μηνυματα

τεύχος384903

Κωδικός 6296

Ι ο ύ λ ι ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς - Σ ε π τ έ μ β ρ ι ο ς 2009

Δελτίο Επικοινωνίας του Σ.Ο.Ψ.Υ.

Τρ ι μ η ν ι α ί α Έ κ δ ο σ η / Έ τ ο ς 9 ο

μηνυματατε

ύχος

38

Περιοδική Έκδοση

Ιδιοκτησία Διεύθυνση

Σ.Ο.Ψ.Υ.

Πανελλήνιος Σύλλογος Οικογενειώνγια την Ψυχική Υγεία

Δήλου 3, Βύρωνας, 162 31Τηλ./Fax: 210-76 40 277, 210-76 40 229

www.eufami.orgwww.iatronet.gr/sopsi & www.sopsi.gr

e-mail: sopsi@ath.forthnet.gr

ΩΡΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Δευτέρα: 9:30-1:30 π.μ.5:00-8:00 μ.μ.

Τρίτη: 9:30-1:30 π.μ.

Τετάρτη: 9:30-1:30 π.μ.5:00-8:00 μ.μ.

Πέμπτη: 9:30-1:30 μ.μ.

Παρασκευή: 9:30-1:30 μ.μ.

Εκδότης/Διευθυντής

Πέτρος ΑνδρόνικοςΔήλου 3, Βύρωνας, 162 31Τηλ./Fax: 210-76 40 277

Συντακτική Επιτροπή

Π. ΑνδρόνικοςΑ. Ασκούνη-Στρούμπου

Μ. Κανελλή-ΠαπανικολάουΜ. Χαρίτση

Επιστημονική Επιτροπή

Μαρίνα ΟικονόμουΨυχίατρος, Επ. Καθηγήτρια Παν/μίου ΑθηνώνΠρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής Σ.Ο.Ψ.Υ.

Γιώργος ΠαπαδημητρίουΨυχίατρος, Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών

Δημήτρης ΚολοστούμπηςΨυχίατρος

Επιμέλεια Ύλης

Μ. Κανελλή-ΠαπανικολάουΜαρία Χαρίτση

Επιμέλεια Κειμένων

Χ. ΑνδρονίκουΕ. Λουκή

Μ. Χαρίτση

Υπεύθυνος Σχεδίασης & Παραγωγής

EDILYS A.E.E.Εμπορικό Κέντρο «ΑΙΘΡΙΟ»,

Αγ. Κωνσταντίνου 40, 151 24, Μαρούσιτηλ.: 210-6195994, e-mail: edilys@acn.gr

Σελιδοποίηση: Άρης Δερμάνης

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν προσωπικές απόψεις

Περιεχόμενα

Editοrial 03

Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας:«Δουλεύοντας για την Ψυχική Υγεία μέσα απόμια ολιστική και απαρτιωμένη προσέγγιση στηνπρωτοβάθμια περίθαλψη» 04

Οικογένεια: Βασικό υποστηρικτικό πλαίσιοψυχοκοινωνικής αποκατάστασης 07

«Τριλογία» μεταξύ Καταναλωτών /Χρηστών Υπηρεσιών, Οικογένειας / Φροντιστών και Κλινικών Θεμάτων 09

Ψυχική και Σωματική Υγεία: μια άρρηκτη ολότητα 11

Επιστημονική εκδήλωση:«Ολιστική Προσέγγιση και Κοινωνικές Προεκτάσειςτων Ψυχικών - Σωματικών Νόσων» 12

Γενική Συνέλευση της EUFAMI. 14Συμμετοχή του Σ.Ο.Ψ.Υ. στο Παγκόσμιο ΣυνέδριοΨυχικής Υγείας.

Επίσκεψη της EUFAMI και της GAMIANστον Ξενώνα και το Κέντρο Ημέρας. 18

Εισερχόμενα 21

2

Το έργο του εξωφύλλου είναιτου Διονύση Ανδρουτσόπουλου

3

editorial

αντί editorial...τα «Μηνύματα» φιλοξενούν ένα απόσπασμα από το χαιρετισμό που απηύθυνε ο Καθη-γητής Γ. Χριστοδούλου στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας του 2009 που έγινεστην Αθήνα (2 - 6 Σεπτεμβρίου), για το οποίο εκτενής αναφορά γίνεται και στις επόμε-νες σελίδες του τεύχους που κρατάτε στα χέρια σας.

…Οι μεγάλες, ιστορικές πρωτεύουσες του κόσμου χαρακτηρίζονται από φως, χρώμακαι λάμψη, ξαναζωντανεύουν το παρελθόν, βελτιώνουν το παρόν και αφήνουν το ση-μάδι τους στο μέλλον. Η μοντέρνα Αθήνα είναι μία πόλη γεμάτη ζωή, γοητεία και μα-γεία. Η Αθήνα σήμερα συνδυάζει την ιστορική και την πολιτιστική παράδοση του παρελ-θόντος με το δυναμισμό και την οικονομική πρόοδο του μέλλοντος. Δεν πρέπει να ξε-χνάμε ότι σε αυτή τη γη ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας έθεσαν τις αρχές της ψυχοσωματι-κής προσέγγισης, ο Ιπποκράτης δίδαξε την ηθική στην ιατρική και ο Αριστοτέλης υπε-ρασπίστηκε την εισαγωγή της ηθικής στην ιατρική (και ψυχιατρική) πρακτική.

Η Αθήνα προσφέρει το κατάλληλο περιβάλλον για το Παγκόσμιο Ψυχιατρικό Συνέδριοτου 2009 της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για την Ψυχική Υγεία, στο 61ο έτος του αγώνατης Ομοσπονδίας για να γίνει η ψυχική υγεία παγκόσμια προτεραιότητα.

Το θέμα του συνεδρίου του 2009 «Δουλεύοντας μαζί για την ψυχική υγεία», αντιπρο-σωπεύει την προτροπή της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για να «γίνει η ψυχική υγεία πα-γκόσμια προτεραιότητα» και αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο της ενημέρωσης, της οργα-νωμένης και συντονισμένης συνηγορίας σε ολόκληρο το κίνημα της ψυχικής υγείας–χρήστες των υπηρεσιών, μέλη των οικογενειών, φροντιστές, επαγγελματίες, πολίτεςπου συμμετέχουν ενεργά και ενδιαφερόμενο κοινό – για να κερδίσει η ψυχική υγεία καιη ψυχική ασθένεια την προσοχή και την προτεραιότητα που τους χρειάζεται. Το Παγκό-σμιο Συνέδριο προσφέρει πολλές ευκαιρίες για τους συμμετέχοντες να αποκομίσουννέες πληροφορίες και δεξιότητες, να δυναμώσουν τα παρόντα δίκτυα και παράλληλανα δημιουργήσουν νέα, να ανταλλάξουν τις γνώσεις τους, τις εμπειρίες τους και ναεμπλακούν ενεργά στο Παγκόσμιο Κίνημα της Ψυχικής Υγείας…

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ JOHN COPELANDΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ (WFMH)

PRESTON GARRISONΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ TOY WFMH

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΖΑΒΑΡΑΣΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ

Για το σχεδιασμό και την οργάνωση του Παγκόσμιου Συνεδρίου Ψυχικής Υγείας συνερ-γάστηκαν η Εταιρεία Προληπτικής Ψυχιατρικής, η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρείακαι η Παγκόσμια Ομοσπονδία για την Ψυχική Υγεία (WFMH).

Πρόεδρος του συνέδριου ήταν ο Καθηγητής Γ. Χριστοδούλου, Επίτιμος Πρόεδρος τηςΕλληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και υπεύθυνος για τoν Ευρωπαϊκό Τομέα της Παγκό-σμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας.

μηνυματατε

ύχος

38

Το Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα απότις 2 έως τις 6 Σεπτεμβρίου 2009, συνήλθε σε μία κρίσιμη στιγμή για την ψυχικήυγεία του πληθυσμού παγκοσμίως. Αφενός, γιατί είναι αναμενόμενο σε συνθήκεςοικονομικής κρίσης η ψυχιατρική νοσηρότητα αλλά και η γενικότερη ψυχολογικήδυσφορία να αυξάνουν. Η οικονομική δυσπραγία αποτελεί στρεσογόνο παράγο-ντα για όλο τον πληθυσμό, αλλά οι πιο ευάλωτες ομάδες (π.χ. άνθρωποι με ευαί-σθητη σωματική ή ψυχική υγεία, ηλικιωμένοι, φτωχοί, γυναίκες, άνεργοι κλπ.) εί-ναι αυτές που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για εκδήλωση προβλημάτων

ψυχικής υγείας. Αφετέρου, όταν υπάρχειοικονομική δυσπραγία, οι πρώτες υπηρε-σίες που θίγονται είναι οι υπηρεσίες τηςψυχικής υγείας. Αυτή είναι μια διαπίστω-ση με παγκόσμια εμβέλεια.

Από τα παραπάνω γίνεται εμφανής η αντί-φαση που παρατηρείται παγκοσμίως στοθέμα της ψυχικής υγείας: Οι άνθρωποιπου κινδυνεύουν περισσότερο σε συνθή-κες οικονομικής δυσπραγίας αποστερού-νται των δυνατοτήτων προστασίας τους,πρόληψης και θεραπείας, ενώ το αντίθετοακριβώς θα έπρεπε να συμβαίνει. Αυτή εί-ναι η επιστημονική επιταγή στην παρούσασυγκυρία.

Στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείαςπαρουσιάστηκε επίσης το θέμα στο οποίο αφιερώνεται η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχι-κή Υγείας (10 Οκτωβρίου) για το 2009: «Η ψυχική υγεία στην πρωτοβάθμιαφροντίδα υγείας: Ενισχύοντας τη θεραπεία και προάγοντας την ψυχικήυγεία», μια θεματική επιλογή που έγινε στο πλαίσιο της προσπάθειας για ενσω-μάτωση της ψυχικής υγείας στη συνολική υγειονομική φροντίδα του πληθυσμούστο επίπεδο της κοινότητας.

Σε επίπεδο δευτεροβάθμιας φροντίδας, δηλαδή στα νοσοκομεία, έχει γίνει κά-ποια πρόοδος -και στη χώρα μας ιδιαίτερα- στην απαρτίωση σωματικής και ψυχι-κής φροντίδας, με τη δημιουργία ψυχιατρικών τομέων στα γενικά νοσοκομεία. Στοεπίπεδο όμως της κοινότητας είμαστε ακόμη πολύ πίσω διεθνώς, αλλά και στηνΕλλάδα. Οι γενικοί γιατροί (που είναι, μαζί με τους επισκέπτες υγείας, οι κύριοιφορείς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας) δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα ψυχι-κά νοσήματα και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ασθένεια που οδηγεί συχνό-

Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας:«Δουλεύοντας για την ψυχική υγεία μέσα από μια ολιστική καιαπαρτιωμένη προσέγγιση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη»

4

Παγκοσμίως, όταν υπάρχει οικονομική δυσπραγία,οι πρώτες υπηρεσίες που θίγονται είναι οι υπηρε-σίες της ψυχικής υγείας, ενώ η ψυχιατρική νοση-ρότητα αλλά και η γενικότερη ψυχολογική δυσφο-ρία αυξάνουν. Οι πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυ-σμού (άνθρωποι με ευαίσθητη υγεία, ηλικιωμένοι,φτωχοί, γυναίκες, άνεργοι) βρίσκονται σε μεγαλύ-τερο κίνδυνο για εκδήλωση προβλημάτων ψυχι-κής υγείας. Οι άνθρωποι που κινδυνεύουν περισ-σότερο αποστερούνται των δυνατοτήτων προστα-σίας τους, πρόληψης και θεραπείας.

Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ)

επικαιρότητα

5

τερα από οποιαδήποτε άλλη στην αυτοκτονία, δηλαδήτην κατάθλιψη.

Έχει βρεθεί ότι περίπου στο 50% των ασθενών με ψυχι-κά προβλήματα που επισκέπτονται υπηρεσίες πρωτο-βάθμιας φροντίδας υγείας δεν τίθεται διάγνωση. Αυτόοφείλεται ασφαλώς στην ανεπαρκή εκπαίδευση των γε-νικών γιατρών αλλά και σε άλλους παράγοντες, όπωςείναι η ανυπαρξία προσωπικού γιατρού που να γνωρίζειτα προβλήματα του ασθενούς, η απουσία συστήματοςσυνεντεύξεων (ραντεβού), η απουσία συνέχειας τηςφροντίδας (continuity of care), δηλαδή παρακολούθη-σης του ασθενούς από την ίδια ομάδα θεραπευτών. Συ-ντελεί επίσης και η εγγενής δυσκολία αναγνώρισης ορι-σμένων ψυχικών νοσημάτων (χαρακτηριστικό παρά-δειγμα η κατάθλιψη) που εκφράζονται με ατυπία, κυ-ρίως μέσα από σωματικά κανάλια (πόνοι και άλλες υπο-χονδριακές αιτιάσεις, αλκοολισμός, αϋπνία, μείωση τηςlibido, εξάρτηση από ουσίες κτλ.).

Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αποτελεί το «σημείοεισόδου» όλου του συστήματος υγειονομικής φροντί-δας μιας χώρας. Έχει, λοιπόν, έχει μεγάλη σημασία ηπρωτοβάθμια φροντίδα να είναι απαρτιωμένη και νααφορά σε όλα τα νοσήματα, σωματικά και ψυχικά. Ανεξακολουθήσει να λειτουργεί ακρωτηριασμένη δενμπορεί να είναι αποτελεσματική. Πρέπει να γίνει αντιλη-πτό από όλους ότι τα ψυχικά και σωματικά νοσήματα δενδιαφέρουν σε κάτι άλλο εκτός από τον τρόπο κλινικήςέκφρασης.

Μπορεί ο επιπολασμός (επικράτηση) των ψυχικώνδιαταραχών να επηρεαστεί από τις παρεμβάσεις σεπρωτοβάθμιο επίπεδο; Στατιστικά, μόνο οι παρεμβάσειςπου αφορούν στο σύνολο του πληθυσμού (popula-

tion–based interventions) μπορούν να είναι αποτελε-σματικές (πχ. αποτροπή στρατιωτικών συγκρούσεων,φυσικών καταστροφών, ανεργίας, οικονομικών κατα-στροφών, στρεσσογόνων γεγονότων που να αφορούντο σύνολο του πληθυσμού κτλ).

Ωστόσο, αν και οι παρεμβάσεις σε ατομικό επίπεδο μπο-ρεί να μην έχουν στατιστικό αντικατοπτρισμό, δεν παύ-ουν όμως να έχουν τη σημασία τους. Εδώ εντάσσονται οιπαρεμβάσεις σε ευεπίφορα άτομα της κοινότητας, δη-λαδή γυναίκες χωρίς την προστασία υποστηρικτικού συ-στήματος, παιδιά, άτομα σε χηρεία, γυναίκες σε περίοδολοχίας, άτομα εθισμένα στο αλκοόλ ή εξαρτησιογόνεςουσίες, αυτοκαταστροφικά άτομα κτλ. Προγράμματαπρωτοβάθμιας ψυχικής υγείας στα σχολεία, για γονείς,για μονογονεϊκές οικογένειες, για γονείς που πάσχουναπό ψυχικά νοσήματα, για άτομα με συνδρομή μετα-τραυματικού στρες (PTSD), έχουν εφαρμοστεί με αρκετήεπιτυχία.

Πάρα ταύτα, από τα 450 εκατομμύρια ανθρώπων πουπάσχουν από ψυχικό νόσημα παγκοσμίως, λιγότεροιαπό τους μισούς υποβάλλονται σε θεραπεία. Σε πολλέςφτωχές, «αναπτυσσόμενες» χώρες υπάρχουν μόνοένας ή δυο ψυχίατροι για όλο τον πληθυσμό και σε πολ-λές «ανεπτυγμένες» χώρες έχουν περιοριστεί τα κον-δύλια για στελέχωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιαςφροντίδας υγείας με επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Ηκατάσταση αυτή θα πρέπει να ανατραπεί και θα πρέπειόλοι να εργαστούν για την δημιουργία ενός ανθρωποκε-

Έχει βρεθεί ότι περίπου στο 50% τωνασθενών με ψυχικά προβλήματα πουεπισκέπτονται υπηρεσίες πρωτοβάθ-μιας φροντίδας υγείας δεν τίθεται διά-γνωση. Οι γενικοί γιατροί δεν μπορούννα αναγνωρίσουν τα ψυχικά νοσήματακαι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τηνκατάθλιψη, την ασθένεια που οδηγείσυχνότερα από οποιαδήποτε άλληστην αυτοκτονία.

Από τα 450 εκατομμύρια ανθρώπωνπου πάσχουν από ψυχικό νόσημα πα-γκοσμίως, λιγότεροι από τους μισούςυποβάλλονται σε θεραπεία. Σε πολλέςφτωχές, «αναπτυσσόμενες» χώρεςυπάρχουν μόνο ένας ή δυο ψυχίατροιγια όλο τον πληθυσμό και σε πολλές«ανεπτυγμένες» χώρες έχουν περιο-ριστεί τα κονδύλια για στελέχωση τωνυπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδαςυγείας με επαγγελματίες ψυχικήςυγείας.

μηνυματατε

ύχος

38

6

ντρικού, κατάλληλα εξειδικευμένου, οικονομικά προσιτού και προσβάσιμου συ-στήματος υγείας που να μεριμνά για την σωματική και την ψυχική υγεία των πολι-τών μέσα από μια ολιστική προσέγγιση.

Οι ασθενείς με σοβαρά ψυχικά νοσήματα πεθαίνουν από σωματικά νοσήματα κατάμέσο όρο 25 χρόνια νωρίτερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Έχουν, επίσης, διπλά-σια πιθανότητα να νοσήσουν και από σωματικά νοσήματα. Το ίδιο ισχύει και με τουςασθενείς από σωματικά νοσήματα, που έχουν αυξημένη νοσηρότητα σε ψυχικέςδιαταραχές. Επομένως, σωματική και ψυχική υγεία πάνε χέρι-χέρι. Αυτό υπαγορεύ-ει την ανάγκη συντονισμένης και απαρτιωμένης «ολιστικής» αντιμετώπισης.

Παράλληλα, η διάγνωση ψυχιατρικών προβλημάτων στην πρώιμη φάση της νόσουκαθιστά την θεραπεία εφικτή και την πρόγνωση καλύτερη, συντελεί στην αποτροπήβαρύτερων συνεπειών της νόσου και επιτρέπει τη διάγνωση και θεραπεία καταστά-σεων που ενδεχομένως δεν θα έφταναν ποτέ στον ειδικό γιατρό. Οι διαπιστώσειςαυτές συνηγορούν για την απαρτίωση των υπηρεσιών σωματικής και ψυχικής υγεί-ας σε ένα ενιαίο σύστημα στο επίπεδο της κοινότητας.

Ένας άλλος παράγων που καθιστά την ψυ-χική υγεία θέμα άμεσης προτεραιότηταςείναι η γήρανση του πληθυσμού παγκο-σμίως, αλλά ιδιαίτερα σε χώρες όπως ηΕλλάδα. Στη χώρα μας το τμήμα του πλη-θυσμού άνω των 65 ετών έχει διογκωθείσε ποσοστό 17,5%, αλλά οι προοπτικές εί-ναι ακόμη δυσμενέστερες, καθώς υπολο-γίζεται ότι θα προσεγγίσει το 35% του συ-νολικού πληθυσμού το 2050. Το φαινόμε-νο αυτό έχει τη θετική του πλευρά, από τηνάποψη της μακροζωίας (με τα μέτρα προ-ληπτικής ιατρικής, τη μείωση της βρεφι-κής θνησιμότητας και με την αποτελεσμα-τική αντιμετώπιση των νόσων και των επι-δημιών, ο άνθρωπος σήμερα ζει περισσότερο), έχει όμως και αρκετές αρνητικέςπλευρές, που απορρέουν βασικά από τη μείωση της αναπαραγωγικής ικανότηταςτου πληθυσμού. Στις χώρες του ΟΟΣΑ οι δείκτες γονιμότητας είναι 1,6 ανά γυναίκα,δηλαδή μικρότερος από το 2,1 ανά γυναίκα που αποτελεί κριτήριο πληθυσμιακήςσταθερότητας. Σε κάθε περίπτωση όμως, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσηςσυνεπάγεται και αύξηση των νόσων φθοράς του οργανισμού και, στην περίπτωσητων νευροψυχιατρικών νοσημάτων, της νόσου Alzheimer και των άλλων ανοϊκώνκαταστάσεων.

Έχει από πολλές πλευρές επισημανθεί, ότι λόγω της δημογραφικής γήρανσης,πρέπει η ψυχιατρική να επικεντρωθεί περισσότερο στις ψυχοπαθολογικές καταστά-σεις που συνοδεύουν το γήρας (κατάθλιψη, παρανοειδείς καταστάσεις, ανοϊκέςκαταστάσεις) και η κρατική πρόνοια να επικεντρωθεί επιλεκτικά στις ψυχολογικέςανάγκες αυτής της πληθυσμιακής ομάδας.

Η διάγνωση ψυχιατρικών προβλημάτων στηνπρώιμη φάση της νόσου καθιστά την θεραπείαεφικτή και την πρόγνωση καλύτερη, συντελείστην αποτροπή βαρύτερων συνεπειών της νόσουκαι επιτρέπει τη διάγνωση και θεραπεία καταστά-σεων που ενδεχομένως δεν θα έφταναν ποτέστον ειδικό γιατρό. Οι διαπιστώσεις αυτές συνη-γορούν για την απαρτίωση των υπηρεσιών σω-ματικής και ψυχικής υγείας σε ένα ενιαίο σύστη-μα στο επίπεδο της κοινότητας.

7

επικαιρότητα

Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, που ξεκίνησε ύστερααπό τον παγκόσμιο διασυρμό της χώρας στα διεθνήΜΜΕ για τις απάνθρωπες συνθήκες λειτουργίες τωνΕλληνικών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, προχώρησεμε επιτυχία διαμορφώνοντας μια νέα αντίληψη σταψυχιατρικά δρώμενα. Το πρόγραμμα «Ψυχαργώς»βοήθησε στο σχεδιασμό της αποασυλοποίησης καιστο κλείσιμο ψυχιατρείων, των οποίων όμως οι οργα-νισμοί υφίστανται ακόμη (πού μας παραπέμπει αυτό;Δε γνωρίζουμε).

Σήμερα όλη αυτή η προσπάθεια βρίσκεται σε «υψηλόκίνδυνο». Μα οι αρμόδιοι, εθελοτυφλώντας, δε θέ-λουν να το αντιμετωπίσουν. Είκοσι χρόνια πέρασανκαι τα ανυπολόγιστα κονδύλια που διέθεσε αφειδώς ηΕ.Ε. δεν ήταν αρκετά για την ολοκλήρωση και τη δημι-ουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου υπηρεσιώνΨυχικής Υγείας που θα καλύπτει τις ανάγκες των ψυχι-κά πασχόντων τοπικά, σε όλη την επικράτεια.

Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο θα έπρεπε να περιλαμβάνει: • Λειτουργία Ψυχιατρικών Κλινικών καθώς και Ιατρεί-

ων άμεσης παρέμβασης στην κρίση σε όλα τα Νο-μαρχιακά νοσοκομεία

• Πολυδύναμα Κέντρα Ψυχικής Υγείας σε όλους τους

νομούς της χώρας• Εξειδικευμένες Κοινωνικές Υπηρεσίες της αυτοδι-

οίκησης για υποστήριξη και εξυπηρέτηση των χρη-στών των ψυχιατρικών υπηρεσιών στην επίλυσητων προβλημάτων τους (εκπαίδευση, στέγη, εργα-σία, κτλ).

Οι οικογένειες και οι χρήστες των ψυχιατρικών υπηρε-σιών, που είναι και οι άμεσα ωφελούμενοι, αντιλαμ-βάνονται ότι πρέπει να αγωνιστούν για τη βελτίωσητων κακώς κειμένων, σπάζοντας τη μέχρι τώρα σιωπήτους και διεκδικώντας το λόγο που τους είχε αφαιρε-θεί από την κοινωνία, τους επαγγελματίες, την πολι-τεία. Ο δύσκολος ρόλος που καλούνται να διαδραματί-σουν και η αδυναμία να ανταποκριθούν στο βάρος πουεπωμίζονται οδηγεί στην ίδρυση συλλόγων οικογενει-ών και χρηστών υπηρεσιών από το 1992 και στηνίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οι-κογενειών για την Ψυχική Υγεία, της ΠΟΣΟΨΥ, το 2003.Οι στόχοι της Ομοσπονδίας ευθυγραμμίζονται με αυ-τούς του Παγκόσμιου και Ευρωπαϊκού Κινήματος Οι-κογενειών και Χρηστών Ψυχιατρικών Υπηρεσιών καιγίνεται τακτικό μέλος Παγκόσμιων και ΕυρωπαϊκώνΟργανώσεων.

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογενειών γιατην Ψυχική Υγεία είναι το αντιπροσωπευτικό σώμαΕθελοντικών Οργανώσεων Οικογενειών, Φίλων καιΧρηστών Υπηρεσιών σε διάφορους νομούς της Ελλά-δας, που συνεχώς διευρύνεται. Ενδιαφέρεται κυρίωςγια καταστάσεις σχετιζόμενες με σοβαρές ψυχικέςδιαταραχές που έχουν σαν αποτέλεσμα την ψυχικήαναπηρία.

Το κίνημα αυτό των οικογενειών και των ίδιων τωνχρηστών των ψυχιατρικών υπηρεσιών παρακολουθείμε μεγάλη ανησυχία τα συμβάντα στο χώρο της ψυχι-κής υγείας και την οπισθοδρόμηση της ΨυχιατρικήςΜεταρρύθμισης. Παρακολουθεί με ανησυχία την ανα-σφάλεια και το φόβο που κατακλύζει τους ενοίκουςτων στεγαστικών - αποκαταστασιακών δομών. Βλέπει

Οικογένεια: Βασικό υποστηρικτικό πλαίσιοψυχοκοινωνικής αποκατάστασης

Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένηςοικονομίας, μαζί με τις νέες ευκαιρίεςγια ανάπτυξη δημιουργούνται και νέακοινωνικά προβλήματα. Οι ανισότητεςδιευρύνονται και η κοινωνική ένταξηπαραμένει ένα καίριο και ανικανοποίη-το αίτημα. Οι σύλλογοι οικογενειών καιη κοινωνία των πολιτών μπορούν νααποτελέσουν χώρο ανάπτυξης νέωνμορφών κοινωνικής βοήθειας, νέωνδομών στο χώρο των κοινωνικών σχέ-σεων και προβλημάτων.

Νίκη Ελένη ΝομίδουΠρόεδρος της ΠΟΣΟΨΥ, Πρόεδρος του ΣΟΦΨΥ Ν. Σερρών

Ομιλία στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Ψυχική Υγεία

μηνυματατε

ύχος

38

8

την όλη προσπάθεια της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισηςπου είναι έτοιμη να καταρρεύσει από τη μη διάθεσητων αναγκαίων πόρων για την Ψυχική Υγεία, η οποίααποτελεί το «φτωχό συγγενή» του Συστήματος Υγεί-ας. Η επαφή μας με φορείς ψυχικής υγείας, με γονείς,με χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών, με επαγγελ-ματίες ψυχικής υγείας και εργαζόμενους στις δομέςπου είναι επί μήνες απλήρωτοι, προβάλλει τη σκληρήπραγματικότητα της κατάρρευσης του συστήματος.Δημοσιεύματα σε έγκριτες εφημερίδες, απλά επιβε-βαιώνουν αυτά που καθημερινά βιώνουμε.

Θεωρούμε ότι τα αίτια αυτής της κατάστασης είναιδιάφορα: • Η αντίληψη ότι ο ψυχικά πάσχων είναι άτομο μη πα-

ραγωγικό και επομένως δε χρειάζεται να επενδύ-σουμε σ’ αυτόν.

• Ότι τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχική αναπηρίαπαραμένουν ευχολόγια στη χώρα μας.

• Η έλλειψη γνώσης, οι προκαταλήψεις και ο στιγμα-τισμός που ακολουθούν την ψυχική νόσο και πουδιαπερνούν το σύνολο της κοινωνίας, καθώς καιτους υψηλόβαθμους κρατικούς λειτουργούς καιτους πολιτικούς που παίρνουν τις αποφάσεις καικατανέμουν πιστώσεις.

Στα παραπάνω θα προσθέσω και το σημαντικό παρά-γοντα της έλλειψης εθνικού σχεδιασμού για την Ψυχι-κή Υγεία με προγράμματα που απαντούν στις ιδιαίτε-ρες ανάγκες του κάθε πάσχοντος. Τα επιχειρήματα γιατο κόστος που απαιτείται για ένα σύγχρονο σύστημαψυχικής υγείας δεν ευσταθούν, διότι δεν έχει ποτέυπολογιστεί το κόστος της μη έγκαιρης διάγνωσης καιθεραπείας, το οποίο είναι πολλαπλάσιο.

Δυστυχώς τα ποσοστά των σοβαρών ψυχικών διατα-ραχών παραμένουν τα ίδια παγκοσμίως, ενώ για κά-ποιες άλλες διαταραχές τα ποσοστά αυξάνονται ανη-συχητικά. Με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς,στην Ελλάδα 150.000-200.000 άνθρωποι υποφέρουναπό σοβαρή ψυχική διαταραχή, φανερά ή κρυφά, καιοι ζωές τους ρημάζονται. Παράλληλα, επηρεάζονταιάμεσα ή έμμεσα και οι οικογένειες τους, με συνέπειαο αριθμός του πληθυσμού που πλήττεται από αυτές ναπλησιάζει στο ένα εκατομμύριο.

Σήμερα διανύουμε μια περίοδο εκτεταμένων αλλα-γών σε όλο το φάσμα του κοινωνικού ιστού. Οι πολίτεςκαλούνται να υιοθετήσουν νέες στάσεις, αλλά και να

αποκτήσουν νέες δεξιότητες για να διαχειριστούν έναπεριβάλλον ρευστότητας το οποίο δημιουργεί σημα-ντικά ανοίγματα, αλλά και ανασφάλειες. Στο πλαίσιοτης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, μαζί με τις νέεςευκαιρίες για ανάπτυξη δημιουργούνται και νέα κοι-νωνικά προβλήματα. Οι ανισότητες διευρύνονται και ηκοινωνική ένταξη παραμένει ένα καίριο, όσο και ανι-κανοποίητο αίτημα. Μέσα σ’ αυτή την αλλαγή, νέα κοι-νωνικά προβλήματα έρχονται στο προσκήνιο και ταπαλαιοτέρα επιδεινώνονται. Με τις νέες συνθήκεςπου δημιουργούνται, ο ρόλος και η σημασία των συλ-λόγων οικογενειών και της κοινωνίας των πολιτών εί-ναι μεγάλος, γιατί μπορούν να αποτελέσουν χώροανάπτυξης και εφαρμογής νέων μορφών κοινωνικήςβοήθειας, με την κινητοποίηση της τοπικής εξουσίαςκαι της κοινωνίας των πολιτών προς την κατεύθυνσητης δημιουργίας νέων δομών στο χώρο των κοινωνι-κών σχέσεων και προβλημάτων.

Οι εθελοντικές οργανώσεις κοινωνικής φροντίδας, οιοποίες αποτελούνται από τις οικογένειες, επωμίζο-νται όλο το βάρος της φροντίδας και χωρίς καμιά υπο-στήριξη και εκπαίδευση καλούνται να παίξουν τον πιοδύσκολο ρόλο. Με μοναδικό όπλο την αγάπη για τονάνθρωπό τους αλλά και την αγωνία του αύριο, μο-χθούν και αγωνίζονται για την αποκατάστασή του, γιατο σεβασμό στα δικαιώματα του και για την αυτονομίατου. Επίσης λειτουργούν ως η κοιτίδα της ανάπτυξηςκαι οργάνωσης των ίδιων των χρηστών ψυχιατρικώνυπηρεσιών. Διαμορφώνουν για αυτούς, που στο μεγα-λύτερο ποσοστό τους σήμερα ζουν με τις οικογένειεςτους, το υποστηρικτικό πλαίσιο που θα τους προετοι-μάσει, θα τους ενδυναμώσει και θα τους δώσει τη δυ-νατότητα αυτοδιαχείρισης του προβλήματος τους.

Οι οικογένειες, λοιπόν, μέσω της παρέμβασής τουςσυμβάλλουν στην πρόληψη των φαινομένων κοινωνι-κοοικονομικού αποκλεισμού, στην ενημέρωση και ευ-αισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, στη στήριξηκαι ενδυνάμωση της ευάλωτης κοινωνικής κατηγο-ρίας των ψυχικά πασχόντων και στην ανάπτυξη συνο-δευτικών υποστηρικτικών υπηρεσιών που στοχεύουνστην ενσωμάτωση και την «επιστροφή» των αποδε-κτών της κοινωνικής φροντίδας στην κοινότητα. Συμ-βάλλουν, και πρέπει αυτό να αναγνωρίζεται, στην επί-τευξη της πραγματικής και όχι πλασματικής ψυχιατρι-κής μεταρρύθμισης.

9

επικαιρότητα

Η πιο συχνή πραγματικότητα των ανθρώπων που πά-σχουν από μια σοβαρή ψυχική νόσο είναι ότι ζουν μαζίμε τις οικογένειες τους. Στις Η.Π.Α., έρευνες έχουν δεί-ξει ότι 1 στις 5 οικογένειες επηρεάζεται από μια διαγνω-σμένη ψυχική νόσο και στις πιο πολλές περιπτώσεις ηοικογένεια επιβαρύνεται αισθητά από τη φροντίδα τουπάσχοντος. Ο οικογενειακός φροντιστής είναι συνήθωςγονέας, σύντροφος, αδερφός, παππούς, γιαγιά, παιδί ήάλλος στενός συγγενής.

Οι οικογενειακοί φροντιστές εμπλέκονται στη θεραπείακαι σε θέματα υποστήριξης, όπως η επίβλεψη της φαρ-μακευτικής αγωγής και η συνεργασία με τις κοινωνικέςυπηρεσίες. Επομένως, η οικογένεια μπορεί να συμβάλειπολύ θετικά στην πορεία βελτίωσης της ζωής του ασθε-νούς.

Οι γονείς φέρουν ευθύνη για τα παιδιά τους και πρωτί-στως για εφήβους που πάσχουν από ψυχική νόσο, οιοποίοι τείνουν να είναι ακόμα πιο ευάλωτοι. Οι γονείς εί-ναι αυτοί που συνήθως παρατηρούν πρώτοι ότι οι νεαροίενήλικες συμπεριφέρονται διαφορετικά από τους συνο-μιλήκους τους και θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσε-

κτικοί σε θέματα σχετικά με την συμπεριφορά και τηνυγεία των παιδιών τους. Μερικά καίρια ζητήματα είναι: • Ο «πειραματισμός» με τη χρήση ουσιών και η κατανά-

λωση αλκοόλ.• Διατροφικές διαταραχές.• Ακατάλληλες σεξουαλικές προτιμήσεις και δραστη-

ριότητες.• Βίαιη ή επιθετική συμπεριφορά.• Απότομες και ισχυρές αλλαγές της διάθεσης.• Συχνές και υπερβολικές μεταπτώσεις της διάθεσης

(«ανεβασμένη» / «πεσμένη» διάθεση).• Τάσεις αυτοκτονίας.

Πολλές οικογένειες αρχικά βιώνουν μεγάλο άγχος πουπροέρχεται από τις απαιτήσεις που επιβάλλει η φροντί-δα ενός άρρωστου μέλους. Κοινοτικές υπηρεσίες, απο-τελούμενες από εθελοντές ή πιο οργανωμένες επαγ-γελματικές ομάδες, μπορούν να ανακουφίσουν από τηνπίεση που ασκείται στα μέλη της οικογένειας. Όταν έναμέλος της οικογένειας πάσχει από ψυχική νόσο επιβα-ρύνεται η ζωή και των άλλων μελών. Για την αντιμετώ-πιση αυτής της κατάστασης η οικογένεια έχει ανάγκηαπό:• Πληροφόρηση για τη νόσο του συγγενή και για τους

τρόπους θεραπείας της.• Συμμετοχή στο σχέδιο θεραπείας, στην αποκατάσταση

και την εκτίμηση του αποτελέσματος.• Αναγνώριση και αποδοχή των αναγκών που πρέπει να

καλυφθούν.• Ψυχαγωγία και χρόνος για τα άλλα μέλη της οικογέ-

νειας.• Συμπαράσταση και ενίσχυση της οικογένειας. • Οικονομική αρωγή.• Συνεργασία με τους επαγγελματίες υγείας και ευκαι-

ρίες ώστε τα μέλη της οικογένειας να εκθέτουν σε αυ-τούς τις προσωπικές εμπειρίες τους. Ειδικότερα, οιεπαγγελματίες και οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας χρει-άζεται να μεταχειρίζονται τα μέλη της οικογένειαςσαν ισότιμους συμμέτοχους στο σχεδιασμό της θερα-

«Τριλογία» μεταξύ Καταναλωτών / Χρηστών Υπηρεσιών, Οικογένειας / Φροντιστών και Κλινικών Θεμάτων

Τα μέλη της οικογένειας παραδοσιακάείχαν τοποθετηθεί στο ρόλο του ανεπί-σημου υποστηρικτή για το άτομο πουνοσεί, χωρίς να λαμβάνεται υπόψιν ηανάγκη ανεξάρτητης υποστήριξης. Μιατέτοια αντιμετώπιση οδηγεί στην άπο-ψη ότι οι ανάγκες των μελών της οικο-γένειας και του ασθενή είναι συνυφα-σμένες, με αποτέλεσμα να εμποδίζεταιη πλήρης και υγιής εκδήλωση των δυ-νατοτήτων μιας οικογένειας.

Ομιλία της Δρ. Αλεξάνδρας Στρούμπου, Αντιπροέδρου της Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ,

στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Ψυχική Υγεία

μηνυματατε

ύχος

38

10

πείας, στην εκτίμηση και εφαρμογή της.

Η κοινωνική οργάνωση, το σύστημα υγείας και σ’ένα βαθμό οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, πα-ραδοσιακά είχαν τοποθετήσει τα μέλη της οικογέ-νειας στο ρόλο του ανεπίσημου υποστηρικτή γιατο άτομο που νοσεί, χωρίς να λαμβάνεται υπόψινη ανάγκη ανεξάρτητης υποστήριξης. Μια τέτοιααντιμετώπιση όμως οδηγεί στην άποψη ότι οι ανά-γκες των μελών της οικογένειας και του ασθενήείναι συνυφασμένες, με αποτέλεσμα να εμποδί-ζεται η πλήρης και υγιής εκδήλωση των δυνατο-τήτων μιας οικογένειας.

Ένας αντικειμενικός σκοπός του θεραπευτικούέργου με τις οικογένειες είναι η υποστήριξη τωνμελών τους ώστε να επανακτήσουν τον έλεγχοτης προσωπικής τους ζωής και των συναισθημά-των τους. Όταν τα μέλη της οικογένειας διατη-ρούν ακέραια και εύρωστη την υπόστασή τους,τότε προάγεται ταυτόχρονα η ευεξία όλης της οι-κογένειας. Αυτό δε σημαίνει απόρριψη ή αμέλειατου ασθενούς, αφού η τήρηση μιας αμοιβαίαςαπόστασης απαλύνει την αγωνία και των δύοπλευρών. Λαμβάνοντας αυτά υπόψιν, είναι ευερ-γετική η υποστήριξη των μελών της οικογένειαςαπό άτομα με παρόμοιες εμπειρίες και υπηρεσίεςαπευθυνόμενες αποκλειστικά σε αυτά.

Η αύξηση της εξωνοσοκομειακής περίθαλψηςέχει καταστήσει συχνότερη την φροντίδα τουασθενούς από μέλη της οικογένειας, με αποτέλε-σμα οι οικογενειακοί φροντιστές να συνεισφέ-ρουν σημαντικά στην κοινωνία και στο σύστημαυγείας. Μ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, είναι αναπό-φευκτη η εξάντληση των μελών της οικογένειας,κάτι που, άλλωστε, συμβαίνει πολύ συχνά. Έτσι,σε μια σύγχρονη κοινωνία, τα μέλη της οικογένει-ας, εκτός από φροντιστές, πρέπει να αντιμετωπί-ζονται και ως ανεξάρτητα άτομα με προσωπικάδικαιώματα.

Η ενδυνάμωση των μελών της οικογένειας, έτσιώστε να αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο της ζω-ής τους, δεν προάγεται όταν η κοινωνία και το σύ-στημα υγείας τους αντιμετωπίζει μονάχα ως βοη-θούς και πηγές φροντίδας. Οι τρόποι υποστήριξης

(ομάδες εκπαίδευσης κλπ.) διαφέρουν κάθε φο-ρά ανάλογα με το μέλος της οικογένειας και το εί-δος της κατάστασης. Η σωστή υποστήριξη την κα-τάλληλη στιγμή αποτελεί πρόκληση για το θερα-πευτή και αποδεικνύει την επαγγελματική τουικανότητα, δεδομένου ότι λαμβάνει τις απαραίτη-τες πληροφορίες.

Όταν μια σοβαρή ψυχική νόσος εκδηλωθεί σ’ έναμέλος της οικογένειας, η αναπροσαρμογή της οι-κογένειας περνάει από 4 στάδια:1. Τη συγκλονιστική αρχική εμπειρία.2. Τη αναγνώριση και αποδοχή της πραγματικής

κατάστασης.3. Τον κατάλληλο χειρισμό της.4. Το τελευταίο στάδιο είναι μια ιδιαίτερα ενερ-

γός διαδικασία κατά την οποία τα μέλη της οι-κογένειας, πιο έμπειρα πλέον, με αυξημένηαυτογνωσία, μαθαίνουν να φροντίζουν τονεαυτό τους, πιστεύοντας στις δικές τους ευκαι-ρίες και σε αυτές της οικογένειάς τους.

Ο θεμέλιος λίθος οργάνωσης των οικογενειών εί-ναι ο καθένας να αφουγκράζεται τους άλλους.Κύρια επιδίωξη είναι ο συνδυασμός της εμπειρίαςτων μελών της οικογένειας και των επαγγελμα-τιών, με τέτοιο τρόπο ώστε οι στόχοι οργάνωσηςτων οικογενειών να υλοποιούνται στο μέγιστο δυ-νατό βαθμό.

Τα μέλη της οικογένειας, εκτός από φρο-ντιστές, πρέπει να αντιμετωπίζονται καιως ανεξάρτητα άτομα με προσωπικά δι-καιώματα και να λαμβάνουν υποστήριξηώστε να επανακτήσουν τον έλεγχο τηςπροσωπικής τους ζωής και των συναισθη-μάτων τους. Οι επαγγελματίες και οι υπη-ρεσίες ψυχικής υγείας χρειάζεται να μετα-χειρίζονται τα μέλη της οικογένειας σανισότιμους συμμέτοχους στο σχεδιασμό τηςθεραπείας, στην εκτίμηση και εφαρμογήτης.

επιστημονικά

11

Η συνύπαρξη, ή συννοσηρότητα, όπως αποκαλείται στην ιατρική ορολογία,μιας σωματικής ασθένειας με μια ψυχική διαταραχή, είναι δυστυχώς συχνόφαινόμενο. Είτε πρόκειται για την περίπτωση όπου η εμφάνιση μιας σωματικήςασθένειας συνδέεται με μια προϋπάρχουσα ψυχική παθολογία, είτε για την πε-ρίπτωση όπου μια ψυχική νόσος «επικάθεται» σε μια σωματική ασθένεια, αυτόέχει επιβαρυντικές συνέπειες για την πορεία και έκβαση της υγείας του ασθε-νούς, τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική. Είναι ένα γεγονός που υπογραμμί-ζει την άρρηκτη σύνδεση της ψυχικής με τη σωματική υγεία, καθώς και τηνανάγκη μιας σφαιρικής, ολιστικής προσέγγισης στη φροντίδα του ασθενή.

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας επηρεάζουν την κατάσταση της σωματικήςυγείας του ασθενή. Η συχνά επιδεινωμένη, λόγω της ψυχικής νόσου, ποιότηταζωής του, η αδυναμία να υιοθετήσει τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης και προά-

σπισης της υγείας του ή η ανεπαρκής αναγνώρισηκαι θεραπευτική αντιμετώπιση σωματικών προβλη-μάτων έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύ-νου για σωματικές ασθένειες σε άτομα με ψυχικέςδιαταραχές. Τα άτομα με σοβαρές ψυχικές ασθένειεςπαρουσιάζουν 2 έως 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότη-τα να αναπτύξουν διαβήτη ή άλλους παράγοντες κιν-δύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα και μόλις έναςστους τρεις παρουσιάζει φυσιολογικό βάρος.

Η ψυχική διαταραχή κάποιες φορές εκδηλώνεται σαναποτέλεσμα μιας σωματικής νόσου, «εκφράζοντας» τη δυσκολία των ψυχολο-γικών μηχανισμών του ατόμου να ανταπεξέλθουν στην κατάσταση κρίσης στηνοποία τίθενται από μια σοβαρή, χρόνια και πιθανώς απειλητική για τη ζωή σω-ματική ασθένεια. Η κατάθλιψη είναι η κατ’ εξοχήν ψυχική νόσος που σχετίζεταιμε σωματικά προβλήματα υγείας, όπως οι νεοπλασματικές ασθένειες. Επίσης,ο κίνδυνος ανάπτυξης κατάθλιψης διπλασιάζεται σε άτομα με διαβήτη. Κατά-θλιψη εμφανίζουν το 70% των πασχόντων από καρδιαγγγειακή νόσο, ενώ σε μι-κρότερη αλλά επίσης ανησυχητική συχνότητα η κατάθλιψη και οι συναισθηματι-κές διαταραχές συνδέονται με το εγκεφαλικό επεισόδιο, τη χρόνια αποφρακτι-κή πνευμονοπάθεια, την αρθρίτιδα και την παχυσαρκία.

Και σε αυτή την περίπτωση, της συνύπαρξης ψυχικών και σωματικών ασθενει-ών, το στίγμα είναι ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στην αποτελεσματικήαντιμετώπισή τους. Περίπου τα δύο τρίτα όλων των ατόμων με ψυχικές διατα-ραχές δεν αναζητούν θεραπεία, κυρίως λόγω του στίγματος. Οι στιγματιστικέςπεποιθήσεις που υπάρχουν διάχυτες για την ψυχική ασθένεια αποτελούν τηβασική αιτία που αποτρέπει από την αποδοχή ενός προβλήματος ψυχικής υγεί-ας και κατ’ επέκταση, τη θεραπευτική του αντιμετώπιση. Δεν είναι λίγες οι πε-ριπτώσεις όπου ο ασθενής δυσκολεύεται να αποδεχτεί την ψυχογενή φύση

Η αλληλεπίδραση της ψυχικής με τησωματική υγεία υπογραμμίζει την ανά-γκη μιας σφαιρικής, ολιστικής προσέγ-γισης στην πρόληψη και τη φροντίδατου ασθενή.

Ψυχική και σωματική υγεία: μια άρρηκτη ολότητα

μηνυματατε

ύχος

38

12

των συμπτωμάτων του, αποδίδοντάς τα σε κάποια σω-ματική αιτιολογία, ακόμα και αν ο γιατρός στον οποίοαπευθύνεται υποδεικνύει την παραπομπή σε έναν ει-

δικό ψυχικής υγείας. Από κει και πέρα, η αναγνώριση

ενός προβλήματος ψυχικής υγείας πολύ συχνά οδη-

γεί στον αυτοστιγματισμό του ασθενή, επιβαρύνοντας

επιπρόσθετα την ψυχολογική του κατάσταση και περι-

πλέκοντας την έκβαση της θεραπείας του.

Εκτός από τις επιπτώσεις στην προσωπική ευεξία και

ποιότητα ζωής του ασθενή και της οικογένειάς του, τα

προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας έχουν τε-

ράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία συνολικά: οι δαπάνες

για τα προβλήματα ψυχικής υγείας, στην Ευρωπαϊκή

Ένωση μόνο, έχει εκτιμηθεί ότι ανέρχονται σε 436

εκατομμύρια ευρώ ετησίως (πάνω από 2000 € ανά

νοικοκυριό). Οι πρόσθετες δαπάνες για προβλήματα

σωματικής υγείας σε ψυχικά ασθενείς αυξάνουν αυ-

τόν τον αριθμό μέχρι και 70%.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείας και η σημασία μιαςολοκληρωμένης προσέγγισης στην πρόληψη και τη φροντίδα των ασθενώναποτέλεσαν τους κεντρικούς άξονες των θεματικών που παρουσιάστηκαν στηνημερίδα με θέμα «Ολιστική Προσέγγιση και Κοινωνικές Προεκτάσεις τωνΨυχικών - Σωματικών Νόσων». Κοινός τόπος των προβληματισμών που δια-τυπώθηκαν ήταν η αναγκαιότητα μιας συντονισμένης και συνολικής προσπά-θειας για να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην ψυχική και τη σωματική υγεία.

Την επιστημονική ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 14 Οκτωβρίουστο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, συνδιοργάνωσαν το Ερευνητικό Πανεπιστη-μιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) και η Α΄ Ψυχιατρική Κλινική της Ια-τρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο της Πλατφόρμας Ψυχι-κής και Σωματικής Υγείας η οποία δημιουργήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο τονΑπρίλιο του 2008.

Την εκδήλωση χαιρέτησαν οι κ.κ. Κώστας Ν. Στεφανής, Ομότιμος ΚαθηγητήςΨυχιατρικής, Ακαδημαϊκός, Διευθυντής του Ερευνητικού ΠανεπιστημιακούΙνστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) και Γιώργος Ν. Παπαδημητρίου, Καθηγη-τής Ψυχιατρικής, Διευθυντής της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολήςτου Πανεπιστημίου Αθηνών - Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Επιστημονική εκδήλωση:«Ολιστική Προσέγγιση και Κοινωνικές Προεκτάσεις

των Ψυχικών - Σωματικών Νόσων»

Η κατάθλιψη είναι η κατ’ εξοχήν ψυχικήνόσος που σχετίζεται με σωματικά προ-βλήματα υγείας. Εκδηλώνεται πολλέςφορές σαν αποτέλεσμα μιας σωματικήςνόσου, «εκφράζοντας» τη δυσκολίατων ψυχολογικών μηχανισμών του ατό-μου να ανταπεξέλθουν στην κατάστασηκρίσης στην οποία τίθενται από μια σο-βαρή, σωματική ασθένεια.

επιστημονικά

13

Στις ομιλίες που ακολούθησαν, η κυρία Μένη Μαλ-λιώρη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανε-πιστημίου Αθηνών, τόνισε: «Τα άτομα με σοβαρές ψυ-χικές ασθένειες πεθαίνουν κατά μέσο όρο 20 χρόνιανωρίτερα και διατρέχουν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίν-δυνο θανάτου σε σχέση με ψυχικά υγιή άτομα τηςίδιας ηλικίας και του ίδιου φύλου στο γενικό πληθυ-σμό. Παράλληλα, παρουσιάζουν 2 έως 3 φορές μεγα-λύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβή-τη και μόλις το ένα τρίτο παρουσιάζει φυσιολογικόβάρος».

Ο κύριος Γιάννης Ζέρβας, Επίκουρος Καθηγητής Ψυ-χιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπογράμμισεότι «Η Διασυνδετική Ψυχιατρική γεφυρώνει την Ψυ-χιατρική με τη σωματική ιατρική στην καθημερινή ια-τρική πράξη. Συνδράμει τους ιατρούς των άλλων ειδι-κοτήτων στη φροντίδα των ψυχιατρικών και των ψυ-χολογικών αναγκών των ασθενών τους και τους ενη-μερώνει κατάλληλα ώστε να μπορέσουν να κατανοή-σουν και να υποστηρίξουν την ανθρώπινη πλευρά τουνοσηλευομένου στο συχνά απρόσωπο και υψηλής τε-χνολογίας περιβάλλον του σύγχρονου Γενικού Νοσο-κομείου».

Τέλος, η κυρία Μαρίνα Οικονόμου - Λαλιώτη, Επί-κουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής του ΠανεπιστημίουΑθηνών και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Προγράμμα-τος «αντι-στίγμα» του Ερευνητικού ΠανεπιστημιακούΙνστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ), επεσήμανε:«Πιθανότατα δεν υπάρχει καμιά άλλη ασθένεια στηδυτική κοινωνία όπου το “χάσμα” ανάμεσα στη διατι-θέμενη και πρέπουσα φροντίδα και σε αυτήν πουπραγματικά λαμβάνει ο ασθενής είναι τόσο μεγάλοόσο στην ψυχική διαταραχή. Το κοινωνικό στίγμα απο-τελεί το βασικό λόγο που αποτρέπει το σύγχρονο άν-θρωπο από το να αναζητήσει θεραπεία και να αξιοποι-ήσει τα θεραπευτικά επιτεύγματα της σύγχρονης Ψυ-χιατρικής».

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με παρεμβάσεις εκπρο-σώπων του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, τηςΕλληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, της ΕλληνικήςΙατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας και της ΕλληνικήςΚαρδιολογικής Εταιρείας, που συμμετείχαν στη διορ-γάνωση της ημερίδας.

Χάρτα ψυχικής και σωματικής υγείας – Σχέδιο δράσης

• Τον Απρίλιο του 2008 δημιουργήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Πλατφόρμα Ψυχικής και Σωματι-

κής Υγείας, μέσα από την οποία συνεργάζονται για πρώτη φορά φορείς και ειδικοί του τομέατης ψυχικής και της σωματικής υγείας απ’ όλη την Ευρώπη.

• Η Χάρτα Ψυχικής και Σωματικής Υγείας είναι ένα συναινετικό έγγραφο, στο οποίο αποτυπώνεται

και αξιολογείται το μέγεθος και η επίδραση των σχέσεων μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείαςκαι προτείνονται συστάσεις πολιτικής για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην πρόληψη και τηφροντίδα των ασθενών.

• Η Χάρτα Ψυχικής και Σωματικής Υγείας στοχεύει στην κινητοποίηση όλων των σχετικών παρα-

γόντων, συμπεριλαμβανομένων όσων παίρνουν τις πολιτικές αποφάσεις, των επαγγελματιώνυγείας, των χρηστών υπηρεσιών, των οικογενειών και των φροντιστών, σε μια προσπάθεια ναγεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην ψυχική και σωματική υγεία.

μηνυματατε

ύχος

38

14

Γενική Συνέλευση της EUFAMI

Έρευνα για την υγεία των ψυχικά ασθενών

Στο Bled της Σλοβενίας, από τις 26 έως τις 28 Σεπτεμ-βρίου 2009, έγινε η Γενική Συνέλευση της EUFAMI,στην οποία συμμετείχαν 24 κράτη με 60 αντιπροσώ-πους. Η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από τον Σ.Ο.Ψ.Υ., μετη συμμετοχή του προέδρου του κ. Π. Ανδρόνικου, καιτην Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ., από την αντιπρόεδρο κ. Α. Στρού-μπου. Την έναρξη των εργασιών κήρυξε ο ΓενικόςΓραμματέας του Υπουργείου Υγείας της Σλοβενίας κ.Ivan Erzen.

Μερικά από τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν ταεξής:1. Τα αποτελέσματα της μεγάλης έρευνας αναφορι-

κά με τη σωματική και ψυχική υγεία των ψυχικάασθενών, που έγινε το 2008 από τη EUFAMI σε 11ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και ηΕλλάδα.

2. Προσπάθειες για την καταπολέμηση του στίγματοςτων ψυχικών ασθενειών.

3. Έρευνα για την αυτοκτονία.4. Συζήτηση για την οργάνωση της διημερίδας «Τα

ξεχασμένα παιδιά» (The Forgotten Children) που

θα γίνει στο Vilnius της Λιθουανίας από τη EUFAMI(29-27/11/09), σε συνεργασία με την οργάνωσηοικογενειών της Λιθουανίας και με την υποστήριξητου Παγκόσμιου Oργανισμού Υγείας, του ΕθνικούΙνστιτούτου Υγείας της γειτονικής Φινλανδίας, τηςUNICEF και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η διη-μερίδα αυτή θα ασχοληθεί με τα προβλήματα τωνπαιδιών που ανήκουν σε οικογένειες στις οποίεςοι γονείς έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Με-ταξύ των ομιλητών που θα εκπροσωπήσουν τηνΕλλάδα θα είναι και ο καθηγητής κ. Ιωάννης Τσιά-ντης. Περισσότερα στοιχεία αναφέρονται στηνιστοσελίδα της EUFAMI (www.eufami.org).

5. Συζήτηση οργανωτικών θεμάτων, προσπάθειεςγια την αύξηση της επιρροής της EUFAMI σε θέμα-τα ψυχικής υγείας και για εντονότερη παρουσίατης EUFAMI με ομιλίες και ενημέρωση μέσω τωνΜΜΕ των διαφόρων κρατών.

Στο τέλος έγιναν εκλογές για τη συμπλήρωση κενώνθέσεων στο Δ.Σ. της EUFAMI.

Σχετικά με το θέμα αυτό θα αναφέρουμε εδώ μόνο με-ρικά από τα στοιχεία που προέκυψαν (διαγράμματα 6 -14). Από την έρευνα αυτή παρατηρείται ένα μοτίβοδιαφοροποίησης των στοιχείων από κάθε χώρα ανά-λογα με τη γεωγραφική θέση της (Βόρεια ή Νότια Ευ-ρώπη), καθώς και ορισμένα κοινά στοιχεία μεταξύτων χωρών με συναφή γεωγραφική θέση.

Στις χώρες της Νότιας Ευρώπης παρατηρείται ότι οι

ασθενείς προβληματίζονται περισσότερο από αυτούςτης Βόρειας Ευρώπης για ό,τι αφορά την εμφάνισητους, το κάπνισμα, την προσωπική υγιεινή, τα κινητικάπροβλήματα και για το ότι δεν μπορούν να ζήσουν τηζωή τους όπως θα ήθελαν (σεξ, διασκέδαση). Επίσηςπαρατηρείται ότι ξεχνούν τα ραντεβού τους με τον για-τρό, δε λαμβάνουν κανονικά τη φαρμακευτική αγωγή,αισθάνονται απομονωμένοι και αρνούνται να πάνε μετη θέληση τους στο νοσοκομείο σε περίπτωση υπο-τροπής. Από την άλλη πλευρά, οι ασθενείς των χωρώντης Βόρειας Ευρώπης δεν ελέγχουν συστηματικά τοβάρος τους και συχνά αισθάνονται κουρασμένοι.

Γενικά παρατηρήθηκε ότι όταν οι ασθενείς παρακο-λουθούνται κατά τακτά διαστήματα από τον προσωπι-κό τους γιατρό έχουν πολύ καλύτερη υγεία και έτσιανακουφίζουν και ξεκουράζουν το οικογενειακό τουςπεριβάλλον. Δυστυχώς όμως από τους ψυχιάτρουςυποτιμάται η σημασία της σωματικής υγείας.

Από την έρευνα της EUFAMI διαπιστώ-θηκε ότι όταν οι ασθενείς παρακολου-θούνται κατά τακτά διαστήματα από τονπροσωπικό τους γιατρό έχουν πολύ κα-λύτερη υγεία και έτσι ανακουφίζουνκαι ξεκουράζουν το οικογενειακό τουςπεριβάλλον.

15

νέα από το Σ.Ο.Ψ.Υ.

Προσπάθειες για την καταπολέμηση του στίγματος

Σχετικά με το στίγμα, oι οικογένειες των ψυχικά ασθε-νών έχουν καταλάβει ότι ο αποστιγματισμός της ψυχι-κής ασθένειας είναι το πρώτο βήμα για την ποιοτικήβελτίωση της ζωής των αγαπημένων τους. Η χρήσηψυχολογικών αντιστάσεων ενάντια στο στίγμα είναικάτι συνηθισμένο. Κάποιοι το αντιμετωπίζουν με με-γαλύτερη προσπάθεια και αισιοδοξία. Κάποιοι αγωνί-ζονται για να προστατεύσουν την αίσθηση της ατομι-

κής τους αξίας στον οικογενειακό και επαγγελματικόχώρο, ενημερώνοντας θετικά για την ψυχική ασθένειατους γείτονες, συγγενείς, φίλους και συναδέλφουςτους. Οι άνθρωποι που έχουν εσωτερική δύναμη προ-σπαθούν να κατανοήσουν το κοινωνικό τους περιβάλ-λον. Δεν κλείνονται στον εαυτό τους και αντιδρούν θε-τικά.

Τα μέλη των συλλόγων οικογενειών για την ψυχικήυγεία θα πρέπει:• Να υποστηρίζουν τους φροντιστές και να δουλεύ-

ουν με συνεργατικό πνεύμα για να πετύχουν τηβελτίωση στην ποιότητα της φροντίδας των συγγε-νών τους.

• Να ασκούν πιέσεις για βελτίωση της ποιότητας τωνπαρεχομένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

• Να προωθούν καλύτερες πρακτικές για την πρόλη-ψη, τη διάγνωση και τη φαρμακευτική θεραπεία.

• Να πληροφορούν το κοινό, χρησιμοποιώντας ταΜ.Μ.Ε.

• Να ενημερώνουν τις επιχειρήσεις, τις βιομηχανίεςκαι όλους τους ενδιαφερόμενους στο χώρο της ψυ-χικής υγείας και το γενικό πληθυσμό.

• Να προσφέρουν εθελοντικές υπηρεσίες σε ομάδεςή ανθρώπους που το έχουν ανάγκη και να διδά-

Η γνώση και η εμπειρία έχουν τεράστιοαντίκτυπο στους ανθρώπους. Τους δί-νουν ελπίδα και κουράγιο να αντιμετω-πίσουν το φόβο για το μέλλον. Η εκπαί-δευση και η ενημέρωση για την ψυχικήασθένεια βοηθάει τις οικογένειες στηναμφισβήτηση των μύθων, μειώνει τααρνητικά συναισθήματα και τις ενδυνα-μώνει. Η εμπειρία της ψυχικής ασθέ-νειας αυξάνει την ευαισθησία, την αν-θρωπιά και την ικανότητα να ανταπε-ξέρχεται κανείς στις δυσκολίες της ζω-ής γενικότερα.

μηνυματατε

ύχος

38

16

Έρευνα για την αυτοκτονίαΗ αυτοκτονία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στην Ευρω-παϊκή Κοινότητα. Είναι πολύ σοβαρό τραύμα για τηνοικογένεια και το συγγενικό περιβάλλον. Οι οικογέ-νειες πρέπει να παρατηρούν τα προειδοποιητικά ση-μάδια που δείχνουν τάσεις αυτοκτονίας και ειδικότεραστα άτομα με ψυχική ασθένεια. Γι’ αυτό πρέπει οι οικο-γένειες και ειδικότερα οι επαγγελματίες ψυχικήςυγείας να εκπαιδεύονται σχετικά, με σεμινάρια καιδιαλέξεις. Οι οικογένειες πρέπει οπωσδήποτε να υπο-στηρίζονται από το σύστημα υγείας και από τις μη κυ-βερνητικές οργανώσεις. Πολύ ενδιαφέρουσα ήταν ηπαρουσίαση μελέτης σχετικά με τις αυτοκτονίες στηΣλοβενία και ειδικότερα στην περιοχή της Celje.

Ο πληθυσμός της Σλοβενίας είναι 2 εκ. κάτοικοι. Οαριθμός των αυτοκτονιών ανά 100.000 κατοίκους εί-ναι της τάξεως των 28 (+/-2) αυτοκτονίες κατά έτοςγια τα έτη 2000-2007, δηλαδή 500-600 αυτοκτονίεςτο χρόνο*. Ως αίτια αναφέρονται το άγχος, η κατάθλι-ψη, η σχιζοφρένεια και η αντίδραση στην κοινωνικήκαταπίεση. Η προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλή-ματος στη χώρα αυτή γίνεται από την πρωτοβάθμιακαι δευτεροβάθμια περίθαλψη, από τα εκπαιδευτικάιδρύματα όλων των βαθμίδων, από μη κυβερνητικέςοργανώσεις και από την τοπική κοινωνία.

σκουν στα παιδιά την αλήθεια για τη ψυχική ασθέ-νεια.

• Να βοηθούν στην καταπολέμηση του στίγματοςσυμμετέχοντας εθελοντικά σε κάθε εκδήλωση(συναισθηματικά και πρακτικά).

Η γνώση και η εμπειρία έχουν τεράστιο αντίκτυποστους ανθρώπους. Τους δίνουν ελπίδα και κουράγιονα αντιμετωπίσουν το φόβο για το μέλλον. Η εμπειρίατης ψυχικής ασθένειας στις οικογένειες είναι πολύσημαντική. Η εκπαίδευση και η ενημέρωση επίσηςβοηθάει στην αμφισβήτηση των μύθων, μειώνει τα

αρνητικά συναισθήματα και ενδυναμώνει το φροντι-στή του ασθενή. Η εμπειρία της ψυχικής ασθένειαςαυξάνει την ευαισθησία, την ανθρωπιά και την ικανό-τητα να ανταπεξέρχεται κανείς στις δυσκολίες της ζω-ής γενικότερα.

Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε την αρνητι-κή ενέργεια δεν είναι να τη πολεμήσουμε αλλά να τημετατρέψουμε σε θετική. «Όλοι έχουμε τα πινέλα καιμπορούμε να ζωγραφίσουμε το παράδεισο και ναμπούμε μέσα» ( L. Buscalia ).

* Σχετικά με τον Ελλαδικό χώρο, όπως προκύπτει από την επιστημονική έρευνα των κ.κ. Κ. Ζαχαράκη, Μ. Μαδιανού, Γ. Παπαδημητρίου και Κ. Στεφανή για την χρονικήπερίοδο 1980-1997, υπάρχει στενή σχέση των αυτοκτονιών με τις ψυχικές διαταραχές, όπως την κατάθλιψη, τη σχιζοφρένεια, τον αλκοολισμό και γενικάτις διαταραχές προσωπικότητας. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη ο δείκτης αυτοκτονιών είναι 5,87 αυτοκτονίες ανά 100.000 άτομα προκειμένου για τους άνδρες και 1,82για τις γυναίκες. Οι δείκτες αυτοί θεωρούνται από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη.

Φαρμακευτική ΑγωγήΗ EUFAMI υποστηρίζει τη χορήγηση φαρμάκων για τηθεραπεία της ψυχικής νόσου και ιδιαίτερα των νεότε-ρων φαρμάκων, που, ως γνωστόν, έχουν λιγότερεςπαρενέργειες. Πάντοτε όμως, παράλληλα με τα φάρ-μακα, είναι απαραίτητη η ψυχοθεραπευτική παρέμβα-ση (ατομική και ομαδική). Επίσης η εκπαίδευση, ηαπασχόληση και η κοινωνικοποίηση είναι απαραίτη-τες για να βελτιώνεται ποιοτικά η ζωή των ψυχικάασθενών. Μόνη η χορήγηση των φαρμάκων δεν είναιαρκετή για να φέρει θετικά αποτελέσματα. Σημαντικόρόλο παίζει η υποστήριξη του ψυχικά ασθενούς απότο οικογενειακό και συγγενικό του περιβάλλον.

Πάντοτε, παράλληλα με τα φάρμακα,είναι απαραίτητη η ψυχοθεραπευτικήπαρέμβαση (ατομική και ομαδική).Επίσης η εκπαίδευση, η απασχόλησηκαι η κοινωνικοποίηση είναι απαραίτη-τες για να βελτιώνεται ποιοτικά η ζωήτων ψυχικά ασθενών. Σημαντικό ρόλοπαίζει η υποστήριξη του ψυχικά ασθε-νούς από το οικογενειακό και συγγενι-κό του περιβάλλον.

17

νέα από το Σ.Ο.Ψ.Υ.

Πέτρος Ανδρόνικος

Eπίσκεψη σε Κέντρο Ημέρας και Ψυχιατρικό Νοσοκομείο

Στο πλαίσιο του συνεδρίου της EUFAMI πραγματοποιή-θηκε επίσκεψη σε ένα Κέντρο Ημέρας στη Σλοβενία,στη πόλη Radovlljika, στο οποίο απασχολούνται περί-που 40-50 ασθενείς. Συνήθως περνούν εκεί 4 ώρεςτην ημέρα και το πρόγραμμά τους περιλαμβάνει γυ-μναστική, τραγούδι, χορό και μουσική. Επιπλέονασχολούνται με κατασκευές, χειροτεχνία κλπ. Παράλ-ληλα με αυτό το πρόγραμμα, γίνεται προσπάθειαένταξης των ασθενών σε εργασίες της κοινότητας,όπως βιοτεχνίες και καταστήματα πώλησης ειδών, γιατη συμπλήρωση του οκτάωρου. Από το Κ.Η. γίνονταιεπίσης προσπάθειες να βρεθούν προγράμματα απότην Ευρωπαϊκή Ένωση και την κυβέρνηση της Σλοβε-νίας για την απασχόληση των ψυχικά ασθενών.

Επίσης επισκεφτήκαμε ένα Ψυχιατρικό Νοσοκομείο, τοκτήριο στο οποίο στεγάζεται ήταν κάστρο κατά τον 14οαιώνα, ενώ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέ-μου λειτούργησε ως φυλακή από τους Γερμανούς. Με-τά τον πόλεμο, το 1952, διαμορφώθηκε σε νοσοκομείο(άσυλο) και το 1960 αποφασίστηκε να μετατραπεί σενοσοκομείο και άλλαξε τελείως μορφή.

Σήμερα είναι ένα πρότυπο ψυχιατρείο - οικοτροφείο,το οποίο εξυπηρετεί περίπου 50 άτομα την ημέρα. Δια-θέτει 140 κρεβάτια και έχει περίπου 1200 εσωτερι-κούς ασθενείς τον χρόνο και 13000 εξωτερικούς. Από

τους εσωτερικούς ασθενείς, οι 50 παραμένουν συνε-χώς μέσα και οι υπόλοιποι τα Σαββατοκύριακα επι-σκέπτονται τις οικογένειές τους. Το προσωπικό τουαποτελείται από 18 Ψυχιάτρους, 8 Ψυχολόγους, 65Νοσηλευτές και 3 Κοινωνικούς Λειτουργούς.

Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο διαθέτει εκτός από τα δω-μάτια των ασθενών και αίθουσες κατάλληλα διαμορ-φωμένες σε εργαστήρια για την απασχόλησή τους, βι-βλιοθήκη, αίθουσες ψυχαγωγίας όπου οι ασθενείςακούνε μουσική, παίζουν πιάνο ή μαθαίνουν τη χρήσηηλεκτρονικού υπολογιστή και αμφιθέατρο πολλα-πλής χρήσεως για εκπαιδευτικούς σκοπούς και εορ-ταστικές εκδηλώσεις. Εντύπωση προκαλεί το πλήθοςτων οργάνων σχεδιασμού και κατασκευών στις αίθου-σες των εργαστηρίων. Αξιοσημείωτο είναι ότι παντούσυναντά κανείς όργανα γυμναστικής όπως ποδήλατα,διαδρόμους, σάκο πυγμαχίας κ.ά. για την άσκηση τωνασθενών. Έχει επίσης μικρές αίθουσες βαμμένες καιεπιπλωμένες με φωτεινά χρώματα για τη λειτουργίαομάδων ψυχοεκπαίδευσης 3-4 ατόμων. Η γενική εικό-να του Ψυχιατρείου εμπνέει αισιοδοξία με τη διακό-σμηση, την επίπλωση και τα φωτεινά χρώματα και τατεράστια παράθυρα του και δεν θυμίζει σε τίποτα νο-σοκομείο.

μηνυματατε

ύχος

38

18

Συμμετοχή του Σ.Ο.Ψ.Υ. στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας.Επίσκεψη της EUFAMI και της GAMIAN στον Ξενώνακαι το Κέντρο Ημέρας.

Μεγάλη τιμή για τον Σ.Ο.Ψ.Υ. ήταν η επί-σκεψη που πραγματοποιήθηκε από την πρόεδρο τηςEUFAMI κα S. Steffen και τον αντιπρόεδρο της GAMIANκο Y. Cohen το μεσημέρι της Πέμπτης, 4 Σεπτεμβρίου,στις εγκαταστάσεις του Ξενώνα και του Κ.Η. Κατά την

επίσκεψή τους, που διήρκεσε 2 ώρες, ξεναγήθηκανστους χώρους, ενημερώθηκαν για τις δραστηριότητεςτων δύο δομών και διεξήχθη ένας παραγωγικός διάλο-γος με το προσωπικό. Ευχάριστη νότα στην επίσκεψήτους αποτέλεσε η στιγμή που παρευρέθηκαν όλοι μαζί,προσκεκλημένοι, ένοικοι και προσωπικό, στο μεσημε-ριανό γεύμα, όπου τους δόθηκε η ευκαιρία να ανταλλά-ξουν απόψεις και προβληματισμούς. Η επίσκεψη άφη-σε σε όλους συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης.

Ως συνέχεια αυτής της επιτυχημένης επίσκεψης, πα-ραθέτουμε τα δύο ακόλουθα γράμματα, που οι ίδιοι οικκ. Steffen και Cohen μας απέστειλαν και παράλληλαδημοσίευσαν.

Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Οικογενειών για την ΨυχικήΥγεία (Σ.Ο.Ψ.Υ.) συμμετείχε ενεργά στο Παγκόσμιο Συ-νέδριο Ψυχικής Υγείας, που πραγματοποιήθηκε από τις2 έως και τις 6 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα, με την συμμε-τοχή 66 χωρών από όλο τον κόσμο. Στο εκθετήριο τουΣ.Ο.Ψ.Υ. στο χώρο του συνεδρίου μοιράστηκε ενημε-ρωτικό υλικό για το έργο και τις ενέργειες του Συλλό-γου καθώς και το περιοδικό «Μηνύματα» το οποίο εκ-δίδεται τα τελευταία 9 χρόνια. Επίσης στο εκθετήριοτου Σ.Ο.Ψ.Υ. φιλοξενήθηκε το υλικό του Δ.Υ.Ψ.Α. και τηςομάδας αδελφών ατόμων με ψυχική ασθένεια “AthensSiblings”. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια των διαλειμ-μάτων, πολύ σημαντική συμβολή στη διάδοση του έρ-γου του Σ.Ο.Ψ.Υ. είχε η προβολή φωτογραφικού υλικούτου Συλλόγου, από τον Ξενώνα και το Κέντρου Ημέρας,τα οποία εδρεύουν στην περιοχή του Βύρωνα. Επιπλέ-ον, παρουσιάστηκε από την ψυχολόγο κα. Έλβη Κανελ-λοπούλου η μελέτη που διεξήχθη στο Κέντρο Ημέραςμε θέμα την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας τωνψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων του Κ.Η.

19

νέα από το Σ.Ο.Ψ.Υ.

Αγαπητέ Πέτρο,

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη φιλοξενία σας κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου ΣυνεδρίουΨυχικής Υγείας που πραγματοποιήθηκε πριν από μερικές εβδομάδες στην Αθήνα.

Η Σίγκριντ και εγώ μείναμε κατενθουσιασμένοι από την επίσκεψη που οργανώσατε για μας στονΞενώνα του ΣΟΨΥ. Εντυπωσιαστήκαμε με την άψογη σχέση που έχετε δημιουργήσει εσείς και οι φί-λοι σας με τους ενοίκους.

Ο Ξενώνας βρίσκεται σε ένα καλοδιατηρημένο κτίριο και τα όμορφα δωμάτια και οι κοινόχρηστοιχώροι όπως η τραπεζαρία, η κουζίνα και το σαλόνι είναι εξοπλισμένα με όλα τα απαραίτητα έπιπλακαι αντικείμενα.

Το Κέντρο Ημέρας στο ισόγειο είναι πολύ μοντέρνο και σύγχρονο, καθώς και κατάλληλα διαμορ-φωμένο για τις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις των ενοίκων του Ξενώνα και των μελών του Κ.Η.

Βρήκα τις συζητήσεις με τους ενοίκους πολύ ενδιαφέρουσες και μου έδωσαν την εντύπωση πωςείναι πολύ χαρούμενοι και λειτουργικοί άνθρωποι. Φαίνεται πως τους αρέσει πολύ ο Ξενώνας καιοι δραστηριότητες που περιλαμβάνει το καθημερινό τους πρόγραμμα και πως έχουν καλές σχέσειςμε τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που εργάζονται εκεί.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσετε τα μέλη του προσωπικού για τη θαυμάσια δουλειά που κάνουν στονΞενώνα και στο Κ.Η. Επί τη ευκαιρία, σας ευχαριστούμε για το νοστιμότατο παραδοσιακό ελληνικόγεύμα που ετοιμάσατε για μας.

Θερμοί χαιρετισμοί,Yoram

Χάρηκα πολύ που γνώρισα εσάς και όλα τα άλλα μέλη της Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ. στο Παγκόσμιο Συνέδριο γιατην Ψυχική Υγεία στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα. Είμαι ιδιαιτέρως ευγνώμων που μουδώσατε τη δυνατότητα να δω από κοντά τον Ξενώνα και το Κ.Η. που έχετε ιδρύσει. Ήταν μιαθαυμάσια εμπειρία που είδα πως οι ένοικοι του Ξενώνα έχουν μια πολύ καλή ποιότητα ζωής,απολαμβάνουν καλά γεύματα και έχουν ωραία επιπλωμένα και διακοσμημένα δωμάτια μετουαλέτες σε κάθε δωμάτιο ξεχωριστά. Επιπλέον, φαίνεται πως οι ένοικοι είναι πρόθυμοι νασυμβάλλουν στα καθήκοντα και τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Αυτό είναι κάτι πουμπορεί να επιτευχθεί μόνο με τον ενθουσιασμό και την αφοσίωση των επαγγελματιών πουεργάζονται εκεί. Αυτό αναγνώρισα και θέλω να τονίσω.

Επίσης, το Κ.Η. είναι αξιοθαύμαστο. Η ωραία και χαρούμενη ατμόσφαιρα στο Κ.Η. όπως και στονΞενώνα είναι πολύ θετικά παραδείγματα καλής πρακτικής. Εντυπωσιάστηκα πολύ από τοολοκληρωμένο πρόγραμμα που εσείς και το προσωπικό παρέχετε στα άτομα με ψυχική ασθένεια.

Είναι πιθανό για αρκετούς που ζουν στον Ξενώνα να ανακτήσουν την υγεία τους. Αλλά είναιαπογοητευτικό, όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για τις οικογένειές τους, το γεγονός ότι ηΕλληνική Κυβέρνηση δεν τους παρέχει προστατευμένα διαμερίσματα για να μπορέσουν νααυξήσουν τις προσδοκίες τους και να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους. Παρόλα αυτά, θα ήθελα νασυγχαρώ εσάς και τα μέλη του Σ.Ο.Ψ.Υ., όπως βεβαίως και τους ανθρώπους που ζουν και εργάζονταιστον Ξενώνα και το Κέντρο Ημέρας, για αυτές τις θαυμάσιες δομές στην καρδιά της Αθήνας.

Με τις πιο θερμές ευχές,Sigrid Steffen

μηνυματατε

ύχος

38

20

21

νέα από το Σ.Ο.Ψ.Υ.

Εισερχόμενα

Αγαπητοί φίλες και φίλοι,

Γνωρίζουμε όλοι τον αγώνα που δίνουμε για την υγεία και το μέλλον των δικών μας ανθρώπων, τωνπαιδιών μας, των αδελφών μας, των συγγενών μας. Σας συνοψίζω τους σκοπούς και τους στόχουςτου Συλλόγου από το νέο ξεκίνημα μετά τις εκλογές της 3ετίας. Οι προτάσεις είναι προσωπικές καιχρειάζονται τις γνώμες και τη συνεργασία όλων μας για να υλοποιηθούν. Προτείνω:

1. ΘΕΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

α. Νομική ρύθμιση για ίδρυση ιδιωτικών δομών απόγονείς και συγγενείς για την εξασφάλιση των ασθε-νών συγγενών τους μετά τον θάνατό τους (απαραί-τητη η συνεργασία με ΠΟΣΟΨΥ).

β. Έγκριση έκδοσης «Κάρτας Αναπηρίας ΠολλαπλώνΧρήσεων», πχ. για συγκοινωνίες, θεάματα, αθλήμα-τα κλπ. (συνεργασία με ΠΟΣΟΨΥ και ΕΣΑμΕΑ).

γ. Έκδοση Οδηγιών από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τησυμπαράσταση όλων των Ευρωβουλευτών της EU-FAMI, για:I. Οργάνωση και λειτουργία σε όλες τις χώρες Συλ-

λόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία - Ξενώ-νων – Κ.Η. Ενεργοποίηση και εφαρμογή τουΝ.2716/99 από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

II. Ενίσχυση των ερευνητικών κέντρων για την εύ-ρεση των αιτιών ασθενείας, τη φαρμακογνωσίακαι φάρμακα νέας γενιάς χωρίς παρενέργειες.

III. Ενιαίο επίδομα Πρόνοιας σε όλες τις χώρες τηςΕ.Ε., με αφετηρία τα 500€ μηνιαίως.

2. ΝΟΜΟΙ

α. Αναφορικά με το Ν. 3518/06 σχετικά με το συνταξιο-δοτικό, να γίνει νέα προσπάθεια ώστε το όριο ηλι-κίας εμφάνισης της ασθένειας να είναι απεριόριστοκαι όχι μέχρι 25 ετών.

β. Ο Ν. 3522/06 που είναι φορολογικός και δίνει έκπτω-ση 2.400 ευρώ στο φορολογητέο εισόδημα ν’ αλλά-ξει και να γίνει πλήρης η απαλλαγή φόρου στα ΑμεΑ.

γ. Ο Ν. 3463/06 που δίνει έκπτωση 50% στα ΔημοτικάΤέλη να γίνει πιο σαφής και να μη χρειάζεται απόφα-ση Δημοτικών Συμβουλίων.

δ. Ο Ν. 2716/99 που αφορά την ανάπτυξη και τον εκσυγ-χρονισμό των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας να μελετη-θεί και να εφαρμοστεί από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

ε. Ο Ν. 3719/08 που αφορά το Σύμφωνο Συμβίωσης ναμελετηθεί. Ειδικό ενδιαφέρον για τη συνταξιοδότη-ση έχει ο όρος σύμφωνα με τον οποίο πρέπει οι δι-καιούχοι να είναι «άγαμοι».

3. ΘΕΜΑΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

α. Χορήγηση, όπως έχει εξαγγελθεί, ειδικού ηλεκτρο-νικού εξοπλισμού και λογισμικού (συνεργασία μεΠΟΣΟΨΥ και ΕΣΑμΕΑ). Η ενέργεια επείγει.

β. Εγγραφή και των ψυχικά ασθενών στο ΕλεύθεροΠανεπιστήμιο.

γ. Έγκριση μεταγραφών φοιτητών με ψυχική ασθένεια.

4. ΘΕΜΑΤΑ Σ.Ο.Ψ.Υ.

α. Εύρεση νέου ευρύχωρου χώρου στέγασης γραφεί-ου, Κ.Η., χώρων για ομάδες.

β. Σύνταξη ετήσιου προγράμματος του Κ.Η. (εκδρο-μές, επισκέψεις, γιορτές). Επίσης, η ΕπιστημονικήΕπιτροπή του Σ.Ο.Ψ.Υ. να συντάξει ένα ενδεικτικόπρόγραμμα δράσης, ώστε έγκαιρα να βοηθήσει καιτο Δ.Σ. Να γίνει κοινοποίηση στα μέλη μέσω του πε-ριοδικού.

γ. Καθορισμός τομέων δράσης των μελών του Δ.Σ. καιστήριξη από εθελοντές των ομάδων υποστήριξης.

δ. Νέα συντακτική ομάδα από μέλη του Δ.Σ. και εθελο-ντές για το περιοδικό μας, με προσπάθεια να γίνει2μηνιαίο.

ε. Προκήρυξη θέσης κατάλληλου «Μάνατζερ» γιατον Σ.Ο.Ψ.Υ..

στ. Προτάσεις εκσυγχρονισμού μέσω της τροποποίησηςάρθρων του Καταστατικού, με κύρια τροποποίησητην εγγραφή των ασθενών ως Ενεργών Μελών.

Με εκτίμηση

Βασίλειος ΞηρομερίτηςΥποστράτηγος Ε.Α. – Μέλος Δ.Σ.

μηνυματατε

ύχος

38

22

Εισερχόμενα

Είμαι ο Κώστας Ξηρομερίτης, ασθενής, και η οικογέ-νειά μου είναι μέλος του Σ.Ο.Ψ.Υ..

Σας παρακαλώ να μου δώσετε μερικές απαντήσειςγια την επιστημονική πρόοδο των θεμάτων της εγκε-φαλικής ασθένειάς μου και όχι της άυλης ψυχής μου,που πιστεύω ότι την εξουσιάζει μόνο ο Θεός. Δεν είμαιψυχασθενής, είμαι μακροχρόνιος ασθενής.

Ερώτηση 1η: Ποια η πρόοδος της έρευνας για τηνεύρεση του DNA της ασθένειας και τηςμέτρησης της ντοπαμίνης;

Ερώτηση 2η: Ποια η πρόοδος νέας γενιάς φαρμά-κων και ποια η φαρμακογνωσία για τιςπαρενέργειες;

Ερώτηση 3η: Ποια θεσμικά αιτήματά μας έχετε μετους αγώνες σας λύσει και ποια η προ-οπτική να λυθούν άλλα, βέβαια με τησυμβολή και της δικής μας ΠΟΣΟΨΥ;

ΠαρακαλώΚάθε μέρα στην προσευχή μουΤο Θεό να μας σκέπτεται όπως εμείς τον αγαπάμεΤους εκλεκτούς επιστήμονες και νοσηλευτές που μαςφροντίζουνΤους γονείς μας να έχουν μακροζωία, δύναμη καιυπομονή για τον Σταυρό της ζωής που κουβαλούν.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε,

Κώστας ΞηρομερίτηςΑθήνα, 06/09/2009

Σκέψεις και αναπάντητα ερωτήματατου Κώστα

Κυρίες και κύριοι αξιότιμοι της EUFAMI,

Ο Σταμάτης Φίφης γεννήθηκε στην Αθή-να το 1961 και μένει στο Μαρούσι.

Άρχισε να ασχολείται με την ποίηση στιςαρχές της δεκαετίας του ‘80 και χαρα-

κτηρίζεται ως εκπρόσωπος της νέαςγενιάς του «ιδιωτικού οράματος».

Συμμετέχει στις υπηρεσίες αποκατά-στασης της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής

αποκατάστασης του ΠανεπιστημίουΑθηνών (ΚΕΠ) και έχει εκδώσει μέχρι

τώρα πέντε συλλογές ποιημάτων.

ΒΑΡΔΑΡΗΣ

Στον αέρα του Βαρδάρη μη μιλάς,έχει γράψει ιστορία πια για μας.Η σκιά αυτή που ακολουθάει,μόνο αυτή η σκιά με αγαπάει.Στη στροφή του δρόμου που ‘χα ορίσει ξανά εκεί θα με καλωσορίσει .Πίστεψα στην αιώνια αγωνία,Μου χάρισες αιώνια ελευθερία.

Σταμάτης Φίφης

νέα από το Σ.Ο.Ψ.Υ.

Κείμενα τα οποία μας έχουν αποσταλεί και δεν έχουν δημοσιευθεί, θα χρησιμοποιηθούν σεεπόμενα τεύχη.

Παρακαλούμε τα κείμενά σας να αποστέλλονται έγκαιρα και εφόσον είναι δυνατό σεηλεκτρονική μορφή ή δακτυλογραφημένα.

Για το επόμενο τεύχος θα πρέπει τα άρθρα σας να μας έχουν σταλεί μέχρι τις 15/12/2009.

∂¢ƒ∞ ™.√.æ.À.:

¢∏§√À 3, μÀƒø¡∞™ 162 31Δ∏§./º∞•: 210-7640277e-mail: sopsi@ath.forthnet.grwww.eufami.orgwww.iatronet.gr/sospi

•∂¡ø¡∞™ ™.√.æ.À.:¡∂∞¶√§∂ø™ 9-11, BYPøNA™ 162 32Δ∏§./º∞•: 210- 7649670e-mail: xsopsi@otenet.gr

∫∂¡Δƒ√ ∏ª∂ƒ∞™ ™.√.æ.À.:

¡∂∞¶√§∂ø™ 9-11, BYPøNA™ 162 32Δ∏§./º∞•: 210- 7663007e-mail: xsopsi@otenet.gr

Θα θέλαμε να σας υπενθυμίσουμε και να παρακαλέσουμε όλα τα μέλη μας να φροντίζουν για τηνπληρωμή της συνδρομής τους, την οποία ο Σύλλογος έχει ανάγκη όχι μόνο για οικονομικούς λό-γους, αλλά και για να αποδεικνύει τον αριθμό των ενεργών μελών του.

Ε Τ Η Σ Ι Α Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Η

• Ευρώ 30 για το πρώτο μέλος του Συλλόγου από κάθε οικογένεια.

• Ευρώ 5 για το δεύτερο ή τρίτο μέλος από κάθε οικογένεια.

Αρ. Λογαριασμού: ΕΤΕ 082/480 250 -02

>>

Ευχαριστούμε θερμά για την εξαιρετική προσφορά τους προς το Σύλλογό μας

• Τον κ. Φασόη Χρήστο και τους συνεργάτες του.

• Την ΕΤ 3 και τους συντελεστές της εκπομπής «Έκτη αίσθηση», καθώς και την κ. Αικατερίνη Ραζή.

>>

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τη γραμματεία του Σ.Ο.Ψ.Υ.

ή να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.iatronet.gr/sopsi

23

Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Ο Σ Γ Ι Α Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο

Ευχαριστούμε τα μέλη του Κέντρου Ημέρας για τη συμμετοχή τους στο Διαγωνισμό Ζωγραφικής τουπεριοδικού μας. Έργα που μας έχουν αποσταλεί θα κοσμήσουν το εξώφυλλο επόμενων τευχών,

ενώ περιμένουμε και νέα έργα σας.

Ευχαριστήρια