Ιςτορία τθσ Μουςικισ: θμειϊςεισ Οφρςουλα Βρυηάκθ

1

Μπαρόκ Η εποχι του Μπαρόκ ξεκινά γφρω ςτα 1600 με το τζλοσ τθσ Αναγζννθςθσ και τελειϊνει ςτα μζςα του 18ου αιϊνα, με τον κάνατο του βαςικοφ εκπροςϊπου τθσ, του Johann Sebastian Bach. Ο όροσ αυτόσ εμφανίηεται τόςο ςτθν μουςικι όςο και ςτθν αρχιτεκτονικι, τθ γλυπτικι, τθ λογοτεχνία και τθ ηωγραφικι. Γενικά το φφοσ τθσ τζχνθσ (και τθσ μουςικισ) ςτο μπαρόκ είναι πομπϊδεσ και πολφπλοκο. Παρατθρείται μία ςτροφι προσ το ςυναίςκθμα ςε αντίκεςθ με τον ορκολογιςμό τθσ αναγεννθςιακισ περιόδου. Χαρακτηριςτικά τησ μουςικήσ μπαρόκ

Εδραιϊνεται θ χριςθ του μείηονα και του ελάςςονα τρόπου που αντικακιςτά τουσ εκκλθςιαςτικοφσ τρόπουσ

Εμφανίηεται και διευρφνεται θ ομοφωνικι γραφι

υγκεκριμζνα μουςικά μοτίβα χρθςιμοποιοφνται για να εκφράςουν ςυμβολικά ςυγκεκριμζνα ςυναιςκιματα (Affektenlehre)

Εμφανίηονται νζα μουςικά είδθ (ορατόριο, ςουίτα, κοντςζρτο ςόλο και γκρόςο)

Εμφανίηεται το basso continuo (ςυνεχζσ μπάςο ι βάςιμο)

Γεννιζται θ όπερα Σημαντικοί ςυνθζτεσ τησ μπαρόκ μουςικήσ Γιόχαν εμπάςτιαν Μπαχ [Johann Sebastian Bach] (1685-1750) Γκζοργκ Φριντριχ Χζντελ [Georg Friedrich Händel](1685-1759) Αρκάντηελο Κορζλι *Arcangelo Corelli] (1653-1713) Χζνρυ Πζρςελ *Henry Purcell] (1659-1695) Αλεςάντρο καρλάτι *Alessandro Scarlatti] (1660-1725) Αντόνιο Βιβάλντι *Antonio Vivaldi] (1678-1741) Ζαν-Φιλιπ Ραμό *Jean-Phιlippe Rameau] (1683-1764) Γιόχαν Άντολφ Χάςςε *Johann Adolf Hasse] (1699-1783) Σημαντικά μουςικά είδη του μπαρόκ Ορατόριο: ςυναυλιακι παρουςίαςθ κρθςκευτικοφ κειμζνου (ςυνικωσ ιςτορίεσ από τθν Βίβλο) με ςολίςτεσ, ορχιςτρα και χορωδία

τθν ομοφωνική ςυνκετικι γραφι μία μελωδία κεωρείται κφρια ενϊ οι υπόλοιπεσ φωνζσ (ι όργανα) τθν ςυνοδεφουν χρθςιμοποιϊντασ νότεσ που ανικουν ςτθν κατάλλθλθ ςυγχορδία. Η ομοφωνικι γραφι κα κυριαρχιςει τθν περίοδο του κλαςικιςμοφ και κα διατθρθκεί ωσ ςιμερα.

Ιςτορία τθσ Μουςικισ: θμειϊςεισ Οφρςουλα Βρυηάκθ

2

Κοντςζρτο (ςόλο και γκρόςο): οργανικι ςφνκεςθ με ςολιςτικό όργανο (ι ομάδα οργάνων ςτο κοντςζρτο γκρόςο) και ορχθςτρικό ςφνολο. Σουίτα: οργανικι ςφνκεςθ για ορχιςτρα ι για πλθκτροφόρο που αποτελείται από μία ςειρά αυτοτελϊν χορευτικϊν κομματιϊν. Φοφγκα: οργανικι ςφνκεςθ για πλθκτροφόρο που βαςίηεται ςτθν διαπλοκι δφο χαρακτθριςτικϊν μελωδιϊν (κζμα και αντίκεμα). Όπερα: Διάφορεσ μορφζσ μουςικϊν κεατρικϊν δρϊμενων είχαν ιδθ εμφανιςτεί από τθν εποχι του Μεςαίωνα. Η πρϊτθ ολοκλθρωμζνθ όπερα γράφεται το 1607 από τον Κλαοφντιο Μοντεβζρντι (Claudio Monteverdi, “L’ Orfeo”) και ζχει κζμα τθν ιςτορία του Ορφζα, μια ιςτορία που φαίνεται να προτιμοφν οι ςυνκζτεσ όπερασ ακόμα και ςτον 20ό αιϊνα. Ο Μοντεβζρντι κα γράψει ςτθ ςυνζχεια κι άλλεσ όπερεσ, από τισ οποίεσ οι δφο πιο γνωςτζσ ανεβαίνουν ακόμα και ςιμερα ςε κάποια κζατρα: «Η επιςτροφι του Οδυςςζα ςτθν πατρίδα» (Il ritorno d’ Ulisse in patria, 1640) και «Η ςτζψθ τθσ Ποπαίασ» (L’ inconrazione di Poppea, 1643). θμαντικό ζργο τθσ εποχισ του Μπαρόκ ιταν και θ όπερα «Διδϊ και Αινείασ» (1684-5) του Πζρςελ. Ο Χζντελ, ζνασ από τουσ πιο μεγάλουσ ςυνκζτεσ του Μπαρόκ κα γράψει ςτισ αρχζσ του 18ου αιϊνα ςυνολικά 41 όπερεσ, με πιο γνωςτζσ τισ: «Σαμερλάνοσ» (Tamerlano, 1724), «Ιοφλιοσ Καίςαρ» (Giulio Cesare, 1724) και «Αλτςίνα» (Alcina, 1735) που παίηονται ακόμα και ςιμερα. Μουςικά όργανα Σθν εποχι του μπαρόκ καταςκευάηεται θ πρώτη μορφή πιάνου (τζλθ του 16ου αιϊνα από τον Μπαρτολομεο Κριςτοφόρι). ε αντίκεςθ με το τςζμπαλο, επίςθσ ςθμαντικό πλθκτροφόρο του μπαρόκ που ανικει όμωσ ςτα νυκτά όργανα, ςτο pianoforte (ι απλϊσ πιάνο) καταςκευάηονται μικρά «ςφυράκια» που χτυποφν τισ χορδζσ, δίνοντασ ςτον εκτελεςτι τθν δυνατότθτα να παίξει δυνατά (forte) ι ςιγά (piano). Αυτι θ νζα δυνατότθτα δίνει και το όνομά τθσ ςτο όργανο (pianoforte = ςιγά-δυνατά). Η εξζλιξθ των πρϊτων πιάνων του μπαρόκ είναι το ςφγχρονο πιάνο. Άλλα πληκτροφόρα του μπαρόκ: τςζμπαλο, εκκλθςιαςτικό όργανο Πνευςτά: τρομπζτα, φυςικό κόρνο, όμποε, φλάουτο, φαγκότο Έγχορδα: βιολί, βιόλα, βιολοντςζλο, κοντραμπάςο Κρουςτά: τφμπανα Johann Sebastian Bach (1685-1750) Γεννθμζνοσ ςτο Άιηεναχ, από οικογζνεια μουςικϊν, ο Μπαχ κα γίνει ο βαςικότεροσ εκπρόςωποσ τθσ εποχισ του Μπαρόκ. Ωσ οργανίςτασ και κάντορασ ςε διάφορεσ Εκκλθςίεσ τθσ Γερμανίασ κα γράψει πολυάρικμα εκκλθςιαςτικά κυρίωσ ζργα, ςυνδεδεμζνα με το λειτουργικό τυπικό τθσ προτεςταντικισ Εκκλθςίασ. Από το 1723

Ιςτορία τθσ Μουςικισ: θμειϊςεισ Οφρςουλα Βρυηάκθ

3

και ωσ το τζλοσ τθσ ηωισ του κα μείνει ςτθν Λειψία ωσ αρχιμουςικόσ ςτθν Εκκλθςία του Αγίου Θωμά. Ο Μπαχ ςτθν εποχι του κα τιμθκεί ωσ δεξιοτζχνθσ οργανίςτασ αλλά όχι ωσ ςυνκζτθσ. χεδόν ζναν αιϊνα μετά, ςτα μζςα του 19ου αιϊνα, κα αναγνωριςτεί θ ςυνκετικι του αξία και κα αρχίςει θ ςυςτθματικι ζκδοςθ των ζργων του. Σημαντικά ζργα του Μπαχ: «Βραδεμβοφργια Κοντςζρτα», «Σο καλϊσ ςυγκεραςμζνο κλειδοκφμβαλο» (48 Πρελοφδια και Φοφγκεσ), «Σα κατά Ματκαίον Πάκθ», «Ορατόριο των Χριςτουγζννων». Η οπερατικι ορχιςτρα τθσ εποχισ του Μπαρόκ

Ερωτήςεισ 1. Πότε τοποκετείται χρονικά θ εποχι του Μπαρόκ; 2. Ποιο ςθμαντικό γεγονόσ ορίηει το τζλοσ τθσ εποχισ του Μπαρόκ; 3. Ποια είναι τα χαρακτθριςτικά τθσ εποχισ του Μπαρόκ; 4. Αναφζρατε μερικοφσ ςθμαντικοφσ ςυνκζτεσ του Μπαρόκ. 5. Ποια μουςικά είδθ του Μπαρόκ γνωρίηετε; 6. Ποια είναι θ πρϊτθ όπερα; Ποιο είναι το κζμα τθσ; 7. Ποιοι γνωςτοί ςυνκζτεσ του Μπαρόκ ζγραψαν όπερεσ; 8. Τπάρχουν όπερεσ μπαρόκ που να παίηονται ςιμερα; 9. Ποιοσ είναι ο βαςικότεροσ εκπρόςωποσ του Μπαρόκ; 10. Ο Μπαχ ιταν δθμοφιλισ ςυνκζτθσ ςτθν εποχι του; 11. Αναφζρατε μερικά ζργα του Μπαχ; 12. Αναφζρατε μερικά μουςικά όργανα τθσ εποχισ του μπαρόκ. 13. Γιατί θ πρϊτθ μορφι πιάνου ονομάςτθκε fortepiano;

Ο Μπαχ κα παντρευτεί δφο φορζσ και κα αποκτιςει ςυνολικά 20 παιδιά. Πολλά από αυτά κα γίνουν επαγγελματίεσ μουςικοί.