1

Τεύχος 49 ΙΟΥΛΗΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 Τεύχος 49 ΙΟΥΛΗΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011Μηνιάτικη έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου ΣκιώνΜηνιάτικη έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών

Μεγάλη επιτυχία σημείωσε

το 15ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη Λόφου Στρέφη

2

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣΜηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοσητου Πανελλήνιου Σωματείου

Θεάτρου ΣκιώνΤζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Τεύχος 49 - Ιούλης - Αύγουστος 2011

Εξώφυλλο: Πάνος ΚαπετανίδηςΔιόρθωση κειμένων:

Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης

ΕΚΔΟΤΗΣ:Πάνος Β. Καπετανίδης

Τηλέφωνο: 210 46 16 664Γράψτε για την εφημερίδα

«Ο Καραγκιόζης μας».Στείλτε το κείμενό σας με e-mail στο:

somateiokaragkiozh@gmail.comwww.karagkiozis.com/somateio/

Να πούμε...

“και του χρόνου”;

Μεγάλη επιτυχία σημείωσε το Αθηναϊκό Φεστιβάλ Λόφου Στρέφη, που φέτος έσβησε 15 κεράκια. Φέτος τιμήθηκαν εκεί με την διάκριση του επίτιμου μέλους του Σωματείου δυο καραγκιοζοπαίχτες λιγότερο γνωστοί στο Αθηναϊκό κοινό: Ο Πατρινός Τάκης Παλαιοθόδωρος, που εργάστηκε περισσότερο στην περιφέρεια, με γενέτειρά του την Πάτρα, (γιος του αείμνηστου Καραγκιοζοπαίχτη «Κώσταρου»), την προσφορά του οποίου έχει αναγνωρίσει η πολιτεία χορηγώντας του τιμητική σύνταξη και ο Γιώργος Μαμάης, εργάτης της τέχνης, από τα πρεσβύτερα εν ζωή μέλη του Σωματείου μας, ένας φιλοσοφημένος λάτρης της λαϊκής παράδοσης, που πολλές φορές υποδύθηκε τον ζωντανό Καραγκιόζη σε παραστάσεις του Σωματείου και συναδέλφων του.

Δεκαπέντε χρόνια πέρασαν από τότε που δυο ονειροπόλα στελέχη των δυο σωματείων, ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Πάνος

Καπετανίδης και η Γραμματέας του Συλλόγου Εξαρχείων –Νεάπολης «Η Γειτονιά» Κάτια Σαββίδου, έβαλαν σε εφαρμογή την σκέψη για την δημιουργία αυτού του φεστιβάλ που στηρίχτηκε μόνο σε «ίδιες» δυνάμεις, με πενιχρή οικονομική ενίσχυση από διάφορους δημοτικούς παράγοντες ή επαγγελματίες της περιοχής, αλλά με περισσή δύναμη και θέληση για προσφορά των μελών και των δύο φορέων. Ξεκίνησαν αυτό το ταξίδι, χέρι - χέρι με την σκιά του λαϊκού μας ήρωα, του Καραγκιόζη να κάνει τους παλιούς να θυμηθούνε και τους νεότερους να διδαχτούν την τέχνη που για 170 χρόνια ψυχαγωγεί τον λαό μας, μιλάει για τα ντέρτια του, τους καημούς και τις πίκρες του, διδάσκει ιστορία αλλά και προσμονή για ένα καλύτερο αύριο. Ένα φεστιβάλ που από το ξεκίνημά του έδωσε «βήμα»

3

συμμετοχής σε ταλαντούχους νέους που ξεκίνησαν ως ερασιτέχνες και σήμερα οι περισσότεροι κοσμούν με την αξιοσύνη τους την αθέατη πλευρά της ράμπας του μπερντέ. Η συμμετοχή των καραγκιοζοπαιχτών στο φεστιβάλ είναι ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΗΣ, ενώ για πρώτη φορά φέτος έγινε με την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.

Την φετινή αφίσα, που απέσπασε θερμά σχόλια, φιλοτέχνησε το μέλος μας Μπάμπης Ρουμελιώτης Συμμετείχαν, με την σειρά ημερομηνίας εμφάνισης από Δευτέρα έως Παρασκευή, οι καραγκιοζοπαίχτες:

Ο Κωνσταντίνος Κουτσουμπλής με «Το τσίρκο του Καραγκιόζη», ο Πάνος Καπετανίδης με «Το μαγικό μπουκάλι», ο Νίκος Αλεφραγκής με «Τα αινίγματα της Βεζυροπούλας», ο Μιχάλης Ταυλάτος με τον Καραγκιόζη «Στο λούνα παρκ» και ο Θωμάς Αγραφιώτης με «Το φάντασμα του σαραγιού».

Τις ίδιες ημέρες φέτος συμμετείχαν, ώστε να δοκιμαστούν μπροστά σε κοινό, οι ερασιτέχνες καραγκιοζοπαίχτες: Ο Μανώλης Μπαλούρδος με «Το μεγαλύτερο ψέμα», ο Κώστας Ντούμπας με τον «Πρόλογο του Καραγκιόζη»,

ο Χάρης Κουτσογιάννης με τα «100 εντάλματα του καμπούρη», ο Γιάννης Σταύρου με τον «Μαύρο ξιφομάχο» και ο Τάσος Δουρμουσόγλου με τον «Καυγά», τους οποίους το κοινό του Φεστιβάλ αποδέχτηκε με μεγάλη αγάπη και επιεική κριτική.

Να σημειώσουμε εδώ το ποιοτικό άλμα του φετινού κοινού και την ποικιλία των ηλικιών που παρακολούθησε όλες τις παραστάσεις με την αρμόζουσα προσοχή.

Την Παρασκευή 1 Ιούλη, παραβρέθηκε στο Φεστιβάλ η αντιπρόεδρος της 1ης Δημοτικής κοινότητας του Δήμου Αθηναίων κα Βασιλική Γεωργίου, η οποία χαιρέτησε το Φεστιβάλ και προσπάθησε ανεπιτυχώς να απαντήσει στις επικρίσεις του Προέδρου Πάνου Καπετανίδη σχετικά με την ανύπαρκτη τεχνική υποστήριξη του Φεστιβάλ από την μεριά του Δήμου Αθηναίων, η οποία υποστήριξη σε συνδυασμό με το σοβαρό οικονομικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο συνδιοργανωτής και αδερφός Πολιτιστικός Σύλλογος Εξαρχείων – Νεάπολης «Η Γειτονιά» βάζει σε κίνδυνο την διεξαγωγή του επόμενου Φεστιβάλ. Άλλα ας μην είμαστε απαισιόδοξοι… Έχουμε μπροστά μας ένα χρόνο και το ραντεβού μας για το 16ο Αθηναϊκό Φεστιβάλ Λόφου Στρέφη ελπίζουμε να πραγματοποιηθεί!!!

4

«ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ»

του Θωμά Αθ. ΑγραφιώτηΗ) «Στην Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων

με τον Μόλλα»Η πρωτοφανής

πρεμιέρα του Γιάννη στην Αθήνα ήταν γραφτό να αφήσει εποχή. Ο ιδιόρρυθμος φουστανελοφόρος τσέλιγκας έγινε μέσα σε μια νύχτα σημείο αναφοράς για τα καλλιτεχνικά

δρώμενα της ελληνικής πρωτεύουσας και εκτόξευσε τη δημοτικότητα του Καραγκιόζη σε πολύ μεγάλα ύψη. Οι καραγκιοζοπαίχτες δεινοπαθούσαν ιδιαίτερα ως τότε, για να εισπράξουν μια θετική κριτική. Δεν ήταν πολύ μακρινές οι εποχές που το Θέατρο Σκιών εντασσόταν από τον αθηναϊκό τύπο «εις τα βωμολοχικά ταύτα των Ασιατών θέατρα», τα οποία οδηγούσαν στη διαφθορά όλη την κοινωνία και ιδίως τη νεολαία. Ακόμα και αξιόλογοι καραγκιοζοπαίχτες, όπως ο Γορανίτης και ο Γριμίνας, αντιμετωπίζονταν από τον τότε τύπο απλώς με συμπάθεια ως «οι ευτράπελοι και αστείοι παίκται του Καραγκιόζ μπερντέ» και τίποτε παραπάνω. Ο Γιάννης όμως ήταν αυτός που άλλαξε τη ροή των πραγμάτων και δημιούργησε πλέον μια καινούρια μόδα: τον Καραγκιόζη με τον ανίκητο Βλάχο Μπαρμπαγιώργο στο Θέατρο Σκιών.

Μετά από λίγο καιρό, ο Γιάννης ενημέρωσε τον Σαρδούνη (στην Πάτρα) με μία επιστολή του για τη μεγαλειώδη επιτυχία του Βλάχου της Αθήνας, αλλά ο Σαρδούνης (αντί απάντησης) του έστειλε μόνο ένα μικρό απόκομμα της εφημερίδας

«Νεολόγος», στην οποία αναφέρονταν τα εξής: «Ο γνωστός και ευφυέστατος Καραγκιόζης Μίμαρος έστησε την σκηνήν του εις το καφενείον του Σιδηροδρόμου, απόψε δε με μεγάλην όρεξην αρχίζει τας παραστάσεις του». Μήπως ο Σαρδούνης είχε αλλάξει πλέον το όνομά του σε «Μίμαρος» και θριαμβεύει; Όμως γιατί αδιαφορούσε για το φίλο του τον Γιάννη και πάνω από όλα γιατί αγνοούσε και δεν σχολίαζε την κοινή δημιουργία τους, δηλαδή τον Βλάχο; Ψάχνοντάς το πιο πολύ, ο Γιάννης επιβεβαίωσε ότι ο Μίμης έπαιζε όντως με μεγάλη επιτυχία (από την Πάτρα και την Γαστούνη μέχρι τον Πύργο και την Καλαμάτα) και με νέο σημείο αναφοράς του τη μεγεθυντική προσωνυμία του «Μίμαρου».

Η ξαφνική αλλαγή της συμπεριφοράς του Μίμη δεν κατάφερε να πτοήσει τον Γιάννη. Ωστόσο, μια μικρή ανησυχία και μια κάποια θλίψη τον διακατείχαν πια, κάθε φορά που έφερνε στο νου του τον πατρινό φίλο του και τα πιθανά αίτια που τον έκαναν να δείξει μια τέτοια ασυνήθιστη στάση, μέσα από την αδιαφορία για τη φιλία τους και την απλή αποστολή ενός μικρού και δεικτικού αποκόμματος εφημερίδας. Μήπως πίσω από αυτό το πολύ περίεργο σκηνικό κρύβονταν οι «συνήθεις ύποπτοι» ή πιο ορθά οι «γνωστοί άγνωστοι» που ξεσήκωναν τον Μίμη κατά του Γιάννη; Με λίγα λόγια, η πατρινή διαολοπαρέα με πρώτο βιολί της τον Πάγκαλο;

Η ζωή όμως συνεχιζόταν για τον

5

Γιάννη και στη ζωή τίποτα δεν είναι δυνατό να περιοριστεί στον μπερντέ. Ευτυχώς ή δυστυχώς, οι σκιές χάνονται με το σβήσιμο των φώτων της σκηνής και όλοι επιστρέφουν στη ρουτίνα μιας πεζής καθημερινότητας και στα μεγάλα προβλήματα της τότε Ελλάδας, η οικονομία της οποίας βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Η πολιτική του Τρικούπη, καλώς ή κακώς, είχε αποτύχει και η χρεωκοπία της χώρας ήταν εδώ και καιρό μια ζοφερή πραγματικότητα. Αυτό λογικά σήμαινε ότι δεν θα σταματούσε και η ξένη οικονομική ενίσχυση, η οποία όμως καθιστούσε αναγκαία και την ακόμα πιο στενή εξάρτηση από τον ξενικό παράγοντα. Ο Τρικούπης είχε τιμωρηθεί στις εκλογές του 1895, αφού δεν εκλέχτηκε ούτε καν βουλευτής. Το πικρό «τρικουπικό» σχόλιο «Ανθ’ ημών ο Γουλιμής» θα στοίχειωνε μόνιμα τη φήμη του μεσολογγίτη πρωθυπουργού, μαζί με την ακόμα πιο συγκλονιστική και συνάμα πάντα επίκαιρη διαπίστωση, η οποία επίσης αποδίδεται στον Τρικούπη το 1893: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Η αυτοεξορία του στις Κάννες σήμανε και το πολιτικό

του τέλος. Ο Δεληγιάννης φάνηκε να τον είχε νικήσει οριστικά.

Η αλήθεια όμως ήταν ότι ο Θόδωρος είχε αφουγκραστεί το σφυγμό του κόσμου, τον οποίο ο Χαρίλαος μάλλον συνειδητά και καλώς ή κακώς αγνοούσε.

Ο Δεληγιάννης ωρυόταν αδιαλείπτως για τα αλύτρωτα εδάφη της Κρήτης και της Μακεδονίας. Το σίγουρο είναι ότι ο Γιάννης ήταν πιο κοντά στην πατριωτική ρητορική του Δεληγιάννη και όχι στη λογική του σχετικά «γειτονικού» του συμπατριώτη και εκσυγχρονιστή

Γιάννη και στη ζωή τίποτα δεν είναι

τοΔφείο

όο ατοκόομκακα

6

Τρικούπη. Με άλλα λόγια, επρόκειτο για δύο διαφορετικές φιλοσοφίες, από τις οποίες ο επικός Γιάννης (των πατριωτικών έργων και του ηρωικού Βλαχογιώργου) βρισκόταν πολύ πιο κοντά στις απόψεις του επαναστάτη Δεληγιάννη. Το καζάνι σιγόβραζε ξανά και έτσι ο κόσμος ενθουσιαζόταν, βλέποντας την Τουρκιά να ηττάται ακόμα και στον ψεύτικο κόσμο των χάρτινων σκιών. Αυτό το κλίμα οδήγησε τον Τρικούπη στο πολιτικό και βιολογικό τέλος.

Η Ελλάδα όμως είναι πάντα και η χώρα των αντιφάσεων. Την ώρα που χρωστούσε στους πάντες και τα πάντα, ήταν έτοιμη να οργανώσει με μεγαλοπρέπεια τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, αιώνες πολλούς μετά την κατάργησή τους από τον Μέγα Θεοδόσιο. Βεβαίως, το όλο εγχείρημα βασιζόταν και πάλι

σε ξένα χέρια και σε δάνεια, μα αυτό που είχε σημασία ήταν η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων στον τόπο που τους γέννησε. Την ώρα ακόμη που οι ίδιοι Αγώνες συμβόλιζαν την ανάγκη για παγκόσμια ειρήνη, βρίσκονταν και πάλι προ των πυλών και έτοιμες να εκραγούν νέες πολεμικές αναταραχές όχι μόνο στο χώρο των Βαλκανίων μα και σε όλη την Ευρώπη. Αυτά όμως ακούγονταν μάλλον φυσιολογικά για μια μεσογειακή και βαλκανική χώρα, σαν την Ελλάδα, η οποία βίωνε το τρελό κι αντιφατικό της παραμύθι μέσα σε έναν κυκεώνα παραλογισμού. Η τρέλα αυτή θα κρατούσε για πολλές δεκαετίες ακόμα.

Ο Γιάννης μαζί με τον Βλάχο του συνέχιζαν πάντοτε συνειδητά να ξεσηκώνουν την ελληνική λεβεντιά και να εμπνέουν τα μεγαλοϊδεατικά οράματά της, δέρνοντας κάθε βράδυ τον Βεληγκέκα, σαν σε καθημερινή

7

ρουτίνα πια, και προαναγγέλλοντας σαν σε διαφήμιση τους επερχόμενους Αγώνες της ειρήνης (και κάπως σαν απόηχο τον πολυπόθητο πόλεμο για την ελευθερία όλων των Ελλήνων). Φάνταζε αντιφατική η ρητορική του Γιάννη, μα πολύ ταιριαστή με την αντιφατικότητα του ίδιου του μπερντέ: με το φως και με τη σκιά, με το άσπρο και με το μαύρο, με την καλύβα και με το σεράι, με τον Καραγκιόζη και με τον Πασά, με το φτωχό και με τον πλούσιο. Οι κυρίαρχοι ως τότε Πασχάλης, Φασουλής και Περικλέτος υποχωρούν σταδιακά μπροστά στη νέα παντοκρατορία των σκιών, ενώ οι καραγκιοζοπαίχτες μπορούν πια και αφομοιώνουν (με έναν τρόπο γόνιμο και δημιουργικό) οτιδήποτε αισθητικά ωραίο εντοπίζουν στην παντομίμα ή στο κουκλοθέατρο ή και σε όλες τις άλλες τέχνες. Σαν τις κουρούνες αρπάζουν όλα τα θετικά και αμέσως τα αξιοποιούν στον μπερντέ, ενώ ο Γιάννης θυμόταν πάντα τη συμβουλή του Μίμη: «Βλέπε όσα έργα μπορείς και κράτα τα καλά τους». Η ρήση αυτή ήχησε στο μυαλό του, όταν είδε το έργο «Το Ναυάγιον της πτωχής Μαρίας» στο κουκλοθέατρο του Χρήστου Κονιτσιώτη: «Να η πηγή του Μίμη», είπε και σκέφτηκε το Ναυάγιό τους.

Το θέατρο του Γιάννη, λοιπόν, εξελισσόταν ραγδαίως τόσο τεχνικά όσο και αισθητικά. Διέθετε και μουσική, για να προσελκύει και το πλέον απαιτητικό πρωτευουσιάνικο κοινό με μια πρώτης τάξεως φανφάρα, στην οποία ήταν κυρίαρχα τα πνευστά και ιδίως το κλαρίνο. Εμπλουτιζόταν επίσης συνεχώς και το ηρωικό ρεπερτόριό του, ενώ το ξύλο έπεφτε πάντα σύννεφο από τον Μπαρμπαγιώργο, προκειμένου να τονώνεται το εθνικό φρόνημα. Εντούτοις, η εθνική ανάταση έφτασε σε

μέγιστα ύψη και κατά την άνοιξη του 1896, όταν οι Αγώνες διεξήχθησαν στην κοιτίδα τους και χάρισαν στην Ελλάδα εθνική υπερηφάνεια και ένα σωρό μετάλλια με πιο σπουδαίο το χρυσό μετάλλιο του άσημου τότε νερουλά μαραθωνοδρόμου Σπύρου Λούη από το Μαρούσι. Την ίδια εποχή, ο Χαρίλαος άφηνε την τελευταία του πνοή στις Κάννες σε ηλικία 64 ετών, ενώ ο Θόδωρος έμενε μόνος κυρίαρχος στο πολιτικό προσκήνιο και έτοιμος να κηρύξει πόλεμο.

Ο ήδη Εύζωνας Γιάννης ένιωθε «και πάλι έτοιμος να πάρει το όπλο, έστω και είκοσι χρόνια πιο μεγάλος μετά από την ήττα του 1877, αλλά πιο ώριμος και πιο έμπειρος. Δάσκαλος πια και όχι μαθητής. Ακριβώς την ίδια εποχή, ένας νέος αστέρας θα φώτιζε αθόρυβα και ταπεινά το Θέατρο του Καραγκιόζη. Ένας μικρός αρχικά θεατής στο πάλκο του Σταδίου, ο οποίος πολύ γρήγορα θα έχει εξελιχθεί σε άριστο βοηθό και θα έχει αναδειχθεί σε ανερχόμενο ταλέντο: Ο μικρός Αντώνης» με δάσκαλό του πια τον Γιάννη.

(Συνεχίζεται) Στο επόμενο τεύχος: Θ) «Στα σύνορα της Μελούνας & ο ατυχής πόλεμος του

’97»

8

Αθήνα, 04-07-2011

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ: ΤΑ ΣΩΜΑΤΕΙΑ ΜΕΛΗτης Π.Ο.Θ.Α.

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος καταδικάζει απερίφραστα την αλόγιστη χρήση χημικών και την πρωτόγνωρη αστυνομική βία που άγγιξε τα όρια της βαρβαρότητας κατά των αθώων πολιτών και διαδηλωτών και μάλιστα σε όλη την έκταση του κέντρου της Αθήνας.

Η αστυνομική επίθεση δεν στηρίζεται σε κανένα στοιχείο, στόχευε απλά στη διάλυση της ειρηνικής διαδήλωσης και στην κάμψη του αγωνιστικού φρονήματος του Ελληνικού Λαού. Κατά συνέπεια, πρόκειται για μια πολιτική απόφαση που βαραίνει τη φυσική ηγεσία και κατά κύριο λόγο την πολιτική ηγεσία της αστυνομίας, την κυβέρνηση και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό της χώρας.

Η Ομοσπονδία μας καταδικάζει τις εκτεταμένες καταστροφές και τα συμφωνημένα επεισόδια ανάμεσα στους γνωστούς – αγνώστους και την αστυνομία. Καταγγέλλει την ίδια την κυβέρνηση τόσο για την περίεργη σιωπή της απέναντι στα φαινόμενα αστυνομικής βίας, όσο και για την ανοχή που δείχνει απέναντι στην ύπαρξη ακροδεξιών θυλάκων μέσα στην ίδια την αστυνομία.

Καλούμε έστω και την ύστατη στιγμή την ελληνική κυβέρνηση να υπερασπίσει την δημοκρατία και τα συνταγματικά δικαιώματα του ελληνικού Λαού και να εκδημοκρατίσει τα σώματα ασφάλειας.

ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ

Π.Ο.Θ.Α. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΪΛΑΣ

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΤΗΣ