Ήθη και έθιμα του τόπου μας Παιχνίδια, παραμύθια, παραδόσεις, αινίγματα

το χωριό μου, στους Γόμφους Σρικάλων, τα παιδιά πριν πολλά χρόνια έπαιζαν:

Τόπια: Ήταν πάνινα τόπια. Έπαιρναν πολλά κομμάτια πανιά, τα έστριβαν μέχρι να ενωθούν, τα κολλούσαν με κόλλα, μέχρι που έπαιρναν ένα στρογγυλό σχήμα. Σο άφηναν να

στεγνώσει, μέχρι την άλλη μέρα. Ήταν σαν τις σημερινές μπάλες. Κουτσός: Με κεραμίδι χάραζαν στο τσιμέντο τον κουτσό. Σρία τετράγωνα ήταν τα σκαλοπάτια, ένα τετράγωνο η συνέχεια και δύο γραμμές χιαστές στην μέση. Πάνω χάραζαν τον κέφαλο. Αυτός που έπαιζε πετούσε το μπίλι στο σκαλοπάτι και με το ένα πόδι έμπαινε

σε αυτό. Με το ένα πόδι έσπρωχνε το μπίλι ως τον κέφαλο, χωρίς το μπίλι να πάει πάνω σε γραμμή, ούτε και το άλλο πόδι. Κέρδιζε αυτός που έφτανε ως τον κέφαλο.

Έλεγαν τα παραμύθια: «Ζήλεια» Μια σφίγγα που ζηλεύει τον τζίτζικα, του λέει: «Είσαι

καλός τραγουδιστής όμως δεν είσαι κομψός». Ο τζίτζικας σταμάτησε να τρώει, για να κομψέψει, ώσπου ψόφησε. Και

τότε η δήθεν φίλη του, πλησιάζει και του λέει: «Σι κομψός που είσαι!» Πρόσεχε τις συμβουλές γιατί δεν είναι πάντα για καλό.

«Μη βιάζεσαι» Μια φορά έστειλαν τη χελώνα να φωνάξει τη μαμή.

Σρεις μήνες περπατούσε ώσπου έφτασε στο τελευταίο σκαλοπάτι του σπιτιού. Κάνει ένα βήμα,

παραπατάει και πέφτει και από τις σκάλες, χωρίς να προλάβει να φωνάξει τη μαμή. Λυπημένη λέει: «Γι’ αυτό

εγώ δεν τα θέλω τα βιαστικά». Έθιμα: Σο άββατο του Λαζάρου, τα κορίτσια στολίζουν τα καλαθάκια τους με λουλούδια και πηγαίνουν σε όλα τα σπίτια και λένε τον «Λάζαρο». Σους κερνάνε καραμέλες, χρήματα και αβγά άσπρα.

Ση μεγάλη Παρασκευή στο χωριό τα αγόρια πηγαίνουν στα σπίτια με τα καλάθια τους, λένε το «ήμερα Μαύρος ουρανός» και τους δίνουν κόκκινα αβγά και χρήματα.

Κατερίνα Παλιά παράδοση: Το προξενιό

Σα παλιά τα χρόνια οι γονείς ήταν πολύ αυστηροί, δεν άφηναν τα παιδιά τους να έχουν σχέση. Έπρεπε να γνωριστούν και να παντρευτούν μόνο με προξενιό. την Καστοριά αυτή η γνωριμία γινόταν πολύ παράξενα. Ο άνδρας πήγαινε στο σπίτι της κοπέλας για να τη γνωρίσει. Καθόταν στο σαλονάκι και πάνω πάνω στον απέναντι τοίχο υπήρχε ένα παραθυράκι όπου από ’κει τον κοίταζε η κοπέλα, γιατί δεν επιτρεπόταν να δουν ο ένας τον άλλον πριν συμφωνηθεί ο γάμος. Αν της κοπέλας της άρεσε ο γαμπρός, του φέρνανε γλυκό καφέ και προχωρούσε το

προξενιό, αν δεν της άρεσε, του φέρνανε πικρό καφέ και ο άντρας το καταλάβαινε κι έφευγε από το σπίτι.

Παλιό παιχνίδι: Πυθία Σο παιχνίδι που θα σας περιγράψω λέγετε Πυθία. Για να

παίξουμε αυτό το παιχνίδι πρέπει να είμαστε από τρία παιδιά και πάνω. Με Α-μπε-μπα-μπλομ διαλέγουμε αυτόν που θα παίξει την Πυθία και εμείς καθόμαστε απέναντί του. Η Πυθία έχει μια λέξη στο μυαλό της και προσπαθεί να την περιγράψει στα παιδιά. ποιος τη βρει κερδίζει,

αν δε τη βρει κανείς, συνεχίζει η Πυθία με άλλη λέξη. Χρυσή

Έθιμο Από την πρώτη ημέρα του Μαρτίου τα παιδιά φορούν στο χέρι τους ένα βραχιόλι φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, το «Μάρτη». Προστατεύει τα πρόσωπά τους να μην καούν από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης. Σο βγάζουν στο τέλος του μήνα και το αφήνουν στα κεραμίδια για να το πάρουν τα πρώτα χελιδόνια για να χτίσουν τη φωλιά τους. Αινίγματα Ο ήλιος το κάνει, ο ήλιος το θρέφει και όταν σμίγει με τη

μάνα του πεθαίνει. (Σο αλάτι) Ακτίνες έχω, ρόδες δεν έχω κι όμως τρέχω. (Ο ήλιος)

Πύργος στρογγυλός κανόνια φορτωμένος. (Ο αχινός)

Αν και θρόνος μου ταιριάζει, θέση μου είναι το περβάζι. (Ο βασιλικός)

Μάνος

Οι γονείς μου έπαιζαν με μανταλάκια και κατσαρόλες για μουσική. Έπαιζαν λάστιχο, κουτσό, τζαμί και σφεντόνα.

Πασχάλης Ελληνικά ήθη και έθιμα Ποδαρικό Πολλοί άνθρωποι προσέχουν ακόμη και σήμερα ποιός θα κάνει ποδαρικό στο σπίτι τους. Έτσι από την παραμονή λένε σε κάποιο δικό τους άνθρωπο, που τον θεωρούν καλότυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό. Μόλις μπει στο σπίτι, τον βάζουν να πατήσει ένα σίδερο για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί μέσα στο σπίτι στη διάρκεια του καινούργιου χρόνου. Η νοικοκυρά φιλεύει τον άνθρωπο που κάνει το ποδαρικό για το καλό του χρόνου. υνήθως του δίνει μήλα ή καρύδια και μια κουταλιά γλυκό κυδώνι. Ο νέος χρόνος πρέπει να μας βρει με κάποιο καινούριο ρούχο, σύμβολο ευημερίας. Μετά το κόψιμο της βασιλόπιτας κι αφού μοιραστούν τα δώρα του Αϊ Βασίλη, ξεκινούν τα τυχερά παιχνίδια. ποιος κερδίσει, θα είναι τυχερός για όλη τη νέα χρονιά. Παλιά παιχνίδια Μακριά γαϊδούρα Σα παιδιά σκυφτά το ένα μετά το άλλο, κολλημένα, κάνουν μια γραμμή. Άλλα παιδιά που δεν είναι στη γραμμή, πηδούν, ποιος θα φτάσει πρώτος στην πλάτη του πρώτου. σοι δεν τα καταφέρουν και πέφτουν, χάνουν.

Λαϊκό παραμύθι: Το χρυσόψαρο Μια φορά ήταν ένας φτωχός ψαράς κι όλη νύχτα αγωνιζόταν να πιάσει ψάρι και ψάρι δεν έπιανε. Κόντευε να ξημερώσει, έριξε πάλι το αγκίστρι του κι έλεγε από μέσα του: «Θεέ μου δυστυχία, σήμερα θα πεθάνουν τα παιδιά μου από την πείνα». Σου φάνηκε τότε πως τσίμπησε ψάρι και τράβηξε τ’ αγκίστρι. Σι να

δει! Ένα ψαράκι χρυσό. Έκανε να το βγάλει και ακούει μια φωνή να του λέει:

«Ρίξε το ψαράκι στο γιαλό και θα δεις καλό».

Σο έριξε λοιπόν στη θάλασσα και ακούει μια φωνή:

-Σι καλό θέλεις να σου κάνω; Λέει τότε αυτός: -Να πάω σπίτι μου και να βρω ψωμιά και φαγιά. Μόλις πήγε σπίτι του τα βρήκε όλα όπως τα είχε ζητήσει. Είπε όλη την ιστορία στη γυναίκα του και αυτή του είπε την επόμενη φορά που θα το πιάσει να ζητήσει παλάτια. Πήγε ο καημένος ο ψαράς, έπιασε πάλι το χρυσόψαρο, άκουσε την ίδια φωνή και όταν το έριξε το ψαράκι στη θάλασσα, ζήτησε να του δώσει αυτή τη φορά παλάτια. Πάει στο σπίτι του και τι να δει, παλάτια ωραιότατα. Σότε του λέει η γυναίκα του αν το ξαναπιάσεις να του ζητήσεις να γίνεις βασιλιάς κι εγώ βασίλισσα. Ο καημένος ο ψαράς έκανε ότι έκανε και τις άλλες φορές, πάει κατόπιν σπίτι του και τι να δει; Μια καλύβα όπως πρώτα και τα παιδιά του πεινασμένα.

Κωνσταντίνος Λ.

Έθιμο από την Ήπειρο: Τα καρύδια Σα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει

στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή, κάθε παίκτης, βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει σκυφτός και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι.

Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Σο παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.

Αίνιγμα: Αγαπητό τετράποδο, τις γάτες κυνηγάει, με λύκους έχει πόλεμο και τα μαντριά φυλάει.

Λέανδρος

Οι γονείς μου μεγάλωσαν στην Σσεχία. Εκεί έπαιζαν κάθε μέρα με τα παιδιά στις γειτονιές. Παίζανε κρυφτό, μήλα, κυνηγητό και πολλά άλλα παιχνίδια γιατί είχανε πολλά μεγάλα πάρκα στις γειτονιές τους. Ειδικά το χειμώνα απολάμβαναν το παιχνίδι στο χιόνι. Έχτιζαν από το χιόνι όχι μόνο χιονάνθρωπους, αλλά και

σπίτια στα οποία μετά έπαιζαν. Σα αγόρια έφτιαχναν από το χιόνι

παγοδρόμια όπου μετά έπαιζαν χόκει, και που και που άφηναν και τα

κορίτσια να κάνουν πατινάζ.

Χρήστος

Ο πατέρας μου όταν ήταν στην ηλικία μου, 8 ετών δεν υπήρχαν παιδικά προγράμματα στην τηλεόραση, και περισσότερο έπαιζε με παιχνίδια

στο σπίτι ή στη γειτονιά. το σπίτι έπαιζε με αυτοκινητάκια, με κάρτες και επιτραπέζια. τη γειτονιά έπαιζε κάθε μέρα ποδόσφαιρο, κρυφτό, με φυσοκάλαμα, μπίλιες, καπάκια και πολλά άλλα παιχνίδια. Λίνα

Παραδόσεις και έθιμα

Σην ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, στο

χωριό του παππού μου, την Επανομή, εκτός από το

πέταγμα του χαρταετού έχουμε και ένα άλλο έθιμο

που ονομάζεται χάσκα.

ύμφωνα με το έθιμο αυτό, δένουμε στην άκρη μιας ξύλινης βέργας μία κλωστή μήκους περίπου 60 εκ. την άκρη της κλωστής δένουμε

ένα κομμάτι σκληρού χαλβά, καθόμαστε όλα τα μικρά παιδιά στη σειρά με τα χέρια μας πίσω από την πλάτη. Ο παππούς όρθιος μπροστά μας κουνά το ξύλο με το χαλβά μπροστά στο ανοικτό στόμα του κάθε παιδιού. Κερδίζει το παιδί που θα δαγκώσει το χαλβά.

Κάθε φορά που ένα από τα πρώτα μας δόντια φεύγει, ψάχνουμε μία σκεπή από κεραμίδια και πετάμε το μικρό δοντάκι μας επάνω. Λέγοντας «πάρε κοκαλένιο δώσε σιδερένιο»

Έλλη

Έθιμα

Αποκριάτικο έθιμο «Κέδρα» από το Λιτόχωρο Πιερίας

Για 40 ημέρες οι παρέες σε κάθε γειτονιά του Λιτόχωρου κόβουν κέδρα από τον

λυμπο. Κάθε βράδυ φυλάνε τα μαζεμένα κέδρα, γιατί η μία γειτονιά προσπαθεί να κλέψει τα κέδρα της άλλης. Σο βράδυ της

Κυριακής της Αποκριάς, κάθε γειτονιά καίει τα κέδρα. Γύρω από τις φωτιές στήνεται χορός και γλέντι και κερνάνε κρασί. Ο κόσμος όλος πηγαίνει από γειτονιά σε

γειτονιά μέχρι το πρωί.

Αίνιγμα

Από πάνω σαν τηγάνι, από κάτω σα βαμβάκι από πίσω σαν

ψαλίδι. Σι είναι;

Λαϊκά παραμύθια από την Ήπειρο

Η αρκούδα

Μια φορά κι έναν καιρό στα πολύ παλιά χρόνια, σ’

ένα χωριό ήταν μια πεθερά που βασάνιζε τη νύφη

της. Σης έδωκε ένα πρωί μαύρα ποκάρια, για να

πάει στη βρύση να τα πλύνει μέχρι που να γίνουν αυτά άσπρα.

- Γίνεται, ορέ μάνα, τα μαύρα μαλλιά να γίνουν άσπρα; Ρώτ’σε η

νύφη.

- Πώς δε γίνεται! Η άξια γυναίκα ό,τι δε θέλει δεν κάνει…

Η νύφη πήρε τα μαύρα μαλλιά και πήγε πέρα κατά τη

ρεματιά για να τα πλύνει. Έπλυνε, ξέπλυνε, όμως τα

μαλλιά έμεναν πάντα μαύρα. Πήρε να νυχτώνει και

απόκαμε απ’ την κούραση.

- Σώρα, είπε, τι να κάνω; που να ’ναι θε να ’ρθει αυτή η κακιοπεθερά μου και θα με περιλάβει στις

ξυλιές… Λυπήσου με, Παναγιά μου, κάνε με ένα αγρίμ’, μια αρκούδα, να την πνίξω, όταν έρθει να με βασανίσει.

Η Παναγιά την λυπήθ’κε και την έκανε αρκούδα.

- Σώρα, Παναγιά μου, θα δει τι την περιμένει! Λέει η νύφη.

Παραμέρισε σε μια κουφάλα και περίμενε την πεθερά της. Εκείνη ήρθε και καθώς δεν είδε τη νύφη της πήρε ένα ξύλο και άρχισε να ψάχνει. Νάσου και

πετάγεται η αρκούδα έτοιμη να της ριχτεί να την ξεσχίσει. Εκείνη πρόλαβε και φώναξε:

- Αχ, ετούτο τ’ αγρίμι μο ’φαγε

τη νυφούλα μ’! Και έβαλε τα

κλάματα και έκανε την αρκούδα να τη

λυπηθεί και δεν την πείραξε, αλλά έφυγε

πάνω στα Βουνά.

Φωτεινή

Αίνιγμα

Από πάνω σαν τηγάνι, από κάτω σα βαμβάκι από πίσω σαν

ψαλίδι. Σι είναι; (χελιδόνι)

Έχω ένα πραγματάκι, που έχει δυο λογιών

κρασάκι. Σι είναι; (αυγό)

Ο γιος μου ο κοντοθόδωρος, με τα πολλά ζωνάρια. Σι

είναι; (βαγένι – βαρέλι)

Παιχνίδια

Βόλοι, κρυφτό, τζαμί, μήλα, λάστιχο, τσιλίκι.

Έθιμα

Κάψιμο Ιούδα, σπάσιμο ροδιού, σπάσιμο κουλούρας πάνω από το

κεφάλι της νύφης, κεντητό ψωμί γάμου, κουρμπάνι, ραγκουτσάρια,

μπούλες και γενίτσαροι.

Άννα-Μαρία

Παροιμία για το Γενάρη

«Σου Γενάρη το φεγγάρι, ήλιος της ημέρας μοιάζει»

Παροιμία για το μήνα Φεβρουάριο

«Είπα για το Υλεβάρη να βρέξει, ξέχασε να σταματήσει»

Αίνιγμα

Κλειδώνω μανταλώνω, κι ο κλέφτης είναι μέσα. Σι είναι; (ο ήλιος)

Κώστας Μ.

Έθιμα του γάμου

Αρραβώνες: τους αρραβώνες

το ζευγάρι, μετά από το φαγητό

που γίνεται ή στο σπίτι με λίγους

φίλους και συγγενείς ή σε μαγαζί,

βγάζουν το δίσκο με το γλυκό

του κουταλιού, είτε είναι γλυκό κεράσι ή κυδώνι,

κ.τ.λ. Καθώς το κερνούνε, στο δίσκο μέσα βάζουν

λεφτά. Αν είναι Φριστούγεννα, στους κουμπάρους

κάνουν μία βασιλοπάτα ή μια κουλούρα ή ένα

χριστόψωμο.

Στους γάμους, ο κουμπάρος, πριν πάρει τη νύφη, βρίσκει την

πόρτα κλειστή. Για να του την ανοίξουν πρέπει να τάξει κάτι και μετά

του την ανοίγουν. Πριν βάλει το γοβάκι της

η νύφη, τα κορίτσια τα ελεύθερα γράφουν

από κάτω τα ονόματά τους και όποιο όνομα

σβηστεί πρώτο εκείνη παντρεύεται. Έπειτα,

πριν μπει στο πόδι το παπούτσι, βάζουνε

λεφτά μέσα. Ανήμερα το γαμπρό τον

λούζουν μέσα σε ένα ταψί. Η νύφη δείχνει τα

προικιά της και κατά της 7 η ώρα

όταν πηγαίνει για το λούσιμο της ραίνουν το

κρεβάτι με ρύζι και ροδοπέταλα και οι

συγγενείς ρίχνουν λεφτά. Έπειτα οι φίλες

φοράνε το νυφικό της για να τις φέρει γούρι κι αυτές με τη σειρά τους

να κάνουν έναν καλό γάμο.

Πανηγύρια

τα πανηγύρια έχουμε δημοτικούς χορούς που

χορεύουν μικροί και μεγάλοι. Υοράνε τις

παραδοσιακές στολές που έφτιαξε ο πολιτιστικός

σύλλογος του χωριού. Σους καλεσμένους τους

σερβίρουμε αχνιστά μύδια, πίτες και τσιπούρες

που ψαρεύουν οι ψαράδες του χωριού. τις 25

Αυγούστου έχουμε τα «Αριστοτέλεια», που

γίνονται στην αρχαία αγορά, πίσω από την

αρχαία πόλη της Ολυμπιάδας. Σα παιδιά

που χορεύουν παραδοσιακούς χορούς έρχονται

με καράβι και βγαίνουν από τη θάλασσα.

Παίζουν και θεατρική παράσταση.

Παιχνίδια

Ένα παιχνίδι που παίζαμε ήταν τα πετραδάκια. Σα

στήναμε και το κάθε παιδί προσπαθούσε με μια μπάλα

να τα ρίξει. ποιο παιδί τα έριχνε κάτω ήταν και ο

νικητής.

Άλλο παιχνίδι ήταν το κουτσό. Σο κουτσό το

σχεδιάζαμε με μια κιμωλία κάτω στο δρόμο. Σο κάθε παιδί έκανε

κουτσό μέσα από τα κουτάκια που τα είχαμε σχεδιάσει.

Μαρία

1 2 3 4

5 6 7

8 9 10

11 12 13

14 15

16

Αυτοσχέδιο αυτοκινητάκι

Παίρνουμε σύρματα από δέματα τριφυλλιού και

φτιάχνουμε δύο κύκλους παράλληλους. Σους ενώνουμε

με σύρμα. Κάνουμε ένα τιμόνι και το συνδέουμε

με σύρμα με τον άξονα από τις ρόδες. Σόσο ψηλό σύρμα ώστε να το

οδηγούμε όρθιοι.

Τσιλίκι

Παίζεται από δύο και πάνω παίχτες. Ο

καθένας είχε από μια μαγκούρα και ένα μικρό

ξύλο που το λέγανε τσιλίκι. Σο τσιλίκι ήταν

μυτερό και από τις δύο άκρες. Με την

μαγκούρα το χτυπούσαν στη μια μύτη για να

σηκωθεί στον αέρα και με τη μαγκούρα πάλι το χτυπούσαν ξανά στον

αέρα για να πάει μακριά. Σην απόσταση τη μετρούσαν με τη

μαγκούρα. ποιος το έστελνε πιο μακριά ήταν ο νικητής.

Ταμίκια κατράν

Παίζεται από τρεις και πάνω παίχτες. Τλικά: ένα

τενεκεδάκι, μια πέτρα για τον καθένα. τήνουμε το

τενεκεδάκι πέντε μακριά από μια γραμμή. Ένας φιλάει

το τενεκεδάκι να είναι πάντα όρθιο. Οι άλλοι πίσω

από τη γραμμή με τις πέτρες τους προσπαθούν να ρίξουν το

τενεκεδάκι. ταν κάποιος ρίξει το τενεκεδάκι και μέχρι αυτός που το

φιλάει να το ξαναστήσει, οι άλλοι προσπαθούν να πάρουν τις

πέτρες τους και να βγουν έξω από τη γραμμή. ποιον ακουμπήσει

μέσα από τη γραμμή είναι αυτός που το φιλάει.

Άγγελος

Το τσέρκι

Σο παιχνίδι αυτό παίζεται με ένα τροχό. Κυλάς τον

τροχό μέχρι να φτάσει σε ένα σημείο. Νικητής είναι

αυτός που ο τροχός του θα φτάσει πρώτος σε αυτό το σημείο.

Οι μπίλιες

Σι παιχνίδι αυτό παίζεται με μπίλιες. Βάζεις τις μπίλιες

στη σειρά και τις χτυπάς με μια μεγάλη, τη μάνα.

Νικητής είναι αυτός που έχει χτυπήσει τις περισσότερες

μπίλιες.

Το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας στον

Ίασμο Κομοτηνής

Σην Καθαρά Δευτέρα στον Ίασμο

μαζευόντουσαν όλοι στην πλατεία του

χωριού, πίνανε κρασί, ντυνόντουσαν αποκριάτικα και

γλεντούσαν.

Σην παραμονή των Φριστουγέννων στη ιάτιστα

ανάβουν φωτιές τα βράδια, τραγουδούν και χτυπούν

κουδούνια. Αυτό είναι το έθιμο της κλαδαριάς.

Νικόλας