ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ο

ΡΗΤΟΡΙΚΗ

Βασικοί εκπρόσωποι της ρητορικής των αυτοκρατορικών χρόνων και το

έργο τους.

αξιολόγηση της συμβολής των εκπροσώπων της ρητορικής αυτής της

περιόδου στη γενικότερη πνευματική παραγωγή της εποχής.

Ιδιαίτερη αίγλη, μεγάλη φήμη και πολλά κέρδη για τους

εκπροσώπους της ρητορικής χάρη στη σημασία της για την

παιδεία της εποχής.

Κοινό χαρακτηριστικό:

Εντυπωσιακή γνώση της ρητορικής, φιλοσοφίας και της

ποίησης των κλασικών χρόνων.

Εντυπωσιακή ευγλωττία στον ελληνικό λόγο.

Όλοι αναζητούν την καταξίωση τους στη Ρώμη, με τη

οποία διατηρούν κάποια σχέση.

1. Βασικοί εκπρόσωποι της ρητορική, έργα βασικά χαρακτηριστικά

2. Γιατί είναι σημαντική για την εποχή η ρητορική;

1

9.1. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΑΣ

Ερώτηση Σ. 2 η: Ποιοι είναι οι βασικοί τομείς της συγγραφικής

δραστηριότητας του Διονυσίου του Αλικαρνασσέα;

Από τα σημαντικότερα ονόματα στη συγγραφική παραγωγή των

πρώιμων αυτοκρατορικών χρόνων.

Εγκαταστάθηκε στη Ρώμη το 30 π.Χ.

Ασχολήθηκε με ιστοριογραφία, ρητορική και λογοτεχνική κριτική.

Δέκα (10) σωζώμενες πραγματείες με ποικίλο περιεχόμενο

1. Περί συνθέσεως ονομάτων :

Αφορά τη λογοτεχνική κριτική και απεικονίζει τη στάση και την

κρίση της εποχής απέναντι στην ποιότητα του γραπτού λόγου (Περί

ερμηνείας του Δημητρίου και Περί ύψους του Λογγίνου)

2. Περί μιμήσεως (3 βιβλία – σώζεται μικρό μέρος):

Ανάλογο ενδιαφέρον με το προηγούμενο, σύμφωνα με τα λίγα

αποσπάσματα, με αντικείμενο ένα ζήτημα καθοριστικής

σημασίας για τη λογοτεχνική δημιουργία της αρχαιότητας.

3. Περί των αρχαίων ρητόρων:

Ξεκινά την πραγματεία με μια εισαγωγή, στην οποία εκθέτει την

αντίθεση του προς τη ρητορική του ασιανισμού.

Θεωρεί ότι στην εποχή του έχει αποκατασταθεί η αρχαία

ρητορική και συνδέει την αποκατάσταση αυτή με την ικανότητα

της Ρώμης να εκτιμάει την καλή μόρφωση.

Στην πραγματεία αυτή ασχολείται με το Λυσία, τον Ισαίο και τον

Ισοκράτη.

2

4. Περί της Δημοσθένους λέξεως:

Στην ιδιαίτερα εκτεταμένη πραγματεία αναλύει διεξοδικά το

ύφος του Δημοσθένη

Αποσαφηνίζει αιτιολογικά την ξεχωριστή θέση που

καταλαμβάνει κατά την κρίση του ο Δημοσθένης στην αρχαία

ρητορική.

5. Περί Θουκιδίδου:

Αδιαφιλονίκη αξία ο Θουκυδίδης την εποχή του Διονυσίου.

Πλάι σε μια βασικά θετική αποτίμηση για τον ιστορικό

καταθέτει και αυστηρές κριτικές παρατηρήσεις. Οι πιο

ενδιαφέρους είναι:

Το αναίτιο, κατά το Διονύσιο, στρυφνό ύφος του

Θουκυδίδη

Οι, κάπως αυθαίρετες, επιφυλάξεις για τη σημασία που

έχει δοθεί στο ίδιο το θέμα της ιστορίας του

Θουκυδίδη.

Γνώριζε ότι πολλοί θα διαφωνούσαν με τις επικρίσεις

τους, όπως λέει στην αρχή της πραγματείας.

6. Περί Δεινάρχου:

Επιχειρεί να αναδείξει ένα πρόσωπο της αττικής ρητορικής που

παρέμεινε στη σκιά, αλλά και στη γραμμή, του Δημοσθένη.

7. Προς Αμμαίον (2 επιστολές):

Α’ επιστολή με θέμα εν πολλοίς και πάλι το Δημοσθένη.

Β’ επιστολή στο επίκεντρο των παρατηρήσεων ο Θουκυδίδης,

ενώ ο παραλήπτης φαίνεται να είχε δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον

για τον ιστορικό

3

8. Προς Πομπήιον Γέμινον:

Στην επιστολή βρίσκουν τη συνέχεια τους κάποιες παρατηρήσεις

για τον Πλάτωνα, που είχαν ξεκινήσει στο Περί της

Δημοσθένους Λέξεως.

Στη συνέχεια η επιστολή οδηγείται σε μια συζήτηση για την

ιστοριογραφία, με βασικά θέματα τον Ηρόδοτο (η ιστορία του

οποίου υπερτερεί του Θουκυδίδη κατά το Διονύσιο), το

Θουκυδίδη και το Θεόπομπο.

Συμπερασματικά διακρίνεται:

για τη διαύγειά του,

την καλλιέργειά του,

την προτίμησή του στον αττικισμό,

την αξιοπρόσεκτη ευθύτητά του.

Δεν υπήρξε ιδιαίτερα πρωτότυπος.

Η ρητορική των αυτοκρατορικών χρόνων βασίζεται στους

καρπούς μιας προγενέστερης παράδοσης, την οποία ο ρήτορας

προσλαμβάνει επιλεκτικά.

4

9.2. ΔΙΩΝ Ο ΠΡΟΥΣΗΣ (ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ)

Ερώτηση Σ. 3η: Πού οφείλονται και που κυρίως εντοπίζονται τα

ταξίδια του Δίωνα Προύσης; Ποια έργα του αναφέρονται στα ταξίδια

αυτά;

Γεννήθηκε στην Προύσα της Βιθνίας γύρω στο 40 μ.Χ. και πέθανε γύρω

στο 120 μ. Χ.

Επιμελημένη παιδεία και έμφυτη χάρη στο λόγο

Έκανε δημόσιες ομιλίες.

Επηρεάστηκε από το στωικισμό μετά από μια αρχική αντιπαράθεση με

εκπροσώπους του.

Πήγε στη Ρώμη με την ιδιότητα του σοφιστή και έγινε Ρωμαίος πολίτης

χάρη και στη φιλία του με τον μετέπειτα αυτοκράτορα (M. Cocceius

Nerva),

Οι πολιτικοί αντίπαλοι του συνέβαλαν στην εξορία του από τη Ρώμη.

Κατά τη διάρκεια της εξορίας του ο Δίων αναγκάστηκε να δεχθεί

διάφορες μορφές σκληρού χειρωνακτικού βιοπορισμού και υιοθέτησε

λιτό βίο, στο πρότυπο των Κυνικών φιλοσόφων.

Ογδόντα λόγοι σώζονται με το όνομα του (2 μάλλον του

Φαβωρίνου), που πραγματεύονται μια ποικιλία θεμάτων:

1. Ολυμπικός :

Εκφωνήθηκε στην Ολυμπία το 97 μ.Χ.

Ασχολείται με τη φύση των θεών και την αντίληψη του

ανθρώπου γι’ αυτούς.

5

2. Ροδιακός :

Ο εκτενέστερος από τους σωζόμενους (ίσως συνένωση 2 λόγων)

Εκφωνήθηκε στη Ρόδο, ίσως κατά τη βασιλεία του Τίτου

Αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίοι οι Ρόδιοι τιμούν τους

επιφανείς άντρες

3. Περί φυγής:

Εκφωνήθηκε στην Αθήνα και αναφέρεται στην εξορία του

4. Ένδεκα λόγοι που εκφωνήθηκαν στην Προύσα με ποικίλη

θεματολογία:

Τιμές από τους συμπολίτες του, προσπάθειες του για

καλλωπισμό της πόλης, επικρίσεις για τις προσπάθειες του.

5. Περί δουλείας και ελευθερίας (2), Περί λύπης, Περί

πλεονεξίας, Περί κάλλους, Περί του δαίμονος :

Λόγοι που πραγματεύονται διάφορα φιλοσοφικά ζητήματα με

μέτρια ίσως πρωτοτυπία, αλλά με ιδιαίτερη εκφραστικότητα.

6. Ευβοϊκός, Περί Ομήρου, Περί Σωκράτους κ.ά.:

Λόγοι προσανατολισμένοι πιο άμεσα στη ρητορική και στη

φιλολογία

7. Περί βασιλείας (4 λόγοι):

Αποτυπώνουν κάποιες πολιτικές και φιλοσοφικές απόψεις για τη

σωστή άσκηση της μοναρχίας και ίσως εκφωνήθηκαν παρουσία

του Τραϊανού στη Ρώμη (π. 103-104 μ.Χ.)

6

8. Τρωικός :

Λόγος προσανατολισμένος πιο άμεσα στη ρητορική και στη

φιλολογία

Θέλησε να αμφισβητήσει την αξία της κατακτητικής επιτυχίας

των Ελλήνων στον πόλεμο της Τροίας, ψέγοντας τον Όμηρο για

την αφηγηματική του επιλογή και τον τρόπο παρουσίασης των

γεγονότων.

Σε μια εποχή που η Ρώμη, υποτιθέμενη απόγονος των Τρώων,

επιθυμεί μια φιλοτρωική ανασκευή του μύθου.

Παρουσιάζει ενδιαφέρον ένα ρητορικό κείμενο που ελέγχει τον

Όμηρο για σκόπιμη ψευδολογία και για δόλια χρήση του

εφηγηματικού τεχνάσματος in medias res.

Κλείνει με μια συσσωρευτική παράθεση των εγκλημάτων και

των ανοσιοτήτων που διέπραξαν οι Έλληνες στο Τρωικό Πόλεμο

και συμπερασματικά θέτει το ερώτημα μήπως οι Έλληνες,

προκειμένου να αποφύγουν αυτές τις πράξεις, θα ήταν καλύτερα

να μην είχαν καταλάβει την Τροία.

Ρητορικό ύφος:

Μετριασμένος αττικισμός

Φιλοσοφική στάση:

Συχνά ασαφής και κάπως αποστασιοποιημένη

Ορίζεται από δύο ρεύματα που συχνά επικοινωνούν μεταξύ τους:

τον κυνισμό και το στωικισμό.

Η περίοδος της εξορίας του ενισχύει το στοιχείο της κυνικής

φιλοσοφίας, στα έργα που χρονολογούνται στο διάστημα των

περιπλανήσεων του.

Ευαισθησία σε θέματα φιλολογίας, πολιτικής και ηθικής.

7

Ένας δημιουργός που ακολούθησε τα ρεύματα και τους

ιστορικούς κλυδωνισμούς της εποχής του

Φανέρωσε στοιχεία εμπάθειας σε κάποια θέματα λόγω αυτών

των κλυδωνισμών

Αλλά ήταν πάντα προσηλωμένος στην προτεραιότητα του

πολιτισμού.

Αναζήτηση πολυδιάστατης πνευματικότητας σε μια εποχή που

πολιτικά εκφράζεται μονοδιάστατα και ισοπεδωτικά.

9.3. ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

8

4 η : ποια είναι και σε ποια περίοδο της ζωής του τοποθετούνται

τα ρητορικά έργα που έγραψε ο Πλούταρχος; Ποιος είναι ο λόγος

για τον οποίο το ρητορικό στοιχείο υποχωρεί σε πολλά έργα του;

Από τη Χαιρώνεια της Βοιωτίας (περ. 45-120 μ.Χ.) με πολυδιάστατη

συγγραφική προσφορά.

Δύο κατηγορίες έργων: Ηθικά και Βίοι. Εδώ μας ενδιαφέρουν τα

έργα των Ηθικών που αφορούν τη ρητορική και τη φιλοσοφία.

Τα έργα του που αφορούν κυρίως στη ρητορική ανήκουν στην

πρώιμη συγγραφική του παραγωγή, όπου είναι πιο ευδιάκριτα τα ίχνη

της επίδρασης της ρητορικής στην παιδεία του, π.χ. παρουσία πλήθους

ρητορικών σχημάτων.

Στη συνέχεια ο Πλούταρχος επέλεξε συνειδητά να ακολουθήσει την

πλατωνική φιλοσοφία και αντιμετώπισε αυστηρά τη ρητορική και τα

μορφολογικά της όπλα.

Τέτοια έργα:

Περί της Ρωμαίων τύχης, Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής (Α

και Β), Περί του ακούειν, Πολιτικά παραγγέλματα:

Κοινό χαρακτηριστικό τους η πληθώρα ρητορικών

αναγνωρίσιμων στοιχείων, ο θεματικός τους

προσανατολισμός (προσπάθεια αιτιολογημένης υποστήριξης,

ανασκευής ή επιλογής μιας θέσης).

Πλατωνικά ζητήματα και Περί της εν Τιμαίω ψυχογονίας :

9

Έργα του που αναφέρονται αμεσότερα στη μελέτη της

πλατωνικής φιλοσοφίας.

Στα Ηθικά υπάρχουν και έργα με βαθύτερο φιλοσοφικό

προσανατολισμό, που ακολουθεί κυρίως το πλατωνικό και το

στωικό δόγμα.

Έτσι χρησιμοποιούνται εσχατολογικοί μύθοι (χαρακτηριστικό

του Πλάτωνα) σε διαλόγους του Πλουτάρχου με αυτόνομη όμως

αφηγηματική ευστοχία.

Και το γεγονός ότι χρησιμοποιεί διαλόγους παραπέμπει στον

Πλάτωνα, όμως συνήθως ο Πλούταρχος τους χρησιμοποιεί ως

πλαίσια σε μακροσκελείς μονολόγους.

Υπάρχουν και χαμένα έργα του Πλουτάρχου από τους τίτλους

των οποίων εικάζουμε ότι είχαν σχέση με τη ρητορική, αλλά και

κάποια σωζόμενα που αν και δεν έχουν τη ρητορική στο

επίκεντρο, όμως την επιστρατεύουν για να πείσουν.

Περί του Ε του εν Δελφοίς, Περί του μη χραν έμμετρα νυν την

Πυθίαν, Περί των εκλελοιπότων :

Τρία (3) διαλογικά έργα του σχετικά με τους Δελφούς

(ιδιαίτερα σημαντικά για τον ίδιο που ήταν και κάτοχος του

ιερατικού αξιώματος των Δελφών)

για την παρακμή του μαντείου, τη μορφή των χρησμών και το

θρησκευτικό μυστικισμό.

Περί Ίσιδος και Οσίριδος:

Επίσης στο θρησκευτικό χώρο αλλά όχι στο δελφικό

10

Δίνει μια μοναδική μαρτυρία για το πνευματικό περιεχόμενο

που συνδέεται με αυτές τις θεότητες της Αιγύπτου και το

θρησκευτικό μυστικισμό γενικότερα.

Τα Ηθικά του Πλουτάρχου

έχουν ποικίλο περιεχόμενο, ανταποκρίνονται πάντως σε ένα

βασικό μέλημα του συγγραφέα τους: την ανάδειξη των ηθικών

ιδιοτήτων που προσδιορίζουν την αρετή του ανθρώπου

9.4. ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΤΥΡΙΟΣ

11

5η: ποιο είναι το φιλοσοφικό υπόβαθρο που χαρακτηρίζει τα ρητορικά

έργα του Μάξιμου;

Έλληνας από την Τύρο που ήκμασε την περίοδο 180-192 μ.Χ.

Σώζονται 41 Διαλέξεις από το έργο του.

Φιλολογικά προβλήματα αποτελούν τα ακόλουθα ερωτήματα:

πόσο τα κείμενα των Διαλέξεων είναι σχέδια για τις ομιλίες που

τελικά έκανε;

αν γράφτηκαν από τον ίδιο ή απλώς διορθώθηκαν από αυτόν;

αν αντιστοιχούν σε συγκεκριμένη περίοδο συγγραφικής

παραγωγής;

Στοιχείο ύφους του η επιδίωξη της απλότητας και της φραστικής

κομψότητας μέσα από έναν μετριοπαθή αττικισμό.

Πάντως ό,τι σώζεται είτε οφείλεται είτε εγκρίθηκε από τον Μάξιμο και

γράφτηκε την ίδια συγγραφική περίοδο.

Συχνά κοινότοπα τα θέματα των Διαλέξεων (Τι τέλος φιλοσοφίας; ....)

Πολλές Διαλέξεις έχουν πλατωνική θεματική αφετηρία (Τι το δαιμόνιον

Σωκράτους; Τις ο θεός κατά Πλάτωνα;... ) αλλά δεν φθάνουν σε ιδιαίτερο

φιλοσοφικό βάθος.

Πάντως αποτελούν ένα προανάκρουσμα του νεοπλατωνισμού.

9.5. ΑΙΛΙΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ

12

6 η : ποια μορφή λόγου θεωρεί ο Αίλιος Αριστείδης καταλληλότερη για

τους ύμνους και γιατί;

117-181 μ.Χ., γόνος επιφανούς οικογένειας της Μυσίας, με μεγάλη

μόρφωση,

Υπέφερε για πολλά χρόνια από ασθένεια μάλλον ψυχοσωματικής

φύσεως και αναζήτησε θαυματουργή θεραπεία στο Ασκληπιείο της

Περγάμου.

Επηρεάστηκε από την παραμονή του στο Ασκληπιείο με αποτέλεσμα να

ενισχυθεί η ματαιοδοξία και η δεισιδαιμονία του και να αποκτήσει ένα

ιδιαίτερο πνευματικό βάθος το έργο του

Προσπάθησε και πέτυχε να αποφύγει την ανάληψη δημόσιων

αξιωμάτων.

Σώζονται 55 έργα του:

Σε 6 Ιερούς Λόγους περιγράφει τα όνειρα στο Ασκληπιείο και τις

σωτήριες παρεμβάσεις του θεού.

Έχει γράψει εγκωμιαστικούς λόγους για τη Ρώμη (Ρώμης

εγκώμιον), για την Αθήνα (Παναθηναϊκός), για τη Σμύρνη

(Σμυρναϊκός πολιτικός).

Σημαντικά κείμενά του και οι πολεμικές του τοποθετήσεις

εναντίον του Πλάτωνα σε θέματα αξιολόγησης της ρητορικής

(Περί ρητορικής), όπου υπεραμύνεται της ρητορικής και

αμφισβητεί την αξία της φιλοσοφίας απαντώντας στις απόψεις

του Πλάτωνα που εκφράζονται στο Γοργία.

Μια άλλη του τάση η χρήση του πεζού λόγου για υμνογραφικές

ανάγκες σε θεούς (Εις Δία , Αθηνά ,...), καθώς θεωρούσε ότι ο

πεζός λόγος εκφράζει πιο αποτελεσματικά τις τιμές στους θεούς

απ’ όσο η ποίηση.

Τα κείμενά του χαρακτηριστικοί πρεσβευτές της ρητορικής των

αυτοκρατορικών χρόνων. Χαρακτηριστικά τους:

13

εκφραστική δεινότητα

αττικό ύφος

ανεξαρτησία σκέψης

ευρυμάθεια,

υιοθέτηση βασικών κριτηρίων κλασικισμού,

πάθος για Ελλάδα,

θαυμασμός για Ρώμη.

Η πορεία της ζωής του ήταν ιδιάζουσα και φαίνεται στο έργο του:

εμπειρική περιγραφή ιερών θεραπευτηρίων,

πληροφορίες ιατρικής φύσης,

θεοληπτική έξαρση από τη θεραπευτική παρέμβαση του θείου,

καταγραφή ονείρων και ονειρικών συναντήσεων, όπου αποτυπώνονται

και οι ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές προτεραιότητες της εποχής.

9.6. ΑΛΛΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ

Δε σώζονται θεωρητικά έργα που να υποστηρίζουν τη δημιουργία των

εκπροσώπων της ρητορικής.

Χάθηκαν τα έργα του Καικιλίου (1ος αι. μ.Χ.) Περί ύψους και το Περί

του χαρακτήρος των δέκα ρητόρων (για τον Κανόνα των 10 ρητόρων).

Τα λεξικογραφικά έργα της περιόδου αυτής προέβαλλαν κυρίως

αττικιστικές τάσεις και επηρέασαν την αισθητική της εποχής:

Διογενιανός ο Ηρακλειώτης, Πάμφιλος ο Αλεξανδρινός, Αίλιος

Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, Μοίρης (Αττικαί λέξεις), Φρύνιχος

(Αττικιστής, Σοφιστική προπαρασκευή), Ιούλιος Πολυδεύκης

(Ονομαστικόν), Αρποκρατίων (Λέξεις των δέκα ρητόρων). Αντίδραση

14

στον υπεραττικισμό αποτελούν τα λεξικά Αντιαττικιστής (ανωνύμου) και

το ιδιότυπο Κειτούκειτος.

Χάθηκαν και καθαρά ρητορικά έργα πέρα από τα θεωρητικά.

Σημαντικός ρήτορας του 2ου μ.Χ. αιώνα ο Ηρώδης ο Αττικός

(περισσότερο γνωστός ως μαικήνας χάρη στα μεγάλα μνημεία με τα

οποία κόσμησε τον ελληνικό χώρο) του οποίου σώθηκε ο λόγος Περί

πολιτείας σε υποδειγματικό αττικό ύφος.

8η: πού βασίζεται κυρίως η ρητορική τεχνική στη θεωρία του

Ερμογένη;

Με την τεχνική πλευρά της ρητορικής ασχολήθηκαν:

Αίλιος Θέων από την Αλεξάνδρεια (τέλη 1ου αι., αρχές 2ου μ.Χ.,

Προγυμνάσματα),

Ερμογένης από την Ταρσό, τέλη 2ου - αρχές 3ου, μέτριος ρήτορας

αλλά συνέβαλε στη μελέτη των μέσων που χρησιμοποιεί ο

ρητορικός λόγος και των συστατικών του τέλειου ρητορικού

ύφους. Αναμόρφωσε ριζικά τις απόψεις του ελληνιστικού ρήτορα.

Ερμαγόρα για τις στάσεις του ρήτορα και συνέβαλε στη μελέτη

των μέσων που χρησιμοποιεί ο ίδιος ο ρητορικός λόγος και στη

μελέτη του τέλειου ρητορικού ύφους (δηλ. του δημοσθένειου:

σαφήνεια, μέγεθος, κάλλος, γοργότης, ήθος, αλήθεια, δεινότης).

Αφθόνιος από την Αντιόχεια, Μένανδρος από τη Λαοδικεία,

Κάσσιος Λογγίνος.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η

15

Συσχετίστε την ηθική αξιολόγηση της ασιανικής ρητορικής την οποία κάνει

ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσέας με τη γενικότερη στροφή προς το παρελθόν

που χαρακτηρίζει την αυτοκρατορική περίοδο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Στην αυτοκρατορική περίοδο ήταν κυρίαρχη η ελληνική

παιδεία που βασιζόταν στην ελληνική πολιτιστική δημιουργία της κλασικής

εποχής. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσέας ήταν λάτρης της ρητορικής της

κλασικής εποχής με κύρια χαρακτηριστικά τη λιτότητα, το απλό ύφος, τη

σαφήνεια. Ήταν συνεπώς αντίθετος με την ασιανική ρητορική.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 η : Συσχετίστε την αξιολόγηση του Δίωνα για την ομηρική περιγραφή του

Τρωικού πολέμου με την αξιολόγηση που συνήθως γίνεται για το ίδιο θέμα

καθώς και με τη σχέση του Δίωνα με τη Ρώμη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Η αφηγηματική τεχνική του in media res γενικά θεωρείται αφηγηματικό

εύρημα, καθώς απαιτεί ιδαίτερες τεχνικές ικανότητες από την πλευρά

του δημιουργού. Δεν κουράζει τους αναγνώστες, προσδίδει ποικιλία,

ζωντάνια.

Με αυτή την τεχνική παρακολουθούμε την ιστορία μέσα από την οπτική

του αφηγητή, οπότε προσωποποιείται η αφήγηση και γίνεται πιο

ενδιαφέρουσα, καθώς έχουμε δύο χρονολογικά επίπεδα: της αφήγησης

και της ιστορίας.

Ενδιαφερουσα είναι η άποψη του Δίωνα αλλά αστήρικτη. Ο Δίων ίσως

λόγω εύνοιας προς τη Ρώμη (έγινε και Ρωμαίος πολίτης) και ίσως σε μία

από τις περιόδους που και οι Ρωμαίοι τον τιμούσαν έγραψε τον

συγκεκριμένο λόγο, όπου κατηγορώντας τους Έλληνες έμμεσα επαινεί

τους Ρωμαίους.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3 η

16

Συνδέστε την ιδιομορφία της ζωής του Αίλιου Αριστείδη με τη ρητορική του

δημιουργία και ειδικότερα τις περιπέτειες της υγείας του με τη συγγραφή

των Ιερών λόγων. Εντοπίστε δυο θεματικές περιοχές τις οποίες

πραγματεύεται επανειλλημένα στους Ιερούς λόγους.

Στις ψυχοσωματικές ασθένειες η θεραπεία είναι δύσκολή γιατί οι αιτίες δεν

είναι οργανικές αλλά ψυχογενείς. Ο Αίλιος Αριστείδης προφανώς δεν έβρισκε

θεραπεία ή ανακούφιση αλλού παρά μόνο στο Ασκληπιείο, όπου λάμβαναν

χώρα «θαυματουργές-μαγικές» θεραπείες με επίσκεψη του θεού Ασκληπιού

στα «εγκοιμητήρια» κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ο ρήτορας προφανώς

«έβλεπε» τον Ασκληπιό και είχε κι άλλες μεταφυσικές εμπειρίες ακριβώς

επειδή ήθελε να τις έχει, καθώς βρισκόταν στο κατάλληλο περιβάλλον μαζί με

άλλους ομοιοπαθείς και το ίδιο απελπισμένους ασθενείς.

17