιερουσαλημ εν τη οποια ευρε τον Τιμιον Σταυρον του Χριστου κατα τυχην προσωρμισθη τω 328 εις την νοτιον παραλιαν της Νησου εις την κωμην Μαρίν κειμενην παρα την αρχαιαν πολιν Μάριον και παρα τον ποταμον Τέτιον εκτοτε ενεκα αυτης καλουμενον Βασιλοποταμον Εξεπλαγη δ ιδουσα την αλλοτε ευ οικουμενην Νησον ερημον νυν σχεδον καταστάσαν υπο τε της ανομοριας και των συχνων σεισμων τοσαυτην δ ελαβεν υπερ της Κυπρου συμπαθειαν ωστε εκτισεν εις αυτήν Ναους και επροικισεν αυτους δια τεμαχιων του Τιμιου Σταυρουraquo (ΣΚ σ 392)

Την εκδοχην αυτήν ενισχυει τοσον η πληροφορια την οποιαν εν τοις προηγουμενοις ανεγραψαμεν οτι πιθανωτατα μαλιστα ιδρυθη η Μονη laquoκατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανικου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ σ 57) οσον και η προ 220 ετων δοθεισα ιστορικη βεβαιωσις οτι ο παλαιοτερος των δυο εν τη Μονη Ναων ωνομαζετο laquoΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

Αν κατα τα ανωτερω δεχθωμεν την Αγιαν Ελενην ως ιδρυτριαν της Ιερας Μονης ευκολα πλεον ερμηνευομεν την παραδοσιν περι της Ευγενους Κυριας η οποια εκτισε την Εκκλησιαν ευγνωμονουσα διοτι εθεραπευθη με το υδωρ του Αγιασματος και τιμητικως δια τουτο εταφη εν αυτη

Η παραδοσις αυτη μας πληροφορει οτι laquoη Πριγκιπισσα που είναι θαμμενη σ αυτη (την Εκκλησια) ζουσε στο οικημα που βρισκεται στην κορυφη του βουνου δια καλυτεραν προστασιαν εναντιον της βιας των Ναϊτών οι οποίοι κατα την εποχην εκεινην προσπαθουσαν να κυριαρχησουν παντουraquo (ΒΤ σ 377 ΜΤΚ σ 72 73)

Επιτρεπεται συνεπως να πιστευσωμεν οτι κατα το τελος του δωδεκάτου αιωνος οτε η Κυπρος περιηλθεν υπο τους Λατινους καποια αρρωστη Ελληνις Πριγκιπισσα κατεφυγεν εις το επί της κορυφης του Βουφαβεντο οικημα δια προστασιαν θεραπευθεισα δε εις την ιδιαν πηγην εις την οποιαν ελούσθη και εθεραπευθη το σκυλλακι της που εκολλησε την δερματικην της παθησιν με πλουσιαν δαπανην εξ ευγνωμοσυνης ανεκαινισε την Μονην και εξηφανισε τα φρικτα ιχνη των καταστροφων που επεφεραν ες αυτήν οι ξενοι κατακτηται η αναμνησις δε του ευεργετικου αυτου εργου εχαρισε συν τω χρονω εις την ευγενη εκεινην Κυριαν τον τιτλον της ιδρυτριας της Μονης

Το οτι η Ιερα Μονη κατα τας αρχας της Φραγκικης κατοχης υπεστη καταστροφας και διωξιν συναγεται και εκ του γεγονοτος οτι πολλοι τοτε των Χρυσοστομιτων Μοναχων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων (Τ77β ΤΝ Σ 41)

4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ

Το νερο της Ιερας πηγης με το οποιον εθεραπευθη το σκυλλακι της Ευγενους Κυριας και αυτη η ιδια διοχετευεται εις την Μονην εξ αποστασεως πεντακοσιων περιπου βηματων και δεν επαυσε να εχη τας θαυμαστας ιαματικας ιδιοτητας του οπως υπο πολλων μαρτυρειται laquo1680 Η πηγή διατηρει ακομη την ιδιοτητα της διοτι καθημερινως ερχονται να λουσθουν εκεί και λεγουν οτι ευρισκουν θεραπειανraquo (ΒΤ σ 377)

laquo1730 Το νερο εις το οποιον ελουσθη και εθεραπευθη η βασιλισσα της Κυπρου εξακολουθει να χρησιμοποιηται επωφελως από προσωπα εχοντα την παθησιν εκεινηνraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

laquo1878 Ειναι βεβαιον οτι προ διακοσιων ετων πληθη λεπρων επεσκεφθησαν τον τοπον αυτον δια να λουσθουν εις το ρευμα του Μοναστηριου και να θεραπευθουν από την φοβεραν ασθενειαν τωνraquo (ΦΛΚ σ 52)

laquo1888 Μερικοι Αθηαινίται προσεβληθησαν από ανιατον δερματικον νοσημα Το πραγμα αυτο εγινε γνωστον εις την Νησον και κανεις πλεον δεν ηθελε να ταξιδευη με τους Αθηαινιτας Εις την δεινήν αυτήν θεσιν των ενας εμπορος εκ Λευκωσιας τους συνεβουλευσεν ακομη μιαν φοραν να ζητησουν την θεραπειαν των από τον Αγιον Χρυσοστομον και από το Αγιασμα του Αγιου αυτου πλησιον του ομωνυμου Μοναστηριου

Ο ημιονηγος Γιωργης ο Παχυς ειχε τα ωραιοτερα και ισχυροτερα ζωα ο ιδιος ομως ταξιδευε επί ενος ονου ο οποιος ητο τοσον χαμηλος ωστε όταν ο γιγας εκαθητο επανω του και απλωνε τα μακρυα του ποδια αυτα αγγιζαν το εδαφος Ο Γιωργης λοιπον ο Παχυς μου διηγηδη τι απεγινε με το ζητημα της τρομερας παθήσεώς των

laquoΕως τωρα δεν ειχαμεν ευρεί τον Αγιον μαςmiddot αλλ εκεινο που θα σου πω Κοκκώνα μου είναι οτι ο Αγιος Χρυσοστομος ηταν ο Αγιος που εχρειαζομεθα Οταν ημεις οι δερματικώς ασθενεις ειχαμε λουσθη με την σειραν μας εις το αγιο νερο του Αγιου Χρυσοστόμου mdash διοτι αυτο ητο το κυριον πραγμαmdash γρηγορα εγιναμεν υγιεις Απο ευγνωμοσυνην λοιπον ημεις και αλλοι οι οποιοι με περισσοτεραν ανεσιν ημπορεσαν να ωφεληθουν από την θαυμασιαν πηγην ξανακτισαμεν ενα μερος του πεσμενου μοναστηριακου ερειπιου και αφιερωσαμεν μιαν αιθουσαν με ωραιαν θερμαστραν Επι πλεον εχαραξαμεν εκεί μιαν ωραιαν αφιερωσιν δια να μαθη ο κοσμος το καλον που μας εκαμεν ο Αγιος και πως ημεις laquoως ανθρωποι του λαουraquo αμειψαμεν την καλωσυνην τουraquo (ΟΕΤ σ 190mdash191)

Η μεγαλη αυτη αιθουσα της Μονης είναι γνωστη με το ονομα laquoΤΟ ΠΑΛΑΤΙraquo

laquo1927 Η πηγη αυτη υφισταται ακομη παρα το Μοναστηριον λεγεται δ οτι ουδεμιαν των ιαματικων αυτης ιδιοτητων απεβαλεraquo (ΧΚ τ Β σ 149)

5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Πολλα ετη μετα την ιδρυσιν της η σεβασμία Μονη λογω των συχνων Αραβικων επιδρομων laquoεγκατελειφθη και ηρημωθηmiddot αργοτερον ομωςraquo κατα τον δεκατον αιωνα laquoεπανηρχισε την λειτουργιαν της και ανεκαινισθη και ηλλαξε το ονομα της ονομασθεισα laquoΜονη του Αγιου Χρυσοστόμουraquo προς τιμην του νεου κτιτορος Ιωαννου ο οποιος και εκτισε τον δευτερον Ναον εις τιμην του Ιερου Χρυσοστόμου εις την βορειαν πλευραν του παλαιου μεγαλυτερου Ναου της Αγιας Τριαδος ή της Αγιας Ελενης Εγνωρισε τοτε η Ιερα Μονη μεγαλην ακμην ειχε δε πολλους Μοναχους (ΒΠ σ 22-24)

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Το νερο της Ιερας πηγης με το οποιον εθεραπευθη το σκυλλακι της Ευγενους Κυριας και αυτη η ιδια διοχετευεται εις την Μονην εξ αποστασεως πεντακοσιων περιπου βηματων και δεν επαυσε να εχη τας θαυμαστας ιαματικας ιδιοτητας του οπως υπο πολλων μαρτυρειται laquo1680 Η πηγή διατηρει ακομη την ιδιοτητα της διοτι καθημερινως ερχονται να λουσθουν εκεί και λεγουν οτι ευρισκουν θεραπειανraquo (ΒΤ σ 377)

laquo1730 Το νερο εις το οποιον ελουσθη και εθεραπευθη η βασιλισσα της Κυπρου εξακολουθει να χρησιμοποιηται επωφελως από προσωπα εχοντα την παθησιν εκεινηνraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ σ 260)

laquo1878 Ειναι βεβαιον οτι προ διακοσιων ετων πληθη λεπρων επεσκεφθησαν τον τοπον αυτον δια να λουσθουν εις το ρευμα του Μοναστηριου και να θεραπευθουν από την φοβεραν ασθενειαν τωνraquo (ΦΛΚ σ 52)

laquo1888 Μερικοι Αθηαινίται προσεβληθησαν από ανιατον δερματικον νοσημα Το πραγμα αυτο εγινε γνωστον εις την Νησον και κανεις πλεον δεν ηθελε να ταξιδευη με τους Αθηαινιτας Εις την δεινήν αυτήν θεσιν των ενας εμπορος εκ Λευκωσιας τους συνεβουλευσεν ακομη μιαν φοραν να ζητησουν την θεραπειαν των από τον Αγιον Χρυσοστομον και από το Αγιασμα του Αγιου αυτου πλησιον του ομωνυμου Μοναστηριου

Ο ημιονηγος Γιωργης ο Παχυς ειχε τα ωραιοτερα και ισχυροτερα ζωα ο ιδιος ομως ταξιδευε επί ενος ονου ο οποιος ητο τοσον χαμηλος ωστε όταν ο γιγας εκαθητο επανω του και απλωνε τα μακρυα του ποδια αυτα αγγιζαν το εδαφος Ο Γιωργης λοιπον ο Παχυς μου διηγηδη τι απεγινε με το ζητημα της τρομερας παθήσεώς των

laquoΕως τωρα δεν ειχαμεν ευρεί τον Αγιον μαςmiddot αλλ εκεινο που θα σου πω Κοκκώνα μου είναι οτι ο Αγιος Χρυσοστομος ηταν ο Αγιος που εχρειαζομεθα Οταν ημεις οι δερματικώς ασθενεις ειχαμε λουσθη με την σειραν μας εις το αγιο νερο του Αγιου Χρυσοστόμου mdash διοτι αυτο ητο το κυριον πραγμαmdash γρηγορα εγιναμεν υγιεις Απο ευγνωμοσυνην λοιπον ημεις και αλλοι οι οποιοι με περισσοτεραν ανεσιν ημπορεσαν να ωφεληθουν από την θαυμασιαν πηγην ξανακτισαμεν ενα μερος του πεσμενου μοναστηριακου ερειπιου και αφιερωσαμεν μιαν αιθουσαν με ωραιαν θερμαστραν Επι πλεον εχαραξαμεν εκεί μιαν ωραιαν αφιερωσιν δια να μαθη ο κοσμος το καλον που μας εκαμεν ο Αγιος και πως ημεις laquoως ανθρωποι του λαουraquo αμειψαμεν την καλωσυνην τουraquo (ΟΕΤ σ 190mdash191)

Η μεγαλη αυτη αιθουσα της Μονης είναι γνωστη με το ονομα laquoΤΟ ΠΑΛΑΤΙraquo

laquo1927 Η πηγη αυτη υφισταται ακομη παρα το Μοναστηριον λεγεται δ οτι ουδεμιαν των ιαματικων αυτης ιδιοτητων απεβαλεraquo (ΧΚ τ Β σ 149)

5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Πολλα ετη μετα την ιδρυσιν της η σεβασμία Μονη λογω των συχνων Αραβικων επιδρομων laquoεγκατελειφθη και ηρημωθηmiddot αργοτερον ομωςraquo κατα τον δεκατον αιωνα laquoεπανηρχισε την λειτουργιαν της και ανεκαινισθη και ηλλαξε το ονομα της ονομασθεισα laquoΜονη του Αγιου Χρυσοστόμουraquo προς τιμην του νεου κτιτορος Ιωαννου ο οποιος και εκτισε τον δευτερον Ναον εις τιμην του Ιερου Χρυσοστόμου εις την βορειαν πλευραν του παλαιου μεγαλυτερου Ναου της Αγιας Τριαδος ή της Αγιας Ελενης Εγνωρισε τοτε η Ιερα Μονη μεγαλην ακμην ειχε δε πολλους Μοναχους (ΒΠ σ 22-24)

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159

Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ

Η περισσοτερον γνωστη και συγχρονως η λαμπροτερα περιοδος της λειτουργιας της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη είναι αναμφιβολως η επταετια 1152-1159 διοτι τοτε εν τη περιωνυμω ταυτη Μοναστικη Εστια εζησε την ζωην του Μοναχου ο εκ Κατω Δρυος των Λευκαρων Νεοφυτος ο υιος του Αθανασιου και της Ευδοξιας ο δια της αγνοτητος του βιου και της εις τον Θεον αφιερωσεως αξιωθεις να περιβληθη της αγιωσυνης τον φωτοστεφανον

Οταν ο Νεοφυτος εγινε δεκαεπτα ετων οι γονεις του εβιασθησαν να τον laquoσυναρμοσουν με γαμονraquomiddot τον ηρραβωνισαν λοιπον και ετοιμασαν και των γαμων τα συμφωνα οπως ητο η συνηθεια Εκεινος ομως αλλον ποθον ειχενmiddot εμελετουσε την ζωην των ανθρωπων και εβλεπε τας πολλας δυσκολιας της και τας αποτομους μεταβολας της

laquoΕνας θρηνει δια την ζημιαν η οποια του επηλθεν αιφνιδιαmiddot αλλος κλαιει και στεναζει διοτι προωρα του απεθανε το παιδιmiddot αλλος απεκτησε πολλα παιδια και κατατυραννειται από πενιαν Καποιος πλουσιος και περιβλεπτος εγινε πτωχος ή επηλθεν ο θανατος και τον εγυμνωσεν από καθε ευδαιμονιαν και ο ονομαστος μεταβαλλεται εις ασημον και γεμιζει με θρηνον το σπιτι που ευθυμουσε προ ολιγου Ενας από τιμην και υποληψιν μετεπεσεν εις ατιμιαν αλλος καταβαρυνεται από την σκληροτητα ασυμπαθων φορολόγων και αλλος θρηνει δια την θλιψιν η οποια του επηλθεν απροσδοκητα

Εαν εμπλακω εις τον βιον δα παθω και εγω τα ιδια διοτι είναι αδυνατον να αποφυγη κανεις την δυσκολιαν που φερνουν της ζωης τα παθηματα Αλλα και αν ακομη ημπορεσης να αποφυγης την δυσκολιαν αυτήν και αν επί πλεον απολαυσης ολην την ευδαιμονιαν του κοσμου τι το κερδος αφ ου υπαρχει εμπρος μας θανατος και μας περιμενει ενας αλλος κοσμος

Αλλα και κατι αλλο θα σας ειπω που είναι επισης αληθεια εν Κυριω όταν ηρχετο εις το πατρικο σπιτι κανεις πτωχος και ρακενδυτος πλανοδιος επαιτων αρτον ελογαριαζα ως αξιοζηλευτον και ευτυχισμενον τον βιον του και αν μου ητο δυνατον θα τον ακολουθουσα αμεσωςraquo (Τ 7α-10α)

Αι σκεψεις αυται laquoθεια τις ανατολή εξ ύψουςraquo τον παρακινουσαν να μη προσδεθη εις τον ζυγον του επιμοχθου βιου αλλα να αποσυρθη από την ματαιοτητα και να κατευθυνη τους ταπεινους του ποδας laquoπρος τριβους ευθειας και εις οδον ειρηνης της ζωής της μοναχικηςraquo (Τ 7α Ε λογ 3ος)

Δια τουτο επειτα από επτα μηνας όταν εγινοντο αι τελευταιαι προετοιμασιαι δια τα στεφανωματα ο Νεοφυτος εσκεπτετο να ευρει τροπους αποφυγης του γαμου Κατ ευδοκιαν του Θεου και με καλην συνεργασιαν εφυγε κρυφα από το πατρικο σπιτι και επηγε εις την επί του ορους Κουτζουβενδη Ιεραν Μονην του Θειου Χρυσοστόμου διοτι υπελογιζεν οτι δεν θα ητο δυνατον να σκεφθουν να τον αναζητησουν εκεί οι ιδικοι του (Τ 10)

Γονεις και γειτονες και γνωστοι καταστενοχωρημενοι δια την ματαιωσιν του γαμου και δια την εξαφανισιν του φρονιμου Νεοφυτου τον ανεζητησαν εις καθε επαρχιαν της Νησου επί δυο μηνας Τελος τον ηυραν και τον εφεραν οπισω Εκαμαν τοτε πραγματικον πολεμον μαζί του δια να τον πεισουν να νυμφευθη αλλ εκεινος ησυχα και γνωστικα τους εξηγησε ποιος ητο ο ποθος του επεισε και τα δυο ενδιαφερομενα μερη να δεχθουν την διαλυσιν της γραπτης συμφωνιας του γαμου και και τοιουτοτροπως αφ ου επανεκτησε νομιμως την ελεθευριαν του επεστρεψεν εις την Μονην του Χρυσοστόμου δια να γινη Μοναχος (Τ 10β 11α)

Δεκαοκτω μολις ετων ητο ο Νεοφυτος όταν εις την laquoθειαν μανδραν και ποιμνην του Θειου

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Χρυσοστόμουraquo κατηξιωθη να λαβη την laquoερασμίαν κουράνraquo

laquoΕιμαι της γνωμης λεγει οτι ποτε νυμφικος στολισμος δεν εθελξε νυμφιον τοσον οσον εθελξεν εμε η περιβολη του μοναχικου ενδυματος Τοση πραγματι ητο η χαρα μου ωστε καταφιλουσα τα ακρα των μανικιων του ρασου μου και θερμα παρακαλουσα τον Κυριον να με βοηθηση να το διατηρησω καθαρον και αμωμον μεχρι τελουςraquo (Μ 153γ Τ 11 12)

Ητο ομως αναλφαβητος οπως ο ιδιος το ομολογει Επειδη εξ αρχης επροτιμησα ιδιωτικον βιον οχι μονον δεν ειχα την ευτυχιαν να αποκτησω την εξω (της Κυπρου) και μόνην εγκυκλιον παιδειαν αλλ ουτε μιαν ημεραν δεν απεσταλην υπο των γονεων μου εις μαθησιν αλφαβητου και ως εκ τουτου καθολου δεν εγνωριζα τι είναι το αλφα ή τι είναι το βητα και τα εξης και εις τιποτε δεν διεφερα από απλαστον και αμαθες προβατονraquo (Δ 180 181 Μ 135 172 Τ 12α Ε λογ 3)

Του εδωσαν ομως οι γονεις του την ψυχικην μορφωσιν δια της Χριστιανικης ανατροφης και του ενεπνευσαν την αγαπην προς τα θεια (Πρβλ M116)

Δια να κερδιζη τα προς το ζην και δια να βοηθη την δεκαμελη πατρικην οικογενειαν ο νεαρος Νεοφυτος ειχεν επιδοθη εις γεωργικας εργασιας ειδικευθη δε εις την αμπελουργιαν και ητο γνωστος ως laquoεμπειροτατος επιστημων αμπελουργοςraquo καθως γνωριζων τα προ της φυτειας και τα εν τη φυτεια και τα μετα την φυτειαν και την τεχνην του ποτισματος και όλα laquoμεχρι καρπου και κλαδίου και τρυγητου και ληνού πατητούraquo (Κ 41α-42β)

Δια τους λογους αυτους ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ του ανεθεσε να καλλιεργη τα αμπελια της Μονης τα ευρισκομενα εις την τοποθεσιαν Βούππαις διοτι δια καμμιαν αλλην εργασιαν δεν ητο χρησιμος (Τ 12 Δ 181α)

Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Οι Βουππες εις τα βορειοδυτικα της Μονης είναι δυο η Μεγαλη Βουππα και η Μικρη Βουππα ή Βουππα των σπιτιων

Η Μεγαλη Βουππα περιπου 2000 βηματα μακραν της Μονης και 200 μετρα υψηλοτερα της είναι λεκανοπεδιον το οποιον καλλιεργειται εις εκτασιν τριακοντα σκαλων

Η Μικρη Βούππα 50 περιπου μετρα υψηλοτερα της Μεγαλης απεχει από αυτήν περι τα χιλια βηματα και καλλιεργειται εις μιαν στενομακρον λωριδα δώδεκα σκαλών ονομαζεται δε και Βουππα των Σπιτιων διοτι εκτεινεται παρα την βασιν της σχεδον κατακορυφου πλευρας του υψηλου βουνού την κορυφην του οποιου στολιζει το Φρουριον του Μπουφφαβεντο ή Φρουριον των Εκατον Σπιτιων (ΓΚ σ 296)

Εις τα βορεια πλάγια και της μιας Βουππας και της αλλης διατηρουνται ακομη από πολυ παλαια χρονια οι δομες που συγκρατουσαν τας στενας λωριδας των αμπελιων της Μονης

Εις μικραν αποστασιν κατω από την Μικρην Βουππαν ευρισκεται η τοποθεσια Δεξαμενούδια με λειψανα μεγαλης δεξαμενης και αλλης μικροτερας και ολιγον κατωτερω ερειπωμενη παλαια Εκκλησια του Αγιου Προορομου 630 μ επί 360 μ πλησιον πηγης με θεμελια κελλιου παρ αυτήν

Τας γραφικας αυτάς τοποθεσιας και την απ αυτων θαυμασιαν θεαν επί πενταετιαν απηλαυσεν ο Μοναχος Νεοφυτος

Εις την Τυπικην Διαθηκην του μετα εξηκοντα ετη Αγιου αυτου Νεοφυτου λογω αντιγραφικου

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

λαθους η τοποθεσια Βουππες είναι σημειωμενη με το όνομα Σούπες ο δε Κυπριανός διωρθωσεν εις Στούπαις (Τ 12β ΚΤ σ 4)

Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ

Η ευδοκια Θεου η θεια επισκοπη και χαρις από τας πρωτας ημερας της Μοναχικης του Νεοφυτου ζωης ενεβαλεν εις την ψυχην του ζηλον σφοδροτατον προς μελετην και ισχυραν επιθυμιαν προς συγγραφην Πώς ακριβως το αφηγειται ο ιδιος

laquoΕφθασα εις την Ιεραν Μονην και μου ετυχε να ακουσω την προφητειαν που λεγει laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεος τον ουρανον και την γηνraquo και τα τουτων ακόλουθα Πολυ εθαυμασα διοτι δεν ειχα ποτέ ακουσει τοιουτον τινα λογον τοσον δε εξεπλαγην από τα λεχθεντα και τοσον σφόδρα τα ηγαπησεν η ψυχη μου ωστε ελεγα laquoΕιθε καθ ημεραν να ανεγινωσκα τα τοιαυτα και να τα ηκουαraquo Βεβαια δεν εννοουσα καλα το βαθος των λεγομενων παρα μονον το laquoΕν αρχη εποιησεν ο Θεοςraquo και ότι laquoΕιδεν ο Θεος ότι ησαν καλα λιανraquo και τιποτε περισσοτερον δεν ηθελησα όμως να ερωτησω δι αυτα κανενα αλλα μονον εφυλαττα το θαυμα εις το παράβυστον της καρδιας μουraquo (Ε λογ 3ος)

Μετα το θαυμαστον αυτο ακουσμα εθεωρησε συμφωνον προς το Θειον θελημα να γνωριση τα πρωτα των γραμματων στοιχεια Με ποιον τροπον εμαθε laquoτα μικροτατα ταυταraquo δεν θελει να μας το ειπη μηπως και νομισωμεν οτι μας το λεγει από φιλοδοξιανmiddot ουδεμιαν ομως εχομεν αμφιβολιαν οτι αυτος εαυτον εδιδαξε την πρωτην αναγνωσιν και γραφηνmiddot αν αλλος του προσεφερε την πρωτην διδαχην εκεινην ο Νεοφυτος από συναισθησιν ευγνωμοσυνης δεν θα παρελειπε να μας αναφερει το ονομα του (Τ 12β Δ 181α Ε λογ 3ος)

Εγνωρισε καλα τοτε laquoτην συναξιν του νυχθημέρουraquo οπως επιβαλλεται εις Μοναχους ηρχισε την μελετην της Αγιας Γραφης και ιερων βιβλων επί πλεον δε η Θεια χαρις του εδωσε την ικανοτητα να αποστηθιση ολοκληρον το Θειον Ψαλτηριον διοτι laquoπαρα πασαν Γραφην οι Πατερες ημων παρεδωσαν να αποστοματίζωμεν και το Ψαλτηριον ως ερμαιον πλουτον και κοινον εντρυφημα με αυτο υμνουμεν τον Θεον ανατρεπομεν δαιμονας ζητουμεν σωτηριαν κηρυττομεν του Χριστου την πρωτην και την δευτεραν παρουσιαν και γενικως οι νουνεχεις όταν το μελετουν το πιστευουν ως ενα φυτον που δινει από ολους τους καρπους και ως ενα λειβαδι ομορφοανθισμενο και πολυ αξιαγαπητο (Τ 12 Ψ 63 Ε λογ 3ος)

Ο Μοναχος Νεοφυτος παντοτε πειθαρχικος πραος και ζηλωτης εις το εργον της Εκκλησιας και εις την μελετην της Αγιας Γραφης εκερδισε γρηγορα την αγαπην και την εκτιμησιν της Μοναστικης Αδελφοτητος και δια τουτο εις το τελος της πενταετιας ο Καθηγουμενος Μαξιμος τον απεσπασε από την εργασιαν των αμπελιων και τον εβαλεν να υπηρετη εντος του Ιερου Ναου ως Βοηθος Εκκλησιαρχης Δυο ετη εμεινεν εις την νεαν αυτήν υπηρεσιαν εδειξε δε και εις αυτήν επιμελειαν αξιομιμητον (Τ 12 13)

Ενεθυμειτο με πολύν παντοτε θαυμασμον και αγαπην τα δια την δημιουργιαν του κοσμου θεια λογια και όταν απεκτησε την Εγκλειστραν του εις την Παφον η Γενεσις ητο το πρωτον βιβλιον το οποιον εζητησε να εύρηmiddot μολις δε το ευρηκε κατα το τεταρτον ετος της εγκλεισεως του laquoαπεστομάτισε με την βοηθειαν του Θεου από ποθον τα εν αυτη και οχι μονον τα αναφερομενα εις την κοσμοκτισίαν των εξ ημερων αλλα και τα περι Παραδεισου και της παραβασεως και περι του κατακλυσμου και της πυργοποιίας και μεχρι του φιλοθέου Αβρααμraquo (Ε λογ 3ος)

Αργοτερον περι το 66ον ετος της ηλικιας του συνεγραψε προς γενικην των Αδελφων ωφελειαν laquoΕρμηνειαν της Εξαημερου εν λογοις ιστraquo η οποια ετυπωθη το πρωτον υπο του Αρχιμανδριτου

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Κυπριανου στην Ενετια το 1779 ανετυπωθη δε υπο του Ι Χ Χατζηιωαννου το 1914 (ΚΤ σ 54-115 ΧΝ σ 157-231) εν Αλεξανδρεια

Μετα παροδον αλλων επτα ετων διαπυρον εκπληρων ποθον εγραψε κατα θερμην παρακληση του εν τη Εγκλειστρα νεαρου ανεψιου του Ιερομοναχου και Οικονομου Ησαΐου laquoΕρμηνειαν των Ψαλμων και των Ωδωνraquo (Ψ) την οποιαν εξεδωσε το πρωτον ο Ι Χ Χατζηιωαννου εν Αθηναις το 1935

Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ

Κατα την εν τη Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου διαμονην του και ιδιως όταν ανελαβε τα καθηκοντα του Παρεκκλησιαρχου ενισχυσεν ο σεμνος Νεοφυτος την πεποιθησιν την οποιαν ειχεν ηδη σχηματισει οτι laquoματαια παντα και ρευστα και μηδεν εχοντα στασιμον ή βεβαιονraquo και δια τουτο νυκτα και ημεραν τον ενωχλουσεν η ζωηρα επιθυμια να ζηση την ησυχον ασκητικην ζωηνmiddot τον ημποδιζον ομως εις την εκπληρωσιν αυτης της επιθυμιας του οι της Μονης Ηγουμενοι τοσον ο Ηγουμενος Μαξιμος οσον και ο διαδοχος εκεινου ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ (Τ 13 Π 385) δια το laquoαπαλον της νεότητοςraquo

laquoΔεν είναι καλον εις τον ανθρωπον ελεγεν ο Νεοφυτος να περισπαται ακαιρως ωστε να οικοδομη λαμπράς οικιας και να επιποθη αφθονιαν πλουτου και να αγαπα την επιγειον δοξαν και να τρυφα αμετρως και απληστως και να αποκτα πολλα εις την γην φθαρτα και ρευσταmiddot διοτι ματαιοτης εχουν γινει αυτα και οσα τοιαυτα Αλλά είναι καλον εις τον ανθρωπον να μετριαση εις όλα και καθολου να μη περισπαται περισσοτερον του πρεποντος Καλον είναι να κτιζωμεν εις τον ουρανον Καλον είναι δια μεσου των πτωχων εκεί να συναθροιζωμεν τα χρηματα μας και με καθε ευποιιαν και με καλα εργα εκεί αιωνιως να οικοδομουμεν Καλον είναι νυκτα και ημεραν εκεί να θησαυριζωμεν διοτι δεν υπαρχει εκεί ματαιοτης ματαιοτητων οπως εις αυτον τον βιον αλλα δασιλεια δασιλειων και Κυριος των κυριων και ζωη μακαρια που δεν εχει τελος και απολαυσις αγαθων πολλων εις τα οποια οπως λεγει η θεια Γραφη επιθυμουν και οι Αγγελοι να παρακυψουν εκεί εις εκεινα τα υπερκοσμια και υπερουρανια αγαθα τα οποια οφθαλμος δεν ειδε και ωτιον δεν ηκουσε και εις καρδιαν ανθρωπου δεν ανεβησαν τα οποια ητοιμασεν ο Θεος δια τους αγαπωντας Αυτον Εκεινα και ημεις πρεπει να ορεγωμεθα εις εκεινα να στρεφωμεν την φαντασιαν μας εκεινα να επιθυμουμεν με εκεινα να απασχολουμεν τον νουν μας διοτι δεν μεσολαβει πολυς χρονος και φευγομεν από τα εδωmiddot επειδη εμπροσθεν μας ευρισκεται θανατος και ταφη και αναστασις Ποσοι αποθνησκουν εξαφνικα ποσοι επί της κλινης ενω κοιμωνται ποσοι ηρπαγησαν αιφνιδιως από την νυμφικην πασταδα ποσοι εις τον δρομον και ποσοι εις τον αγρον ποσοι εις το λουτρον και ποσοι κατα την ωραν του φαγητου ποσοι δια κεραυνων και ποσοι δια κρημνων ποσοι δια θαλασσης και ποταμων και φρεατων ποσοι αροτριωντες ή θεριζοντες ποσοι τραγουδουντες ή ψαλλοντεςraquo (Τ 13 Π 382-186)

Τετοιους θανατους ειδα και εγω και εμεινα πολυ εκστατικος και υπερεθαυμασα

Ητο αγρυπνια και Εορτη Τον εβλεπα εις την Εκκλησιαν να στεκη όλην την νυκταmiddot ητο γερων και ωνομαζετο Λεοντιος Εξηλθε τελευταιος μαζί μου μετα την απολυσιν του Ορθρου και προχωρησας ολιγον εξω από την μεγαλην πυλην εκεί αμεσως απεθανεmiddot και όταν μου το ειπαν και επηγα και τον ειδα νεκρον εγινα εκθαμβος

Επειτα από ολιγας ημερας ειδα τον θανατον αλλου Μοναχου ο οποιος ωνομαζετο Νικολαος εσηκωθη κατα τα εξημερωματα και επηγαινε προς την Εκκλησιαν όταν ειχε σημανει το ξυλινον σημαντρονmiddot πριν ομως φθαση εις της Εκκλησιας τα προθυρα επεσε και απεθανε

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Αμεσως επλησιασα τον Ηγουμενον Ευφροσυνον και του εζητησα την αδειαν να εξελθω εις το ορος Κουτζουβένδη δια να ζω εκεί με την δυναμιν που μου διδει η θεια Προμηθίαmiddot διοτι με σκιαν ή και με όνειρον ομοιαζει η ανθρωπινη ζωη ωστε ο ανθρωπος αποθνησκει και βαδιζων και ισταμενος και καθιζων Διατι λοιπον ημεις καθημεθα τοσον αμεριμνα

Ο Ηγουμενος δεν υπεκυψεν εις το θελημα του καλου Νεοφυτου του υπεσχεθη ομως οτι θα τον αφηση ελευθερον μετα εν ετος (Τ 13 Π 385)

Και αλλους παρομοιους θανατους ειχε γνωρισει εξ ακοης ο Νεοφυτος

laquoΚαποιος γνωστος μου Μοναχος Ιγνατιος το ονομα επιδεξιος ξυλουργος επεστρεφεν εις το Μοναστηρι προς το κελλι του μαζί με τον μαθητην του και επεσεν εις τον δρομον και εξεψυχησεν

Αλλος παλιν Επιφανιος κοσμικος αυτος τον οποιον καλα γνωριζω αροτριουσε εις τον αμπελωνα του ολην την ημεραν Το βραδυ εξεζεψε τα ζωα και εξεκινησε δια το σπιτι του laquoτο αροτρον φερων επ ωμων υγιως και καλως εχωνraquo Εφθασεν εις την εξωθυραν και επατησε στο κατωφλι δια να εισελθη εις την αυλην τοτε ομως εσκιασθη από τον Αγγελον και εσταματησεν εκστατικος Ετρεξαν οι ιδικοι του του επηραν το αροτρον από τον ωμον και τον εβαλαν να πλαγιαση αλλα ω μυστηριου φρικωδους αμεσως εξεπνευσε χωρις να αρθρωση ουτε λεξινraquo (Π 385)

Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Οταν επερασε το ετος οπως ειχεν ορισει ο Ηγουμενος Ευφροσυνος ο Νεοφυτος εξηλθεν από την Μονην και εξεκινησε δια τους Αγιους των Ιεροσολυμων τοπους και laquoπροσκυνησεως χαρινraquo και δια να πραγματοποιηση την μεγαλην επιθυμιαν που ειχε να ζηση εκεί την ασκητικην ζωην αν βεβαια του εδιδετο η ευκαιρια (Τ 13β)

Προς μεγαλην του λυπην δεν επετυχε το ποθουμενονmiddot επειτα ομως από εξαμηνον εις τους Αγιους Τοπους διαμονην του απεκαλυφθη από Θεου οτι ητο αναγκη να μη μεινη εκεί αλλα να μεταβη εις τοπον αλλον εις τον οποιον laquoθα καταβη ο Ουρανιος Βασιλευςraquo και θα τον βοηθηση να κτιση Ναον Απεπλευσε λοιπον τοτε εις την Κυπρον και επανηλθεν εις την laquoΙεραν του Ιερου Πατρος Χρυσοστόμου Μονηνraquo σκεπτομενος οτι η περι ασκητικης ζωης θεια αποκαλυψις δυνατον να ευρισκε την εκπληρωσιν της εις τας υπωρειας του ορους Κουτζουβένδη (Τ 14β 15α)

Αλλα ο τα παντα προβλεπων Κυριος δεν ευδοκουσε προς τουτο ουτε οι προαγοντες της Μονης συνευδοκουσαν Δια τουτο ο Μοναχος Νεοφυτος εφυγε και απ εκεί και εφθασεν εις το φρουριον Παφου επιθυμων να ταξιδευση εις την Μικραν Ασιαν και εκεί να ευρη ασκητηριον εις το ορος Λάτμος ή Λάτρος οπου πλην των πολλων μεγαλων Μονων υπηρχον εντος σπηλαιων και κοιλωματων πλειστα ασκητηρια και μικροτερα ενδιαιτηματα στυλιτων και μοναστων καλουμενα laquoΛαύραιraquo

Οι φρουροι του λιμενος της Παφου επιασαν τον Νεοφυτον ως δραπετην τον εκρατησαν φυλακισμενον επί εν ημερονυκτιον και του επηραν τα δυο νομισματα με τα οποια θα επληρωνε τα ναυλα τουmiddot του εψαξαν μαλιστα και τις ραφες των ενδυματων δια να βρουν κατι περισσοτερον αλλα τιποτε δεν ευρηκαν laquoοι εργαται της πλεονεξιαςraquo Ευτυχως μερικοι ευλαβεις ανθρωποι εμεσιτευσαν υπερ του και ο Μοναχος Νεοφυτος απελυθη της φυλακης Ευρισκετο ομως εις αποριαν μη γνωριζων ποιος τελος παντων θα είναι ο τοπος της καταπαυσεως του τον οποιον του υπεσχεθη ο Θεος (Τ 16)middot

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Εματαιωσε κατ αναγκην το ταξιδι του και βεβαιος πλεον οτι δεν ητο θελημα Θεου να φυγη από την Κυπρον επροχωρησε προς τα βορειοδυτικως του λιμενος της Παφου υψωματα εις αναζητησιν ασκητικου καταφυγιου

Εκει οπισω από τον Μελισσοβουνον επτα μιλια από τον λιμενα εις αποκρημνον ακρον καταφυτου τερπνοτατης στενης κοιλαδος ανεκαλυψεν ενα σπηλαιον ερημον που ητο κατοικια αγριων πτηνων και εγκατεσταθη οριστικα εις αυτο αφ ου επί τρεις μηνας ανιχνευε τα περιξ και εβεβαιωθη οτι ο τοπος ητο ασυχναστος από ανθρωπους και πραγματικα ανενοχλητος

Ελαξευσε βεβαια το σπηλαιον δια να το καμη κατοικησιμον Εστερεωσεν οριζοντια ολιγον υψηλοτερα από το δαπεδον μιαν στενομακρη πλακα δια να του χρησιμευη ως κλινη και καθισμα και εμπροσθεν αυτης αλλην πλακα μικροτερη επανω εις βασιν υψηλοτεραν δια να την χρησιμοποιη ως τραπεζι και γραφειον Εις τα τοιχωματα ανοιξε θηκας δια τα βιβλια του και δια τα λοιπα απαραιτητα Εις το ιδιον δωματιον ελαξευσε και τον ταφον του με θαυμαστην υπομονην όταν δε ετελειωσε την σχετικην εργασιαν ειπεν εις τον εαυτον του

laquoΚαι αν ακομη προφθασης να γινης κυριος ολου του κοσμου εις το τελος τιποτε περισσοτερον από αυτον τον ταφον δεν θα εχης ιδικόν σουraquo (Τ κεφ ε)

Δια να μη ευρισκεται μακραν από την Θειαν Κοινωνιαν του Σωματος και του Αιματος του Χριστου εστησε μεσα εις το σπηλαιον θυσιαστηριον των Ιερων Τελετων δηλ ελαξευσε και Εκκλησιαν διπλα εις το δωματιον του με Ναρθηκα κυριως Ναον και Ιερον ωνομασε δε το όλον σπηλαιον με το ονομα του Τιμιου Σταυρου δια να ενθυμηται και την ημεραν κατα την οποιαν συνεπληρωσε το λαξευμα του ιερού αυτου καταφυγιου του Δια τον ιδιον λογον ονομαζεται και laquoΤιμιοσταυριτηςraquo (Τ κεφ ε)

Πολυ ενωρις εφωδιασε την Εκκλησιαν αυτήν με θειας επί ξυλου εικονας και με ιερα σκευη με βιβλους και με Αγια Λειψανα μαρτυρων και Οσιων επισης δε με τιμια Σταυρικα ξυλα τα οποια απεκτησε κατα το πεμπτον ετος της εγκλεισεως του επειτα από κοπιαστικην ζητησιν (Τ κεφ ε 28β 51αβ)

Εγκλειστραν ωνομασεν ευθυς εξ αρχης ο Αγιος το ιερον σπηλαιωδες καταφυγιον του και τον εαυτον του Εγκλειστον διοτι κλεισμενος εκεί μεσα εζησε πιστος του Θεου υπηρετης

Εις ηλικιαν τριακοντα εξ ετων εχειροτονηθη εις laquoΠρεσβυτερον υπο του Επισκοπου της Παφου Βασιλειου Κιννάμου και ιδρυσε Μονην Εις ηλικιαν εξηκοντα πεντε ετων ελαξευσε την Ανωτεραν Εγκλειστραν ή Νεαν Σιων δια ν αποφευγη των πολλων τας ενοχλησεις απεθανε δε κατα το ογδοηκοστον πεμπτον της ηλικιας του ετος και δια τα θαυματα τα οποια laquoέβρυεν ο ταφος τουraquo ανεγνωρισθη υπο του λαου και της Εκκλησιας Αγιος (Τ κεφ ε 78-82 ΚΑ)

Συνεγραψε δεκαεξ εργα laquoχαριτος Πνευματος Αγιουraquo εκτασεως 4400 σελιδων Εξ αυτων σωζονται περιπου τα μισα εις Ελληνικας και ξενας Βιβλιοθηκας

Λεπτομερειας περι του βιου και του εργου του Εγκλειστου Αγιου Νεοφυτου ιδε εις το συγγραμμα ΤΝ (== Ι Π Τσικνοπουλλου ο Αγιος Νεοφυτος και η Ιερα αυτου Μονη εν Κτήματι Παφου 1955)

7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο Εγκλειστος Νεοφυτος στενωτατην διετηρησε παντοτε ψυχικην επαφην με την θειαν Μονην του Χρυσοστόμου εξ ευγνωμοσυνης διοτι εκεί επί επταετιαν όλην εζησεν ως Μοναχος και προητοιμασθη δια το εν τη Εγκλειστρα θεαρεστον εργον του

Οταν το 1183 εγινεν η τοιχογραφησις του Ιερου Ασκητηριου του υπο του Αγιογραφου Θεοδωρου Αψευδούς εφροντισεν ο Νεοφυτος να προστεθη επί της οροφης της Εγκλειστρας του εις το κοιλωμα του μικρου παραθυρου δεξια με μαυρα κεφαλαια γραμματα επί λευκης βασεως επιγραφη η οποια με την φωτεινοτητα της προσειλκυε την προσοχην και επληροφορει οτι ο Εγκλειστος Νεοφυτος ητο πνευματικον τεκνον της laquoΕΝ ΤΩ ΚΟΥΤΖΟΥ(ΒΕΝΔΗ) ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ (TOΥ) ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥraquo

Με αδελφικον ενδιαφερον παρηκολουθει την ιεραν δρασιν του ακμαιοτατου εκεινου Κοινοβιου όταν δε η Κυπρος περιηλθεν εις την κατοχην των Λατινων και πολλοι των Χρυσοστομιτων Αδελφων κατεφυγον εις την βασιλιδα των πολεων ο Εγκλειστος απεστειλε προς αυτους θερμην υπομνησιν περι της φροντιδος την οποιαν και μακραν ευρισκομενοι ωφειλον να λαμβανουν δια την Μητερα Μονην ως φιλοστοργα πνευματικα τεκνα (Τ 77β)

Εις την Μονην του Χρυσοστόμου ολιγα ετη μετα την αναχωρησιν του Νεοφυτου εκαρη Μοναχος και ο νεαρος αυταδελφος του ΙΩΑΝΝΗΣ Ο Εγκλειστος τον περιεβαλλε με αξιομιμητον αγαπην Τον ονομαζει laquoτεκνον πνευματικονraquo laquoαγαπητον και ποθουμενονraquo laquoτιμιωτατον αδελφονraquo προσετι δε και laquoφιλομαθεστατονraquo διοτι τον εβλεπεν οτι ειχεν ισχυραν πραγματι την προς μαθησιν εφεσιν

Ο Ιωαννης εζη αξιως της μοναχικης του καθιερωσεως και εξετιμηθη δια τουτο και ηγαπηθη υπο των Αδελφων και Πατερων της Μονης ενωρις δε του εδοθη το αξιωμα του Οικονομου (5Δ 43 181 193 Κ 211)

Υπο ζηλου προς τα θεια εμφορουμενος και δια την στηριξιν εαυτου και των Αδελφων μεριμνων στερουμενος ομως του χαρισματος του λογου εζητει επιμονως από τον αυταδελφον Νεοφυτον να του γινεται laquoνους και γλωσσα και χειρraquo με γραπτα διδαγματα πηγαζοντα από την Γραφικην αληθειαν

Ο Νεοφυτος ικανοποιησε πληρως παντοτε τα αδελφικα αιτηματα

Εις ηλικιαν 42 ετων εγραψε και εστειλεν εις τον αδελφον δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειών Δεσποτικων Εντολων της Καινης Νομοθεσιας οι οποιοι σωζονται εις 207 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Δ)

Μετα τρια ετη ο Ιωαννης ελαβεν από τον Νεοφυτον υπο τον τιτλον laquoΒιβλιον Πεντηκοντακεφαλονraquo συλλογην πεντηκοντα ψυχοπλαστικων μαθηματων η οποια διεσωθη εις 132 φυλλα του κωδικος 522 της Εθνικης Βιβλιοθηκης της Ελλαδος (Π)

Ο μεταξυ των δυο αδελφων ψυχικος δεσμος διετηρηθη ισχυροτατος

Ο Ιωαννης δεν παρελειπε να επισκεπτεται τον Νεοφυτον εις την Εγκλειστραν τουmiddot δι αλληλογραφιας εκρατηθη ενημερος της εκ βεβαιου θανατου θαυμαστης διασωσεως του αυταδελφου κατα την μεσημβριαν της 24ης Ιανουριου του 1199 επεσκεφθη δε και παλιν την Ιεραν Εγκλειστραν οπου ειχε την ευτυχιαν να ιδη σωον τον φιλτατον Νεοφυτον να συνομιληση μαζί του και laquoνα δοξαση και αυτος τον εν Τριαδι Θεον δι ου παρηχθη το παν και συνεχεται κάλλισταraquo (Θ)

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Δεκα ετη αργοτερον παρελαβεν από τον αδελφον και τριτον συγγραμμα του Ερμηνειαν εις τους Κανονας των Δωδεκα Δεσποτικων Εορτων Εκ των δωδεκα εκεινων λογων σωζονται οι εννεα εις 86 φυλλα του υπ αρ 2 Λεσβιανού κώδικος της Ιερας Μονης του Λειμωνος της Λεσβου (Λ)

Μετα δυο ετη εζητησε και ελαβεν από τον φιλαδελφον Νεοφυτον και δεκα λογους Ευσυνόπτων Ερμηνειων Δεσποτικων Εντολων της Παλαιας Νομοθεσιας (Δ Τ 29β) οι οποιοι δεν εχουν ακομη ανευρεθη

Ο αγαπητος Ιωαννης εγινε τελος εις ηλικιαν 65 περιπου ετων Ηγουμενος της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης laquoψηφω Θεουraquo κατα την από πολλου καιρου βεβαιωσιν του αυταδελφου Του ανηγγειλεν αμεσως αυτήν την laquoαρχικην αναβασινraquo και του εζητησε να ετοιμαση και να του στειλη προς ωφελειαν των Αδελφων κατηχησεις δι ολον το ετος

Ο ευσεβης και φιλοπονος και φιλαδελφος Νεοφυτος εμπνεομενος ανωθεν συνεγραφε τοτε εις το βαθυ γηρας του πλεον και απεστειλε προς τον laquoτιμιον Πατερα και αυταδελφον κύριν Ιωαννην και την υπ αυτον θεοσυλλεκτον συνοδιανraquo (Κ 210β) πεντηκοντα εξ κατηχησεις αι οποιαι αποσταζουν σπανιαν γλυκυτητα θεοπνευστου σοφιας και σωζονται σχεδον όλαι εις 222 φυλλα εις την Εθνικην Βιβλιοθηκην των Παρισιων (Κ)

Απο ευγνωμοσυνην αλλα και από θαυμασμον εξαιρετικην παντοτε ο Εγκλειστος Αγιος απενεμε τιμην προς τον Θειον Χρυσοστομον τον μεγαν πολιουχον της φιλτατης Μονης εγραψε δε δι αυτον μελισταγες εγκωμιον καλλιτεχνικόν δημιουργημα αγνης αγαπης Δια της μελετης ειχε γνωρισει τον Μεγαν εκεινον Ιεραρχην ως laquoχρυσόρρειθρον και χρυσόπλοκον γλωσσαν νουν υψηλον και όντως ουρανιον και περιβλεπτον και ουδολως κατωτερον της οξυδερκειας Αγγελων με φρονημα μεγα και θεομορφον καρδιαν ποταμον παμμεγεθη αρδευοντα τον κοσμον αστερα θεολαμπιη και πολυφωτον ηλιονraquo (Μ 153-164) αρρητον δ ευρισκει τερψιν οσακις του διδεται η πολυτιμος ευκαιρια να αναφερη τον Μεγαν Πατερα laquoτην χρυσαυγίζουσαν του Αγιου Πνευματος περιστεραν την χρυσότευκτον μουσικην της μελιφθόγγου φωνής το χρυσοειδέστατον ρείθρον της διδαχης το χρυσορρητόρευτον αροτρον της ουρανιου γεωργιας το θαυμασιώτατονraquo (Μ 119)

8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο δωδεκατος αιων είναι αναμφιβολως η περιοδος της μεγιστης ακμης της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου Δεν γνωριζομεν βεβαιως τον ακριβη αριθμον των τοτε Μελων της Μοναστικης εκεινης Αδελφοτητοςmiddot από οσα ομως λεγει ο Αγιος Νεοφυτος το αριστον πνευματικον τεκνον της ευκολως συναγομεν οτι η Μονη οχι μονον ειχε την εις μοναδικα ιδρυματα επιβαλλομένην οργανωσιν αλλ ητο και πολυμελης

α) Ελαμβανετο φροντις δια τους αγραμματους Μοναχους ωστε να μανθανουν τα πρωτα των γραμματων στοιχεια και να γνωριζουν καλως την laquoσυναξιν του νυχθημέρουraquo (Τ 12 Ε λογ 3ος)

β) Το ειδος της εργασιας εκαστου Μοναχου καθωριζετο υπο του Ηγουμενου (Τ 12β)

γ) Εδιδετο εις επιλεκτους Μοναχους η αδεια να ζουν την ασκητικην ζωην εξω της Μονης οπουδηποτε ηθελον (Τ 13 Π 385)

δ) Δια την εν τω Ναω ταξιν ειργαζοντο ο Εκκλησιαρχης και μετ αυτου ο Παρεκκλησιαρχης ή Βοηθος Εκκλησιαρχης (Τ 126 13α)

ε) Δυο από τους Μοναχους ησχολουντο με τας ξυλουργικάς της Μονης εργασιας ο εις laquoεπιδεξιος

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

τεχνιτηςraquo ο δε αλλος βοηθος του (Π 385)

στ) Συνεβη δυο των Μοναχων να αποθανουν σχεδον συγχρονως (Π 385)

Το πολυμελες της Ιερας του Χρυσοστόμου Μονης βεβαιουται και από τα εξης τα οποια ο Εγκλειστος Νεοφυτος γραφει προς τον αδελφον του Ηγουμενον Ιωαννην εις το Βιβλιον των ψυχωφελων Κατηχησεων

1 laquoκαι προσεχε σεαυτω και παντι τω ποιμνίω εν ω σε το Πνευμα το Άγιον έθετο αρχηγόνraquo (Κ 8α)

2 laquoΣυ δε συν Θεω καλως αδελφε διενοηθης και οσον το επί σοι επιζητεις πραγματείαν της ωφελειας των Αδελφων και ευδοκεις εκθρέψαι λογω Θεου θρεμματα λογικα και ποτισαι ναματα θεϊκα διψώσας σωτηριαν ψυχαςraquo (Κ 7αβ)

3 laquoΚαθάπερ αλογου ποιμνιου τις μανδρα παραβαλών ου τω ποιμνίω αλλά τω ποιμενι πρώτον και ασπαζεται και ομιλει ουτω καγω τη αγιωτατη και λογικοτατη υμων μάνδρα παραβαλών έδει με παντως τω ποιμενι και ομιλησαι και ασπασασθαι πρωτονraquo (Κ 10α)

4 laquoΕγω δε τιμιε Πατερ και αυταδελφε κύρι Ιωαννη προς σε και προς την υπο σε θεοσυλλεκτον συνοδιαν ταυτην παντα κατα την υμων πανόσιον κελευσιν γραψας και στειλας δοκώ ενηχεισθαι το φασκον ρητόν Ο διδασκων τον ετερον σεαυτον ου διδασκεις Ως ρηματα θεια λοιπον μη κατόκνει εξάδειν ταυτα τοις υπο σε Αδελφοις και μη ειπης εν τη καρδια σου Τις η εντεύθεν ωφελεια επει ου καρπουνται τινες Καν γαρ μη παντες καρπωνται παντως καν ολιγοι εκ των πολλων μαλλον δε καν ενα εκ των πολλων ωφελησης και τουτο πολυmiddot οτι και μιας ψυχης ως ακουομεν ουκ ανταξιος ο κοσμοςraquo (IK 210β 211α)

Οι ανωτερω ποσοτικοι ορισμοι οι γενικοι laquoθρεμματα λογικαraquo laquoπαντι τω ποιμνιωraquo και οι ειδικωτεροι laquoτη αγιωτατη και λογικωτατη υμων μανδραraquo laquoπαντεςraquo laquoολιγοι εκ των πολλωνraquo laquoενα εκ των πολλωνraquo διδομενοι υπο του Νεοφυτου κατα το 1211 δια την Μοναστικην Κοινοτητα του Χρυσοστόμου του Κουτζουβέντη πειθουν οτι η Αγιωτατη εκεινη Μανδρα οχι μονον κατα τον δωδέκατον αιωνα ητο πολυαριθμος αλλα και κατα τας αρχας του δεκατου τριτου παρεμενε πολυμελης παρα την εξ αυτης φυγήν Μοναχων λογω της υπο των Λατίνων διωξεως

9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196

Το αγιον της Ιεράς Μονης του Χρυσοστόμου τεκνον ο Εγκλειστος Νεοφυτος με θλιψιν βαθυτατην αφηγειται οσα η Μεγαλονησος ωραια πατρις υπεστη δεινοπαθηματα κατα την μεταξυ του 1184 και 1196 δωδεκαετιαν

laquoΝεφελη καλυπτει ηλιον και ομιχλη όρη και βουνούς δι ων απειργεται θάλψις και φωταυγης ηλιου ακτις χρονω τινίmiddot είργει δε και ημας δωδεκα χρονους ηδη νεφελη και ομιχλη αλλεπαλληλων δεινων των εν τη χωρα συμβεβηκοτωνraquo (ΧΚΣ = ΝΕ Περι των κατα χωραν Κυπρον σκαιών)

laquoΕπτά ετη εκρατηθη η χωρα αύτη ανταρτικώς και εβασιλευθη παρ Ισαακιου του Κομνηνου και επικρανθη ου μετριωςraquo (Μ37)middot ο Βυζαντινος αυτος πριγκιψ με πλαστα αυτοκρατορικα γραμματα ανηγορευσε τον εαυτον του laquoβασιλεα της νησουraquo και επί επτα ετη laquoεκακωσε την χωραν και των πλουσιων τους βιους καθολου διηρπασε τοσον δε καταθλιπτικα εφερθη ωστε όλοι περιηλθον εις πολυ δυσκολον θεσιν και εζητουν καποιον τροπον απαλλαγηςraquo (ΧΚΣ)

Περι τα μεσα της επταετιας εκεινης (1187) εκυριευθη η Ιερουσαλημ laquoυπο του υιου της απωλειας

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

αθεου Σαλαχαντή και ο ζωηφορος του Κυριου ημων ταφος και τα λοιπα αγια εδοθησαν τοις κυσι Μουσουλμανοις δια τας αμαρτιας ημων και δακρύει εν τη τοιαυτη συμφορα πασα ψυχη φιλοθεοςraquo (ΧΚΣ Μ22)

Και με πονον ερωτα ο Αγιος Νεοφυτος

laquoΠώς της αγιας εκεινης γης η αγια ποιμνη απηλάθη και εδοθησαν τα αγια τοις κυσι Πώς του αγιου σίμβλου ο καθαρωτατος της πιστεως μελισσων εξεβληθη και αντεισηλθε κανθάρων εσμός ακαθαρτων Πώς πεπτωκεν ευαερία και αντανέστη ευροκλύδων εξ εσχατων της γης και κατεστρεψε τον φραγμον του δεσποτικου αμπελωνος Πώς υπνωσεν ο φυλασσων και μονιός αγριος εισελθων τους καρπους ελυμήνατο του αμπελωνος Κυριουraquo

Και απαντά

laquoΠώς αρα και διατι γεγονε ταυτα λεγειν ουδαμως δυναμαι ουδε τολμω κατηγορησαι Αι πραξεις αι πονηραι υπερενικησαν τας των δικαιων λιτάς και την του Θεου επεσπασαντο αγανάκτησινraquo (Μ22 23)

Εις το τελος της επταετιας (1191) laquoπροσβαλλει τη Κυπρω ο Ιγκλίτερraquo ο γνωστος βασιλευς της Αγγλιας Ριχαρδος ο Λεοντοθυμος και ταχέως laquoπρος αυτον εδραμον παντεςraquo Ηχμαλωτισε laquoτον ερημον λαου εναπομειναντα Ισαακιον και διηρπασε τους σφοδρα πολλους θησαυρους αυτουraquo και αφ ου τρομερα ελεηλατησε την χωραν απεπλευσε προς την Ιερουσαλημ αφησας εις την Κυπρον φρουρας και δύο τοποτηρητας και πλοια δια να την διαρπαζουν και να του στελλουν (ΧΚΣ Μ37 ΣΚ Α 412)

Μετ ολιγον ο Ριχαρδος δια να απαλλαγη από τας περιπετείας εις τας οποιας θα τον ωδηγει η υπο των ορεινων Κυπριων οργανωθεισα αντιστασις επώλησε την νησον laquoαντι διακοσιων χιλιαδων λιτρων χρυσιουraquo εις τους Λατινους οι οποιοι laquoκαι κρατουσιν αυτήν δουλικως και λεηλατουσιν ετερους χρονους πεντε και εως πότε ουδεις εν ανθρωποις την αποβασιν οίδεraquo (Μ37 ΧΚΣ ΣΚ Α 412-413)

Ολοι οι πλουσιοι κατοικοι της Μεγαλονησου εφυγαν τοτε εγκαταλειψαντες τα παντα οσοι δ εμειναν ανηκουστους υπεστησαν δοκιμασιας

laquoΞενα τινα και δυσηκουστα τα τη χωρα ταυτη συμβεβηκοτα δεινα και τοιαυτα ως παντας τους αυτης πλουσιους επιλαθέσθαι πλουτου αυτων λαμπρων οικηματων συγγενων οικετων ανδραπόδων πληθους ποιμνιων βουκολιων λακινιών βοσκηματων παντοίων χωρών σιτοφόρων και παμφόρων αμπελων και παραδεισων ποικιλων και μετα πολλης σπουδης αποπλευσαι λαθρα προς χωρας αλλοδαπάς και προς την βασιλιδα των πολεων οσοι δε διαφυγείν ουκ ισχυσαν τις ικανος εκτραγωδήσαι τας θλιψεις αυτων τους ετασμους τους δημοσίους φυλακισμους την ολκην των απαιτουμενων χρηματων μεχρι χιλιαδων τοσων και τοσωνraquo (ΧΚΣ)

Τοτε με επιδεξιον τροπον laquoσυν παντι τω λαω αυτου εξεφυγε χειρας μιαιφόνουςraquo και κατεφυγεν εις τον Βασιλεα της Κωνσταντινουπολεως Ισαάκιον Αγγελον ο μεχρι του 1184 Διοικητης της Κυπρου ο του Αγιου Νεοφυτου laquoΑδελφος και υιος πνευματικοςraquo laquoκαι μετα Θεον Επιτροπος και Ευεργετηςraquo της Αγιας Εγκλειστρας και της Ιερας του Χρυσοστοιιου Μονης εκεί δ ετιμηθη με τον τιτλον του Σεβαστού (ΧΚΣ Τ κεφ ζ)

Οι laquoαγριοι εκεινοι ιπποταιraquo του ταγματος των Ναϊτών με τας βιαιοπραγιας και τα κακουργηματα των προεκαλεσαν εξεγερσιν δια την καταπνιξιν δ αυτης laquoως λυκοι μαινομενοιraquo κατεσφαξαν εν Λευκωσια απαντας τους εις την Εκκλησιαν της Παναγιας καταφυγοντας δυστυχεις κατοικους και

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

πολλους αλλους εφονευσαν εις τας οδους ανευ διακρισεως φυλου και ηλικιας Φοβουμενοι δια τουτο σθεναραν και γενικην των Κυπριων αντιδρασιν παρεχωρησαν την νησον εις τον Γουίδον Λουζινιανον δεχθεντες να λαβουν παρ αυτου ως αντιτιμον το ποσον αντι του οποιου την ειχον αγορασει από τον Λεοντοθυμον (Κύπρις Γ Φραγκούδη Αθηναι 1890 σ 281)

laquoΟρωμεν οτι και η νησος ημων αύτη Κυπρος εν πλειστοις έτεσιν επάσχησε και οικοι πολλοι και αι κώμαι σχεδον πασαι ερημοι ανθρωπων και άοικοι εναπεμεινανraquo (Κ 83β)

10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ

(1192 mdash 1489)

Ο Γουίδος ωργανωσε την τιμαριωτικην εν τη νησω κυβερνησιν Απο τα κτηματα τα οποια ειχον παραχωρηθη υπο των κατοικων εις τον Λεοντοθυμον και από οσα εγκατελειψαν οι εκ της νησου φυγοντες εσχηματισε 350 φεουδα τα εδωσε δε εις τους ευγενεις τους οποιους ή ειχε μαζί του ή και προσεκαλεσεν από την Ιερουσαλημ Συγχρονως ενεθαρρυνε

α) την εν τη νησω εγκαταστασιν ξενων εκ Συριας και

β) την επιστροφην των φυγοντων Κυπριων υποσχομενος εις αυτους αποδοσιν της περιουσιας των

Οι Κυπριοι Ελληνες χωρικοι εγιναν δουλοι των Γαλλων κατακτητων καλλιεργηται υποτεταγμενοι εις την θελησιν του κυριου των (ΣΚ Α 416 417)

Ορθοτατα δια ταυτα ελεχθη ότι

laquoΤα τριακοσια ετη κατα τα οποια οι βασιλεις και αι βασιλισσαι του Οικου των Λουζινιανων εκυριαρχησαν επί της Κυπρου απετελεσαν λαμπροτατην αναμφιβολως εποχην Ητο ομως η λαμπροτης εκεινη τελειως ξενη Λατινικη λαμπροτηςmiddot διοτι αι τυχαι και οι ποθοι των εντοπίων κατοικων παρεμειναν εξω από αυτήν Οι Κυπριοι υποβιβασμενοι εις την θεσιν απλων δουλων της νεας κυριαρχου ταξεως αναμφιβολως εθλιβοντο διοτι εχασαν την εθνικην κυβερνησιν των την Βυζαντινηνmiddot και με υποπτον βλεμμα θα ειδον να φθανουν εις την νησον των οι σταυροφοροι εκεινοι οι οποιοι προ πολλου ειχον χασει τον αγνόν ενθουσιασμον των δια τους Αγιους Τοπους και μονον απεβλεπαν εις το να αποχωρισουν δια τους εαυτους των καποιο τμημα των βασιλειων του κοσμου αυτουraquo (ΓΚ σ 15)

Επι Αμαλρίχου διαδοχου του Γουίδου ηρχισεν η οργανωσις της εν Κυπρω Δυτικης Εκκλησιας Ο τοτε Παπας Κελεστίνος Γ δια της βουλλας της 20ης Φεβρουαριου του 1196 (ΣΚ Α 420 ΛΚ Α 122) ιδρυσεν εν Λευκωσια Αρχιεπισκοπην Λατινικην και υπ αυτήν τρεις Λατινικας Επισκοπας εν Παφω Λεμεσω και Αμμοχώστω ουδεμιαν δε μετατροπην διεταξεν εις τα της Ελληνικης εν Κυπρω Εκκλησιαςmiddot διεβλεπον ομως οι Ελληνες Κυπριοι οτι κινδυνευει η ανεξαρτησια της Εκκλησιας των και οτι η θρησκεια των πατερων των ταπεινουται υπο των ξενων laquoους τουτου ενεκα εθεωρουν εχθρους ασπονδοτερους των Σαρακηνωνraquo (ΣΚ Α420)

Αι υπονοιαι αυται δεν ηργησαν να αληθευσουν Επι Ουγου Α το 1212 κατ αιτησιν της βασιλισσης Αλισίας ο Παπας Ιννοκέντιος Γ εδωκεν εις την εν Κυπρω Δυτικην Εκκλησιαν την υπεροχην επί της Ορθοδοξου διεταξε να είναι τεσσαρες αι Ελληνικαι Επισκοπαι ισαριθμοι προς τας Λατινικας και όχι δεκατεσσαρες οπως εως τοτε και μονον μια Αρχιεπισκοπη η των Λατινων τα κτηματα και η δεκατη να αφαιρεθουν από τον Ελληνικον Κληρον και να δοθουν εις τον Λατινικον οι δε Ελληνες Επισκοποι να διατηρησουν μονον τα δικαιωματα τα επί των Ιερεων και των Διακονων των

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ο ανταγωνισμος μεταξυ της Ορθοδοξου Εκκλησιας και της Λατινικης ενισχυμενος και από την καταληψιν της Κωνσταντινουπολεως υπο των Φραγκων κατα το 1204 εγινετο συνεχως οξυτερος Πολλοι Κυπριοι αποφευγοντες την πληρωμην των νεων φορων της τιμαριωτικης κυβερνησεως εχειροτονουντο εις Διακονους και Ιερεις ή εγινοντο Μοναχοι Αντιδρωντες οι Λατινοι συνεκαλεσαν κατα το 1220 εν Λεμεσω συνελευσιν Κληρου και ευγενων ελαβον δε κατ αυτήν αποφασεις δια των οποιων εθεσαν την Ελληνικην Εκκλησιαν εις πλειστα ζητηματα εις αμεσον εξαρτησιν από την ιδικην των

Συγκεκριμενως συμφωνως προς τα αποφασισθεντα

α) Οι Ελληνες Επισκοποι Ιερεις και Ηγουμενοι μετα την υπο των ομοφυλων των εκλογην εγκαθιστανται υπο του Λατινου Επισκοπου της εκκλησιαστικης των περιοχηςmiddot

β) Οι τεσσαρες Ελληνες Αρχιερεις μετατιθενται εις νεας εδρας την Καρπασιαν την Αρσινοην τους Σολους και τα Λευκαρα δια να παραμενουν δε εις την νησον οφειλουν να διδουν δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

γ) Ο βασιλευς και ο Λατινος Αρχιεπισκοπος οριζουν δι εκαστην των εν Κυπρω Ελληνικων Μονων τον αμεταβλητον αριθμον των Μοναχωνmiddot

δ) Αι αποφασεις των Ελληνων Επισκοπων επιτρεπεται να εφεσιβαλλωνται υπο των Ελληνων διαδικων εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπονmiddot

ε) Ορθοδοξοι Ιερεις και Διακονοι απαλλασσονται του τιμαριωτικου φορου υπο τον ορον υποταγης εις τους Λατινους Επισκοπουςmiddot

στ) Χειροτονιαι Ιερεων και Διακονων εκλογη Ηγουμενων και κουρα Μοναχων γινονται μονον κατοπιν συγκαταθεσεως του φεουδαρχου των

Το Κύπριον Συνταγμα ή Κυπρία Βούλλα του Πάπα Αλεξανδρου Δ της 3ης Ιουλιου 1260 εθεσεν οριστικως τας βασεις του συνταγματικου μελλοντος της Ελληνικης Εκκλησιας εν Κυπρω χωρις ομως να θεση τερμα εις τας εν τη Μεγαλονησω ταραχας (ΧΙΚ Γ 1059)

laquoΔια της σκληρας ταυτης Βούλλας η Κύπριος Εκκλησια η επί δωδεκα ολας εκατονταετηριδας διατηρησασα το αυτοκέφαλον και ανεξαρτητον αυτης υπεδηλουτο εντελως εις τον επεισακτον Λατινικον Κλήρονmiddot ευλογος οθεν προεβαλλετο υπο των Δυτικων η καυχησις laquoτους μεν Λατινους είναι αληθεις της νησου ποιμενας τους δ Ελληνας επιεικως ανεχομένουςraquo (ΣΜ Β 91)

laquoΚαταδιωκομενη δ ουτως η Ελληνικη Εκκλησια υπο τε της κυβερνησεως και της Λατινικης Εκκλησιας εστρεψε τα βλεμματα της προς την Εκκλησιαν της Κωνσταντινουπολεως και εστησε κατα το 1223 συμβουλην παρα του Πατριαρχου Γερμανου επιφορτισασα τον Επισκοπον της Σολεας Λεοντιον και τον Ηγουμενον της Ιερας Μονης των Αψινθίων Ιερομοναχον Λεοντιον να συναντησωσιν αυτον εις την Νικαιαν και εκθεσωσι τας κατα της Ορθοδοξου Εκκλησιας βιαιοπραγιας των Λατινων εν Κυπρωraquo (ΣΚ Α 427 428)

Ο Πατριαρχης μετα της Συνοδου συνεβουλευσε τους Κυπριους Ιεραρχας να υποχωρησουν εις τας απαιτησεις των Λατινων τας εχουσας τον χρηματισμον ως μονον σκοπον απολυτως ομως να αρνουνται να διδουν εις τον Λατινον Αρχιεπισκοπον την δια χειραψιας υποσχεσιν υποταγης (ΣΚ Α 431) συνεστησε δε ακλονητον εμμονην εις την πατριον θρησκειαν

laquoΥμεις δε λαε περιουσιε του Χριστου στηκετε εν τη πιστει ανδριζεσθε κραταιουσθε τους

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

ατακτους σωφρονιζοντες ελεγχοντες τους την ευσεβειαν παραποιουντας μηδεν των ορθων δογματων καταπροδιδοντες πασαν θλιψιν βιοτικην και πασαν ζημιαν χαραν και κερδος ηγούμενοιraquo (ΣΜ Β 19)

Τα δεινοπαθηματα της Κυπρου επί Ριχαρδου και της Φραγκικης κατοχης αναμφιβολως επηρεασαν και την ζωην των πολυπληθων της Μεγαλονησου Ιερων Μονων Μονον εις ολιγας εξ αυτων εσυνεχισθη ανεμποδιστος κατ αρχας η μοναχικη διαβιωσις εν θλιψει ομως και κατηφεια δια τον αφορητον διωγμον των Κυπριων και την ανευ προηγουμενου ερημωσιν της νησου

Ανενοχλητος παρεμεινε τοτε και η Εγκλειστρα περιηλθεν ομως και εκεινη εις στενοχωρον οικονομικην θεσιν

laquoΔεινως δουλωθεισης της χωρας ημων εθνει Λατίνω και φυλαξασα ημας ελευθερους η Θεια Κηδεμονια οφειλομεν και ημεις Αδελφοι ελευθερους εξ αμαρτιας ημας αυτους συν Θεω διατηρειν και τον Ευεργετην ημων Κυριον αξιοχρεως ευχαριστειν και δοξαζειν οπως ετι πλειονα επισπασωμεθα την Θειαν Κηδεμονιανraquo (Τ 62β 63α) laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες άνθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικος ην παντως και ημας στενωθήναιraquo (Τ 20β)

Εις τας πλειστας των Μονων μεταξύ των οποιων και η του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη τα φρικτα γεγονοτα διεταραξαν την κανονικοτητα της μοναστικης ζωης Μοναχοι εφυγαν από τας Ιερας των Εστιας δια να προστατευσουν λαικους συγγενεις και οριστικως εγκατελειψαν μετ αυτων την νησον καταφυγοντες ή εις την Συριαν ή εις την βασιλιδα την πολεων οπου και ανεζητησαν νεα ασφαλη μοναχικα καταφυγια

Η εκ των Μονων ομως εξοδος μεγαλου αριθμου Μοναχων επί μικρον μονον χρονον περιωρισε την αριθμητικην των Μοναστικων Κοινοτητων δυναμινmiddot διοτι ταχεως τους φυγοντας αντικατεστησαν αλλοι πολυαριθμοτεροι οι οποιοι επεζητουν την μοναχικην κουραν δια ν απαλλαγουν από τους φορους της ξενης τιμαριωτικης κυβερνησεως Τοιαυτη αυξησις του αριθμου των Μοναχων εσημειωθη και εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου του Κουτζουβένδη οπως το εχομεν ηδη σημειωσει επισης δε εις την Ιεραν Εγκλειστραν του Αγιου Νεοφυτου εν Παφω

laquoΑλωθεισα δε η χωρα ημων παρα των Λατινων και στενωθεντες παντες οι ανθρωποι εκ παντος αναγκαιου εικός ην παντως και ημας στενωθηναι δια το και τους Αδελφους πλεονασαι και την εξοδον αυξηθηναιraquo (Τ 20β)

Βεβαιως υστερωτερον από το 1220 και εξης οι εις την Ελληνικην Εκκλησιαν και τας Μονας επιβληθεντες βαρυτατοι περιορισμοι συνετελεσαν εις την ελαττωσιν του αριθμου των εν εκαστη Μονη Μοναχων αυτο δε ισχυσε και δια την Ιεραν Μονην του Κουτζουβενδη

11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ

ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)

Το Λατινικον κατα της Ορθοδοξιας μισος απεκορυφωθη εις φανερον διωγμον κατα των εν Κυπρω Ελληνων δεκατρεις αγιοι Πατερες της Μονης της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτίσσης κειμενης πλησιον του φρουριου της Κανταρας υπεστησαν εν Λευκωσια το 1231 μαρτυρικον επί πυρας θανατον

Τα ονοματα των οσιων Πατερων ημων και Ομολογητων είναι τα εξης Ιωαννης Κόνων Ιερεμιας

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Μαρκος Κυριλλος Θεοκτιστος και Βαρναβας οι δυο αυταδελφοι Μαξιμος και θεογνωστος Ιωσηφ Γενναδιος Γερασιμος Γερμανος όλοι αυτοι ακακα προβατα της μιας ποιμνης του αληθινου ποιμενος Χριστου Εξαρχοι και καθηγηται των ησαν ο Ιωαννης και ο Κονων οι οποιοι ηλθον από το Καλον Ορος δηλ το Αγιον Ορος οπου εζων ως ασκηται εις εν από τα εκεί Μοναστηρια εχοντες το αυτο φρονημα τα αυτα μελετωντες και ετοιμοι μεχρις αιματος να παραδωσουν τους εαυτους των δια την αληθη πιστιν

Ολοι αυτοι καλως διετρεχον τον ασκητικον δρομον εις την σεβασμιαν μονην της Υπεραγιας Θεοτοκου της επικαλουμενης του Μαχαιρα

Οταν επερασαν οχι ολιγαι ημεραι ησπασθησαν τον Καθηγουμενον Ιωακειμ και όλους τους Αδελφους και αφησαν το Μοναστηριον αυτο διοτι ο Θεος τους ωδηγει προς την οδον της αθλησεως

Ηλθαν τοτε εις την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου δεν εμειναν ομως εις αυτήν διοτι δεν ηυραν τον τοπον καταλλληλον δια την ασκητικην ζωην

laquoΠερινοστουντες τοίνυν ωδε κακεισε και ζητουντες τοπον ησυχιας απηλθον εις την σεβασμιαν Μονην του Κουτζουβενδηmiddot ους και ιδοντες οι εκεισε μοναζοντες Πατερες και Αδελφοι άσμενοι αυτους υπεδεξαντο Ιδοντες ουν τον τοπον και μη εις το ησυχασαι επιτηδειον ευροντες ανεχωρησαν των εκεισεraquo (ΣΜ Β 21)

Με ερωτησιν κατοπιν ερωτησεως εφθασαν εις το ευαγες Μοναστηριον της Υπεραγιας Θεοτοκου της Κανταριωτισσης το πλησιον του κάστρου Καντάρας και ιδοντες αυτο καταλληλον δια να ησυχασουν εμειναν εκεί διοτι ο Θεος το επετρεψεν

Η φημη των εξηπλουτο περαν των οριων της Μονης οχι μονον εις τους ομογενεις μας αλλα και εις τους Λατινους Αλλα ο εχθρος του καλου Διαβολος εξηγειρεν εναντιον των καποιον ζηλωτην της κακιας και οργανον αυτης Ανδρεαν το ονομα και Λατινον το γενος ο οποιος ελθων εις το Μοναστηριον τους ηρωτησεν εντος του Ναου εκτος αλλων ζητημάτων πιστεως και πώς τελουν τας ιερας μυσταγωγιας

Εκεινοι με σταθερόν φρονημα και με γενναιαν την γνωμην απεκριθησαν οτι κατα τας ιερας μυσταγωγιας χρησιμοποιουν ενζυμον αρτον οπως κατα πρωτον ο Χριστος και οπως οι απ αρχης αυτοπται και κηρυκες του θειου λογου και οπως επειτα απ αυτους παρεδοσαν αι Αγιαι και Οικουμενικαι Συνοδοιmiddot επροσθεσαν δε οτι εκπιπτουν της αληθειας οσοι χρησιμοποιουν αζυμον αρτον διοτι κακως νοουν και εσφαλμενως ερμηνευουν χωρις να εξεταζουν τας Γραφας

Ο Ανδρεας τους εκαλεσε τοτε να παρασταθουν προ του βηματος του Λατινου Αρχιερεως δια να δωσουν λογον δι οσα κακως ελαλησαν

Εκεινοι αφ ου εκαμαν ολονυκτιον υμνωδιαν και ετελεσαν την θειαν Λειτουργιαν και μετελαβον των αχραντων και ζωοποιων μυστηριων εξηλθον και ηλθον εις την εν Λευκωσια Σεβασμιαν Μονην του Αγιου Γεωργιου του Λάμποντος ητοι των Μαγγάνων Εκει εβεβαιωσαν εις τον Λατινον Αρχιερεα οσα ειπον εις τον Ανδρεαν οτι δηλαδη οσοι μεταλαμβανουν με αζυμα εκπιπτουν της αληθειας και ευρισκονται εις την πλανην και δια τουτο σιδηροδεσμιοι ερριφθησαν εις φοβεραν φυλακην επί εν ετος

Μετα τουτο προσηχθησαν εκ νεου εις τον Αρχιεπισκοπον των Λατινων και επειδη ωμολογησαν τα ιδια οπως και προηγουμενως παρεδοθησαν εκ νεου εις την ειρκτην επί τρια ετη αφ ου και εις τον Λατινον Πατριαρχην των Ιεροσολυμων ηρνηθησαν οτι το αζυμον είναι σωμα Χριστου του αληθινου

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Θεου

Ο Θεογνωστος απεθανεν εν τη φυλακη το δε αγιον λειψανον του αφ ου ανηλεως το εσυραν οι Λατινοι δια μεσου της αγορας το ερριψαν εις το πυρ την πεμπτην του μηνος Απριλιου

Οι δε λοιποι αφ ου ωδηγηθησαν και εις αλλην εξετασιν και ειπαν τα ιδια εναντιον του αζυμου κατεδικασθησαν εις φρικτην θανατωσιν κατ αποφασιν του Ρηγος της Κυπρου Ερρικου και της Βουλης δεμενοι από τα ποδια οπισω ιππωνmiddot και ημιονων εσυρθησαν δια του ποταμου και τοιουτοτροπως κατετριβησαν αι σαρκες των και επειτα ερριφθησαν εις το πυρ (ΣΜ Β 20-39)

12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410

Ο Λεοντιος Μαχαιρας εις το Χρονικον του το οποιον συνεγραψε κατα το 1458 αναφερει οτι εις την Ιεραν του Χρυσοστόμου Μονην εφυλασσοντο η αγια καρα και τα εικονισματα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ενος των τριακοσιων Αλαμάνων Αγιων

Οι Αλαμανοι αυτοι κατεφυγον εις την Κυπρον κατα την ρητην μαρτυριαν των μεταγενεστερων κατα τους χρονους των Σταυροφοριων ητοι μεταξυ των ετων 1096 και 1270 (ΠΑΑ σελ 179)

Χρῆσι εἶνε [νὰ φουμίσωμεν] τὴν ἁγία νῆσσον καὶ ὅσον τὴν φουμίσω δὲν θέλω πεῖν ψέματα1

Ἐδεῖξα σας τὰς ιδʹ ἐπισκοπές νὰ σᾶς δείξω καὶ πόσα σώματα τῶν ἁγίων εὑρέθησαν Ὅνταν οἱ Σαρακηνοὶ πῆραν τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τότε ἐβγῆκαν οἱ πτωχοὶ οἱ χριστιανοὶ ἁποῦ ἐγλυτῶσαν καὶ ἐπῆγαν ὅπου ηὗραν καταφυγὶν ἦσαν ἀρχιεπισκόποι ἐπισκόποι ἱερεῖς και λαϊκοί καὶ ἐπῆγαν ὅπου ᾿φτάσαν Καὶ ἦρταν καὶ εἰς τὴν περίφημον Κύπρον μία συντροφία ὅπου ἦσαν τʹ ὀνομάτοι καὶ γροικῶντα ὅτι Ἕλληνες ἐφεντεῦγαν τὸν τόπον διὰ τὸν φόβον ἐπῆγαν εἰς τὸ ἕναν μέρος καὶ εἰς τὸ ἄλλον καὶ ἐσγάψαν τὴν γῆν καὶ ἐμπῆκαν μέσα καὶ ἐπροσεύχουνταν τῷ θεῷ καὶ ἦσαν δύο τρεῖς ἀντάμα καὶ εῖχαν τινὰν δουλευτὴν ἁποῦ τοὺς ἐδούλευγαν τὸ ἐχρειάζουνταν διὰ τὴν ζήν τους Καὶ ἐποθάναν εἰς τὸν αὐτὸ νησσίν καὶ πολλοὶ ἀξ αὑτῶν τους ἐφανερώθησαν δι᾿ ἀγγέλου ἄλλοι διὰ τὰ θαυμαστὰ θαύματα μέσον τοὺς ποίους εἶδα καὶ ἔμαθα πολλὰ κοιμητήριαhellip

2

Εὑρίσκεται εἰς τὴν Περιστορόναν τῆς Μεσαρίας ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργός εἰς τὴν Ὀρμετίαν ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης εἰς τὴν Σίνταν ὁ ἅγιος Θεράπων εἰς τὴν Ποταμίαν ὁ ἅγιο(ς) Σωζόμενος πρὸς τοῦ Κάζα Πιφάνη ὁ ἅγιος Πίκτητος εἰς τὸ κάστρον τοῦ Αγίου Ἵλαρίου ὁ ἅγιος Ἱλαρίων νέος πρὸς τν Κυθρίαν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος τὸ κοιμητήριν του εἶνε εἰς μοναξίαν καὶ [οἱ τόποι ἐρημώθησαν] ἐπῆραν τὴν ἁγίαν του κάραν καὶ τὰ εἰκονίσματα καὶ ἔβαλάν τα εἰς φύλαξιν εἰς τὸν Κουτζουβέντην Ἔχει πολλοὺς ἄλλους ὅπου οὐδὲν ἐφανερωθῆσαν τοὺς ποίους καὶ τοὺς ἄνωθεν νὰ παρακαλοῦμεν νὰ παρακαλέσουν κύριον τὸν θεὸν νὰ ἀποβγάλῃ τὴν αὐτὴ νῆσσον ἀπὸ τοὺς ἄθεους [Ἀγαρηνούς]

3

Η ανωτερω βεβαιωσις του χρονικογραφου Μαχαιρα laquoτο κοιμητηριν του εινε εις μοναξίανraquo μας πειθει οτι το κοιμητηριν του Αγιου Επιφανιου του Νεου διεσωζετο κατα την εποχην της συγγραφης του Χρονικου και οτι τοτε περιπου κατα τας προηγηθεισας ολιγας δεκαετηριδας περι τας αρχας του δεκατου πεμπτου αιωνος laquoεπηραν την αγιαν του καραν και τα εικονισματα και εβαλαν τα εις φυλαξιν εις τον Κουτζουβεντηνraquo εις την Ιεραν δηλ Μονην του Αγιου Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Απηλαυε λοιπον η ιστορικη αυτη Μονη εξαιρετου σεβασμου τοτε και εθεωρειτο ως ασφαλες ιερον

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

καταφυγιον και φυλακτηριον ιερων λειψανων

Δυστυχως ούτε η ιερα καρα του Αγιου Επιφανιου του Νεου ουτε τα εικονισματα του κοιμητηριου του σωζονται πλεονmiddot κατα πασαν πιθανοτητα κατεστραφησαν και τα κειμηλια εκεινα υπο των Τουρκων κατα την υπ αυτων κατακτησιν της Κυπρου το 1571

Ερειπια του Ναου του Αγιου θεμελια τοίχων τμημα της κογχης του Ιερου λιθοι της οικοδομης τεμαχια παλαιων κεραμιδιων σωζονται εις αποστασιν τριων περιπου μιλιων ΝΑ της Μονης περι τα 250 μετρα κατω από τον αμαξιτον που οδηγει προς την Κυθρεαν Φανερον οτι ο Ναος εκεινος ειχεν εσωτερικως μηκος δεκαεπτα περιπου μετρων και πλατος περι τα εξ

13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ

laquoΕγω ο ταπεινος Συμεων Μοναχος ονοματι αυτάς τας γραμμας εν τουτω τω κωδικι εξεπονησα προς τον πανευλογητον Πατερα ημων Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων ο οποιος κατοικει εν τω Ιερω Μοναστηριω Μαϊπχούκ εν τη κοιλαδι της περιοχης Άιλιγκ καθοτι εδωκεν εις εμε την εξουσιαν να προΐσταμαι του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εν τη περιοχη Κουτζαπάντα εν τη νησω Κυπρω τριων Μοναχων οι οποιοι εν τω προειρημενω του Αγιου Ιωαννου Μοναστηριω κατοικουσι των οποιων τα ονοματα είναι τα εξης Δαυιδ Μοναχος και αρχιτρικλινος ή βεστιαριος Γεωργιος Μοναχος και Δανιηλ Μοναχος Ουτοι πρεσβυτεροι είναι και εις τον Θεον υπηρετουσιν Εν ετει των Γραικών 1432 (1121 n Chr) δωδεκατη ημεραraquo

Και δευτερα σημειωσις Αραβιστι αλλα με Συριακα γραμματα εχει ως εξης

laquoΕν ετει των Γραικων 1452 (1141 n Chr) κατα τον ευλογημενον μηνα Ταμούζ (Ιουλιον) την δεκατην ημεραν επεσκεφθη εμε Πετρον Πατριαρχην των Μαρωνιτων καθημενον εν τω της Αντιοχειας Θρονω Ιακωβος το ονομα από την πολιν Ραμάθ της διοικησεως Μποτρένσις ο υιος Δανιηλ Μοναχος από το Μοναστηριον Καφτούν Εις αυτον εδωκα εξουσιαν από Θεου και από της εμης ταπεινοτητος να προΐσταται του Μοναστηριου του Αγιου Ιωαννου εις Κουτσαπάντα εν τη θεοφρουρητω νησω Κυπρω Την συγκαταθεσιν των δια των υπογραφων των βεβαιωθεισαν εθεσαν εδω οι υιοι Μοναχοι Ησαυ δηλαδη ο Μοναχος και Ηλιας και Ιωαννης Μοναχος και Ιακωβος ο αδελφος τουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ)

Τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα μεταφρασμενα από το Λατινικον κειμενον το οποιον μας παρεχει ο Assemani αναφερουν οτι περι τα μεσα του 15ου αιωνος διωρισθησαν δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου απ ευθειας υπο του εν Αντιοχεια εδρευοντος Μαρωνιτου Πατριαρχου δυο Μαρωνιται Ηγουμενοι το 1432 ο Μοναχος Συμεων και το 1452 ο από την πολιν Ραμάθ Μαρωνιτης Μοναχος Ιακωβος

Ο ιστορικος Σερ Τζων Χιλλ εις το εργον του laquoΙστορια της Κυπρουraquo μολονοτι γραφει οτι laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II σ 3) εχων υπ οψιν τα ανωτερω δυο ιστορικα σημειωματα τοποθετει εις τον δωδεκατον αιωνα την εκ Συριας εισροην Μαρωνιτων

laquoΑι σχεσεις μεταξυ Κυπρου και Χριστιανων εν Συρια παρεμειναν στεναι Καποια ενδειξις δια την εισροην Μαρωνιτων εις την νησον κατα την εποχην αυτήν (αρχας του δωδεκάτου αιωνος) υπαρχει εις το γεγονος οτι Μαρωνιται Πατριαρχαι διωρισαν δυο Μοναχους το 1121 και το 1141 αντιστοιχως να είναι Ηγουμενοι της Μονης του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου εις τον Κουτσοβεντηνraquo (ΧΙΚ Ι σ 305)

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Το συμπερασμα του αυτο χρησιμοποιει ο Αγγλος ιστορικος ως βασιν χρονολογικην της εν τη νησω εγκαταστασεως Μαρωνιτων (ΧΙΚ 1329 II 3)

Η προσεκτικη ομως μελετη των δυο σημειωματων του Ασσεμάνι οδηγει εις αλλο συμπερασμα το οποιον αποδεικνυεται ως το ορθον

α) Σαφεστατα αναγραφεται εις αυτα οτι ο Μοναχος Συμεων διωρισθη Ηγουμενος της Μονης του Αγιου Ιωαννου εις την περιοχην Κουτσαπάντα κατα το ετος των Γραικων 1432 ο δε Μοναχος Ιακωβος κατα το ετος των Γραικων 1452 Τα ετη των Γραικων αριθμουνται από της γεννησεως του Χριστου και επομενως το 1432 και το 1452 ανηκουν εις την εν γενικη χρησει χρονολογιαν δηλ εις τον δεκατον πεμπτον αιωνα Αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι αι μετα το 1432 και 1452 δηλ αι χρονολογιαι 1121 και 1141 μολονοτι εις τα δεξια των εχουν τας συντετμημενος λεξεις n(atu) Chr(isti) (=από γεννησεως Χριστου) δεν πρεπει να υπολογισθουν από Χριστου αλλα από το ετος 311 το πρωτον ετος της Μαρτυρικης Χρονολογιας την οποιαν χρησιμοποιουν μεχρι σημερον οι Συριοι και οι Κοπται Κατα το 311 εληξεν laquoη εποχη των μαρτυρωνraquo η οποια ηρχισε το 303 επί του Ρωμαιου Αυτοκρατορος Διοκλητιανου και επαυσαν οριστικως οι κατα των Χριστιανων διωγμοι δια τουτο δ εθεωρηθη το ετος εκεινο ως η πραγματικη χρονολογικη αρχη του Χριστιανισμου (Ιδέ και The Chronography of Gregory Abul Faraj by Ernest A Wallis Budge London 1932)

Κατα ταυτα και αι εντος παρενθεσεως χρονολογιαι 1121 και 1141 υπολογιζομενοι κατα την Μαρτυρικην Χρονολογιαν διδουν τας χρονολογιας των Γραικων 1432 και 1452 (1121 + 311 = 1432 1141 + 311 = 1452)

β) Εξ αλλου η γνωστη εις ημας ιστορια του δωδεκατου αιωνος μας πειθει οτι δεν ητο δυνατον να ειχεν η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου του Κουτσουβεντη μη Ορθοδοξους Ηγουμενους κατα το 1121 και 1141

Ο Αγιος Νεοφυτος όταν εκαρη Μοναχος εν τη Μονη αυτή κατα το 1152 την ηυρεν ακμαιαν Ελληνικην Ορθοδοξον Μονην με πολλους Μοναχους και Ηγουμενον τον Μαξιμον τον οποιον μετα μακρα ετη ηγουμενιας διεδεχθη κατα το 1158 ο Ηγουμενος Ευφροσυνος αργοτερον δ εξελεγη εις το αξιωμα του Ηγουμενου κατα το 1211 ο αυταδελφος του Αγιου Νεοφυτου Ιωαννης (Ιδέ ανωτερω κεφ 6Δ 7)

Δεν είναι δια τουτο δυνατον να πιστευσωμεν οτι η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου ειχε κατα το 1121 και κατα το 1141 Αδελφοτητα αποτελουμενην από Μαρωνιτην Ηγουμενον και 3mdash4 υπ αυτον Μοναχους και οτι ολιγον προ του 1152 διεκοψε την από το Μαρωνιτικον Πατριαρχειον της Αντιοχειας εξαρτησιν και υπηχθη παλιν υπο την δικαιοδοσιαν Ορθοδοξου Εκκλησιαστικης Αρχης και απεκτησε μεγαλην ακμην υπο Ελληνα Ορθοδοξον Ηγουμενον Τοιαυται καταπληκτικως ραγδαιαι μετατροπαι και εξελιξεις εκφευγουν των οριων της πιθανοτητοςmiddot είναι δε προς τουτοις φανερον οτι η ελευθερα υπο Βυζαντινην Κυβερνησιν Κυπριακη Εκκλησια ποτε δεν θα επετρεπεν εις Εκκλησιαστικην Αρχην μη Ορθοδοξον να αποκτηση κυριαρχικα δικαιωματα επί Ορθοδοξου εν Κυπρω Μονης

γ) Μαρωνιται εκ Συριας προερχομενοι εγκατεσταθησαν εν τη νησω κατα τον 13ον αιωνα το ενωριτερον Υπηρξαν οι πολυαριθμοτεροι εν Κυπρω μη Ορθοδοξοι Χριστιανοι και κατοικουσαν εις ορεινα χωρια εξω της Λευκωσιας

Ουτε ομως πρεπει να μας ξενιζη ο κατα το 1432 και 1452 διδρισμος και Μαρωνιτων Ηγουμενων δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου

laquoΣυμφωνως προς γραπτας αποδειξεις υποχρεουμεθα να κατελθωμεν μεχρι του 13ου ή του 14

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

αιωνος δια να αναγνωρισωμεν με τροπον θετικον την παρουσιαν Μαρωνιτων επί του Κυπριακου εδαφουςraquo (ΛΚ Ι 108 109)

laquoΔεν αναφερονται Μαρωνιται εν τη νησω μεχρι της δεκατης τριτης εκατονταετηριδοςraquo (ΧΙΚ II 3)

laquoΟι Μαρωνιται είναι η πολυαριθμοτερα εν Κυπρω Χριστιανικη αιρεσις μετα την ιθαγενη Ορθοδοξον Εκκλησιανraquo (Lusignano Chor φ 34β)

laquoΟι Μαρωνιται ητον ολιγοι εις Λευκοσιαν αλλ εξω εις τα χωρια ητον πλήθος Εκατοικουν ως τριακοντα χωρια Αυτο ητο το πλεον πληθυσμενον γενος εις την Κυπρον μετα τους Ρωμαιους Ο αυτων Επισκοπος ειχεν ενα χωριδακι εδικον του ομου με το Μοναστηριον του αγιου Γεωργιου της Αττάλου προς τα βουνά της Τραμουνταναςraquo (= του βορρα τον Πενταδακτυλον) (ΚΑ 91)

laquoΦαινεται οτι οι Μαρωνιται εγκατεσταθησαν οχι εις τας πολεις αλλα κυριως εις τα βουνά προς βορραν της Λευκωσιαςraquo (ΧΙΚ II 3)|

laquoΗ αριθμητικη των δυναμις πολυ μεγαλη κατ αρχας απετελειτο από επτα ή οκτω χιλιαδας επί του τελευταιου των Λουζινιανωνraquo (ΧΙΚ II 4)

Μαρτυρειται σχετικως οτι Μαρωνιτικον ητο το χωριον Κουτσοβεντης και οτι το πλησιον της Μονης χωριον Βουνο ελεγετο και Αγιος Ρωμανος από την εκεί ομωνυμον Εκκλησιαν και κατοικειτο κυριως από Μαρωνιτας κατα το 1762

laquoΤο χωριον του Κουτζοβεντη ητο πριν Μαρωνιτικονraquo Mrs Mardswell in Eastern Churhes Quarterly III p 307 XIK I p 330)

laquo και επειτα το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος από μιαν Εκκλησιαν που είναι αφιερωμενη εις τον Άγιον αυτον και ανηκει εις τους Μαρωνιτας που είναι οι κυριωτεροι κατοικοι του χωριουraquo (ΜΤΚ σ 57)

Εις το χωριον Βουνο δεν κατοικουν πλεον Μαρωνιται διασώζεται ομως εις αυτο η Μαρωνιτικη Εκκλησια του Αγιου Ρωμανου η οποια και λειτουργειται από τους εν Κυπρω Μαρωνιτας κατα την 4ην Οκτωβριου και την 18ην Νοεμβριου

Η Εκκλησια αυτη 780 επί 415 εχει καμαρωτην οροφην εις υψος 450 είναι δε μονοκλιτος με κογχην Ιερου εις την ανατολικην πλευραν κατα τον Ορθοδοξον τροπον

Εκτος της εικονος του Αγιου Ρωμανου τον διακοσμον του Ναού αυτου αποτελουν τεσσαρες παλαιαι Βυζαντινης τεχνης εικονες του Χριστου της Παναγιας του Αγιου Γεωργιου και της Αποκαθηλωσεως

α Η Εικων του Αγιου Ρωμανου 096 επί 055 ζωγραφημα του 1818 οπως δεικνυει η Αραβικη επ αυτης επιγραφη είναι τοποθετημενη προ του ανοικτου Ιερου εις τα βορεια πλαγια εντος ειδικου ξυλινου προσκυνηταριου

Ο Αγιος ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ εικονιζεται ως Διάκονος κρατων θυμιατον και ενδεδυμενος στολην ανθοστολιστον ζωηροχρωμον Ο φωτοστεφανος του και τα επιμανικια του είναι ασημενια Επι του ειληταριου του η επιγραφη

Η ΠΑΡΘΕmdashΝΟΣ ΣΗmdashΜΕΡΟΝmdashΤΟΝ ΥΠΕΡΟΥΣΙΟΝmdash ΤΙΚΤΕΙ ΚΑΙ Η ΓΗmdashΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝmdashΤΩ ΑΠΡΟΣΙΤΩ ΠΡΟΣΑΓΕΙ ΑΓΓΕΛΟΙmdashΜΕ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

β Η εικων του Χριστου 100 επί 070 είναι εργον του 1690 οπως και η εικων της Παναγιας Ο Χριστος καθηται επί θρονου και κρατει Ευαγγελιον ανοικτον στηριγμενον επί του γονατος δια δε της δεξιας ευλογει Επι του φωτοστεφανου του το ονομα Ο ΩΝ επί δε του Ευαγγελιου η επιγραφη

ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗmdashΟ ΥΙΟΣ TOΥ ΑΝ(ΘΡΩΠ)ΟΥmdashΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΓΙΟΙmdashΑΓΓΕΛΟΙ ΜΕmdashΤ ΑΥΤΟΥ ΤΟΤΕ ΚΑmdashΘΙΣΕΙ ΕΠΙmdashΘΡΟΝΟΥ ΔΟΞΗΣmdashΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΝΑΧΘΗΣΕΤΑΙmdashΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΤΑ Ε-ΘΝΗ

Φορει κοκκινον χιτωνα και βαθυπρασινον ιματιον με πλουσιον φυλλωτoν επιχρυσον διακοσμον Το μαξιλαρι επί του οποιου καθηται και το αλλο επί του οποιου πατει εικονιζονται κοκκινα και λεπτοκεντημενα

Επανω εις τους δυο ξυλινους ερυθροβαμμενους κιονισκους του θρονου δυο Αγγελοι γονατισμενοι αποδιδουν δοξαν και τιμην εις τον Σωτηρα του κοσμου

Παρα την βασιν της εικονος εικονιζονται εν μικρογραφια εις τα δεξια ο Σολομων και εις τα αριστερα ο Δαβιδ και οι δυο με βασιλικην στολην και στεμμα

Επι του ειληταριου των αι επιγραφαι

ΚΣ έκmdashτησαmdash το μεmdashπροmdashτου αιώmdashνος έmdashθεμε προυmdashρόμηνmdashτον ΚΝmdashενώπιmdashόν μουmdashδιαmdashπανmdashτός

γ Η εικων της Παναγιας 100 επί 071 είναι παρομοια με την του Χριστου εις την όλην εμφανισιν Παρα την βασιν της η επιγραφη

Δια πολλου κοπου καιmdashεξοδίας του δουλου τουmdashΘ(ε)ού λακί ωμωνί καιmdashτης συμβίου αυτου τζαρλούς χειρ αντωνιου ιερεωςmdash1690

Η Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ παρισταται ενθρονισμενη και κρατουσα εις τα γονατα της τον Χριστον ο οποιος κρατει μικρον κλειστον ειληταριον και ευλογει

Οι επί των κονισκων Αγγελοι χαιρετιζουν την Θεομητορα

Χαιρεmdashοτι υπmdashαρχειςmdashβασιmdashλεωςmdashκαθεmdashδρα

Χαιρεmdashοτι βαmdashσταζειςmdashτον βασταmdashζονταmdashπανmdashτα

Κατω παρα την βασιν εικονιζονται εις τ αριστερα ο Ιακωβ και εις τα δεξια ο προφητης Δανιηλ και λεγουν

κλιμ mdash αξ σε mdash ιδων mdash εστηρ mdash ιγμε mdash νην

ιδον ό mdash τι από mdash ορους ε mdash τμηθη mdash λιθος mdash ανευ mdash χειρος

δ Ο ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 100 επί 067 του ετους 1698 ΔΕΗΣΙΣ TOΥ ΔΟΥΛΟΥ TOΥ ΘΕΟΥ ΒΡΑΧΙΙΜ ΙΩΑΝΝΟΥ

ε 074 επί 043 Ο Χριστος προ του Σταυρου νεκρος μετα την αποκαθηλωσιν με τας χειρας σταυροειδως συνηνωμενας Φανερα τα συμβολα του Θειου Παθους σπογγος και λογχη Αριστερα παρα την βασιν μορφη ορθια προσευχομενη

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Αι εν Κυπρω λοιπον Μαρωνιτικαι Κοινοτητες υπο την προστασιαν της κυριαρχου Καθολικης Εκκλησιας διετηρηθησαν ακμαιαι καθ όλην την Φραγκικήν εν τη νησω περιοδον δια τουτο δε δεν φαινεται παραδοξον το οτι περι τα μεσα της 15ης εκατονταετηριδος διωρισθησαν υπο του Μαρωνιτου Πατριαρχου Αντιοχειας και Μαρωνιται Ηγουμενοι δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου Οι Μαρωνιται τοτε ησαν σχεδον οι μονοι και πολυαριθμοι κατοικοι της περιοχης αυτης laquoτων βουνων της Τραμουνταναςraquo με Επισκοπον ιδικον των και ιδικον των Μοναστηριον

14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)

Οι Ενετοι εκυβερνησαν κακως Επεδοθησαν εις μεγαλοπρεπεις οχυρωσεις πολεων επεβαλον καταθλιπτικην φορολογιανmiddot κινουμενοι υπο περισσης αισχροκερδιας εξεμεταλλευοντο προς ιδιον συμφερον την παραγωγην της νησου τοσον ωστε το εμπόριον ητονησεν η βιομηχανια σχεδον ηφανισθη πολλοι δε των ευπορων κατοικων εγκατελειψαν την νησον σκεπτομενοι οτι η κυριαρχια των Τουρκων θα ητο προτιμοτερα από την κυριαρχιαν της Μεγαλης Δημοκρατιας

Οι νεοι κυριοι της Κυπρου εκλεισαν τα Ελληνικα Σχολεια και αντ αυτων συνεστησαν Ιταλικα και διετηρησαν την επί της νησου κυριαρχιαν του Λατινου Αρχιεπισκοπου

Αι Ορθοδοξοι Μοναι παρεμειναν εν παρακμη διοτι εξηκολουθησαν να ισχυουν αι δι αυτάς διαταξεις των Λουζινιανων Η κουρα Μοναχων και η εκλογη Ηγουμενων υπεκειντο υπο την επικυρωσιν των Δογηδων της Βενετιας (ΓΚ 19 ΣΚ Α 539 ΧΙΚ III 1095-1100)

15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

Επι Σουλτανου Σελημ του Β την 1ην Αυγουστου του 1571 η Κυπρος υπεταγη εις τους Τουρκους επειτα από αντιστασιν δεκατριων μηνων Οι Κυπριοι απηλλαγησαν τοτε από την υπο των Λατινων laquoβαναυσοτατην καταθλιψινraquo και απεκτησαν απαξ ετι την ανεξαρτησιαν της Εκκλησιας τωνmiddot περιηλθον ομως υπο νεαν πολιτικην δουλειαν της οποιας το βαρος ηυξανεν ο θρησκευτικος φανατισμος των αλλοδοξων κυριάρχων (ΧΚ A 24G)

Η Εκκλησια σκληρως εδοκιμασθη ευθυς εν αρχη

laquoΟι Αρχιερεις τοσον Ρωμαιοι οσον και Λατινοι Ηγουμενοι και Εκκλησιαστικοι προεστωται αλλοι μεν οι και περισσοτεροι εθανατωδησαν και αλλοι αποθανον αλλοι δε εσκλαβωθησανraquo (ΚΚ 455)

Μεταξυ των αλλων αιχμαλωτος ωδηγηθη τοτε εις την Κωνσταντινουπολιν και ο Ηγουμενος της Ιερας Μονης Χρυσοστόμου

Μετ ολιγον ο Μεγας Βεζυρης επετρεψεν εις τους Ελληνας Κυπριους την ελευθεραν ασκησιν της πιστεως και την αδιαταρακτον κατοχην των Εκκλησιων των Οι Ελληνες προεστωτες εζητησαν να τους επιτρεψει την ανασυσταση των τεσσαρων Επισκοπων των οσοι δε εκλεχθουν και διδρισθουν υπο της Τουρκικης Κυβερνησεως να χειροτονηθουν υπο του Ελληνος Πατριαοχου της Κωνσταντινουπολεως (ΣΚ 561)

Το αιτημα εγινε δεκτον και τοιουτοτροπως αποκατεσταθη η Ορθοδοξος Εκκλησια Αρχιεπισκοπος

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

εχειροτονηθη υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ιερεμιου του Β ο Τιμοθεος μετ αυτου δε και τρεις Επισκοποι της Παφου της Αμμοχωστου και της Λεμεσου ή Αμαθουντος

Την Επισκοπην Αμαθουντος ελαβεν ο Ηγουμενος της Μονης Αγιου Ιωαννου του Κουτσοβέντη ο οποιος ηχμαλωτισθη μετα την αλωσιν της Κυπρου και απελυτρωθη εν Κωνσταντινουπολει

laquoΟ Ηγουμενος του Κουτσοβεντη εν Κυπρω συνεβη να ευρισκεται εν Κωνσταντινουπολει άρτι ελευβερωθεις εκ της αιχμαλωσιαςmiddot ούτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσου (Fra Angelico Calepio εν ΚΕΚ β 161)

Ο Ηγουμενος ο υψωΘεις εις τον Μητροπολιτικον Θρονον της Αμαθουντος ωνομαζετο Γερμανος ως καταφαινεται από το Συνοδικον γραμμα του Πατριαρχου Ιερεμιου του Β το καθοριζον τα προνομια της Σεβασμιας Μονης του Σινα Το σιγιλλιον εκεινο συνεταχθη εν ετει ζπγ (=1575) μηνι Ιουλιω Ινδικτιωνος γ μετα δε τους τρεις Πατριαρχας τον Ιερεμιαν της Κωνσταντινουπολεως τον Ιωακειμ της Αντιοχειας και τον Γερμανον της Ιερουσαλημ το υπεγραψαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Τιμοθεος και επειτα από αλλους laquoο ταπεινός Επισκοπος Αμαθουντος Γερμανοςraquo (ΔΠ Α σ 322 mdash 327)

Δια τον Επισκοπον Αμαθουντος Γερμανον τον εκ της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου προελθοντα εχομεν την πληροφοριαν οτι μετεβη εις την Δυσιν δια να ζητηση βοηθειας υπερ της καταστραφεισης Κυπρου και οτι ητο καλοκαγαθος και θεοσεβαστος δια τουτο δε και συνεστηθη θερμως εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβήρον υπο του Μαξιμου Μαργουνίου

laquoΟυτος (ο Αμαθουντος Γερμανος) προφανως είναι ο αυτος προς τον Επισκοπον Γερμανον Κυπριο ν οστις μετα τινα ετη μεταβας εις την Δυσιν προς αιτησιν βοηθειων υπερ της καταστραφεισης Κυπρου συνεστηθη εις τον εν Ενετια Αρχιεπισκοπον Φιλαδελφειας Γαβριηλ Σεβηρον (1616) υπο του εν Κρητη τοτε διατριβοντος Μαξιμου Μαργουνιου (1602) γραψαντος προς τοις αλλοις και τα εξης laquoΕπει σου ως ουκ οιδ ει τις αλλος το τε κόσμιον των ηθών και το υπερβαλλον την καλοκαγαθίας επισταμαι ουκ ην όπως ουκ αν σοι συστήσαιμι δια τουτων των εμων γραμματων τον εν Επισκοποις Θεοφιλεστατον κυριον Γερμανον τον Κυπριον ανδρα τω οντι καλον καγαθον και Θεοσεβεστατον ον και δι αλλας ουκ ολιγας αιτιας ας και αυτος οσον ούπω επιστήσει χρησαμενος τω ανδρι δίκαιος αν είης ασμενως πάνυ και φιλοφρονως αποδεξασθαι ειτε συνιστων αλλοις ειτε και αυτος καθ αυτον ευ ποιωνraquo (ΓΛ σ 159mdash160)

Πιθανως ο Γερμανος κατηγετο εκ Κρητης δεν γνωριζομεν δε αν εν Κωνσταντινουπολει εχειροτονηθη υπο του Ιερεμιου μετα του Τιμοθεου και των λοιπων Επισκοπων ή εν Κυπρω και αν ειχεν Επαρχιαν ή ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπου Ουδεμιαν δε αλλην περι αυτου ειδησιν εχομεν εκτος της ανωτερω παρα τω Μαργουνίω Εκ της υπογραφης αυτου εν τω εγγραφω περι του Σιναϊτικου ζητηματος μανθανομεν οτι τω 1575 συνωδευσε τον Αρχιεπισκοπον εις Κωνσταντινουποληraquo (ΠΕΚ σ 10mdash11)

Η ανωτερω γνωμη οτι laquoδεν γνωριζομεν αν ο Γερμανος ειχεν Επαρχιαν ή αν ως Αμαθουντος ητο βοηθος Επισκοπος του Αρχιεπισκοπουraquo δεν ευσταθει διοτι ως αναφεραμεν προηγουμενως κατα την σαφη δηλωσιν του Calepio laquoουτος ελαβε την Επισκοπην Λεμεσούraquo

Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ

Σκληραν δοκιμασιαν υπεστησαν εκ μερους των κατακτητων Τουρκων και αι Μοναι

laquo και τα Μοναστηρια κατερημωθησαν εδιαγουμισθησαν και εσκλαβωθησαν οι δε Καλογεροι

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

οσοι ηδυνηθησαν να φυγουν αλλαξαν σχημα και ενδυμα και αλλοι εις τα ορη (εμειναν) κεκρυμενοιraquo (ΚΚ 455)

Ειδικως δια την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου κατα την κρισιμον εκεινην εποχην μας πληροφορει ο περιηγητης Ρωσος Μοναχος Μπάρσκυ (1735)

laquoΤην εποχην της Τουρκικης κατακτησεως οι Μοναχοι εφυγαν εις τα βουνά και τας ερημους από φοβον των Μωαμεθανων Οι κατακτηται ευροντες την Μονην κενην ηλπισαν οτι θα ευρισκαν θησαυρους κρυμμενους κατω από τα μαρμαραmiddot εθραυσαν λοιπον και εσκαψαν αλυπητα τον διακοσμον αυτης της Εκκλησιας (του Αγιου Χρυσοστόμου) Ημπορει κανεις τωρα να ιδη τα ιχνη αυτης της καταστροφηςmiddot τα ειδα και εγω με τα ματια μου και πολυ λυπηθηκαraquo (ΒΠ σ 24)

Συμφώνως προς πληροφοριαν του περιηγητου Βαν Μπρουν οι Τουρκοι ηρπασαν τοτε από κρυπτην της Μονης και ενα μεγαλο κιβώτιο γεματο χρυσαφι

1683 laquoΔεκατεσσερα σκαλοπατια μας φερνουν στο επανω μερος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης) οπου βρισκομε ενα σπηλαιο μεσα στο οποιο οπως λεγουν οι Τουρκοι ευρηκαν ενα μεγαλο κιβωτιο γεματο χρυσαφιraquo (ΒΤ Α 377)

Ολιγον αργοτερον ο Μεγας Βεζυρης εδωκεν εις τους Ελληνας το δικαιωμα να απελευθερωσουν με λυτρα τα Μοναστηρια τα καταληφθεντα υπο των Μωαμεθανων (ΧΚ Α 254 mdash 255 ΚΚ 458)

Το εργον ομως αυτο της απολυτρωσεως των Ιερων Μονων ανεκοψε κατα τον Ιανουαριον του 1585 νεα εκρηξις μισαλλοδοξιας Ο Σουλτανος Μουρατ ο Γ ο υιος και διαδοχος του Σελημ Β διεταξε να πωληθουν τα Μοναστηρια τοτε δε οι Τουρκοι της Κυπρου εις εκπληρωσιν της βασιλικης προσταγης προεβησαν εις φοβεραν λεηλασιαν και ερημωσιν των Μοναστηριων μας

laquoαφπε Χ(ριστο)ύ ηλθεν ορισμος βασιλικως από την κωνστ(αντινουπολιν) εις την ελεεινην την Κυπρον να πουληθουσιν τα μοναστηρια και εδηαγουμήσαντα πολλα και ερημοσαντα και εις το τελος αφανησαν αυτα παντελως και εγενετο μεγας κλαυθμος τε και οδυρμος των μοναχων και πασι τοις ορδοδοξοις μηνι ιαννουαριω ιγ και ητον βασιλευς ο σολταν μουρατηςraquo (ΕΒΠ κωδιξ CCG 71 53β)

Εικοσι ετη μετα την υπο των Τουρκων κατακτησιν της Κυπρου laquoοι Χριστιανοι ειχαν ελευθερωσει σχεδον όλα τα Μοναστηρια από τους κυριευσαντας αυταraquo (ΚΚ 588)

Κατα την ιδιαν περιοδον απελυτρωθη και η Ιερα Μονη του Χρυσοστόμου αγορασθεισα από θεοσεβη πλουσιον Χριστιανον ο οποιος περι το τελος της ζωης του την εδωρισεν εις τον Παναγιον Ταφον

laquoΕις περασμενους καιρους (επί Βυζαντινων κυριως) η Μονη αυτη ειχε πολλους Μοναχους και ευρισκετο υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπουmiddot αργοτερον εκενωθη και επεσεν εις τας χειρας των Μωαμεθανων και πολυ εσυληθη Οι Μωαμεθανοι την επωλησαν επειτα εις ενα ευγενων αισθηματων ανθρωπον ενα ευσεβη Χριστιανον αντι ωρισμενης τιμης δυναμει πωλητηριου εγγραφου Με αυτον τον τροπον εμεινε κατοχος της Μονης επί πολλα ετηmiddot όταν ομως ηλθεν εις τα Ιεροσολυμα ως προσκυνητης επ ευκαιρια την εδωρησεν ολοκληρον εις τον Παναγιον Ταφον Απο τοτε η Μονη μολονοτι αποτελει τμημα της Αρχιεπισκοπικης περιφερειας δεν διατελει υπο την διοικησιν του Αρχιεπισκοπου αλλα υπο το Πατριαρχειον της Ιερουσαλημraquo (ΒΠ σ 24 mdash 25)

Υπο τους Τουρκους η πολυπαθης Κυπρος εκλινε προς ερημωσιν Αι συνεχεις ανομβριαι και η φθορα των ακριδων εις τα γεννηματα προσετι δε αι απομυζητικαι εισπραξεις των φορολογων και αλλαι

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

της κακοδιοικησεως των κυριαρχων τυραννικαι εκδηλωσεις υπεθαλψαν τον γενικον εκπατρισμον τοσον ωστε ο άρρην πληθυσμος της νησου ηλαττωθη εις 25 χιλιαδας

Εις την δεινην εκεινην περιστασιν σθεναρα επεμβασις της Εκκλησιας της Κυπρου εβοηθησε τας Μονας να συνεχισουν την λειτουργιαν των και ν ανακυψουν από τας συμφορας τας οποιας επεφυλαξεν εις αυτάς η Τουρκικη κατοχη

Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μετα τον Αρχιεπισκοπον Τιμοθεον ελαβον το υπατον της Κυπριακης Εκκλησιας αξιωμα ο Λαυρεντιος ο Νεοφυτος και κατα το 1592 ο Αθανασιος

Ο Αθανασιος υπεπεσεν εις πραξεις ασεβειας και εις υπερβασιας εν τη ασκησει των δικαιωματων του αι δε κατ αυτου δια ταυτα κατηγοριαι απεδειχθησαν βασιμοι δια της μαρτυριας πολλων μαρτυρων εις των οποιων ητο ο Ηγουμενος του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου του Κουτζουβεντη

Επι τη βασει των κατηγοριων εκεινων ο Αθανασιος καθηρεθη κατα το 1600 υπο του Οικουμενικου Πατριαρχου Ματθαιου του Β και αντ αυτου εξελεγη ο Βενιαμιν (ΧΚ Α 261mdash264)

16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760

Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ

Περι το 1670 μεγα μερος των οικοδομηματων της Ιερας Μονης επαθε καταστροφην από πυρκαιαν μερικα δε από τα καταστραφεντα δωματια εκτισθησαν εκ νεου με ρυθμον της εποχης (ΒΤ Α 277)

Το 1683 επεσκεφθη την ιστορικην Μονην ο Ολλανδος Van Bruyn εις τον οποιον οφειλομεν και τας εξης δι αυτήν πληροφοριας

laquoΤο μεσημερι επλησιασαμε στο Μοναστηρι του Αγίου Χρυσοστόμου και κοντα σ αυτό πανω σ ενα βουνο ειδαμε τα υπολειμματα ενος μεγαλου συμπλεγματος οικοδομημάτωνraquo

laquoΤο Μοναστηρι είναι αρκετα ευρυχωρο και περιβαλλεται από ενα καλο τοιχοraquo

laquoΤο δωματιο που χρησιμοποιειται για μαγειρειο εχει μηκος τριαντα εξ ποδια και πλατος δεκαοκτωraquo

laquoΗ Μονη διοικειται από ενα Πατερα Επιστατην ο οποιος προΐσταται τριων Ιερεων και ενδεκα Μοναχωνraquo

laquoΜεσα στην Μονην υπαρχει ενας μικρος κηπος με ολιγα πορτοκαλλόδενδραraquo

Σχετικως με την επισκεψιν του εις το χωριον Βουνο γραφει τα εξης

laquoΔυο περιπου ωρας πριν βραδυαση εφυγαμεν από την Μονην και όταν ηρχιζε να βραδυαζει εφθασαμεν εις ενα χωριον που ονομαζεται Βουνο ή Αγιος Ρωμανος από το ονομα μιας μικρης Εκκλησιας που υπαρχει εκεί Επηγα στο σπιτι ενος Ελληνος Ιερεως και εκεί επερασα την νυκτα επειτα από ενα πολυ λιτο δειπνοmiddot πολυ λιτο διοτι αυτοι οι Ελληνες Μοναχοι είναι συνηθως τοσον

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

πτωχοι ωστε με δυσκολιαν εχουν τα προς το ζεινraquo (ΒΤ Α 377mdash378)

Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ

Η μεταξυ των ετων 1700 και 1760 περιοδος υπηρξε κρισιμωτατη δι όλην την Κυπρον Η επαχθης φορολογικη καταπιεσις οι εκ της χολερας και αλλων επιδημιων θανατοι η εκ της Νησου φυγη πολλων δι ευρεσιν καλυτερας τυχης και αι λογω ανομβριων και επιδρομης ακριδων και ελλειψεως εργατικων χειρων πτωχαί εσοδειαι ηλαττωσαν τον αριθμον των φορολογουμενων από 80 χιλ οσοι ησαν εις την αρχην της Τουρκικης κατοχης εις 10 μολις χιλιαδας

Τοτε περι το 1700 υπηχθη υπο την Ιεραν Μονην του Χρυσοστόμου η Ιερα Μονη της Παναγιας της Αψινθιωτισσης η οποια κειται προς τα ΒΔ εις αποστασιν μιας ωρας δρομου εις τα βορεια του χωριου Συχαρι

Κατα το 1735 επεσκεφθη την σεβασμιαν Μονην ο Ρωσος λογιος περιηγητης Μοναχος Μπαρσκυ

Ο Μοναχος Μπαρσκυ Βασιλειος Γρηγοροβιτς επερασεν από την Κυπρον το 1726 κατευθυνομενος προς την Ιερουσαλημ κατα δε την επιστροφην του το 1727 εμεινεν εις την Μεγαλονησον περι τους τρεις μηνας

Κατα τα μεσα Σεπτεμβριου του 1734 επεσκεφθη παλιν την Κυπρον προερχομενος εκ Τριπολεως Ητο τοτε ηλικιας τριακοντα περιπου ετων Ο Αρχιεπισκοπος Φιλοθεος laquoανθρωπος σοφος καλος εναρετος εγγραμματος και εχων μεγαλην κλισιν προς το κηρυγμαraquo του εδειξε μεγαλον σεβασμον και αγαπην και με τα laquoκαλα και πειστικα του λογιαraquo τον εκρατησε μαζί του εις την Αρχιεπισκοπην δια να διδαξη τα Λατινικα εις το Ελληνικον Ορθοδοξον Σχολειον

Ο Μπαρσκυ εδιδαξεν από τον Οκτωβριον του 1734 μεχρι του Απριλιου του 1735 οποτε και διεκοψε την διδασκαλιαν του λογω των συμφορων αι οποιαι επληξαν την Κυπρον Τρομερος σεισμος εγινε κατα την μετα το Πασχα εβδομαδα και εις την συμφοραν αυτήν προσετεθη μετ ολιγον η χολερα Απο τον σεισμον διαρκειας 5mdash6 λεπτων επαθεν όλη η Νησος και πολλαι Εκκλησιαι εκρημνισθησαν Ο Αρχιεπισκοπος εφυγεν εις απομεμακρυσμενον Μοναστηριον όλοι δε οι αλλοι Επισκοποι και πολλοι Χριστιανοι διεσκορπισθησαν και εκρυφθησαν εις Μονας πηγας και ερημους τοπους Ο Βασιλειος ντυμενος με παλαιον ρασον εφυγεν από την Λευκωσιαν και πεζος εγυριζεν από ενα Μοναστηρι εις αλλο δι επισκεψιν και προσκυνηση και εντος εξ μηνων επεσκεφθη σχεδον όλα τα Μοναστηρια της Νησου περισσοτερα των 50 και εζωγραφισεν 20 απ αυτα μεταξυ των οποιων και το του Ιερού Χρυσοστόμου

Επεστρεψεν εις την Λευκωσιαν και εγκατεσταθη παλιν εις την αυλην της Αρχιεπισκοπης σκοπεύων να ταξιδευση μετ ολιγον εις την Πατμονmiddot ηναγκασθη ομως να μεινη περισσοτερον χρονον εις την Κυπρον διοτι τον επιασε πυρετος και διοτι επλησιαζεν η πληρωμη του κεφαλικου φορου τον οποιον οι Τουρκοι εισεπραττον κατ ετος από καθε ετερόδοξον Επεσκεφθη τοτε την Νησον ο ευεργετης του Μπαρσκυ η Αυτου Αγιοτης ο Πατριαρχης της Αντιοχειας Σιλβεστρος και μετ αυτου ο μεγαλος φιλος του Μπαρσκυ ο Διδασκαλος Ιερομοναχος Ιακωβ και ο Μπαρσκυ παρεμεινεν εις την Κυπρον σχεδον εν ακομη ετος μεχρι του Αυγουστου του 1736 (ΒΠ 1 κε)

Ο λογιος Ρωσος Μοναχος εις το πολυτιμον ταξιδιωτικον εργον του laquoΠεριπλανησεις εις τους Αγιους Τοπους της Ανατολης από το 1723 μεχρι του 1747raquo μας παρεχει πολλας ακριβεις πληροφοριας σχετικως με τους δυο Ναους της Μονης και την Μονην εν γενει τας πλειστας των οποιων εχομεν ηδη παραθεσει Επιπροσθετως γραφει και τα εξης δια την περιωνυμον αυτήν Μοναχικην Εστιαν

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

laquoΑυτη η Μονη εκτισθη επί ανωμαλου εδαφους το οποιον ισοπεδωθη με μεγαλους κοπους και προσπαθειας κατα διαταγην του Αυτοκρατοροςraquo (ΒΠ 22)

laquoΤο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου (ευρισκεται) εις αποστασιν από την Λευκωσιαν τριών ωρων με αλογοraquo

laquoΕγειρεται εις το μεσον ενος ξηρου υψηλου ανυδρου οροπεδιου που εχει σκληρη και γερη πετρα Εχει μεγαλα βουνά από την βορειαν πλευραν και μιαν ευρειαν πεδιαδα που απλωνεται προς Ανατολας προς Δυσμας και προς Νοτον τοσον μακρυα οσον ημπορει να δη το ματιraquo

laquoΟ τοπος εδω είναι απομονωμενος ησυχος και τερπνος Εχει μια πηγη νερου που τρεχει μερα και νυχτα μεσα από το Μοναστηρι από ενα βουνο οχι πολυ μακρυα Επιπροσθετως ο αερας είναι υγιεινοςraquo

laquoΣτη δυτικη του πλευρα εχει ενα δενδροκηπο με δενδρα οπωροφορα πορτοκαλλιες λεμονιες επισης τρια κυπαρισσια Στα νοτια κατω από το Μοναστηρι και κοντα υψωνονται δυο πολυ ωραια κυπαρισσιαraquo

laquoΤο Μοναστηρι περιβαλλεται με υψηλους πετρινους τοιχους οπως το βλεπετε στο σχεδιαγράφημά μουraquo

laquoΔεν είναι πολυ μεγαλο Εχει πεντε ή εξι κελλια και ίσον αριθμον Μοναχων οι οποιοι ψαλλουν αρμονικα εις την Εκκλησιανraquo

laquoΕμεινα εκεί τεσσερεις μερες και εφυγα για να επισκεφθω μιαν αλλην Μονην εις αποστασιν μιας ωρας δρομου Ειναι αφιερωμενη εις το ονομα της Αγιας Παρθενου που ονομαζεται Αψινθιώτισσαraquo (ΒΠ 22 mdash 25)

Ο Αγγλος περιηγητης Ποκόκ επεσκεφθη την Μονην τρια ετη μετα τον Μπαρσκυ (1738) ευρηκε δε ενα μεγαλο τμημα των κτισματων της ερειπωμενο προφανως από τον καταστρεπτικον σεισμον του 1735 τον οποιον αναφερει ο Ρωσος Μοναχος

laquoΔυο λευγας βορειως της Λευκωσιας επί της πλευρας των βουνων ευρισκεται το πλουσιον Μοναστηρι του Χρυσοστόμου εις το οποιον επηγαμεν την εικοστην τριτην του Νοεμβριου Ανηκει εις την Ελληνικην Μονην του Παναγιου Ταφου της Ιερουσαλημraquo

laquoΑυτη η Μονη υπηρξε πολυ μεγαλη τωρα ομως ενα μεγαλο τμημα της είναι ερειπωμενο Ευρισκεται κοντα εις τον δρομον που οδηγει εις την Κυρηνειανraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820

Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ

Το 1754 δια των ενεργειων της Εκκλησιας της Κυπρου η Πυλη απεδεχθη και εφηρμοσε μεταρρυθμισιν ευνοουσαν τους δεινοπαθουντας Κυπριους Εξεδοθη Σουλτανικον Διαταγμα συμφωνως προς το οποιον οι τρεις πληρωτεοι φοροι ο της κεντρικης Κυβερνησεως ο της τοπικης διοικησεως και το χαρατσι ωριζοντο συνολικως εις 215 γροσια κατα κεφαλην επί ωρισμενου αριθμου φορολογουμενων (10066) Συγχρονως ο Μεγας Βεζυρης εξεδωκε φιρμανιον δυναμει του οποιου ο κατα καιρον Αρχιεπισκοπος και οι τρεις Αρχιερεις του επισημως πλεον ανεγνωριζοντο

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

κηδεμονες και αντιπροσωποι των Ραγιαδων με δικαιωμα της απ ευθεια υπ αυτων προσφυγης εις την Πυλην laquoανευ ουδενος ποθεν φοβουraquo (ΚΚ 467-470 ΧΙΚ Δ 77-78 ΣΚ Α 572)

Ωσαυτως επειδη οι εν τοις Μοναστηριοις Πατερες υπο διαφορους προφασεις μαλιστα δε κατα την εισπραξιν του χαρατσιου απεμυζωντο υπο των αγάδων του τοπου ο Μεγας Βεζύρης κατ αιτησιν του Αρχιεπισκοπου δια διαταγματος καθωρισε τον ετησιον κεφαλικον φορον από όλα τα Μοναστηρια εις 4000 γροσια τα οποια οι Αρχιερεις ανελαμβανον την υποχρεωση να εισπραττουν laquoκατ αναλογιαν των ευρισκομενων εις τα Μοναστηριαraquo και να πληρωνουν εις τον εντοπιον ηγεμονα (ΚΚ 480 478)

Με την τοιαυτην προστασιαν της Εκκλησιας αι Κυπριακαι Μοναι ανελαβον οικονομικως και εσημειωσαν νεαν ανθησιν

Κατα το 1762 επεσκεφθη την Ιεραν Μονην ο Ιταλος περιηγητης Μαρίτι Αυτος εκτος των αλλων δια την Μονην πληροφοριων του τας οποιας ανεγραψαμεν ηδη αναφερει δι αυτήν και τα εξης

laquoΠηγαινοντες προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου που βρισκεται κατω από το φρουριον του Μπουφαβέντο περνουμε από αποκρημνα και δυσκολα μονοπατια της βορειου βουνοσειρας Η θαλασσα χανεται από την θεαν μας και τα βουνά υψωνονται παραλληλα προς αυτήν μεχρι του τελευταιουraquo

laquoΠερνας από το χωριον Συχαρι το οποιον είναι κατοικημενον και ευρισκεται εις καλλιεργουμενην περιοχην και επειτα από το (χωριον) Βουνο το οποιον λεγεται και Αγιος Ρωμανος raquo

laquoΣυνεχιζων επί του ιδιου δρομου ευρισκεις δωδεκα μιλια από το Μπελλαπαΐις το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου το οποιον κρατειται από Ελληνας Μοναχους του Ταγματος του Αγιου Βασιλειουraquo

laquoΥπαρχουν γενικως δεκα ή δωδεκα Μοναχοι εκεί Οι Ελληνες τους ονομαζουν Καλογήρους Αυτοι υπακουουν εις ενα Ηγουμενον ή Ανωτερον Πρεπει να σημειωθη οτι αυτοι οι Καλογηροι είναι τακτικοι Μοναχοι ανηκοντες εις τρια διαφορα Ταγματα του Αγιου Βασιλειου του Αγιου Ηλια και του Αγιου Μαρκέλλου Και τα τρια αυτα Ταγματα ορκιζονται να ζουν εν πτωχεια αγνοτητι και υπακοη δεν τρωγουν κρεας και ζουν μιαν πολυ αυστηραν ζωηνraquo (ΜΤΚ 57)

Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764

Δια την εν τη Μονη καταστασιν κατα το 1764 πληροφορουμεθα από επιστολην την οποιαν ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Παΐσιος εγραψε τη γ Φεβρουαριου αψξδ και απηυθυνε προς τον τοτε εν Ιεροσολυμοις Πανοσιωτατον και Λογιωτατον Πατριαρχικον Επιτροπον του Παναγιου Ταφου Κυριον Νεοφυτον

Συμφωνως προς την επιστολην αυτήν η οποια ανευρισκεται εις κωδικα του Πατριαρχικου Γραφειου του Παναγιου Ταφου (ΚΑΚ σ 35) εφυγεν από την Ιεραν Μονην ο Γερων Κυρ Μελετιος το δε Μοναστηριον τρεχει εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν με την ανοητον συμπεριφοραν του ηγουμενευοντος Δια την εις το εξης αποκαταστασιν του Ιερου Οσπιτίου εζητηθη προπαντος η γνωμη των Πατερων του Μοναστηριου η οποια επιζητει τον Γεροντα Κυρ Μελετιον διοτι τον κρινει ικανον δια την επιστασιαν της Μονης Εν τελει ο Μακαριωτατος Αρχιεπισκοπος ευρισκει τελειως ασυμφορον δια την Μονην να παραμενη εν τη αρχη laquoο τωρινοςraquo ηγουμενευων

laquoΔεν ετυχεν αληθινα με την φυγην του Γεροντος Κυρ Μελετιου να γραψωμεν και αποκριθωμεν αυτη με το να ελειπαμεν εξω εις μακρυνα μερη της επαρχιας μας και μετα ταυτα τα διαφορα

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

περιστατικα δεν το εσυγχωρησανraquo

laquo μη εχοντες τωρα καιρον δεν γραφομεν αλλο τι τη λογιοτητι της μετα των παρ ημων ευχων ει μη μονον το του Ιερου Χρυσοστόμου Μοναστηριον να τρεχη εις εσχατον αφανισμον και ερημωσιν δια της αβελτηρίας του ηγεμονευοντος εν τουτω (ανάγνωθι ηγουμενεύοντος) ματαιωθένος ωραμάι (= τωρα επί τελους Ιταλ) από της απρονοησιας αυτου Δια τουτο θελομεν γραψει πλατυκωτερον δια την εις το εξης αποκαταστασιν του αυτου Ιερου οσπητίου με την εκεισε αφιξιν συν Θεω των ημεδαπων Χατζήδων γνωρισαντες μαλιστα την γνωμην των του αυτου Μοναστηριου Πατερων επιζητουσαν τον ρηθεντα κυρ Μελετιον ως ικανον κριθεντα της τοιαυτης επιστασιας Και διδομεν δια τουτο από τωρα τη λογιοτητι της ως χρεος μας την τοιαυτην ειδησιν Και παλιν ας κριθη παρ υμων το πραγμα το να μεινη ομως ο τωρινος παντη ασυμφορον του μοναστηριου εκεινουraquo

Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ

Κατα το 1806 ο Ισπανος περιηγητης Άλι Μπέυ επερασεν από την Μονην του Χρυσοστόμου εγραψε δε και δι αυτήν εις το βιβλιον του laquoΤαξιδιαraquo Τας περι της Ιερας Μονης πληροφοριας του συμπληρωνομεν με τα εξης

laquoΑνεβηκαμεν παλιν προς βορραν και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου η οποια ευρισκεται εις μικραν αποστασιν από τον βραχον επανω εις τον οποιον είναι τα ερειπια του Παλατιου της Βασιλισσης που επισης ονομαζονται Μπουφαβέντraquo

laquoΑυτο το Μοναστηρι είναι πλουσιο και του ιδιου σχεδιου οπως το Μοναστηρι της Αγιας Θεκλας Ανηκει εις τους Αγιους Τοπους της Ιερουσαλημ Τρεις Ελληνες Μοναχοι μια λαϊκη αδελφη ηλικιωμενη χηρα και ενας υπηρετης νεαρος ευρωστος και ωραιος είναι οι μονοι κατοικοι της μοναξιας αυτης Οι κηπουροι και οι εργαται ζουν εξω από τον περιβολον της Μονηςraquo

laquoΕις καθε ενα που μενει εδω και αν και ακομη μεινη πολλας ημερας αυτοι οι ευγενικοι Μοναχοι προσφερουν καταλυμα και εφοδιαζονται με τα δι αυτον απαραιτηταraquo (ΑΒΤ 279)

18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Απο το 1804 ηρχισε να κλονιζεται η επί των Ελληνων Κυπριων εξουσια του Αρχιεπισκόπου και των τρων Αρχιερέων του λόγω της σφοδράς κατ αυτων συστηματικης αντιδρασεως των Τουρκων Αγάδων εις τους οποίου συνεφερεν η καταπιεσις του Ελληνικού της νήσου πληθυσμου Η ουτω δημιουργηθεισα επισφαλης καταστασις δεν εβραδυνε να καταληξη εις το φρικτόν δράμα του 1821 (ΣΚ 579)

Κατα την βεβαιωσιν αξιοπιστων περιηγητων οπως ανεγραψαμεν ηδη τα μελη της Μοναστικης Αδελφοτητος του Αγιου Χρυσοστόμου από δεκατεσσαρα που ησαν κατα το 1683 ηλαττωθησαν εις πεντε ή εξ ή και εις ολιγωτερα κατα την κρισιμον περιοδον των ετων 1700mdash1754 ηυξηθησαν επειτα εις δεκα ή δωδεκα υπο την επισημον προστασιαν της Ορθοδοξου εν Κυπρω Εκκλησιας από δε το 1804 περιωρισθησαν εις τρια μονον Τρεις κατα πασαν πιθανοτητα ο Ηγουμενος και δυο υπ αυτον Μοναχοι θα ησαν οι Χρυσοστομιται Πατερες και κατα το 1821

Με συγκινησιν ελαβον και αυτοι γνώσιν του κηρύγματος της Εθνεγερσίας το οποίον οι πέντε Φιλικοί καταλλήλως διέδοσαν εις την Μεγαλόνησον Κύπρον Ότε δε ήρχισεν ο κατά της τρομεράς αυτοκρατορίας αγων του laquoακαταβλήτου και υπερανθρώπουraquo Ελληνικου Γενους ευλογημενος από Θεου εν τη Moνή της Αγιας Λαυρας διέκαυσε και την ψυχην των Χρυσοστομιτων ο ποθος να ητο

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

δυνατον να εσπευδον και αυτοι εις την μαρτυρικως αγωνιζομενην πατριδα δια να δειξουν εμπρακτως την πιστιν των εις τα Εθνικα Ιδανικαmiddot από Θεου ομως τεταγμενοι υπευθυνοι της Ιερας Μονης προσταται και επιφυλασσομενοι δια πολεμικην απελευθερωτικην δρασιν εν αυτη τη Νησω κατα το πνευμα των επαναστατικων προκηρυξεων και επιστολων του Κυπριου Αρχιμανδριτου Θεοφυλακτου Θησεως εσυνεχισαν το εν τη Μονη έργον των εξαπτοντες το κατα του κυριαρχου μισος και εναγωνίως παρακολουθουντες την εξελιξιν του εν Ελλαδι εργου της Ελευθεριας

Η Ελληνικη Κυπρος κατα την περιστασιν εκεινην ενεπνευσε τον φοβον εις την Πυλην διοτι οι ραγιαδες της μολονοτι απειροπολεμοι και ολιγαριθμοι εκρινοντο ικανοι οπως και οι εν Ελλαδι ομαίμονες να εγειρουν τροπαια κατα των εμπειροπολεμων και ωργανωμενων και πολυαριθμοτερων αυτοκρατορικων στρατευματων

Εσπευσμενως δια τουτο διεταχθη και εξετελεσθη την 23ην Απριλιου του 1821 ο αφοπλισμος των Χριστιανων της Νησου υπο την επιβολην των εκ Συριας διαβιβασθεντων τετρακισχιλιων στρατιωτων επεκυρωθη δε μετ ολιγον υπο της Πυλης η εκτελεσις 486 προσωπων τα οποια εσχεδιαζον και παρεσκευαζον την εν Κυπρω επαναστασιν Επι κεφαλης του laquoαπαισιουraquo καταλογου μετα τα ονοματα του Αρχιεπισκοπου και των τριων Μητροπολιτων ητο και το ονομα του Ηγουμενου της Ιερας Μονης του Χρυσοστόμου μετα των ονοματων των Ηγουμενων των λοιπων Μοναστηριων

Ο σφαγιασμος εις τον βωμον της πιστεως και της πατριδος συνετελεσθη την 9ην κυριως και την 10ην Ιουλιου του ετους εκεινου Σχετικές πληροφοριες μας παρεχει ο Κηπιάδης

laquoΤην δε 9ην Ιουλιου του αυτου ετους ημεραν Σαββατον διεταξεν ο Ηγεμων και εκλεισαν τας πυλας της πολεως Λευκωσιας και εν τη πλατεια του παλαι ποτε διασημου Ανακτορου των Λουζινιανων Βασιλεων παρεστη το φρικωδεστερον των θεαματων αφ οσα η πολυτλήμων Κυπρος ειδεν από της υπο των Τουρκων αλωσεως της

Πρωτος ο Αρχιεπισκοπος Κυπρου Κυπριανος ον προηγουμενως ο Ηγεμων μεθ ορκου διεδεβαιωσεν οτι δεν ηθελεν αποκεφαλισει και ον τινες εις ματην παρεκινησαν να δραπετευση και να σωση ουτω εαυτον απαγεται και απαγχονιζεται εξαρτηθεις επί της εναντι της πυλης του Σεραγιου μεχρι προ τινος υφισταμενης συκαμινέας Ειτα εκαρατομησαν τους τρεις Μητροπολιτας Χρυσανθον Παφου Μελετιον Κιτιου και Λαυρεντιον Κυρηνειας

laquoΤην επομενην ημεραν 10 Ιουλιου απηγαγον εις την αγχονην τον Ηγουμενον της ευαγους και Βασιλικης Μονης της Κυκκου Ιωσηφ ανοδα λογιον ευσωμον και καλλιφωνον μουσικον ορμωμενον εκ του χωριου της Παφου Πενταλιάςraquo laquoΑυθημερον εκαρατομησαν εν τη αυτη πλατεια τον Δοσιθεον Οικονομον του εν Ομόδω Ιερου Μοναστηριου του Σταυρου επισης τον εν Κυπρω Αρχιμανδριτην και Ηγουμενον του Ιεροσολυμιτικου Μοναστηριου Χρυσοστόμου τους δυο ωσαυτως εν Κυπρω αντιπροσωπους Κληρικους του Σινα Ορουςraquo (σ 14 15 εν Αλεξανδρεια 1888)

Τοιουτοτροπως αποθνησκουν οι ηρωες της Πιστεως και της Πατριδος Θεωρουν τα παντα κατωτερα της αγαπης προς τα εθνικα ιδανικα και τα ιδανικα της πιστεως και δια την μεγιστην αυτήν αγαπην προσφερουν με χαραν και αυτήν ακομη την ζωην των το πολυτιμοτερον των προσωπικων αγαθων

Ευκολον να φαντασθη κανεις τα δια την Εκκλησιαν της Κυπρου επακολουθησαντα δεινα

laquoΤα ιερα χρυσα και αργυρα σκευη των Μονων και πολλων Εκκλησιων εδημευδησανmiddot εξ αυτων δε αλλα μεν επωληθησαν εις δημοπρασιας προς οφελος της Πυλης και προς πλουτισμόν των ενεργησαντων την εκποιησιν αυτων αλλα δε κατα διαταγην της Τουρκικης Κυβερνησεως απεδοδησαν εις την Αρχιεπισκοπην ητις χωνευουσα εκαστοτε μερος αυτων επωλει δια να επαρκη

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

εις τα δωρα τα οποια προσεφερεν εις τους ισχυρους εν Κυπρω Τουρκουςraquo (ΣΚ Α 586)

19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Μετα την Τουρκικην κατακτησιν οι Μαρωνιται της Κυπρου ηρχισαν να εγκαταλειπουν την Νησον ή να προσερχονται εις την Ορθοδοξον Εκκλησιαν ή ακομη και να ασπαζονται τον Μωαμεθανισμον και δια τουτο ο αριθμος των ηλαττωθη Κατα το 1596 τα Μαρωνιτικά χωρια ηλαττωθησαν εις δεκαεννεα το 1700 εις δεκα τελικως δ εχουν περιορισθη εις τρια μονον (ΧΙΚ Δ 381 κε)

Απο το 1740 συμφωνως προς Σουλτανικα Διαταγματα αι Μαρωνιτικαι Εκκλησιαι των χωριων υπεκειντο εις τους κατα την Επαρχιαν Αρχιερεις των Ορθοοοξων απ αυτους δ ελαμβανον

laquoτας αρμασίας και χωρισμους των ανδρογυνων του γενους των και αυτους εγνωριζαν αρχιερεις τωνraquo (ΚΚ 587)

Μετα ενα αιωνα το 1840 επεστρεψαν εις την δικαιοδοσιαν του Μαρωνιτου Πατριαρχου του Λιβάνου (ΧΙΚ Δ 381 κε)

20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS

Ο Franz von Loner ο οποιος επεσκεφθη την Ιεραν Μονην το 1878 γραφει δι αυτήν τα εξης

laquoΔυο γεροι Μοναχοι εστεκαν εις την θυραν δια να μας ειπουν το laquoκαλως ωρισατεraquo και δια να επιμεινουν να κατεβουμε από τα ζωα μας και να δεχθουμε φιλοξενιαν Εφαινετο οτι ησαν οι μονοι κατοικοι των ερειπωμενων οικοδομηματων της Μονης ησαν δε κατευχαριστημενοι διοτι συναντουσαν ενα κατοικον του εξω κοσμου και σοβαρα μας επιεζαν να μεινωμεν εκεί ολιγας ημεραςraquo

laquoΗ Εκκλησια αποτελειται από δυο παρεκκλησια με θολους Κατα την επισκεψιν μας τα δαπεδα των παρεκκλησιων ησαν στρωμενα με κλαδους μυρσινης δια τον εορτασμον του Πασχαraquo (ΦΛΚ 50mdash51)

Κατα το 1893 επεσκεφθη την Μονην η Αγγλις Lewis και εγραψεν εις το βιβλιον της τας εξ αυτης εντυπωσεις

laquoΥπαρχει ενας εξαιρετος ξενων ή δωματιον υποδοχης εις το μεσον του οποιου βλέπεις ενα μικρον τετραγωνον ωραιοτατου ψηφιδωτου δαπεδου ειδους μεσαιωνικου το οποιον διεσωθη πιθανως από την πυρκαιαν που κατεστρεψε μεγα μερος των οικηματων της Μονης προ διακοσιων περιπου ετων Παρομοιον μικρον υπολοιπον ψηφιδωτου υπαρχει εντος της Εκκλησιας (της Αγιας Ελενης)raquo

laquoΥπαρχουν δυο Εκκλησιαι η μια διπλα εις την αλλην Εξ αυτων η μια είναι αφιερωμενη εις την Αγιαν Ελενην την αγιαν εκεινην βασιλικην Κυριαν εις την οποιαν τοσον πολλα οφειλει η Κυπρος είναι δε παλαιοτερα από την αλλην η οποια είναι σκεπασμενη με τρουλλον και ζωγραφισμενη εξ ολοκληρου εσωτερικως

Αι θυραι εχουν εξαιρετα από λεπτον μαρμαρον πλαισια τα οποια δεν φαινονται πολυ παλαιαraquo (ΛΕΚ 326 327)

Ο ξενων τον οποιον αναφερει η κ Λούις είναι το laquoΠαλατιraquo που εκτισαν πεντε ετη ενωριτερα Αθηαινιται εξ ευγνωμοσυνης δια την υπο του Αγιου Χρυσοστόμου θεραπειαν των (Ιδε κεφ 1)

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Το εις το μεσον του δαπεδου του ξενωνος αυτου μικρον ωραιοτατον ψηφιδωτον μετεφερθη από το δαπεδον του Ναου της Αγιας Ελενης ανηκει δε και αυτο εις την εποχην της ανοικοδομησεως του Ναου εις τον τεταρτον δηλ μετα Χριστον αιωνα και οχι εις τον μεσαίωνα Επιβαλλεται να τοποθετηθη εις την πρωτην του παλιν θεσιν εντος του Ναου πλησιον του αλλου ομοίου του

21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ

Απο το 1898 οτε η Κυπρος κατεληφθη υπο των Βρεττανων η Ιερα του Χρυσοστόμου Μονη λειτουργει χωρις Μοναχους με μονον εν αυτη κληρικον τον εκαστοτε Έξαρχον του Παναγιου Ταφου ο οποιος διαχειριζεται την εν τη Μεγαλονησω Αγιοταφικην περιουσιαν

Αποτελει δε προσφιλες δια τους Κυπριους και τους ξενους προσκυνημα διοτι διασωζει λειψανα της προτοχριστιανικης Εκκλησιας της Αγιας Ελενης και τον κομψοτατον μεσαιωνικον Ναον του Ιερου Χρυσοστόμου προσφερει εις κοινην χρησιν το ιαματικον αγιασμα της και επισης θεαν εξαιρετικης ωραιοτητος δροσερον αερα και περιβαλλον επιβλητικον

22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

330 μΧ Η Ιερα Μονη ωνομασθη Μονη της Αγιας Τριαδος εκ του εν αυτη ομωνυμου Ιερου Ναου τον οποιον ιδρυσεν η μητερα του Μεγαλου Κωνσταντινου συν τω χρονω ομως προς τιμην της Αγιας Ιδρυτριας μετωνομασθη και ο Ναος και η Μονη εις Ιερον Ναον και Ιεραν Μονην της Αγιας Ελενης

laquoΗ Μονη αυτη ιδρυδη εις πολυ παλαιους χρονους κατα τας ημερας του πρωτου Χριστιανου Αυτοκρατοροςraquo (ΜΤΚ 57)

laquoΥπαρχουν εκεί δυο Εκκλησιαι εκ των οποιων η μια υπο το ονομα Αγια Ελενηraquo (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

laquoΑυτη η Μονη ιδρυθη κατα πρωτον εις τιμην της Αγιας Τριαδος ως ηκουσα αυθεντικως από τον Ηγουμενον και τους γηραιοτερους Μοναχουςraquo (ΒΠ 22)

990 Οταν εκτισθη ο Ιερος Ναος του Χρυσοστόμου ο παλαιος επισκευασμενος Ιερος Ναος της Αγιας Ελενης επαυσε να λειτουργηται και εχρησιμοποιειτο ως προσκυνημα μονον δια τουτο δε το ονομα του νεου Ναου ελεγετο συχνοτερον και εδοθη και εις την Μονην η οποια ηρχισε να ονομαζεται Μονη του Ιερου Χρυσοστόμου

laquoΑυτη η Μονη μετα καιρον ανεκαινισθη και ηλλαξε το όνομά της εις το ονομα του Αγιου Χρυσοστόμου προς τιμην ως νομιζω του κτιτορος (του δευτερου Ναου) Ιωαννου οπως λεγει η παραδοσιςraquo (ΒΠ 22)

1152 Με αυτο το ονομα την ονομαζει και ο Αγιος Νεοφυτος laquoΤης πατρικης εστιας απαναστάς προς την εν τω ορει του Κουτζουβένδη του Ιερου Χρυσοστόμου Μονην εχρωμην την φυγαδείανraquo (Τ 10β)

Εκ της πληροφοριας αυτης γινεται γνωστον και το οτι Κουτζουβενδης ωνομαζετο το ορος εις τας πλαγιας του οποιου ιδρυθη η Ιερα Μονη

Με το ιδιον ονομα αναφερεται και κατα τους μετεπειτα αιωνας 1452 laquoκαι του εδωκα εξουσιαν από τον Θεον και από την ασημοτητα μου να είναι η κεφαλη και ο διαχειριστης της Μονης του Αγιου Ιωαννου Κουτσαμπάντ εις την Θεοφρουρητον νησον της Κυπρουraquo (ΑΒΟ Σ 307φ) ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

1589 laquoκαι αφιερωθη εν τη Μονη του εν Αγιοις Πατρος ημων Ιωαννου του Χρυσοστόμου ονομαζομενου Κουτζουβεντι raquo (Εις κτιτορικην επιγραφην εικονος του Αγιου Χρυσοστόμου ευρισκομενης εν τη Ιερα Μονη)

1683 laquoΤο μεσημερι εφθασαμεν εις την Μονην του Αγιου Χρυσοστόμουraquo Βαν Μπρουν (ΒΤ εν ΚΕΚ 237)

1735 laquoΠρωτα απ όλα επηγα πεζη στο Μοναστηρι του Αγιου Ιωαννου του Χρυσοστόμου raquo Μπάρσκυ (ΒΠ 22)

1738 laquo η πλουσιωτατη Μονη του Χρυσοστόμουraquo Ποκόκ (ΠΑ εν ΚΕΚ 260)

1762 laquoΟταν πηγαινωμεν προς το Μοναστηρι του Αγιου Χρυσοστόμου raquo Μαρίτι (ΜΤΚ 57)

1805 laquo και εσταματησαμεν εις την Μονην του Αγιου Ιωαννου Χρυσοστόμου raquo Άλι Μπέυ (ΑΒΤ Α 279)

Εκτοτε και σημερον η Ιερα Μονη του Κουτζουβένδη είναι γνωστη ως laquoη Μονη του Χρυσοστόμουraquo

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντομογραφικώς παραπέμπω εις τα εξης βοηθήματα

Δ ΝΕ Ευσύνοπτοι Ερμηνείαι Δεσποτικών Εντολών CCG 287 της ΕΒΠ Ε ΝΕ Εξαήμερος εν ΚΤ 54 mdash 115 και ΧΝ 157 mdash 231 Θ ΝΕ Θεοσημία εν ΚΤ 34 mdash 53 και ΧΝ 137 mdash 156 Κ ΝΕ Ψυχωφελείς και θείαι Κατηχήσεις CPSG 1317 της ΕΒΠ Λ ΝΕ Ερμηνείαι εις Δεσποτικάς Εορτάς Λεσβιανός κώδιξ υπ αρ 2 Μ ΝΕ Η Μειζοτέρα Πανηγυρική CPG 1189 της ΕΒΠ Π ΝΕ Βιβλίον Πεντηκοντακέφαλυν κώδιξ 522 της Εθν Βιβλιοθ Αθηνών Τ ΝΕ Τυπική συν Θεώ Διαθήκη LAING MS III 811 υπό Ι Π Τσικνοπούλλου Λάρνακι 1952 Ψ ΝΕ Ερμηνεία εις τους Ψαλμούς και τας Ωδάς έκδ Ι Χ Χατζηιωάννου Αθήναι 1931 ΒΠ BARSKY BASIL GRIGOROVITCH WANDERINGS IN THE HOLY LANDS OF THE EAST FROM 1723 TO

1747 μετάφρ AL ONOU LONDON 1934 BT CORNELIS VAN BRUYN TRAVELS DELFT 1698 BX FLORIO BOUSTRON CHRONIQUE PUBL MAS LATRIE PARIS 1884 ΓΚ RUPER GUNNIS HISTORIC CYPRUS LONDON 1936 ΓΛ Μ Γεδεών Λογίων ανορών τέρψεις laquoΕκκλησ Αλήθειαraquo ΚΠολις 1915 ΔΠ Καλλ Δελικάνη Πατριαρχικά έγγραφα ΚΠολις 1904 ΚΑ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ακολουθία ΝΕ Ενετίησιν 1778 ΚΚ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου Ενετίησιν 1788 ΚΣ Κλεοβούλου Καραπιπέρη Μοναχού Ιστορικά σημειώματα περί της εν Κύπρω Ι Μονής του

Χρυσοστόμου ΚΤ Αρχιμανορίτου Κυπριανού Τυπική ΝΕ Ενετίησιν 1779 ΛΚ MAS LATRIE HISTOIRE DE LlLE CHYPRE PARIS 1861 MT Σίμου Μενάρδου Τοπωνυμικόν της Κύπρου εν laquoΑθηνάraquo τ 17ω Αθήνησιν 1905 MX Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου OXFORD 1932 ΝΕ Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Μοναχού και Εγκλείστου

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

ΠΑ RICHARD POCOCKE A DESCRIPTION OF THE EAST LONDON 1745 ΣΚ Α Α Σακελλαρίου Τα Κυπριακά Αθήναι 1890 ΣΜ Κ Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1873 ΤΝ Ι Π Τσικνοπούλλου Ο Άγιος Νεόφυτος και η Ιερά αυτού Μονή εν Κτήματι Πάφου 1955 ΦΚ FRA ANGELICO CALEPIO έν ΚΕΚ ΧΚ Χάκκεττ mdash Χ Παπαιωάννου Ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κύπρου Πειραιεύς 1927 ΧΝ Ι Χ Χατζηιωάννου Ιστορία και έργα ΝΕ Αλεξάνορεια 1914 XX A WINTER PILGRIMAGE BY RIDER HAGGARD LONDON 1920 ABO J S ASSEMANI BIBLIOTECA ORIENTALIS CLEMANTINO mdash VATICANA ROMA 1719 ABT TRAVELS OF ALI BEY LONDON 1816 EBΠ Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ΚΑΚ Κλήμ Καρναπά Ανέκδοτα Κυπριακά έγγραφα εν Αμμοχούστω 1904 ΚΕΚ COBHAM EXCERPTA CYPRIA CAMBRIDGE 1908 ΛΕΚ MRS LEWIS A LADYS IMPRESSIONS OF CYPRUS IN 1803 LONDON 1894 MTK G MARITI TRAVELS IN THE ISLAND OF CYPRUS TRANS BY C COBHAM CAMBRIDGE 1909 ΟET GRIECHISCHE SITTEN UND GEBRAUCHE AUF CYPERN MAGDA H OHNEFALSHmdashRICHTER BERLIN

1913 ΠΑΑ Χαραλ Παπαδοπούλλου Οι Αλαμανοί Άγιοι της Κύπρου εν laquoΑπ Βαρνάβαraquo του 1955

Λευκωσία ΠΕΚ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλλου Η Εκκλησία Κύπρου επί Τουρκοκρατίας Αθήναι 1929 ΡΚΚ ROSS mdash COBHAM A JOURNEY TO CYPRUS IN 1845 NICOSIA 1910 ΣΒΚ Γ Σωτηρίου Βυζαντινά μνημεία της Κύπρου Αθήναι 1935 ΣΤΚ OUR HOME IN CYPRUS BY Mrs SCOTT mdash STEVENSON LONDON 1880 ΤΙΚ G JEFFERT HISTORIC MONUMENTS OF CYPRUS 1918 ΦΛΚ CYPRUS HISTORICAL AND DESCRIPTIVE BY FRANZ VON LOHER LONDON 1878 XIK SIR JOHN HILL A HISTORY OF CYPRUS CAMBRIDGE 1940 ΧΞΓ Κυριάκου Χατζηιωάννου Περί των εν τη Μεσαιωνική και Νεωτέρα Κυπριακή ξένων γλωσσικών

στοιχείων ΑΤΗΕΝ 1936

Επίσης Κ ΧΑΤΖΗΨΑΛΤΗ Χειρόγραφον ιστορικών σημειωμάτων δια την Ι Μονήν του Χρυσοστόμου

23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ

Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Τρία μίλια δυτικώς της Ιεράς Μονής του Χρυσοστόμου ευρίσκονται τα χωρία Βουνό και Συχαρί ενα δε περίπου μίλι και ήμισυ βορείως του Συχαριού και περί τα 180 μέτρα ψηλότερα επί των κλιτύων του Πενταδάκτυλου παρά το νότιον χείλος κατάφυτου εύφορου υψιπέδου σώζονται τα επιβλητικά ερείπια της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης

Από πληροφορίαν την οποίαν μας παρέχει ο Μπάρσκυ επιτρέπεται να πιστεύσωμεν ότι η Μονή ιδρύθη μετά την οικοδόμησιν του ομωνύμου Ναού της Παναγίας

laquoΜία εικών ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) από πριν να ιδρυδή η Μονήraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ναός εκτίσθη πιθανώτατα προ του εβδόμου αιώνος πριν δηλ αρχίσουν αι κατά της Μεγαλονήσου Αραβικαί επιδρομαί η δε Μονή ιδρύθη περί τα τέλη του δεκάτου αιώνος ότε η Κύπρος ανεκτήθη υπό του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και εσημειώθη νέα άνθησις της Μοναχικής ζωής (Ιδέ κεφ 23)

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ναός και Μονή ελαβον το όνομα της Παναγίας της Αψινθιωτίσσης από την εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη εις παρακείμενον σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάν

laquoΜία εικών η όποια ευρίσκεται εκεί (εις την Εκκλησίαν) ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένον με αψιθιάνraquo (ΒΠ σ 25)

Ο Ιερός Ναός εκτίσθη με το αρχιτεκτονικόν σχέδιον του πρωτοχριστιανικού Ναού της Αγίας Ελένης της Μονής του Χρυσοστόμου παρουσιάζει δε και τον αυτόν τρόπον οικοδομήσεως δηλ χρησιμοποίησιν διαδοχικών στρωμάτων πλίνθου και ασβεστοκονιάματος εις τας θύρας τα παράθυρα τας αψίδας και τας στήλας επί των οποίων βαίνει ο τρούλλος

Από την δράσιν της Ιεράς αυτής Μονής το μόνον μέχρι τούδε γνωστόν εις ημάς είναι το γεγονός ότι κατά το 1223 τρία δηλ ετη μετά την εν Λεμεσώ συνέλευσιν του Λατινικού Κλήρου και των Φράγκων ευγενών υπό της οποίας εκηρύχθη φανερός αμείλικτος διωγμός κατά της Ελληνικής Εκκλησίας ανετέθη εις τον Επίσκοπον της Σολέας Λεόντιον και εις τον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής των Αψινθίων Ιερομόναχον Λεόντιον να συναντήσουν εις την Νίκαιαν τον Πατριάρχην Γερμανόν και να εκθέσουν εις αυτόν τας εναντίον της Ορθοδόξου Εκκλησίας βιαιοπραγίας των Λατίνων εν Κυπρω (ΣΚ Α 427 428 Ιδέ και κεφ 10 της παρούσης μελέτης)

Επί Φραγκοκρατίας οι περίοικοι Μαρωνίται προσήρμοσαν εις τον δυτικόν τοίχον του Ναού ιδικόν των Φραγκικόν Ευκτήριον

Κατά το 1530 ο Ιερομόναχος Αμβρόσιος της εν Λευκωσία Μονής της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου των Ανδρείων αντέγραψε το Μηναίον του Ιανουαρίου και το κατέθεσεν εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου των Αψινθίων

laquoΕτελειώθη το παρόν μηνιαίον ο Γεννάριος δια χειρός εμου Αμβροσίου ιερομονάχου από την μονήν Ανδρείων εχρονίας αφλ Χ(ριστο)ύ και κατετέθη εις την μονήν της Υπερ(αγίας) Θ(εοτό)κου των Αψινθίωνmiddot δόξα σοι αγία τριάς και ο πανάγαθος Θ(εός) να αξιώσ(η) της βασιλείας των ου(ρα)νών ει τις ήτον η αρχή να γίνουν τούτ(α) τα βιβλίαraquo (Κώδιξ 19 του εν ΚΠόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη Δ σελ 74)

Επί Τουρκοκρατίας η Μονή σκληρώς εδοκιμάσθη και παρήκμασεν Περί το 1700 υπήχθη υπό την Εεράν Μονήν του Χρυσοστόμου κατά δε το 1735 ότε την επεσκέφθη ο Μπάρσκυ ευρίσκετο εις εσχάτην παρακμήν

και έφυγα δια να επισκεφθώ ένα άλλο Μοναστήρι εις απόστασιν μιας ώρας πεζοδρομίας Είναι αφιερωμένον εις το όνομα της Αγίας Παρθένου που ονομάζεται Αψινθιώτισσα Προς ερμηνείαν του ονόματος αυτού λέγουν ότι μία εικών η οποία ευρίσκεται εκεί από πριν να ιδρυδή η Μονή ευρέθη μέσα εις ένα σπήλαιον σκεπασμένο με αψιθιάraquo

laquoΠότε και υπό ποίου και πώς ιδρύθη αυτή η Μονή δεν ημπορούσα να πληροφορηθώ επειδή τώρα είναι πολύ παραμελημένη Ζη εις αυτήν ένας μόνον Ιερομόναχος εν πτωχεία και εξαρτάται από τον Ηγούμενον του (Μοναστηρίου του) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμουraquo

laquoΥπήρξε καιρός κατά τον οποίον το Μοναστήρι αυτό ήτο μεγάλο και ωραίο Εγείρεται επί ενός ομαλού γηπέδου κοντά εις την κορυφήν βουνώνmiddot έχει μίαν Εκκλησίαν καλά τοποθετημένην και ευρύχωρον με ένα θόλον Επιπλέον (η Εκκλησία αυτή) είναι πολύ παλαιά και άδεια και ετοιμόρροπη όπως άλλα οικοδομήματα τα όποια έπεσαν εξ αιτίας του εφετεινού σεισμού

laquoΟι Μοναχοί δεν δύνανται να αυξήσουν εις αριθμόν και να φροντίσουν δια την Μονήν ένεκα της

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

ανυποφόρου πιέσεως τών Τουρκικών φόρωνraquo

laquoΗ Μονή έχει δυο τρία κελλιά εις τα οποία ζουν ο Ιερομόναχος και ένας λαϊκός αδελφόςmiddot ζουν με την εργασίαν των χειρών τωνmiddot έχουν μίαν μικρήν αλλά υγιεινήν πηγήν νερού και (είναι) εξ ίσου υγιεινός ο αέρας (που αναπνέουν) Έμεινα εκεί ένα ημερονύκτιονraquo (ΒΠ σ 25)

Μετά το 1821 η μικρά Μοναστική Αδελφότης της διελύθη ο δε Ιερός Ναός ελειτουργείτο περιοδικώς υπό των θεοσεβών περιοίκων

Από το 1880 ήρχισεν η ερείπωσις καμάρες και τοίχοι υπέστησαν ρήγματα και κατέπιπτον αι αψίδες αι υποβαστάζουσαι τον τρούλλον έχασαν την στηρικτικήν των δύναμιν και τέλος ολίγον μετά το 1900 κατέπεσε και ο τρούλλος

Το Κυπριακόν Μουσείον κατά το 1940 εκαθάρισεν την Μονήν από τα ερείπια και προέβη εις πάσαν δυνατήν στήριξην των υπολειφθέντων μερών

1 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect30

2 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect31

3 Λεοντίου Μαχαιρά Χρονικόν Κύπρου sect32

• 1 Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟΝ ΒΟΥΦΑΒΕΝΤΟ
• 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΥΟ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ
• 3 Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
• 4 ΤΟ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΝ ΑΓΙΑΣΜΑ
• 5 Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΣ TOΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ
• 6 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ TOΥ 1152-1159
• • Α Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ
  • Β ΟΙ ΒΟΥΠΠΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
  • Γ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟΝ ΑΚΟΥΣΜΑ Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΜΑΝΘΑΝΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑΡΧΗΣ
  • Δ Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ
  • Ε Ο ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
  • ΣΤ Η ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ ΖΩΗ TOΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ
  • • 7 ΟΙ ΔΕΣΜΟΙ TOΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΜΟΝΗΝ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Ο ΑΥΤΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
    • 8 Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
    • 9 ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞ ΑΥΤΩΝ ΘΛΙΨΙΣ 1184-1196
    • 10 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΟΥΖΙΝΙΑΝΩΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΙ ΜΟΝΑΙ (1192 mdash 1489)
    • 11 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOT ΚΟΥΤΖΟΥΒΕΝΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΚΑ ΟΣΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΛΑΤΙΝΩΝ ΔΙΑ ΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΩΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΤΩι στψλθ ΕΤΕΙ ( = 1231)
    • 12 Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ TOT KOΥTZOΥBENTH 1410
    • 13 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ KOΥTZOΥBENTH ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ον ΑΙΩΝΑ
    • 14 ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1489 - 1570)
    • 15 ΑΙ ΠΡΩΤΑΙ ΔΕΚΑΕΤΗΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
    • • Α Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
      • Β ΕΡΗΜΩΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΡΩΣΙΣ ΑΥΤΩΝ Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΎΣΟΣΤΟΜΟΥ ΔΩΡΕΙΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟΝ ΤΑΦΟΝ
      • Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΙΣ TOΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
      • • 16 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1640mdash1760
        • • Α 1640mdash1700 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΒΑΝ ΜΠΡΟΥΝ
          • Β 1700mdash1760 ΑΦΟΡΗΤΑ ΔΕΙΝΑ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΑΙ ΜΠΑΡΣΚΥ ΚΑΙ ΠΟΚΟΚ
          • • 17 Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1760-1820
            • • Α Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΣ ΤΩΝ ΡΑΓΙΑΔΩΝ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΜΑΡΙΤΙ
              • Β Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ TOΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ 1764
              • Γ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΑΛΙ ΜΠΕΫ
              • • 18 1821 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
                • 19 ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
                • 20 Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ FRANZ VON LOHER ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΗΓΗΤΡΙΑ LEWIS
                • 21 ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ
                • 22 Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
                • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
                • 23 Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΨΙΝΘΙΩΤΙΣΣΗΣ
                • Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ