ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟΓΙΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ (Ε’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ)

«Δε μπορώ να κάνω τα μαθήματά μου … Δεν έχω ενέργεια!»

της Γεωργίας Παπατσιακμάκη Κωφίδου

Msc, Med Ειδικής Αγωγής, 2ο ΚΕΣΥ Ανατ. Θες/νίκης

Γενική Περιγραφή Σεναρίου

Γνωστικό αντικείμενο:Σχολική διδακτική

Θεματική ταξινομία:Σχολική διδακτική των Φυσικών της Ε’ Δημοτικού

Εκπαιδευτικό πρόβλημα:Οι μαθητές –τριες της Ε’ Δημοτικού, κυρίως όσοι – ες παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες (ειδικές ή μη), εξοικειώνονται με τα βασικά χαρακτηριστικά της έννοιας «ενέργεια», αναγνωρίζουν και αποσαφηνίζουν τις ιδιότητές της, προχωρούν σε υποθέσεις για τις πρακτικές διαστάσεις της στην καθημερινότητα και τελικά συγκεκριμενοποιούν κατάλληλα αυτό το αφηρημένο μέγεθος μέσα από απλό λόγο, χρήση ευχάριστου, διαφοροποιημένου, πολυαισθητηριακού υλικού και με προσαρμογές για την εκπλήρωση των παιδαγωγικών αναγκών, που προκύπτουν σε συνθήκες εξ αποστάσεως σύγχρονης εκπαίδευσης.

Γενική περιγραφή περιεχομένου:

Οι μαθητές-τριες Ε’ Δημοτικού με ή χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ως προς το γνωστικό αντικείμενο των Φυσικών αρχικά συμμετέχουν σε μια διαδικασία καταιγισμού ιδεών, που αποτελεί την αφόρμηση – εισαγωγή τους στο κυρίως θέμα του μαθήματος. Έπειτα παρακολουθούν ένα βίντεο, όπου κυριαρχεί η εμπλοκή της ενέργειας σε καθημερινές δράσεις και ο προσδιορισμός των παραμέτρων, που τη συνθέτουν. Εμπλέκονται στη συνέχεια σε διαφοροποιημένου τύπου δραστηριότητες απόκτησης ευχέρειας ως προς αυτές, που σταδιακά το περιεχόμενό τους οδηγεί τα παιδιά στην προσαρμογή της νέας γνώσης.

Διδακτικοί στόχοι:Οι μαθητές -τριες Να κατανοήσουν την πρακτική διάσταση – πρακτικές

εφαρμογές της αφηρημένης έννοιας «ενέργεια» Να συνειδητοποιήσουν τις ιδιότητες, που παρουσιάζει η

ενέργεια Να αναγνωρίζουν στο περιβάλλον στοιχεία, που σχετίζονται με

την ενέργεια Να προβληματιστούν για απλά καθημερινά ζητήματα, που

απαιτούν χρήση ενέργειας

Λέξεις – κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου: Ενέργεια Μορφές ενέργειας Μεταβολή ενέργειας Αποθήκες ενέργειας

Υλικοτεχνική υποδομήΥπολογιστής (ψηφιακή τάξη) / Υπολογιστής, προβολέας, ηχεία & έντυπα (σχολική τάξη)

Τυπικός χρόνος αλληλεπίδρασης με το εκπαιδευτικό σενάριο σε διδακτικό χρόνο για

δουλειά είτε εντός του σχολείου, είτε σε ψηφιακό περιβάλλον:60 – 70 λεπτά

Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί:

Κατά τη χρήση του περιεχομένου χρειάζεται να τηρηθούν όσα προβλέπονται από το Νόμο 4481/2017 περί προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων, τα οποία ανήκουν στη Γεωργία Παπατσιακμάκη Κωφίδου.

Εκτιμώμενο Επίπεδο Δυσκολίας: Μέτριο

Τύπος διαδραστικότητας :Ενεργός μάθηση

Επίπεδο διαδραστικότητας :Μεσαίο

Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα του τελικού χρήστη: 10-12 ετών

Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο:Δημοτική εκπαίδευση

Σύνοψη φάσεων σεναρίου :

1η Φάση: Καταιγισμός ιδεών (αφόρμηση)

Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία:Ο / Η εκπαιδευτικός κρατάει (αν βρίσκεται σε σχολική τάξη) ή εμφανίζει σχετικό αρχείο στην από κοινού ορατή επιφάνεια εργασίας (αν πρόκειται για ψηφιακή τάξη) 5 κάρτες. Όποιο παιδί

επιθυμεί, επιλέγει μία από τις κάρτες, διαβάζει την ερώτηση, που αναγράφει και απαντά με το δικό του τρόπο. Στο τέλος ο / η εκπαιδευτικός βοηθά τα παιδιά να εντοπίσουν το κεντρικό ζήτημα, στο οποίο αφορούν οι ερωτήσεις.

2η Φάση: Παρακολούθηση βίντεο (απόκτηση – διατήρηση)

Χρονική Διάρκεια: 16 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Δομικά στοιχεία:Ας δούμε γιατί ένα κορίτσι δε μπορούσε να κάνει τα μαθήματά του

3η Φάση: Συζήτηση για τα βασικά σημεία του περιεχομένου του βίντεο (ευχέρεια)

Χρονική Διάρκεια: 5-10 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Δομικά στοιχεία:«Δε μπορώ να κάνω τα μαθήματά μου … Δεν έχω ενέργεια!»: Ας αναφέρει καθένας / καθεμία ένα μόνο ζήτημα από όσα συζητήθηκαν στο βίντεο

4η Φάση: Γενίκευση & Προσαρμογή γνώσης ως προς τις ιδιότητες της ενέργειας

Χρονική Διάρκεια: 10-15 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία:1. Φύλλο εργασίας «Πως ονομάζεται η ενέργεια»2. Φύλλο εργασίας «Η ενέργεια αλλάζει»

5η Φάση: Γενίκευση γνώσης ως προς το μέγεθος της ενέργειας , που δίνουν οι τροφές

Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία:Προβολή δύο εικόνων τύπου αφίσα και συζήτηση μεταξύ

εκπαιδευτικού – παιδιών ως προς τα στοιχεία, που προβάλλονται σχετικά με το μέγεθος της ενέργειας, που παίρνουμε από τις τροφές και το μέγεθος ενέργειας, που χρειαζόμαστε στις διάφορες δραστηριότητες

6η Φάση: Προσαρμογή γνώσης ως προς το μέγεθος της ενέργειας, που δίνουν οι τροφές

Χρονική Διάρκεια: 5 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία:Φύλλο εργασίας «Σκέψου, τι πρέπει να φάει ο καθένας;»

1η Φάση: Καταιγισμός ιδεών (αφόρμηση)

Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Ο / Η εκπαιδευτικός έχει 5 κάρτες. Κάθε κάρτα έχει γραμμένη πάνω της μια ερώτηση. Ο / Η εκπαιδευτικός παρουσιάζει στην αρχή τις κάρτες χωρίς να είναι ορατή η πλευρά, όπου αναγράφεται η ερώτηση. Χρήσιμο θα ήταν η πλευρά κάθε κάρτας, που είναι ορατή από τα παιδιά, να έχει διαφορετικό χρώμα από τις άλλες, αλλά όλες να έχουν στο κέντρο τους ένα κοινό σύμβολο (π.χ. έναν κύκλο). Αυτό προϊδεάζει τα παιδιά ότι κάτι κοινό υπάρχει μεταξύ αυτών των καρτών. Αν ο / η εκπαιδευτικός βρίσκεται στη σχολική αίθουσα, στέκεται ή περιφέρεται μεταξύ των παιδιών κρατώντας όλες τις κάρτες στα χέρια του, καθώς ζητά από όποιο παιδί το επιθυμεί να διαλέξει μία. Αν βρίσκεται σε ψηφιακή τάξη, παρουσιάζει στην από κοινού ορατή επιφάνεια εργασίας το σχετικό οπτικό υλικό, όπου περιέχονται όλες οι κάρτες μαζί γυρισμένες από την πλευρά της χρωματισμένης επιφάνειας. Το παιδί, που επιθυμεί, κάνει «κλικ» με το «ποντίκι» του πάνω στην κάρτα κι εμφανίζεται η ερώτηση, που περιέχει. Οι ερωτήσεις αφορούν σε ζητήματα, όπου εμπλέκεται η ενέργεια. Το παιδί, που γύρισε την κάρτα, καλείται να απαντήσει όπως νομίζει, χωρίς να απαιτείται να χρησιμοποιήσει απαραίτητα επιστημονική ορολογία σχετική με την ενέργεια, αρκεί να περιγράφει με την απάντησή του κάτι σχετικό με αυτή. Έτσι τα παιδιά εγκλιματίζονται στο περιβάλλον του παιδαγωγικού θέματος, που ακολουθεί.

Εικόνα 1: Όψη της από κοινού ορατής επιφάνειας εργασίας κατά την εκτέλεση της δραστηριότητας

Αρχική παρουσίαση Μετά την

ενεργοποίηση κάθε κάρτας

Εικόνα 2: Άλλη όψη των καρτών μέσα στη σχολική τάξη

2η Φάση: Παρακολούθηση βίντεο (απόκτηση – διατήρηση)

Χρονική Διάρκεια: 16 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Τα παιδιά παρακολουθούν ένα βίντεο, όπου παρουσιάζονται οι βασικότερες ιδιότητες της ενέργειας και οι μορφές της με απλό λόγο.

Ας δούμε γιατί ένα κορίτσι δε μπορούσε να κάνει τα μαθήματά του

Τύπος Δομικού Εργαλείου: Εποπτικό υλικό (Βίντεο)

Το βίντεο βρίσκεται στο σύνδεσμο

https://youtu.be/2zu80_hBuBY

3η Φάση: Συζήτηση για τα βασικά σημεία του περιεχομένου του βίντεο (ευχέρεια)

Χρονική Διάρκεια: 5-10 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Ο / Η εκπαιδευτικός λειτουργεί ως ο / η συντονιστής-στρια μιας συζήτησης γύρω από τα βασικά ζητήματα σχετικά με το περιεχόμενο του βίντεο. Ζητάει από κάθε παιδί να αναφέρει μια οποιαδήποτε πληροφορία προβλήθηκε στο βίντεο και σχολιάζεται αυτή από τα υπόλοιπα παιδιά.

4η Φάση: Γενίκευση & Προσαρμογή γνώσης ως προς τις ιδιότητες της ενέργειας

Χρονική Διάρκεια: 10-15 λεπτά της ώραςΧώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Ο / Η εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί 2 φύλλα εργασίας. Στο 1ο φύλλο εργασίας με τίτλο «Πως ονομάζεται η ενέργεια» καλείται το παιδί να επιλέξει ένα από τα αναγραφόμενα στο φύλλο ονόματα ενέργειας, που έχει κάθε αντικείμενο, το οποίο απεικονίζεται στο

φύλλο. Στο 2ο φύλλο εργασίας με τίτλο «Η ενέργεια αλλάζει» καλείται το παιδί να προσδιορίσει τη μορφή ενέργειας, που αρχικά συγκεντρώνει ένα αντικείμενο και σε ποια μορφή ενέργειας, στη συνέχεια την αλλάζει. Η εργασία μπορεί να γίνει είτε ομαδικά, είτε ατομικά τόσο σε προφορικό, όσο και σε γραπτό επίπεδο. Σε σχολική τάξη τα φύλλα εργασίας μπορούν να προβληθούν σε επίπεδο ομάδας ή να διανεμηθούν σε έντυπη μορφή. Σε ψηφιακή τάξη τα φύλλα εργασίας προβάλλονται στην από κοινού ορατή επιφάνεια εργασίας και μπορούν με επεξεργασία να μετατραπούν σε διαδραστικές ασκήσεις, που εκτελούνται από κάθε παιδί ατομικά ή που γίνονται αντικείμενο διαχείρισης σε προφορικό επίπεδο.

Εικόνα 3: 1ο Φύλλο εργασίας «Πως ονομάζεται η ενέργεια»

Εικόνα 4: 2ο Φύλλο εργασίας «Η ενέργεια αλλάζει»

5η Φάση: Γενίκευση γνώσης ως προς το μέγεθος της ενέργειας , που δίνουν οι τροφές

Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας

Χώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Ο / Η εκπαιδευτικός χρησιμοποιούν ως εποπτικό υλικό δύο αφίσες. Στην 1η αφίσα απεικονίζονται διάφορες καθημερινές τροφές και δίπλα σε κάθε μία αναγράφεται η θερμιδική αξία. Ο / Η εκπαιδευτικός περιγράφει με απλά λόγια ότι η ενέργεια, που λαμβάνουμε από τις τροφές, μετριέται σε θερμίδες (Kcal ή KJ) και προωθεί μια ομαδική συζήτηση σύγκρισης των τροφών μεταξύ τους ως προς τη θερμιδική τους αξία. Μετά παρουσιάζει τη 2η αφίσα, όπου απεικονίζονται στιγμιότυπα από διάφορες καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου. Ο / Η εκπαιδευτικός λειτουργεί ως συντονιστής-στρια μιας ομαδικής συζήτησης γύρω από το μέγεθος ενέργειας (πολύ / λίγο), που απαιτεί η εκπλήρωση κάθε δραστηριότητας και τη σύγκριση μεταξύ τους γύρω από τις ενεργειακές τους απαιτήσεις. Σε επίπεδο σχολικής τάξης οι αφίσες προβάλλονται μέσω του προβολέα, ενώ στην ψηφιακή τάξη προβάλλονται στην από κοινού ορατή επιφάνεια εργασίας. Τα παιδιά παρατηρούν, προβληματίζονται και οικοδομούν γνώση.

Εικόνα 5: 1η αφίσα

Εικόνα 6: 2η αφίσα

6η Φάση: Προσαρμογή γνώσης ως προς το μέγεθος της ενέργειας, που δίνουν οι τροφές

Χρονική Διάρκεια: 5 λεπτά της ώρας

Χώρος Διεξαγωγής: Σχολική ή Ψηφιακή τάξη

Τα παιδιά συμπληρώνουν προτάσεις με το κατάλληλης θερμιδικής αξίας φαγητό, ανάλογα με τα δεδομένα της πρότασης. Ουσιαστικά η άσκηση αυτή αποτελεί ένα μέσο αξιολόγησης για τον / την εκπαιδευτικό σε σχέση με το επίπεδο κατανόησης των παιδιών ως προς το περιεχόμενο του μαθήματος. Σε σχολική τάξη το υλικό διανέμεται ως ατομικό φύλλο εργασίας, ενώ σε ψηφιακή τάξη

χρειάζεται να προσαρμοστεί κατάλληλα, ώστε να αποτελέσει διαδραστική άσκηση μέσω της χρήσης του υπολογιστή.

Εικόνα 7: Τελικό φύλλο εργασίας