3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των ΕκκλησιώνΜπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

Χρυσόβουλλο του 1082,

προνόμια,

σκάλες,

αποικιακή αυτοκρατορία Βενετών,

Σχίσμα των δύο Εκκλησιών.

Όροι–κλειδιάτηςενότητας

α. ΕμπορικάπρονόμιαστουςΒενετούς

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΟΣΑ ΕΧΟΥΝ ΗΔΗ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙΟ Βασίλειος Β΄ στην προσπάθειά του ν’ ασφαλίσειτην Αδριατική από τους Σαρακηνούς παραχώρησεστους Βενετούς τελωνειακές διευκολύνσεις σταλιμάνια της πρωτεύουσας, με τον όρο να μεριμνούνγια την ασφάλεια της Αδριατικής.

Με τις παραχωρήσεις αυτές η ναυτική δύναμη τηςΒενετίας αναπτύχθηκε ραγδαία και ξεπέρασε τουςανταγωνιστές της.≠ Όσο καιρό το Βυζάντιο ήταν στην ακμή του δεν γινόταναισθητή η οικονομική ζημιά από την παραχώρηση αυτήπρος τους Βενετούς.

► Τα βυζαντινά καράβια σταμάτησαν το εμπόριο, μετάτην παραχώρηση προνομίων στους

Βενετούς. (Μικρογραφία, Πατριαρχική βιβλιοθήκηΙεροσολύμων)

Ποιος απειλεί το Βυζάντιο σύμφωνα με το χάρτη; Σε ποια θέση βρισκόταν τοκράτος κατά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό;

ΑΛΕΞΙΟΣ Α΄ Σκοπός :

Για να αποκρούσει τους Νορμανδούς της Ιταλίαςπου είχαν αποβιβαστεί στα παράλια της Ηπείρου

και ήταν έτοιμοι να βαδίσουν κατά της βυζαντινήςπρωτεύουσας:

Ενέργειες 1. ζήτησε τη συνδρομή των Βενετών.

2. Ως ανταμοιβή έδωσε εμπορικά προνόμια στουςΒενετούς με χρυσόβουλο.

Αποτελέσματα

Οι Βενετοί ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα βοήθειας τουΑλέξιου Α΄.

Με τη βοήθεια του πανίσχυρου βενετικού στόλου,

το Βυζάντιο κατανίκησε τους Νορμανδούς.

▲ Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου στη Βενετία (Ιταλία). Το 828 Βενετοί έμποροι έφερανεκεί από την Αλεξάνδρεια τα λείψανα του ευαγγελιστή Μάρκου. Από τότε οι Βενετοί τονθεώρησαν προστάτη άγιό τους και έχτισαν αυτή την εκκλησία για να τον τιμήσουν. 11οςαιώνας.

Για να ανταμείψει τους συμμάχους του, ο Αλέξιος Α΄ τους έδωσε, με το χρυσόβουλο(δηλ. επίσημη έγγραφη συμφωνία, υπογεγραμμένη από τον αυτοκράτορα καισφραγισμένη με τη χρυσή του βούλα) του 1082, τα ακόλουθα προνόμια:

1. Παραχώρησε τίτλους και χρηματικές χορηγίες στους κοσμικούςκαι εκκλησιαστικούς άρχοντες της Βενετίας.

2. Παραχώρησε στους εμπόρους της Βενετίας σκάλες (δηλ. αποβάθρες) και εμπορικά καταστήματα στην προκυμαία τηςπρωτεύουσας.

3. Επέτρεψε στους Βενετούς να εμπορεύονται ελεύθερα και χωρίςνα πληρώνουν δασμούς σε όλα τα σημαντικά βυζαντινά λιμάνια.

▲ Η παραχώρηση προνομίων σε ιταλούς εμπόρους (Βενετούς, Γενουάτες)αποδυνάμωσε σταδιακά το εμπόριο των Βυζαντινών. Αναπαράσταση (μακέτα)βενετικού μεσαιωνικού εμπορικού πλοίου.Venezia, Museo Storico Navale. © Museo Storico Navale,Veneziahttp://www.ime.gr/chronos/09/gr/gallery/main/others/o12bp1.html

Γιατί η εμπορική εξασθένηση του Βυζαντίου, αποτέλεσμα της συμφωνίας του 1082,σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες συνέβαλε κατά τη γνώμη σου στη στρατιωτικήτου εξασθένηση το 12ο αι.;Να επισημάνεις στο χάρτη και να τοποθετήσεις σε ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές

(λ.χ. Συρία, Θράκη) τις βυζαντινές πόλεις, όπου οι Βενετοί μπορούσαν να ασκούνελεύθερο εμπόριο (εργασία).

Και παραχώρησε όλα τα εργαστήρια από την παλιά εβραϊκή σκάλα[προκυμαία του λιμανιού] ως την ονομαζόμενη Βίγλα και δώρισεεπίσης όλες τις προκυμαίες που βρίσκονται ανάμεσα σ’ αυτά τα δυοσημεία. Και άλλα πολλά ακίνητα χάρισε που βρίσκονταν είτε στηΒασιλεύουσα [Κωνσταντινούπολη] είτε στην πόλη του Δυρραχίουείτε οπουδήποτε αλλού εκείνοι το ζήτησαν. Και το κυριότερο, τουςαπάλλαξε από τους φόρους σ’ όλες τις χώρες που ήταν κάτω απότην κυριαρχία των Ρωμαίων [τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία], ώστε ναεμπορεύονται ελεύθερα [...], χωρίς να πληρώνουν ούτε καν ένανοβολό [νόμισμα] ως τελωνειακό δασμό μήτε να καταβάλλουνοποιαδήποτε εισφορά στο κράτος. Εξαιρέθηκαν έτσι από κάθεέλεγχο του βυζαντινού κράτους.Άννα Κομνηνή, Αλεξιάδα, πρώτο μισό 12ου αιώναΜετάφραση: Αλόη Σιδέρη

ΑΣΚΗΣΗ α) Διαβάστε το παράθεμα. Ποιος έγραψε την πηγή καιπότε; Είναι μια πηγή σύγχρονη με τα γεγονότα που αναφέρει ήμεταγενέστερη από αυτά; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.β) Δύο Βενετοί έμποροι, ο Ερρίκος Φοσκαρίνι και ο ΦραγκίσκοςΜαλατέστα, ταξιδεύουν με ένα πλοίο την άνοιξη του 1085 από τηΒενετία στο Δυρράχιο και συζητούν για όσα κέρδισαν οι Βενετοίαπό το βυζαντινό αυτοκράτορα. Παίρνοντας στοιχεία από τοπαραπάνω παράθεμα συμπληρώστε με τις κατάλληλες λέξεις τακενά στη συζήτησή τους. Πηγή: www. musedec.gr

1. Παραιτήθηκε εκούσιααπό τα φορολογικά,

ναυτιλιακά και

οικονομικά δικαιώματά

του.

2. Έχασε το ρόλο τουμεσάζοντα μεταξύ

Αράβων και Δυτικής

Ευρώπης.

3. Απώλεσε την κυρίαρχηθέση του στο εμπόριο της

Μεσογείου.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

1. Διείσδυσανοικονομικά.

2. Ίδρυσαν μιαπανίσχυρηαποικιακή

αυτοκρατορία στην

Ανατολή.

3. Κυριάρχησανσταδιακά στο

εμπόριο τηςΜεσογείου.

ΒΕΝΕΤΙΑ

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ διμερής συνθήκης. ΜΕ ΤΟ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΟΤΟΥ 1082 :

▲ Η εικόνα δίπλα δείχνει ένα ανάγλυφο από ένα σπίτι στηΒενετία και χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα. Τιεικονίζει; Γιατί η οικογένεια που έφτιαξε το σπίτι διάλεξεαυτό το ανάγλυφο για να το διακοσμήσει; Δικαιολογήστετην απάντησή σας. Πηγή: www.museduc.gr

ΒενετοίΔΙΑΔΟΧΟΙ ΑΛΕΞΙΟΥ Α΄.

Αντέδρασαν : ΑΝΤΙΜΕΤΡΑ

◄ Πίνακας του ζωγράφου ΚριστόφοροΓκράσι με το λιμάνι της Γένοβας το1481. Γένοβα (Ιταλία), ΝαυτικόΜουσείο.

ΜΑΝΟΥΗΛ

ΚΟΜΝΗΝΟΣ

(1143-1180):

παραχώρησε εμπορικάπρονόμια και στους εμπόρουςτης Πίζας και Γένουας

πέτυχε να διχάσει τουςαντιπάλους του και έτσι:

παρενέβη στρατιωτικά στηνΙταλία, επαναφέροντας στηζωή τη φιλόδοξη πολιτική τουΙουστινιανού Α΄.

β. ΤοΣχίσματωνδύοΕκκλησιών

1. Τι έγινε; Σχίσμα των δύο Εκκλησιών

2. Πού;(χώρος)

Κωνσταντινούπολη3. Πότε;(χρόνος)

1054. Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Θ΄ (1042-1055).

4. Πώς(γεγονότα)

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ: Παπική πρεσβεία με αρχηγό τον καρδινάλιο Ουμβέρτοεπισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη ΣΚΟΠΟΣ: για να συζητήσει με τονπατριάρχηΜιχαήλ Κηρουλάριο την επίλυση των λειτουργικών καιδογματικών διαφορών που υπήρχαν ανάμεσα στα δύο πατριαρχεία.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ: ασυμφωνία, οριστική ρήξη.Σχίσμα δύο Εκκλησιών: Ορθόδοξη – Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

5. Γιατί; (αίτια)

Αίτια αποτυχίας συνάντησης: Οι διαφορές: η χρήση των αζύμων, τοfilioque, η αγαμία του κλήρου κι η συμμετοχή του στον πόλεμο δεν ήταναγεφύρωτες αλλά η εγωπαθής κι αλαζονική συμπεριφορά των δύοδιαπραγματευτών = ρήξη. ΒΑΘΥΤΕΡΕΣ ΑΙΤΙΕΣ:η παλιά αντιπαράθεση Ανατολής – Δύσης, που αφορούσε το ζήτημα τηςκυριαρχίας επί της χριστιανικής οικουμένης,οι βαθιές διαφορές πολιτισμού, γλώσσας και νοοτροπίας, καθώς κι η μακροχρόνια αποξένωση των δύο εκκλησιών, των δύοκόσμων, της Ανατολής και της Δύσης.

Επιστολή του Μιχαήλ Κηρουλαρίου για τις διαφορές με τους ΛατίνουςΠρέπει να ξέρεις ότι οι Ρωμαίοι δεν έχουν χτυπηθεί από ένα μόνο βέλος (πλάνη), δηλ.

τα άζυμα, αλλά πολλά και διάφορα βέλη, που πρέπει να απομακρύνουμε.[...] Στο άγιο σύμβολο [της Πίστεως] κάνουν την ακόλουθη κακόβουλη και επικίνδυνη

προσθήκη: «Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον και ζωοποιόν, το εκ του Πατρόςκαι Υιού εκπορευόμενον» [...] Οι επίσκοποί τους φοράνε δαχτυλίδι στο χέρι τους,σαν να έχουν τάχα παντρευτεί την εκκλησία, και λένε ότι φοράνε τον αρραβώνα.Επιπλέον, πηγαίνουν στον πόλεμο και βάφουν τα χέρια αλλά και τις ψυχές τους μεαίμα, φονεύοντας και φονευόμενοι.

Acta et scripta [...] de controversio ecclesiae Graecae et Latinae [...], εκδ. C. Will,Λειψία – Marburg 1861, 180 – 182.

Οι σχέσεις μεταξύ των πατριαρχείων Ρώμης και Κωνσταντινούπολης, με τοοποίο συμπαρατάχτηκαν τα πατριαρχεία Αντιοχείας, Ιεροσολύμων καιΑλεξανδρείας, διακόπηκαν πλήρως.

Ποιες διαφορές μεταξύ των δύο Εκκλησιών επισημαίνονται στο παράθεμα;Ποιες εξελίξεις των προηγούμενων αιώνων επέφεραν, κατά τη γνώμη σου, τηβαθμιαία αποξένωση μεταξύ Ανατολής και Δύσης;

1. Μίσος προς το Βυζάντιο

• Στη Δύση άρχισε να καλλιεργείται πνεύμα μίσουςπρος την Ανατολή κι η ιδέα της πολιτικήςυποταγής του Βυζαντίου.

2. Αδιαφορία Δυτικών την ώρα του κινδύνου

•Η αδιαλλαξία χώρισε τον χριστιανικό κόσμο τόσο

πολύ, ώστε την ώρα του κινδύνου από τηνεξάπλωση των Τούρκων, ν’ αποτύχουν όλες οιπροσπάθειες των Παλαιολόγων για βοήθεια απότα χριστιανικά κράτη της δυτικής Ευρώπης.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: