ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 ΕπιστημονικάΘέματα22 ΟδοντιατρικόΒήμα

ΔÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹ Ã. ∫·Úη˙‹∞Ó·ÏËÚˆÙ‹ ηıËÁËÙ‹√‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ∂∫¶∞

ΔÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔΑναντίρρητη επιταγή της όποιας ιστορικήςπραγμάτευσης του θέματος, είναι η οριοθέ-τηση του κοινωνικού πλαισίου μέσα στοοποίο διαμορφώθηκε και εφαρμόσθηκε ο ενλόγω νόμος. Η εποχή της θέσπισης του νό-μου, οι αρχές δηλαδή της δεκαετίας του1980, χαρακτηρίζεται για πρώτη φορά ωςτο τέλος της μεταπολίτευσης. Το κορυφαίογεγονός της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στηνεξουσία τον Οκτώβριο του 1981 αποτελείκατά πολλούς ερευνητές τομή στη σύγχρο-νη ελληνική πολιτική ιστορία, δεδομένουότι συμπύκνωσε τις διεργασίες ολόκληρηςτης μετεμφυλιακής πολιτικής ιστορίας.Πράγματι, μια πρόσφατη έρευνα της PublicIssue για λογαριασμό της εφημερίδας «Κα-θημερινή» αποκάλυψε τη γενικευμένη συλ-λογική πεποίθηση -ίσως κράμα νοσταλγίαςαλλά και πραγματικότητας- πως η εκλογι-κή αναμέτρηση του 1981 ήταν η σημαντικό-τερη από το 1974 μέχρι το 2007, δεδομένουότι οδήγησε σε κυβέρνηση που επεδίωξε θε-σμικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της δη-μόσιας ζωής (εικόνες 1& 2). Μεταξύ αυτώνήταν η εθνική συμφιλίωση και ολοκλήρωσηκράτους δικαίου, η προώθηση κράτουςπρόνοιας, η αναδιανομή των εισοδημάτωνκ.λπ. Μέσα στην περιρρέουσα αυτή ατμό-σφαιρα της συνολικής ανατροπής και τηςορμητικής εισόδου στην πολιτική σκηνή νέ-ων κοινωνικών ομάδων, διαμορφώθηκε καιψηφίστηκε ο νόμος 1268/82 που ουσιαστι-κά στόχευε στη βαθιά διαρθρωτική αλλαγήτου υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου με τιςαναχρονιστικές δομές και νεποτικές αντι-λήψεις της Έδρας (εικόνα 3). Με βάση τονόμο-πλαίσιο, όπως ονομάστηκε και έμεινεστην ιστορία, πέραν της κατάργησης τηςέδρας ικανοποιήθηκαν και άλλα πάγια αι-τήματα του φοιτητικού κινήματος αλλά καιτου τότε ΕΔΠ, όπως ο ενιαίος φορέας διδα-σκόντων, η φοιτητική συμμετοχή στη διοί-κηση, η θέσπιση εξαμήνων, τα μεταπτυχια-κά κ.λπ. Αξίζει επίσης να υπενθυμίσουμετις προηγηθείσες έντονες φοιτητικές κινη-τοποιήσεις και καταλήψεις για την από-κρουση ενός άλλου νόμου, του 815, που άρ-χισαν στις 3 Δεκεμβρίου 1979 και τελεί-ωσαν στις 3 Ιανουαρίου 1980 με την εν τηγενέσει κατάργηση του (εικόνα 4). Το ποιοςβέβαια είναι ο συνολικός απολογισμός καιοι κοινωνικές επιπτώσεις από την υπερ-ει-κοσιπενταετή εφαρμογή του 1268 -και τωνσχετικών τροποποιήσεών του- είναι θέματεράστιο που μένει να απαντηθεί. Εδώ θασταθούμε μόνο στο προφίλ του ακαδημαϊ-κού δασκάλου, όπως προέκυψε από την

εφαρμογή του συγκεκριμένου νόμου αλλάκαι όπως μετεξελίχθηκε στα χρόνια που με-σολάβησαν.

ΔÔ Ì¤ÏÔ˜ ¢∂¶ Î·È Ô ΔÔ̤·˜Μέσα στο νέο θεσμικό πλαίσιο του 1268/82το δημοκρατικά εκλεγμένο μέλος ΔΕΠ (Δι-

δακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό), με τησυνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερίαστη διδασκαλία και στην έρευνα, ήρθε νααντικαταστήσει τον πατροπαράδοτο καθη-γητή της έδρας, κάτοχο φαραωνικής εξου-σίας αλλά και συμβολικό φορέα της αδιαμ-φισβήτητης γνώσης. Είναι γεγονός πως οινεποτικές δομές της έδρας από την απαρχήτου δημόσιου πανεπιστημίου κύρια στηριγ-μένες σε μηχανισμούς εξάρτησης, έδειχνανπια να έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο τους.Το πανεπιστήμιο μέχρι το 1982 ουσιαστικάλειτουργούσε με το θεσμικό πλαίσιο του1932. Άλλωστε, ο αυταρχισμός της έδραςπέρασε και στη συλλογική μνήμη χιλιάδωνΕλλήνων φοιτητών μέσα από την ανεκδοτο-ποίηση διάφορων χιουμοριστικών συμβάν-των που παραμένουν ζωντανά μέχρι σήμε-ρα. Δυστυχώς, όπως σχολιάζει και ο Λ. Κα-ραπαναγιώτης σε κάποιο κείμενό του, ηεξάρτηση είναι σχέση επώδυνη όπου η εθε-λοδουλία του ασθενέστερου έχει ως αντί-κρισμα την υπεροψία και τελικά την περι-φρόνηση του ισχυρότερου. Η μεταρρύθμισηλοιπόν του 1982 ήρθε όχι ως αλλαγή φρου-ράς, αλλά ως τέκνο μιας πιεστικής κοινωνι-

κής ανάγκης που απαιτούσε το μικρό κλει-στό πανεπιστήμιο των λίγων φοιτητών καικαθηγητών να μεταλλαχτεί στο ανοικτόκαι προσβάσιμο πανεπιστήμιο των χιλιά-δων φοιτητών και καθηγητών. Βέβαια ηυλοποίηση, οι συντονισμένες αντιστάσειςπου εκδηλώθηκαν και η σημερινή δυναμικήτου νόμου χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.Οργανωτικά, με προσανατολισμό κυρίωςστο αγγλοσαξονικό μοντέλο, το πανεπι-στήμιο επαναδομήθηκε με λειτουργική μο-νάδα τον Τομέα και όχι την Έδρα που ίσχυεμέχρι τότε και χαρακτήριζε κυρίως τα γερ-μανόφωνα πανεπιστήμια. Τέλος, μέσα στιςυποχρεώσεις των ακαδημαϊκών ιδρυμάτωνπέραν της διδασκαλίας εντάχθηκε πλέονως αναπόσπαστο κομμάτι και η έρευνα(μοντέλο Humboldt).

√ ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ·Ú¿ÁˆÓ ˆ˜ ηٷχÙË˜ÙˆÓ ·Ú·ÌÔÚÊÒÛˆÓΑν προσπαθήσει κανείς να δημιουργήσειμια λίστα με τα απαραίτητα εφόδια ενόςακαδημαϊκού δασκάλου που να συνάδουνμε τη στόχευση του δημόσιου πανεπιστημί-ου, σίγουρα θα συμπεριλάβει, εκτός απότην εν γένει επιστημονική του συγκρότηση,τα γενικά χαρακτηριστικά της προσωπικό-τητάς του, την ενάργεια του λόγου του, τηνεκπαιδευτική του δεξιότητα, την έκδηληδιάθεση για αυτοβελτίωση και, φυσικά, τηναγάπη για την επιστήμη του. Παρά το γεγο-νός ότι ένα τέτοιο ιδεώδες μοντέλο δασκά-λου δύσκολα συναντάται στην ανθρώπινηκαι άρα ελλειμματική κοινωνία μας, θαέπρεπε να αποτελεί ένα πρότυπο προσέγγι-σης και ταύτισης τουλάχιστον για τους νεό-τερους επιστήμονες. Στην προσπάθεια ορι-στικού εξοβελισμού πανεπιστημιακώνπρακτικών του παρελθόντος βεβαρυμμέ-νων με το άχθος της αυταρχικής επιλογήςπροσωπικού, ο νόμος 1268 προέβλεψε ταελάχιστα αναγκαία προσόντα για κάθε πα-νεπιστημιακή βαθμίδα. Έτσι, η διδακτορι-κή διατριβή, η αυτοδύναμη διδασκαλία καιτο συγγραφικό και ερευνητικό έργο συνθέ-τουν τη χάρτα των προσόντων που καθορί-ζουν κατά περίπτωση την εκλογή και εξέλι-ξη των μελών ΔΕΠ στην ακαδημαϊκή ιεραρ-χία. Εδώ ακριβώς είναι που εμφανίζεταικαι η πρώτη ελαστική παραμόρφωση τουνόμου, δεδομένου ότι στον άνθρωπο φύσινπονηράν μεταβαλείν ου ράδιον. Ποιο δηλα-δή είναι το αξιόλογο ποιοτικά και επαρκέςποσοτικά έργο; Με βάση τη σημερινή εκδο-χή του νόμου, είναι ένας ελάχιστος ανάβαθμίδα αριθμός δημοσιεύσεων με τη συνε-κτίμηση του κατά πόσον το συνολικό έργο

Ο ΝΟΜΟΣ 1268/82. ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗΒρισκόμαστε ήδη 35 χρόνια μετά τη μεταπολίτευση και

το πανεπιστήμιο προσπαθεί ακόμα να βρει το βηματισμό

του και να επαναπροσδιορίσει τη θέση του τόσο στην ελ-

ληνική κοινωνία, όσο και στο διεθνές στερέωμα. Εν όψει

των αναμενόμενων αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο λει-

τουργίας των ΑΕΙ και 27 χρόνια μετά τη θέσπιση του

1268 /82, με την ασφάλεια της χρονικής απόστασης αλλά

και το πολύτιμο φορτίο της βιωματικής εμπειρίας, καθί-

σταται επιτακτική η ανάγκη αναψηλάφησης κάποιων βα-

σικών αρχών εκείνου του νόμου, η εφαρμογή των οποίων

φαίνεται πως ακόμα ταλανίζει την καθημερινότητα της

πανεπιστημιακής μας ζωής.

Εικ. 3. Το τεύχος με το νόμο 1268, όπως πρωτο-κυκλοφόρησε το 1982 από τον Οργανισμό Εκ-δόσεων Διδακτικών Βιβλίων.

Εικ. 4. Από τις φοιτητικές κινητοποιήσεις του 1979 για την απόκρουση του νόμου 815 - ένθετη φω-τογραφία στο τεύχος με το νόμο 1268 .

Εικ. 1 Εικ. 2

του υποψηφίου τον καθιστά ικανό για αυτο-δύναμη διδασκαλία και έρευνα και παρέχειπροοπτικές για παραπέρα εξέλιξη. Η αόρι-στη αυτή διατύπωση μετατράπηκε, όπωςέδειξε και η ιστορία, σε εργαλείο σκοπιμό-τητας για προεπιλεγμένες εκλογές ή εξελί-ξεις, εξυπηρετώντας συνασπισμένα συμφέ-ροντα και ανατρέποντας ορισμένες φορέςεκ βάθρων το αξιακό σύστημα της ακαδη-μαϊκής κοινότητας. Και όμως ο νομοθέτηςτης εποχής εκείνης, υποπτευόμενος τις μελ-λοντικές επιπτώσεις από την στρεβλή εφαρ-μογή του νόμου, είχε λάβει τα μέτρα του.Πρόκειται για το περίφημο άρθρο 4 για τηδιασφάλιση της αξιοκρατίας, δηλαδή τηνίδρυση της Εθνικής Ακαδημίας Γραμμάτωνκαι Επιστημών (ΕΑΓΕ). Το Νομικό αυτόΠρόσωπο Δημοσίου Δικαίου εποπτευόμενοαπό το υπουργείο παιδείας θα επιτελούσεμεταξύ άλλων…. τη διασφάλιση ενιαίας καιαντικειμενικής, σε εθνική κλίμακα, διαδι-κασίας αξιολόγησης και κρίσης του διδα-κτικού και ερευνητικού συγγραφικού καικοινωνικού έργου των υποψηφίων για εκλο-γή ή εξέλιξη μελών ΔΕΠ. Δυστυχώς, όπωςκαι τόσα άλλα, τούτη η ασφαλιστική δικλί-δα έμεινε στα χαρτιά.

∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì· ‹ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfiΤÓÙÚÔ; ΔÈ ̄ ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë ¤Ú¢ӷ;Τα πανεπιστήμια πρέπει όχι μόνο να διακι-νούν, αλλά και να παράγουν γνώση. Επι-πλέον, η έρευνα, βασική ή εφαρμοσμένη,μαθαίνει στον επιστήμονα το σχεδιασμό καιτον προγραμματισμό ενός έργου, τον ωθείστην παραγωγή νέων ιδεών και τον ασκείστην πειθαρχία της σκέψης. Έτσι, η περιοδι-κή ερευνητική ενασχόληση, ακόμη και όλουτου διδακτικού προσωπικού ενός ακαδη-μαϊκού ιδρύματος, μόνο οφέλη θα είχε ναπροσφέρει. Η νομοθετική ωστόσο επιταγήγια υποχρεωτική ερευνητική παραγωγή ωςπροϋπόθεση ακαδημαϊκής εξέλιξης, περιέ-πλεξε τα πράγματα. Η ξαφνική επιδίωξηερευνητικού έργου από όλο το διδακτικόπροσωπικό, όχι μόνο αποκάλυψε την έλλει-ψη σοβαρής ερευνητικής υποδομής και σχε-διασμού στα πανεπιστήμια, αλλά παράλλη-λα αλλοίωσε και τη σκοπιμότητα των εν λό-γω δραστηριοτήτων. Η μαζική παραγωγήεργασιών, ορισμένες φορές αμφιβόλου ποι-ότητος, στόχευε περισσότερο στην εξαργύ-ρωση τους στο εσωτερικό πανεπιστημιακόχρηματιστήριο και λιγότερο στην ουσία τηςεκπαίδευσης. Σύντομα μάλιστα οι περισσό-τερο μυημένοι οδηγήθηκαν σε μια μονό-πλευρη και ψυχαναγκαστική παραγωγή ερ-γασιών μέσα από μια ακατάπαυστη ερευ-νητική ρουτίνα, ανατοκίζοντας διαρκώς τοέργο τους. Το κατά πόσον βέβαια το ερευ-νητικό αυτό προϊόν, πέρα από την τροφοδο-σία ενός βιογραφικού σημειώματος, μετου-σιώνεται σε χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείοείναι αμφίβολο. Εξ ίσου αμφίβολη είναι καιη υπερτιμημένη πολλές φορές βιβλιομετρικήαξιολόγηση του έργου αυτού στις διάφορεςεκθέσεις, εις βάρος ουσιαστικότερων αλλάδυστυχώς μη μετρήσιμων προσόντων, όπωςη διδακτική ικανότητα, η αθόρυβη εκπαι-δευτική αφοσίωση, η κλινική δεξιότητα, ησυναδελφικότητα και η διοικητική και ορ-γανωτική εμπειρία.

∂›ÌÂÙÚÔΈχει διατυπωθεί η άποψη πως στην Ελλάδαγια την αντιμετώπιση της αναξιοκρατίαςπρέπει να θεσπίζουμε κάθε φορά ένα υψη-λότερο επίπεδο ελεγκτικής γραφειοκρα-τίας, το οποίο όμως και αυτό αποδυναμώνε-ται σε χρόνο ρεκόρ. Όπως συμβαίνει στηνπολιτική, έτσι και στις υπόλοιπες κρατικέςδομές φαίνεται πως ο διαχρονικός έρωταςτου οφίκιου τείνει να καταστρατηγεί και νακαταδυναστεύει τις προθέσεις του νομοθέ-τη. Νόμοι υπάρχουν αλλά δεν εφαρμόζον-ται πάντα σωστά. Αντλώντας από την

αστείρευτη σοφία των προγόνων μας θα λέ-γαμε πως «πάντων χρημάτων μέτρον εστίνάνθρωπος…», δηλαδή ο άνθρωπος είναι τε-λικά το μέτρο για όλα τα πράγματα (Πρω-ταγόρας).

ÃÚ‹ÛÈ̘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜Ο νόμος 1268/82 για τη δομή και λειτουργίατων Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βι-βλίων. Αθήνα 1982

Η ελληνική κοινή γνώμη απέναντι στην

ιστορία της μεταπολίτευσης, 1974-2007. ΗΚαθημερινή. 30 Δεκεμβρίου 2007

Καρκαζής Η.Χ. Κλινική οδοντιατρική εκ-παίδευση. Προβληματισμοί γύρω από ένασημαντικό κομμάτι των προπτυχιακώνσπουδών. Οδοντιατρικό Βήμα. Φεβρουά-ριος 2009.

Καρκαζής Η.Χ. Δημόσια οδοντιατρική εκ-παίδευση και ελεύθερη αγορά. Οδοντιατρι-κό Βήμα. Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2009

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009ΕπιστημονικάΘέματα 23ΟδοντιατρικόΒήμα