ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΗZ ...3 Summary The educational factuality of the...

1

Δ

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ

ΗZ΄ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

ΣΜΖΜΑ : ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ

ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

Θέμα: H ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΣΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΙΚΗ

ΜΔΙΟΝΟΣΗΣΑ ΣΗ ΘΡΑΚΗ: ΣΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΣΟΤ

ΘΔΜΙΚΟΤ ΠΛΑΙΙΟΤ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΦΑΣΔ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΔ

ΠΑΡΔΜΒΑΔΙ

Δπιβλέποςζα: ΠΑΠΑΓΟΠΟΤΛΟΤ ΑΝΓΡΙΑΝΗ

ποςδάζηπια:

ΩΣΗΡΙΟΤ ΚΑΛΟΜΟΙΡΑ

ΑΘΗΝΑ - 2006

2

Πεξίιεςε

Ζ εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο κεηνλνηηθήο Θξάθεο είλαη ηδηαίηεξα

πξνβιεκαηηθή θαη ζπκβάιιεη θαζνξηζηηθά ζηελ αλαπαξαγσγή ηεο θνηλσληθήο

απνκφλσζεο ησλ κεηνλνηηθψλ πνιηηψλ. Ο αλαιθαβεηηζκφο, ην πςειφηαην κέγεζνο ηεο

εθπαηδεπηηθήο δηαξξνήο, ε αλππαξμία θηλεηηθφηεηαο πξνο ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε,

ην κεηέσξν ζεζκηθφ πιαίζην είλαη κφλν θάπνηεο απφ ηηο φςεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

πξνβιήκαηνο ηεο κεηνλφηεηαο.

Ηζηνξηθνί θαη πνιηηηθνί ιφγνη έθαλαλ κέρξη ζήκεξα αλέθηθηε ηελ εθαξκνγή

ξηδηθψλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ. Ζ ππαγσγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνβιήκαηνο

ζηηο δηαθπκάλζεηο ησλ δηαθξαηηθψλ ζρέζεσλ κε ηελ Σνπξθία θαζφξηζε ηηο ζπλαθείο

δηνηθεηηθέο πξαθηηθέο. Ζ πξνζθφιιεζε ζην γξάκκα ηεο ζπλζήθεο ηεο Λνδάλεο, πνπ

ζπληάρζεθε θαηά ηε δεχηεξε δεθαεηία ηνπ αηψλα, δηακνξθψλεη θξίζηκα αθφκα θαη

ζήκεξα ην λνκηθφ θαζεζηψο. Ζ ακεραλία ηεο δηνίθεζεο ζρεηηθά κε ην ραξαθηήξα ηεο

κεηνλφηεηαο ζπληεξεί ηελ έληαζε κε ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο θαη ηελ εθαηέξσζελ

δπζπηζηία.

Οη εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο πνπ πξνσζνχληαη ηα ηειεπηαία δέθα ρξφληα ζην

ειιελφθσλν ηκήκα ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο, αλ θαη ζεκαηνδνηνχλ κηα θξίζηκε

κεηαηφπηζε, δελ κπνξνχλ λα απνδψζνπλ ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα, αλ δελ

ζπλνδεπηνχλ απφ ηε ξηδηθή αλαδηακφξθσζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ θαη απφ ηνλ

ηεξκαηηζκφ ηεο αληηπαξάζεζεο κε ηνπο κεηνλνηηθνχο πνιίηεο. Παξφηη ν δεκφζηνο ιφγνο

ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ κεηνλνηηθνχ δεηήκαηνο έρεη αξρίζεη λα αιιάδεη θαη λα

δηακνξθψλεηαη πιένλ κηα πεξηζζφηεξν θηιφμελε εθδνρή ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο,

απαηηνχληαη αθφκα κεγάιεο πξνζπάζεηεο γηα λα αλαπηπρζεί κηα νινθιεξσκέλε

ζηξαηεγηθή έληαμεο ηεο κεηνλφηεηαο. Ο ρεηξηζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δεηήκαηνο είλαη

θνκβηθφ ζεκείν ζε απηήλ ηελ πνξεία.

3

Summary

The educational factuality of the Thracian minority appears to be thorniness while

contributing decisively to the reproduction of the social isolation for those Thracian

citizens registered as minority’s actual members.

Some partial, though indicative dimensions of the minority’s observed educational

problem are illiteracy, gradual decrement of the actually present students during classes,

absence of every kind of educational mobilization towards tertiary education and a

hovering institutional frame

So far, the perspective of implementing radical reformatory attempts has proved

rather unreachable due to historical and political reasons. The connection of this

educational problem to the fluctuation of the bipartite affairs between Greece and

Turkey appoints the relevant administrative practices. Even nowadays, the legal status is

being crucially modulated by an adherence to the Lausanne’s capitulation phrasing,

which has been formulated during the second decade of the 20th

century. The

administration’s mystification regarding the minority’s character maintains the tension

among its representatives as well as a state of distrust from both sides.

The educational reformation built up the last ten years for the Greek-speaking part

of the minority’s education, though marking a crucial shift, it cannot attribute the

prospective results. This might happen if it was accompanied by a radical

reconditioning of the legal framework plus by the ending of the contraposition to the

minority’s citizens. Though the public discourse considering this issue begins to change

as a more ‘hospitable’ version of the national identity’s notion seems to be in progress,

great efforts are still needed in order to develop an integrated strategy for the minority’s

incorporation. Tackling with the educational problem constitutes a crucial point during

this procedure.

4

Λέμεηο-θιεηδηά

Μεηνλφηεηα, κεηνλνηηθφ δηθαίσκα, κεηνλνηηθή δηεθδίθεζε, κεηνλνηηθή πξνζηαζία,

κεηνλνηηθφο ιφγνο, δεκφζηνο ιφγνο, ηζηνξηθφ πιαίζην, αξρή ηεο ακνηβαηφηεηαο,

δηαθξαηηθέο ζρέζεηο, δηνηθεηηθή πξαθηηθή, ζεζκηθή απηνλνκία, λνκηθφ θαζεζηψο,

λνκηθή θαηνρχξσζε, δηεζλέο δίθαην, δηκεξείο ζπκθσλίεο, έλλνκε ηάμε, εθπαηδεπηηθά

δηθαηψκαηα, εθπαηδεπηηθή δηαξξνή, εθπαηδεπηηθή θαζπζηέξεζε, εθπαηδεπηηθά

πξνγξάκκαηα, εζλνηηθή νκάδα, εζληθή ηαπηφηεηα, πνιηηηζκηθή ηαπηφηεηα, πνιηηηζκηθή

εηεξφηεηα, δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε, πνιππνιηηηζκηθφηεηα, ελζσκάησζε, έληαμε.

5

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ

Δηζαγσγή ............................................................................................................... 7

1. Γεληθά ζηνηρεία γηα ην κνπζνπικαληθφ πιεζπζκφ ηεο Θξάθεο ....................... 9

2. Οη ζπλζήθεο δηακφξθσζεο ησλ πνιηηηθψλ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζρεηηθά κε

ηε κνπζνπικαληθή κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο ................................................................... 13

2.1 Ζ ηδηαηηεξφηεηα ηεο κνπζνπικαληθήο κεηνλφηεηαο .................................... 13

2.2 Ζ θιεξνλνκηά ηεο ζπλζήθεο ηεο Λνδάλεο ................................................. 14

2.3 Οη πνιηηηθέο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ ......... 16

2.4 Μεηά ηνλ β΄ παγθφζκην πφιεκν: κεηνλνηηθή πνιηηηθή ζην θφλην ησλ

δηαθξαηηθψλ ζρέζεσλ ................................................................................................. 17

2.5 Ζ πεξίνδνο ηεο δηθηαηνξίαο θαη ε κεηαπνιίηεπζε ...................................... 19

2.6 Ζ ζηξνθή ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90 ................................................................. 21

3. Σν λνκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Θξάθεο ....... 24

3.1 Ζ λνκηθή θαηνρχξσζε ησλ κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ .............................. 24

3.2. Ζ πξνζηαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ κέζσ δηεζλψλ ζπκβαηηθψλ

θεηκέλσλ ..................................................................................................................... 27

3.3. Σα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα ηεο κεηνλφηεηαο ηεο Θξάθεο ...................... 29

3.3.1. Σν δηεζλέο δίθαην ................................................................................ 29

3.3.2. Ζ ζπλζήθε ηεο Λνδάλεο ..................................................................... 30

3.3.3. Οη ειιελνηνπξθηθέο ζπκθσλίεο .......................................................... 31

3.3.4 Οη ξπζκίζεηο ηνπ ειιεληθνχ δηθαίνπ .................................................... 32

3.3.5. Πξνβιεκαηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ............................. 41

4. Όςεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζηε κεηνλνηηθή Θξάθε ............... 43

4.1. Δλδείμεηο απνηπρίαο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ................. 43

4.1.1. Ζ εθπαηδεπηηθή δηαξξνή θαη ε πζηέξεζε ζε δεμηφηεηεο ..................... 43

4.1.2. Ζ ειιηπήο εμνηθείσζε κε ηελ ειιεληθή γιψζζα ................................. 44

4.1.3. Ο ειιηπήο ζρεδηαζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο .................. 45

4.1.4. Σν πξφβιεκα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ................................. 46

4.2. Σα αίηηα ηεο απνηπρίαο ............................................................................... 47

4.2.1 Σν θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ .................................................. 47

4.2.2 Ζ δπζπηζηία ηεο κεηνλφηεηαο απέλαληη ζηηο αιιαγέο .......................... 48

4.2.3. Ο ραξαθηήξαο ησλ δηνηθεηηθψλ παξεκβάζεσλ ................................... 49

5. Πξνζπάζεηεο αλαβάζκηζεο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο: Σν Πξφγξακκα

«Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ»............................................................................. 51

6

5.1. Φάζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο ......................................................................... 54

α΄ θάζε 1997-2000 ....................................................................................... 54

β΄ θάζε 2002-2004 ....................................................................................... 56

γ΄ θάζε 2005-2007 ........................................................................................ 57

5.2. Ζ λέα αληηκεηψπηζε ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο: Ζ δηαπνιηηηζκηθή

πξνζέγγηζε θαη ε ζπδήηεζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο πνιηηηζκηθήο εηεξφηεηαο ζην πιαίζην

ηνπ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ» ......................................... 59

5.3 Γηαπνιηηηζκηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο: ε ζπκβνιή

ηνπο, ηα φξηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο ......................................................... 62

6. πκπεξάζκαηα ................................................................................................ 69

Βηβιηνγξαθία ....................................................................................................... 70

7

Διζαγυγή

Ζ εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο κνπζνπικαληθήο κεηνλφηεηαο ζηε Θξάθε,

παξά ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ επηρεηξνχληαη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, είλαη ηδηαίηεξα

πξνβιεκαηηθή. Σν κέγεζνο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαξξνήο είλαη πνιχ πςειφ, ε

θηλεηηθφηεηα πξνο ηελ αλψηεξε θαη αλψηαηε εθπαίδεπζε κεδακηλή, ην ζεζκηθφ πιαίζην

ζην νπνίν ζηεξίδεηαη είλαη απνζπαζκαηηθφ θαη αλαληίζηνηρν κε ηηο ζχγρξνλεο

εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Ζ εθπαηδεπηηθή θαζπζηέξεζε αλαπαξάγεη ην δηαρσξηζκφ ηνπ

κεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ θαη ηνλ θαηαδηθάδεη ζε πεξηζσξηνπνίεζε.

Ζ δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο ζηε Θξάθε εκθαλίδεη

αξθεηέο δπζθνιίεο, απφ ηε κηα, γηαηί ζηεξίδεηαη ζε έλα αξθεηά πεξίπινθν λνκηθφ

θαζεζηψο θαη, απφ ηελ άιιε, γηαηί ε ζρεηηθή ζπδήηεζε γηα ηα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα

θαη γηα ηελ εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε ηεο κεηνλφηεηαο δηακνξθψλεηαη ζην πιαίζην

γεληθφηεξσλ παξαδνρψλ γηα ην ραξαθηήξα ηεο κεηνλφηεηαο, ηε θχζε ησλ κεηνλνηηθψλ

δηθαησκάησλ θαη ηα φξηα ησλ κεηνλνηηθψλ δηεθδηθήζεσλ. Αλ πξνζηεζεί ζηα παξαπάλσ

θαη ε έληαμε ηνπ ζέκαηνο ζηα «εζληθψο επαίζζεηα», ιφγσ ησλ ζεσξνχκελσλ

επηπηψζεσλ ησλ κεηνλνηηθψλ δηεθδηθήζεσλ ζηηο ζρέζεηο κε ηελ Σνπξθία, είλαη

θαηαλνεηφ φηη, γηα λα αλαδεηρζνχλ επαξθψο νη φςεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνβιήκαηνο

ηεο κεηνλφηεηαο, είλαη αλαγθαία ε αλαζπγθξφηεζε ηνπ ηζηνξηθνχ πιαηζίνπ

θαηνρχξσζεο θαη άζθεζεο απηψλ ησλ δηθαησκάησλ.

Ζ θαηαλφεζε ησλ ηζηνξηθψλ ζπλζεθψλ πνπ θαζφξηζαλ ηε ζηάζε ηνπ ειιεληθνχ

θξάηνπο απέλαληη ζηε κεηνλφηεηα απνζαθελίδεη πνιιέο πιεπξέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

δεηήκαηνο. Ο ηξφπνο, γηα παξάδεηγκα, κε ηνλ νπνίν νξίδεηαη ε κεηνλνηηθή πξνζηαζία

ζηε πλζήθε ηεο Λνδάλεο θαη ηα δηκεξή θείκελα πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ επεξεάδεη

κέρξη ζήκεξα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο απφ ην δεκφζην ιφγν. Ζ ζχλδεζε,

επηπιένλ, ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο κεηνλφηεηαο κε ηελ εμέιημε ησλ ειιελνηνπξθηθψλ

ζρέζεσλ εξκελεχεη δηάθνξεο αληηθαηηθέο ή πξνβιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο ηεο

ειιεληθήο δηνίθεζεο.

Ζ ελαζρφιεζε κε ην λνκηθφ θαζεζηψο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο αλαδεηθλχεη

πην ζπγθεθξηκέλα ηα πξνβιήκαηα ηεο δηνηθεηηθήο πξαθηηθήο. Ζ απξνζπκία εθ κέξνπο

ηεο δηνίθεζεο λα απνζαθελίζεη θαη λα εθζπγρξνλίζεη ην θαζεζηψο ιεηηνπξγίαο ησλ

κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ είλαη ελδεηθηηθή ηεο ακεραλίαο λα ηνπνζεηεζεί εθ λένπ απέλαληη

8

ζην δήηεκα ηεο ηαπηφηεηαο ηεο κεηνλφηεηαο θαη λα θαζνξίζεη ηελ πξννπηηθή έληαμήο

ηεο, εγθαηαιείπνληαο ηα ηζηνξηθά πξνζρήκαηα ηα νπνία έρεη ζπλεζίζεη λα επηθαιείηαη.

Σν ηειεπηαίν βέβαηα δελ απνθιείεη ηελ πξνψζεζε εθζπγρξνληζηηθψλ

πξσηνβνπιηψλ ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα. Απφ ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90, δελ

ιείπνπλ ηέηνηεο πξσηνβνπιίεο, αλ θαη δελ ζπλνδεχνληαη απφ αληίζηνηρα εγρεηξήκαηα

ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο. Παξφιν πνπ ζπληεξείηαη κηα δηηηή θαη αληηθαηηθή θαηάζηαζε

αθφκα, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ζπλχπαξμε ηνπ μεπεξαζκέλνπ θαη κε ιεηηνπξγηθνχ

ζεζκηθνχ πιαηζίνπ κε ηελ εθζπγρξνληζηηθή θαη «πνιππνιηηηζκηθή» αχξα ησλ

εθπαηδεπηηθψλ εγρεηξεκάησλ, δελ κπνξνχκε παξά λα αλαγλσξίζνπκε φηη ε δηνηθεηηθή

αληηκεηψπηζε ηείλεη λα αιιάμεη ηα ηειεπηαία δέθα ρξφληα.

Ζ εξγαζία απηή δηακνξθψλεηαη κε βάζε ηελ παξαπάλσ πξνβιεκαηηθή. ην

πξψην θεθάιαην πεξηιακβάλνληαη γεληθέο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην κεηνλνηηθφ

πιεζπζκφ, ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη ηε δηνηθεηηθή νξγάλσζή ηνπ. ην δεχηεξν

θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα θπξηφηεξα ηζηνξηθά γεγνλφηα, πνπ απνηέιεζαλ ην

ππφβαζξν ησλ δηνηθεηηθψλ πξαθηηθψλ απέλαληη ζηε κεηνλφηεηα θαη ηελ εθπαίδεπζή

ηεο. Σν ηξίην θεθάιαην αζρνιείηαη κε ηε ξχζκηζε ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη

εληνπίδνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα ηνπ λνκηθνχ θαζεζηψηνο. Σν ηέηαξην

θεθάιαην παξνπζηάδεη ζπλνπηηθά ηα απνγνεηεπηηθά δεδνκέλα ηεο εθπαηδεπηηθήο

πξαγκαηηθφηεηαο θαη ηηο αηηίεο πνπ ηα πξνθαινχλ. Σν ηειεπηαίν θεθάιαην αλαθέξεηαη

ζηηο δξάζεηο θαη ηηο δηαπνιηηηζκηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ επηρεηξεί ην πξφγξακκα

«Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ». Αλαπηχζζεηαη, επηπιένλ, έλαο πξνβιεκαηηζκφο

γηα ην πεξηερφκελν θαη ηα φξηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηέηνησλ πξνζεγγίζεσλ.

ηφρνο είλαη λα δηαθαλεί ε εμέιημε ησλ δηνηθεηηθψλ παξεκβάζεσλ ζην

ζπγθεθξηκέλν δήηεκα θαη λα ζηγνχλ νη ηζηνξηθέο θαη πνιηηηθέο ζπληζηψζεο ηνπο. Ζ

εξγαζία απηή, σζηφζν, δελ κπνξεί λα αλαθεξζεί εμαληιεηηθά ζε φιεο ηηο δηαζηάζεηο

ηνπ δεηήκαηνο νχηε θαη λα πεξηιάβεη απζηεξέο ελλνηνινγήζεηο ησλ ζπδεηνχκελσλ

πεδίσλ.

9

1. Γενικά ζηοισεία για ηο μοςζοςλμανικό πληθςζμό ηηρ Θπάκηρ

Βάζεη ησλ πηζηνπνηεηηθψλ εγθαηάζηαζεο πνπ δφζεθαλ κεηαμχ 1923 θαη 1933, νη

κνπζνπικάλνη ηεο Θξάθεο αλέξρνληαλ ζε 106.000, πνζνζηφ 27% επί ηνπ πιεζπζκνχ

ηεο πεξηνρήο. ήκεξα ππνινγίδεηαη φηη ν αξηζκφο ηνπο αλέξρεηαη πεξίπνπ ζηηο 80.000

θαη φηη εκθαλίδεη ζαθή πησηηθή ηάζε ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο.1 Πξέπεη λα

ζεκεησζεί φηη νη κφλεο απνγξαθέο πνπ έρνπλ θαηαγξάςεη ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε

ζξεζθεία θαη ηε γιψζζα είλαη ησλ εηψλ 1928, 1940 θαη 1951.2 Γηα απηφ θαη δελ

ππάξρνπλ επίζεκα ζηνηρεία απφ ηελ Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία αιιά ππνινγηζκνί

ζηε βάζε, π.ρ., ησλ εγγεγξακκέλσλ ζε εθινγηθνχο θαηαιφγνπο ή ηνπ αξηζκνχ ησλ

καζεηψλ ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ.

Χο πξνο ηελ εζλνηηθή θαηαγσγή ππνινγίδεηαη φηη 48% ησλ κνπζνπικάλσλ είλαη

ηνπξθηθήο, 35% πνκαθηθήο θαη 17% αζηγγαληθήο θαηαγσγήο.3 Καηά λνκφ, ηα πνζνζηά

ησλ κνπζνπικάλσλ ζηνπο λνκνχο Ρνδφπεο, Ξάλζεο θαη Έβξνπ είλαη 61,16%, 43,9%

θαη 6,25% αληίζηνηρα.4

Κπξίαξρε γιψζζα ηεο κεηνλφηεηαο είλαη ε ηνπξθηθή εμαηηίαο θαη ηνπ γεγνλφηνο

φηη απνηειεί ηε γιψζζα ηεο εθπαίδεπζεο ηεο κεηνλφηεηαο. Ζ εθδνρή ηεο ηνπξθηθήο πνπ

κηιηφηαλ παξαδνζηαθά απφ ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο εληάζζεηαη ζηελ νκάδα δηαιέθησλ

ησλ ηνπξθηθψλ ησλ Βαιθαλίσλ ή ηεο Ρνχκειεο, ζχκθσλα κε ηελ ηνπξθηθή νξνινγία5.

ήκεξα, σζηφζν, νη ηνπηθέο δηάιεθηνη ηείλνπλ λα εθηνπηζηνχλ απφ ηελ επίζεκε κνξθή

ηεο ηνπξθηθήο γιψζζαο, ε νπνία εμάιινπ είλαη ε γιψζζα ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ. Ζ

γιψζζα ησλ Πνκάθσλ εληάζζεηαη ζηηο λφηηεο ζιαβηθέο γιψζζεο θαη παξνπζηάδεη

νκνηφηεηεο θαη κε ηα βνπιγαξηθά θαη κε ηα ζιαβνκαθεδνληθά. εκαληηθφ ηκήκα ησλ

1 Μαπξνκκάηεο Γ., 2005, Σα Παηδηά ηεο Καιθάηδαο. Δθπαίδεπζε, Φηώρεηα θαη Κνηλσληθόο Απνθιεηζκόο ζε

κηα Κνηλόηεηα Μνπζνπικάλσλ ηεο Θξάθεο. Μεηαίρκην, ζει. 72.

2 Αζεκαθνπνχινπ Φ., Υξεζηίδνπ-Ληνλαξάθε ., 2002,. Ζ Μνπζνπικαληθή Μεηνλόηεηα ηεο Θξάθεο θαη νη

Διιελνηνπξθηθέο ρέζεηο. Δθδφζεηο Ληβάλε, ζει. 231.

3 Αζεκαθνπνχινπ Φ., Υξεζηίδνπ-Ληνλαξάθε ., 2002, Ζ Μνπζνπικαληθή Μεηνλόηεηα ηεο Θξάθεο θαη νη

Διιελνηνπξθηθέο ρέζεηο. Δθδφζεηο Ληβάλε, ζει. 232.

4 Κάηζηθαο Υ., 1999, Δθηόο “Σάμεο” ην “Γηαθνξεηηθό”; Tζηγγάλνη, Μεηνλνηηθνί, Παιηλλνζηνύληεο θαη

Αιινδαπνί ζηελ Διιεληθή Δθπαίδεπζε. Gutenberg (β΄ έθδνζε), ζει. 178.

5 Μπέεο ., 2002, Όςεηο Γισζζηθνύ Ζγεκνληζκνύ ζηελ Πεξίπησζε ησλ Γισζζηθώλ Μεηνλνηήησλ ζηελ

Διιάδα, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο,

ζει. 328, θαη Μπαιηζηψηεο Λ., 2003, Γισζζηθή Δηεξόηεηα ζηελ Διιάδα, ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 38.

10

Πνκάθσλ εγθαηαιείπεη ηε κεηξηθή ηνπ γιψζζα θαη πηνζεηεί ηελ ηνπξθηθή,6 γεγνλφο

πνπ ηξνθνδνηεί έληνλν πξνβιεκαηηζκφ απφ ειιεληθήο πιεπξάο θαη εγγξάθεηαη ελίνηε

ζηελ αδπλακία ησλ ειιεληθψλ θπβεξλήζεσλ λα ελζσκαηψζνπλ ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο

κεηνλνηηθνχο θαη ζηελ επηηπρεκέλε πξνζπάζεηα ηδηνπνίεζεο ηνπο απφ ηνλ ηνπξθηθφ

εζληθηζκφ.7 Πάλησο, πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη ε πηνζέηεζε ηεο

ηνπξθηθήο σο γιψζζαο θχξνπο απφ ηνπο Πνκάθνπο είλαη θαηλφκελν πνπ αλάγεηαη ζηνλ

ηξφπν ελζσκάησζεο ηνπο ζηηο θνηλφηεηεο ηεο χζηεξεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο θαη

εκθαλίδεηαη ήδε απφ ηηο αξρέο ηνπ 20νπ

αηψλα.8 Tέινο, ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ ηζηγγάλσλ

ηεο πεξηνρήο έρεη σο κεηξηθή γιψζζα ηελ ηνπξθηθή. Σε ξνκαλί κηινχλ ιίγνη ελήιηθεο

ηζηγγάλνη ησλ λεφηεξσλ νηθηζκψλ, απηψλ δειαδή πνπ δεκηνπξγήζεθαλ γχξσ ή κεηά ην

1923.9

ην πιαίζην ηεο θαηνρχξσζεο ελφο είδνπο ζεζκηθήο απηνλνκίαο ηεο

κεηνλφηεηαο, δηαηεξείηαη ε κνπθηεία σο ηδηαίηεξε κνξθή δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο. Οη

ηξεηο κνπθηήδεο ηεο Θξάθεο, ηεο Κνκνηελήο θαη ηνπ Γηδπκφηεηρνπ δηνξίδνληαη πιένλ

απφ ην ειιεληθφ θξάηνο. Ο δηνξηζκφο ηνπο επηθπξψζεθε λνκνζεηηθά κε ην πξνεδξηθφ

δηάηαγκα ηεο 24/12/1990, πνπ θαηαξγεί ην λνκηθφ πξνεγνχκελν ηνπ λφκνπ 2345/1920.

Οη κνπθηήδεο έρνπλ γλσκνδνηηθέο ή απνθαζηζηηθέο αξκνδηφηεηεο, δηνηθεηηθνχ ή

δηθαζηηθνχ ραξαθηήξα, γηα δεηήκαηα ζρεηηθά κε ην γάκν, ην δηαδχγην, ηα θιεξνλνκηθά

δηθαηψκαηα, ηε δηαρείξηζε ησλ κνπζνπικαληθψλ πεξηνπζηψλ (βαθνχθηθα). Ηδηαίηεξν

πξνβιεκαηηζκφ έρεη πξνθαιέζεη ε ζπκβαηφηεηα ησλ δηθαζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ησλ

κνπθηήδσλ κε ην χληαγκα θαη γεληθά ηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε, θαζψο έρεη ζεσξεζεί

φηη αληηβαίλεη ζηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ.10

Ζ δηαηήξεζε ηεο δηθαηνδνηηθήο

6 ε νξηζκέλεο πεξηνρέο, φπσο ζην λνκφ Ρνδφπεο, ε πνκαθηθή ρξεζηκνπνηείηαη απφ νκηιεηέο άλσ ησλ 40

εηψλ (Μπαιηζηψηεο Λ., 2003, Γισζζηθή Δηεξόηεηα ζηελ Διιάδα, ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 41).

7 Βι. Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθε. Σν Παξάδεηγκα

ησλ Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 88. Όπσο αλαθέξεη ε . Σξνπκπέηα, νη ειιεληθέο θπβεξλήζεηο ζε

κηα πξνζπάζεηα πξνζηαζίαο ησλ Πνκάθσλ απφ ηελ ηνπξθηθή επίδξαζε, δηαηήξεζαλ ηε ρξήζε ηνπ αξαβηθνχ

αιθαβήηνπ ζηα ζρνιηθά βηβιία κέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ ‘70 ζε πνιιά πνκαθνρψξηα! Οη ζπλέπεηεο κηαο ηέηνηαο

επηινγήο γηα ηελ εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε ησλ Πνκάθσλ αιιά θαη γηα ηελ αλαπαξαγσγή ησλ πνιιαπιψλ

ηεξαξρήζεσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο κεηνλφηεηαο είλαη πξνθαλείο.

8 Μπαιηζηψηεο Λ., 2003, Γισζζηθή Δηεξόηεηα ζηελ Διιάδα. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 40.

9 Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο. Σν Παξάδεηγκα

ησλ Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 165 θαη 185 ζει.

10 Υξηζηφπνπινο Γ., 2006, Θξάθε: Όςεηο ηεο Μεηαπνιίηεπζεο ζηε Μεηνλνηηθή Πνιηηηθή. Πεξηνδηθφ Θέζεηο,

ηεχρνο 96.

11

αξκνδηφηεηαο εξκελεχεηαη θαη σο κηα ζθφπηκε πξαθηηθή εθ κέξνπο ηεο δηνίθεζεο λα

αλαπαξάγεη ηε ζεζκηθή θαζπζηέξεζε ηεο κεηνλφηεηαο.11

Οη βαζηθέο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο ζρεηίδνληαη

κε κηθξήο έθηαζεο αγξνηηθή θαη θηελνηξνθηθή παξαγσγή θαη κηζζσηή εξγαζία ζηε

βηνκεραλία ή ηε βηνηερλία. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο αζρνιηφηαλ παξαδνζηαθά κε

ηελ θηελνηξνθηθή θαη αγξνηηθή παξαγσγή. Παξάγνληα αλαζηαιηηθφ γηα ηελ

νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο κεηνλφηεηαο απνηεινχζε ε δηαηήξεζε ηνπ θαζεζηψηνο ηεο

«επηηεξνχκελεο δψλεο» ζηα βφξεηα ζχλνξα σο ην 1996. Σν θαζεζηψο απηφ επεξέαδε

ηδηαίηεξα ηνπο Πνκάθνπο, δηφηη ε πιεηνςεθία ηνπο δηέκελε ζε απηήλ ηελ πεξηνρή. Απφ

ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’60 δηακνξθψλνληαη λένη φξνη ζηελ ηνπηθή αγνξά πνπ

σζνχλ ζηαδηαθά αξθεηνχο κεηνλνηηθνχο ζηε κεηαλάζηεπζε πξνο ηα αζηηθά θέληξα

αιιά θαη πξνο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Καζνξηζηηθά ζπλέβαιε ζε απηφ ε καδηθή

κεηαλάζηεπζε ησλ πιεηνλνηηθψλ ηελ ίδηα πεξίνδν, πνπ δεκηνχξγεζε λέεο ζπλζήθεο

δήηεζεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηα αζηηθά θέληξα ηεο πεξηνρήο. Δπηπιένλ, αλαπηπμηαθά

πξνγξάκκαηα απφ ην 1978 σο 1984 είραλ σο ζπλέπεηα ηελ εκθάληζε λέσλ

βηνκεραληθψλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ

θαηαζθεπαζηηθφ θιάδν12

.

Σα παξαπάλσ πξνθάιεζαλ αλαδηαξζξψζεηο ζηε δνκή ησλ παξαδνζηαθψλ

θνηλνηήησλ. Αξθεηνί κεηνλνηηθνί εξγάδνληαη πιένλ ζηα αζηηθά θέληξα σο κηζζσηνί ή

εκεξνκίζζηνη, κε ρεηξφηεξνπο φξνπο φκσο απφ ηνπο πιεηνλνηηθνχο εξγάηεο. Δπίζεο

είλαη ζπλήζε ηα θαηλφκελα αλαζθάιηζηεο εξγαζίαο θαη επνρηαθήο απαζρφιεζεο ή

απαζρφιεζεο ζε κηθξνχ κεγέζνπο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο δελ πξνζθέξνπλ νχηε

εξγαζηαθή ζηαζεξφηεηα νχηε ηθαλνπνηεηηθέο ακνηβέο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε ζνβαξή

θξίζε ζηελ θαιιηέξγεηα ησλ θαπλψλ, παξαδνζηαθή αγξνηηθή απαζρφιεζε γηα ηνπο

κεηνλνηηθνχο, θαζηζηά αθφκα πην πξνβιεκαηηθή ηελ εηθφλα ηεο νηθνλνκηθήο

θαηάζηαζήο ηνπο.

Οη νηθνλνκηθέο αλαδηαξζξψζεηο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ θαη ε φμπλζε ηεο αλεξγίαο

αιιά θαη νη ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο εξγαζηαθήο θαη θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηνλνηηθψλ

11 Βι. ζρεηηθφ άξζξν ηνπ Κ. Σζηηζειίθε ζηελ εθεκ. Διεπζεξνηππία, 4/6/2006, κε ηίηιν Ζ Λνδάλε, ε

Ακνηβαηόηεηα θαη ν Μνπθηήο.

12 Ζ νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα επλνήζεθε απφ ην λ. 289/3-4-1976 πνπ πξνέβιεπε επλντθνχο φξνπο

δαλεηνδφηεζεο γηα αλέγεξζε βηνκεραληθψλ ζπγθξνηεκάησλ θαη επηρνξεγήζεηο ηεο νηθνδνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο

(Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο. Σν Παξάδεηγκα ησλ

Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 97).

12

(κε επαξθήο γλψζε ηεο γιψζζαο, αξλεηηθά θνηλσληθά ζηεξεφηππα) εληζρχνπλ ηε

δηακφξθσζε ελφο πνιιαπιά ηεξαξρεκέλνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο, πνπ πξννξίδεη

ηνπο εξγαδφκελνπο ηεο κεηνλφηεηαο γηα ηηο θαηψηεξεο νηθνλνκηθέο βαζκίδεο ή ηνπο

πεξηζσξηνπνηεί.13

Οη εξγαδφκελνη ηεο κεηνλφηεηαο θαηαιακβάλνπλ ηηο πην ρεηξφηεξεο

ζέζεηο ζηελ αγνξά, ππάγνληαη ζε άηππεο ζρέζεηο εξγαζίαο ρσξίο λνκηθή πξνζηαζία θαη,

φπσο έρεη αλαδεηρζεί απφ ζρεηηθέο έξεπλεο, πθίζηαληαη ελίνηε άληζε ζε ζρέζε κε ηνπο

πιεηνλνηηθνχο εξγάηεο κεηαρείξηζε εθ κέξνπο αξκφδησλ θξαηηθψλ αξρψλ (Πεξηθέξεηα,

Ννκαξρία, ΟΑΔΓ).14

13 Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο, Σν Παξάδεηγκα

ησλ Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 94-107.

14 ρεηηθή έξεπλα ζηηο ηνπηθέο αγνξέο εξγαζίαο θαη εηδηθά ζηνλ θιάδν ηνπ ελδχκαηνο, φπνπ απαζρνινχληαη

πνιιέο κνπζνπικάλεο εξγαδφκελεο, έρεη δηεμαρζεί απφ ην ΗΝΔ ηεο ΓΔΔ (Πεηξάθε Γ., Ρπικφλ-Ληλάξδνο Π. Ο

Κιάδνο ηνπ Δλδύκαηνο ζην Ννκό Ξάλζεο: Oη Δξγαζηαθέο ρέζεηο, ε Σνπηθή Αγνξά Δξγαζίαο θαη νη Γπλαηόηεηεο

Δπηζεηηθήο Αλαδηάξζξσζεο). Βι. θαη ην άξζξν ηεο Γ. Πεηξάθε ηελ Ξάλζε θαη ζην Λαύξην: Tαμηθέο Γηαζηάζεηο ηνπ

Μεηνλνηηθνύ ζηελ Διιάδα. Πεξηνδηθφ χγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

13

2. Οι ζςνθήκερ διαμόπθυζηρ ηυν πολιηικών ηος ελληνικού κπάηοςρ

ζσεηικά με ηη μοςζοςλμανική μειονόηηηα ηηρ Θπάκηρ

2.1 Ζ ηδηαηηεξόηεηα ηεο κνπζνπικαληθήο κεηνλόηεηαο

Ζ γεηηλίαζε κε ηελ Σνπξθία, κηα ρψξα πνπ ζα κπνξνχζε λα κεηαηξαπεί ζε

θέληξν εζληθήο αλαθνξάο γηα έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο κνπζνπικαληθήο κεηνλφηεηαο,

θαζνξίδεη ηηο πνιηηηθέο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο απφ ηε δεθαεηία ηνπ ’20 νπφηε θαη

θαηνρπξψλεηαη λνκηθά ε χπαξμε κεηνλφηεηαο ζηε Θξάθε κε ηε ζπλζήθε ηεο Λνδάλεο.

Έηζη, ελψ ηα ειιεληθά ζχλνξα ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα πεξηιάκβαλαλ αξθεηέο άιιεο

«εζληθέο» ή «εζλνηηθέο» κεηνλφηεηεο (Κνπηζφβιαρνη Πίλδνπ, εθαξαδίηεο Δβξαίνη,

ζιαβφθσλνη, Σζάκεδεο), δελ ζεσξήζεθε φηη αληηπξνζσπεχνπλ φκνηνπο θηλδχλνπο γηα

ηε ζπλνρή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Ζ πνιηηηθή φκσο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζρεηηθά κε

ηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο ήηαλ αλαπφθεπθηα ππνθείκελε ζηηο δηαθπκάλζεηο ησλ

ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ.

Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη ε νλνκαζία ηεο κεηνλφηεηαο ηεο Θξάθεο απνηειεί πεγή

ακεραλίαο κέρξη ηηο κέξεο καο. Σα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο ραξαθηεξίδνληαη

κνπζνπικάλνη, Έιιελεο κνπζνπικάλνη, Παιαηνκνπζνπικάλνη, Οζσκαλνί,

ηνπξθφθσλνη, ηνπξθνγελείο, Έιιελεο ηνπξθηθήο θαηαγσγήο, Παιαηφηνπξθνη θ.ιπ.

Βάζεη ηεο νξνινγίαο πνπ θαζηέξσζε ε πλζήθε ηεο Λνδάλεο, ε κεηνλφηεηα

ραξαθηεξίδεηαη επίζεκα κέρξη ζήκεξα σο ζξεζθεπηηθή, παξά ην γεγνλφο φηη δηδάζθεηαη

ε ηνπξθηθή γιψζζα ζηα κεηνλνηηθά ζρνιεία. Aπφ ηελ άιιε πιεπξά, κνινλφηη, ε

πλζήθε ηεο Λνδάλεο αλαθέξεηαη ζε κε κνπζνπικαληθέο θνηλφηεηεο ηεο

Κσλζηαληηλνχπνιεο, γηα ηνλ εγρψξην δεκφζην ιφγν, είλαη δεδνκέλε ε χπαξμε

«ειιεληθήο» κεηνλφηεηαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο.

Σν φλνκα ηνπ «άιινπ» ζηε ρψξα καο πξνθαιεί πνιιά πξνβιήκαηα θαη απηφ δελ

κπνξεί παξά λα ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηξφπν πνπ έρεη εκπεδσζεί ε ζπγθξφηεζε ηεο

ειιεληθήο εζληθήο ηαπηφηεηαο βάζεη ελφο κνληέινπ εζληθήο θαζαξφηεηαο, πνπ δελ

αθήλεη ηδηαίηεξν ρψξν γηα παξεθθιίζεηο απφ ηε γισζζηθή, ζξεζθεπηηθή θαη εζλνηηθή

νκνηνγέλεηα. Ζ ελαιιαθηηθή επηινγή ηεο εζληθήο ζπγθξφηεζεο κε ζπλεθηηθή αξρή ηηο

έλλνηεο ηεο ηζνλνκίαο θαη ηζνπνιηηείαο δελ επδνθίκεζε ηδηαίηεξα ζηελ ειιεληθή

πεξίπησζε. Έηζη κνηξαία ν φξνο κεηνλφηεηα παξαπέκπεη ζε θάηη μέλν πξνο ην έζλνο, ζε

14

θάηη επηθίλδπλν γηα ηελ ίδηα ηελ θξαηηθή ππφζηαζε θαη ηελ εζληθή θπξηαξρία.15

Γηα λα

θαηαλνήζνπκε ηνπο φξνπο κε ηνπο νπνίνπο δηακνξθψλεηαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ

ειιεληθνχ θξάηνπο απέλαληη ζηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο, είλαη αλαγθαία κηα

πξνζπάζεηα λα αλαδεηρζνχλ ηα βαζηθφηεξα γεγνλφηα πνπ δεκηνχξγεζαλ ην ππφβαζξν

γηα ηε ζπγθεθξηκέλε αληηκεηψπηζε ηνπ κεηνλνηηθνχ δεηήκαηνο.

2.2 Ζ θιεξνλνκηά ηεο ζπλζήθεο ηεο Λνδάλεο

Ζ κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο πξνέθπςε ζην πιαίζην ηεο εμαίξεζεο απφ ηελ

ππνρξεσηηθή αιιαγή πιεζπζκψλ βάζεη ηεο πλζήθεο ηεο Λνδάλεο ην 1923.

Δμαηξέζεθε, φπσο θαη ε ειιεληθή κεηνλφηεηα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, κε αλαθνξά ην

ζξεζθεπηηθφ θξηηήξην θαηφπηλ ζρεηηθήο επηκνλήο ηεο ηνπξθηθήο πιεπξάο γηα ιφγνπο

πνιηηηθήο ζθνπηκφηεηαο. ηε πλζήθε ηεο Λνδάλεο αλαθέξνληαη ελαιιαθηηθά θαη νη

φξνη Έιιελεο θαη Σνχξθνη. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ε ζξεζθεία δελ ρξεζίκεπε παξά σο

«ακάρεην ηεθκήξην ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο».16

Θεσξήζεθε δειαδή πεξηζζφηεξν

αμηφπηζην θξηηήξην απφ απηφ ηεο γιψζζαο ιφγσ ηεο παξάδνζεο ησλ κηιέη, ησλ

απηνδηνηθνχκελσλ ζξεζθεπηηθψλ θνηλνηήησλ, πνπ ήηαλ θπξίαξρνο ζεζκφο δηνηθεηηθήο

νξγάλσζεο ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Ζ παξάδνζε απηή δηακφξθσζε ηηο

πξνυπνζέζεηο ζχλδεζεο εζλφηεηαο θαη ζξεζθείαο. Δμάιινπ ε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο

εζλψλ ζηα Βαιθάληα άξρηζε θαζπζηεξεκέλα θαη δελ είρε εκπεδσζεί σο ηηο αξρέο ηνπ

20νπ

αηψλα ε ζχλδεζε ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο κε ηε γιψζζα.17

Οη θεκαιηθνί πνπ είραλ

επηθξαηήζεη ζηελ Σνπξθία θαη ην αλεμίζξεζθν ειιεληθφ θξάηνο πνπ επηθαινχληαλ

ηαθηηθά ηελ αξρή ησλ εζλνηήησλ θαη ηελ εζλνινγηθή ππεξνρή ζηηο δηεθδηθήζεηο

15 Μήιιαο Ζ., 2002, Ζ Γπζθνιία Πξνζέγγηζεο ηνπ Θέκαηνο «Μεηνλόηεηεο», ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ

Διιάδα, Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο, ζει. 25.

16 Μαπξνγνξδάηνο Γ. Θ., 2003, Οη Δζληθέο Μεηνλόηεηεο, ζηνλ ηφκν Ηζηνξία ηεο Διιάδαο ηνπ 20νπ αηώλα,

1922-1940, ν Μεζνπόιεκνο, Βηβιηφξακα, ζει. 11, θαη Μπαιηζηψηεο Λ., 1997, Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Μεηνλνηηθή

Δθπαίδεπζε ζηε Γπηηθή Θξάθε, ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ

Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή, ζει. 319.

17 Γηα απηφ άιισζηε ζηελ αληαιιαγή δελ ζπκπεξηιήθζεζαλ άιινη κνπζνπικάλνη πνπ θαηνηθνχζαλ ζηνλ

ειιεληθφ ρψξν, φπσο νη Αιβαλνί ηεο Θεζπξσηίαο (Ζξαθιείδεο Α., 2002, Σα Αίηηα ηεο Διιεληθήο Αληηκεηνλνηηθήο

ηάζεο από ην 1945 έσο ήκεξα, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ

θαη Γεληθήο Παηδείαο, ζει. 44).

15

εδαθηθήο επέθηαζεο φια ηα πξνεγνχκελα ρξφληα18

δελ ζα ήηαλ εχινγν λα πηνζεηήζνπλ

ζξεζθεπηηθφ θξηηήξην αληαιιαγήο, αλ απηφ δελ ζπλδεφηαλ κε εζληθά ραξαθηεξηζηηθά.

Ζ Σνπξθία επέκεηλε ζην ζξεζθεπηηθφ ραξαθηήξα ηεο κεηνλφηεηαο ιφγσ ηεο

επηζπκίαο ηεο λα απαιιαγεί απφ ηηο αληηθεκαιηθέο πηέζεηο ησλ Παιαηνκνπζνπικάλσλ,

πξνζθνιιεκέλσλ ζηε ζξεζθεία θαη ηελ παξάδνζε Σνχξθσλ, πνπ επηθξαηνχζαλ ζηε

Θξάθε ή έζπεπζαλ λα κεηαθηλεζνχλ εθεί κεηά ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηεο

Λνδάλεο. Οη Παιαηνκνπζνπικάλνη απνηεινχζαλ κηα ξεβαλζηζηηθή νκάδα

εθηνπηζκέλσλ απφ εδάθε πνπ είραλ πξφζθαηα απνιεζζεί θαη ππεξάζπηδαλ κηα εθδνρή

ηνπ ηνχξθηθνπ εζληθηζκνχ ζηεξηγκέλε ζηελ ηζιακηθή ππεξνρή. Ζ εζληθηζηηθή ηδενινγία

ησλ Παιαηνκνπζνπικάλσλ ήηαλ μέλε πξνο ηελ ηφηε θπξίαξρε «εζληθηζηηθή εθδνρή ηνπ

θξαηηθνχ εθζπγρξνληζκνχ», ε νπνία ζηφρεπε ζηελ θαηαζθεπή εζληθήο αθήγεζεο

εζλνηηθνχ ηχπνπ19

, ππνηάζζνληαο ην ιατθφ ζξεζθεπηηθφ αίζζεκα ζηα λέα δεδνκέλα ηνπ

θνζκηθνχ θξάηνπο.20

Απφ απηή ηελ θαηάζηαζε πξνζπάζεζε λα επσθειεζεί ε ειιεληθή θπβέξλεζε

εληζρχνληαο ηε ζξεζθεπηηθή ηαπηφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Θξάθεο. Ζ εγεζία ησλ

Παιαηνκνπζνπικάλσλ κάιηζηα αλέιαβε ηε δηνίθεζε ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο

Θξάθεο. Ζ απξνθάιππηε εχλνηα ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο απέλαληί ηνπο κέρξη ην ηέινο

ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’20 ήηαλ ε αηηία ησλ επαλεηιεκκέλσλ δηακαξηπξηψλ ηεο Σνπξθίαο

18 Ο Βεληδέινο είρε ρξεζηκνπνηήζεη ην επηρείξεκα ηεο εζλνινγηθήο ζχλζεζεο ζηε πλδηάζθεςε Δηξήλεο ηνλ

Φεβξνπάξην ηνπ 1919 ζην Παξίζη, ζην δηπισκαηηθφ πφιεκν πνπ δηεμαγφηαλ ηφηε κεηαμχ Διιάδαο θαη Βνπιγαξίαο.

Σν ίδην επηρείξεκα γηα εζλνινγηθή αιινίσζε ππέξ ηεο Διιάδνο κεηά ηελ πξνζέιεπζε Διιήλσλ πξνζθχγσλ απφ ηελ

Αλ. Θξάθε ρξεζηκνπνίεζε ν Βεληδέινο θαη ζηε πλδηάζθεςε Δηξήλεο ην Ννέκβξην ηνπ 1922 ζηε Λνδάλε (Γηβάλε

Λ., 2001, Ζ Δδαθηθή Οινθιήξσζε ηεο Διιάδαο (1830-1947). Απφπεηξα Παηξηδνγλσζίαο. Καζηαληψηεο, ζει. 591-595

θαη 611-613).

19 Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην ζρεηηθφ άξζξν ηνπ Σνχξθνπ ζπγγξαθέα G. Κeyder (Keyder G., Ηζηνξία θαη

Γεσγξαθία ηνπ Σνπξθηθνύ Δζληθηζκνύ, ζην Γξαγψλα Θ., Μπηξηέθ Φ., 2006, Διιάδα θαη Σνπξθία. Πνιίηεο θαη Έζλνο

Κξάηνο. Αιεμάλδξεηα. ζει. 29-44), φπνπ ζηνηρεηνζεηείηαη ε άπνςε φηη ε βαζηθή ηδενινγία θηλεηνπνίεζεο πνπ

επέιεμε ην θεκαιηθφ θξάηνπο ήηαλ ν εθδπηηθηζκφο θαη φρη ν ηζιακηζκφο, πνπ ζα ζπλεπαγφηαλ ζεσξήζεηο

πνιηηηζκηθήο δηαθνξάο κε ηε Γχζε. Δπηπιένλ, επεηδή ζπγθξνηήζεθε ζην θφλην ησλ ινηπψλ βαιθαληθψλ εζληθηζκψλ

θαη αληηπαξαζεηηθά κε απηνχο, ε επηινγή ηνπ κχζνπ ηεο εζληθήο θαζαξφηεηαο ζπγθάιπςε ζε ηέηνην βαζκφ ηελ

πνιπκνξθία ηνπ νζσκαληθνχ παξειζφληνο πνπ δεκηνπξγήζεθε ελ ηέιεη κηα άγνλε κνξθή εζληθηζκνχ θαη κηα εληειψο

επηλνεκέλε εθδνρή ηεο ηζηνξίαο.

20 ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε πξαγκαηνπνηήζεθε ε κεηάθξαζε ηνπ θνξαλίνπ απφ ηα αξαβηθά ζηα ηνπξθηθά,

αληηθαηαζηάζεθε ην αξαβηθφ αιθάβεην κε ηνπξθηθφ, θαζηεξψζεθε θνζκηθφ δίθαην ζηε ζέζε ηνπ ηζιακηθνχ θαη

ηέζεθαλ ζηνλ έιεγρν ηνπ θξάηνπο ηα ζξεζθεπηηθά θέληξα κεηά ηελ ίδξπζε ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο ην 1924

(Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο. Σν Παξάδεηγκα ησλ

Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 28).

16

ζην πκβνχιην ηεο Κνηλσλίαο ησλ Δζλψλ (K.η.Δ.) γηα θαθή κεηαρείξηζε ηεο

κεηνλφηεηαο.

2.3 Οη πνιηηηθέο ηνπ ειιεληθνύ θξάηνπο ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ

Ζ πνιηηηθή επηινγή ηεο ελίζρπζεο ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο

κεηνλφηεηαο θαη ηεο απξνθάιππηεο ζηήξημεο ησλ Παιαηνκνπζνπικάλσλ

αλαζεσξήζεθε ηελ πεξίνδν 1928-1930, κε θνξπθαία ζηηγκή ηελ ππνγξαθή ηνπ

ειιελνηνπξθηθνχ πκθψλνπ Φηιίαο απφ ηνλ Ηζκέη Ηλνλνχ θαη ηνλ Διεπζέξην Βεληδέιν.

ην πιαίζην ηεο ειιελνηνπξθηθήο πξνζέγγηζεο απηήο ηεο πεξηφδνπ, δηψρζεζαλ ηα

αληηθεκαιηθά ζηνηρεία, ηδξχζεθε ηνπξθηθφ πξνμελείν θαη θαζηεξψζεθε ην ιαηηληθφ

αιθάβεην αληί ηεο αξαβηθήο, πνπ είρε δηαηεξεζεί σο ην ’29 γηα λα εκπνδίζεη ηελ

επηθνηλσλία κε ηελ Σνπξθία. Απηήλ ηελ πεξίνδν ε εγεζία ηεο κεηνλφηεηαο αιιάδεη θαη

αξρίδεη λα δηαδίδεηαη ν ηνπξθηθφο εζληθηζκφο. Ηδξχεηαη δε ην πξψην κεηαξξπζκηζηηθφ

ζρνιείν θαηά ην θεκαιηθφ πξφηππν θαη ηίζεηαη αίηεκα αληηθαηάζηαζεο ηνπ ηζιακηθνχ

Γηθαίνπ απφ ην ειιεληθφ Γίθαην, ην νπνίν φκσο δελ έγηλε απνδεθηφ απφ ηελ ειιεληθή

πιεπξά.21

H άζθεζε αθνκνησηηθψλ πνιηηηθψλ απφ ηελ πιεπξά ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο

απέλαληη ζηηο κεηνλφηεηεο, ηππηθή γηα φια ηα εζληθά θξάηε ηεο πεξηφδνπ, έζεζε ζην

ζηφραζηξν ηηο κεηνλνηηθέο γιψζζεο (π.ρ., ησλ ιαβνκαθεδφλσλ, ησλ Δβξαίσλ) κέζσ

ηεο εθαξκνγήο ζπγθεθξηκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ηεο θαζηέξσζεο ηεο

ειιεληθήο σο γιψζζαο ηεο εθπαίδεπζεο.22

Χζηφζν νη πνιηηηθέο απηέο δελ κπνξνχζαλ

λα ζπκπεξηιάβνπλ κε ηνπο ίδηνπο φξνπο θαη ηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο. ε απηήλ ηελ

πεξίπησζε ππήξρε αλαγλψξηζε ηεο εζληθήο δηαρσξηζηηθήο γξακκήο, γηα απηφ θαη δελ

επηρεηξήζεθε γισζζηθή αθνκνίσζε.

Σν ζχζηεκα πξνζηαζίαο ηεο κνπζνπικαληθήο κεηνλφηεηαο απφ ην 1923

δηακνξθψλεηαη κε αλαθνξά ζηνλ πξνεζληθφ ζεζκφ ησλ κηιέη, φπσο αλαθέξζεθε

παξαπάλσ. Tαπηφρξνλα, εθαξκφζηεθε ε ηαθηηθή ηεο «ελζθελψζεσο» ειιεληθψλ

21 Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο. Σν Παξάδεηγκα

ησλ Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 42.

22 Ζ βεληδειηθή πνιηηηθή απείρε απφ ηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ απαγφξεπζεο ηεο γιψζζαο θαζψο ζεσξήζεθε

φηη θάηη ηέηνην ζα είρε ζπλέπεηεο εηο βάξνο ηεο εζληθήο ζπλείδεζεο ησλ κεηνλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζα αθχξσλε ηηο

πξνζπάζεηεο αθνκνίσζεο δηά ηεο ρξεζηήο δηνηθήζεσο. ε ηέηνηνπ είδνπο θαηαζηαιηηθά κέηξα πξνρψξεζε ην

θαζεζηψο ηνπ Μεηαμά κε ζχκαηα θπξίσο ηνπο ζιαβφθσλνπο θαη ηνπο Κνπηζφβιαρνπο.

17

πιεζπζκψλ εθεί φπνπ νη κεηνλνηηθνί πιεζπζκνί εκθαλίδνληαλ ζπκπαγείο. Ζ

εγθαηάζηαζε πξνζθχγσλ κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή ήηαλ ην γεγνλφο πνπ

δηαθνξνπνίεζε ξηδηθά ηελ πιεζπζκηαθή ζχλζεζε ηεο πεξηνρήο κεηά ην 1924.

Ζ Διιάδα δεζκεπφηαλ σο πξνο ηελ πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ απφ ηε δηεζλή

έλλνκε ηάμε πνπ εμέθξαδε ε Kνηλσλία ησλ Δζλψλ κεηά ηνλ α΄ παγθφζκην πφιεκν, ε

νπνία απνηεινχζε ηνλ θχξην ζεζκφ λνκηθήο θαηνρχξσζεο ησλ κεηνλνηηθψλ

δηθαησκάησλ. Δίρε κάιηζηα ππνγξάςεη εηδηθή ζχκβαζε καδί κε ηε πλζήθε ησλ

εβξψλ ην 1920. Αλ πξνζηεζεί ζε απηφ θαη ε ζχλαςε δαλείνπ απφ ηελ Κνηλσλία ησλ

Δζλψλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ, είλαη θαηαλνεηφ φηη δελ ππήξραλ

πεξηζψξηα γηα παξαβηάζεηο ηνπ δφγκαηνο ηεο εηξεληθήο ζπλχπαξμεο κε ηνπο γείηνλεο

θαη ηεο πξνζηαζίαο ησλ κεηνλνηήησλ. Δηδηθά ζηελ πεξίπησζε ηεο κεηνλφηεηαο ηεο

Θξάθεο, ην ειιεληθφ θξάηνο ππήξμε ηδηαίηεξα πξνζεθηηθφ ζηηο θηλήζεηο ηνπ.

Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε βεληδειηθή πνιηηηθή ηεο πεξηφδνπ 1928-1930.

Ζ χπαξμε φκνξνπ θξάηνπο πνπ ζπλεπαγφηαλ άκεζν θίλδπλν αληίδξαζεο, αιιά θαη ην

θαζεζηψο «ακνηβαίαο νκεξίαο» πνπ ίζρπε γηα ηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο θαη ηε

κεηνλφηεηα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο επέβαιαλ ηελ παξαπάλσ ζηάζε.23

2.4 Μεηά ηνλ β΄ παγθόζκην πόιεκν: κεηνλνηηθή πνιηηηθή ζην θόλην ησλ

δηαθξαηηθώλ ζρέζεσλ

Ζ δεχηεξε θάζε ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ πνπ θαζφξηζε ηελ ηχρε ηεο

κεηνλφηεηαο αξρίδεη κεηά ην ηέινο ηνπ β΄ παγθνζκίνπ πνιέκνπ ζε θιίκα ακνηβαίαο

πξνζέγγηζεο ιφγσ ηεο εηζφδνπ θαη ησλ δχν ρσξψλ ζηε Βνξεηναηιαληηθή πκκαρία.

Δίλαη ε πεξίνδνο πνπ ε ειιεληθή θπβέξλεζε πξνσζεί ηελ ίδξπζε κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ

(ηα νπνία κάιηζηα ζην λνκνζεηηθφ δηάηαγκα 3065 ηεο 6.10.1954 ραξαθηεξίδνληαη

23 Αληηζηνίρσο πξνζεθηηθέο έσο θαη ακήραλεο ήηαλ νη θηλήζεηο θαη φζνλ αθνξά ηνπο ιαβνκαθεδφλεο, ιφγσ

θφβνπ γηα πξφθιεζε αληηδξάζεσλ εθ κέξνπο ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ελψ αληίζεηα ζηελ πεξίπησζε

ησλ Δβξαίσλ ηεο Θεζζαινλίθεο πνπ δελ ππήξρε θακία αλαθνξά ηεο κεηνλφηεηαο ζε φκνξν θξάηνο, ε βεληδειηθή

αληίιεςε δελ αλαγλψξηζε θαλ απνδεθηφ ζπλνκηιεηή παξά ην φηη απνηεινχζαλ πιεζπζκηαθά θαη νηθνλνκηθά πνιχ

ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο πφιεο, ην ζεκαληηθφηεξν σο ην 1912 (Μαπξνγνξδάηνο Γ. Θ., 2003, Οη Δζληθέο Μεηνλόηεηεο

ζηνλ ηφκν Ηζηνξία ηεο Διιάδαο ηνπ 20νπ αηώλα, 1922-1940, ν Μεζνπόιεκνο. Βηβιηφξακα, ζει. 22-25).

18

«ηνπξθηθά»24

), ππνγξάθεη ζπκθσλία γηα ηε δπλαηφηεηα Σνχξθσλ δαζθάισλ (ησλ

κεηαθιεηψλ, φπσο νλνκάζηεθαλ) λα δηδάζθνπλ ζε απηά. Απνζαθελίδεη επηπιένλ ην

θαζεζηψο ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο εληάζζνληαο ηα ζηελ ηδησηηθή εθπαίδεπζε, αθνχ νη

πφξνη ηνπο πξνέξρνληαη απφ ηα βαθνχθηα θαη ηηο ζπλδξνκέο ησλ καζεηψλ αιιά δηνξίδεη

θαη Έιιελεο δαζθάινπο.25

Καηά ηε δηεηία 1953-1954, επήιζε ινηπφλ κηα πξνζσξηλή άλνημε ησλ

ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ. ε απηή ηε θάζε έγηλαλ νη ζνβαξέο παξαρσξήζεηο ηεο

Διιάδαο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Οη ειιεληθέο ππνρσξήζεηο

σζηφζν ζεσξείηαη φηη απνζθνπνχζαλ ζηε βειηίσζε ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ

πξνθεηκέλνπ λα παξαρσξεζνχλ αληαιιάγκαηα γηα ηνπο Έιιελεο ηεο

Κσλζηαληηλνχπνιεο, ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν, ηελ Ίκβξν θαη ηελ Σέλεδν θαη δελ

θαίλεηαη λα είραλ ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο έληαμεο ηεο κεηνλφηεηαο ζηελ ειιεληθή

θνηλσλία.26

Ζ ειιεληθή πνιηηηθή ηεο πεξηφδνπ ππαγνξεχηεθε θαη απφ ηε δηάζεζε ελίζρπζεο

ηνπ ηνπξθηθνχ ραξαθηήξα ηεο κεηνλφηεηαο έλαληη ησλ Πνκάθσλ, πνπ επεηδή ήηαλ

ζιαβφθσλνη θαη θαηνηθνχζαλ ζηα ειιελνβνπιγαξηθά ζχλνξα, ζεσξήζεθε φηη ππήξρε

θίλδπλνο πξνζεηαηξηζκνχ ηνπο απφ ηε Βνπιγαξία, εηδηθά κεηά ηηο επηζεηηθέο θηλήζεηο

απηήο ηεο ρψξαο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ β΄ παγθφζκηνπ πνιέκνπ. Σν δφγκα ηνπ «απφ

βνξξάλ» θηλδχλνπ ζπληζηνχζε θξίζηκε πιεπξά ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο απφ

ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ κέρξη ηελ φμπλζε ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ ηε δεθαεηία ηνπ

’50, νπφηε θαη ην ελδηαθέξνλ ζηξάθεθε ζην δήηεκα ηεο Κχπξνπ.27

24 Ν.Γ, 3065 ηεο 6.10.1954 (ΦΔΚ Α΄ 239, 1954): Πεξί ηξφπνπ ηδξχζεσο θαη ιεηηνπξγίαο Σνπξθηθψλ

ρνιείσλ ηνηρεηψδνπο Δθπαηδεχζεσο Γπηηθήο Θξάθεο θαη Ρπζκίζεσο Εεηεκάησλ ηηλψλ Αθνξψλησλ εηο ηελ

Δπνπηείαλ απηψλ θαη ηνπο Δπηζεσξεηάο Σνπξθηθψλ ρνιείσλ Γπηηθήο Θξάθεο. Ο εζληθφο ραξαθηεξηζκφο ηεο

κεηνλφηεηαο πξνέθπςε θαηφπηλ ηνπξθηθψλ πηέζεσλ απηήλ ηελ πεξίνδν (βι. Μπαιηζηψηεο Λ., Σζηηζειίθεο Κ., 2001,

Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ηεο Θξάθεο. πιινγή Ννκνζεζίαο, ρόιηα. Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 36).


ησλ Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή, ζει. 43-44.

26 Βι. Νηθνιαθφπνπινο Ζ., 2002, Ζ Δθινγηθή πκπεξηθνξά ηεο Μνπζνπικαληθήο Μεηνλόηεηαο ζηε Θξάθε

ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο, ζει. 142.

χκθσλα κε ηελ άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα, ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία αθέζεθαλ ζηελ ηχρε ηνπο, ρσξίο λα γίλεη

νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα λα κεηαηξαπνχλ ζε παξάγνληεο πξνζαξκνγήο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, αλ φρη αθέζεθαλ

έξκαηα ηνπ αλεξρφκελνπ ηνπξθηθνχ εζληθηζκνχ πνπ έπαηξλε ζηαδηαθά ηε ζέζε ηεο παιηάο εζλνηηθήο ζπλείδεζεο, ε

νπνία ήηαλ θαηάινηπν ηεο νξγάλσζεο ηνπ κηιέη.



19

ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’50, ε θαηάζηαζε ησλ κεηνλνηήησλ ζε Διιάδα θαη

Σνπξθία δηακνξθψζεθε ζην θφλην ησλ αληηπαξαηηζέκελσλ εζληθψλ δηεθδηθήζεσλ γηα

ηελ Κχπξν. Σα ειιεληθφ αίηεκα ηεο έλσζεο φμπλε κε θαζνξηζηηθφ ηξφπν ηηο

ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο θαη πξψην ζχκα ηεο φμπλζεο ππήξμε ε ειιεληθή κεηνλφηεηα

ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο.28

Σν ειιεληθφ θξάηνο σζηφζν δελ πξνβαίλεη ζε αληίπνηλα

εθείλε ηελ πεξίνδν, επηρεηξψληαο λα πξνβάιεη ζηε δηεζλή θνηλφηεηα ηελ εηθφλα ρψξαο

πνπ πξνζηαηεχεη ηηο κεηνλφηεηεο θαη λα πξνηδεάζεη έηζη γηα ηελ νξζή κεηαρείξηζε ηεο

ηνπξθηθήο θνηλφηεηαο ζε πεξίπησζε έλσζεο κε ηελ Κχπξν.29

2.5 Ζ πεξίνδνο ηεο δηθηαηνξίαο θαη ε κεηαπνιίηεπζε

Σηο παξαπάλσ ηζνξξνπίεο αλαηξέπεη ε εγθαζίδξπζε ηεο ζηξαηησηηθήο

δηθηαηνξίαο ην 1967, ε νπνία πξνβαίλεη ζε ζεηξά δηνηθεηηθψλ κέηξσλ πνπ έζεηαλ ζε

αζθπθηηθφ θινηφ ηε κεηνλφηεηα. ηα κέηξα απηά πεξηιακβάλνληαλ ε παξεκπφδηζε ηεο

αγνξάο αθηλήησλ, ηεο έθδνζεο επαγγεικαηηθψλ αδεηψλ θαη δαλείσλ, ε κε αλαγλψξηζε

ηίηισλ ηδηνθηεζίαο, ν απνθιεηζκφο ησλ κεηνλνηηθψλ απφ ηελ απαζρφιεζε ζηελ

ειιεληθή δηνίθεζε θαη ηα ζψκαηα αζθαιείαο, νη παξεκβάζεηο ζηε δηαρείξηζε ηεο

βαθνπθηθήο πεξηνπζίαο κε ηελ θαζαίξεζε ησλ εθιεγκέλσλ κειψλ ηεο δηνίθεζήο ηνπο.

Παξάιιεια ηδξχζεθε ε Δηδηθή Παηδαγσγηθή Αθαδεκία ηεο Θεζζαινλίθεο (ΔΠΑΘ) κε

ζηφρν ηνλ έιεγρν ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη, γηα ηνλ ίδην ιφγν, παξαρσξήζεθαλ

εθηεηακέλεο εμνπζίεο ζηα απηνδηνηθεηηθά φξγαλα, πνπ έθηαλαλ κέρξη θαη ηνλ

θαζνξηζκφ ησλ ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ. Δπηπιένλ, ε αξρή ηεο ακνηβαηφηεηαο, πνπ

ππνγξακκίδεη ην θαζεζηψο ακνηβαίαο νκεξίαο γίλεηαη ζπρλά αληηθείκελν αλαθνξάο.

Σε δεθαεηία ηνπ ’70, νη κεηαπνιηηεπηηθέο θπβεξλήζεηο ζέηνπλ ζε πξνηεξαηφηεηα

ην δήηεκα ηεο Θξάθεο θαζψο ππνρσξεί ην δφγκα ηνπ «απφ βνξξάλ θηλδχλνπ» θαη νη

εμειίμεηο ζην Κππξηαθφ δελ επηηξέπνπλ πιένλ άιιεο δπλακηθέο πξσηνβνπιίεο ζε απηφλ

28 Ζξαθιείδεο Α., 2004, Ζ Διιάδα θαη ν εμ Αλαηνιώλ Κίλδπλνο. Αδηέμνδα θαη Γηέμνδνη. Πφιηο, ζει. 40, 75-

76, 318. Όπσο αλαθέξεηαη, ηα βίαηα επεηζφδηα θαη νη βηαηνπξαγίεο ελαληίνλ ησλ ειιεληθψλ πεξηνπζηψλ μέζπαζαλ

αξρηθά κε αθνξκή ηε δηαδήισζε γηα ην Κππξηαθφ θαη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζε απηά έπαημε ε νξγάλσζε «Ζ Κχπξνο

Δίλαη Σνπξθηθή».



20

ηνλ ηνκέα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Ζ Θξάθε ζεσξείηαη πεξηνρή πςειήο εζληθήο

πξνηεξαηφηεηαο θαζψο ζπλδέεηαη κε ηελ αζθάιεηα ησλ αλαηνιηθψλ ζπλφξσλ. Ζ

πεξηνρή θξίλεηαη σο ηδηαίηεξα ππνβαζκηζκέλε θαη απνθιεηζκέλε απφ θάζε αλαπηπμηαθφ

πξφγξακκα, κε απνηέιεζκα λα νδεγείηαη ζε καξαζκφ θαη εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε ν

πιεηνλνηηθφο πιεζπζκφο ηεο. Ζ πξφζεζε γηα αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο κε ζηφρν ηελ

ελδπλάκσζε ηνπ πιεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ εθδειψζεθε κε κηα ζεηξά πξσηνβνπιηψλ,

φπσο ηελ ίδξπζε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο ην 1973 θαη ηελ παξνρή θηλήηξσλ ζε

κέιε ηεο κεηνλφηεηαο γηα κεηεγθαηάζηαζε ζε άιιεο πεξηνρέο.

Όζνλ αθνξά ην δήηεκα ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο, ην 1977 εηζάγνληαη νη

λφκνη 694 θαη 695, πνπ πξνζπαζνχλ λα ξπζκίζνπλ ζπλνιηθά ην δήηεκα ηεο κεηνλνηηθήο

εθπαίδεπζεο θαη απνηεινχλ κέρξη ζήκεξα ζεκειηψδε λνκνζεηήκαηα ηεο εζσηεξηθήο

έλλνκεο ηάμεο, φπσο ζα δνχκε. Ο λφκνο 694/1977 επηθαιείηαη εθ λένπ ηελ αξρή ηεο

ακνηβαηφηεηαο ζπλδένληαο ηελ ηχρε ηεο κεηνλφηεηαο κε ηελ εμέιημε ησλ

ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ θαη ζεζπίδεη δπλαηφηεηα αλάκεημεο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο

ζηε δηνίθεζε ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε επίθιεζε ηεο

αξρήο ηεο ακνηβαηφηεηαο, δπν δεθαεηίεο κεηά ηελ απνδπλάκσζε ηεο ειιεληθήο

κεηνλφηεηαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, δελ αληηζηνηρνχζε ζηε λέα θαηάζηαζε

πξαγκάησλ θαη ιεηηνχξγεζε σο ηξνρνπέδε γηα ηελ επίιπζε δηαθφξσλ εθπαηδεπηηθψλ

δεηεκάησλ ηεο θαηά πνιχ κεγαιχηεξεο πιεζπζκηαθά κεηνλφηεηαο ηεο Θξάθεο, φπσο

ζα δνχκε αλαιπηηθά παξαθάησ.

Σε δεθαεηία ηνπ ’80, κε ηνλ λφκν 1091/1980,30

επηρεηξήζεθε ε αλαζεψξεζε ηνπ

θαζεζηψηνο δηαρείξηζεο ηεο βαθνπθηθήο πεξηνπζίαο θαη ηνπ ζεζκνχ ησλ κνπθηεηψλ. Ο

κνπθηήο κεηαηξέπεηαη ζε αλψηεξν δεκφζην ππάιιειν. Ζ πξσηνβνπιία απηή είλαη

ελδεηθηηθή ησλ παιηλδξνκήζεσλ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο κεηαμχ δχν πνιηηηθψλ

απέλαληη ζηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο: Ζ κηα ήηαλ λα ζηεξηρζεί ην ζχζηεκα κεηνλνηηθήο

πξνζηαζίαο ζε έλα είδνο πξνεζληθήο απηνλνκίαο, πνπ απέξξεε απφ ηελ απηνδηνηθεηηθή

παξάδνζε ησλ νζσκαληθψλ ρξφλσλ θαη ζεκειησλφηαλ ζηε ζπλζήθε ηεο Λνδάλεο. Ζ

άιιε ήηαλ λα επεθηαζεί θαη ζηε κεηνλφηεηα ην δηνηθεηηθφ κνληέιν ηνπ ειιεληθνχ

θξάηνπο ζην πιαίζην ηνπ πληάγκαηνο θαη ηνπ ειιεληθνχ ζεζκηθνχ ζπζηήκαηνο.

Πξφθεηηαη γηα έλα δίιεκκα απέλαληη ζην νπνίν ζηέθεηαη ακήραλε ε ειιεληθή δηνίθεζε

30 «Πεξί Γηνηθήζεσο θαη Γηαρεηξίζεσο ησλ Βαθνπθίσλ ηεο Μνπζνπικαληθήο Μεηνλφηεηαο εηο ηελ Γπηηθήλ

Θξάθελ θαη ησλ Πεξηνπζηψλ απηψλ», ΦΔΚ 267, ηεχρνο 1, 20-11-1980, ζει. 3347-3350.

21

θαη γηα απηφ αλαπαξάγνληαη επί ζεηξά εηψλ φκνηα πξνβιήκαηα ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ

κεηνλνηηθψλ δεηεκάησλ.31

Σν 1985 δεκηνπξγείηαη εηδηθή ππεξεζία ηνπ ππνπξγείνπ Δξγαζίαο πνπ πξνσζεί

ηε κεηαδεκφηεπζε πνιηηψλ ηεο κεηνλφηεηαο πξνο ην ιεθαλνπέδην Αηηηθήο,

θηλεηνπνηψληαο ηνπο κέζσ ππνζρέζεσλ γηα παξνρή εξγαζίαο θαη ζηεγαζηηθά δάλεηα, κε

ηελ πξνυπφζεζε φκσο λα δηαγξαθνχλ απφ ηνπο εθινγηθνχο θαηαιφγνπο ηεο πεξηνρήο

ηνπο. Οη κεηνλνηηθνί εγθαζίζηαληαη ζηελ πεξηνρή ηνπ Γθαδηνχ θαη ηηο γεηηνληθέο

ζπλνηθίεο, φπνπ ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ ’70 έρνπλ κεηαλαζηεχζεη κέιε ηεο

κεηνλφηεηαο (πξνεξρφκελα θπξίσο απφ ηα πην αδχλακα ζηξψκαηα πνπ ζπληζηνχζαλ νη

Αζίγγαλνη ηεο κεηνλφηεηαο), ζε κηα πξνζπάζεηα αλαδήηεζεο εξγαζίαο ζε βηνκεραληθά

θέληξα (Αζήλα, Διεπζίλα, Αζπξφππξγνο), ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο απνκφλσζεο ηεο

Θξάθεο.32

Οη αθνινπζνχκελεο πνιηηηθέο πάλησο ζεκαηνδνηνχλ κηα πξψηε ζηξνθή πξνο

κεζφδνπο ειέγρνπ ηνπ κεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ πνπ δελ έρνπλ άκεζα θαηαζηαιηηθφ

ραξαθηήξα. Παξάιιεια, ηνλ Ηνχλην ηνπ 1988, θαηαξγήζεθε θαη ην άξζξν 19 ηνπ

Κψδηθα Διιεληθήο Ηζαγέλεηαο, πνπ επέηξεπε ηελ αθαίξεζε ηζαγέλεηαο ζε φζνπο

αιινγελείο εγθαηαιείπνπλ ην ειιεληθφ έδαθνο ρσξίο πξφζεζε παιηλλφζηεζεο, φπσο

ραξαθηεξηζηηθά αλαθεξφηαλ. Σν άξζξν 19 έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζηηο ειιεληθέο

θπβεξλήζεηο λα ζηεξνχλ ζε πνιιά κέιε ηεο κεηνλφηεηαο επί δεθαεηίεο ηελ ειιεληθή

ηζαγέλεηα ρσξίο θακηά αθξνακαηηθή δηαδηθαζία.

2.6 Ζ ζηξνθή ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟90

ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90, κεηαηνπίδεηαη ν πνιηηηθφο ιφγνο αλαθνξηθά κε

ην κεηνλνηηθφ δήηεκα. Ζ Θξάθε θαη νιφθιεξε ε Βφξεηα Διιάδα ηείλεη λα κεηαηξαπεί

ζε ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο πεξηνρή ελφςεη ησλ πνιηηηθψλ εμειίμεσλ ζηα Βαιθάληα. Ζ

έλαξμε αλαπηπμηαθψλ έξγσλ ζηελ πεξηνρή γίλεηαη εζληθή ππφζεζε. πδεηηέηαη


ηεχρνο 96.

32 Αβξακνπνχινπ Δ., Καξαθαηζάλεο Λ., 2002, Γηαδξνκέο ηεο Σαπηόηεηαο: Από ηε Γπηηθή Θξάθε ζην Γθάδη.

Αλαζηνραζκνί θαη πγθξνύζεηο ζηε Γηακόξθσζε πιινγηθώλ Σαπηνηήησλ. Ζ Πεξίπησζε ησλ Σνπξθόθσλσλ

Μνπζνπικάλσλ ζην Γθάδη. Πεξηνδηθφ Θέζεηο, ηεχρνο 79.

22

ηδηαίηεξα ν καξαζκφο ηνπ πιεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ αιιά απνηειεί θξίζηκε παξάκεηξν

ηνπ δεκφζηνπ ιφγνπ θαη ε αμηνπνίεζε ηνπ δπλακηθνχ ηεο κεηνλφηεηαο. Αλαγλσξίδεηαη

πιένλ ε αλάγθε ππέξβαζεο ησλ δηαθξίζεσλ ηνπ παξειζφληνο πξνθεηκέλνπ λα

μεπεξαζηεί ν θιεηζηφο ραξαθηήξαο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Σν 1995 ζεζπίδεηαη ζεηηθή

δηάθξηζε γηα ηελ εηζαγσγή απνθνίησλ Λπθείνπ ηεο κεηνλφηεηαο ζηελ ηξηηνβάζκηα

εθπαίδεπζε θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα θαηάηαμεο απνθνίησλ ηεο ΔΠΑΘ ζε απηήλ. Σν

1996 θαηαξγείηαη ην θαζεζηψο επηηεξνχκελεο δψλεο πνπ ίζρπε κεηαπνιεκηθά ζηελ

ειιελνβνπιγαξηθή ζπλνξηαθή γξακκή.

Ζ κεηαζηξνθή ηεο επίζεκεο ειιεληθήο ζηάζεο θαζνξίζηεθε απφ ην γεληθφηεξν

πιαίζην ζπδήηεζεο ησλ κεηνλνηηθψλ δεηεκάησλ πνπ ε θαηάξξεπζε ησλ ρσξψλ ηνπ

ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ δεκηνχξγεζε. Έλαο λένο ιφγνο πεξί δηθαησκάησλ αλαδχεηαη

εθείλε ηελ πεξίνδν γηα λα αληηκεησπηζηνχλ νη θξαδαζκνί πνπ πξνθαινχληαη απφ ηε

δηαζάιεπζε ησλ πξνεγνχκελσλ πνιηηηθψλ θαη εζληθψλ ηζνξξνπηψλ. Σν ηζρχνλ σο ηφηε

θαζεζηψο πξνζηαζίαο ησλ κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ δελ κπνξεί λα θαιχςεη έλα

πιήζνο εηδηθψλ πεξηπηψζεσλ «κεηνλνηηθήο παξνπζίαο» πνπ ηίζεληαη ζην επίθεληξν ηνπ

δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο33

θαη, επηπιένλ, αλαδεηνχληαη λέεο πνιηηθέο ιχζεηο ζηε ζέζε

απηψλ πνπ ίζρπζαλ κεηαπνιεκηθά. Σέινο, εζληθά ζέκαηα, πνπ απνπζίαδαλ πνιιέο

δεθαεηίεο απφ ηνλ νξίδνληα ησλ ελδηαθεξφλησλ ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο,

φπσο ην βνξεηνεπεηξσηηθφ, εκθαλίδνληαη εθ λένπ ζην πξνζθήλην. Ζ Διιάδα,

πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα αξζξψλεη ιφγν γηα ηα δηθαηψκαηα ηεο ειιεληθήο θαηαγσγήο

κεηνλφηεηαο, νθείιεη λα πξνβάιιεη ηελ εηθφλα ρψξαο πνπ ελζσκαηψλεη ηηο κεηνλφηεηεο

ζην εζσηεξηθφ ηεο βάζεη ησλ αξρψλ ηεο ηζνπνιηηείαο θαη ηζνλνκίαο.

Μαδί κε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ γηα ηηο εμειίμεηο ζηα Βαιθάληα, δεκηνπξγείηαη θαη ε

αλεζπρία γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κέρξη ηφηε ρεηξηζκψλ ζρεηηθά κε ην

κεηνλνηηθφ δήηεκα. Έηζη κέξνο ηνπ πνιηηηθνχ θφζκνπ πηνζεηεί πξννδεπηηθά ηελ

αληίιεςε φηη ηα δηνηθεηηθά κέηξα πνπ εθαξκφδνληαη φρη απιψο απνηπγράλνπλ λα

επηιχζνπλ ηα πξνβιήκαηα πνπ ππάξρνπλ, αιιά δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηελ Σνπξθία λα

παξεκβαίλεη ζε εζσηεξηθά δεηήκαηα θαη, επηπιένλ, ζπλεπηθνπξνχλ ηελ ηαχηηζε ηνπ

πιεζπζκνχ ηεο κεηνλφηεηαο κε ηνλ «αληίπαιν εζληθφ πφιν».

πλνςίδνληαο, ην κεηνλνηηθφ πξφβιεκα πξνέθπςε θαηά ηε δηαδηθαζία εδαθηθήο

νινθιήξσζεο ηεο Διιάδαο ηελ πεξίνδν 1913-1922, νπφηε θαη θάπνηα ηκήκαηα ηεο

33 Σζηηζειίθεο Κ., 1997, Σα Γηθαηώκαηα ησλ Μεηνλνηήησλ. Από ηε Ννκηθή Καηνρύξσζε ζηελ Δθαξκνγή.

Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

23

ειιεληθήο επηθξάηεηαο εκθάληδαλ κεγάιε εζλνηηθή πνηθηιία. Ζ θαηάζηαζε

επηρεηξήζεθε λα εμνκαιπλζεί κε κεηαθηλήζεηο πιεζπζκψλ θαη ππνρξεσηηθέο

αληαιιαγέο αιιά θαη κέζσ ηεο εγθαηάζηαζεο ησλ πξνζθχγσλ ψζηε λα δεκηνπξγεζεί

εζληθή νκνηνγέλεηα ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο. Ζ βαζηθή ηάζε φζνλ αθνξά ηελ

αληηκεηψπηζε ησλ κεηνλνηήησλ ήηαλ ε άζθεζε αθνκνησηηθψλ πνιηηηθψλ. Απφ απηέο

εμαηξέζεθε ε κνπζνπικαληθή κεηνλφηεηα ιφγσ ηνπ ηδηαίηεξνπ θαζεζηψηνο πνπ

θαηνρχξσλε γηα ηα κέιε ηεο λνκηθά δηθαηψκαηα. Ζ ζρέζε ελφο ηκήκαηνο ηεο

κεηνλφηεηαο κε γεηηνληθή ρψξα ζηάζεθε θαζνξηζηηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηεο εθ

κέξνπο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο, νη πνιηηηθέο ηνπ νπνίνπ δηακνξθψλνληαη ζην θφλην ησλ

ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ θαη λνκηκνπνηoχληαη κέζσ ηεο επίθιεζεο ηεο αξρήο ηεο

ακνηβαηφηεηαο.

Ζ ελ ιφγσ αξρή θαη ε αλαθνξά ζην λνκηθφ θαζεζηψο πνπ παγηψλεη ε ζπλζήθε

ηεο Λνδάλεο αλαθιήζεθαλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο σο απαιιαθηηθά επηρεηξήκαηα γηα ηηο

επζχλεο ησλ θξαηηθψλ πνιηηηθψλ ζην πιαίζην ελφο λνκηθηζηηθνχ πνιηηηθνχ ιφγνπ,

θπξίαξρνπ κέρξη πξφζθαηα ζηε ρψξα καο. χκθσλα κε απηφλ, ε χπαξμε ηεο

κεηνλφηεηαο είλαη ζέκα λνκηθφ θαη ηα κεηνλνηηθά δηθαηψκαηα πξνθχπηνπλ κφλν απφ

φζα ην εζληθφ δίθαην θαη νη δηεζλείο ζπλζήθεο νξίδνπλ ξεηά. Ζ ξχζκηζε δε εηδηθψλ

λνκηθψλ δεηεκάησλ δελ θξίλεηαη απαξαίηεηε εθφζνλ ε αξρή ηεο κε δηάθξηζεο

ζεσξείηαη απφ κφλε ηεο επαξθήο γηα λα δηαζθαιίζεη ηελ ηζνπνιηηεία. Σα κεηνλνηηθά

δηθαηψκαηα δελ ζεσξνχληαη ζπιινγηθά αιιά αηνκηθά ππαγφκελα ζηελ θαηεγνξία ησλ

αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ θαη ν εζλνηηθφο απηνπξνζδηνξηζκφο είλαη λφκηκνο κφλν ζε

αηνκηθφ επίπεδν.

Ο δεκφζηνο ιφγνο κέρξη πνιχ πξφζθαηα αξληφηαλ λα θάλεη ηνκή ζε απηφ ην

θξίζηκν δήηεκα, εγθαηαιείπνληαο ηελ ηππνιαηξία θαη ηελ ακπληηθή ζηάζε, θαη λα

παξαθνινπζήζεη φρη κφλν ηε δηεζλή ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηε κεηνλνηηθή πξνζηαζία

αιιά θαη ηα ζρεηηθά εγρεηξήκαηα έληαμεο θαη ελζσκάησζεο ησλ κεηνλνηήησλ πνπ εδψ

θαη δεθαεηίεο αθνινπζνχληαη ζε άιιεο ρψξεο.34

34 Ζξαθιείδεο Α., 2002, Σα Αίηηα ηεο Διιεληθήο Αληηκεηνλνηηθήο ηάζεο από ην 1945 έσο ήκεξα, ζηνλ ηφκν

Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα, Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο, ζει. 53-54 θαη

Ζξαθιείδεο Α., 2004, Ζ Διιάδα θαη ν εμ Αλαηνιώλ Κίλδπλνο. Αδηέμνδα θαη Γηέμνδνη, Πφιηο, ζει. 303.

24

3. Σο νομικό πλαίζιο λειηοςπγίαρ ηυν μειονοηικών ζσολείυν ηηρ Θπάκηρ

3.1 Ζ λνκηθή θαηνρύξσζε ησλ κεηνλνηηθώλ δηθαησκάησλ

Ζ γέλλεζε θαη ηελ εμέιημε ηνπ έζλνπο-θξάηνπο είλαη ε γελεζηνπξγφο αηηία ηνπ

θαηλνκέλνπ ησλ κεηνλνηήησλ. Ζ ζξεζθεπηηθή, γισζζηθή ή εζληθή δηαθνξνπνίεζε

πιεζπζκψλ ζηα πιαίζηα ηνπ έζλνπο-θξάηνπο έγηλε αληηθείκελν λνκηθήο πξνζηαζίαο. Σν

θαζεζηψο πξνζηαζίαο ηεο κεηνλνηηθήο εηεξφηεηαο, κέζσ ηεο ιήςεο ζεηηθψλ κέηξσλ,

πξνθχπηεη σο αληηζηάζκηζκα ζηηο αληζφηεηεο πνπ πθίζηαληαη ζε ζρέζε κε ηελ

πιεηνςεθία.35

H πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ λνείηαη κε δχν ηξφπνπο: αθελφο, σο

λνκηθή εμνκνίσζε κε ηνλ ππφινηπν πιεζπζκφ κέζσ ηεο ρνξήγεζεο ππεθνφηεηαο θαη,

αθεηέξνπ, σο ίζε πξφζβαζε ζηα δηθαηψκαηα πνπ ζπλεπάγεηαη ν ζεζκφο ηεο

ππεθνφηεηαο. Γηα λα ππάξμεη φκσο ίζε πξφζβαζε, επεηδή νη ζπλζήθεο είλαη ηδηαίηεξεο

θαη αλφκνηεο ζε ζρέζε κε ηνπο ινηπνχο πνιίηεο, απαηηείηαη αλαγλψξηζε εηδηθψλ

δηθαησκάησλ. Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο γηα παξάδεηγκα ζηελ εθπαίδεπζε γηα ηα κέιε

ηεο κεηνλφηεηαο ζεκειηψλεη ηελ ππνρξέσζε ηεο πνιηηείαο λα παξέρεη δηαθνξεηηθή

εθπαίδεπζε ζηα κέιε ηεο.36

Ζ ζεηηθή πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ γίλεηαη αληηιεπηή σο αλάγθε κεηά ην

ηέινο ηνπ α΄ παγθνζκίνπ πνιέκνπ. Ζ Κνηλσλία ησλ Δζλψλ ιεηηνπξγεί σο εγγπεηήο ησλ

κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ, φπσο απηά δηαηππψλνληαη ζε κηα ζεηξά δηκεξψλ ζπκβάζεσλ

θαη κνλνκεξψλ δεζκεχζεσλ. Παξά ηαχηα, ε λέα ηάμε πξαγκάησλ πνπ πξνθχπηεη κεηά

ηνλ β΄ παγθφζκην πφιεκν δελ επηηξέπεη παξά ηε δεκηνπξγία θαη εθαξκνγή ειάρηζησλ

δεζκεπηηθψλ θεηκέλσλ ζρεηηθά κε ηε κεηνλνηηθή πξνζηαζία. ε απηή ηε θάζε ηα

κεηνλνηηθά δηθαηψκαηα εληάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ.

Ζ θαηάζηαζε απηή αιιάδεη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90, νπφηε θαη εκθαλίδεηαη

επηηαθηηθή ε αλάγθε λα αληηκεησπηζηνχλ ηα λέα δεδνκέλα πνπ πξνθαιεί ε θαηάξξεπζε

35 Μπαιηζηψηεο Λ., Σζηηζειίθεο Κ., 2001, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ηεο Θξάθεο. πιινγή Ννκνζεζίαο,

ρόιηα. Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 15.

36 Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ., 1997, Ο Δληνπηζκόο ηνπ Μεηνλνηηθνύ Φαηλνκέλνπ ζηελ Διιάδα από ηε

Ννκηθή Δπηζηήκε θαη ην Γίθαην ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ

Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ. Κξηηηθή, ζει. 423.

25

ησλ θξαηψλ ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ κέζσ λνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ ιχζεσλ.37

Ζ

αλαλέσζε ηνπ δηαιφγνπ γηα ηα κεηνλνηηθά δηθαηψκαηα θαη ε εθ λένπ απηνλφκεζή ηνπ

απφ απηή γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα πξνθχπηεη ιφγσ ησλ παξαπάλσ εμειίμεσλ.

Σα θείκελα πνπ δηαηππψλνληαη ζην πιαίζην ηνπ Οξγαληζκνχ γηα ηελ Αζθάιεηα

θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε θαη νη πην ζπγθεθξηκέλνη θαλφλεο δηεζλνχο δηθαίνπ

πνπ δηακνξθψλνληαη κε ηνλ Δπξσπατθφ Υάξηε Πεξηθεξεηαθψλ ή Μεηνλνηηθψλ

Γισζζψλ θαη ηε χκβαζε-Πιαίζην γηα ηηο Δζληθέο Μεηνλφηεηεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο

Δπξψπεο επηρεηξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα πην επέιηθην θαη εμεηδηθεπκέλν πιαίζην γηα

ηε ξχζκηζε ησλ κεηνλνηηθψλ δεηεκάησλ θαη γηα ηε δηακφξθσζε εζσηεξηθνχ δηθαίνπ

κεηνλνηηθήο πξνζηαζίαο. Σαπηφρξνλα, ζπληάζζνληαη λέεο δηκεξείο ζπκβάζεηο,

δηαηππψλνληαη λέεο δεζκεχζεηο πξνζηαζίαο απφ εζληθά φξγαλα θαη γίλνληαη απφπεηξεο

λνκνζεηηθήο επίιπζεο εηδηθψλ πξνβιεκάησλ ζε δηάθνξεο επξσπατθέο ρψξεο.

Όζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηεο κεηνλνηηθήο πξνζηαζίαο, ηα δηθαηψκαηα πνπ

πεξηιακβάλνληαη αθνξνχλ ηελ ηδηαίηεξε ζξεζθεπηηθή, γισζζηθή, εζληθή, πνιηηηζηηθή

ηαπηφηεηα, ηε ζξεζθεπηηθή ειεπζεξία, ηηο γισζζηθέο ειεπζεξίεο (πνπ ζπλδένληαη κε ην

δηθαίσκα ζηελ εθπαίδεπζε ζηε κεηνλνηηθή γιψζζα), ην δηθαίσκα πνιηηηθήο

αληηπξνζψπεπζεο θαη ηνπηθήο απηνλνκίαο θαη ην δηθαίσκα επηθνηλσλίαο κε κέιε ηεο

ίδηαο νκάδαο εληφο ή εθηφο ησλ ζπλφξσλ ηνπ εζληθνχ-θξάηνπο.38

εκαληηθή παξάκεηξνο ηνπ δεηήκαηνο ηεο κεηνλνηηθήο πξνζηαζίαο παξακέλεη ε

κεηαθνξά ησλ δηεζλψλ θεηκέλσλ ζην εζληθφ δίθαην, φπνπ ηα εζληθά θξάηε δηαηεξνχλ

ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηελ επζχλε ηεο έλλνκεο πξνζηαζίαο. Απηφ ζπκβαίλεη, αθελφο,

γηαηί έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα κελ επηθπξψζνπλ ηηο δηεζλείο ζπλζήθεο ή λα εθαξκφζνπλ

επηιεθηηθά ηνπο γεληθνχο θαλφλεο θαη, αθεηέξνπ, γηαηί απηά νξίδνπλ ηνπο απνδέθηεο

ηεο λνκηθήο πξνζηαζίαο θαη επνκέλσο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα αθφκα θαη λα

παξαγλσξίζνπλ πιήξσο ηελ χπαξμή ηνπο. Γηα απηφ θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ν

κεηνλνηηθφο ιφγνο πξνηηκά λα θάλεη θνξέα ησλ δηεθδηθήζεψλ ηνπ απεπζείαο ηνπο

δηεζλείο νξγαληζκνχο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ.39


Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 26-27.


Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 28.

39 ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο είλαη ζπρλέο νη πξνζθπγέο ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ

Αλζξψπνπ απφ κνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο, ζιαβφθσλνπο, κάξηπξεο ηνπ Ηερσβά (Υξηζηφπνπινο Γ., 1997,

Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη Μεηνλνηηθόο Λόγνο ζηελ Διιάδα, πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63 θαη

Γηαθνπκφπνπινο Υ., 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα θαη ε Δπξσπατθή ύκβαζε Γηθαησκάησλ ηνπ

26

ε θάζε πεξίπησζε, παξά ηα πξνβιήκαηα εθαξκνγήο ησλ δηεζλψλ θαλφλσλ

λνκηθήο πξνζηαζίαο, ε ζηξνθή πνπ παξαηεξείηαη ζηε ζρεηηθή ζπδήηεζε ηε δεθαεηία

ηνπ ’90 είλαη ζεκαληηθή θαη έρεη σο απνηέιεζκα ηνλ πιήξε αλαπξνζδηνξηζκφ ηεο

ζεκαζίαο ησλ πξνβαιιφκελσλ δηεθδηθήζεσλ κεηνλνηηθήο πξνζηαζίαο. Οη κεραληζκνί

πξνζηαζίαο ηεο Δ.Δ. γίλνληαη θεληξηθφ αληηθείκελν αλαθνξάο ζε απηφ ην πιαίζην.

Όπσο γξάθεη ραξαθηεξηζηηθά ν Γ. Υξηζηφπνπινο, «ν κεηνλνηηθόο ιόγνο…

εζηθνπνηείηαη. Από ιόγνο εζληθήο απνζηαζεξνπνίεζεο, θαζίζηαηαη ιόγνο αζθάιεηαο,

εηξήλεο θαη ζπλεξγαζίαο. Από ιόγνο δηαθξίζεσλ θαζίζηαηαη ιόγνο δηθαησκάησλ ηνπ

αλζξώπνπ. Σέινο, από ιόγνο εθζηξαηείαο πνιηηηζηηθήο νκνγελνπνίεζεο, θαζίζηαηαη ιόγνο

δηάζσζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο (επξσπατθήο) επείξνπ».40

Πέξα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε βνχιεζε ησλ εζληθψλ θξαηψλ

λα αλαγλσξίζνπλ κεηνλνηηθά δηθαηψκαηα, είλαη ρξήζηκν λα δηεπθξηληζηεί φηη απφ κφλε

ηεο ε χπαξμε γισζζηθψλ ή άιινπ είδνπο κεηνλνηήησλ δελ είλαη αλαγθαία θαη ηθαλή

ζπλζήθε γηα ηε κεηαηξνπή ηνπο ζε θνξείο δηθαησκάησλ. Οη κεηνλφηεηεο θαζίζηαληαη

θνξείο δηεθδίθεζεο δηθαησκάησλ φηαλ ζπλδένπλ ηελ πνιηηηζκηθή, γισζζηθή,

ζξεζθεπηηθή ηδηαηηεξφηεηα κε ζπγθεθξηκέλα δηθαηψκαηα πνπ ζπλαξζξψλνληαη κε

αληίζηνηρε θξαηηθή ππνρξέσζε πξνζηαζίαο, φηαλ γηα παξάδεηγκα ην δηθαίσκα λα

νκηιείηαη ε κεηξηθή ζπλδέεηαη κε ηελ ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα παξέρεη

ζεζκνζεηεκέλε δπλαηφηεηα εθπαίδεπζεο ζε απηή ηε γιψζζα. Ζ κεηνλφηεηα δελ

απνηειεί άζξνηζκα αηφκσλ κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά αιιά «πνηφηεηα ελδνγελψλ

ζρέζεσλ εμνπζίαο θαη εθπξνζψπεζεο».41

Ζ χπαξμή ηεο ζπλδέεηαη κε κηα νξηζκέλε

δηεθδίθεζε απέλαληη ζηελ θξαηηθή έλλνκε ηάμε. Απηή δηακνξθψλεη θαη ηε ζρέζε ηεο

κεηνλφηεηαο κε ην θξάηνο θη φρη απιψο ν εληνπηζκφο δηαθνξεηηθψλ εζλνηηθψλ,

πνιηηηζηηθψλ θ.ά ραξαθηεξηζηηθψλ. ε πνιιέο κάιηζηα πεξηπηψζεηο, ε δήισζε ηεο

κεηνλνηηθήο ηαπηφηεηαο, παξφηη δελ ηζνδπλακεί απφ κφλε ηεο κε δηεθδηθεηηθφ

Αλζξώπνπ, ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα

πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή, ζει. 33).

40 Υξηζηφπνπινο Γ., 1997, Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη Μεηνλνηηθόο Λόγνο ζηελ Διιάδα. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα

Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 41.

41 Ζ παξαπάλσ ζεψξεζε γηα ηε έλλνηα ηνπ κεηνλνηηθνχ δηθαηψκαηνο ζην πιαίζην ηνπ Γηθαίνπ αλαπηχζζεηαη

ζην άξζξν ησλ Σζηηζειίθε Κ., Υξηζηφπνπινπ Γ., 1997, Ο Δληνπηζκόο ηνπ Μεηνλνηηθνύ Φαηλνκέλνπ ζηελ Διιάδα από

ηε Ννκηθή Δπηζηήκε θαη ην Γίθαην ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν

ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή. Βι. επίζεο Υξηζηφπνπινο Γ., 1997, Αλζξώπηλα

Γηθαηώκαηα θαη Μεηνλνηηθόο Λόγνο ζηελ Διιάδα πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, θαη Υξηζηφπνπινο Γ., 2002,

Ζ Δηεξόηεηα σο ρέζε Δμνπζίαο. Κξηηηθή, θεθ. 1.

27

κεηνλνηηθφ ιφγν, θαζίζηαηαη ηέηνηνο ιφγσ ηεο αληηκεηψπηζήο ηνπ απφ ηε δηνίθεζε σο

παξαβαηηθνχ ιφγνπ.

3.2. Ζ πξνζηαζία ησλ εθπαηδεπηηθώλ δηθαησκάησλ κέζσ δηεζλώλ ζπκβαηηθώλ

θεηκέλσλ

Ζ πξνζηαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ ησλ κεηνλνηήησλ ζεσξήζεθε ήδε

απφ ην κεζνπφιεκν θξίζηκνο παξάγνληαο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο γισζζηθήο ηαπηφηεηαο

ησλ κεηνλνηήησλ. Γηα απηφλ ην ιφγν, κέζα απφ ηα θείκελα ησλ ζπλζεθψλ ηεο επνρήο

ζηνηρεηνζεηήζεθε ην δηθαίσκα ησλ κεηνλνηήησλ λα ηδξχνπλ, λα ρξεκαηνδνηνχλ θαη λα

επνπηεχνπλ εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ηνπιάρηζηνλ ζην επίπεδν ηεο πξσηνβάζκηαο

εθπαίδεπζεο θαη ζε πεξηνρέο κε ζπκπαγείο κεηνλνηηθνχο πιεζπζκνχο.

ε επίπεδν δηεζλνχο δηθαίνπ, έλα πιήζνο θεηκέλσλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ

πξνζηαηεχεη ηα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ.42

Σν Γηεζλέο χκθσλν γηα

ηα Αηνκηθά θαη Πνιηηηθά Γηθαηψκαηα θαηνρπξψλεη κε ην άξζξν 27 ηελ πξνζηαζία ηεο

κεηνλνηηθήο εηεξφηεηαο γηα ηα πξφζσπα πνπ αλήθνπλ ζε εζλνηηθέο, ζξεζθεπηηθέο ή

γισζζηθέο κεηνλφηεηεο. Ζ Γηεζλήο χκβαζε θαηά ησλ Γηαθξίζεσλ ζηελ Δθπαίδεπζε

πνπ ςεθίζηεθε απφ ηε ζπλέιεπζε ηεο ΟΤΝΔΚΟ ην Γεθ. ηνπ 1960 αλαθέξεηαη ξεηά

ζηελ ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ λα αλαγλσξίδνπλ ην δηθαίσκα ησλ κεηνλνηήησλ λα

αζθνχλ εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηε γιψζζα ηνπο, αξθεί φκσο νη παξαπάλσ

πξνζπάζεηεο λα ζπλδένληαη κε ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο ζην νπνίν

εληάζζνληαη. Ζ χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ ηνπ ΟΖΔ, πνπ πηνζεηήζεθε

ην 1989, θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα γηα ειεχζεξε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο θαη

ζπλδέεη ην δηθαίσκα ηνπ παηδηνχ ζηελ εθπαίδεπζε κε ην ζεβαζκφ ηεο γιψζζαο θαη ησλ

αμηψλ ησλ κεηνλνηηθψλ θαη απηφρζνλσλ νκάδσλ (άξζξα 28, 29, 30). Πεξαηηέξσ, ην

ςήθηζκα 47/135 ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ ΟΖΔ, πνπ δηακνξθψζεθε ην Γεθ. ηνπ

1992, αλαθέξεηαη ζηελ εθκάζεζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ζην ζρνιείν θαη ζην δηθαίσκα

εθπαίδεπζεο ζηε κεηξηθή γιψζζα.


ρόιηα. Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 17-25.

28

Δθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα αλαγλσξίδνληαη ζηηο κεηνλφηεηεο θαη ζε δχν κε

δεζκεπηηθά θείκελα ηνπ ΟΑΑ (Οξγαληζκνχ γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία

ζηελ Δπξψπε). Πξφθεηηαη γηα ην Καηαιεθηηθφ Κείκελν ηεο Γηάζθεςεο ηεο Βηέλλεο ην

1989 (αλαγλσξίδεηαη ην δηθαίσκα κεηάδνζεο ηεο κεηνλνηηθήο γιψζζαο θαη

πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο) θαη ην Καηαιεθηηθφ Κείκελν ηεο Γηάζθεςεο ηεο Κνπεγράγεο

ην 1990 (αλαγλσξίδεηαη ην δηθαίσκα ίδξπζεο εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ θαη

δηεθδίθεζεο νηθνλνκηθήο βνήζεηαο απφ ην θξάηνο ή ηδηψηεο).

ε επίπεδν ζεζκηθήο θαηνρχξσζεο ζην πιαίζην ηεο Δ.Δ., πέξα απφ ηελ

Δπξσπατθή χκβαζε Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ θαη ηα ζρεηηθά ςεθίζκαηα ηνπ

Δπξσθνηλνβνπιίνπ ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, θξίζηκεο ζεκαζίαο γηα ηα εθπαηδεπηηθά

δεηήκαηα είλαη δχν θείκελα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο: H χκβαζε-Πιαίζην γηα ηελ

Πξνζηαζία ησλ Δζληθψλ Μεηνλνηήησλ θαη Ο Δπξσπατθφο Υάξηεο Πεξηθεξεηαθψλ ή

Μεηνλνηηθψλ Γισζζψλ.

Ζ χκβαζε-Πιαίζην, πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1998, εληάζζεη

ζηα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα ηφζν απηά πνπ αθνξνχλ ηελ πξνζηαζία ηεο κεηνλνηηθήο

γιψζζαο θαη ην δηθαίσκα κεηνλνηηθήο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο φζν θαη ηε γεληθφηεξε

πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο.43

Ζ πξνζηαζία ηεο γισζζηθήο ηδηαηηεξφηεηαο

πεξηιακβάλεη θαη ην δηθαίσκα ζηε ρξήζε επσλχκσλ, βαθηηζηηθψλ νλνκάησλ,

ηνπσλπκίσλ ζηε κεηνλνηηθή γιψζζα θαη ην δηθαίσκα ζηελ πιεξνθφξεζε ζε απηή.44

χκθσλα κε ην άξζξν 14, πξνυπφζεζε γηα ηελ ίδξπζε δεκφζησλ ζρνιείσλ φπνπ

δηδάζθεηαη ε κεηνλνηηθή γιψζζα ή καζήκαηα ζηε κεηνλνηηθή γιψζζα, απνηειεί ζρεηηθφ

αίηεκα ηθαλνχ αξηζκνχ κειψλ κεηνλνηηθήο νκάδαο ζε πεξηνρή πνπ παξαδνζηαθά

θαηνηθείηαη απφ απηήλ, ρσξίο βέβαηα λα γίλεηαη αλαθνξά ζε ξεηή θξαηηθή ππνρξέσζε

λα αληαπνθξηζεί ζην παξαπάλσ αίηεκα. Ζ χκβαζε-Πιαίζην αλαθέξεηαη θαη ζηελ

ηδησηηθή κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε αξθεί λα ζπλάδεη κε ην πιαίζην ηεο θξαηηθήο

εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη λα κελ επηβαξχλεηαη ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο.

Ο Δπξσπατθφο Υάξηεο Πεξηθεξεηαθψλ ή Μεηνλνηηθψλ Γισζζψλ, πνπ ηέζεθε ζε

ηζρχ ηνλ Μάξηην ηνπ 1998, εμεηδηθεχεη πεξαηηέξσ ηε ζπδήηεζε πεξί πξνζηαζίαο ηεο

γισζζηθήο εηεξφηεηαο πηνζεηψληαο ηε βαζηθή αξρή πεξί ζπκπιεξσκαηηθήο θη φρη



44 Γηαθνπκφπνπινο Υ., 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα θαη ε Δπξσπατθή ύκβαζε

Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξώπνπ, ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ

Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ. Κξηηηθή., ζει. 33.

29

αληαγσληζηηθήο ζρέζεο ησλ κεηνλνηηθψλ θαη ησλ επίζεκσλ γισζζψλ,45

παξαπέκπνληαο

ζε κηα πεξηζζφηεξν πινπξαιηζηηθή ζεψξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο

επξσπατθήο επείξνπ. Σν θείκελν αλαθέξεηαη ζηελ θξαηηθή ππνρξέσζε γηα ηε ιήςε

ζεηηθψλ κέηξσλ πξνζηαζίαο γηα ηηο γιψζζεο ησλ ραξαθηεξηδφκελσλ σο «ηζηνξηθψλ»

κεηνλνηήησλ, δειαδή κεηνλνηηθψλ νκάδσλ πνπ παξαδνζηαθά εκθαλίδνληαη ζε δηάθνξεο

επξσπατθέο πεξηνρέο.

3.3. Σα εθπαηδεπηηθά δηθαηώκαηα ηεο κεηνλόηεηαο ηεο Θξάθεο

Σα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα ηεο κεηνλφηεηαο ηεο Θξάθεο θαζνξίδνληαη απφ ηα

δηεζλή θείκελα πξνζηαζίαο ησλ κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ, ηηο ζπκβάζεηο πνπ

δεζκεχνπλ δηκεξψο ηελ Διιάδα θαη ηελ Σνπξθία θαη έλα πιήζνο ξπζκίζεσλ

εζσηεξηθνχ δηθαίνπ (λφκνη, πξνεδξηθά δηαηάγκαηα, ππνπξγηθέο απνθάζεηο, εγθχθιηνη)

απφ ην νπνίν δελ ιείπνπλ αζάθεηεο θαη αληηθάζεηο.

3.3.1. Σν δηεζλέο δίθαην

Όζνλ αθνξά ηα δηεζλή ζπκβαηηθά θείκελα, ε Διιάδα δεζκεχεηαη απφ ην

πεξηερφκελν ηνπ άξζξνπ 13 ηνπ Γηεζλνχο πκθψλνπ γηα ηα Οηθνλνκηθά, Κνηλσληθά θαη

Πνιηηηθά Γηθαηψκαηα (πεξί δπλαηφηεηαο ησλ γνλέσλ λα επηιέμνπλ κε δεκφζηα

ηδξχκαηα γηα ηε κφξθσζε ησλ παηδηψλ ηνπο ζχκθσλα κε ηηο ηδηαίηεξεο πεπνηζήζεηο

ηνπο) θαη ηνπ άξζξνπ 30 ηεο χκβαζεο γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ (πεξί ηεο

δπλαηφηεηαο ρξήζεο ηεο κεηξηθήο ηνπο γιψζζαο), ε νπνία έρεη θπξσζεί κε ην λφκν

2462/97. Γεζκεχεηαη επίζεο απφ ην άξζξν 27 ηνπ Γηεζλνχο πκθψλνπ γηα ηα Αηνκηθά

θαη Πνιηηηθά Γηθαηψκαηα πνπ θαηνρπξψλεη ην ζεβαζκφ ηεο πνιηηηζηηθήο δσήο,

ζξεζθείαο θαη γισζζηθήο έθθξαζεο ησλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη

ε χκβαζε-Πιαίζην γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Δζληθψλ Μεηνλνηήησλ έρεη ππνγξαθεί απφ

ηελ Διιάδα ζηηο 22/9/1997 αιιά δελ έρεη έθηνηε θπξσζεί, παξφηη πιήζνο επξσπατθψλ



30

θξαηψλ έρνπλ πξνρσξήζεη ζε απηή ηε δηαδηθαζία θαη ε ζχκβαζε έρεη ηεζεί ζε ηζρχ απφ

1/2/1998.46

Ο Δπξσπατθφο Υάξηεο Πεξηθεξεηαθψλ ή Μεηνλνηηθψλ Γισζζψλ δελ έρεη

ππνγξαθεί απφ ηελ Διιάδα.

3.3.2. Ζ ζπλζήθε ηεο Λνδάλεο

Ννκηθφ ζεκέιην ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ ηεο κεηνλφηεηαο είλαη ε

ζπλζήθε ηεο Λνδάλεο. Σα άξζξα 38-44 αλαθέξνληαη ζηηο κε κνπζνπικαληθέο

κεηνλφηεηεο ζηελ Σνπξθία θαη ην άξζξν 45 ζηε κνπζνπικαληθή κεηνλφηεηα ζηελ

Διιάδα, ζηελ νπνία αλαγλσξίδνληαη αληίζηνηρα δηθαηψκαηα. Οη δηαηάμεηο ηεο

ζπλζήθεο, βάζεη ηνπ άξζξνπ 28, παξ. 147

, ηνπ πληάγκαηνο ππεξηζρχνπλ θάζε

πξνγελέζηεξνπ ή κεηαγελέζηεξνπ ειιεληθνχ λφκνπ.48

ην άξζξν 40 πξνβιέπεηαη ε δπλαηφηεηα ίδξπζεο ηδησηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ

ηδξπκάησλ απφ ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο. Σν άξζξν 41 αλαθέξεηαη ζην δηθαίσκα

πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (δεκνηηθά ζρνιεία) ησλ κεηνλνηηθψλ ζηε κεηξηθή ηνπο

γιψζζα, ζε πεξηνρέο φκσο φπνπ δηακέλεη ζεκαληηθφο αξηζκφο κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο.49

Γηαηεξείηαη επίζεο ε δπλαηφηεηα ηνπ θξάηνπο λα θαηαζηήζεη ζε απηά ηα ζρνιεία

ππνρξεσηηθή θαη ηε δηδαζθαιία ηεο επίζεκεο γιψζζαο θαη πξνβιέπεηαη δηθαίσκα

θξαηηθήο επηρνξήγεζεο ησλ ζρνιείσλ απηψλ, θαη κάιηζηα δίθαηε ζπκκεηνρή αλαινγηθά

κε ην κεηνλνηηθφ πιεζπζκφ ζηνλ θξαηηθφ ή ζην δεκνηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Με ην άξζξν

38 θαηνρπξψλεηαη ην δηθαίσκα ζξεζθεπηηθήο εθπαίδεπζεο ζηα κεηνλνηηθά ζρνιεία.

46 Σα θξάηε πνπ έρνπλ θπξψζεη ηε ζχκβαζε είλαη ην Αδεξκπατηδάλ, ε Αιβαλία, ε Αξκελία, ε Απζηξία, ε

Βνζλία - Δξδεγνβίλε, ε Βνπιγαξία, ε Γεξκαλία, ε Γεσξγία, ε Γαλία, ε Διβεηία, ε Δζζνλία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε

Ηξιαλδία, ε Ηζπαλία, ε Ηηαιία, ε Κξναηία, ε Κχπξνο, ε Λεηνλία, ε Ληζνπαλία, ην Λίρηελζηατλ, ε Μάιηα, ε

Μνιδαβία, ε Ννξβεγία, ε Οιιαλδία, ε Οπγγαξία, ε Οπθξαλία, ε ΠΓΓΜ, ε Πνισλία, ε Πνξηνγαιία, ε Ρνπκαλία, ε

Ρσζία, ην αλ Μαξίλν, ε εξβία - Μαπξνβνχλην, ε ινβαθία, ε ινβελία, ε νπεδία, ε Σζερία θαη ε Φηιαλδία (βι.

εθεκ. Διεπζεξνηππία, Ο Ηόο ηεο Κπξηαθήο, 11/06/2006).

47 Άξζξν 28, παξ. 1 «Οη γεληθά παξαδεγκέλνη θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, θαζψο θαη νη δηεζλείο

ζπκβάζεηο, απφ ηελ επηθχξσζή ηνπο κε λφκν θαη ηε ζέζε ηνπο ζε ηζρχ, ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο θαζεκηάο, απνηεινχλ

αλαπφζπαζην κέξνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειιεληθνχ δηθαίνπ θαη ππεξηζρχνπλ απφ θάζε άιιε αληίζεηε δηάηαμε λφκνπ. Ζ

εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη ησλ δηεζλψλ ζπλζεθψλ ζηνπο αιινδαπνχο ηειεί πάληνηε ππφ ηνλ

φξν ηεο ακνηβαηφηεηαο».


ρόιηα, Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 33.

49 Σν κεηνλνηηθφ δηθαίσκα έρεη επεθηαζεί κεξηθψο θαη ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε επεηδή πιένλ ε

ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ζε δηεζλέο επίπεδν πεξηιακβάλεη θαη ηκήκα ηεο δεπηεξνβάζκηαο.

31

Ζ πλζήθε ηεο Λνδάλεο δελ πξνζδηνξίδεη επαξθψο ηνπο απνδέθηεο ησλ

εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ, δηφηη αθελφο ε κεηνλνηηθνπνίεζε βάζεη ηεο ζξεζθείαο

αθήλεη θελά σο πξνο ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ινηπψλ εζλνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ (κε

ζεκαληηθφηεξν ηε γιψζζα ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο πνπ δελ ήηαλ κία) θαη αθεηέξνπ

δελ πξνθχπηεη απφ ηηο ζρεηηθέο δηαηππψζεηο ν ηφπνο εθαξκνγήο ησλ δηθαησκάησλ. Σα

ζηελά εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα ηνπ άξζξνπ 41, πνπ αλαγλσξίδνληαη κε ηελ ίδξπζε

δεκνηηθψλ ζρνιείσλ πξννξίδνληαη γηα φζεο πεξηνρέο εκθαλίδνπλ κεγάιε αλαινγία

κεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ. Απφ ηελ άιιε φκσο ην δηθαίσκα άζθεζεο εθπαηδεπηηθήο

δξαζηεξηφηεηαο κε ηελ επξχηεξε έλλνηα (κέζσ ηδησηηθψλ θηιαλζξσπηθψλ,

ζξεζθεπηηθψλ ή θνηλσθειψλ ηδξπκάησλ, ζρνιείσλ θαη ινηπψλ εθπαηδεπηεξίσλ πνπ

ηδξχνληαη κε ηδησηηθή δαπάλε) αλαγλσξίδεηαη κε ην άξζξν 40 αλεμάξηεηα απφ ηελ αξρή

ηεο εδαθηθφηεηαο ζε φια ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο.

3.3.3. Οη ειιελνηνπξθηθέο ζπκθσλίεο

Σν λνκηθφ θαζεζηψο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ ζπκπιεξψλεηαη απφ ηηο

δηαηάμεηο ηνπ Μνξθσηηθνχ Πξσηνθφιινπ ηνπ 1968 θαη ηεο Διιελνηνπξθηθήο

πκθσλίαο γηα ηελ πνιηηηζηηθή πλεξγαζία ηνπ 2000, ε νπνία αληηθαηέζηεζε ηε

Μνξθσηηθή πκθσλία ηνπ 1951.

Ζ Μνξθσηηθή πκθσλία ηνπ 1951 πνπ ππνγξάθεθε κεηαμχ Διιάδαο θαη

Σνπξθίαο πξνζδηφξηζε πεξαηηέξσ ηα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα ησλ δχν κεηνλνηήησλ,

παξέρνληαο ην δηθαίσκα θηλεηηθφηεηαο ησλ κειψλ ησλ κεηνλνηήησλ εθάζηεο ρψξαο

ζηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ηεο άιιεο γηα ζπνπδέο, έξεπλα, θαηάξηηζε, θαη αλαθέξεηαη

κάιηζηα (άξζξν 8) θαη ζηνπο φξνπο αλαγλψξηζεο ησλ ηίηισλ ζπνπδψλ. ην άξζξν 14

γίλεηαη αλαθνξά θαη ζην πεξηερφκελν ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ ψζηε λα απνθεπρζνχλ

«αλαθξηβείο» αλαθνξέο ζηε γείηνλα ρψξα. Δπηπιένλ, κε ην άξζξν 3, πξνσζείηαη ε

δπλαηφηεηα αληαιιαγήο θαζεγεηψλ, θνηηεηψλ, εξεπλεηψλ θαη ηερληηψλ ζηα ηδξχκαηα

ηεο άιιεο ρψξαο, βάζεη ηεο νπνίαο θαζηεξψζεθε ε αμηνπνίεζε κεηαθιεηψλ θαζεγεηψλ

απφ ηελ Σνπξθία. Ζ δεζκεπηηθφηεηα ηεο ζπκθσλίαο δελ είλαη κεγάιε θαζφζνλ ε

εθαξκνγή ηεο αλαηίζεηαη ζε εηδηθή επηηξνπή, ηε Μφληκε Μεηθηή Δπηηξνπή, πνπ

νξίζηεθε σο αξκφδηα λα θαζνξίζεη ιεπηνκεξψο ηηο δηάθνξεο ξπζκίζεηο.

32

Ζ Διιελνηνπξθηθή πκθσλία γηα ηελ Πνιηηηζηηθή πλεξγαζία πνπ αληηθαζηζηά

ηε Μνξθσηηθή πκθσλία εγγπάηαη, κε ην άξζξν 10, ηελ θαηνρχξσζε ησλ

εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ πνπ είραλ αλαγλσξηζηεί κε δηεπζεηήζεηο, απφ ην 1952 θαη

εμήο, θαη επηρεηξεί λα πξνσζήζεη πεξαηηέξσ ηελ πνιηηηζηηθή αληαιιαγή θαη ηελ

επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία ησλ δχν ρσξψλ, αιιά θαη ηε ζχκπξαμε θαη αληαιιαγή

εκπεηξίαο ζε εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα, φπσο είλαη ε ζπγγξαθή ζρνιηθψλ βηβιίσλ θαη ε

ηζνηηκία ησλ ηίηισλ ζπνπδψλ ησλ δχν ρσξψλ.

Σν ειιελνηνπξθηθφ Μνξθσηηθφ Πξσηφθνιιν ηνπ 1968 πεξηιακβάλεη ζπζηάζεηο

πξνο ηηο δχν ρψξεο γηα εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία

(γιψζζα δηδαζθαιίαο, επνπηηθφ πιηθφ, εγρεηξίδηα, καζήκαηα). Οη ζπζηάζεηο απηέο

πξνβιέπεηαη φηη κπνξνχλ λα αλαζεσξεζνχλ σο πξνο ηηο ιεπηνκέξεηεο. Βάζεη ηνπ

πξσηνθφιινπ ηα ζρνιηθά βηβιία ηεο κεηνλνηηθήο γιψζζαο ζπγγξάθνληαη απφ ηε ρψξα

αλαθνξάο θαη δηαλέκνληαη αθνχ ππνβιεζνχλ απφ ηελ έηεξε ρψξα πξνηάζεηο γηα

ηξνπνπνηήζεηο. Απνηειεί θείκελν, ην νπνίν ελψ ηππηθά δελ κπνξεί λα επηθαιεζηεί

θαλείο ζε επίπεδν έλλνκεο ηάμεο, ην επηθαινχληαη σζηφζν ζπρλά νη εκπιεθφκελνη ζηε

κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε. Σν γεγνλφο φηη ην θείκελν πεξηιακβάλεη ζπζηάζεηο θαη φρη

εθηειεζηνχ ραξαθηήξα δηαηάμεηο δείρλεη ηελ απξνζπκία ησλ δχν ρσξψλ λα δεζκεπηνχλ

ακνηβαία γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δεηήκαηνο.50

Οη θπβεξλήζεηο ησλ

δχν ρσξψλ, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, δελ θαηάθεξαλ λα ζπλεξγαζηνχλ ζηε βάζε φζσλ

πξφηεηλε ην Πξσηφθνιιν θαη ην πην ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ήηαλ ε αδπλακία λα

δηαρεηξηζηνχλ απφ θνηλνχ ην δήηεκα ηεο έθδνζεο ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ, κε

απνηέιεζκα λα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα νιφθιεξεο δεθαεηίεο ηα ίδηα ηνπξθηθά εγρεηξίδηα.

3.3.4 Οη ξπζκίζεηο ηνπ ειιεληθνύ δηθαίνπ

Η βάζη ηος νομοθεηικού πλαιζίος

Οη βαζηθνί λφκνη πνπ θαζνξίδνπλ ην θαζεζηψο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο ηεο

Θξάθεο είλαη νη λφκνη 694/1977 «Πεξί Μεηνλνηηθψλ ρνιείσλ ηεο Μνπζνπικαληθήο


ρόιηα, Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 37, θαη Μπαιηζηψηεο Λ., 1997, Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε

Γπηηθή Θξάθε, ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα

πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή, ζει. 323.

33

Μεηνλφηεηνο εηο ηελ Γπηηθήλ Θξάθελ» θαη 695/1977 «Πεξί Ρπζκίζεσο Θεκάησλ ηηλψλ

ηνπ Γηδαθηηθνχ θαη Δπνπηηθνχ Πξνζσπηθνχ ησλ Μεηνλνηηθψλ ρνιείσλ θαη ηεο

Δηδηθήο Παηδαγσγηθήο Αθαδεκίαο». Ο λφκνο 694/1977 είλαη ν πξψηνο

κεηαπνιηηεπηηθφο λφκνο πνπ επηρεηξεί λα ξπζκίζεη κε ζπλνιηθφ ηξφπν ην δήηεκα ηεο

κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο. Ο 694/1977 ξπζκίδεη ηε δηαδηθαζία ίδξπζεο ζρνιείσλ, ηηο

πξνυπνζέζεηο αλάθιεζεο ηεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο, αλαθέξεηαη ζηελ αλαγλψξηζε ηεο

ηζνηηκίαο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ κε ηα δεκφζηα ζρνιεία βάζεη ηεο αξρήο ηεο

ακνηβαηφηεηαο, νξίδεη σο ηξφπν επηινγήο ηεο ζρνιηθήο εθνξίαο ην δηνξηζκφ ηεο απφ ηνλ

Ννκάξρε, θαζνξίδεη πνηα πεδία ξπζκίδνληαη κε ππνπξγηθέο απνθάζεηο (κεηαμχ απηψλ

εληάζζνληαη ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πξφζιεςε εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ θαη

ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα), ππάγεη ζηελ πεηζαξρηθή δηθαηνδνζία ηνπ Γεληθνχ

Δπηζεσξεηή φινπο ηνπο ππεξεηνχληεο ζηα ζρνιεία.

Ο λφκνο 695/1977 ξπζκίδεη δεηήκαηα ζρεηηθά κε ην δηνξηζκφ ηνπ Γεληθνχ

Δπηζεσξεηή θαη Δπηζεσξεηψλ ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ, δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηνλ

δηνξηζκφ ησλ απνθνίησλ ηεο ΔΠΑΘ (νη νπνίνη κάιηζηα πξνηηκψληαη έλαληη ησλ ινηπψλ

κνπζνπικάλσλ δαζθάισλ), νξίδεη ηνλ ηξφπν εηζαγσγήο ζηελ ΔΠΑΘ (θαηφπηλ

εμεηάζεσο) θαη ην επαγγεικαηηθφ θαζεζηψο ησλ απνθνίησλ (δεκφζηνη εθπαηδεπηηθνί

ιεηηνπξγνί). Αλαθέξεηαη δε σο πξνυπφζεζε κεηάζεζεο ε πεληαεηήο πξαγκαηηθή

ππεξεζία ησλ δαζθάισλ θαη πξνζδηνξίδεηαη εηδηθφ επίδνκα γηα ηνπο δεκφζηνπο

ιεηηνπξγνχο πνπ ππεξεηνχλ ζηα κεηνλνηηθά ζρνιεία. ην άξζξν 4, παξ. 4, δειψλεηαη ε

ξεηή πξνηίκεζε γηα πιήξσζε ησλ ζέζεσλ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ απφ θαηαγφκελνπο

απφ ηε Γ. Θξάθε ή νκνγελείο ηνπ εμσηεξηθνχ.

Ο σαπακηήπαρ ηυν ζσολείυν: ιδιόηςπο καθεζηώρ διηηήρ νομικήρ θύζηρ

Οη νπζηψδεηο πιεπξέο ηνπ λνκηθνχ θαζεζηψηνο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ

ξπζκίδνληαη βάζεη κηαο ηδηφηππεο ζχδεπμεο λνκηθψλ δηαηάμεσλ ζρεηηθψλ κε ηε δεκφζηα

θαη ηελ ηδησηηθή εθπαίδεπζε. Ζ ξχζκηζε αθνξά ηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα

εθπαίδεπζε. Γελ ξπζκίδνληαη, σζηφζν, δεηήκαηα πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο, παξφηη

απηή εληάζζεηαη ζηελ πξσηνβάζκηα ζχκθσλα κε ην ηζρχνλ ζηε ρψξα καο ζεζκηθφ

πιαίζην.51

51 Ν. 1566/1985 «Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο θαη άιιεο

δηαηάμεηο», άξζξν 2, παξ. 1 θαη 3.

34

Όπσο δηαηππψλεηαη ξεηά κε ην άξζξν 4 ηνπ λφκνπ 694/1977 «δηα ηελ ίδξπζηλ,

ιεηηνπξγίαλ, επηζεώξεζηλ θαη επνπηείαλ ησλ κεηνλνηηθώλ ζρνιείσλ δεκνηηθήο

εθπαηδεύζεσο ηζρύνπλ αλαιόγσο νη πεξί Ηδησηηθήο Γεληθήο Δθπαηδεύζεσο θείκελαη

εθάζηνηε δηαηάμεηο, επηθπιαζζνκέλσλ ησλ δηαηάμεσλ ηνπ παξόληνο λόκνπ». Σν απηφ

ηζρχεη θαη γηα δεηήκαηα ζρεηηθά κε εγγξαθέο κεηεγγξαθέο, εμεηάζεηο, ηίηινπο ζπνπδψλ,

θαηά ηελ Τ.Α.55369/1978. Με ηελ ίδηα απφθαζε πξνβιέπεηαη ε θαηαβνιή ησλ

δηδάθηξσλ ζε εηήζηα βάζε (άξζξν 14), ηα νπνία θαζνξίδνληαη απφ ηνλ ηδξπηή ηνπ

ζρνιείνπ θαη εγθξίλνληαη απφ ηε Ννκαξρία θαη ην χςνο ηνπο πξνζδηνξίδεηαη αλαινγηθά

κε ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ γνλέα.

H ίδξπζε ηνπ κεηνλνηηθνχ ζρνιείνπ δηέπεηαη απφ δηαηάμεηο ησλ λφκσλ

1109/197252

, ηνπ λφκνπ 694/1977 θαη ηνπ λφκνπ 682/1977 «Πεξί Ηδησηηθήο

Δθπαίδεπζεο». χκθσλα κε ην άξζξν 4 ηνπ λφκνπ 694/1977, ε ίδξπζε πξνυπνζέηεη

άδεηα απφ ηνλ νηθείν Ννκάξρε θαηφπηλ αηηήζεσο ηθαλνχ αξηζκνχ γνλέσλ θαη

θεδεκφλσλ ζηνλ Δπηζεσξεηή ηνπ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ. Ο αξηζκφο ησλ αηηνχλησλ

θαζνξίδεηαη απφ ην λνκάξρε αθνχ ιάβεη ππφςηλ ηελ ηνπνζεζία, ηνλ αξηζκφ ησλ

θαηνίθσλ θαη ηελ αξρή ηεο δηαθξαηηθήο ακνηβαηφηεηαο.53

Καηά ηελ έθδνζε ηεο

ηδξπηηθήο πξάμεο απφ ην Ννκάξρε νξίδεηαη ηδξπηήο ηνπ ζρνιείνπ,54

ν νπνίνο

εθπξνζσπεί ην ζρνιείν απέλαληη ζε εθπαηδεπηηθέο ή δηνηθεηηθέο αξρέο θαη ζε

δηθαζηηθέο ππνζέζεηο. Ζ ηζνηηκία ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ κε ηα δεκφζηα ζρνιεία θαη

νη πξνυπνζέζεηο ηεο νξίδνληαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Παηδείαο κε ηελ επηθχιαμε ηεο αξρήο

ηεο ακνηβαηφηεηαο, βάζεη ηνπ άξζξνπ 5, παξ. 6 ηνπ λφκνπ 694/1977.

Ζ δηαρείξηζε ησλ νηθνλνκηθψλ ππνζέζεσλ ηνπ ζρνιείνπ αλαηίζεηαη ζε ζρνιηθή

εθνξεία κε ηξηεηή ζεηεία, ηα κέιε ηεο νπνίαο επηιέγνληαη απφ ην Ννκάξρε απφ

θαηάινγν ππνςεθίσλ πνπ θαηαξηίδεηαη θαηφπηλ εθινγψλ κεηαμχ ησλ γνλέσλ θαη

θεδεκφλσλ ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ. Οη αξκνδηφηεηεο ηεο ζρνιηθήο εθνξείαο

αθνξνχλ ηελ είζπξαμε ησλ πφξσλ ηνπ ζρνιηθνχ ηακείνπ, ηελ εθπνίεζε θαη εθκίζζσζε

ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο (βαθνπθηθή πεξηνπζία) ηνπ ζρνιείνπ θαηφπηλ ζρεηηθήο αδείαο

ηνπ Τπ. Παηδείαο θαη κε βάζε πάληνηε ηελ αξρή ηεο ακνηβαηφηεηαο, ηελ πιεξσκή ησλ

ζπκβαζηνχρσλ εθπαηδεπηηθψλ, ηε δηαρείξηζε ησλ θξαηηθψλ επηρνξεγήζεσλ.

52 «Πεξί Σξνπνπνηήζεσο, πκπιεξψζεσο θαη Αληηθαηαζηάζεσο Γηαηάμεσλ ηνπ Ν.Γ. 3065/1954 θαη

Ρπζκίζεσο Εεηεκάησλ ηηλψλ Αθνξψλησλ γεληθψο εηο ηελ Δθπαίδεπζηλ ηεο ελ ηε Γπηηθή Θξάθε Μεηνλφηεηνο».

53 Άξζξν 5, παξ. 1. β ηνπ λφκνπ 694/1977.

54 Ζ ηδηφηεηα δηαηεξείηαη γηα φζν δηάζηεκα θέξεη ηελ ηδηφηεηα γνλέα ή θεδεκφλα νπφηε θαη αληηθαζίζηαηαη

απφ θάπνηνλ απφ ηνπο ππφινηπνπο αηηήζαληεο γηα ηελ ίδξπζε ηνπ ζρνιείνπ (άξζξν 5, παξ. 4).

35

Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηα ζρνιεία δελ ιεηηνπξγνχλ κε

θαζεζηψο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο αθνχ ηα δίδαθηξα εηζπξάηηνληαη απφ θνηλνηηθνχο

πφξνπο θαη θξαηηθέο επηρνξεγήζεηο. Δπηπιένλ, ε έγθξηζή ηνπο απφ ηε Ννκαξρία θαη ν

αλαινγηθφο πξνο ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ γνλέα θαζνξηζκφο ηνπο δεκηνπξγνχλ κεγάιε

απφζηαζε απφ φ,ηη ηζρχεη γηα ηα ηδησηηθά ζρνιεία. Πξφθεηηαη γηα ηδηφηππν θαζεζηψο,

φπνπ ε δπλαηφηεηα ηεο δηνίθεζεο λα παξεκβαίλεη ζηελ νηθνλνκηθή δηαρείξηζε θαη ζε

άιια δεηήκαηα ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ είλαη δεδνκέλε.55

Ζ ζπλχπαξμε ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ ραξαθηήξα ησλ ζρνιείσλ ζεσξείηαη

αληίζεηε κε ην πιαίζην ηεο ζπλζήθεο ηεο Λνδάλεο, ε νπνία πξνβιέπεη ηε δπλαηφηεηα

ίδξπζεο ηδησηηθψλ ή/θαη δεκφζησλ ζρνιείσλ56

αιιά θαη κε ηηο επηηαγέο ηνπ θξάηνπο

δηθαίνπ.57

Ζ δηαηήξεζή ηνπ ζεσξείηαη απνηέιεζκα ηεο επηζπκίαο ηεο ειιεληθήο

δηνίθεζεο λα ειέγρεη ηε κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε, αλαγλσξίδνληάο απφ ηε κηα απηνλνκία

κέζσ ηνπ ηδησηηθνχ ραξαθηήξα ησλ ζρνιείσλ αιιά παξεκβαίλνληαο απφ ηελ άιιε ζε

απηφ ζαλ λα επξφθεηην γηα δεκφζηα εθπαίδεπζε.58

Δίλαη εκθαλήο, ηέινο ε ζεζκηθή βαξχηεηα ηεο αξρήο ηεο ακνηβαηφηεηαο ζε

δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ίδξπζε θαη ηζνηηκία ησλ ζρνιείσλ θαζψο θαη ηε δηαρείξηζε

ηεο ζρνιηθήο πεξηνπζίαο.

Οι εκπαιδεςηικοί ηυν μειονοηικών ζσολείυν

Οη δάζθαινη ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ αλήθνπλ ζε πέληε θαηεγνξίεο: 1.

απφθνηηνη Παηδαγσγηθήο Αθαδεκίαο ή, πιένλ, Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ Γεκνηηθήο

Δθπαίδεπζεο, 2. απφθνηηνη ηεο Δηδηθήο Παηδαγσγηθήο Αθαδεκίαο Θεζζαινλίθεο

(ΔΠΑΘ), 3. απφθνηηνη Σνπξθηθψλ Γηδαζθαιείσλ, 4. εθπαηδεπηηθνί κνπζνπικάλνη

απφθνηηνη ηεξνζπνπδαζηεξίνπ, γπκλαζίνπ ή θαη δεκνηηθνχ, 5. κεηαθιεηνί Σνχξθνη

εθπαηδεπηηθνί. Οη παξαπάλσ θαηεγνξίεο ππάγνληαη ζε δηαθνξεηηθέο ζρέζεηο εξγαζίαο.



56 Σν άξζξν 41 ηεο ζπλζήθεο αλαθέξεηαη ζηελ ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα παξέρεη ζε πεξηνρέο κε ζεκαληηθή

αλαινγία κεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ ηε δπλαηφηεηα δηδαζθαιίαο ζηε κεηξηθή ελψ ην άξζξν 40 πξνβιέπεη ηε

δπλαηφηεηα ίδξπζεο ηδησηηθψλ κνξθσηηθψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ.

57 Σζηηζειίθεο Κ., 2003, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ηεο Θξάθεο. Ννκηθό Καζεζηώο, Πξνβιήκαηα θαη

Πξννπηηθέο. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 17.


ηεχρνο 96.

36

Οη πιεηνλνηηθνί δάζθαινη δηνξίδνληαη ζχκθσλα κε ηνπο λφκνπο 1566/198559

θαη

ηνπ λφκνπ 2341/1995.60

Τπάγνληαη ζην θαζεζηψο δηνξηζκνχ ησλ δαζθάισλ ησλ

δεκνζίσλ ζρνιείσλ. Οη κνπζνπικάλνη απφθνηηνη ηεο ΔΠΑΘ δηνξίδνληαη κε απφθαζε

ηνπ Ννκάξρε θαηφπηλ πξνηάζεσο ηνπ πληνληζηή κεηνλνηηθψλ ρνιείσλ θαη έρνπλ ην

θαζεζηψο δεκνζίσλ ππαιιήισλ: Εεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ ππεξεζηαθή ηνπο

θαηάζηαζε ξπζκίδνληαη απφ ηνλ Τπαιιειηθφ Κψδηθα θαη απφ ην λφκν 1566/1985, ελψ

ζέκαηα ζρεηηθά κε ππνρξεψζεηο, θαζήθνληα, κεηαζέζεηο θαη πξναγσγέο ξπζκίδνληαη

απφ ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 1024/1979.

ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία είλαη δπλαηφ λα ηνπνζεηεζνχλ βάζεη ηεο Τ.Α. Ε2/219

ηεο 24.5.199361

ζπκβαζηνχρνη ηδησηηθνχ δηθαίνπ κνπζνπικάλνη δάζθαινη γηα έλα έσο

ηξία έηε, κε δπλαηφηεηα αλαλέσζεο, κε απφθαζε ηνπ νηθείνπ λνκάξρε. Ζ κηζζνδνζία

θαη αζθάιηζή ηνπο γίλνληαη κε πφξνπο ησλ ζρνιηθψλ ηακείσλ. Σν χςνο ησλ ακνηβψλ

ηνπο θαη ην αζθαιηζηηθά δηθαηψκαηά ηνπο δηαθέξνπλ απφ απηά ησλ ππφινηπσλ

εθπαηδεπηηθψλ. Σέινο, είλαη δπλαηφ λα πξνζιεθζνχλ Σνχξθνη πνιίηεο ζχκθσλα κε ην

άξζξν 1.ε ηεο Διιελνηνπξθηθήο πκθσλίαο γηα ηελ Πνιηηηζηηθή πλεξγαζία ηνπ 2000.

Σν άξζξν απηφ πξνβιέπεη ηε δπλαηφηεηα αληαιιαγήο δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ θαη

εκπεηξνγλσκφλσλ πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, θαζψο θαη

δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο, δηαηεξψληαο νπζηαζηηθά ην θαζεζηψο ησλ

«κεηαθιεηψλ» εθπαηδεπηηθψλ πνπ πξνέβιεπε ε Μνξθσηηθή πκθσλία ηνπ 1951, ζην

πιαίζην ηεο δηαθξαηηθήο ακνηβαηφηεηαο.62

ηνπο πιεηνλνηηθνχο εθπαηδεπηηθνχο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ ρνξεγείηαη

εηδηθφ επίδνκα «πνπ νξίδεηαη ζην έλα δεχηεξν ησλ ζπλνιηθψλ απνδνρψλ ηνπ

εηζαγσγηθνχ βαζκνχ ηνπ θιάδνπ.63

Ζ παξνρή ηνπ επηδφκαηνο ζπληζηά αλαγλψξηζε ησλ

εηδηθψλ ζπλζεθψλ θαη δπζρεξεηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηα κεηνλνηηθά

ζρνιεία.

59 «Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο».

60 «Ρχζκηζε ζεκάησλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Θξάθεο θαη ηεο Δηδηθήο

Παηδαγσγηθήο Αθαδεκίαο Θεζζαινλίθεο θαη άιιεο δηαηάμεηο».

61 «Σξφπνο Πξφζιεςεο Μνπζνπικάλσλ Γαζθάισλ κε χκβαζε Δμεξηεκέλεο Δξγαζίαο Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ

Οξηζκέλνπ Υξφλνπ θαη άιιεο δηαηάμεηο».



63 Βάζεη ηνπ άξζξνπ 1, παξ. 20 ηνπ λφκνπ 2341/1995 («Ρχζκηζε Θεκάησλ ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ Πξνζσπηθνχ

ησλ Μεηνλνηηθψλ ρνιείσλ ηεο Θξάθεο θαη ηεο Δηδηθήο Παηδαγσγηθήο Αθαδεκίαο Θεζζαινλίθεο θαη άιιεο

δηαηάμεηο»).

37

Ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθή πιεπξά απνηειεί ε αληζφηεηα ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ

ακνηβψλ θαη ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ λνκηθνχ θαζεζηψηνο ζην νπνίν ππάγνληαη νη

παξαπάλσ θαηεγνξίεο εθπαηδεπηηθψλ. Ζ ζεκειίσζε εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ζηε

βάζε ηνπ αλήθεηλ ζε ζξεζθεπηηθή θαηεγνξία θξίλεηαη αζχκβαηε κε ηε ζχγρξνλε πεξί

δηθαίνπ αληίιεςε θαη ζεσξείηαη φηη αλαπαξάγεη ηε «ζξεζθνγελή δηαθνξνπνίεζε ησλ

πνιηηψλ».64

Η λειηοςπγία ηυν ζσολείυν

H θνίηεζε ζε κεηνλνηηθφ ζρνιείν δελ είλαη ππνρξεσηηθή γηα ηνπο καζεηέο πνπ

αλήθνπλ ζην κεηνλνηηθφ πιεζπζκφ ελψ απαγνξεχεηαη ε θνίηεζε καζεηψλ «Διιήλσλ ην

γέλνο» βάζεη ηνπ Π.Γ. 483/1977.

Oη αξγίεο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ ξπζκίδνληαη κε ην άξζξν 11 ηεο Τ.Α.

55369/1978, ζχκθσλα κε ην νπνίν ζηηο επίζεκεο αξγίεο ησλ δεκνζίσλ ζρνιείσλ

πξνζηίζεληαη θαη δεθαηέζζεξηο εκέξεο κνπζνπικαληθψλ αξγηψλ: "Σα κεηνλνηηθά

ζρνιεία ηεο Θξάθεο αξγνύλ νζάθηο αξγνύλ θαη ηα δεκνηηθά Υξηζηηαληθά ζρνιεία θαη

επηπιένλ θαηά ηηο ζξεζθεπηηθέο κνπζνπικαληθέο ενξηέο ήηνη: 1) Καηά ην ΔΚΔΡ

ΜΠΑΪΡΑΜ, εκέξεο, 5, 2) Καηά ην ΚΟΤΡΜΠΑΝ ΜΠΑΪΡΑΜ, εκέξεο 5, 3) Καηά ηηο

ηέζζεξηο ενξηέο ηνπ Μσάκεζ». Κάπνηεο απφ ηηο παξαπάλσ αξγίεο ζπκβαίλεη λα

ζπκπίπηνπλ θάζε ρξφλν (επεηδή πξφθεηηαη γηα θηλεηέο ενξηέο) κε ρξηζηηαληθέο αξγίεο,

νπφηε ε πξαγκαηηθή κείσζε ησλ εξγάζηκσλ εκεξψλ είλαη κηθξφηεξε απφ δεθαηέζζεξηο

εκέξεο. Έηζη, παξά ηε δηαηχπσζε πνιιψλ επηθπιάμεσλ γηα ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ

αξγηψλ, δελ θαίλεηαη λα ζπληζηά παξά δεπηεξεχνπζα δηάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο.65

Όζνλ αθνξά ηε γιψζζα δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ, ην εθαξκνδφκελν

ζχζηεκα ζηεξίδεηαη ζηελ ηζφρξνλε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ ζηελ ειιεληθή θαη ηελ

ηνπξθηθή γιψζζα. Σν ζχζηεκα απηφ πξνθχπηεη απφ επξεία εξκελεία ηνπ άξζξνπ 41 ηεο

πλζήθεο ηεο Λνδάλεο ζχκθσλα κε ην νπνίν πξνβιέπεηαη ε δηδαζθαιία ησλ

κεηνλνηηθψλ καζεηψλ ζηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα, αιιά δηαηεξείηαη ην δηθαίσκα ηεο

δηνίθεζεο λα ζεζκνζεηήζεη ππνρξεσηηθή δηδαζθαιία ηεο επίζεκεο γιψζζαο ηνπ

θξάηνπο:



65 Μαπξνκκάηεο Γ., 2006, Πεξί Αξγηώλ ζηα Μεηνλνηηθά ρνιεία ηεο Θξάθεο θαη Άιισλ Σηλώλ. Δθεκ.

Παξαηεξεηήο ηεο Θξάθεο, 8/2/2006.

38

χκθσλα κε ην άξζξν 41 «Δλ ηαηο πόιεζη θαη πεξηθεξείαηο έλζα δηακέλεη

ζεκαληηθή αλαινγία ππεθόσλ, κε κνπζνπικάλσλ ε Σνπξθηθή Κπβέξλεζηο ζα παξέρεη σο

πξνο ηελ δεκνζίαλ εθπαίδεπζηλ, ηαο πξνζήθνπζαο επθνιίαο πξνο εμαζθάιηζηλ ηεο ελ ηνηο

δεκνηηθήο ζρνιείνηο παξνρήο ελ ηε ηδία απηώλ γιώζζε, ηεο δηδαζθαιίαο εηο ηα ηέθλα ησλ

ελ ιόγσ ηνύξθσλ ππεθόσλ. Ζ δηάηαμηο απηή δελ θσιύεη ηελ Σνπξθηθήλ Κπβέξλεζηλ λα

θαηαζηήζεη ππνρξεσηηθήλ ηελ δηδαζθαιίαλ ηεο ηνπξθηθήο γιώζζεο ελ ηνηο εηξεκέλνηο

ζρνιείνηο».

Σα ίδηα δηθαηψκαηα κε ην άξζξν 45 αλαγλσξίδνληαη θαη ζηηο κνπζνπικαληθέο

κεηνλφηεηεο εληφο ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο.

χκθσλα ινηπφλ κε ηε ζπλζήθε πξνβιέπεηαη ε δπλαηφηεηα ππνρξεσηηθήο

δηδαζθαιίαο ηεο ειιεληθήο ζηα κεηνλνηηθά δεκνηηθά αιιά ζηελ πξάμε θαηνρπξψζεθε ν

ηζνκεξήο θαηακεξηζκφο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ζε ειιελφθσλν θαη

ηνπξθφθσλν. Ζ ηνπξθηθή γιψζζα επηιέγεηαη επεηδή απνηειεί θαηά ηεθκήξην ηε

κεηξηθή κεγάινπ κέξνπο ηεο κεηνλφηεηαο. Σελ θαηαλνκή ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο

απνθαζίδεη ν Τπνπξγφο Παηδείαο ζχκθσλα κε ην άξζξν 7, παξ. 1 ε ηνπ λφκνπ

694/1977. ηα ειιεληθά δηδάζθεηαη ε ηζηνξία, ε γεσγξαθία, ε ειιεληθή γιψζζα θαη ε

κειέηε ηνπ πεξηβάιινληνο ελψ ζηα ηνπξθηθά ηα ζξεζθεπηηθά, ε θπζηθή, ε ρεκεία, ε

γπκλαζηηθή, ηα ηερληθά, ε σδηθή θαη ε ηνπξθηθή γιψζζα.

Ζ θαηάζηαζε είλαη δηαθνξεηηθή ζην επίπεδν ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο.

Δπεηδή ε ζπλζήθε ηεο Λνδάλεο δελ πξνβιέπεη ππνρξεσηηθή δεπηεξνβάζκηα

εθπαίδεπζε, κφλν δχν κεηνλνηηθά γπκλάζηα-ιχθεηα ιεηηνπξγνχλ ζηελ Κνκνηελή θαη

ηελ Ξάλζε θαζψο θαη δχν ηεξνζπνπδαζηήξηα. Σν λνκηθφ θαζεζηψο ηνπο ζηεξίδεηαη ζε

ζπγθεθξηκέλα λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα.66

Ζ εηζαγσγή ζηα κεηνλνηηθά δεπηεξνβάζκηα

ζρνιεία γίλεηαη θαηφπηλ θιεξψζεσο ησλ αηηνχλησλ. Σελ ηδηαίηεξε απηή θαηάζηαζε θαη

ηηο δπζρεξείο ζπλέπεηεο γηα ηνπο καζεηέο ηεο κεηνλφηεηαο επηρεηξεί λα αληηκεησπίζεη ε

πξφζθαηα εθδνζείζα Τ.Α. 61539/Γ2, πνπ δεκνζηεχηεθε ζην ΦΔΚ ηεο 10/7/2006, κε

ηελ νπνία εηζάγεηαη ε δηδαζθαιία ηεο Σνπξθηθήο Γιψζζαο ζηηο ηξεηο ηάμεηο ηνπ

Γπκλαζίνπ. Με ηελ ελ ιφγσ Τ.Α., θαζνξίδεηαη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ γηα

ηε δηδαζθαιία ηεο ηνπξθηθήο ζε δχν επίπεδα: ζε επίπεδν αξραξίσλ (πνπ αθνξά ηνπο κε

κνπζνπικάλνπο καζεηέο) θαη ζε επίπεδν πξνρσξεκέλσλ-θπζηθψλ νκηιεηψλ. Σν

66 Με ην Ν.Γ. 2203/1952 ηδξχεηαη ην εμαηάμην Γπκλάζην Σζειάι Μπαγηάξ ηεο Κνκνηελήο ελψ ην Γπκλάζην

ηεο Ξάλζεο ηδξχεηαη κε ην ηελ Τ.Α. 28767/1965. Εεηήκαηα ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ απηψλ ξπζκίδνληαη κε Τ.Α.

39

πξφγξακκα ζα εηζαρζεί πηινηηθά απφ ην ζρνιηθφ έηνο 2006-2007ζε πέληε κφλν ζρνιεία

ηεο Θξάθεο.67

Σν σξνιφγην πξφγξακκα ησλ κεηνλνηηθψλ γπκλαζίσλ θαη ιπθείσλ

εθζπγρξνλίζηεθε κε ηελ Τ.Α. Γ2/933/2000. Γηα ηελ εηζαγσγή ησλ καζεηψλ ζηελ

ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε πξνβιέπεηαη απφ ην λφκν 2341/1995 εηδηθφ πνζνζηφ ζέζεσλ

απνθνίησλ Λπθείνπ απφ ηε κεηνλφηεηα, πνπ νξίδεηαη κε ππνπξγηθή απφθαζε.68

Ζ

εηζαγσγή απηή γίλεηαη κε ην ζχζηεκα ησλ γεληθψλ εμεηάζεσλ. Με ην λφκν 2621/1998

αλαβαζκίδνληαη θαη ηα ηεξνζπνπδαζηήξηα αθνχ κεηαηξέπνληαη ζε εμαηάμηα θαη νη

παξερφκελνη ηίηινη ζπνπδψλ ινγίδνληαη ηζφηηκνη κε απηνχο ησλ δεκφζησλ

εθθιεζηαζηηθψλ ιπθείσλ.

Γηα ηε ζπγγξαθή ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ δελ πξνβιέπεηαη δηελέξγεηα

δηαγσληζκνχ, φπσο ηζρχεη γηα ηα ινηπά ζρνιηθά βηβιία, αιιά αλαηίζεηαη ζε

εθπαηδεπηηθφ κε απφθαζε ηνπ ππνπξγνχ παηδείαο, θαηφπηλ ζρεηηθήο εηζεγήζεσο ηνπ

πληνληζηή Μεηνλνηηθψλ ρνιείσλ.69

Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε παξάγξαθνο 15 ηνπ

Μνξθσηηθνχ Πξσηνθφιινπ ηνπ 1968, πνπ πξνέβιεπε ζπλεξγαζία ειιεληθψλ θαη

ηνπξθηθψλ αξρψλ γηα ηε ζπγγξαθή βηβιίσλ θαζίζηαηαη αλελεξγφο κε ηελ παξαπάλσ

ξχζκηζε. Χζηφζν, ε ξχζκηζε δελ εθαξκφζηεθε παξά κφλν ην 1995 γηα ηε ζπγγξαθή

λέσλ αλαγλσζηηθψλ ζηελ ηνπξθηθή, ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ νπνίσλ δελ γεληθεχηεθε

ιφγσ ησλ αληηδξάζεσλ ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο.70

Η λειηοςπγία ηηρ Διδικήρ Παιδαγυγικήρ Ακαδημίαρ Θεζζαλονίκηρ

Σν θαζεζηψο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο ΔΠΑΘ ξπζκίδεηαη κε ηα Βαζηιηθά

Γηαηάγκαηα 31/1968 θαη 725/1969 θαη ηα άξζξα 2-12 ηνπ λφκνπ 695/1977 θαη πιήζνο

λνκνζεηηθψλ δηαηαγκάησλ θαη ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ.71

Ζ θνίηεζε ζηελ ΔΠΑΘ είλαη

67 Βι. ην ζρεηηθφ άξζξν ηεο Β. ηνχηε, εθεκ. Διεπζεξνηππία, 10/9/2006, θαη εθεκεξίδα Παξαηεξεηήο ηεο

Θξάθεο, 8/9/2006.

68 Με ηελ Τ.Α. Φ152.11/Β3/790 ηεο 28.2.1996 θαζνξίζηεθε ζην 0,5% επί ηνπ αξηζκνχ ησλ εηζαθηέσλ.

69 χκθσλα κε ην άξζξν 15 ηεο Τ.Α. 55369/1978, θαη΄ εμνπζηνδφηεζε ηνπ λφκνπ 694/1977.


Πξννπηηθέο. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 28-29 θαη Μπαιηζηψηεο Λ., Σζηηζειίθεο Κ., 2001, Ζ Μεηνλνηηθή

Δθπαίδεπζε ηεο Θξάθεο. πιινγή Ννκνζεζίαο, ρόιηα. Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 59.


ρόιηα. Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 39-48, 50, 59.

40

δηεηήο. χκθσλα κε ην άξζξν 3, παξ. 8, ηνπ λφκνπ 695/1977, ζηελ πξνθαηαξθηηθή ηάμε

ηεο ΔΠΑΘ κπνξνχλ λα εηζαρζνχλ κνπζνπικάλνη καζεηέο απφθνηηνη ηεο β΄ ηάμεο

Λπθείνπ ζηελ πξνθαηαξθηηθή ηάμε ελψ ζηελ θαλνληθή ηάμε ηεο ΔΠΑΘ, εηζάγνληαη

θαηφπηλ εμεηάζεσο απφθνηηνη Λπθείνπ. Γηα ηελ εηζαγσγή ζηελ ΔΠΑΘ πξνβιέπεηαη,

ζηελ ίδηα παξάγξαθν, ε δηελέξγεηα εμεηάζεσλ (ε εμεηαζηέα χιε ησλ νπνίσλ

θαζνξίδεηαη κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Παηδείαο), αιιά θαη ε δπλαηφηεηα λα

θαζνξηζηνχλ πξφζζεηα πξνζφληα εηζαγσγήο κε ζρεηηθέο ππνπξγηθέο απνθάζεηο. Με

ηελ Τ.Α. 61320/1978 πεξηιακβάλεηαη ζηα θξηηήξηα εηζαγσγήο θαη πξαθηηθή δνθηκαζία,

ε νπνία ζπλίζηαηαη ζε πξνθνξηθή εμέηαζε «γηα ηελ νξζνθσλία ή παξαθσλία, ηελ

ςπρηθή πγεία θαη ηε ζσκαηηθή δηάπιαζε, ηελ αξηηκέιεηα θαη ηελ πγηεηλή θαηάζηαζε ηνπ

ππνςεθίνπ». Σέινο, ζχκθσλα κε ηελ Τ.Α. Ε1125/1980, δπλαηφηεηα εηζαγσγήο ζηελ

ΔΠΑΘ έρνπλ θαη νη απφθνηηνη ηεξνζπνπδαζηεξίνπ κνπζνπικάλνη δάζθαινη κε εμαεηή

ηνπιάρηζηνλ πξνυπεξεζία, ρσξίο εμεηάζεηο, θαηφπηλ πξνηάζεσο ηνπ Γεληθνχ

Δπηζεσξεηή Μεηνλνηηθψλ ρνιείσλ.

ην άξζξν 3, παξ. 7, ηνπ λφκνπ 695/1977, δειψλεηαη ξεηά ε πξνηίκεζε ησλ

απνθνίησλ ηεο ΔΠΑΘ έλαληη ησλ ινηπψλ κνπζνπικάλσλ δαζθάισλ, θαηά ηε

δηαδηθαζία πξφζιεςεο θαη δηνξηζκνχ ζηα κεηνλνηηθά ζρνιεία. Με ην Π.Γ. 1024/1979

πξνβιέπεηαη ε ζχζηαζε 150 ζέζεσλ γηα απνθνίηνπο ηεο ΔΠΑΘ πνπ αλαζεσξνχληαη

θάζε 5 ρξφληα θαη απνθιείνληαη έηζη νη απφθνηηνη ηνπξθηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ

απφ ην δηνξηζκφ. Λφγσ ησλ παξαπάλσ λνκνζεηηθψλ αλαζεσξήζεσλ, νη απφθνηηνη

ηνπξθηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ είλαη πιένλ ιίγνη.

Δίλαη αμηνζεκείσην φηη, βάζεη ηνπ Β.Γ. 725/1969, δελ πξνβιέπεηαη ε ρξήζε

ηνπξθηθήο γιψζζαο ζηε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ ηεο ΔΠΑΘ, εθηφο απφ ηε

δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηνπξθηθήο γιψζζαο. Δίλαη πξνθαλέο φηη θάηη ηέηνην

θαζηζηά ειιηπέζηαηε ηελ θαηάξηηζε ησλ κνπζνπικάλσλ δαζθάισλ, αθνχ δελ

θαιιηεξγνχλ επαξθψο ηε γιψζζα ζηελ νπνία θαινχληαη λα δηδάμνπλ. Ηδηαίηεξα

πξνβιεκαηηθή είλαη θαη ε δηαηήξεζε ηεο δηεηνχο δηάξθεηαο ηεο ζρνιήο θαζψο θαη ν

ηδηφκνξθνο ηξφπνο εηζαγσγήο, πνπ πεξηιακβάλεη πξνθνξηθή ζπλέληεπμε ελψ θάηη

αληίζηνηρν απνθιείεηαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε δηαδηθαζία εηζαγσγήο ζε εθπαηδεπηηθφ

ίδξπκα.

41

3.3.5. Πξνβιεκαηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λνκηθνύ πιαηζίνπ

Σν βαζηθφηεξν ίζσο πξφβιεκα φζνλ αθνξά ηε δηακφξθσζε ηνπ λνκηθνχ

θαζεζηψηνο ηεο κεηνλφηεηαο θαη ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο απνηειεί ε ρξήζε ηεο

αξρήο ηεο ακνηβαηφηεηαο. Ζ αξρή πεξηραξαθψλεη ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηηθψλ

πξνζδέλνληάο ηα ζηηο δηαθξαηηθέο ζρέζεηο, αθνχ νπνηαδήπνηε ξχζκηζε πξνυπνζέηεη

πξψηα απφ φια «ζπλδηαιιαγή κεηαμχ ‘εθπξνζψπσλ’ δηαθνξεηηθψλ εζληθψλ

‘ζπκθεξφλησλ’».72

Σν πεδίν εθαξκνγήο ηεο ζπγθεθξηκέλεο αξρήο είλαη νξηνζεηεκέλν

ζηε ζχγρξνλε ζπδήηεζε ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Κη απηφ γηαηί δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο

πνπ ε αξρή απηή έρεη ζπκβάιιεη ζηε λνκηκνπνίεζε επηβνιήο αληηπνίλσλ ή ζηελ

άζθεζε πνιηηηθψλ δηαηήξεζεο ηζνξξνπηψλ αθφκα θαη πιεζπζκηαθψλ κε αλππνιφγηζηεο

ζπλέπεηεο γηα ηνπο κεηνλνηηθνχο πιεζπζκνχο. Σα βίαηα γεγνλφηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’50

πνπ παγίσζαλ ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο αξρήο ηεο ακνηβαηφηεηαο κεηαμχ Διιάδαο θαη

Σνπξθίαο είλαη εχγισηην παξάδεηγκα. Ζ επίθιεζή ηεο ζην δήηεκα ηεο παξνρήο

εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ ηεο κεηνλφηεηαο δελ είλαη πάληνηε ν ελδεδεηγκέλνο ηξφπνο

δηαρείξηζεο ησλ πξνβιεκάησλ. Ζ κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε είλαη ππνρξέσζε ηνπ

ειιεληθνχ θξάηνπο απέλαληη ζηνπο πνιίηεο κηαο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο ηεο

επηθξάηεηάο ηνπ θαη δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη απαιιαθηηθά σο πξνο απηή ηελ

ππνρξέσζε θακηά δηαζχλδεζή ηεο κε αληίζηνηρεο ππνρξεψζεηο άιινπ θξάηνπο.

Όπσο αλαθέξεη ν Κ. Σζηηζειίθεο, ζχκθσλα κε ηε γεληθή ζεσξία ησλ

αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηα φζα νξίδεη ε πλζήθε ηεο Βηέλλεο γηα ην δίθαην ησλ

ζπλζεθψλ, ε εθαξκνγή ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ δελ κπνξεί λα ηεζεί ππφ ηελ

αξρή ηεο ακνηβαηφηεηαο. Ζ αξρή ζα κπνξνχζε λα εθαξκφδεηαη πξνθεηκέλνπ λα

δηεπζεηεζνχλ ηερληθά δεηήκαηα, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ε δηαδηθαζία έγθξηζεο ηνπ

εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. Γελ αξκφδεη φκσο ε επίθιεζή ηεο ζε δεηήκαηα πνπ θξίλνπλ ηελ

72 Κνπδέιεο Γ., 1997, Από ηε Με Αλαγλώξηζε ζηελ Παξαγλώξηζε ηεο Γηαθνξάο. θέςεηο γηα ηε Μεηνλνηηθή

Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 47.

42

ίδηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ δηθαησκάησλ, φπσο είλαη ε ίδξπζε ζρνιείσλ, ε δηαρείξηζε ηεο

πεξηνπζίαο θ.ιπ.73

Ζ αξρή ηεο ακνηβαηφηεηαο, επηπξνζζέησο, θαζίζηαηαη πιένλ εληειψο αλεπίθαηξε

ιφγσ ηεο απνδπλάκσζεο ηεο κεηνλφηεηαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη ηνπ πνιχ κηθξνχ

αξηζκνχ ησλ κειψλ ηεο. Δπνκέλσο, κηα εθπαηδεπηηθή ξχζκηζε δελ έρεη ηελ ίδηα

βαξχηεηα νχηε ηηο ίδηεο ζπλέπεηεο γηα ηηο δχν κεηνλφηεηεο. Ζ ζηέξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο

ίδξπζεο λέσλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ, γηα παξάδεηγκα, γηα ηε κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο

ηζνδπλακεί κε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ εθαηνληάδσλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ ιφγσ ηνπ

απμεκέλνπ κεγέζνπο ηνπ κεηνλνηηθνχ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ.

Δθηφο απφ ηε δηαηήξεζε ηεο ζχλδεζεο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο κε ηηο

ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο, ε αλνρή ηεο ειιεληθήο έλλνκεο ηάμεο απέλαληη ζηελ

πεξηπινθφηεηα ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ δείρλεη ηελ έιιεηςε πνιηηηθήο βνχιεζεο γηα

αλαπξνζδηνξηζκφ ησλ ζρεηηθψλ πνιηηηθψλ. Ο κε πξνζδηνξηζκέλνο ραξαθηήξαο ησλ

ζρνιείσλ θαη ε αζάθεηα πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ αλαγλψξηζε ηεο ζεζκηθήο απηνλνκίαο

ηνπο επηβαξχλνπλ ηδηαίηεξα ηελ εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε ηεο κεηνλφηεηαο θαη ηελ

απνθφπηνπλ απφ ηε γεληθφηεξε εμέιημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξαγκάησλ.

Ζ επηβίσζε ηεο πλζήθεο ηεο Λνδάλεο, ζηε ζέζε ηνπ ζεκειησδέζηεξνπ

θεηκέλνπ ηνπ λνκηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο, επζχλεηαη γηα πνιιέο

απφ ηηο θαζπζηεξήζεηο πνπ εκθαλίδνληαη. Αξθεί λα ζπκεζνχκε ηελ ειιεηκκαηηθφηεηα

ηεο ζπλζήθεο σο πξνο ηελ θαηνρχξσζε εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ πέξα απφ ην

επίπεδν ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Δίλαη αλακελφκελν φηη ε ιεηηνπξγηθφηεηα ελφο

λνκηθνχ θεηκέλνπ ηεο δεχηεξεο δεθαεηίαο ηνπ αηψλα είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλε γηα ηε

αληηκεηψπηζε ησλ ζχγρξνλσλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ. Ζ επαλεξκελεία ηνπ θεηκέλνπ

φζνλ αθνξά ηα εθπαηδεπηηθά δηθαηψκαηα είλαη θαη αλαγθαία θαη ζπκβαηή κε ην

ραξαθηήξα ηνπ θεηκέλνπ σο βάζε ηεο λνκηθήο πξνζηαζίαο ησλ ζξεζθεπηηθψλ,

γισζζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ δηθαησκάησλ ηεο κεηνλφηεηαο. Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ

ζεζκηθνχ πεξηερνκέλνπ απηψλ ησλ δηθαησκάησλ θαη ε βειηίσζή ηνπο ψζηε λα

αληαπνθξίλνληαη ζην ζχγρξνλν επίπεδν αλαγθψλ θαη πξνηεξαηνηήησλ είλαη ππνρξέσζε

κε ηελ νπνία επηθνξηίδεηαη ε εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε.


Πξννπηηθέ, ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, θαη Μπαιηζηψηεο Λ., Σζηηζειίθεο Κ., 2001, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ηεο

Θξάθεο. πιινγή Ννκνζεζίαο, ρόιηα, Δθδφζεηο άθθνπια, ζει. 36.

43

4. Ότειρ ηηρ εκπαιδεςηικήρ ππαγμαηικόηηηαρ ζηη μειονοηική Θπάκη

4.1. Δλδείμεηο απνηπρίαο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο

Ζ ηεξάζηηα εθπαηδεπηηθή δηαξξνή, πνπ αλέξρεηαη ζην 50% πεξίπνπ ηνπ

καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, ε ειάρηζηε θηλεηηθφηεηα πξνο ηελ αλψηεξε θαη αλψηαηε

εθπαίδεπζε θαη ε πξνηίκεζε ησλ καζεηψλ γηα ηα ηνπξθηθά εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα

απνηεινχλ ζαθείο ελδείμεηο ηεο απνηπρίαο ηνπ εθαξκνδφκελνπ εθπαηδεπηηθνχ

ζπζηήκαηνο.

4.1.1. Ζ εθπαηδεπηηθή δηαξξνή θαη ε πζηέξεζε ζε δεμηόηεηεο

ηε Θξάθε ιεηηνπξγνχλ πεξίπνπ 210 δεκνηηθά ζρνιεία, δχν δεκφζηα κεηνλνηηθά

γπκλάζηα-ιχθεηα, θαη δχν ηεξνζπνπδαζηήξηα. ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία θνηηνχλ πεξίπνπ

6800 καζεηέο, ελψ 1800 κεηνλνηηθνί θνηηνχλ ζε ειιεληθά ζρνιεία. Σα δχν κεηνλνηηθά

γπκλάζηα αξηζκνχλ 1000 καζεηέο, ηα δχν κεηνλνηηθά ιχθεηα 500, ηα δχν εμαηάμηα

ηεξνζπνπδαζηήξηα 250 θαη 150 πεξίπνπ καζεηέο αλά βαζκίδα. ηα δεκφζηα γπκλάζηα

θνηηνχλ 2500, ελψ ζηα δεκφζηα ιχθεηα 1500 κεηνλνηηθνί.74

χκθσλα κε ηηο ηειεπηαίεο δχν απνγξαθέο ζηελ πεξηνρή εκθαλίδεηαη ην

πςειφηεξν πνζνζηφ αλαιθαβεηηζκνχ θαη εθπαηδεπηηθήο δηαξξνήο. Καηά ηελ απνγξαθή

ηνπ 1991, ελψ ην κέζν παλειιαδηθφ πνζνζηφ ηεο δηαξξνήο απφ ηελ ελληάρξνλε

ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ήηαλ 57%, ην αληίζηνηρν ζηε Θξάθε αλεξρφηαλ ζην 72%. Σν

πην πςειφ πνζνζηφ δηαξξνήο εκθάληδε ν λνκφο Ρνδφπεο φπνπ ν κεηνλνηηθφο

πιεζπζκφο απνηειεί ην 61,16% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ: ην 80% δελ νινθιήξσλε

ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε.75

Μέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90, ειάρηζηνη ήηαλ

νη κεηνλνηηθνί καζεηέο πνπ πεξλνχζαλ ην θαηψθιη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο.

Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ν αξηζκφο ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ πνπ θνηηνχζαλ ζηα

δεκνηηθά ζρνιεία ησλ λνκψλ Ρνδφπεο θαη Ξάλζεο, θαηά ην ζρνιηθφ έηνο 1997/8,

74 Σα ζηνηρεία παξαζέηεη ν Γ. Μαπξνκκάηεο ζε ζρεηηθφ ηνπ άξζξν ζηελ Κπξηαθάηηθε Διεπζεξνηππία ζηηο

4/6/2006. Απνθιίλνπλ θαηά ηη απφ ζηνηρεία πνπ ν ίδηνο παξαζέηεη ζην βηβιίν ηνπ Σα Παηδηά ηεο Καιθάηδαο.

Δθπαίδεπζε, Φηώρεηα θαη Κνηλσληθόο Απνθιεηζκόο ζε κηα Κνηλόηεηα Μνπζνπικάλσλ ηεο Θξάθεο, εθδ. Μεηαίρκην,

2005. Βι. επίζεο θαη Mavrommatis, Tsitselikis, 2003, Turkish in Greece. Mercator-education, Leeuwarden.



44

απνηεινχζε ην 48% ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Θξάθεο, ελψ νη καζεηέο ησλ

δεπηεξνβάζκησλ ζρνιείσλ ηεο ίδηαο πεξηνρήο άγγηδαλ κφιηο ην 12,5%.76

H εθπαηδεπηηθή δηαξξνή δελ αθνξά κφλν ηελ εγθαηάιεηςε ηνπ ζρνιείνπ αιιά

θαη ηε κεηαθίλεζε ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ πξνο ηνπξθηθά ζρνιεία. Τπνινγίδεηαη

φηη, ην 1997, 4000 κεηνλνηηθνί καζεηέο θνηηνχζαλ ζηα ηνπξθηθά ζρνιεία ζηνηρεηψδνπο

θαη κέζεο εθπαίδεπζεο, δειαδή ην ¼ ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ.77

Σε δηαξξνή πξνο ηα

ηνπξθηθά ηδξχκαηα ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο επηρείξεζε λα αληηκεησπίζεη ν λφκνο

2341/1995, πνπ εηζήγαγε εηδηθή πνζφζησζε γηα ηελ εηζαγσγή κεηνλνηηθψλ καζεηψλ

ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ε νπνία κε ππνπξγηθή απφθαζε πξνζδηνξίζηεθε ζην

0,5% ησλ ζέζεσλ.

Μέρξη ηε ζέζπηζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ λφκνπ ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε

εηζαγφηαλ κεδεληθφ πνζνζηφ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο ελψ ζηελ αλψηεξε πνζνζηφ

0,2%.78

Καηφπηλ ηεο εηζαγσγήο ηεο πνζφζησζεο, παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή αχμεζε

κεηνλνηηθψλ καζεηψλ ζηα κεηνλνηηθά γπκλάζηα, αθνχ έγηλε νξαηή ε πξννπηηθή ηεο

πξφζβαζεο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Παξ’ φια απηά, ην πνζνζηφ απηψλ πνπ δελ

νινθιεξψλνπλ ηελ ελληάρξνλε εθπαίδεπζε ππνινγίδεηαη κεηά ην 2000 γχξσ ζην 50%.79

4.1.2. Ζ ειιηπήο εμνηθείσζε κε ηελ ειιεληθή γιώζζα

Πνιινί καζεηέο ζηε Θξάθε έξρνληαη ζε ζπζηεκαηηθή επαθή κε ηα ειιεληθά γηα

πξψηε θνξά φηαλ μεθηλνχλ ην δεκνηηθφ ζρνιείν. ηηο πεξηνρέο κε κεηθηφ πιεζπζκφ, ε

απνκφλσζε ησλ δχν θνηλνηήησλ δελ επηηξέπεη ηελ εμνηθείσζε ησλ παηδηψλ κε ηα

ειιεληθά. ηηο νξεηλέο απνκνλσκέλεο πεξηνρέο, φπνπ νη κεηνλνηηθνί πιεζπζκνί είλαη

ακηγείο, ε έιιεηςε αθνπζκάησλ ηεο ειιεληθήο επηηείλεη ην θαηλφκελν ηεο απνκφλσζεο.


Αιινδαπνί ζηελ Διιεληθή Δθπαίδεπζε. Gutenberg (β΄ έθδνζε), ζει. 180. Σα ζηνηρεία αληινχληαη απφ ην ΤΠΔΠΘ.

77 Ολζνχλνγινπ Η., 1997, Κξηηηθή ζηε Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε. Ζ Μαηηά ηνπ Μεηνλνηηθνύ. Πεξηνδηθφ

ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 63.

78 Αζεκαθνπνχινπ Φ., Υξεζηίδνπ-Ληνλαξάθε ., 2002,. Ζ Μνπζνπικαληθή Μεηνλόηεηα ηεο Θξάθεο θαη νη

Διιελνηνπξθηθέο ρέζεηο, Δθδφζεηο Ληβάλε, ζει. 312.

79 Αζθνχλε Ν., 2002, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε Θξάθε σο Δξεπλεηηθό Πεδίν. Πνιηηηθέο Γηαζηάζεηο ηεο

Έξεπλαο, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο,

ζει. 315.

45

ε πνιιά νξεηλά ρσξηά ηνπ λνκνχ Ρνδφπεο, σο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90 δελ

ππήξρε ε δπλαηφηεηα νχηε ηειενπηηθψλ εξεζηζκάησλ ζηελ ειιεληθή αθνχ δελ ππήξρε

θαλ παξνρή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο...80

Ζ απνπζία πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο απνηειεί ζεκαληηθή παξάκεηξν ηνπ

πξνβιήκαηνο. Ζ κε πινπνίεζε πξνγξακκάησλ πξνζρνιηθήο αγσγήο ζηεξεί απφ ηνπο

κεηνλνηηθνχο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα κηαο πξνθαηαξθηηθήο εμνηθείσζεο κε ηε γιψζζα,

πξνηνχ έξζνπλ αληηκέησπα κε ηηο γλσζηηθέο ππνρξεψζεηο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. Ζ

κε δηαθνξνπνίεζε κέρξη πξφζθαηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ησλ ειιελφθσλσλ

καζεκάησλ πνπ πξνζθέξνληαλ ζηα κεηνλνηηθά ζρνιεία απφ απηφ ησλ κε κεηνλνηηθψλ

ζρνιείσλ θαζηζηνχζε αθφκα πην αθαηφξζσην ην έξγν ηεο εθπαίδεπζεο ηεο κεηνλφηεηαο

αθπξψλνληαο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ην δηθαίσκα ίζεο πξφζβαζεο. Ο κεηνλνηηθφο

καζεηήο δηδαζθφηαλ κηα γιψζζα δηαθνξεηηθή απφ ηε κεηξηθή ηνπ κε ηνλ ίδην ηξφπν

πνπ ηε δηδάζθνληαη καζεηέο πνπ ηελ θαηέρνπλ σο κεηξηθή. Ζ ίζε πξφζβαζε φκσο ζε

απηή ηελ πεξίπησζε ηζνδπλακεί κε πξφζβαζε ζε δηαθνξεηηθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηεο

ειιεληθήο.

4.1.3. Ο ειιηπήο ζρεδηαζκόο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο

Όζνλ αθνξά ην ζρεδηαζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, πξέπεη λα

επηζεκαλζεί σο βαζηθή αδπλακία ε έιιεηςε θνηλψλ εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη

ν ηπραίνο, κε ζπζηεκαηηθφο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζπλαξζξψλνληαη ην ειιελφθσλν θαη

ην ηνπξθφθσλν εθπαηδεπηηθφ έξγν ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα. ηελ νπζία, πξφθεηηαη

γηα δχν εληειψο δηαθξηηά εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Ζ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ

έξρεηαη έηζη λα επηβεβαηψζεη ηα ηείρε πνπ πςψλνληαη κεηαμχ ηεο κεηνλφηεηαο θαη ηνπ

ππφινηπνπ πιεζπζκνχ.

Δπηπιένλ, ε απνπζία ηδηαίηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ κεζφδσλ θαη πην ζχγρξνλσλ

πξνζεγγίζεσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ζπκβαηψλ κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ

80 Βι ην άξζξν Ζ ρνιηθή Δθπαίδεπζε ηεο Μεηνλόηεηαο ηεο Θξάθεο. Από ηελ Δκπεηξία ησλ Δθπαηδεπηηθώλ,

ζην πεξηνδηθφ χγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 62, πνπ ππνγξάθεηαη απφ νκάδα εθπαηδεπηηθψλ-κειψλ ηνπ Οκίινπ Φίισλ

Νίθνπ Ράπηε. Βι. επίζεο θαη Αλδξνχζνπ Α., 2002, Δπηκνξθώλνληαο Δθπαηδεπηηθνύο ηεο Μεηνλνηηθήο Δθπαίδεπζεο.

Μηα Δμηζηόξεζε Ακνηβαίσλ Μεηαηνπίζεσλ, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ

Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο, ζει. 308.

46

κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ θαη θαηάιιεισλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο πνιηηηζκηθήο εηεξφηεηαο,

ήηαλ νινθιεξσηηθή κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90. Έηζη, ε θνίηεζε ζηα

κεηνλνηηθά δεκνηηθά επλννχζε ηελ θνηλσληθή απνκφλσζε, εληζρχνληαο πεξαηηέξσ ηα

ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο ησλ κνπζνπικάλσλ καζεηψλ ρσξίο λα

θαηαθέξλεη λα εμνηθεηψζεη κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επξχηεξεο θνηλφηεηαο. Ζ

πνιηηηζκηθή απφζηαζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ ηεο κεηνλφηεηαο θαη ησλ ππφινηπσλ

καζεηψλ παγησλφηαλ ράξε ζηα αθαηάιιεια εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη,

γεληθφηεξα ηηο θαθέο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο, κε απνηέιεζκα ην πέξαζκα ζηε δεχηεξε

βαζκίδα ηεο εθπαίδεπζεο λα θαζίζηαηαη εμαξρήο πξνβιεκαηηθφ.81

4.1.4. Σν πξόβιεκα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο

Όπσο είδακε ε ππνρξέσζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο λα παξέρεη εθπαίδεπζε ζηα

κέιε ηεο κεηνλφηεηαο ζηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα πεξηνξίδεηαη κφλν ζηελ πξψηε

βαζκίδα. Ζ ιεηηνπξγία δχν κφλν δεπηεξνβάζκησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ έρεη σο

απνηέιεζκα νη καζεηέο λα αλαγθάδνληαη λα ζπλερίζνπλ ηε ζρνιηθή ηνπο εθπαίδεπζε

είηε ζηα ειιελφθσλα ζρνιεία, είηε ζηα αληίζηνηρα ζρνιεία ηεο Σνπξθίαο. Ζ κε

επαξθήο εμνηθείσζε κε ηελ ειιεληθή γιψζζα αιιά θαη ε κέρξη ηελ εηζαγσγή ηνπο ζηε

δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε έιιεηςε επηθνηλσλίαο κε ηελ επξχηεξε θνηλφηεηα είλαη

ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθή γηα ηελ έληαμή ηνπο ζηελ αλψηεξε βαζκίδα. Ζ δηάζπαζε ηνπ

πξνγξάκκαηνο ζε ειιελφθσλν θαη ηνπξθφθσλν ζηα δεκνηηθά έρεη σο απνηέιεζκα νη

καζεηέο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ λα αγλννχλ, φηαλ εηζέξρνληαη ζην γπκλάζην, ηελ

νξνινγία καζεκάησλ, φπσο ηα καζεκαηηθά ή ε θπζηθή, ηα νπνία ζην δεκνηηθφ έρνπλ

δηδαρζεί ζηελ ηνπξθηθή.

Σα κεηνλνηηθά γπκλάζηα/ιχθεηα δηαηεξνχλ πνιχ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ

καζεηψλ.82

Σν λνκηθφ θελφ ζρεηηθά κε ηελ ίδξπζε δεπηεξνβάζκησλ ζρνιείσλ απνηειεί

81 Σξέζζνπ Δ., 1997, Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε Θξάθε. Σα Αίηηα ηεο Απνηπρίαο. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα

Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 51.

82 Όπσο θαηαγγέιιεηαη απφ εθπξνζψπνπο ηεο κεηνλφηεηαο, ν αξηζκφο ησλ δεπηεξνβάζκησλ ζρνιείσλ

δηαηεξείηαη ζθφπηκα ζε απηφ ην επίπεδν, ψζηε λα είλαη αληίζηνηρνο ν αξηζκφο ησλ απνθνίησλ ηνπο κε ηνλ αξηζκφ

απηψλ πνπ απνθνηηνχλ απφ ηα αληίζηνηρα ζρνιεία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, βάζεη ηεο αξρήο ακνηβαηφηεηαο, παξφηη

ε κνπζνπικαληθή Μεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο αξηζκεί γχξσ ζηα 100.000 κέιε ελψ ε ρξηζηηαληθή ηεο

47

ζεκαληηθφ πεξηνξηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηθαησκάησλ ηεο κεηνλφηεηαο. Ζ δηνίθεζε

ζα έπξεπε λα αζρνιεζεί ζνβαξά κε απηήλ ηελ πξνβιεκαηηθή δηάζηαζε ηεο κεηνλνηηθήο

εθπαίδεπζεο θαη λα πξνσζήζεη ηε λνκνζεηηθή επίιπζε ηνπ αδηεμφδνπ πνπ

αληηκεησπίδεη ε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία πνιηηψλ.

4.2. Σα αίηηα ηεο απνηπρίαο

Οη δπζκελείο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, ε θνηλσληθή πεξηζσξηνπνίεζε ηεο

κεηνλφηεηαο, νη αηπρείο δηνηθεηηθέο παξεκβάζεηο νιφθιεξσλ δεθαεηηψλ θαη ε

ζπλαθφινπζε δπζπηζηία ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο απέλαληη ζε νπνηαδήπνηε αιιαγή

εξκελεχνπλ ηελ ηεξάζηηα αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ σο κεραληζκνχ

θνηλσληθήο έληαμεο.

4.2.1 Σν θνηλσληθννηθνλνκηθό πεξηβάιινλ

Ο θιεηζηφο ραξαθηήξαο ησλ κεηνλνηηθψλ θνηλνηήησλ, ε θνηλσληθή απνκφλσζε

θαη νη δχζθνιεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ελνρνπνηνχληαη ζε κεγάιν βαζκφ γηα ηε ζρνιηθή

απνηπρία θαη δηαξξνή. Οη κεηνλνηηθνί απαζρνινχληαη, φπσο είδακε, ζε παξαδνζηαθνχο

κε πξνζνδνθφξνπο, θαηά θαλφλα, ηνκείο ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο ελψ ζηα αζηηθά θέληξα

θαηαιακβάλνπλ ηηο θαηψηεξεο βαζκίδεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Πνιινί λένη δηαθφπηνπλ

ηε ζρνιηθή θνίηεζε γηα λα εληαρζνχλ ζηελ παξαγσγή.

ε απηφ ην πιαίζην, θαη κε δεδνκέλα ηα πξνβιήκαηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

ζπζηήκαηνο, νη πηζαλφηεηεο ζρνιηθήο επηηπρίαο είλαη πεξηνξηζκέλεο. Μέρξη πξφζθαηα

εθθξάδνληαλ κεησκέλεο πξνζδνθίεο εθ κέξνπο ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο γηα ην

ζρνιείν θαη ην ξφιν ηνπ σο κεραληζκνχ θνηλσληθήο έληαμεο. Αλαζρεηηθά ιεηηνπξγνχλ

επίζεο θαη νη θφβνη γηα ηελ αιινίσζε ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο. Οη αλαζηνιέο είλαη

Κσλζηαληηλνχπνιεο κφιηο 3000 κέιε. Βι. Ολζνχλνγινπ Η., 1997, Κξηηηθή ζηε Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε. Ζ Μαηηά ηνπ

Μεηνλνηηθνύ. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 64.

48

πην εκθαλείο φζνλ αθνξά ηελ αληηκεηψπηζε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ θνξηηζηψλ ηεο

νηθνγέλεηαο.83

4.2.2 Ζ δπζπηζηία ηεο κεηνλόηεηαο απέλαληη ζηηο αιιαγέο

Σα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο εκθαλίδνπλ πνιιέο θνξέο δηθαηνινγεκέλε δπζπηζηία

απέλαληη ζηηο αιιαγέο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε ζηάζε ηνπο απέλαληη

ζηε ζπγγξαθή ζρνιηθψλ βηβιίσλ ηεο ηνπξθηθήο απφ νκάδα Διιήλσλ εθπαηδεπηηθψλ

ππφ ηελ επνπηεία ηνπ ππνπξγείνπ παηδείαο ην 1992-1993.84

Ζ πξσηνβνπιία απηή

πξνέθπςε ιφγσ ηεο έσο ηφηε ρξήζεο παξσρεκέλσλ ηνπξθηθψλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ

θαη κε εηδηθψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε ηεο κεηνλφηεηαο. Παξφηη ην απνηέιεζκα ηεο

ζπγγξαθήο δηέζεηε αξθεηά παηδαγσγηθά πξνζφληα (αληηζηνηρία ζηε δηάηαμε ηεο χιεο

κε ηα ειιεληθά αλαγλσζηηθά, πξνζεθηηθή θαη παηδαγσγηθά νξζή θαηαλνκή ηεο χιεο,

ελδηαθέξνπζα εηθνλνγξάθεζε), ε ππνδνρή ηνπ απφ ηε κεηνλφηεηα θαη ηνπο

κεηνλνηηθνχο δαζθάινπο ήηαλ αξλεηηθή. Σα βηβιία αληηκεησπίζηεθαλ σο πξνζπάζεηα

επηβνιήο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζηε κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε, σο κηα αθφκα αξλεηηθή

δηνηθεηηθή παξέκβαζε, θαη σο παξαβίαζε ησλ αξρψλ ηνπ Μνξθσηηθνχ Πξσηνθφιινπ,

πνπ ζπζηήλεη ηε ζπγγξαθή ησλ βηβιίσλ ηεο κεηνλνηηθήο γιψζζαο ζηε ρψξα

αλαθνξάο.85

Σν παξαπάλσ γεγνλφο είλαη ελδεηθηηθφ ηεο δπζθνιίαο πνπ ππάξρεη σο πξνο ηελ

πξνψζεζε αιιαγψλ ζηε κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε. Ζ δπζπηζηία ηεο κεηνλφηεηαο φκσο

δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη απνηέιεζκα ζπληεξεηηζκνχ θαη θαζπζηέξεζεο ή

«πνιηηηζηηθνχ ειιείκκαηνο», αιιά αληίδξαζε απέλαληη ζηηο πνιπάξηζκεο παξαβηάζεηο

ησλ δηθαησκάησλ ηεο απφ ην ειιεληθφ θξάηνο θαη πξντφλ ηεο επαθφινπζεο

83 Οη θφβνη γηα ηελ αιινίσζε ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο έρνπλ θαηαγξαθεί ζε επηηφπηεο έξεπλεο πνπ

έγηλαλ ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ». πλνπηηθά απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ

είλαη δεκνζηεπκέλα ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ πξνγξάκκαηνο (http://www.ecd.uoa.gr/museduc).

84 Πξφθεηηαη γηα ηα αλαγλσζηηθά φισλ ησλ ηάμεσλ ηνπ δεκνηηθνχ θαζψο θαη κηα γξακκαηηθή ηεο ηνπξθηθήο.

85 ην θείκελν ηεο ηάζε Π., 1997, Σα Σνπξθηθά ρνιηθά Δγρεηξίδηα ζηε Θξάθε. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα

Θέκαηα, ηεχρνο 63, πεξηγξάθεηαη ε ζρεηηθή εκπεηξία. Ζ ζπγγξαθέαο αλήθεη ζηελ νκάδα εθπαηδεπηηθψλ πνπ

αλέιαβαλ ηε ζπγγξαθή. ην θείκελν αλαθέξεηαη ε δχζθνιε ζέζε ζηελ νπνία πεξηήιζαλ πνιινί κεηνλνηηθνί

δάζθαινη, νη νπνίνη αλαγλψξηδαλ ηηο εθπαηδεπηηθέο αξεηέο ηνπ εγρεηξήκαηνο αιιά αξλνχληαλ λα ηα δηδάμνπλ ιφγσ

ησλ αληηδξάζεσλ ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο,

49

πεξηζσξηνπνίεζήο ηεο. Ζ θνξκαιηζηηθή επίθιεζε εθ κέξνπο ησλ κεηνλνηηθψλ ησλ

δηκεξψλ ζπκβαηηθψλ θεηκέλσλ, αθφκα θη αλ απηά αδπλαηνχλ λα εγγπεζνχλ ηελ επαξθή

θάιπςε ζχγρξνλσλ αλαγθψλ, πξέπεη λα γίλεη αληηιεπηή σο αλαθνξά ζε ζηαζεξέο

εγγπήζεηο κηαο δεδνκέλεο θαηάζηαζεο πξαγκάησλ. Γη’ απηφ, θάζε θνξά πνπ ε πνιηηεία

πξφθεηηαη λα αλαιάβεη κηα πξσηνβνπιία, νθείιεη λα ζπλππνινγίδεη ην ζπκβνιηθφ

πεξηερφκελφ ηεο, δειαδή ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα πξνζιεθζεί απφ ηα κέιε ηεο

κεηνλφηεηαο. Οη ζπκβνιηθέο δηαζηάζεηο ηεο ζπγγξαθήο ζχγρξνλσλ θαη αξηηφηεξσλ

παηδαγσγηθά εγρεηξηδίσλ γηα ηε κεηνλφηεηα είλαη αξλεηηθέο, δηφηη ηαπηίδνληαη κε

παξαβίαζε ηνπ λνκηθνχ θαζεζηψηνο πνπ θαηνρπξψλεη ηα δηθαηψκαηά ηνπο. Όκνηα

πξνβιήκαηα κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ θαη άιιεο δηνηθεηηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ είλαη,

θαηά θαλφλα, εππξφζδεθηεο ζε άιιεο πεξηνρέο, φπσο ε θαηάξγεζε ησλ νιηγνζέζησλ

ζρνιείσλ θαη ε ίδξπζε πνιπζέζησλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ καζεηέο απφ δηάθνξεο

πεξηνρέο.86

4.2.3. Ο ραξαθηήξαο ησλ δηνηθεηηθώλ παξεκβάζεσλ

Όπσο πξναλαθέξζεθε, ε ειιεληθή δηνίθεζε αληηκεηψπηζε ηα δεηήκαηα ηεο

κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο κε έλα πιήζνο απνζπαζκαηηθψλ ξπζκίζεσλ, κέζσ

πνιπάξηζκσλ λνκνζεηηθψλ δηαηαγκάησλ θαη εγθπθιίσλ, εθδειψλνληαο

επηθπιαθηηθφηεηα, αλ φρη άξλεζε, γηα ξπζκίζεηο ζπζηεκαηηθνχ ραξαθηήξα. Πνιιά

πεδία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δεηήκαηνο παξακέλνπλ αξξχζκηζηα ή ππάγνληαη ζε αζαθέο

λνκηθφ θαζεζηψο.

Σν γεγνλφο απηφ πξέπεη λα εξκελεπηεί πεξηζζφηεξν σο ζθφπηκε πξαθηηθή παξά

σο έιιεηςε πνιηηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Γηαηί ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, απηφ επηηξέπεη ηελ θαηά

βνχιεζε εξκελεία ηνπ λνκηθνχ θαζεζηψηνο θαη ηελ επηβνιή αληίζηνηρσλ δηνηθεηηθψλ

πξαθηηθψλ. Ζ απξνζπκία, επηπιένλ, ηεο δηνίθεζεο λα ζπλδηακνξθψζεη κε ηνπο

εθπξνζψπνπο ηεο κεηνλφηεηαο ιχζεηο επηδεηλψλεη ηελ θαηάζηαζε. Γηα παξάδεηγκα, ηε

δεθαεηία ηνπ ’80, κε ηελ ίδξπζε πέληε δεπηεξνβάζκησλ ζρνιείσλ ζηνπο λνκνχο Ξάλζεο

θαη Ρνδφπεο, φπνπ δηδαζθφηαλ ζηα ηνπξθηθά ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ,


Έξεπλαο, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο,

ζει. 316-317.

50

επηρεηξήζεθε ε έληαμε ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ ζηα γεληθά γπκλάζηα θαη ιχθεηα. Ζ

πξνζπάζεηα απέηπρε ιφγσ ηεο αληίδξαζεο ηνπ κεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ αιιά θαη ηεο κε

επέιηθηεο αληαπφθξηζεο ηεο δηνίθεζεο ζε απηήλ, πνπ αξλήζεθε λα εμεηάζεη άιινπο

ηξφπνπο ελζσκάησζεο ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ. Τπήξραλ πξνηάζεηο εθ κέξνπο ησλ

κεηνλνηηθψλ γηα εηζαγσγή θάπνησλ καζεκάησλ ζηελ ηνπξθηθή ή γηα εηζαγσγή

ηνπξθηθνχ γισζζηθνχ καζήκαηνο, ψζηε λα γίλεη ειθπζηηθφηεξε ε εθπαηδεπηηθή

δηαδηθαζία γηα ηνπο κεηνλνηηθνχο καζεηέο, νη νπνίεο φκσο απνξξίθζεθαλ.87

Παξάιιεια κε ηηο θεληξηθέο ξπζκηζηηθέο παξεκβάζεηο ιεηηνπξγνχζε θη έλαο

ηνπηθφο κεραληζκφο εμνπζίαο πνπ θαζφξηδε αξλεηηθά ηα εθπαηδεπηηθά πξάγκαηα ηεο

κεηνλφηεηαο. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πξνζπάζεηα «αζηπλφκεπζεο» ησλ κεηνλνηηθψλ

δαζθάισλ ζην παξειζφλ απφ ηνπο πιεηνλνηηθνχο ζπλαδέιθνπο ηνπο, νη νπνίνη

αλέθεξαλ ζηε δηνίθεζε «χπνπηεο» δξαζηεξηφηεηέο ηνπο.88

Ζ «αζηπλφκεπζε»

λνκηκνπνηήζεθε ζε ζεζκηθφ επίπεδν κε ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ αλαηέζεθαλ ζηνπο

πιεηνλνηηθνχο ππνδηεπζπληέο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ λα αλαθέξνπλ απεπζείαο ζηνλ

Δπηζεσξεηή πεξηπηψζεηο πιεκκεινχο εθηέιεζεο θαζεθφλησλ ησλ δαζθάισλ.89

87 Μπαιηζηψηεο Λ., 1997, Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε Γπηηθή Θξάθε, ζην

Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ

Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή, ζει. 333 θαη 346, ζεκ. 63 θαη Μνπζηαθά Μ., 1998, Δθπαηδεπηηθή Τπνζηήξημε,

Κνηλσληθή πκκεηνρή: H Πεξίπησζε ηεο Σνπξθηθήο Μεηνλόηεηαο ηεο Θξάθεο ζην παλνχ Δ., 1998, Αλζξώπηλε

Αμηνπξέπεηα θαη Κνηλσληθόο Απνθιεηζκόο – Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή ζηελ Δπξώπε. Διιεληθά Γξάκκαηα – Δηαηξεία

Πνιηηηθνχ Πξνβιεκαηηζκνχ Νίθνο Πνπιαηδάο, ζει. 228.

88 Μπαιηζηψηεο Λ., 1997, Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε Γπηηθή Θξάθε, ζην

Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ

Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή, ζει. 331 θαη ζει. 344 (ζεκ. 48 θαη 49).

89 Τ.Α. 42617/1977.

51

5. Πποζπάθειερ αναβάθμιζηρ ηηρ μειονοηικήρ εκπαίδεςζηρ: Σο Ππόγπαμμα

«Δκπαίδεςζη Μοςζοςλμανοπαίδυν»90

Tν πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ» εληάζζεηαη ζε εηδηθά

πξνγξάκκαηα, ζπγρξεκαηνδνηνχκελα απφ εζληθνχο θαη θνηλνηηθνχο πφξνπο (β΄ θαη γ΄

ΚΠ), πνπ εθαξκφδεη ην Τπνπξγείν Παηδείαο γηα ηελ έληαμε παηδηψλ κε γισζζηθέο θαη

πνιηηηζκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο.91

Tελ επζχλε ησλ πξνγξακκάησλ έρεη ε Γεληθή

Γξακκαηεία Παηδείαο Οκνγελψλ θαη Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο θαη ν θνξέαο

πινπνίεζεο είλαη ην Παλεπηζηήκην Αζελψλ. Έρνπλ πεξαησζεί δχν θάζεηο ηνπ

πξνγξάκκαηνο: α΄ θάζε 1997-2000 θαη β΄ θάζε 2002-2004. Έρεη μεθηλήζεη ε γ΄ θάζε

ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ ζα δηαξθέζεη απφ ην 2005 έσο ην 2007.

Σν πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ» έρεη δηεπηζηεκνληθφ

ραξαθηήξα, πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζνχλ κε πιεξφηεηα νη πνηθίιεο εθπαηδεπηηθέο,

θνηλσληθέο θαη ηζηνξηθέο δηαζηάζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δεηήκαηνο ηεο κεηνλφηεηαο θαη

λα δνζνχλ ιχζεηο ζηα ζχλζεηα πξνβιήκαηα. Δξγάζηεθαλ δεθάδεο ζρεηηθψλ

επηζηεκφλσλ (παλεπηζηεκηαθνί θαζεγεηέο, κε εηδίθεπζε ζηελ θνηλσληνινγία ηεο

εθπαίδεπζεο, ηελ παηδαγσγηθή, ηελ ςπρνινγία, ηελ ηζηνξία, ηε γισζζνινγία, ηελ

90 Ζ παξνπζίαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζηεξίδεηαη θαηά θχξην ιφγν ζε ζηνηρεία πνπ είλαη δεκνζηεπκέλα ζηελ

ηζηνζειίδα ηνπ πξνγξάκκαηνο (http://www.ecd.uoa.gr/museduc). Δθεί δεκνζηεχνληαη ζηνηρεία θαη αμηνινγήζεηο γηα

ηελ α΄ θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, ζηνηρεία γηα ηνπο πξνγξακκαηηθνχο ζηφρνπο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο β΄ θάζεο,

ρσξίο αμηνινγήζεηο, θαζψο θαη πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηερφκελν ησλ δξάζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηε γ΄ θάζε. Χο

εθ ηνχηνπ ε αλαθνξά ζηε β΄ θαη γ΄ θάζε ζα είλαη πην ζχληνκε. Πεξηιακβάλνληαη επίζεο ζηνηρεία απφ δεκνζηεπκέλα

άξζξα επηζηεκφλσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζην πξφγξακκα. Οη ζρεηηθέο εξεπλεηηθέο εθζέζεηο πνπ έρνπλ παξαρζεί δελ

παξαρσξήζεθαλ απφ ηνπο ππεχζπλνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο.

91 Όιεο νη θάζεηο ησλ πξνγξακκάησλ εληάζζνληαη ζην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα "Δθπαίδεπζε θαη Αξρηθή

Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε ΗΗ ".

Σν έξγν Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ 2005-07 εληάρζεθε ζην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα: Δθπαίδεπζε

θαη Αξρηθή Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε ΗΗ, άξοναρ: 1. «Πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ πξφζβαζεο ζηελ αγνξά

εξγαζίαο γηα φινπο θαη ηδηαίηεξα γηα εθείλνπο πνπ απεηινχληαη κε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ», μέηπο: 1.1. «Βειηίσζε

ησλ ζπλζεθψλ έληαμεο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα αηφκσλ εηδηθψλ θαηεγνξηψλ», καηηγοπία ππάξευν: 1.1.1.α

«Έληαμε ησλ παηδηψλ ησλ νκάδσλ – ζηφρσλ: κνπζνπικάλσλ, ηζηγγάλσλ, παιηλλνζηνχλησλ, αιινδαπψλ, νκνγελψλ

ζην ζρνιείν» ενέπγεια:1.1.1 «Έληαμε ησλ παηδηψλ κε πνιηηηζκηθέο θαη γισζζηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ζην εθπαηδεπηηθφ

ζχζηεκα»

Δπηζηεκνληθέο Τπεχζπλεο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη νη θ. Άλλα Φξαγθνπδάθε (Καζεγήηξηα Κνηλσληνινγίαο ηεο

Δθπαίδεπζεο) θαη Θάιεηα Γξαγψλα (Καζεγήηξηα Κνηλσληθήο Φπρνινγίαο).

http://www.ecd.uoa.gr/museduc

52

αλζξσπνινγία θ.ιπ., εθπαηδεπηηθνί φισλ ησλ εηδηθνηήησλ, ζπγγξαθείο παηδηθψλ

βηβιίσλ, θαιιηηέρλεο, εηδηθνί εκςπρσηέο).

Γελ έιεηςαλ, σζηφζν, θαη κεζνδνινγηθέο δπζρέξεηεο αιιά θαη αξλεηηθέο

αληηδξάζεηο απέλαληη ζηηο εξεπλεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, πνπ

πξνέθππηαλ ιφγσ ηνπ ζεκαληηθνχ πνιηηηθνχ θνξηίνπ ησλ εξεπλψκελσλ δηαζηάζεσλ

ηνπ ζέκαηνο. Οη ζπκκεηέρνληεο ζε απηφ έρνπλ θαηαγξάςεη πνιιέο δπζθνιίεο πνπ

πξνέξρνληαλ απφ ηελ θαρππνςία θαη ηηο ηδενινγηθέο πξνδηαζέζεηο ησλ κειψλ ηεο

κεηνλφηεηαο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ. Γίλνληαη ζπρλέο αλαθνξέο ζηηο

αξρηθέο αξλεηηθέο αληηδξάζεηο κεξίδαο εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζε κηα δηαθνξεηηθή

πξνζέγγηζε ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο. Πνιινί εθδήισλαλ δπζθνξία γηα ηελ χπαξμε

ηεο «δηαθνξάο» κέζσ ηεο έθθξαζεο ηεο απαηζηνδνμίαο ηνπο γηα νπνηνδήπνηε

κεηαξξπζκηζηηθφ εγρείξεκα, επηθαινχκελνη δεηήκαηα θνπιηνχξαο ή ζξεζθείαο γηα λα

ζεκειηψζνπλ ηελ πνιηηηζκηθή πζηέξεζε θαη ηε δπζθνιία ησλ εγρεηξεκάησλ έληαμεο

ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ.92

ε ζρεηηθφ άξζξν ηεο Ν. Αζθνχλε93

αλαθέξνληαη αξλεηηθέο αληηδξάζεηο

εθπξνζψπσλ ηεο κεηνλφηεηαο ζηελ πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ησλ

κεηνλνηηθψλ καζεηψλ. Ζ θαηαγξαθή ζεσξήζεθε πξνζπάζεηα δηάζπαζεο ηεο

κεηνλφηεηαο θαη πξνζβνιήο ηνπ εληαίνπ ηνπξθηθνχ ραξαθηήξα ηεο. Οη εθπαηδεπηηθνί

απφ ηελ άιιε κεξηά πνπ θιήζεθαλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο ζηε ζπκπιήξσζε ησλ

ζρεηηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ επέδξαζαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ζην απνηέιεζκα ηεο έξεπλαο

θαζψο ηελ αληηκεηψπηζαλ σο επθαηξία αλάδεημεο ηεο πνκαθηθήο γιψζζαο θαη

θαζφξηζαλ ζε απηή ηε βάζε ηηο απαληήζεηο. Απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ ήηαλ ε

έιιεηςε αμηνπηζηίαο ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ, αθνχ, ζε ηειεπηαία αλάιπζε,

απνηχπσλε ηνπηθνχο ζπζρεηηζκνχο δπλάκεσλ θαη ζρέζεηο εμνπζίαο θαηά ηε ζπγγξαθέα.

ε άξζξν ηεο Α. Αλδξνχζνπ94

πεξηγξάθεηαη ε εκπεηξία απφ ηελ νξγάλσζε ησλ

επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη νη δπζθνιίεο πνπ ζπλάληεζε ε

92 Φξαγθνπδάθε Α., Γξαγψλα Θ., Αλδξνχζνπ Α., 1997, Γηαπνιηηηζκηθή Δθπαίδεπζε θαη Δπηκόξθσζε ησλ

Δθπαηδεπηηθώλ. Ζ Πεξηγξαθή κηαο Δκπεηξίαο. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 71.


Έξεπλαο, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο.

H θ. Αζθνχλε είλαη Δπίθνπξε Καζεγήηξηα Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο θαη ζπκκεηείρε ζε απηή ηε θάζε ηνπ

πξνγξάκκαηνο σο ππεχζπλε ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ.

94 Αλδξνχζνπ Α., 2002, Δπηκνξθώλνληαο Δθπαηδεπηηθνύο ηεο Μεηνλνηηθήο Δθπαίδεπζεο. Μηα Δμηζηόξεζε

Ακνηβαίσλ Μεηαηνπίζεσλ, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη

Γεληθήο Παηδείαο. Ζ θ. Αλδξνχζνπ είλαη Δπίθνπξνο Καζεγήηξηα Δθπαηδεπηηθήο Φπρνινγίαο θαη είρε ζε απηή ηε

53

νκάδα ησλ εξεπλεηψλ ζηελ επαθή ηεο κε ηνπο δαζθάινπο. Οη ζπλαληήζεηο ζην πιαίζην

ησλ ζεκηλαξίσλ βηψζεθαλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο κηα απεηιή απέλαληη ζηηο

δχζθνια θαηαθηεκέλεο σο ηφηε ηζνξξνπίεο. Ζ ζπλχπαξμε ησλ κεηνλνηηθψλ θαη

πιεηνλνηηθψλ δαζθάισλ γηα πξψηε θνξά ζε κεηθηέο νκάδεο επηκφξθσζεο έθαλε αθφκα

πην δχζθνιε ηε ιεηηνπξγία ηεο νκάδαο θαη ε πιεξνθνξηαθή αμία ηνπ δεκφζηνπ ιφγνπ

θάζε πιεπξάο ήηαλ ζε πξψηε θάζε πνιχ κηθξή. Ζ ακεραλία ζηελ νπνία πεξηήιζαλ φιεο

νη πιεπξέο είρε σο απνηέιεζκα λα αλαπξνζαλαηνιηζηεί ε επηκφξθσζε πξνο ηε ζηήξημε

ησλ λέσλ παηδαγσγηθψλ κεζφδσλ θαη βηβιίσλ θαη λα εγθαηαιεηθζεί ε δηαπξαγκάηεπζε

ζεκάησλ ζρεηηθά κε ηε δηακφξθσζε ησλ ηαπηνηήησλ θαη ηελ πνιηηηζκηθή εηεξφηεηα.

Παξά ηαχηα, νη πνιηηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη νη πνιψζεηο πνπ

δεκηνπξγνχζαλ δελ έπαςαλ λα είλαη παξνχζεο. Αλαθέξεηαη φηη ε ζπδήηεζε

νπνηνπδήπνηε παηδαγσγηθνχ ζέκαηνο νδεγνχζε ζε πνιηηηθή αληηδηθία. Όηαλ εθδφζεθαλ

ηα λέα βηβιία, εθδειψζεθαλ ακέζσο αληηδξάζεηο ησλ πιεηνλνηηθψλ θαη κεηνλνηηθψλ

δαζθάισλ γηα ηελ εηθνλνγξάθεζε.95

Οη παξαπάλσ δπζθνιίεο μεπεξάζηεθαλ ζηαδηαθά. ε απηφ ζπλέβαιαλ

ζεκαληηθά νη επηζθέςεηο ησλ επηζηεκνληθψλ ζπλεξγαηψλ ηνπ πξνγξάκκαηνο ζηα

κεηνλνηηθά ζρνιεία, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαηά ηε δεχηεξε ρξνληά ηνπ

πξνγξάκκαηνο θαη νδήγεζαλ ζε ακνηβαίεο κεηαηνπίζεηο ηφζν ηνπο επηκνξθσηέο φζν

θαη ηνπο επηκνξθνχκελνπο. Ζ δπλαηφηεηα πνπ απέθηεζαλ νη επηκνξθσηέο λα

πξνζεγγίδνπλ ην πξφβιεκα κέζσ αλαθνξψλ ζηνλ πξαγκαηηθφ θνηλσληθφ ρψξν ηνπ

πξνζέδσζε κεγαιχηεξε πεηζηηθφηεηα ζην ιφγν ηνπο θαη βνήζεζε ηνπο

επηκνξθνχκελνπο λα μεπεξάζνπλ ηηο αξρηθέο αλαζηνιέο ηνπο. Απνηέιεζκα ησλ

παξαπάλσ ήηαλ λα θαηαθηεζεί κηα πην νκαιή ιεηηνπξγία ησλ κεηθηψλ επηκνξθσηηθψλ

νκάδσλ ηελ ηξίηε ρξνληά.

θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ηελ επζχλε γηα ην πεξηερφκελν θαη ηελ νξγάλσζε ηεο επηκφξθσζεο καδί κε ηελ θ. Θάιεηα

Γξαγψλα.

95 Οη πιεηνλνηηθνί δπζαξεζηήζεθαλ κε ηελ χπαξμε πνιιψλ κηλαξέδσλ θαη νη κεηνλνηηθνί κε έλα εμψθπιιν

πνπ ηαχηηδε ππνηηκεηηθά, θαηά ηε γλψκε ηνπο, ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο κε Ρνκά, επεηδή έδεηρλε παηδηά ζην παδάξη.

54

5.1. Φάζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο

α΄ θάζε 1997-2000

Ζ πξψηε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο πεξηέιαβε επηηφπηεο έξεπλεο, παξαγσγή θαη

πηινηηθή εθαξκνγή λένπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θαη δξαζηεξηφηεηεο επηκφξθσζεο ησλ

εθπαηδεπηηθψλ. Ζ παξαγσγή λένπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, ζπκβαηνχ κε ηελ

ηδηαηηεξφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεδίνπ, ζεσξήζεθε επηηαθηηθή αλάγθε, θαζψο κέρξη

ην 1997 δελ είρε ππάξμεη θακηά αληίζηνηρε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα. Ζ κφλε

παξέκβαζε ζε απηφ ην επίπεδν ήηαλ ε ζπγγξαθή κηαο εμεηδηθεπκέλεο γξακκαηηθήο ην

1994.96

Σα ζρνιηθά εγρεηξίδηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ σο ηφηε θξίζεθαλ αθαηάιιεια γηα

ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία γηα δχν ιφγνπο: πξψηνλ, γηαηί ην δηδαθηηθφ πιηθφ δελ ήηαλ

δηακνξθσκέλν κε βάζε ηηο αλάγθεο παηδηψλ πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιψζζα

απφ ηελ ειιεληθή θαη, δεχηεξνλ, επεηδή ην ζπκβνιηθφ ηνπο πεξηερφκελν ήηαλ

πξνβιεκαηηθφ, δηφηη αλαπαξήγαγε κνλνπνιηηηζκηθά πξφηππα θαη εζλνθεληξηθέο

αληηιήςεηο.97

Έηζη ηα λέα βηβιία δεκηνπξγήζεθαλ κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε εηδηθήο

κεζνδνινγίαο θαη ηελ εηζαγσγή δηαπνιηηηζκηθψλ πξνζεγγίζεσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο

δηαδηθαζίαο.

Σν λέν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ζπληάρζεθε γηα θάζε κάζεκα ηνπ ειιελφθσλνπ

ηκήκαηνο ηεο εθπαίδεπζεο ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο

ζπγθεθξηκέλεο θάζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ηα λέα βηβιία εθαξκφζηεθαλ πηινηηθά ζε

θάπνηα κεηνλνηηθά ζρνιεία. Απφ ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2000, θαηφπηλ εγθξίζεσο ηνπ

96 Ο ηίηινο ηνπ βηβιίνπ είλαη ηνηρεία Αληηπαξαβνιηθήο Γξακκαηηθήο Διιεληθήο θαη Σνπξθηθήο ηεο.

πγγξάθεθε απφ ηελ Δ. ειιά-Μάδε. Σν βηβιίν απηφ δηαλεκήζεθε ζηνπο πιεηνλνηηθνχο δαζθάινπο κε ζηφρν ηε

κειέηε ησλ απνθιίζεσλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηα ειιεληθά ησλ ηνπξθφθσλσλ καζεηψλ ψζηε λα πξνζεγγηζηνχλ

θαιχηεξα νη γισζζηθέο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ απηνί θαη λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε ε δηδαζθαιία ηεο

ειιεληθήο.

97 Σν ζέκα ηνπ ζπκβνιηθνχ πεξηερνκέλνπ ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ γίλεηαη αληηθείκελν αλαιπηηθήο

δηαπξαγκάηεπζεο ζε θείκελα ζπλεξγαηψλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Βι. ραξαθηεξηζηηθά ην βηβιίν ησλ Φξαγθνπδάθε Α.,

Γξαγψλα Θ. (επηκ.), 1997, Ση Δίλ‟ ε Παηξίδα Μαο. Δζλνθεληξηζκόο ζηελ Δθπαίδεπζε, Αιεμάλδξεηα, θαη ην άξζξν ηεο

Α. Φξαγθνπδάθε, 2004, Ζ Δζληθή Σαπηόηεηα, ην Έζλνο θαη ν Παηξησηηζκόο, ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ. Γηα ην ίδην

δήηεκα, βι. επίζεο θαη Βαθαιηφο Θ., 1997, Σν Πξόβιεκα ηεο Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο ζηε Γπηηθή Θξάθε.

Έξεπλα. Gutenberg, ζει. 50-67, ηδηαίηεξα ην θεθ. Θεκαηηθέο Καηεγνξίεο Γηαπνιηηηζκηθήο Αμηνιόγεζεο.

55

Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ, εθδίδνληαη απφ ηνλ ΟΑΔΓ θαη κνηξάδνληαη ζε φια ηα

κεηνλνηηθά ζρνιεία.

Σα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο νξγαλψζεθαλ γηα λα βνεζήζνπλ ηνπο

εθπαηδεπηηθνχο λα αληηκεησπίζνπλ ηα ζχλζεηα πξνβιήκαηα ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ

κε αθεηεξία λεφηεξεο εθπαηδεπηηθέο ζεσξίεο. Σν πεξηερφκελν ηεο επηκφξθσζεο

αθνξνχζε ηελ πξνζέγγηζε ηεο γισζζηθήο δπζθνιίαο ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ, ηελ

αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πνιηηηζκηθή εηεξφηεηα, ηε

δηαρείξηζε ηεο ζρνιηθήο ηάμεο ζε νιηγνζέζηα ζρνιεία, ηελ επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία

κεηαμχ κεηνλνηηθψλ θαη πιεηνλνηηθψλ δαζθάισλ.

Οη έξεπλεο είραλ ζηφρν ηε δηεξεχλεζε ησλ αηηηψλ ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο θαη

ζρνιηθήο δηαξξνήο, ηελ αλίρλεπζε ησλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο

γηα ην ξφιν ηνπ ζρνιείνπ θαη ηηο επθαηξίεο έληαμεο πνπ απηφ παξέρεη, ηελ εμήγεζε ηεο

πεξηνξηζκέλεο ειιελνκάζεηαο, ηελ πξνζέγγηζε ησλ ζηάζεσλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

πξνζσπηθνχ ζρεηηθά κε ην πξφβιεκα ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα,

κεηαμχ άιισλ, έγηλαλ απνγξαθέο ηνπ κεηνλνηηθνχ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ θαη ησλ

εθπαηδεπηηθψλ αλά κεηνλνηηθφ ζρνιείν θαη νηθηζκφ, θαηαγξαθή πιηθνχ γηα ηελ ΔΠΑΘ,

εζλνγξαθηθή έξεπλα (κε ζπιινγή ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ θαη ζπλεληεχμεηο) γηα

δηεξεχλεζε ζηάζεσλ θαη αλαπαξαζηάζεσλ ηνπ κεηνλνηηθνχ πιεζπζκνχ, θαηαγξαθή

ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, κειέηε γηα ηα δηαπνιηηηζκηθά ζρνιεία ησλ απψλ ηνπ λνκνχ

Ρνδφπεο.

Απφ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο πξνέθπςαλ ηα παξαθάησ:

Σα λέα ζρνιηθά βηβιία ζπλέβαιαλ ζηε βειηίσζε ηεο ζηάζεο γνλέσλ θαη

καζεηψλ απέλαληη ζην ζρνιείν θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία ηεο

ειιεληθήο. Ζ επίδξαζε ησλ λέσλ βηβιίσλ ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε ηεθκεξηψλεηαη απφ

εηδηθή ζπγθξηηηθή κειέηε πνπ δηελεξγήζεθε ζε δχν νκάδεο καζεηψλ ηεο α΄ δεκνηηθνχ

πνπ θνηηνχζαλ ζε 12 κεηνλνηηθά ζρνιεία ησλ λνκψλ Ρνδφπεο θαη Ξάλζεο. Ζ νκάδα πνπ

ρξεζηκνπνηνχζε ηα λέα βηβιία ππφ ηελ θαζνδήγεζε ησλ επηκνξθνχκελσλ δαζθάισλ

εκθάληζε κεγαιχηεξε εμέιημε ησλ γισζζηθψλ γλψζεσλ θαη ησλ επηθνηλσληαθψλ

δεμηνηήησλ.98

Ζ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεσξήζεθε φηη πέηπρε ην ζηφρν ηεο σο πξνο

ηε κεηάδνζε γλψζεσλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο μέλεο θαη ηε δηγισζζία ζε

αξθεηνχο απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο εθπαηδεπηηθνχο. Δκθάληζε φκσο κηθξφηεξε

98 Γηελεξγήζεθε απφ γισζζνιφγνπο θαη παηδαγσγνχο ησλ παλεπηζηεκίσλ Αζελψλ, Θξάθεο θαη Παηξψλ.

56

απνηειεζκαηηθφηεηα σο πξνο ηελ εκπέδσζε ησλ κνληέξλσλ παηδαγσγηθψλ κεζφδσλ

θαη ηξφπσλ δηδαζθαιίαο.

εκαληηθφ κεηνλέθηεκα απηήο ηεο δξάζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηέιεζε ε

πεξηνξηζκέλε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αλ θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηξηεηνχο

εθαξκνγήο ηνπ εκθάληζε πξννδεπηηθή αχμεζε (ηα πνζνζηά ζπκκεηνρήο γηα θάζε

ζρνιηθφ έηνο απφ ην 1997 έσο 2000 ήηαλ 20%, 35%, 45%). Γεληθφηεξα, ζεσξήζεθε φηη,

παξά ηηο πξνζπάζεηεο πνπ έγηλαλ, ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ λέσλ βηβιίσλ θαη ε εθαξκνγή

ησλ λέσλ κεζφδσλ ήηαλ πεξηνξηζκέλε ζε απηή ηε θάζε, ιφγσ ηνπ κηθξνχ αξηζκνχ ησλ

ζπκκεηερφλησλ ζηελ επηκφξθσζε αιιά θαη ησλ πνιιψλ γξαθεηνθξαηηθψλ εκπνδίσλ

θαη ησλ ζπλερψλ κεηαζέζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δθηφο απφ ηηο παξαπάλσ δπζθνιίεο,

επηζεκάλζεθε ε ειιηπήο εκπινθή ησλ γνλέσλ ησλ καζεηψλ ζε ζρεηηθέο δξάζεηο ηνπ

πξνγξάκκαηνο.

β΄ θάζε 2002-2004

Σα πεδία παξέκβαζεο ζε απηή ηε θάζε αθνξνχζαλ ηε ζπλέρηζε ηνπ έξγνπ ηεο

ηξηεηίαο 1997-2000, ηε κείσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαξξνήο, ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηεο

ηνπηθήο θνηλσλίαο ζπλνιηθά θαη ησλ κεηνλνηηθψλ γνλέσλ εηδηθφηεξα. Οη βαζηθέο

δξαζηεξηφηεηεο εδψ πεξηιάκβαλαλ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ λέσλ βηβιίσλ

ζηα δεκνηηθά ζρνιεία, παξαγσγή λένπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ γηα ην γπκλάζην θαη

νξγάλσζε πξφζζεησλ καζεκάησλ ζηα γπκλάζηα ηεο πεξηνρήο, θαζψο θαη επηκνξθψζεηο

εθπαηδεπηηθψλ. Καηλνηφκν δξάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηέιεζε ε ίδξπζε δχν Κέληξσλ

ηήξημεο ηνπ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ» (ΚΔΜΔΠ) θαζψο

θαη νη πξνζπάζεηεο επαθήο κε ηελ ηνπηθή θνηλσλία κέζσ ηεο δηνξγάλσζεο εθδειψζεσλ

θαη ζπκπνζίσλ.

Παξάιιεια, ζπλερίζηεθε ην εξεπλεηηθφ έξγν πνπ είρε μεθηλήζεη ζηελ πξψηε

θάζε. Οη έξεπλεο αθνξνχζαλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαξξνή, ηε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ

ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, ηελ θαηαγξαθή ησλ επηπέδσλ

γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ ησλ κεηνλνηηθψλ δεκνηηθψλ, ηελ πιήξε θαηαγξαθή ηεο

βηβιηνγξαθίαο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο μέλεο.

Ζ πξφζζεηε δηδαζθαιία ζηφρεπε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ εηδηθψλ πξνβιεκάησλ

πνπ ζπλαληνχζαλ νη απφθνηηνη ησλ κεηνλνηηθψλ δεκνηηθψλ φηαλ εηζέξρνληαλ ζηα κε

κεηνλνηηθά γπκλάζηα θαη ιχθεηα ηεο πεξηνρήο. Οη πξφζζεηεο ψξεο αθνξνχζαλ ηε

δηδαζθαιία θξίζηκσλ γηα ηελ εμέιημε ησλ παηδηψλ καζεκάησλ: ειιεληθή γιψζζα,

57

καζεκαηηθά θαη θπζηθή. ην πιαίζην ηεο ελίζρπζεο ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο

δεκηνπξγήζεθε εηδηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία ζε

αιιφγισζζνπο καζεηέο.

Σα Κέληξα ηήξημεο δεκηνπξγήζεθαλ κε ζηφρν ηε ζπζηεκαηηθή ελεκέξσζε ησλ

γνλέσλ, ηε ζπκβνπιεπηηθή ζηήξημε εθπαηδεπηηθψλ θαη γνλέσλ θαη ηε ζχλδεζε ηνπ

πξνγξάκκαηνο κε ηνπηθά δηνηθεηηθά ζηειέρε, ζπιιφγνπο εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ ηνπηθή

θνηλσλία γεληθφηεξα. ηα ΚΔΜΔΠ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ππνζηεξηθηηθήο

δηδαζθαιίαο, δαλεηζκνχ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, ζπκκεηνρήο ζε δεκηνπξγηθέο

δξαζηεξηφηεηεο.

γ΄ θάζε 2005-2007

Οη δξάζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο πξνβιέπνπλ ζπγθεθξηκέλεο παξεκβάζεηο ζηελ α΄

θαη β΄ εθπαηδεπηηθή βαζκίδα θαη ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, παξεκβάζεηο εθηφο

ζρνιείνπ θαη νινθιεξσκέλε ζπλεξγαζία κε ηνπο δηνηθεηηθνχο κεραληζκνχο ηεο

εθπαίδεπζεο ησλ κεηνλνηηθψλ ζρνιείσλ, κε ζηφρν ηελ επαηζζεηνπνίεζε φισλ ησλ

θνξέσλ ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο γηα ηα εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα.

ε επίπεδν πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ζρεδηάδεηαη ε ζπλέρηζε ηεο

επηκφξθσζεο ησλ κεηνλνηηθψλ θαη πιεηνλνηηθψλ δαζθάισλ κε ζηφρν ηελ

απνηειεζκαηηθφηεξε ρξήζε ησλ λέσλ βηβιίσλ θαη ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ

εθπαηδεπηηθψλ πιηθψλ. Πξνβιέπνληαη επίζεο καζήκαηα ηνπξθηθήο γιψζζαο γηα

δαζθάινπο θαη λεπηαγσγνχο.

ε επίπεδν δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, πξνβιέπεηαη ε ζπλέρηζε ηεο

πξφζζεηεο εθπαηδεπηηθήο ζηήξημεο ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ, ε δεκηνπξγία

εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ Ηζηνξίαο γηα ην γπκλάζην, ε επηκφξθσζε θαζεγεηψλ ζε ζέκαηα

δηνκαδηθψλ ζρέζεσλ, ε νινθιήξσζε ηνπ εηδηθνχ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ πνπ άξρηζε λα

δεκηνπξγείηαη ζηελ πξνεγνχκελε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε

δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ζε αιιφγισζζνπο.

Όζνλ αθνξά ηηο εθηφο ζρνιείνπ δξάζεηο, επεθηείλεηαη ε ιεηηνπξγία ησλ

ΚΔΜΔΠ, αθνχ ζρεδηάδεηαη ε δεκηνπξγία λέσλ θέληξσλ, ελψ, παξάιιεια,

πξνβιέπνληαη δξάζεηο ππνζηήξημεο ζε κεηνλνηηθνχο νηθηζκνχο πνπ εκθαλίδνπλ πνιχ

πςειά πνζνζηά εθπαηδεπηηθήο δηαξξνήο ζε ζπλδπαζκφ κε ρακειφηαην επίπεδν

θνηλσληθννηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Οη δξάζεηο ππνζηήξημεο νξγαλψλνληαη κε ηε

ζπκβνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο θαη πεξηιακβάλνπλ, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ

58

ηζηνζειίδα ηνπ πξνγξάκκαηνο, «θνηλσληθή εξγαζία» κε ηηο νηθνγέλεηεο θαη ηε ζρνιηθή

θνηλφηεηα γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ παηδηψλ εθηφο ζρνιείνπ (παηδηά πνπ απέρνπλ απφ ηελ

πξνζρνιηθή αγσγή, παηδηά πνπ εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν), ζπκβνπιεπηηθή γνλέσλ, θαη

εηδηθά γπλαηθψλ, πξνθεηκέλνπ λα ζηεξίμνπλ ηηο πξνζπάζεηεο γηα βειηίσζε ηεο

πξφζβαζεο ησλ παηδηψλ θαη εθήβσλ ζηελ εθπαίδεπζε. Πξνβιέπνληαη, ηέινο, δξάζεηο

γηα επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ καζεηψλ, φπνπ ζα ζπκκεηέρνπλ κεηνλνηηθνί

λένη απφθνηηνη ζρνιψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο. Δίλαη εκθαλήο απφ φζα

πξνβιέπνληαη ζε απηή ηε θάζε, ε πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο παξαγφλησλ ηεο ίδηαο ηεο

θνηλφηεηαο θαη ελεξγνπνίεζήο ηνπο ψζηε λα απνηειέζνπλ θνξέα πξνψζεζεο ησλ

επηρεηξνχκελσλ αιιαγψλ.

59

5.2. Ζ λέα αληηκεηώπηζε ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο: Ζ δηαπνιηηηζκηθή

πξνζέγγηζε θαη ε ζπδήηεζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο πνιηηηζκηθήο εηεξόηεηαο ζην πιαίζην ηνπ

Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ»

ηελ παξνχζα εξγαζία δελ είλαη δπλαηφ λα γίλεη απζηεξή ελλνηνιφγεζε ηεο

έλλνηαο ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο, νχηε λα παξνπζηαζηνχλ θαη λα αμηνινγεζνχλ

φιεο νη πξαθηηθέο πνπ επηρείξεζαλ λα εηζάγνπλ κηα ηέηνηα αληίιεςε ζηελ εθπαίδεπζε

ηεο κεηνλφηεηαο ηεο Θξάθεο. Κξίλεηαη ζθφπηκν φκσο λα γίλεη κηα ζχληνκε αλαθνξά

ζην πψο αιιάδεη ε αληίιεςε γηα ηελ εθπαίδεπζε ηεο κεηνλφηεηαο ζε κηα πξνζπάζεηα

δηαρείξηζεο ηεο εηεξφηεηαο κε λέν ηξφπν: νη λέεο πξνζεγγίζεηο πνπ εθθξάδεη ην

Πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ» επηρεηξνχλ λα πεξηγξάςνπλ

επηζηεκνληθά ηα παηδαγσγηθά πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζε ζρνιηθέο ηάμεηο πνπ

πεξηιακβάλνπλ πνιηηηζκηθά δηαθνξεηηθνχο καζεηέο, αιιά θαη λα επεμεξγαζηνχλ

εθαξκφζηκεο πξνηάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο.

Ζ ζρεηηθή ζπδήηεζε κάο αθνξά εδψ γηαηί είλαη ελδεηθηηθή κηαο κεηαηφπηζεο ησλ

δηνηθεηηθψλ πξαθηηθψλ θαη παξεκβάζεσλ απφ ηε λνκηθηζηηθή ζεψξεζε ησλ

πξνβιεκάησλ ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο ζηελ επηδίσμε εθπαηδεπηηθήο ελζσκάησζεο

ησλ κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο κέζσ ηεο εηζαγσγήο κνληέξλσλ εθπαηδεπηηθψλ κεζφδσλ. Ζ

λέα αληηκεηψπηζε ζπζρεηίδεηαη κε ηελ αιιαγή ηνπ ραξαθηήξα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο

κεηά ηε καδηθή είζνδν κεηαλαζηψλ ηε δεθαεηία ηνπ ’90 αιιά θαη ηε ζηξνθή ηνπ

δεκφζηνπ ιφγνπ ζε ζρέζε κε ηηο κεηνλφηεηεο. Ζ είζνδνο ησλ κεηαλαζηψλ θιφληζε

ξηδηθά πιένλ ηελ πεπνίζεζε φηη ε ειιεληθή θνηλσλία είλαη κνλνπνιηηηζκηθή θαη

νδήγεζε ζηελ αλαδήηεζε ζηξαηεγηθψλ έληαμεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ, ελψ

παξάιιεια, ζπλέβαιε θαη ζηνλ αλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ πξνβιήκαηνο ζε ζρέζε κε ηνπο

παξαδνζηαθά «άιινπο» ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο, ην κεηνλνηηθφ πιεζπζκφ.99

ην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ», ν ζρεηηθφο

πξνβιεκαηηζκφο ζπζηεκαηνπνηήζεθε κε ηελ έθδνζε κηαο ζεηξάο θεηκέλσλ κε ηνλ ηίηιν

«Κιεηδηά θαη Αληηθιείδηα».100

Σα θείκελα ζεηξά εληάζζνληαη ζε ηξεηο ζεκαηηθέο

ελφηεηεο: δηδαθηηθή κεζνδνινγία, θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πιαίζην ηεο εθπαίδεπζεο θαη

δεηήκαηα ηαπηφηεηαο θαη εηεξφηεηαο. Σα θείκελα πξνηείλνληαη σο «εξγαιεία πνπ ζα

99 Υξηζηφπνπινο Γ., 2002, Ζ Δηεξόηεηα σο ρέζε Δμνπζίαο. Όςεηο ηεο Διιεληθήο, Βαιθαληθήο θαη

Δπξσπατθήο Δκπεηξίαο. Κξηηηθή, ζει. 166.

100 Σα θείκελα ππάξρνπλ ζε ηζηνζειίδα ηνπ πξνγξάκκαηνο (kleidiakaiantikleidia.net).

60

επηηξέςνπλ ζηνπο αλαγλψζηεο/ρξήζηεο ηνπο λα ζπλζέζνπλ ηηο δηθέο ηνπο ιχζεηο», αθνχ

θάζε εθπαηδεπηηθφ πιαίζην έρεη ηηο δηθέο ηνπ παξακέηξνπο θαη δελ αληηκεησπίδεηαη κε

έηνηκεο ζπληαγέο.101

Σα εξσηήκαηα πνπ πξαγκαηεχνληαη ηα θείκελα αθνξνχλ ηελ

εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ην θνηλσληθφ ηεο ζπγθείκελν θαη ε πξνζέγγηζή ηνπο είλαη

δηεπηζηεκνληθή. Παξαθάησ ζα πξνζπαζήζνπκε λα δψζνπκε κηα ζπλνπηηθή εηθφλα ηνπ

ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν νη ζπγγξαθείο ηεο ζεηξάο πξνζεγγίδνπλ ηελ έλλνηα ηεο εηεξφηεηαο.

Ζ πξψηε πξνυπφζεζε ηεο δηαπνιηηηζκηθήο επηθνηλσλίαο είλαη ην μεπέξαζκα ηεο

εζλνθεληξηθήο αληίιεςεο. Ο εζλνθεληξηζκφο, παξνπζηάδνληαο ην πνιηηηζκηθά νηθείν σο

θπζηθή θαηάζηαζε πξαγκάησλ ή, αιιηψο, δηακνξθψλνληαο «πνιηηηζκηθά απηνλφεηα»,

απνηειεί εκπφδην ζηελ αλαγλψξηζε ηνπ πνιηηηζκηθά δηαθνξεηηθνχ. Ο ξφινο ηεο

εθπαίδεπζεο ζηελ εκπέδσζε εζλνθεληξηθψλ πξνηχπσλ πξφζιεςεο ηεο ηζηνξίαο θαη ηνπ

πνιηηηζκνχ είλαη θαζνξηζηηθφο.102

Μέζσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ κεραληζκψλ επηβάιιεηαη

κία θαη κνλαδηθή έγθπξε εθδνρή ζπιινγηθήο κλήκεο, πνπ πξνθχπηεη απφ επηιεθηηθή

αλαζπγθξφηεζε ηνπ παξειζφληνο, ψζηε λα εμαθαληζηεί νηηδήπνηε ζα κπνξνχζε λα

απεηιήζεη ηε κνλνπνιηηηζκηθή πξφζιεςε ηεο ηαπηφηεηαο.

Ζ πνιηηηζκηθή δηαθνξά νξίδεηαη σο ν ηδηαίηεξνο ηξφπνο λνεηηθήο θαη

ζπκβνιηθήο θαηεγνξηνπνίεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ ππαγνξεχεηαη απφ ην

πνιηηηζκηθφ πιαίζην ζην νπνίν ππαγφκαζηε.103

Ζ πνιηηηζκηθή ηαπηφηεηα δελ

πξνζδηνξίδεηαη φκσο απνθιεηζηηθά κέζσ ηεο γισζζηθήο, ζξεζθεπηηθήο ή εζληθήο

δηαθνξνπνίεζεο αιιά ζεσξείηαη φηη ζπλαξζξψλεηαη θαη κε θνηλσληθνχο παξάγνληεο,

φπσο ε θνηλσληθή ηάμε, ην θχιν θι.π.104

Γελ απνηειεί, δειαδή, ακεηάβιεην ζχλνιν

αιιά πξνθχπηεη κέζα απφ δπλακηθέο ηζηνξηθέο θαη θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο.

Ζ ηαπηφηεηα γίλεηαη αληηθείκελν επεμεξγαζίαο ηφζν ζε αηνκηθφ φζν θαη ζε

ζπιινγηθφ επίπεδν, «ζηελ θαξδηά ηνπ αηφκνπ θαη ζηελ θαξδηά ηεο θνπιηνχξαο ηεο

θνηλφηεηαο ζηελ νπνία αλήθεη».105

Γηα απηφλ ην ιφγν θξίλεηαη αλαγθαίν λα εμεηαζηεί

ζε θνηλσλην-ςπρνινγηθφ πιαίζην. Ζ ηαπηνηηθή δηεξγαζία ζπγθξνηεί ην ςπρνινγηθφ

πιαίζην κέζα απφ ην νπνίν ην άηνκν είλαη ηθαλφ λα ζπγθξνηήζεη ην ζχλνιν ησλ

αλαπαξαζηάζεψλ ηνπ γηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Απφ ηελ άιιε φκσο, ηα άηνκα

101 Βι. ηελ εηζαγσγή ηεο Α. Αλδξνχζνπ.

102Βι. ζρεηηθά Φξαγθνπδάθε Α., 2004, Ζ Δζληθή Σαπηόηεηα, ην Έζλνο θαη ν Παηξησηηζκόο, ΤΠΔΠΘ-Παλ.

Αζελψλ.

103 Πιεμνπζάθε Δ., 2003, Πνιηηηζκόο θαη ρνιείν. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 18.


105 Γξαγψλα Θ., 2003, Σαπηόηεηα θαη Δθπαίδεπζε. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 20.

61

ππάγνληαη ζε κηα πνιιαπιφηεηα ηαπηνηήησλ θαη ηα κέιε ησλ πνιηηηζκηθψλ θνηλνηήησλ

δελ πηνζεηνχλ κε ηαπηφζεκν ηξφπν ηηο αξρέο θαη ηηο αμίεο ηεο θνηλφηεηαο.106

Ζ

πξφζιεςε ηεο ηαπηφηεηαο κέζσ κνλαδηθψλ θαη απνθιεηζηηθψλ πξνζδηνξηζκψλ

ελνρνπνηείηαη γηα ηελ εθδήισζε αθξαίσλ ζπκπεξηθνξψλ θαρππνςίαο θαη κίζνπο

απέλαληη ζε φζνπο δελ αληαπνθξίλνληαη ζε απηνχο.

Ζ θαηαζθεπή ηεο ηαπηφηεηαο ησλ αηφκσλ-κειψλ ηεο κεηνλφηεηαο γίλεηαη

αληηιεπηή σο δηαδηθαζία πνπ ηξνθνδνηείηαη απφ ηελ αληηπαξάζεζε κεηαμχ ησλ

θπξίαξρσλ αμηψλ ηεο θνηλσλίαο θαη ησλ ηδηαίηεξσλ αμηψλ πνπ ην άηνκν-κέινο ηεο

κεηνλνηηθήο νκάδαο επηζπκεί λα επηθπξψζεη. H απφξξηςε ή παξαγλψξηζε ηεο

πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο απφ ηελ θπξίαξρε νκάδα ηξνθνδνηεί δηαθνξεηηθέο

ζηξαηεγηθέο πξνζαξκνγήο εθ κέξνπο ησλ αηφκσλ πνπ αλήθνπλ ζηε κεηνλφηεηα: απφ

ηελ εζειεκέλε αθνκνίσζε σο ηελ πιήξε απνκφλσζε. Ζ απφξξηςε ηεο κεηνλνηηθήο

ηαπηφηεηαο βηψλεηαη σο απεηιή απφ ην κεηνλνηηθφ καζεηή θαη γηα απηφ κπνξεί λα

ζπκβάιιεη ζηελ απαμίσζε ή άξλεζε ηνπ ζρνιείνπ.

Ζ δηαπξαγκάηεπζε ηεο έλλνηαο ηεο ηαπηφηεηαο κε ηνλ παξαπάλσ ηξφπν επηρεηξεί

λα απαιιάμεη ηε καηηά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζηνλ πνιηηηζκηθά άιιν απφ ηα

ζηεξεφηππα πνπ παξάγνληαη απφ ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ νηθείνπ θαη ηνπ δηαθνξεηηθνχ

πνιηηηζκνχ σο εγγελψο νκνηνγελείο νληφηεηεο, ψζηε λα επηηχρνπλ λα ζπιιάβνπλ ηνλ

άιινλ ζηελ πνιιαπιφηεηά ηνπ. Ο αλαζηνραζκφο ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηζκηθή απφζηαζε

πξνηείλεηαη σο εξγαιείν γηα λα αλαζπγθξνηεζεί ην ζχλζεην θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ

πιαίζην πνπ ζπγθξνηεί θάζε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.107

Ζ ζεψξεζε ηεο ηαπηφηεηαο σο

«ζχλζεζεο πνιιαπιψλ ππαγσγψλ» θαη σο πξντφλ πνηθίισλ θαη εηεξφθιεησλ

επηδξάζεσλ αλαδηακνξθψλεη ξηδηθά ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δηαθνξεηηθνχ αιιά θαη ηνπ

νηθείνπ. Όπσο δηαβάδνπκε ζην ζρεηηθφ θείκελν ηεο Θ. Γξαγψλα: «Θα ππάξρνπλ ζηελ

νκάδα ησλ „δηθώλ καο‟ θάπνηνη κε ηνπο νπνίνπο καο ζπλδένπλ πνιιά θαη θάπνηνη κε ηνπο

νπνίνπο δελ έρνπκε ηίπνηα θνηλό λα κνηξαζηνύκε. Σν ίδην αθξηβώο ηζρύεη θαη κε ηελ

νκάδα ησλ άιισλ».108

Ζ αλαγλψξηζε ηεο εηεξφηεηαο θαη ε πξφζιεςε ηεο ρσξίο νκνγελνπνηεηηθά θαη

ζε ηειεπηαία αλάιπζε απινπζηεπηηθά ζρήκαηα είλαη πξναπαηηνχκελν ηεο

επηδησθφκελεο ελζσκάησζεο ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ ζην ζρνιηθφ ζχζηεκα. Ο

106 Βι. Γξαγψλα Θ., 2003, Σαπηόηεηα θαη Δθπαίδεπζε. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 24, θαη Πιεμνπζάθε,

ζει. 21.


108 Γξαγψλα Θ., 2003, Σαπηόηεηα θαη Δθπαίδεπζε. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 28.

62

εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη ζε απηή ηε δηαδηθαζία λα επεμεξγαζηεί εθ λένπ ηνλ ηξφπν κε

ηνλ νπνίν έρεη δνκεζεί ε δηθή ηνπ ηαπηφηεηα. H δηαρείξηζε ηεο εηεξφηεηαο βέβαηα νχηε

πξνβιέςηκε δηαδηθαζία είλαη νχηε απαιιαγκέλε απφ ζπγθξνχζεηο, αθνχ, φπσο

πξναλαθέξζεθε, ε ζχλζεζε ηεο ηαπηφηεηαο δελ είλαη κνλνζήκαληε αιιά πεξηιακβάλεη

δηαθνξεηηθά θαη πνιιέο θνξέο αληηθαηηθά ζηνηρεία.109

Γηα απηφ, θαη ζην εθπαηδεπηηθφ

επίπεδν ε πξνζπάζεηα δελ ζπλίζηαηαη ζηελ απιή εθαξκνγή ελφο κνληέινπ πνπ ζα

εκπινπηίζεη ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα κε γλσζηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο άιινπο

πνιηηηζκνχο.

Ζ ηθαλνπνηεηηθή δηαρείξηζε ηεο κεηνλνηηθήο εηεξφηεηαο ζηε ζρνιηθή δηαδηθαζία

πξνυπνζέηεη ηε ζπζρέηηζε κε άιιεο κνξθέο εηεξφηεηαο, πνπ ζπλαληηνχληαη ζε θάζε

ζρνιηθή ηάμε. Γελ ππάξρεη κέζνο-φξνο καζεηή. Σα παηδηά «θηάλνπλ ζην ζρνιείν άληζα

εμνηθεησκέλα κε ηε γιψζζα θαη ηελ θνπιηνχξα ηνπ».110

Ό,ηη πξνζιακβάλεηαη σο

απζφξκεηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνχ ή σο αηνκηθφ εγγελέο ραξαθηεξηζηηθφ (π.ρ.,

επθπΐα, πξνζαξκνζηηθφηεηα ή ηα αληίζεηά ηνπο) δελ είλαη παξά απνηέιεζκα ηνπ

κνξθσηηθνχ θεθαιαίνπ θαη ησλ αμηψλ θαη πξνδηαζέζεσλ πνπ θαιιηεξγεί ην θνηλσληθφ

πεξηβάιινλ, πξντφλ κηαο «αδηφξαηεο θνηλσληθήο κάζεζεο».111

Δπεηδή, φκσο, νη

γλσζηηθέο, νη θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο πξνυπνζέζεηο είλαη δηαθνξεηηθέο θαη άληζεο,

ε κνξθή θαη ην πεξηερφκελν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο πξέπεη λα δηακνξθψλνληαη

κε ηξφπν ηέηνην ψζηε λα θηλεηνπνηνχλ κε δηαθνξνπνηεκέλεο δηαδηθαζίεο ηνπο

καζεηέο.112

5.3 Γηαπνιηηηζκηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο: ε ζπκβνιή ηνπο,

ηα όξηα ηεο απνηειεζκαηηθόηεηάο ηνπο

Δίλαη αλακθηζβήηεηε ε ζεκαζία ηέηνησλ πξνζεγγίζεσλ φζνλ αθνξά ηελ

εγθαηάιεηςε παξαδνζηαθψλ αθνκνησηηθψλ αληηιήςεσλ απέλαληη ζην πξφβιεκα ηεο

έληαμεο ησλ «δηαθνξεηηθψλ» κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ ηήξεζε απνζηάζεσλ απφ ην

εζλνθεληξηθφ κνληέιν εθπαίδεπζεο θαη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο

109 Γεκεηξίνπ Α., Λαγνπνχινπ Β., Πεηξίδεο Σ., 2004, Δκείο θη νη Άιινη: Δκπεηξίεο Δθπαηδεπηηθώλ. ΤΠΔΠΘ-

Παλ. Αζελψλ, ζει. 32-38.

110 Αζθνχλε Ν., 2003, Κνηλσληθέο Αληζφηεηεο ζην ρνιείν. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 22.

111 Αζθνχλε Ν., 2003, Κνηλσληθέο Αληζφηεηεο ζην ρνιείν. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ, ζει. 25-27.

112 Πνιιά θείκελα ηεο ζεηξάο πξαγκαηεχνληαη δεηήκαηα δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο ζρεηηθά κε ηε δηαρείξηζε

ηεο εηεξφηεηαο. Βι. ελδεηθηηθά ην θείκελν ηεο Απνζηνιίδνπ Β. Αλάγλσζε θαη Δηεξόηεηα, 2003, ΤΠΔΠΘ-Παλ.

Αζελψλ, θαη ην θείκελν ηεο θπξφεξα Μ. Γηαθνξνξνπνηεκέλε Παηδαγσγηθή, 2004, ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ.

63

πνιηηηζηηθήο εηεξφηεηαο είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο βήκαηα γηα ηελ επεμεξγαζία

λέσλ ζηξαηεγηθψλ έληαμεο ησλ κεηνλνηηθψλ καζεηψλ. Ο πξνβιεκαηηζκφο γηα ηηο

ηδηαηηεξφηεηεο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ε αλαδήηεζε θαηάιιεισλ κεζφδσλ γηα

λα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο (αλαπξνζαξκνγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ, αιιαγή

ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ) είλαη ε δεχηεξε

ζεκαληηθή ζπλέπεηα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο.

Ζ αλίρλεπζε λέσλ εθπαηδεπηηθψλ κνληέισλ ηθαλψλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ

εηεξφηεηα (θνηλσληθή, πνιηηηζκηθή, εζλνηηθή) μεθίλεζε ζηελ Διιάδα κε θαζπζηέξεζε

δχν δεθαεηηψλ ηνπιάρηζηνλ ζε ζρέζε κε ην δηεζλή ρψξν. Μέρξη ηφηε νπνηεζδήπνηε

ξπζκίζεηο θηλνχληαλ ζηε ινγηθή ηεο αθνκνησηηθήο έληαμήο ησλ δηαθνξεηηθψλ κέζσ ηεο

ιήςεο αληηζηαζκηζηηθψλ κέηξσλ. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα γηλφηαλ αληηιεπηή σο

«πνιηηηζκηθή ειιεηκκαηηθφηεηα», πνπ νθεηιφηαλ ζηελ ειιηπή γλψζε ηεο γιψζζαο ή ηελ

έιιεηςε κνξθσηηθνχ θεθαιαίνπ. Μφιηο ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90,

εγθαηληάδνληαη ζεζκηθέο αιιαγέο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ αιινδαπψλ ή νκνγελψλ

καζεηψλ.113

Δίλαη, επνκέλσο, ινγηθφ ηα ζρεηηθά εγρεηξήκαηα λα βξίζθνληαη ζε

εκβξπαθή κνξθή θαη νη πξνθείκελεο ηνπ δεκφζηνπ ιφγνπ πνπ αξζξψλεηαη γχξσ απφ

απηά λα επηδέρνληαη ακθηζβήηεζε.

Όπσο πξναλαθέξζεθε, ε παξαπάλσ ζπδήηεζε ζηε ρψξα καο άλνημε φηαλ ιφγσ

ηεο καδηθήο εηζξνήο κεηαλαζηψλ θινλίζηεθαλ βαζηθέο παξαδνρέο ηνπ δεκφζηνπ ιφγνπ,

πνπ σο ηφηε δηαηξάλσλε κε θάζε επθαηξία φηη ε ρψξα καο εκθαλίδεη εζληθή

νκνηνγέλεηα, φηη δελ ππάξρεη παξά κνλάρα κία κεηνλφηεηα, ε κνπζνπικαληθή θαη φηη ηα

πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγεί ε χπαξμή ηεο κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κέζσ ελφο ιίγν

ή πνιχ πξνζδηνξηζκέλνπ απφ ηηο δηκεξείο ζπκβάζεηο θαη ηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε

λνκηθνχ θαζεζηψηνο. Ζ κεηαηξνπή ηεο Διιάδαο ζε ρψξα ππνδνρήο κεηαλαζηψλ έθαλε

ιηγφηεξν πεηζηηθή ηελ ηδενινγηθή ιεηηνπξγία ηεο επίθιεζεο ηεο εζληθήο νκνηνγέλεηαο.

Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90 ν δεκφζηνο ιφγνο αλαγλσξίδεη, δεηιά αθφκα,

ηελ «πνιππνιηηηζκηθφηεηα» ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο σο ζχγρξνλν θαηλφκελν.

Δπηπιένλ, αλαδεηά ηξφπνπο λα ηε δηαρεηξηζηεί κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο κηαο πην

«επξχρσξεο» έλλνηαο ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο, πνπ ηνπιάρηζηνλ δελ ζπιιακβάλεη ηνπο

εζληθά ή εζλνηηθά δηαθνξεηηθνχο σο απεηιή γηα ηελ εζληθή θπξηαξρία. Έρεη

ππνζηεξηρζεί φηη δελ ζπληειέζηεθε θακηά «νπζηνθξαηηθή κεηάιιαμε ηνπ κχζνπ ηεο

113 Ζ πξνζπάζεηα ζεζκηθήο ξχζκηζεο μεθίλεζε κε ηε δεκηνπξγία ηεο Δηδηθήο Γξακκαηείαο Οκνγελψλ θαη

Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο ζην ΤΠΔΠΘ θαη ηελ ςήθηζε λφκνπ 2413/1996 γηα ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε ζην

εμσηεξηθφ θαη ηε δηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε.

64

εζληθήο νκνηνγέλεηαο», αιιά άιιαμε απιψο ε πξφζιεςή ηνπ θαη ζρεηηθνπνηήζεθε ε

ζπκβνιηθή ηνπ ιεηηνπξγία.114

Έηζη, ελψ δηαηεξείηαη ε πνιηηηζκηθή νξηνζέηεζή ηνπ ειιεληζκνχ (κέζσ ησλ

ελλνηψλ ηεο ειιελνθσλίαο, νξζνδνμίαο θαη ειιεληθήο εζληθήο ζπλείδεζεο θαη

εζλνηηθήο θαηαγσγήο), ηαπηφρξνλα εθδειψλεηαη θαη ην ελδηαθέξνλ ε Διιάδα λα

απνηειεί «αλνηρηή», «πνιππνιηηηζκηθή» θνηλσλία πνπ θηινμελεί έλα εθαηνκκχξην

κεηαλάζηεο. Ο εξγαιεηαθφο ραξαθηήξαο ηεο κεηαηφπηζεο γίλεηαη εκθαλήο απφ ηελ

απξνζπκία πνπ εθδειψλεηαη λα αλαζεσξεζνχλ πνιιέο ππαξθηέο αθακςίεο ηνπ

ζεζκηθνχ πιαηζίνπ.

ην ίδην πιαίζην ηξνπνπνηείηαη ν ιφγνο γηα ηηο κεηνλφηεηεο. Γελ είλαη ηπραίν φηη

νη πξψηεο επίζεκεο αλαθνξέο ζε ηξεηο εζλνηηθέο νκάδεο ζηελ πεξίπησζε ηεο

κεηνλφηεηαο ηεο Θξάθεο εκθαλίδνληαη εθείλε ηελ πεξίνδν γηα πξψηε θνξά. Ζ πνκαθηθή

θαη, σο έλα βαζκφ, ε ηζηγγαληθή ηδηαηηεξφηεηα αλαδεηθλχνληαη βέβαηα σο αληίζεηνη

πφινη ζηνλ εγεκνληζκφ ηεο άιιεο εζλνηηθήο θαηεγνξίαο ηεο κεηνλφηεηαο, απηήο ησλ

«ηνπξθνγελψλ», φπσο ραξαθηεξίδνληαη.115

Παξά ηηο ππαξθηέο ζθνπηκφηεηεο ηεο

αλαγλψξηζεο, ε εζλνηηθή δηαθνξνπνίεζε κηαο κεηνλφηεηαο πνπ σο ηφηε ινγηδφηαλ

επίζεκα σο ζξεζθεπηηθή θαη πνπ πξνθαινχζε κεγάιε ακεραλία ν πεξαηηέξσ

πξνζδηνξηζκφο ηεο, δείρλεη θάπνηα κεηαηφπηζε απφ ηελ θαηαγσγηθή πξφζιεςε ηεο

εζληθήο ηαπηφηεηαο πξνο κηα πεξηζζφηεξν θηιειεχζεξε εθδνρή, πνπ κπνξεί λα αλερζεί

εληφο ησλ νξίσλ ηνπ εζληθνχ θξάηνπο ηελ εζλνηηθή δηαθνξά, αθφκα θη φηαλ ε ηειεπηαία

αθνξά νκάδεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζπγθξνπζηαθή ζρέζε κε ην θξάηνο απηφ.

Γελ είλαη άζρεηε κε ηα παξαπάλσ ε ηάζε ηεο θπξηαξρίαο ηεο έλλνηαο ηεο

ηαπηφηεηαο σο εξγαιείν πνιηηηθήο αλάιπζεο θαη αλάπηπμεο ηεο θνηλσληθήο ζεσξίαο.116

Ζ ζπδήηεζε γηα ηηο ηαπηφηεηεο ηείλεη λα αληηθαηαζηήζεη πξνεγνχκελα κνληέια

εμήγεζεο θαη ζεσξεηηθά εξγαιεία. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ ’80 είλαη πνιχ δηαδεδνκέλε ε

πηνζέηεζε ζρεηηθψλ ζεσξηψλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, πξνθεηκέλνπ λα εμεγεζνχλ ηα

γεγνλφηα ησλ εζλνηηθψλ δηεθδηθήζεσλ θαη ζπγθξνχζεσλ πνπ πξνέθπςαλ κεηά ηελ

θαηάξξεπζε ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ. Ζ ηάζε έρεη ραξαθηεξηζηεί σο «ιαηξεία ησλ






Δπξσπατθήο Δκπεηξίαο. Κξηηηθή, ζει. 141-168 θαη 265-271.

65

πνιηηηθψλ ηεο ηαπηφηεηαο» θαη έρεη αζθεζεί θξηηηθή επεηδή ζην πιαίζηφ ηεο

ππνζηαζηνπνηείηαη ην πνιηηηζκηθφ θαηλφκελν.

Ζ ππνζηαζηνπνίεζε ζπλίζηαηαη ζηελ απφδνζε έκθαζεο ζηηο εζσηεξηθέο

δηαθνξνπνηήζεηο κηαο θνηλσληθήο θαηεγνξίαο (ζηηο ζρέζεηο πνπ δηακνξθψλνληαη ζην

εζσηεξηθφ κηαο πνιηηηζκηθήο νκάδαο) θαη ζηελ παξαγλψξηζε ησλ ζρέζεσλ ησλ

ζπιινγηθψλ ηαπηνηήησλ θαη ησλ πνιηηηζκηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ κε άιινπο

εμσηεξηθνχο σο πξνο ηελ θαηεγνξία παξάγνληεο, φπσο είλαη νη ζρέζεηο κε άιιεο

ζπιινγηθφηεηεο θαη νκάδεο.117

Οη ζξεζθεπηηθέο θαη εζληθέο δηαθνξέο γίλνληαη μαλά

αληηιεπηέο σο θηλεηήξηεο δπλάκεηο ηεο ηζηνξίαο θαη ε αλάιπζή ηνπο ηείλεη λα

αληηθαηαζηήζεη απηή ησλ ζχλζεησλ θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ, ηαμηθψλ, δεκνγξαθηθψλ

ζπζρεηηζκψλ. Σαπηφρξνλα, νη παξαπάλσ ζεσξήζεηο δεκηνπξγνχλ γφληκν έδαθνο γηα

ηελ έθθξαζε θαλνληζηηθψλ πξνηαγκάησλ επηζηξνθήο ζηηο ξίδεο θαη ηελ εκπέδσζε

θνηλνηηζηηθψλ νξακάησλ ζε βάξνο ηεο απηνλνκίαο ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο.118

ε απηφ ην πιαίζην ζπληεινχληαη λέεο πξνζπάζεηεο επεμεξγαζίαο ζηξαηεγηθψλ

έληαμεο ησλ «δηαθνξεηηθψλ». Ζ εθπαίδεπζε ησλ κεηαλαζηψλ γίλεηαη αληηθείκελν

πξνβιεκαηηζκνχ. Ζ εθπαίδεπζε ησλ παξαδνζηαθά «δηαθνξεηηθψλ», ησλ κεηνλνηηθψλ

δελ κέλεη αλεπεξέαζηε. Ο ιφγνο γηα ηηο κεηνλφηεηεο έθηνηε δηαπιέθεηαη ηφζν κε ην

ιφγν πεξί κεηαλαζηψλ, ψζηε κεηαηίζεληαη ζεσξεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο αιιά θαη

ζηεξενηππηθέο απεηθνλίζεηο απφ ηε κηα θαηεγνξία ζηελ άιιε.119

Έηζη ε εθπαηδεπηηθή

αληηκεηψπηζε ησλ «δηαθνξεηηθψλ» γίλεηαη αληηθείκελν πνιιψλ πξνηάζεσλ πνπ

δηακνξθψλνπλ έλα επξχ θάζκα παηδαγσγηθψλ επηινγψλ. Χο αθξαίνη πφινη απηνχ ηνπ

θάζκαηνο ζα κπνξνχζαλ ζρεκαηηθά λα ζεσξεζνχλ απφ ηε κηα ν εθπαηδεπηηθφο

δηαρσξηζκφο ησλ δηαθνξεηηθψλ, ζην φλνκα ηεο πξνζηαζίαο ηεο ηδηαίηεξεο ζπιινγηθήο

ηαπηφηεηάο ηνπο, θαη απφ ηελ άιιε ε απνδφκεζε ηεο δηαθνξάο κέζσ ζρεηηθηζηηθψλ

επηρεηξεκάησλ πνπ ηελ αλαγλσξίδνπλ σο ηνλ θαλφλα ησλ πνιππνιηηηζκηθψλ

θνηλσληψλ. Απηνί νη δχν πφινη δηακνξθψλνπλ θαη ηα φξηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο

ησλ ζρεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ.

117 Βεληνχξα Λ., 2004, Δζληθηζκόο, Ραηζηζκόο θαη Μεηαλάζηεπζε ζηε ύγρξνλε Διιάδα ζην Παχινπ Μ.,

Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), Ζ Διιάδα ηεο Μεηαλάζηεπζεο. Κνηλσληθήο πκκεηνρή θαη Γηθαηώκαηα ηνπ Πνιίηε, ζει.

186.

118Υξηζηφπνπινο Γ., 2002, Ζ Δηεξόηεηα σο ρέζε Δμνπζίαο. Όςεηο ηεο Διιεληθήο, Βαιθαληθήο θαη

Δπξσπατθήο Δκπεηξίαο. Κξηηηθή, ζει. 125



66

ηελ πεξίπησζε επηθξάηεζεο αληηιήςεσλ πνπ ζέινπλ λα αλαπαξάγνπλ ηνπο

δηαρσξηζκνχο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο, κε ηελ επίθιεζε κνληέξλσλ επηρεηξεκάησλ

πεξί δηαηήξεζεο ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο θαη ζεβαζκνχ ηνπ κνξθσηηθνχ

θεθαιαίνπ πνπ απηή ζπλεπάγεηαη, επηζεκαίλεηαη ν θίλδπλνο λα ππάξμεη κηα εθ λένπ

λνκηκνπνίεζε ησλ άληζσλ επηδφζεσλ θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ γηα ηα κέιε ηεο

κεηνλφηεηαο.120

Ο ζεβαζκφο ηεο κεηνλνηηθήο εηεξφηεηαο δελ κπνξεί λα απνζπλδέεηαη

απφ ηε ζηξαηεγηθή έληαμεο ησλ κεηνλνηηθψλ κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ εθπαίδεπζε

είλαη αλαγθαίν λα θνκίδεη θαη ζηνπο πνιίηεο ηεο κεηνλφηεηαο εθφδηα θνηλσληθήο

θηλεηηθφηεηαο θαη ππέξβαζεο ηεο θνηλσληθήο απνκφλσζεο. Γηαθνξεηηθά ν ζεβαζκφο

ηεο δηαθνξεηηθήο ηαπηφηεηαο κεηαθξάδεηαη ζε αλνρή απέλαληη ζηε δηαηήξεζε ηεο

αληζφηεηαο θαη ελ ηέιεη αλαπαξάγεη ηε δηάθξηζε ησλ πνιηηψλ.

Δμάιινπ, ππάξρνπλ ηζηνξηθά παξαδείγκαηα πνπ αλαδεηθλχνπλ πφζν

ππεξθαζνξηζκέλε απφ πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο είλαη ε εθάζηνηε αλάγλσζε ηεο

κεηνλνηηθήο εηεξφηεηαο απφ ην θξάηνο ζην νπνίν εληάζζεηαη ε κεηνλφηεηα. Ο

εηεξνπξνζδηνξηζκφο ηνπ ραξαθηήξα ηεο κεηνλφηεηαο κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο

εξγαιείν θνηλσληθήο απνκφλσζεο. Πξαθηηθέο ηεο ειιεληθήο δηνίθεζεο απέλαληη ζηε

κεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο ζην παξειζφλ, επηβεβαηψλνπλ φηη ε επίθιεζε ηεο

δηαθνξεηηθφηεηαο ησλ κεηνλνηηθψλ ιεηηνχξγεζε αλαζηαιηηθά γηα ηελ θνηλσληθή

εμέιημή ηνπο θαη ηελ ππέξβαζε μεπεξαζκέλσλ ζρεκάησλ φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζή

ηνπο. Όπσο γξάθεη ραξαθηεξηζηηθά ν Ζ. Νηθνιαθφπνπινο, «ε ειιεληθή δηνίθεζε

εκθαληδόηαλ σο ππεξαζπηζηήο ηεο ζαξηθνθνξίαο, ηεο αξαβηθήο γξαθήο θαη ηεο απζηεξήο

ηήξεζεο ησλ επηηαγώλ ηνπ Κνξαλίνπ»121

, κεγηζηνπνηψληαο ηελ απφζηαζε ησλ

κεηνλνηηθψλ πνιηηψλ έλαληη ησλ ππνινίπσλ κέζσ ηεο αλαπαξαγσγήο μεπεξαζκέλσλ

κνξθψλ θνηλνηηθήο εθπαίδεπζεο. Δίλαη θαλεξφ φηη ε ρξεζηκνπνίεζε επηρεηξεκάησλ

δηαηήξεζεο ηεο ηαπηφηεηαο, αθφκα θη αλ ελζσκαηψλνληαη ζηε λεφθνπε ξεηνξηθή ηεο

πνιππνιηηηζκηθφηεηαο, δελ κπνξνχλ ζε θακία πεξίπησζε λα λνκηκνπνηήζνπλ ηελ

εθπαηδεπηηθή απνκφλσζε ησλ κεηνλνηήησλ.

120 Γθφηνβνο Α., 2002, Δθπαίδεπζε θαη Δηεξόηεηα. Εεηήκαηα Γηαπνιηηηζκηθήο Παηδαγσγηθήο. Μεηαίρκην, ζει.

87. (ην βηβιίν γίλεηαη αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο ν θίλδπλνο πνπ ζπλεπάγεηαη ε πηνζέηεζε ηέηνησλ αληηιήςεσλ.

Αλ θαη δελ ζπκθσλνχκε κε ην βαζηθφ επηρείξεκα ηνπ θεηκέλνπ πεξί ππνλφκεπζεο ηεο εζλνπνηεηηθήο απνζηνιήο ηνπ

ζρνιείνπ, ζεσξνχκε φηη ε θξηηηθή πνπ αζθείηαη ζε πνιππνιηηηζκηθέο αληηιήςεηο είλαη ελδηαθέξνπζα.)

121 Νηθνιαθφπνπινο Ζ., 2002, Ζ Δθινγηθή πκπεξηθνξά ηεο Μνπζνπικαληθήο Μεηνλόηεηαο ζηε Θξάθε ζηνλ

ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο, ζει. 141.

67

Ο άιινο αθξαίνο πφινο πξνηάζεσλ δηαρείξηζεο ηεο εηεξφηεηαο ηζνδπλακεί κε

ηελ απφιπηε γελίθεπζή ηεο: Όινη είκαζηε δηαθνξεηηθνί. Όζν δηαθέξεηε εζείο απφ εκάο,

άιιν ηφζν δηαθέξνπκε θη εκείο κεηαμχ καο. Πξνεξρφκαζηε απφ θνηλσληθά

πεξηβάιινληα πνπ καο εθνδηάδνπλ κε δηαθνξεηηθά κνξθσηηθά θεθάιαηα θαη γηα απηφ

φινη ρξεηαδφκαζηε έλα ζρνιείν πνπ λα κπνξεί λα δηαρεηξηζηεί ην δήηεκα ηεο

εηεξφηεηαο, πνπ είλαη θνηλφ ζε θάζε ζρνιηθή ηάμε.

Ζ έλλνηα ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο ζεσξείηαη φηη πηνζεηείηαη πιένλ κε ηφζε

επθνιία θαη απνθηά ηέηνηα θαλνληζηηθή ηζρχ πνπ ζπζθνηίδεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα κέζσ

ζρεηηθηζηηθψλ ζεσξήζεσλ ηεο εηεξφηεηαο. Έρεη ππνζηεξηρζεί φηη δεκηνπξγείηαη ν

θίλδπλνο λα ζηξαθεί ν δεκφζηνο ιφγνο ζε κηα λέα παξαγλψξηζε ηεο κεηνλνηηθήο

δηαθνξάο: ε δηαθνξά αλαγλσξίδεηαη σο αηνκηθφ δηθαίσκα θαη ε δηάθξηζε κεηνλφηεηαο

θαη πιεηνλφηεηαο ράλεη ηε λνκηθή θαη πνιηηηθή ζεκαζία ηεο. Ζ ζπγθξφηεζε ηνπ

εθπαηδεπηηθνχ ππνθεηκέλνπ γίλεηαη ζην ίδην αηνκηθηζηηθφ πιαίζην θαη ηα

δηαπνιηηηζκηθά κνληέια επηζηξαηεχνληαη σο ηα κνληέξλα νρήκαηα ελζσκάησζεο ησλ

δηαθνξεηηθψλ, πνπ ελψ ππνηίζεηαη φηη πξνζηαηεχνπλ ηε δηαθνξά, ζηελ νπζία ηελ

αδξαλνπνηνχλ.122

Μηα ηέηνηα ζηάζε ζα είρε θξίζηκεο ζπλέπεηεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο

κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο γηαηί ζα πξνζπαζνχζε λα εληάμεη φια ηα πξνβιήκαηα πνπ ηελ

αθνξνχλ ζηνλ νξίδνληα ησλ δπζθνιηψλ πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη θάζε εθπαηδεπηηθφο

φηαλ πξνζπαζεί λα δηαρεηξηζηεί ην αθεηεξηαθά άληζν αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο ζρνιηθήο

ηάμεο. Απηνχ ηνπ είδνπο ε ππαγσγή ζπκβάιιεη ζην λα κελ γίλεηαη αληηιεπηή ε

αλαγθαηφηεηα βειηίσζεο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο ή ηεο

άζθεζεο πνιηηηθψλ απάιεηςεο ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ πνπ

αλαζηέιινπλ ηελ πξφζβαζε ζε θνηλσληθά αγαζά γηα ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο.

Σν πεξηερφκελν επνκέλσο ηεο δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο νθείιεη λα είλαη

πξνζδηνξηζκέλν. Πξέπεη λα απνζαθεληζηνχλ νη ζηφρνη ησλ εγρεηξεκάησλ πάληα ζε

ζπλάξηεζε κε ηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο θαη ηηο αληηθεηκεληθέο δπζθνιίεο ηεο

εθπαηδεπηηθήο θαηάζηαζεο ηεο κεηνλφηεηαο. Γηαθνξεηηθά, ε δηαπνιηηηζκηθή

εθπαίδεπζε θηλδπλεχεη λα κεηαηξαπεί ζε έλα αθαδεκατθφ ηδεψδεο πνπ, φληαο αφξηζην

θαη αζαθέο, ζα λνκηκνπνηεί ηε δηεμαγσγή εθπαηδεπηηθψλ πεηξακάησλ, κε ακθίβνια

απνηειέζκαηα.

122 Κνπδέιεο Γ., 1997, Από ηελΜε Αλαγλώξηζε ζηελ Παξαγλώξηζε ηεο Γηαθνξάο. θέςεηο γηα ηε Μεηνλνηηθή

Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63, ζει. 48.

68

Οη παξαπάλσ πξνβιεκαηηζκνί κε θαλέλα ηξφπν δελ επηρεηξνχλ λα αθπξψζνπλ

ηε ζεκαζία ησλ πξνζπαζεηψλ πνπ έρνπλ γίλεη σο ηψξα. Αληηζέησο, φπσο δηαθαίλεηαη

θαη απφ ηελ αλαθνξά ζην επηκνξθσηηθφ πιηθφ θαη ηηο δξάζεηο ηνπ Πξνγξάκκαηνο

«Δθπαίδεπζε Μνπζνπικαλνπαίδσλ», θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα δηαηεξεζνχλ

ηζνξξνπίεο ζην ρεηξηζκφ ησλ παξαπάλσ δεηεκάησλ.

Δπηζεκαίλεηαη, σζηφζν, ν ππαξθηφο θίλδπλνο λα ζεσξεζεί φηη απφ κφλεο ηνπο

απηέο νη πξνζπάζεηεο εμαληινχλ ηα πεξηζψξηα παξέκβαζεο ζηε κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε.

Κάηη ηέηνην φκσο δελ ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί ζην θφλην ηνπ ειιεηκκαηηθνχ λνκηθνχ

θαζεζηψηνο θαη ηεο άξλεζεο ηεο δηνίθεζεο λα ζρεδηάζεη εθ λένπ φιν ην πεδίν θαη λα

επεμεξγαζηεί κηα νινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή έληαμεο ηεο κεηνλφηεηαο. Πφζσ δε

κάιινλ πνπ ε δεκφζηα ζπδήηεζε ηνπ δεηήκαηνο δελ είλαη απαιιαγκέλε απφ ηελ ηάζε

εξγαιεηαθνχ ρεηξηζκνχ ησλ ελλνηψλ, φπσο επηζεκάλζεθε παξαπάλσ.

69

6. ςμπεπάζμαηα

Ζ αλεζπρία πνπ εθθξάδεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζρεηηθά κε ηελ θαζπζηέξεζε

ηεο Θξάθεο θαη ηελ αδπλακία ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο λα ζέζεη εληαμηαθνχο ζηφρνπο γηα

ην κεηνλνηηθφ πιεζπζκφ έρεη αλαλεψζεη ηε ζπδήηεζε γηα ηελ εθπαίδεπζε ηεο

κεηνλφηεηαο. Σν εθπαηδεπηηθφ δήηεκα έρεη ηεζεί απφ ηελ άιιε θαη ζην επίθεληξν ηνπ

ελδηαθέξνληνο ηεο ίδηαο ηεο κεηνλφηεηαο, πνπ κέζσ ησλ εθπξνζψπσλ ηεο δηεθδηθεί

ιφγν γηα ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ επηρεηξνχληαη.

Οη ζχγρξνλεο δηνηθεηηθέο παξεκβάζεηο κέζσ ησλ πινπνηνχκελσλ εθπαηδεπηηθψλ

πξνγξακκάησλ δείρλνπλ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη

εθθξάδνπλ κηα λέα αληίιεςε γηα ηε κεηνλνηηθή εθπαίδεπζε. Χζηφζν, φζν δηαηεξείηαη

ην ππάξρνλ λνκηθφ θαζεζηψο, ηα φξηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ζα είλαη

ζηελά. Όζν παξακέλνπλ αξξχζκηζηα ή λνκηθά κεηέσξα δεηήκαηα φπσο ε ίδξπζε ησλ

ζρνιείσλ, ε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ε εθπαίδεπζε ησλ κεηνλνηηθψλ δαζθάισλ,

νη αιιαγέο πνπ πξνσζνχληαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο θαη ην πεξηερφκελν ησλ

ζρνιηθψλ βηβιίσλ δελ ζα θαηαθέξνπλ λα αιιάμνπλ ξηδηθά ην θνηλσληθφ θαη

εθπαηδεπηηθφ ηνπίν.

Δμάιινπ, ε αληαπφθξηζε ηεο κεηνλφηεηαο ζηηο εθπαηδεπηηθέο αιιαγέο δελ

θαζνξίδεηαη κφλν απφ ηελ πνηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ εγρεηξεκάησλ. Γηα λα

επηηεπρζεί, είλαη απαξαίηεην λα αληηκεησπηζηνχλ φινη εθείλνη νη παξάγνληεο πνπ

ηξνθνδνηνχλ ηε δπζπηζηία ησλ κεηνλνηηθψλ πνιηηψλ απέλαληη ζηε δηνίθεζε. Ζ επίκνλε

θαη άθακπηε ππεξάζπηζε ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο κεηνλφηεηαο εθ κέξνπο ηεο

ηειεπηαίαο, ε θνηλσληθή πεξηζσξηνπνίεζε, νη νηθνλνκηθέο δπζρέξεηεο θαη νη δηαθξίζεηο

πνπ πθίζηαληαη νη κεηνλνηηθνί πνιίηεο απνηεινχλ ηθαλνχο ιφγνπο γηα ηελ αλαπαξαγσγή

ησλ εληάζεσλ θαη ηε κε επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ.

Ζ δηαρείξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο κεηνλνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ε

επαλαζεκειίσζε ηνπ ζεζκηθνχ ηνπ πιαηζίνπ, ψζηε λα επηηξαπεί ε άζθεζε ησλ

κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ, απνηειεί, ελ ηέιεη, θξηηήξην γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηζνλνκίαο

θαη ηεο ηζνπνιηηείαο θαη ηελ πνηφηεηα ηεο δεκνθξαηίαο.

70

Βιβλιογπαθία

Αβξακνπνχινπ Δ., Καξαθαηζάλεο Λ., 2002, Γηαδξνκέο ηεο Σαπηόηεηαο: Από ηε

Γπηηθή Θξάθε ζην Γθάδη. Αλαζηνραζκνί θαη πγθξνύζεηο ζηε Γηακόξθσζε πιινγηθώλ

Σαπηνηήησλ. Ζ Πεξίπησζε ησλ Σνπξθόθσλσλ Μνπζνπικάλσλ ζην Γθάδη. Πεξηνδηθφ

Θέζεηο, ηεχρνο 79. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ΚΔΜΟ.

Αλδξνχζνπ Α., 2005, «Πώο ζε Λέλε;». Γηεξγαζίεο κηαο Δπηκνξθσηηθήο

Παξέκβαζεο ζηε Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε,. Gutenberg.

Αλδξνχζνπ Α., 2002, Δπηκνξθώλνληαο Δθπαηδεπηηθνύο ηεο Μεηνλνηηθήο

Δθπαίδεπζεο. Μηα Δμηζηόξεζε Ακνηβαίσλ Μεηαηνπίζεσλ, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ

Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο.

Αnderson B., 1997, Φαληαζηαθέο Κνηλόηεηεο. ηνραζκνί γηα ηηο Απαξρέο θαη ηε

Γηάδνζε ηνπ Δζληθηζκνύ. Νεθέιε.

Απνζηνιίδνπ Β., 2003, Αλάγλσζε θαη Δηεξόηεηα. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ.

Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα www.kleidiakaiantikleidia.net.

Αζεκαθνπνχινπ Φ., Υξεζηίδνπ-Ληνλαξάθε ., 2002,. Ζ Μνπζνπικαληθή

Μεηνλφηεηα ηεο Θξάθεο θαη νη Διιελνηνπξθηθέο ρέζεηο. Δθδφζεηο Ληβάλε.

Αζθνχλε Ν., 2002, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε Θξάθε σο Δξεπλεηηθό Πεδίν.

Πνιηηηθέο Γηαζηάζεηο ηεο Έξεπλαο, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία

πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο.

Αζθνχλε Ν., 2003, Κνηλσληθέο Αληζφηεηεο ζην ρνιείν. ΤΠΔΠΘ-Παλ.

Αζελψλ. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα www.kleidiakaiantikleidia.net.

Βαθαιηφο Θ., 1997, Σν Πξόβιεκα ηεο Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο ζηε Γπηηθή

Θξάθε. Έξεπλα. Gutenberg.

71

Βεληνχξα Λ., 2004, Δζληθηζκόο, Ραηζηζκόο θαη Μεηαλάζηεπζε ζηε ύγρξνλε

Διιάδα ζην Παχινπ Μ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.) Ζ Διιάδα ηεο Μεηαλάζηεπζεο.

Κνηλσληθήο πκκεηνρή θαη Γηθαηώκαηα ηνπ Πνιίηε.

Γηαθνπκφπνπινο Υ., 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα θαη ε

Δπξσπατθή ύκβαζε Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξώπνπ, ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο

Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ

Δπηζηεκώλ. Κξηηηθή.

Γθφηνβνο Α., 2002, Δθπαίδεπζε θαη Δηεξόηεηα. Εεηήκαηα Γηαπνιηηηζκηθήο

Παηδαγσγηθήο. Μεηαίρκην.

Γεκεηξίνπ Α., Λαγνπνχινπ Β., Πεηξίδεο Σ., 2004, Δκείο θη νη Άιινη: Δκπεηξίεο

Δθπαηδεπηηθώλ. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα

www.kleidiakaiantikleidia.net.

Γηβάλε Λ., 2001, Ζ Δδαθηθή Οινθιήξσζε ηεο Διιάδαο (1830-1947). Απφπεηξα

Παηξηδνγλσζίαο. Καζηαληψηεο.

Γξαγψλα Θ., Μπηξηέθ Φ., 2006, Διιάδα θαη Σνπξθία. Πνιίηεο θαη Έζλνο

Κξάηνο. Αιεμάλδξεηα.

Γξαγψλα Θ., 2003, Σαπηόηεηα θαη Δθπαίδεπζε. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ.


Ζξαθιείδεο Α., 2004, Ζ Διιάδα θαη ν εμ Αλαηνιώλ Κίλδπλνο. Αδηέμνδα θαη

Γηέμνδνη. Πφιηο.

Ζξαθιείδεο Α., 2002, Σα Αίηηα ηεο Διιεληθήο Αληηκεηνλνηηθήο ηάζεο από ην

1945 έσο ήκεξα, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ

Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο.

Κάηζηθαο Υ., 1999, Δθηόο “Σάμεο” ην “Γηαθνξεηηθό”; Tζηγγάλνη, Μεηνλνηηθνί,

Παιηλλνζηνύληεο θαη Αιινδαπνί ζηελ Διιεληθή Δθπαίδεπζε. Gutenberg (β΄ έθδνζε).

72

Keyder G., 2006, Ηζηνξία θαη Γεσγξαθία ηνπ Σνπξθηθνύ Δζληθηζκνύ, ζην

Γξαγψλα Θ., Μπηξηέθ Φ., 2006, Διιάδα θαη Σνπξθία. Πνιίηεο θαη Έζλνο Κξάηνο.

Αιεμάλδξεηα.

Κνπδέιεο Γ., 1997, Από ηε Με Αλαγλώξηζε ζηελ Παξαγλώξηζε ηεο Γηαθνξάο.

θέςεηο γηα ηε Μεηνλνηηθή Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο

63.

Μαπξνγνξδάηνο Γ. Θ., 2003, Οη Δζληθέο Μεηνλόηεηεο, ζηνλ ηόκν Ηζηνξία ηεο

Διιάδαο ηνπ 20νπ Αηώλα, 1922-1940, ν Μεζνπόιεκνο. Βηβιηφξακα.

Μαπξνκκάηεο Γ., 2006, Πεξί Αξγηώλ ζηα Μεηνλνηηθά ρνιεία ηεο Θξάθεο θαη

Άιισλ Σηλώλ. Δθεκ. Παξαηεξεηήο ηεο Θξάθεο, 8/2/2006. Γεκνζηεπκέλν ζηελ

ηζηνζειίδα ηνπ ΚΔΜΟ.

Μαπξνκκάηεο Γ., 2005, Σα Παηδηά ηεο Καιθάηδαο. Δθπαίδεπζε, Φηώρεηα θαη

Κνηλσληθόο Απνθιεηζκόο ζε κηα Κνηλόηεηα Μνπζνπικάλσλ ηεο Θξάθεο. Μεηαίρκην.

Mavrommatis, Tsitselikis, 2003, Turkish in Greece. Mercator-education,

Leeuwarden. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα www.mercator-education.org.

Μειηφο Γ., 1997, Ζ Γηακόξθσζε ηνπ Διιεληθνύ Έζλνπο θαη Κξάηνπο σο

Γηαδηθαζία Οηθνλνκηθήο θαη Πιεζπζκηαθήο Οκνγελνπνίεζεο. (Ηζηνξηθέο Αλαθνξέο θαη

Θεσξεηηθά πκπεξάζκαηα γηα ην Εήηεκα ησλ Μεηνλνηήησλ), ζην Σζηηζειίθεο Κ.,

Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή

ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή.

Μήιιαο Ζ., 2002, Ζ Γπζθνιία Πξνζέγγηζεο ηνπ Θέκαηνο «Μεηνλόηεηεο», ζηνλ

ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα, Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη

Γεληθήο Παηδείαο.

Μνπζηαθά Μ., 1998, Δθπαηδεπηηθή Τπνζηήξημε, Κνηλσληθή πκκεηνρή: H

Πεξίπησζε ηεο Σνπξθηθήο Μεηνλόηεηαο ηεο Θξάθεο ζην παλνχ Δ., 1998, Αλζξώπηλε

73

Αμηνπξέπεηα θαη Κνηλσληθόο Απνθιεηζκόο – Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή ζηελ Δπξώπε.

Διιεληθά Γξάκκαηα – Δηαηξεία Πνιηηηθνχ Πξνβιεκαηηζκνχ Νίθνο Πνπιαηδάο.

Μπαιηζηψηεο Λ., 2003, Γισζζηθή Δηεξόηεηα ζηελ Διιάδα. ΤΠΔΠΘ-Παλ.

Αζελψλ. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα www.kleidiakaiantikleidia.net.

Μπαιηζηψηεο Λ., Σζηηζειίθεο Κ., 2001, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ηεο Θξάθεο.

πιινγή Ννκνζεζίαο, ρόιηα. Δθδφζεηο άθθνπια.

Μπαιηζηψηεο Λ., 1997, Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε

Γπηηθή Θξάθε, ζην Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό

Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ, Κξηηηθή.

Μπέεο ., 2002, Όςεηο Γισζζηθνύ Ζγεκνληζκνύ ζηελ Πεξίπησζε ησλ

Γισζζηθώλ Μεηνλνηήησλ ζηελ Διιάδα, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία

πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο Παηδείαο.

Νηθνιαθφπνπινο Ζ., 2002, Ζ Δθινγηθή πκπεξηθνξά ηεο Μνπζνπικαληθήο

Μεηνλόηεηαο ζηε Θξάθε, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ


Όκηινο Φίισλ Ν. Ράπηε, 1997, Ζ ρνιηθή Δθπαίδεπζε ηεο Μεηνλόηεηαο ηεο

Θξάθεο. Από ηελ Δκπεηξία ησλ Δθπαηδεπηηθώλ. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

Ολζνχλνγινπ Η., 1997, Κξηηηθή ζηε Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε. Ζ Μαηηά ηνπ

Μεηνλνηηθνύ. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

Παχινπ Μ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 2004, Ζ Διιάδα ηεο Μεηαλάζηεπζεο.

Κνηλσληθή πκκεηνρή θαη Γηθαηώκαηα ηνπ Πνιίηε. Κξηηηθή.

Πεηξάθε Γ., 1997, ηελ Ξάλζε θαη ζην Λαύξην: Tαμηθέο Γηαζηάζεηο ηνπ

Μεηνλνηηθνύ ζηελ Διιάδα. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

74

Πιεμνπζάθε Δ., 2003, Πνιηηηζκόο θαη ρνιείν. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ.


παλνχ Δ., 1998, Αλζξώπηλε Αμηνπξέπεηα θαη Κνηλσληθόο Απνθιεηζκόο –

Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή ζηελ Δπξώπε. Διιεληθά Γξάκκαηα – Δηαηξεία Πνιηηηθνχ

Πξνβιεκαηηζκνχ Νίθνο Πνπιαηδάο.

ηάζε Π., 1997, Σα Σνπξθηθά ρνιηθά Δγρεηξίδηα ζηε Θξάθε. Πεξηνδηθφ

ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

ηάζε Π. Σξέζζνπ Δ., 1997, Ζ Σξηηνβάζκηα Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε. Πεξηνδηθφ

ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

θπξφεξα Μ., 2004, Γηαθνξνπνηεκέλε Παηδαγσγηθή. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ.


Σξέζζνπ Δ., Μεηαθίδνπ . (επηκ.), 2002, H Γηδαζθαιία ηεο Γιώζζαο θαη ησλ

Μαζεκαηηθώλ. Δθπαίδεπζε Γισζζηθώλ Μεηνλνηήησλ. Παξαηεξεηήο.

Σξέζζνπ Δ., Μεηαθίδνπ . (επηκ.), 2003, Δθπαηδεπηηθνί Μηινύλ ζε

Δθπαηδεπηηθνύο γηα ηηο Δκπεηξίεο ηνπο. Δθπαίδεπζε Γισζζηθώλ Μεηνλνηήησλ.

Παξαηεξεηήο.

Σξέζζνπ Δ., 1997, Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ζηε Θξάθε. Σα Αίηηα ηεο Απνηπρίαο.


Σξνπκπέηα ., 2001, Καηαζθεπάδνληαο Σαπηόηεηεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο

Θξάθεο. Σν Παξάδεηγκα ησλ Πνκάθσλ θαη ησλ Σζηγγάλσλ. Κξηηηθή.

Σζηκπηξίδνπ Φ., 2002, Απνρξώζεηο κηαο Μεηνλνηηθήο Καηάζηαζεο. Ζ Πεξίπησζε

ηεο Διιεληθήο Θξάθεο ήκεξα, ζηνλ ηφκν Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ


75

Σζηηζειίθεο Κ., 2003, Ζ Μεηνλνηηθή Δθπαίδεπζε ηεο Θξάθεο. Ννκηθό Καζεζηώο,

Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο. ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα

www.kleidiakaiantikleidia.net.

Σζηηζειίθεο Κ., 2002, Ο Καλόλαο Γηθαίνπ σο Έθθξαζε Δζληθήο Ηδενινγίαο. Σα

Αδηέμνδα ηεο Ννκηθήο Αληηκεηώπηζεο ησλ Μεηνλνηήησλ ζηελ Διιάδα, ζηνλ ηφκν

Μεηνλόηεηεο ζηελ Διιάδα. Δηαηξεία πνπδψλ Νενειιεληθνχ Πνιηηηζκνχ θαη Γεληθήο

Παηδείαο.

Σζηηζειίθεο Κ., 1997, Σα Γηθαηώκαηα ησλ Μεηνλνηήησλ. Από ηε Ννκηθή

Καηνρύξσζε ζηελ Δθαξκνγή. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ

Διιάδα. Μηα πκβνιή ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ. Κξηηηθή.

Σζηηζειίθεο Κ., Υξηζηφπνπινο Γ., 1997, Ο Δληνπηζκόο ηνπ Μεηνλνηηθνύ

Φαηλνκέλνπ ζηελ Διιάδα από ηε Ννκηθή Δπηζηήκε θαη ην Γίθαην ζην Σζηηζειίθεο Κ.,

Υξηζηφπνπινο Γ. (επηκ.), 1997, Σν Μεηνλνηηθό Φαηλόκελν ζηελ Διιάδα. Μηα πκβνιή

ησλ Κνηλσληθώλ Δπηζηεκώλ. Κξηηηθή.

Φξαγθνπδάθε Α., 2004, Ζ Δζληθή Σαπηόηεηα, ην Έζλνο θαη ν Παηξησηηζκόο.

ΤΠΔΠΘ-Παλ. Αζελψλ. Γεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα www.kleidiakaiantikleidia.net.

Φξαγθνπδάθε Α., Γξαγψλα Θ., Αλδξνχζνπ Α., 1997, Γηαπνιηηηζκηθή

Δθπαίδεπζε θαη Δπηκόξθσζε ησλ Δθπαηδεπηηθώλ. Ζ Πεξηγξαθή κηαο Δκπεηξίαο.


Φξαγθνπδάθε Α., Γξαγψλα Θ. (επηκ.), 1997, Ση Δίλ‟ ε Παηξίδα Μαο.

Δζλνθεληξηζκόο ζηελ Δθπαίδεπζε. Αιεμάλδξεηα.

Υξηζηφπνπινο Γ., 2006, Θξάθε: Όςεηο ηεο Μεηαπνιίηεπζεο ζηε Μεηνλνηηθή

Πνιηηηθή. Πεξηνδηθφ Θέζεηο, ηεχρνο 96.

76

Υξηζηφπνπινο Γ., 2002, Ζ Δηεξόηεηα σο ρέζε Δμνπζίαο. Όςεηο ηεο Διιεληθήο,

Βαιθαληθήο θαη Δπξσπατθήο Δκπεηξίαο. Κξηηηθή.

Υξηζηφπνπινο Γ., 1997, Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη Μεηνλνηηθόο Λόγνο ζηελ

Διιάδα. Πεξηνδηθφ ύγρξνλα Θέκαηα, ηεχρνο 63.

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΗZ ...3 Summary The educational factuality of the...

Documents

Transcript of ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΗZ ...3 Summary The educational factuality of the...