Όσο με θάβουνε εγώ θα - karagkiozis.com · tα βουνά της Αλβανίας...

12
Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ Τεύχος 51 Οκτώβρης 2011 Περίοδος Γ Τεύχος 51 Οκτώβρης 2011 Όσο με θάβουνε , εγώ θα φυτρώνω Όσο με θάβουνε , εγώ θα φυτρώνω Περισσότερα από δέκα μνημόνια χρωστάει η Γερμανία στην Ελλάδα.

Transcript of Όσο με θάβουνε εγώ θα - karagkiozis.com · tα βουνά της Αλβανίας...

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου ΣκιώνΜηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου ΣκιώνΠερίοδος Γ ’ Τεύχος 51 Οκτώβρης 2011Περίοδος Γ ’ Τεύχος 51 Οκτώβρης 2011

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνωΌσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

Περισσ

ότερα

από δέ

κα μνη

μόνια

χρωστά

ει

η Γερμ

ανία

στην Ε

λλάδα.

2

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣΜηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοσητου Πανελλήνιου Σωματείου

Θεάτρου ΣκιώνΤζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Τεύχος 51 - Οκτώβρης 2011

Εξώφυλλο: Πάνος ΚαπετανίδηςΔιόρθωση κειμένων:

Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης

ΕΚΔΟΤΗΣ:Πάνος Β. Καπετανίδης

Τηλέφωνο: 210 46 16 664Γράψτε για την εφημερίδα

«Ο Καραγκιόζης μας».Στείλτε το κείμενό σας με e-mail στο:

[email protected]/somateio/

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΪΑ 1940 -1944Στη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου σκοτώθηκαν 11.911 Έλληνες

Αξιωματικοί και στρατιώτες. Από αυτούς οι 7.942 έπεσαν στην Κλεισούρα, τους Βουλιαράτες, την Κορυτσά, το Πόγραδετς, το Αργυρόκαστρο, ελάχιστοι όμως είναι ενταφιασμένοι σε κάποιο νεκροταφείο…

Οι Ιταλοί ηττήθηκαν και ο φασίστας Μουσολίνι ξεφτιλίστηκε. Και μετά ήρθαν οι Γερμανοί, που στο όνομα του Γ’ Ράιχ και της «Άριας

φυλής» δημιούργησαν εκατόμβες νεκρών από την πείνα, από μπλόκα και τις εκτελέσεις πατριωτών. Τουλάχιστον 558.000 νεκροί, από τους οποίους 125.000 εκτελεσθέντες, 830.000 ανάπηροι, 3.700 πόλεις και χωριά κατεστραμμένα ολικώς ή μερικώς, 100% καταστροφή των τηλεπικοινωνιών και 75% καταστροφή οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου κλπ..

Και με την επικαιρότητα της δίκης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τη σφαγή των 218 κατοίκων του Διστόμου από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, να έχουν υπόψη τους οι σύγχρονοι Γερμανοί ότι περισσότερα από δέκα μνημόνια χρωστάει η Γερμανία στην Ελλάδα.

Το ένδοξο ΟΧΙ του 1940, το αλβανικό μέτωπο, η κατοχή, αλλά και η ηρωική Εθνική αντίσταση του Ελληνικού λαού, σημάδεψε το Λαϊκό μας Θέατρο Σκιών, «γεννώντας» πολλές παραστάσεις. Πολλοί καραγκιοζοπαίχτες της εποχής πήραν ενεργό μέρος σε αυτό το Έπος. Σημάδεψε βέβαια και τους λογοτέχνες και ποιητές, αφού πολλοί από αυτούς επιστρατεύτηκαν και υπηρέτησαν την πατρίδα και το ιστορικό ΟΧΙ του Ελληνικού λαού.

Ένας από αυτούς είναι και ο Νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, που φέτος γιορτάζουμε τα 100 χρόνια από την γέννησή του.

Με την έναρξη του πολέμου, ο Ελύτης, ανθυπολοχαγός στο 1ο Σύνταγμα Πεζικού, βρίσκεται στο αλβανικό μέτωπο. Κινδυνεύει να πεθάνει

από προσβολή κοιλιακού τύφου.

Παραθέτουμε αποσπάσματα από το έργο του: «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».

3

Γι’ αυτούς η νύχτα ήταν μια μέρα πιο πικρήΛιώναν το σίδερο, μασούσανε τη γης

O Θεός τους μύριζε μπαρούτι και μουλαροτόμαρο Kάθε βροντή ένας θάνατος καβάλα στον αέρα

Kάθε βροντή ένας άντρας χαμογελώντας άντικρυΣτο θάνατο ―κι η μοίρα ό,τι θέλει ας πει.

Ξάφνου η στιγμή ξαστόχησε κι ήβρε το θάρροςKαταμέτωπο πέταξε θρύψαλα μες στον ήλιο

Kιάλια, τηλέμετρα, όλμοι, κέρωσαν! Εύκολα σαν χασές που σκίστηκεν ο αγέρας!Εύκολα σαν πλεμόνια που άνοιξαν οι πέτρες!Το κράνος κύλησε από την αριστερή μεριά... Στο χώμα μόνο μια στιγμή ταράχτηκαν οι ρίζεςΎστερα σκόρπισε ο καπνός κι η μέρα πήε δειλάNα ξεγελάσει την αντάρα από τα καταχθόνια Mα η νύχτα ανασηκώθηκε σαν πατημένη οχιά

Mόλις σταμάτησε για λίγο μες στα δόντια ο θάνατος―Kι ύστερα χύθηκε μεμιάς ώς τα χλωμά του νύχια! Τώρα κείτεται απάνω στην τσουρουφλισμένη χλαίνη

M’ ένα σταματημένο αγέρα στα ήσυχα μαλλιάM’ ένα κλαδάκι λησμονιάς στ’ αριστερό του αυτί

Mοιάζει μπαξές που τού ’φυγαν άξαφνα τα πουλιάMοιάζει τραγούδι που το φίμωσαν μέσα στη σκοτεινιά

Mοιάζει ρολόι αγγέλου που εσταμάτησεMόλις είπανε «γεια παιδιά» τα ματοτσίνορα

Kι η απορία μαρμάρωσε... Κείτεται απάνω στην τσουρουφλισμένη χλαίνη.

Αιώνες μαύροι γύρω τουAλυχτούν με σκελετούς σκυλιών τη φοβερή σιωπή

Kι οι ώρες που ξανάγιναν πέτρινες περιστέρεςAκούν με προσοχή•

Όμως το γέλιο κάηκε, όμως η γη κουφάθηκεΌμως κανείς δεν άκουσε την πιο στερνή κραυγήΌλος ο κόσμος άδειασε με τη στερνή κραυγή.

Κάτω απ’ τα πέντε κέδραXωρίς άλλα κεριά

Kείτεται στην τσουρουφλισμένη χλαίνη•Άδειο το κράνος, λασπωμένο το αίμαΣτο πλάι το μισοτελειωμένο μπράτσο

Kι ανάμεσ’ απ’ τα φρύδια―Mικρό πικρό πηγάδι, δαχτυλιά της μοίρας

Mικρό πικρό πηγάδι κοκκινόμαυροΠηγάδι όπου κρυώνει η θύμηση!

Ω! μην κοιτάτε, ω μην κοιτάτε από πού του-Aπό πού του ’φυγε η ζωή.

Μην πείτε πώςMην πείτε πώς ανέβηκε ψηλά ο καπνός του ονείρου

Έτσι λοιπόν η μια στιγμή παράτησε την άλληKι ο ήλιος ο παντοτινός έτσι μεμιάς τον κόσμο!

Ηταν ωραίο παιδί. Την πρώτη μέρα που γεννήθηκε

Σκύψανε τα βουνά της Θράκης να φανείΣτους ώμους της στεριάς το στάρι που αναγάλλιαζε•Σκύψανε τα βουνά της Θράκης και το φτύσανε

Mια στο κεφάλι, μια στον κόρφο, μια μέσα στο κλάμα του

Bγήκαν Ρωμιοί με μπράτσα φοβεράKαι το σηκώσαν στου βοριά τα σπάργανα...

Ύστερα οι μέρες τρέξανε, παράβγαν στο λιθάριKαβάλα σε φοραδοπούλες χοροπήδηξανΎστερα κύλησαν Στρυμόνες πρωινοί

Ώσπου κουδούνισαν παντού οι τσιγγάνες ανεμώνεςKι ήρθαν από της γης τα πέρατα

Oι πελαγίτες οι βοσκοί να παν των φλόκων τα κοπάδιαEκεί που βαθιανάσαινε μια θαλασσοσπηλιά

Eκεί που μια μεγάλη πέτρα εστέναζε! Ήταν γερό παιδί•

Tις νύχτες αγκαλιά με τα νεραντζοκόριτσαΛέρωνε τις μεγάλες φορεσιές των άστρωνΉταν τόσος ο έρωτας στα σπλάχνα του

Που έπινε μέσα στο κρασί τη γέψη όλης της γης,Πιάνοντας ύστερα χορό μ’ όλες τις νύφες λεύκεςΏσπου ν’ ακούσει και να χύσ’ η αυγή το φως μες

στα μαλλιά τουH αυγή που μ’ ανοιχτά μπράτσα τον έβρισκε

Στη σέλα δυο μικρών κλαδιών να γρατσουνάει τον ήλιοNα βάφει τα λουλούδια

Ή πάλι με στοργή να σιγονανουρίζειTις μικρές κουκουβάγιες που ξαγρύπνησαν...

Α τι θυμάρι δυνατό η ανασαιμιά τουΤι χάρτης περηφάνιας το γυμνό του στήθοςΌπου ξεσπούσαν λευτεριά και θάλασσα...

Ήταν γενναίο παιδί.Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του

Mε τον αέρα του άντρα στην περπατηξιάKαι με το κράνος του, γυαλιστερό σημάδι

(Φτάσανε τόσο εύκολα μες στο μυαλόΠου δεν εγνώρισε κακό ποτέ του)

Mε τους στρατιώτες του ζερβά δεξιάKαι την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του―Φωτιά στην άνομη φωτιά!―Με το αίμα πάνω από τα φρύδια

Tα βουνά της Αλβανίας βροντήξανεΎστερα λιώσαν χιόνι να ξεπλύνουν

Tο κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγήςKαι το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο

Kαι τα χέρια του, ανοιχτές πλατείες της ερημίαςΒρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας

Δεν έκλαψανΓιατί να κλάψουνΉταν γενναίο παιδί!

«Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας»

Του Οδυσσέα Ελύτη(Απόσπασμα)

4

«ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣΕΝΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ»

του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

Ι) «Στην Αθήνα των θριάμβων και της αυγής του νέου αιώνα»

Η επιστροφή του Γιάννη στην πρωτεύουσα λειτούργησε από μόνη της ως το ιδανικότερο αντίδοτο όχι μόνο για τον πληγωμένο πατριωτισμό των Αθηναίων από την ήττα του 1897 αλλά και για το γενικότερο νοσηρό κλίμα που είχε επιφέρει ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, εξαθλιώνοντας ακόμα περισσότερο τις ούτως ή άλλως πάμφτωχες λαϊκές μάζες. Ήδη ο Αντώνης Μόλλας, ο άξιος μαθητής του Γιάννη, «έχτιζε» μεθοδικά μια πολλά υποσχόμενη καριέρα, παίζοντας με επιτυχία στη λουτρόπολη των Μεθάνων και κερδίζοντας «καθιέρωση και χρήμα». Ήταν θέμα χρόνου πλέον το να επιβληθεί και στην Αθήνα ως το μεγαλύτερο όνομα.

Αλλά ο Γιάννης δεν ζήλευε καθόλου και ούτε τον διακατείχε η χαρακτηριστική ανασφάλεια ενός δασκάλου απέναντι στις επιτυχίες των μαθητών του. Το μόνο που τον ενδιέφερε, ήταν τα ανδραγαθήματα του Βλάχου στο πανί, όταν «ροβόλαγε» τον κατήφορο παρέα με τις πίπιζες και τα νταούλια:

«Βασιλική προστάζει, προστάζει, βεζίρη Αλή-Πασά, βρε αμάν-αμάν, βεζίρη Αλή-Πασά! Βάλτε φωτιά στα τόπια, στα τόπια, κάψτε τα Γιάννενα, βρε αμάν-αμάν, κάψτε τα Γιάννενα! Το μάθανε οι Γιαννιώτες, Γιαννιώτες, κι αρπάξαν τα παιδιά, βρε αμάν-αμάν, κι αρπάξαν τα παιδιά! Άλλοι στην Άρτα πήγαν, βρε πήγαν, κι άλλοι στην Πρέβεζα, βρε αμάν-αμάν, κι άλλοι στην Πρέβεζα! Εσείς οι Ρουμελιώτες, οι Αρβανίτες, να είστε

περήφανοι, βρε αμάν-αμάν, να είστε περήφανοι! Ξοδεύετε το βιος σας, το βιος σας, για την καλύτερη, βρε αμάν-αμάν, για την καλύτερη! Αρβανίτες τιμημένοι, πού είναι ο Αλή-Πασάς, καημένοι;… Ώι! Ποιους χάλασ’το τραγούδιμ’, μαθές, να τουν αφαλουκόψου; Θα τουν εσφιντιλίσω κατάχαμα! Βιληγκιούρκα! Ισύ χάλασις το τραγούδιμ’; Τράβα να σι ξομολογήσουν οι χουτζάδις, μην πας αξουμουλούγητος! Θα φας ίνα γρούθου, θα σ’πετάξου όλ’τη μυτιά ούξω».

Η παράσταση του Γιάννη δινόταν στην Κηφισιά. Η βίαιη διακοπή της Βασιλικής από τον Βεληγκέκα αποτέλεσε casus belli (αιτία πολέμου) για τον Μπαρμπαγιώργο και ένα μακελειό άρχισε να ξεδιπλώνεται στον μπερντέ, από

5

όπου παρέλασαν ο Καραγκιόζης, ο Χατζηαβάτης, τα παιδιά του Καραγκιόζη και πολλά μεμέτια, πάντα μέσα σε ντελίριο του κοινού:

- Κόντιψ’να γεν’καυγάς απόψι μι φτιουν τουν άτιμου! Κύργι, ιλέησον!

- Μπάρμπα, ακούω να γίνεται φασαρία απόξω! Καυγαδίζει ο κόσμος;

- Να πάου να δω τι γένεται; Μην λέει κι ο κόσμους ότ’είμι καυγατζής!

- Άστο σε εμένα! Τι γίνεται εκεί έξω, ρε; Πλακώνεστε και μεταξύ σας;

- Άι! Μάλων’ι Γιώργαρους, μαλών’απούξω κι ο ένας μι τουν άλλουν;

- Θα έρθει ο Μέμος και θα μας πει τι γίνεται! Τι έγινε έξω, ρε Μέμο;

Ο Μέμος είχε βάλει σε τάξη το αφηνιασμένο κοινό. Γεμάτος χαρά και συνάμα πανικό, έλυσε το μεγάλο μυστήριο: «Απέναντι θα έπαιζε ένας μουσικός θίασος. Είχε αρκετό κόσμο. Σαν άκουσαν όμως την “Βασιλική”, παράτησαν την παράσταση του μουσικού θιάσου και μπουκάρανε σαν κύματα στη μάντρα! Δεν μπορούσα να τους σταματήσω! Μπήκαν με το έτσι θέλω!

Μάλωναν με το κοινό, για να πιάσουν μια θέση! Κάποιοι κάθονται χάμω. Λίγοι μένουν όρθιοι. Μερικοί στριμώχνονται. Άλλοι παραπονιούνται και το θέατρο έχει φρακάρει! Διπλάσιος κόσμος και όμως όλοι περιμένουν μέχρι τέλους, για να δουν τη συνέχεια του έργου στο Θέατρο των Σκιών». Ο Μέμος στάθηκε στο πλευρό του Γιάννη ως άξιος βοηθός και σε αυτόν τον καλλιτεχνικό θρίαμβο. Κατάλαβε όμως ότι η Αθήνα ίσως και να μην χωρούσε και τους δύο καλλιτέχνες. Ο Γιάννης σπεύδει να του θυμίσει ότι πολλοί

ακόμα, όπως ο Κόντος και ο Γορανίτης, κάνουν ήδη καριέρα στην πρωτεύουσα και πως η Αττική είναι μεγάλη. Αλλά ο

6

Μέμος αμέσως του τονίζει ότι οι μαθητές του Ηλία παίζουν κάτι ιδιαίτερο και πιο ξεχωριστό.

Αν ο πάλαι ποτέ αισχρός και άσεμνος Καραγκιόζης ήταν ο φτωχός συγγενής των θεαμάτων της πρωτεύουσας, υπό τη σκιά του Φασουλή, ο Γιάννης ήταν αυτός που άλλαξε τη ροή των γεγονότων, παίζοντας έναν ηρωικό Καραγκιόζη και μετατρέποντας τον καμπούρη ήρωα σε κυρίαρχη καλλιτεχνική έκφραση της πρωτεύουσας του Ελληνικού Βασιλείου. Αυτή τη νέα μορφή τέχνης σκέφτηκε να μεταφέρει ο Μέμος και στην υπόλοιπη Ελλάδα, ανηφορίζοντας αρχικώς προς τον κάμπο της Θεσσαλίας, όπου ακόμα ήταν κυρίαρχος ο οθωμανικός μπερντές. Ο Γιάννης δεν κατάφερε να τον μεταπείσει, μα ήταν βέβαιος πως ο Μέμος θα πετύχαινε. Σύντομα, ο Γιάννης θα επισκεπτόταν τον Μέμο εκεί στα βόρεια, ενώ ανέμενε από τον Κραβασαρά και τον ερχομό του Αγαμέμνονα Κουλούρη ή Μένιου.

Το κύρος και η μεγάλη δημοτικότητα του Γιάννη στην Αθήνα και την ευρύτερη Αττική δεν αμφισβητούνταν. Οι εφημερίδες της εποχής το μαρτυρούσαν. Κάθε βράδυ μάζευε πάνω από πεντακόσιους θεατές στο θέατρό του και όχι μόνο από το λαϊκό κοινό, όπως στην αρχή, αλλά και «δημοσιογράφους, λόγιους, πολιτευτές, κοσμικούς τύπους και αστούς νοικοκύρηδες». Ο γενικευμένος πληγωμένος εγωισμός από την

ήττα του 1897 έβρισκε κάθε βράδυ τη γιατρειά του στο πάλκο του Γιάννη, αν και υπήρχε και κάτι άλλο πίσω από τη θεραπεία της εθνικής υπερηφάνειας. Αυτό το άλλο το ένιωθε πάντα ο Γιάννης, κάθε φορά που έφερνε στο νου μια παράσταση κάπου στα μέσα του 1894 και όταν είχε πρωτοέρθει στην Αθήνα. Ένας θεατής, ονόματι Σταύρος, με ένα πλατύ καπέλο, γενάκι και σχιστά σκοτεινά μάτια, πλησίασε τον Γιάννη και του είπε κάτι που ακόμα ηχεί στα αυτιά του σαν προφητεία: «Ο μπερντές αντανακλά το έθνος των πτωχών ενάντια στο έθνος των πλουσίων. Πατρίς του Καμπούρη είναι όλη η Γη και αδελφοί του πάντες οι πάσχοντες». Από τότε δεν τον ξαναείδε…

Λίγο πριν από την είσοδο του νέου αιώνα όμως, το καλοκαίρι του 1899, επρόκειτο να έρθουν στην Αθήνα και κάποιοι άλλοι φίλοι από τα παλιά. Ο Σαρδούνης είχε φτάσει στην πρωτεύουσα για παραστάσεις. Οι σχέσεις τους ήταν πλέον τυπικές, μα ο Γιάννης πάντοτε αναγνώριζε την καλλιτεχνική αξία του Μίμαρου και

7

την αναμφίβολη συμβολή του στη διαμόρφωση των χαρακτήρων και του δραματολογίου στον Καραγκιόζη. Ο ερχομός του δεν θα ήταν προσωρινός. Θα έπαιζε και για άλλα χρόνια στην πρωτεύουσα, ενώ σύντομα θα τον ακολουθούσαν και οι μαθητές του, όπως ο Πάγκαλος, ο Μπέκος και οι αδερφοί Θοδωρέλλοι. Η κριτική του αθηναϊκού Τύπου έπλεξε δικαίως το εγκώμιο του Σαρδούνη, αλλά ο Γιάννης δεν έδειξε ζήλεια ή κακία. Αυτό που ήθελε όμως να κάνει πάση θυσία, ήταν να δώσει ένα καλό μάθημα στον ανεκδιήγητο και θρασύτατο Πάγκαλο. Ως γνωστόν, «η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο». Κάποιο πρωινό λοιπόν, έγινε μια «τυχαία» συνάντηση κάπου κοντά στο Στάδιο και με δεδομένο πως (παρά τη συνύπαρξή τους στην ίδια πόλη) ο

Γιάννης δεν είχε σχεδόν καμία επικοινωνία μέχρι τότε με τον Σαρδούνη:- Μπρε, μπρε! Καλώς τα μάτια μου τα δυο! Ένας απέκης στην Αθήνα!- Ο «απέκης» μένει στην Αθήνα εδώ και χρόνια. Το ξέρεις πολύ καλά!- Έχεις αδερφή ακόμα; Λέγε, απέκη! Καραγκιόζη έμαθες να παίζεις;- Θα σου πρότεινα να επιστρέψεις κάτω από το αυλάκι αμέσως τώρα!- Σε μένα το λες αυτό, ρε κανάγια; Θέλεις να αρχίσω τα πατρινά μου;- Ηρέμησε! Θέλω να τα βρούμε. Να σε κεράσω γαρδούμπες φούρνου;Το κέρασμα λειτουργούσε σαν ένα καταπραϋντικό για τον αιωνίως πεινασμένο

και μπατίρη Πάγκαλο. Ο Γιάννης όμως μαγείρευε κάτι άλλο στο νου του. Από χρόνια ήταν περιζήτητος στις συναναστροφές του και εφευρετικός στις πλάκες του, αλλά το ταλέντο του αυτό ποτέ δεν το είχε ξεδιπλώσει στην Πάτρα ή την Αθήνα. Ήταν κάτι γνωστό μόνο στα όρια του Κραβασαρά. Οπότε ο Πάγκαλος δεν μπορούσε να υποψιαστεί το τι θα επακολουθούσε μέσα στην πείνα και την αδεκαρία του. Ο Γιάννης θα επαναλάμβανε ένα αρκετά παλιό και δοκιμασμένο «χοντρό» αστείο του:

- Τι έχουμε λοιπόν για φαγητό; Πολύ ωραία! Γαρδούμπες φούρνου!- Έτσι, για να σε καλωσορίσω. Να συμφιλιωθούμε για τα περασμένα.- Δεν με τουμπάρεις με τέτοια. Εντάξει όμως! Δεν είσαι «κουλουράς». - Ώστε έγινα καλός καραγκιοζοπαίχτης; Χάρη στις γαρδούμπες μου;- Όχι σαν τον Σαρδούνη! Είσαι κάτι καλός! Κάτι λες! Μέτριος να πω;- Με την κακία στο στόμα. Ορίστε οι γαρδούμπες! Εξαίσιες! Μούρλια!- Θα τις κάνω μια χαψιά! Τι είναι αυτό; Μπλιαχ! Φτου! Νερό! Νερό!- Το μερίδιό μου είναι κανονικό! Εσύ τρως τις σκορδοπλέχτρες μου!

(συνεχίζεται) Στο επόμενο τεύχος: ΙΑ) «Από την Ζάκυνθο του Νιόνιου για τον Βόλο του Μέμου»

8

Ήταν ημέρα Σάββατο, όταν είχαμε πάει με τον Ορφέα Καλλιτζή στον κυρ-Αυγέρη τον Μπαλούρδο να συζητήσουμε και μας έβαλε την φιτιλιά να ταξιδέψουμε μέχρι την Πάτρα και να συναντήσουμε από κοντά τον Μεγάλο Γιάνναρο. Στην αρχή δεν δώσαμε σημασία, έπειτα όμως είδαμε πως επέμενε και σκεφτήκαμε πως ίσως είχε δίκιο να κάνουμε αυτό το ταξίδι μέχρι την Πάτρα και θα άξιζε τον κόπο. Φεύγοντας από το σπίτι του Αυγέρη, αρχίσαμε να οργανώνουμε με τον Ορφέα την μέρα και

τον τρόπο αυτού του ταξιδιού. Μέχρι την επόμενη Παρασκευή, ήταν όλα έτοιμα και το Σάββατο, πριν ακόμα χαράξει ο ήλιος, φύγαμε για την Πάτρα, όπου φτάσαμε νωρίς το πρωί. Συναντηθήκαμε με τον Γιάνναρο στο εργαστήρι του, όπου περνάει τις περισσότερες ώρες του και όπου έχει και το θεατράκι του. Η αλήθεια είναι ότι όταν βλέπεις έναν άνθρωπο που έχεις ακούσει τόσα πολλά για αυτόν και ξέρεις τι έχει προσφέρει σε αυτό το είδος θεάτρου και σου είναι γνωστός μόνο μέσα από τηλεοπτικές παραγωγές, σε πιάνει ένα δέος ξέροντας τι ιστορία κουβαλάει. Η χαρά και η συγκίνησή μας ήταν απερίγραπτη. Ο Γιάνναρος, παρ’ όλη την ηλικία του, δεν έχει χάσει το χιούμορ του και σε ό,τι μας έλεγε ήταν σαφής και λακωνικός!

Ρωτήσαμε τον Γιάνναρο για τους παλιούς Καραγκιοζοπαίχτες της Πάτρας και μας μίλησε λίγο για αυτούς:

«Ξεχώριζα τον Βασίλαρο, τον Ορέστη, τον Ντίνο Θεοδωρόπουλο και τον Σωτήρη Ασπιώτη.

… Ο Ντίνος έπαιζε ωραία έργα και πολλά ηρωικά.… Ο Σωτήρης ο Ασπιώτης ήταν ωραίος ανδρεικελοπαίκτης, έπαιζε καλό

κουκλοθέατρο.…Ο Βασίλαρος ήταν καλός στα κοινωνικά έργα, ήταν καλός άνθρωπος. Όμως

δεν έπιασε στην Πάτρα, επειδή οι Πατρινοί θέλουν τον Καραγκιόζη με λάρυγγα. …Ο Βασίλαρος ξεκίναγε με λάρυγγα και το τελείωνε με “εξωφωνή”.

…Ο Ορέστης στα κωμικά ήταν απίθανος! Κανείς δεν τον έφτανε.…Ο Αντώναρος ήτανε αξιόλογος καραγκιοζοπαίχτης για το κοινό της Πάτρας.… Ο Αλεξόπουλος ήταν άγιος άνθρωπος. Αν αγιάσουν άνθρωποι, ο Νιόνιος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑΑπό τον Νικόλα Τζιβελέκη

9

πρέπει να αγιάσει πρώτος.… Στην εποχή μου καλοί

καραγκιοζοπαίχτες ήτανε ο Ορέστης, ο Αβραάμ, ο Σπυρόπουλος και ο Χαρίδημος. Όπου πήγαιναν, πιάνανε!»

Όπως μάθαμε απ’ τον Γιάνναρο, τα δραματικά, ηρωικά και ληστρικά έργα πιάνανε μέχρι και μεταπολεμικώς! Τουλάχιστον μέχρι και το ’60. Βέβαια, το αν θα πιάνανε τα έργα αυτά σήμερα εξαρτάται από τον καραγκιοζοπαίχτη, άμα έχει μεράκι και ταλέντο. Όπως είπε και ο Γιάνναρος «ο κόσμος σήμερα θέλει να γελάσει. Εάν δεν μπορέσεις να τον κάνεις να γελάσει στον Καραγκιόζη, πού θα γελάσει; Στην Μεγάλη Παρασκευή; Κι όμως ο Βελισάριος έχει πιο πολλά καλαμπούρια από τον Καραγκιόζη μάγειρα!»

Ένα μεγάλο θέμα στις μέρες μας είναι ότι το θέατρο σκιών έχει καταντήσει παιδικό θέαμα. Όπως μας πληροφόρησε ο Γιάνναρος, τα παιδιά παλιά δεν ερχόντουσαν στον Καραγκιόζη, τους το απαγόρευαν! Παλιά υπήρχαν έργα που στο πρόγραμμα γράφανε: ''ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ''. Σαν παιδί όμως, ο ίδιος πήγαινε με “μέσον”. Αυτό το χάλι που γίνεται σήμερα με τα παιδιά το δημιουργήσανε οι ίδιοι οι καραγκιοζοπαίχτες.

Κυρίως τη δεκαετία του ’80, ο Καραγκιόζης μπλέχτηκε με την τηλεόραση. Κατά τον Γιάνναρο, τον Καραγκιόζη δεν τον έβλαψε αυτή η σχέση. Η κοινωνία της Πάτρας άσκησε μεγάλη κριτική σε αυτό. Ο κόσμος στα καφενεία έλεγε: “Αυτός που έπαιξε σήμερα στην τηλεόραση δεν μου άρεσε, ο

άλλος που έπαιξε ήταν ωραίος!”Ο Γιάνναρος έπαιξε έναν

πολιτικοποιημένο Καραγκιόζη που δεν του δημιούργησε κανένα πρόβλημα, ούτε με το κοινό, ούτε με τους θεατρώνηδες.

«Τότε υπήρχε κριτική στον Καραγκιόζη, σήμερα δεν υπάρχει. Σου παρατάνε το παιδί και άντε βγάλ’ τα πέρα καραγκιοζοπαίχτη».

Όπως μας είπε, «έχει αλλοιωθεί λίγο σαν θέαμα, αλλά μπορεί να διορθωθεί ανάλογα πώς θα το παρουσιάσει ο καραγκιοζοπαίχτης, αν δεν του αρέσει κάτι το αλλάζει ή κρατάει κάτι άλλο».

Ο Γιάνναρος ποτέ δεν σκέφτηκε να τα παρατήσει και όπως μας εξομολογήθηκε ο ίδιος: «Τον Καραγκιόζη τον αγάπησα τόσο πολύ, όσο και την μάνα μου!»

Αυτό που κρατήσαμε από αυτή τη συζήτηση και μας έδωσε κουράγιο εμάς τους νέους καλλιτέχνες να συνεχίσουμε με σταθερά βήματα τη δύσκολη πορεία με την ενασχόληση στο χώρο του θεάτρου σκιών, ήταν η φράση: «Όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχει και ο Καραγκιόζης!»

10

Παρουσιάστηκε από το κρατικό κανάλι της ΕΤ-1 η καταξιωμένη εκπομπή “Παρασκήνιο” με αφιέρωμα στον πατρινό καραγκιοζοπαίχτη Χρήστο Πατρινό -Μαμάση. Για τρίτη φορά και σε επανάληψη την Πέμπτη 22/09, είχαν την δυνατότητα οι φίλοι του θεάτρου σκιών να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Καραγκιόζης - Δεν είμαι εδώ».

Μια εκπομπή που εδώ και τρεις δεκαετίες καταγράφει τις σημαντικότερες μορφές της πολιτιστικής, κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής της χώρας.

Το σενάριο της εκπομπής σημειώνει: “Ο Χρήστος Πατρινός εκ Πάτρας είναι

ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους καραγκιοζοπαίχτες. Διασχίζει με ένα αυτοκίνητο τα παραλιακά χωριά της Κορινθίας, ντελαλώντας την τελευταία παράσταση του καλοκαιριού στο χωριό Συκιά (Ξυλοκάστρου). Μαζί του, ο ήρωάς του Καραγκιόζης που τον ακολουθεί απρόθυμα και μιλάει μαζί του, όχι σαν ήρωας έργων αλλά σαν πρόσωπο, σαν προέκταση, σαν alter ego του καραγκιοζοπαίχτη του.

Αυτή την σχέση Καραγκιόζη και καραγκιοζοπαίχτη και τον διάλογό τους παρακολουθεί η ταινία, μια σχέση πολύ σημαντική και πάρα πολύ υπαρκτή, όπως επιβεβαιώνει ο μεγάλος Σωτήρης Σπαθάρης σε σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο. Έτσι διασχίζουν μαζί τα χωριά και με το χαρακτηριστικό χιούμορ του Καραγκιόζη μιλάνε, μαλώνουν και συμφιλιώνονται, αντιμετωπίζουν μαζί τις αντιξοότητες και μαζί αγωνιούν για την βραδινή παράσταση, αν δηλαδή θα έρθει ο κόσμος.

Σ’ αυτό το ταξίδι με τα πολλά απρόοπτα, τους ακολουθεί η ιστορία του Θεάτρου Σκιών, από την Κίνα και την Ιάβα στην Μέση Ανατολή και την Μεσόγειο και από κει στην Τουρκία και την Ελλάδα.

Όπως και η ιστορία της τέχνης αυτής στο ελλαδικό χώρο, όπου παρουσιάζονται αποσπάσματα παραστάσεων από σπουδαίους καραγκιοζοπαίχτες, όπως Σωτήρης και Ευγένιος Σπαθάρης, Μάνθος Αθηναίος, Βάγγος Κορφιάτης και Σάββας Γκιτζάρης. Και βέβαια αποσπάσματα από την παράσταση του Χρήστου Πατρινού στην Συκιά και άλλων έργων του”.

Σενάριο-σκηνοθεσία: Λένα Βουδούρη, Φωτογραφία: Χριστόφορος Γεωργούτσος, Ήχος: Δημήτρης Βασιλειάδης, Μοντάζ: Τάκης Γοργορίνης.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΤΗΣ ΕΤ-1 «ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ - ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΕΔΩ» ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗ ΧΡΗΣΤΟ ΠΑΤΡΙΝΟ

11

Το Ελληνικό Παραδοσιακό Θέατρο Σκιών “Χρήστος Πατρινός” ολοκλήρωσε το πρόγραμμα της καλοκαιρινής του περιοδείας 2011 με μεγάλη επιτυχία σε πολλά μέρη της Ελλάδας.

Το καλλιτεχνικό του πρόγραμμα περιλάμβανε νέες αλλά και παλιές ξεκαρδιστικές κωμωδίες, με σκοπό να θυμηθούν οι παλιοί και να γνωρίσουν οι νεότεροι την λαϊκή μας τέχνη. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, ο Καραγκιόζης του Πατρινού και η παρέα του ταξίδεψαν σε πολλές πόλεις και χωριά της Δυτικής-Στερεας Ελλάδας,

της Πελοποννήσου αλλά και σε νησιά, για να παρουσιάσουν ένα πολιτιστικό λαϊκό πρόγραμμα γεμάτο γέλιο, κέφι και χαρά από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο λεπτό της παράστασης.

Παράλληλα, δόθηκε η ευκαιρία στους μικρούς λάτρεις του Καραγκιόζη να παρακολουθήσουν παραστάσεις πίσω από τον μπερντέ, να κρατήσουν τις φιγούρες πάνω στη σκηνή και να

συμμετέχουν ενεργά στην προαγωγή της τέχνης. Με αυτόν τον τρόπο, το θέατρο σκιών καθίσταται ένα εκπαιδευτικό - παιδαγωγικό εργαλείο, με το οποίο επιτυγχάνονται πολλαπλοί στόχοι.

Για την ανάδειξη του λαϊκού θεάματος, το καλλιτεχνικό καλοκαιρινό πρόγραμμα περιλάμβανε παραστάσεις που αντλούσαν το υλικό τους από την επικαιρότητα και τη σημερινή κατάσταση

που επικρατεί στη χώρα μας, ενώ παρουσιάστηκαν και παραστάσεις με έντονο περιβαλλοντικό-οικολογικό ενδιαφέρον και με κύριο στόχο να μεταδώσουν περιβαλλοντικά μηνύματα και να ευαισθητοποιήσουν τους μικρούς αλλά και τους μεγάλους θεατές για την αξία της φύσης.

Το Ελληνικό Παραδοσιακό Θέατρο Σκιών “Χρήστος Πατρινός” ευχαριστεί θερμά το φιλοθεάμον κοινό που παραβρέθηκε στις παραστάσεις του καλοκαιριού, αλλά και όλους όσοι συντέλεσαν στην προσπάθεια αυτή της περιοδείας 2011. Το ραντεβού ανανεώνεται για την επόμενη καλλιτεχνική δράση που σύντομα θα ανακοινωθεί. Καλό χειμώνα!!! Χρήστος Πατρινός - Μαμάσης

Χρήστος Πατρινός (Μαμάσης)

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ 2011

12

Την παράσταση «Ο Καραγκιόζης Πολυτεχνίτης», που παρουσίασε ο Τάσος Κώνστας με τη φωνή του Ευγένιου Σπαθάρη να τη συνοδεύει στο αφηγηματικό της μέρος, καταχειροκρότησε το ενθουσιώδες ακροατήριο, στη βραδιά πρεμιέρας του φετινών ΣΠΑΘΑΡΕΙΩΝ στο Μαρούσι που πραγματοποιήθηκαν από 23 μέχρι 25 Σεπτέμβρη 2011.

Τις υπόλοιπες 2 μέρες έπαιξαν ο Γιάννης Νταγιάκος και ο Χρήστος Στανίσης.Τα φετινά “ΣΠΑΘΑΡΕΙΑ” πραγματοποιήθηκαν φέτος στο χώρο του δημοτικού

κινηματογράφου «Μίμης Φωτόπουλος», λόγω μετακόμισης του μουσείου σε νέο χώρο που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Μεσογείων και Βορείου Ηπείρου αρ. 27 – Μαρούσι.

«Σπαθάρεια 2011»

Κοινή συνεδρίαση Διοικητικού και Καλλιτεχνικού Συμβουλίου του Σωματείου πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 29 Σεπτέμβρη στα γραφεία του Σωματείου για την νέα περίοδο. Σε εκτέλεση των αποφάσεων της προηγούμενης Γενικής Συνέλευσης, αποφασίστηκε μεταξύ των άλλων να ανοίγουν τα γραφεία του Σωματείου το

πρώτο Σάββατο κάθε μήνα (αρχικά) αλλά με την μορφή ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Για να δώσουμε έτσι την ευκαιρία

στα νέα μέλη, αλλά και σε νεότερα παιδιά που δεν έχουν ακόμα δικαίωμα εγγραφής

λόγω ηλικίας (κάτω από 18 χρονών) να μάθουν τα

διάφορα μυστικά του εικαστικού (και όχι μόνο) μέρους της τέχνης του

Θεάτρου Σκιών.Αν αυτή η συνάντηση έχει επιτυχία, θα

αποφασιστεί η συχνότερη συνάντηση ίσως και μια φορά την εβδομάδα. Καλούνται λοιπόν τα μέλη

και οι φίλοι του Σωματείου να πλαισιώσουν αυτή την νέα προσπάθεια, είτε συμμετέχοντας σαν ενδιαφερόμενοι να μάθουν, είτε πρόθυμοι να

μεταλαμπαδεύσουν εθελοντικά τις γνώσεις τους.Αποφασίστηκε ακόμη να πραγματοποιηθεί ένα βδομαδιάτικο αφιέρωμα με θέμα «1821 και Καραγκιόζης» στο κέντρο της Αθήνας από 18 μέχρι 25 Μάρτη 2012 που θα

περιλαμβάνει ημερίδα για την Ελληνικότητα και το μέλλον του Καραγκιόζη, έκθεση και ηρωικές

παραστάσεις του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών.

Πρώτη συνεδρίαση Δ.Σ. και Κ.Σ. της χειμερινής σαιζόν

ΑΝΟΙΓΜΑΓΡΑΦΕΙΩΝ

Εργαστήρι

Εβδομαδιαίο αφιέρωμα “1821 και

Καραγκιόζης” Πρώτο άνοιγμα

Σάββατο 8 Οκτώβρηώρα 11 π.μ.