ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΕΤΑΡΤΗ MAΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 ΤΟΥ ......ΣΥΝΟΔΙΚΟ...

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΕΤΑΡΤΗ

MAΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

ΤΟΥ EΒΔΟΜΗΚΟΣΤΟΥ ΟΓΔΟΟΥ ΤΟΜΟΥ

“ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Σ Β Α Ρ Ν Α Β Α Σ ”Tὸ περιοδικὸ "AΠOΣTOΛOΣ BAPNABAΣ" εἶναι τὸ ἐκφραστικὸ ἔντυπο τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Kύπρου. Οἱ βασικοὶ του στόχοι εἶναι ἡ θρησκευτικὴ διαφώτιση τοῦ ποιμνίου Της καὶ ἡ κωδικοποίηση τῶν ἐπισήμων ἐγγράφων Της.

Ἐκδίδεται προνοίᾳ τοῦ Μακαριωτάτου ᾽Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ. κ. Χρυσοστόμου Β´καὶ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου.

Γραφεῖα: Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Kύπρου, Λευκωσία, τηλ. 22-554-691, Τηλεομοιότυπο 22-346-307.E-mail: [email protected]Ἐτήσια συνδρομή: Γιὰ τὴν Kύπρο €20.00. Γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Eὐρώπη €30.00. Γιὰ τὶς ἄλλες χῶρες £30 – ἤ $50. – ISSN 1012 – 7151ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ. ΑΡΙΘΜΟΣ Κ.Ε.Τ. : 119-01-014943-01 ΙΒΑΝ: CY13 0050 0119 0001 1901 0149 4301 SWIFT HEBACY2N

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Σελίς

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ 251

ΣΥΝΟΔΙΚΟ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΟ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΩΤΑΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ 253

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ κ. κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΛΗΞΕΩΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ» 260

MΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΦΟΥ κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Η ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 264

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ κ. κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ» 274

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ 282

ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ κ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ: Ο ΦΟΝΤΑΜΕΝΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ: ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ 290

ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΕΛΗΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ: Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΗ ΠΑΡΑΓΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 301

ΒΕΛΟΥΔΙΑΣ ΣΙΔΕΡΗ - ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ: Β΄ ΕΤΗΣΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ 316

ΠΡΩΤ. ΜΙΧΑΗΛ ΒΟΣΚΟΥ: ΟΙ ΙΕΡΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 327

ΝΙΚΟΥ ΟΡΦΑΝΙΔΗ: ΝΕΟΦΑΝΕΙΣ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΕΞΟΡΙΑΣ, Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΛΥΤΡΩΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 335

ΒΕΛΟΥΔΙΑΣ ΣΙΔΕΡΗ - ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ: ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ 337

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ: ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ 340

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 343

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΝΤΑΙ ΜΕ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥΣ, ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, ΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΟΝΙΣΜΟ.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΥΠΡΟΥΓ ΡΑ Φ Ε Ι Ο Ν Ι Ε ΡΑ Σ Σ Υ Ν Ο Δ Ο Υ

a

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

H Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου συνῆλθε σήμερα Πέμπτη, 8 Ἰουνίου 2017, στὴ δεύτερη τοῦ ἔτους τακτικὴ συνεδρία, ὑπὸ τὴν προεδρία τῆς Α.Μ. τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ.κ. Χρυσοστόμου καὶ ἐργάσθηκε ὡς ἑξῆς:

1. Ἀσχολήθηκε μὲ τὶς τελευταῖες ἐξελίξεις γύρω ἀπὸ τὸ ἐθνικὸ μας θέμα καὶ ἀφοῦ κατέληξε, ὁμόφωνα, στὸ συμπέρασμα ὅτι ἐλλοχεύουν σοβαρότατοι κίνδυνοι στὶς ἐν ἐξελίξει διεργασίες, ἀπευθύνει ἔκκληση πρὸς τὸν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας καὶ τὴν Πολιτικὴ Ἡγεσία ὅπως, ὁμονοοῦντες, παραμείνουν ἀμετακίνητοι στὴν προάσπιση τῶν συμφερόντων τῆς πατρίδας μας, ἀποφεύγοντας νέες ἐπικίνδυνες ὑποχωρήσεις ποὺ θέτουν ἐν ἀμφιβόλῳ τὴ συνέχεια τῆς ὕπαρξης τοῦ Κράτους μας καὶ τὸ ἐθνικὸ μέλλον τοῦ λαοῦ μας.

2. Ἐξέτασε τοὺς οἰκονομικοὺς λογαριασμοὺς τῶν Θρόνων καὶ τῶν Σταυροπηγιακῶν Μονῶν, καθὼς καὶ τοῦ ΚΕΤ, γιὰ τὸ ἔτος 2016 καὶ τοὺς προϋπολογισμοὺς γιὰ τὸ ἔτος 2017.

3. Ὅρισε τὶς ἡμερομηνίες τέλεσης τῶν καθιερωμένων Μνημοσύνων ὡς ἑξῆς:

α) Τὴν 9η Ἰουλίου 2017, γιὰ τὸν ἐθνομάρτυρα Ἀρχιεπίσκοπο Κυπριανὸ καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ σφαγιασθέντας.

β) Τὴ 16η Ἰουλίου 2017, γιὰ τοὺς πεσόντες κατὰ τὸ προδοτικὸ πραξικόπημα τῆς 15ης Ἰουλίου 1974.

γ) Τὴν 23η Ἰουλίου 2017 γιὰ τοὺς πεσόντες κατὰ τὴ βάρβαρη τουρκικὴ εἰσβολή, καὶ

δ) Τὴν 30ὴ Ἰουλίου 2017 γιὰ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο καὶ Ἐθνάρχη Μακάριο. Στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κύκκου θὰ τελεστεῖ τὸ μνημόσυνο, μετὰ ἀπὸ Συνοδικὸ συλλείτουργο, προϊσταμένου τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου.

4. Διόρισε ὡς νέα μέλη τοῦ Συμβουλίου τοῦ Κ.Ε.Τ., γιὰ τὴν ἑπόμενη διετία, τοὺς Μητροπολίτες Ταμασοῦ κ. Ἡσαΐα καὶ Τριμυθοῦντος κ. Βαρνάβα καὶ τὸν Ἐπίσκοπο Χύτρων κ. Λεόντιο

5. Ἀποφάσισε τὴν τέλεση Συνοδικοῦ Συλλειτούργου τὴν Κυριακή, 11η Ἰουνίου, στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἀποστόλου Βαρνάβα Δασουπόλεως, προϊσταμένου τοῦ Μακαριωτάτου, μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς μνήμης τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα, ἱδρυτῆ καὶ προστάτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου.

Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Κύπρου,

8 Ἰουνίου 2017.

ΣΥΝΟΔΙΚΟ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΟ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗ

ΤΟΥ ΙΔΡΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΩΤΑΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ

a

ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΣ

Στις 11 Ιουνίου 2017 έγινε το καθιερωμένο Συνοδικό Συλλείτουργο, προεξάρχοντος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου, προς τιμή του ιδρυτού και προστάτου της Εκκλησίας της Κύπρου Αποστόλου Βαρνάβα, στον ομώνυμο ναό Δασουπόλεως.

Τον πρέποντα λόγο εκφώνησε ο Επίσκοπος Μεσαορίας κύριος Γρηγόριος, ο οποίος έχει ως ακολούθως.

«Τὸν Ἀπόστολον πάντες ἀνευφημήσωμεν, ὡς αὐτόπτην τοῦ Λόγου καὶ θεῖον κήρυκα, καὶ ἐθνῶν πνευματικὸν σαγηνευτὴν ὡς ἀληθῶς· ὅτι προσήγαγεν ἡμᾶς, εἰς ἐπίγνωσιν Χριστοῦ, Βαρνάβας ὁ Θεηγόρος, ὁ μέγας ἡμῶν προστάτης, καὶ νῦν πρεσβεύει ἐλεηθῆναι ἡμᾶς»1.

Μακαριώτατε καὶ Ἁγιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Νέας Ἰουστινιανῆς καὶ πάσης Κύπρου κ. κ. Χρυσόστομε,

Σεπτὴ τῶν Ἱεραρχῶν χορεία τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας, Σεβαστοὶ Πατέρες, Ἐξοχώτατοι ἄρχοντες,Λαὲ τοῦ Θεοῦ Περιούσιε,

1. Τροπάριο ἀπὸ τὴν α΄ στιχολογία τῶν Καθισμάτων τοῦ Ὄρθρου τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἀπ. Βαρνάβα. Κύπρια Μηναῖα, τόμος Η΄, Μὴν Ἰούνιος, Λευκωσία 2002, σ. 22.

254 ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΣ

Ἀναστάσεως ἡμέρα καὶ ἑόρτιος πανήγυρις τῆς μνήμης τῆς φάλαγγας Πάντων τῶν Ἁγίων τῶν, ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ, Θεῷ εὐαρεστησάντων ἡ σημερινὴ Κυριακή.

Ἡ ἐξοχότερη ἐμπειρικὴ ἔκφραση αὐτῆς τῆς χαρᾶς μας εἶναι ἡ σύναξις ἐπὶ τῷ αὐτῷ, τελεταρχοῦντος τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Ἡ ἑνότητα τῆς Πίστεώς μας ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης καὶ ἡ ἐν ἀγάπῃ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ τέλεση τῆς ἀναιμάκτου καὶ λογικῆς λατρείας ἐνώπιον τοῦ Ἑνός Ἀληθινοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τοῦ ἐν τρισίν προσώποις προσκυνουμένου καὶ ἐν τρισίν ὑποστάσεσιν ἀποκαλυπτομένου. Ὑποδεχθήκαμε τὰ καθα-γιασμένα Ἅγια Δῶρα τοῖς ἁγίοις, δηλαδή τὸ ἀναστημένο Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Κυρίου μας, τὰ προορισμένα εἰς μετάληψιν τῶν ἁγίων, τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας ποὺ ἀγωνίζονται νὰ βιώσουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στὴ ζωή τους, τῶν συνδεδεμένων μὲ τὴν πνευματικὴν ἄμπελον, τὸν Μέγα Ἀρχιερέα καὶ τελειωτήν Ἰησοῦν Χριστόν2.

Πρωτοκορυφαῖος τῆς σημερινῆς Πανηγύρεως, τῆς ἀναστάσιμης ἑστίασής μας ὁ Ἔνδοξος, ὁ Πανεύφημος, ὁ Μάρτυρας, ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας, «... ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου καὶ πίστεως»3, «τὸ μέγα κλέος τῆς Κύπρου», τὴν ὁποία νῆσο μας ἁγιάζουν ἀνὰ τοὺς αἰῶνες πλῆθος ἱερῶν μορφῶν Ἀποστόλων, Ἱεραρχῶν, Ὁμολογητῶν, Ὁσίων καὶ Μαρτύρων.

Προεξάρχει σήμερα ὁ Πατέρας καὶ Προστάτης πάντων ἡμῶν, «τῶν ἑβδομήκοντα ὁ κορυφαῖος», «ὁ πρῶτος τῶν Ἀντιοχέων»4, «τῆς Χριστωνύμου

2. «Ἔχοντες οὖν ἀρχιερέα μέγαν διεληλυθότα τοὺς οὐρανούς͵ Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ͵ κρατῶμεν τῆς ὁμολογίας· οὐ γὰρ ἔχομεν ἀρχιερέα μὴ δυνάμενον συμπαθῆσαι ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν͵ πεπειρασμένον δὲ κατὰ πάντα καθ΄ ὁμοιότητα χωρὶς ἁμαρτίας. Προσερχώμεθα οὖν μετὰ παρρησίας τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος͵ ἵνα λάβωμεν ἔλεος καὶ χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν» (Ἑβρ. δ΄ 14-16).3. «Ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου καὶ πίστεως» (Πράξ. ια΄ 24).4. «῏Ησαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι, οἵτινες εἰσελθόντες εἰς ᾿Αντιόχειαν ἐλάλουν πρὸς τοὺς ῾Ελληνιστάς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν. Καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου μετ᾿ αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον. ᾿Ηκούσθη δὲ ὁ λόγος εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν ῾Ιεροσολύμοις περὶ αὐτῶν, καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθεῖν ἕως ᾿Αντιοχείας· ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐχάρη, καὶ παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ, ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου καὶ πίστεως καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ Κυρίῳ. Ἐξῆλθε δὲ εἰς Ταρσὸν ὁ Βαρνάβας ἀναζητῆσαι Σαῦλον, καὶ εὑρὼν αὐτὸν ἤγαγεν αὐτὸν εἰς ᾿Αντιόχειαν. Ἐγένετο δὲ αὐτοὺς ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς» (Πράξ. ια΄20-26).

255ΣΥΝΟΔΙΚΟ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΟ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ

κλήσεως ἀρχιτέκτονας, τῆς Ρώμης ὁ κλεινός εἰσηγητής». Ὁ αὐτόπτης καὶ αὐτήκοος τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ Υἱοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁ ἀληθινός καὶ αὐθεντικὸς πνευματικὸς σαγηνευτὴς τῶν ἐθνῶν καὶ οἰκουμενικός θεῖος κήρυκας τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

Ἡ ἀποστολικὴ παράδοσις καὶ χάρις5, διὰ τοῦ ἱσοστάσιου Μαθητῆ τῶν δώδεκα Ἀποστόλων, προσφέρει περίοπτη θέση ἀνὰ τὴν οἰκουμένην στὴν Παλαίφατον Ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν τῆς Κύπρου. Τὸ πλήρωμα τῶν πιστῶν της ἐξακτινώνει αὐτὴ τὴν ἀποστολικὴ παράδοση, ἔχοντας τὴν ἐπίγνωσιν «ὅτι διὰ πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ»6.

Ταυτόχρονα, ἡ παρακαταθήκη αὐτὴ προσφέρει στὰ φωτόμορφα τέκνα τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, ὡς συγκροτημένου ἐκκλησιαστικοῦ θεσμοῦ δύο χιλιάδων ἐτῶν ἱστορίας, τὴν εὐχέρεια δυναμικῆς καὶ καρποφόρου διακονίας πρὸς ὠφέλεια καὶ σωτηρία τῆς ἀνθρωπότητας. Μέσα σὲ αὐτὴ τὴν ἱστορική πορεία εἶναι χειροπιαστὰ τὰ τεκμήρια τῆς γενναίας προσφορᾶς καὶ θεμελιώδους παρουσίας τῆς μαρτυρίας τοῦ καθάριου Ὀρθοδόξου φρονήματος τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας μέσα στὸν σύγχρονο κόσμο καὶ πρός τοὺς ἐγγύς καὶ πρὸς τοὺς μακράν ἀνὰ τὴν Οἰκουμένην.

Τὸ ἐπιτελούμενο πολύπλευρο ἔργο ἔχει ποιμαντικὸ καὶ διδακτικό, ἐθνικὸ καὶ φιλανθρωπικὸ περιεχόμενο. Πρόκειται γιὰ πτυχές προσφορᾶς καὶ διακονίας, πού ζυμώθηκαν μέσα στοὺς αἰῶνες καὶ σήμερα αἰσθανόμαστε τὴν ἀσφάλεια καὶ τὴ στοργὴ τῆς Μητέρας ὅλων μας, τῆς νοητῆς ὁλκάδος τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία πορεύεται μέσα στὸ ἱστορικό γίγνεσθαι μὲ γαλήνη, ἑνότητα, ἀγάπη καὶ συνεργασία ὑπὸ τὴν πεπνυμένη πηδαλιουχία τοῦ Μακαριωτάτου Προκαθημένου ἡμῶν καὶ τὴν ὑποστήριξη τῆς περὶ Αὐτὸν Ἱεραρχίας.

Τὰ ἔργα τῆς τελευταίας δεκαετίας ὁμιλοῦν ἀφ’ ἑαυτῶν. Θὰ περιοριστῶ σὲ μερικὰ ἐξ αὐτῶν. Ἡ διεύρυνση τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνόδου μὲ τὴν ἵδρυση νέων Μητροπόλεων καὶ Ἐπισκοπῶν, γιά νὰ αἰσθάνεται καὶ ὁ πιὸ ἀπομακρυσμένος πιστὸς ὅτι ἔχει πλησίον του Ἐπίσκοπο, πατέρα ποὺ τὸν ἀγαπᾶ καὶ μεριμνᾶ καὶ γιὰ τὴν μέλλουσαν σωτηρίαν του, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἐπίγεια πορεία καὶ προκοπή του. Στὸ πλαίσιο αὐτὸ καὶ ἡ διασφάλιση τῶν ἱερέων μας μὲ τὴν

5. «᾿Ιωσῆς δὲ ὁ ἐπικληθεὶς Βαρνάβας ὑπὸ τῶν ἀποστόλων, ὅ ἔστι μεθερμηνευόμενον υἱὸς παρακλήσεως, Λευΐτης, Κύπριος τῷ γένει, ὑπάρχοντος αὐτῷ ἀγροῦ, πωλήσας ἤνεγκε τὸ χρῆμα καὶ ἔθηκε παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων.» (Πράξ. δ΄ 36-37).6. Πράξ. ιδ΄ 22.


ἵδρυση καὶ στήριξη τοῦ Φορέα μισθοδοσίας τοῦ κλήρου, γιὰ νὰ ἐργάζονται στὸν ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου ἀπρόσκοπτα, μὲ ἀγάπη, τιμιότητα καὶ ὑπακοὴ πρὸς τὸν οἰκεῖο Ἱεράρχη καὶ νὰ διακονοῦν μὲ χαρά, ἀνιδιοτελῶς καὶ ἀφιλοκερδῶς τοὺς πιστοὺς τῆς τοπικῆς τους Ἐκκλησίας.

Ὁ ἐγκαινιασμὸς τοῦ Γραφείου στὰ Εὐρωπαϊκὰ Φόρα στὶς Βρυξέλλες καὶ τῆς Τριτοβάθμιας Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, στὶς αὐλές τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς. Ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ μὲ τὴ στήριξη ὅλων ἔρχεται νὰ ἐκπληρώσει ἕνα μεγάλο ὅραμα τοῦ 20οῦ αἰῶνα, τὸ ὁποῖο θὰ πρέπει νὰ τυγχάνει τῆς συμπαράστασης καὶ στήριξης ὅλων ὅσοι ἔχουν λόγο καὶ ἁρμοδιότητα. Θὰ πρέπει νὰ ἀναδειχθεῖ μέσα στὸν χρόνο ὡς τὸ κατεξοχὴν ἐπιστημονικὸ, μορφωτικὸ καὶ ἐρευνητικὸ θεολογικὸ κέντρο τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Μεσογείου τὸν 21ο αἰῶνα.

Ἕνα, ἐπίσης, μεγάλο ἔργο ποὺ μᾶς ἐπιφύλαξε ἀναπάντεχα ἡ ἱστορία τὸν 20ὸ αἰῶνα, ἕνεκα τοῦ ἐμπερίστατου, λόγῳ τῆς συνεχιζόμενης κατοχῆς καὶ τῆς κατάλυσης ὅλων τῶν παναθρωπίνων δικαιωμάτων τῶν νομίμων κατοίκων στὸ βόρειο τμῆμα τῆς νήσου μας, μαζὶ μὲ τὸν σταθερό ἀγὠνα ἀπελευθέρωσης καὶ ἀσφαλοῦς ἐπανεγκατάστασης στὴν πατρώα γῆ, εἶναι ἡ προσπάθεια γιὰ τάχιστη ἀναστήλωση καὶ συντήρηση τῶν ἱερῶν μας μνημείων. Μὲ τὸν τρόπο αὐτό διατηροῦμε τὴ μνήμη καὶ τὴ νοσταλγία τῶν τουρκοκρατούμενων πόλεων, χωριῶν, μονῶν καὶ ἐκκλησιῶν μας.

Φάρος καὶ πυξίδα μας, γιὰ νὰ μὴν ξεστρατίσουμε ἀπὸ τὴν πορεία αὐτή, στέκει στὸν κάμπο τῆς Μεσαορίας ἡ Ἱερὰ Βασιλικὴ καὶ Σταυροπηγιακὴ Μονὴ τοῦ τιμώμενου Ἀποστόλου Βαρνάβα, ὅπου καὶ ὁ τάφος του, τεκμήριο τῆς ἀποστολικότητας τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας μας.

Ἡ οἰκουμενικότητα τοῦ Πολιούχου μας Ἀποστόλου Βαρνάβα φέρνει ἀκόμη μιὰ διάσταση στὴν προσευχὴ μας, τοὺς ἐν ἀποδημίαις εὑρισκομένους Κυπρίους. Πολλοὶ ἀδελφοὶ μας ζοῦν σὲ διάφορα μέρη ἀνὰ τὴν ὑφήλιον καὶ ἐνῶ ἡ σκέψη τους εἶναι στραμμένη στὴν πατρίδα καὶ στὶς παροδικές δοκιμασίες της, ἄλλοτε σύντομες καὶ ἄλλοτε ἐκτενεῖς, ἐντούτοις παραμένουν σταθερὰ ἐκκλησιαστικὰ συνδεδεμένοι με τὴν κανονική Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία τοῦ τόπου ποὺ διαμένουν.

Ἐπιπρόσθετα, μέσα στὴν οἰκουμενικότητα τῆς παραδόσεώς μας, δὲν λησμονεῖται ἡ συμμετοχὴ καὶ ἡ οὐσιαστικὴ συμβολὴ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου στὰ Πανορθόδοξα δρώμενα, ὅπου δίδεται, μὲ σοφία, σύνεση καὶ


διάκριση ἡ θεολογικὴ καὶ πρακτικὴ μαρτυρία, ἡ ὁποία ἐκπηγάζει ἀπὸ τὴν Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ Παρακαταθήκη, ποὺ παραλάβαμε ὡς σκυταλοδρόμοι καὶ θὰ πρέπει νὰ παραδώσουμε ἀνόθευτη στὴ νέα γενεά, εἶναι ἀποστολικὴ διὰ τῶν τριῶν Ἀποστόλων Βαρνάβα, Παύλου καὶ Μάρκου7 καὶ ἀντέχει μέσα στὸν χρόνο, παρὰ τοὺς σκοπέλους καὶ τοὺς ὑφάλους ποὺ ἐπιφυλάσσει ἀναπάντεχα ὁ μάταιος τούτος βίος, ἕνεκα καὶ τοῦ πνευματικοῦ καὶ ὑλικοῦ πλούτου, καθὼς ἐπίσης καὶ τῆς γεωγραφικῆς θέσης τῆς νήσου μας.

Αὐτὴ ἡ Ἁγιοπνευματικὴ μαρτυρία περιφρουρεῖται μέσα στοὺς αἰῶνες ἀμόλυντη ἀπὸ τοὺς ἐνσυνείδητους Χριστιανοὺς μας, ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς Ἁγιωτάτης Ἀποστολικῆς μας Ἐκκλησίας, μὲ τὴν εὐθύνη τῆς Ἱεραρχίας μας, ἤτοι τοῦ Ἀρχιθύτου Μακαριωτάτου Προκαθημένου καὶ τῶν Πανιερωτάτων καὶ Θεοφιλεστάτων Ἱεραρχῶν μας, τοῦ κλήρου μας καὶ τοῦ εὐλαβοῦς Κυπριακοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ἡ ἐξήγηση εἶναι ἁπλὴ καὶ ἐξάγεται εὔκολα ἀπὸ τοὺς μυημένους, τοὺς πιστούς τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας εἶναι ὁ νυμφαγωγός μας εἰς τὴν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ἐπίγνωσιν τῆς ἐν Χριστῷ Πίστεως. Ὅπως εἰσήγαγε τὸν Σαῦλον στὸν κύκλο τῶν Ἀποστόλων8, ἔτσι εἰσήγαγε καὶ ἐμᾶς στὴν Ἐκκλησία, στὴν παράδοση τῆς ἀληθινῆς Πίστεως.

Παραμένει ἐς ἀεὶ ὁ μέγας προστάτης ἡμῶν, τὸ δοχεῖον τῆς χάριτος καὶ ὁ ἐπώνυμος υἱὸς τῆς Παρακλήσεως, ὁ Θεηγόρος Μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ, ὁ γενναῖος Μάρτυρας τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Μέγας Ἀπόστολος Βαρνάβας.

Ἡ ἄφιξη τῶν Ἀποστόλων στὴν Κύπρο τὸ 45 καὶ ἡ ἀποστολικὴ περιοδεία τους καθόλη τὴ νῆσο ἕως τὸ 46 μ.Χ. ἄφησε δύο πρωτοποριακὰ τεκμήρια τῆς μετέπειτα πορείας τῆς Ἐκκλησίας.

Πρῶτον, πέρα ἀπὸ τὸ κήρυγμα καὶ τὴ βάπτιση τῶν πιστῶν, ἱστορικά γεγονότα πού προηγήθηκαν μὲ τὴν ἔλευση Χριστιανῶν στὴν Κύπρο μετὰ

7. «Οὗτοι μὲν οὖν ἐκπεμφθέντες ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ῾Αγίου κατῆλθον εἰς τὴν Σελεύκειαν, ἐκεῖθέν τε ἀπέπλευσαν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ γενόμενοι ἐν Σαλαμῖνι κατήγγελλον τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς συναγωγαῖς τῶν ᾿Ιουδαίων· εἶχον δὲ καὶ ᾿Ιωάννην ὑπηρέτην» (Πράξ. ιγ΄4-5). «῾Ο δὲ λόγος τοῦ Θεοῦ ηὔξανε καὶ ἐπληθύνετο. Βαρνάβας δὲ καὶ Σαῦλος ὑπέστρεψαν ἐξ ῾Ιερουσαλὴμ πληρώσαντες τὴν διακονίαν, συμπαραλαβόντες καὶ ᾿Ιωάννην τὸν ἐπικληθέντα Μᾶρκον» (Πράξ. ιβ΄24-25).8. «Βαρνάβας δὲ ἐπιλαβόμενος αὐτὸν ἤγαγε πρὸς τοὺς ἀποστόλους» (Πραξ. θ΄ 27).


τὴν Πεντηκοστή9 καὶ τὸ Μαρτύριο τοῦ Πρωτομάρτυρα Στεφάνου στὰ Ἱεροσόλυμα10, οἱ Ἀπόστολοι χειροτόνησαν κατὰ τόπους Ἐπισκόπους καὶ Πρεσβυτέρους. Μὲ τὴν παρουσία τῶν Ἀποστόλων στὴν Κύπρο ἱδρύεται ἱστορικὰ ἡ τοπική Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία.

Καὶ δεύτερον, ὁ ἐκχριστιανισμὸς στὴν Πάφο τοῦ πρώτου Ρωμαίου ἀξιωματούχου, «ἀνδρὶ συνετῷ»11, τοῦ ἀνθύπατου Σέργιου Παύλου. Κυριολεκτικὰ ἀναδεικνύεται ἡ Κύπρος πύλη πρὸς ἀνατολὰς διὰ τὴν Εὐρώπη καὶ εἴσοδος τῆς Ἀνατολῆς πρὸς τὴν Εὐρώπη12.

Μακαριώτατε Πάτερ καὶ Δέσποτα, Σεπτή τῶν Ἱεραρχῶν χορεία,

Εὐχηθεῖτε νὰ μὴ λησμονούμε τὸν εὐργέτη μας Ἀπόστολο Βαρνάβα, τὸ σκεῦος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸν παρηγορητή μας καὶ στὰ εὔκολα καὶ στὰ δύσκολα τοῦ κόσμου τούτου.

Νὰ παραμένει ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας μέσα στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας μὲ τὴ συνετὴ ζωή, τὸ πολυσχιδὲς ἔργο καὶ τὸ μεγαλεῖο τοῦ μαρτυρίου του μόνιμος πρεσβευτής τοῦ λαοῦ μας καὶ ἐξαιρέτως τῆς νεολαίας μας στὸν θρόνο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ὅπως τύχωμεν ἅπαντες μὲ τὴν παρρησία του, τοῦ ἐλέους τοῦ Σωτήρος Ἰησοῦ Χριστοῦ.

9. «(...) καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες Ρωμαῖοι, ᾿Ιουδαῖοί τε καὶ προσήλυτοι» (Πράξ. β΄10).10 . «Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ ᾿Αντιοχείας, μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον ᾿Ιουδαίοις.» (Πράξ. ια΄19)11. Πράξ. ιγ΄ 7.12. «Διελθόντες δὲ τὴν νῆσον ἄχρι Πάφου εὗρόν τινα μάγον ψευδοπροφήτην ᾿Ιουδαῖον ᾧ ὄνομα Βαριησοῦς, ὃς ἦν σὺν τῷ ἀνθυπάτῳ Σεργίῳ Παύλῳ, ἀνδρὶ συνετῷ. οὗτος προσκαλεσάμενος Βαρνάβαν καὶ Σαῦλον ἐπεζήτησεν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ἀνθίστατο δὲ αὐτοῖς ᾿Ελύμας ὁ μάγος οὕτω γὰρ μεθερμηνεύεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ ζητῶν διαστρέψαι τὸν ἀνθύπατον ἀπὸ τῆς πίστεως. Σαῦλος δέ, ὁ καὶ Παῦλος, πλησθεὶς Πνεύματος ἁγίου καὶ ἀτενίσας πρὸς αὐτὸν εἶπεν· ὦ πλήρης παντὸς δόλου καὶ πάσης ραδιουργίας, υἱὲ διαβόλου, ἐχθρὲ πάσης δικαιοσύνης, οὐ παύσῃ διαστρέφων τὰς ὁδοὺς Κυρίου τὰς εὐθείας; καὶ νῦν ἰδοὺ χεὶρ Κυρίου ἐπὶ σέ, καὶ ἔσῃ τυφλὸς μὴ βλέπων τὸν ἥλιον ἄχρι καιροῦ. παραχρῆμα δὲ ἔπεσεν ἐπ᾿ αὐτὸν ἀχλὺς καὶ σκότος, καὶ περιάγων ἐζήτει χειραγωγούς. τότε ἰδὼν ὁ ἀνθύπατος τὸ γεγονὸς ἐπίστευσεν, ἐκπλησσόμενος ἐπὶ τῇ διδαχῇ τοῦ Κυρίου» (Πράξ. ιγ΄6-12).


Στὴν τοπική μας Ἐκκλησία νὰ κυριαρχεῖ πάντοτε ἡ ἑνότητα κλήρου καὶ λαοῦ καὶ ἡ εἰρήνη καὶ ἡ ἐλευθερία στὸν πονεμένο τόπο μας.

Ἀκόμη, σύμφωνα μὲ τὴν ἐμπειρία τῶν Συνέκδημων Ἀποστόλων Παύλου καὶ Βαρνάβα καὶ πάντων τῶν Ἁγίων, εὐχηθεῖτε ἡ πορεία τοῦ βίου μας νὰ εἶναι πεπληρωμένη ἀπὸ τὴ χαρὰ, ἡ ὁποία εἶναι καρπός τοῦ Παναγίου Πνεύματος13.

«Τὸν Ἀπόστολον πάντες ἀνευφημήσωμεν, ὡς αὐτόπτην τοῦ Λόγου καὶ θεῖον κήρυκα, καὶ ἐθνῶν πνευματικὸν σαγηνευτὴν ὡς ἀληθῶς· ὅτι προσήγαγεν ἡμᾶς, εἰς ἐπίγνωσιν Χριστοῦ, Βαρνάβας ὁ Θεηγόρος, ὁ μέγας ἡμῶν προστάτης, καὶ νῦν πρεσβεύει ἐλεηθῆναι ἡμᾶς»14 Ἀμήν!

Παράλληλα προς το Συνοδικό Συλλείτουργο, ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αποστόλου Βαρνάβα και Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αρχιμανδρίτης κ. Ιωάννης Ιωάννου τέλεσε τη Θεία Λειτουργία στην κατεχόμενη ιερά Μονή του Αποστόλου Βαρνάβα, την οποία παρακολούθησε πλήθος πιστών από όλη την Κύπρο. Τα συναισθήματα της συγκίνησης αλλά και του εθνικού πόνου ήταν και πάλιν πολύ έντονα.

Διαπύρως προσευχόμαστε προς τον Κύριο της Δικαιοσύνης, όπως αυτή η Θεία Λειτουργία είναι η τελευταία, η οποία γίνεται κάτω από τις τραγικές συνθήκες της κατοχής.

13. «Οἱ δὲ μαθηταὶ ἐπληροῦντο χαρᾶς καὶ Πνεύματος Ἁγίου» (Πράξ. ιγ΄ 52).14. Τροπάριο ἀπὸ τὴν α΄ στιχολογία τῶν Καθισμάτων τοῦ Ὄρθρου τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἀπ. Βαρνάβα. Κύπρια Μηναῖα, τόμος Η΄, Μὴν Ἰούνιος, Λευκωσία 2002, σ. 22.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Α.Μ.ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ

κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Β' ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΛΗΞΕΩΣ

ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝΤΗΣ ΙΕΡΑΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

«ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ»

20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

ΖΔόξα και ευχαριστία αναπέμπομε προς τον Πανάγαθο Θεό, διότι η

φερώνυμος του Αποστόλου Βαρνάβα Ιερατική Σχολή ολοκληρώνει τον κύκλο ενός, ακόμη, ακαδημαϊκού έτους γόνιμης και καρποφόρου λειτουργίας της. Με τη σημερινή τελετή η Ιερατική Σχολή παραδίδει στην Κυπριακή Εκκλησία νέους εργάτες, τους οποίους εκπαίδευσε και προετοίμασε για να καταστούν ικανοί και άξιοι της μεγάλης αποστολής τους: να καλλιεργήσουν με το άροτρο της πίστης τις ψυχές των ανθρώπων και να σπείρουν σ’ αυτές τη σπορά της θεϊκής διδασκαλίας.

Με πολλή προσοχή ακούσαμε τη λογοδοσία του Διευθυντή της Σχολής, Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτη πατρός Βενέδικτου Ιωάννου, και εκφράζουμε την ικανοποίησή μας, γιατί η Ιερατική Σχολή, παρά τις όποιες δυσκολίες και προβλήματα που αντιμετωπίζει, συνεχίζει την υψηλή και πολυσχιδή αποστολή της. Έτσι, λοιπόν, στα 68 χρόνια πορείας της Σχολής, εκατοντάδες νέοι μας, αφού εκπαιδεύτηκαν στο πνευματικό αυτό γυμναστήριο, εισήλθαν στις τάξεις του ιερού κλήρου και πύκνωσαν τις φάλαγγες της στρατευόμενης Εκκλησίας, πιστοί, πάντοτε, στρατιώτες και σημαιοφόροι των Εθνικοθρησκευτικών μας ιδεωδών.

261ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ

Δίκαιο έπαινο εκφράζουμε προς τον Διευθυντή, τους Καθηγητές καθώς και σ΄ όλο γενικά το ανθρώπινο δυναμικό της Σχολής για τον ζήλο και την αφοσίωση, που επιδεικνύουν και γενικά για τη συνειδητή τους προσπάθεια, που καταβάλλουν για την ευόδωση των υψηλών στόχων της Σχολής. Τονίζουμε ότι, ως Εκκλησία Κύπρου, θα βρισκόμαστε πάντοτε στη διάθεση της Διεύθυνσης της Σχολής, προκειμένου να μελετήσουμε οποιεσδήποτε εισηγήσεις, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην ποιοτική βελτίωσή της.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζουμε και προς την Ιερά Μονή Κύκκου, και ιδιαίτερα προς τον Ηγούμενό της και Πρόεδρο της Εφορίας της Σχολής, Πανιερώτατο Μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας και αγαπητό εν Χριστώ αδελφό κ. Νικηφόρο, το Ηγουμενοσυμβούλιο αυτής καθώς και προς την Αδελφότητα της Μονής, για τη συμβολή τους στην αποδοτική λειτουργία της Σχολής.

Ευχαριστούμε, επίσης, και τα μέλη της Εφορίας για το θερμό ενδιαφέρον που επιδεικνύουν στο έργο της Σχολής και για τις προσπάθειες που καταβάλλουν έτσι, ώστε αυτή να λειτουργεί πιο καρποφόρα.

Αγαπητοί μου απόφοιτοι,

Γνωρίζω ότι η σημερινή ημέρα είναι για σας πολύ συγκινητική και καθοριστική. Είστε οι πρώτοι απόφοιτοι που ακολουθήσατε το πρόγραμμα τετραετούς φοίτησης, όπως το έχει αναδιαρθρώσει η Ιερά Σύνοδος σε συνεργασία με τη Διεύθυνση της Σχολής και τη Σχολική Εφορία. Σας συγχαίρουμε και επευλογούμε την έξοδό σας από την πνευματική σας τροφό. Η Ιερατική Σχολή, στην οποία είχατε την ευτυχία και την ευλογία να φοιτήσετε για τέσσερα χρόνια, σας εξέθρεψε με την κατά Χριστό παιδεία και ιδιαιτέρως σας μύησε στην κατά Χριστό βιοτή. Σας δίδαξε, όπως ο Απόστολος Παύλος τον Τιμόθεο «ἵνα εἰδῆτε πῶς δεῖ ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἥτις ἐστὶν ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος, στῦλος καὶ ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας» (Α΄ Τιμ. 3,15).

Χαίρω διότι οι δύο απόφοιτοι είναι ήδη κληρικοί και οι άλλοι δύο ετοιμάζονται να εισέλθουν στις τάξεις του ιερού κλήρου.

Η σημερινή κοινωνία, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, έχει ανάγκη εμπνευσμένων κληρικών. Τα υλιστικά ρεύματα που υφιστάμεθα είναι τόσα

262 ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ

πολλά, ώστε πολλάκις έχουμε την αίσθηση ότι οι πάντες υποδουλώθηκαν σ’ αυτά και τα πάντα χάνονται. Και όμως∙ ο Δομήτωρ της Εκκλησίας μεριμνά δια την Εκκλησία Του και αποτρέπει κάθε διαβολική μέθοδο. Ο μύστης του θείου λόγου, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μας λέγει με τον εμπνευσμένο και τον πολύ παραστατικό του λόγο: «Πολλὰ τὰ κύματα καὶ χαλεπὸν τὸ κλυδώνιον.ἀλλ’ οὐ δεδοίκαμεν μὴ καταποντισθῶμεν. ἐπὶ γὰρ τῆς πέτρας ἑστήκαμεν. Μαινέσθω ἡ θάλασσα. πέτραν διαλῦσαι οὐ δύναται. ἐγειρέσθω τὰ κύματα, τοῦ Ἰησοῦ τὸ πλοῖον καταποντίσαι οὐκ ἰσχύει» ( Ἰωάννου Χρυσοστόμου. «Ἐγκώμιον εἰς τοὺς Ἁγίους Πάντας», Ἅπαντα Ἁγίων Πατέρων 26, 714Α).

Η αποστολή, βέβαια, του κληρικού ήταν και θα είναι πάντοτε δύσκολη και πολύμοχθη. Παράλληλα, όμως, είναι ανωτέρου επιπέδου και γεμίζει την ψυχή του με πληρότητα. Γι’ αυτό και απαιτείται από μέρους σας περισυλλογή και αδιάλειπτη προσευχή, για την επιτυχία των υψηλών σας καθηκόντων και στόχων. Πρέπει ο λόγος σας να είναι απότοκος των πράξεών σας και να συνάδει απόλυτα με τα κείμενα της Αγίας Γραφής. Γιατί έχετε ως αποστολή σας την καλλιέργεια και τη σωτηρία των ψυχών του ποιμνίου σας.

Προσωπικά, θέλω τον κληρικό να είναι αφιερωμένος στην Εκκλησία του, να μελετά τον λόγο του Θεού καθημερινά, να εξομολογεί, να εξομολογείται, να ιερουργεί και να βιώνει τα μεγαλεία της υψηλής του αποστολής. Μ’ ένα λόγο, να είναι ψυχή τε και σώματι αφοσιωμένος στο ποιμαντικό του διακόνημα, για να μπορέσει να αναδειχθεί στη συνείδηση του ποιμνίου του «ΑΞΙΟΣ» του λειτουργήματός του.

Αγαπητοί μας Απόφοιτοι,

Υπενθυμίζουμε ότι η αποστολή σας, πέρα από την πνευματική, έχει και εθνική διάσταση. Και τούτο γιατί ο κυπριακός Ελληνισμός για σαράντα τρία χρόνια συνεχίζει τον αγώνα για την απελευθέρωση της ημικατεχόμενης πατρίδας μας. Για την Εκκλησία τα ιδεώδη της Πίστεώς μας είναι αλληλένδετα με τις διαχρονικές αξίες της πολυκύμαντης ιστορίας μας. Για την κατίσχυση των αξιών αυτών η Εκκλησία υπήρξε πάντοτε πρωτοπόρος.

Ως Εκκλησία Κύπρου τονίζουμε ότι θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε και να διεκδικούμε με πίστη προς τον Θεό της Δικαιοσύνης τα αδιαπραγμάτευτα δίκαια του Κυπριακού Ελληνισμού στη γη των πατέρων του. Είμαστε βέβαιοι

263ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ

ότι ένας λαός, που έχει την τόλμη και το θάρρος να αγωνίζεται και να διεκδικεί τα δικαιώματά του στο τέλος θα δικαιωθεί. Αντίθετα, ο λαός που υποκύπτει και συμβιβάζεται χάνει τα δικαιώματά του και οδηγείται σε περιπέτειες πολύ επικίνδυνες για την ταυτότητά του και την εθνική του πορεία. Χρέος και καθήκον σας είναι να ενισχύσετε και να κρατήσετε ακμαίο το αγωνιστικό φρόνημα του λαού μας, μέχρι την ημέρα που ο Κύριος θα μας αξιώσει να πραγματοποιήσουμε τους δίκαιους οραματισμούς μας.

Με αυτές τις σκέψεις, σας συγχαίρουμε για την αποφοίτησή σας από την Ιερατική Σχολή «Απόστολος Βαρνάβας» και ευχόμαστε, όπως ο Κύριος σας ευλογεί και σας φωτίζει στη ζωή και στα έργα σας για την πνευματική προκοπή και πρόοδο του λαού μας και για την ελευθερία της Πατρίδας μας.

Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου,

20 Ιουνίου 2017.

Η ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

aΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΦΟΥ κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ1*

Ευχαριστώ τον Μακαριώτατο, τους ιερείς και την Εκκλησιαστική Επιτροπή του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας Στροβόλου, που με κάλεσαν σ’ αυτή την εκδήλωση και μου ανάθεσαν τη διερεύνηση και παρουσίαση του θέματος ποιο Πρόσωπο τιμάται στους ναούς που φέρουν το όνομα «Αγία Σοφία» και πότε εορτάζει ένας τέτοιος ναός.

Πολλές είναι οι εκκλησίες σ’ όλη την Ορθοδοξία που φέρουν το όνομα αυτό: Πρώτη η εν Κωνσταντινουπόλει «μεγάλη Ἐκκλησία» που συγκινεί για τη μεγαλοπρέπεια, αλλά και τις περιπέτειές της, όλο τον Ορθόδοξο κόσμο και που χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο (έστω και σε μικρότερη κλίμακα) για την ανέγερση των άλλων, μεταγενέστερων, ναών. Φημισμένη και η της Τραπεζούντας που είχε την ίδια τύχη και τις ίδιες περιπέτειες με την της Κωνσταντινουπόλεως. Γνωστή σε όλους και αυτή της Θεσσαλονίκης, κτίσμα, κατά πάσα πιθανότητα, του 8ου αιώνα, πάνω σε θεμέλια προϋπάρχουσας βασιλικής∙ και ο μεγαλοπρεπής ναός στο Κίεβο, που κτίστηκε τον 11ο αιώνα, εκείνος στη Σόφια της Βουλγαρίας, που κτίστηκε τον 12ο αιώνα, από τον οποίο πήρε το όνομα και η πόλη, καθώς και ο πρώτος ναός των Ελλήνων στο Λονδίνο. Μέχρι και τη φτωχική Πάφο, με την κοινότητα του Στρουμπιού να σεμνύνεται για ναό της Αγίας Σοφίας. Αναντίλεκτα από τους μεγαλοπρεπέστερους και ευρυχωρότερους είναι και ο ναός σας.

Οι Τούρκοι, ως γνωστόν, ονομάζουν «Αγιά Σοφιά» όσες εκκλησίες μας με τρούλλο κατέκτησαν και μετέτρεψαν σε τζαμιά. Ονομάζουν το τέμενος στην Τίμη Αγία Σοφία, ενώ είναι γνωστό πως ήταν εκκλησία της Αγίας Ειρήνης.

* Ομιλία που έγινε σε συνεστίαση, την οποία οργάνωσε ο Ναός τη Δευτέρα 8 Μαΐου 2017

265Η ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

Στον Μούτταλο ονομάζουν πάλι το τέμενος Αγία Σοφία, παρόλο που ήταν ο ναός του Αγίου Φιλαγρίου επισκόπου Πάφου.

Στο όνομα ποιου αγίου προσώπου ήταν αφιερωμένες οι εκκλησίες αυτές; Υπάρχει μια πληθώρα τέτοιων προσώπων στη θρησκευτική μας παράδοση. Οι περισσότερες θεωρούνται ότι ήταν αφιερωμένες στο Άγιο Πνεύμα γι’ αυτό και γιόρταζαν τη Δευτέρα μετά την Πεντηκοστή. Θεωρούσαν ως Σοφία του Θεού το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, το Άγιο Πνεύμα.

Άλλοι γιόρταζαν την Κυριακή της Πεντηκοστής και θεωρούνταν, από τους πιστούς, ότι ήσαν αφιερωμένες στο μυστήριο της Αγίας Τριάδος. Κάποιες άλλες γιόρταζαν στα Εισόδια ή στην Κοίμηση της Θεοτόκου και μερικές, ακόμα, θεωρούνταν ως αφιερωμένες στη μάρτυρα Σοφία και στις τρεις θυγατέρες της Πίστη, Ελπίδα και Αγάπη.

Ο μ. Κωνσταντίνος Καλοκύρης, καθηγητής της Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε μια μελέτη του, αποδεικνύει ιστορικά ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη ήταν αφιερωμένος στον Λόγο του Θεού, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, το οποίο, στην Παλαιά Διαθήκη, προτυπώνεται και ονομάζεται ως Σοφία του Θεού, ενώ στην Καινή Διαθήκη ξεκάθαρα ομολογείται ως «ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ». Στον Μυστρά, στον ναό της Αγίας Σοφίας, μνημονεύεται επιγραφή στην οποία αναφερόταν ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος «τῷ παντοποιῷ τοῦ Θεοῦ Πατρός Λόγῳ».

Ασφαλώς το σχετικό ερώτημα σε ποιο πρόσωπο ήταν ή πρέπει να είναι αφιερωμένες οι εκκλησίες με το όνομα «Αγία Σοφία» λύνεται εύκολα, αν όντως αποδειχθεί και κατοχυρωθεί σε ποιον ήταν αφιερωμένος ο πρώτος και μεγαλοπρεπέστερος όλων τέτοιος ναός, εκείνος της Κωνσταντινουπόλεως. Και προς αυτή την κατεύθυνση θα στρέψουμε την προσοχή μας.

Στην Παλαιά Διαθήκη η Σοφία παρουσιάζεται - όχι βέβαια τόσο ξεκάθαρα όπως στην Καινή Διαθήκη - ως θεϊκό πρόσωπο. Κάτω από το φως της Καινής Διαθήκης, για μας, τα χωρία αυτά μιλούν για τον Χριστό, που είναι «ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ». Έτσι η Σοφία, στο βιβλίο των Παροιμιών, παρουσιάζεται να είναι παρούσα στη Δημιουργία και να έχει γεννηθεί από τον Θεόν πριν από αυτή (τη Δημιουργία): «Κύριος ἔκτισέ με ἀρχήν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα αὐτοῦ…πρὸ πάντων τῶν βουνῶν γεννᾷ με» (Παροιμ.8,22-25). Και παρακάτω «Ἡνίκα ἡτοίμαζε τὸν οὐρανόν, συμπαρήμην αὐτῷ…..ἤμην παρ’ αὐτῷ ἁρμόζουσα∙ ἤμην

266 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΦΟΥ κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ᾗ προσέχαιρε» (Παροιμ. 8, 27-31). Και αλλού: «Ὁ Θεὸς τῇ σοφίᾳ ἐθεμελίωσε τὴν γῆν, ἡτοίμασε δὲ οὐρανοὺς φρονήσει..» (Παροιμ. 3,19).

Στη Σοφία Σειράχ, η Σοφία παρουσιάζεται να υπάρχει από πάντα και για πάντα. «Πρὸ τοῦ αἰῶνος ἀπ’ ἀρχῆς ἔκτισέ με καὶ ἕως τοῦ αίῶνος οὐ μὴ ἐκλίπω» (Σειρ.24,9). Έχει ως κατοικία της τον ουρανό: «Ἐγὼ ἐν ὑψηλοῖς κατεσκήνωσα καὶ ὁ θρόνος μου ἐν στύλῳ νεφέλης» (Σειρ. 24, 4). Είναι απόρροια του στόματος του Υψίστου, όπως ο Λόγος Του: «Ἐγὼ ἀπὸ στόματος Ὑψίστου ἐξῆλθον καὶ ὡς ὁμίχλη κατεκάλυψα τὴν γῆν» (Σειρ. 24, 3).

Η Σοφία Σολομώντος φτάνει σε λεπτομερείς περιγραφές της Σοφίας, παρόμοιες μ’ εκείνες που χρησιμοποιεί ο Απόστολος Παύλος. Αναφέρει η Σοφία Σολομώντος: «Ἀτμίς γὰρ ἐστι τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως καὶ ἀπόρροια τῆς τοῦ Θεοῦ παντοκράτορος δόξης εἰλικρινής… ἀπαύγασμα γὰρ ἐστι φωτός ἀϊδίου καὶ ἔσοπτρον ἀκηλίδωτον τῆς τοῦ Θεοῦ ἐνεργείας καὶ εἰκὼν τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ» (Σοφ. Σολ. 7, 25-26). Αυτή ζει πολύ κοντά στον Θεό «συμβίωσιν Θεοῦ ἔχουσα» (Σοφ. Σολ. 9, 3) και μοιράζεται τον θρόνο Του, αφού η παράκληση του ευσεβούς αναφέρει «δὸς μοι τὴν τῶν σῶν θρόνων πάρεδρον σοφίαν» (Σοφ. Σολ. 9, 4). Συνεχίζει δε να κυβερνά τον κόσμο: «Διατείνει ἀπό πέρατος εἰς πέρας εὐρώστως καὶ διοικεῖ τὰ πάντα χρηστῶς» (Σολ. 8, 1). Η οικειότητα μαζί της δεν ξεχωρίζει από την οικειότητα με τον ίδιο τον Θεό, αφού «φίλους Θεοῦ καὶ προφήτας κατασκευάζει» (Σοφ. Σολ. 7, 27). Όλες αυτές οι αναφορές αφήνουν να διαφανεί η ανεξιχνίαστη προσωπικότητα του Υιού του Θεού, χωρίς και να σκανδαλίζουν όσους ήταν προσηλωμένοι στον αυστηρά μονοθεϊστικό χαρακτήρα της Ιουδαϊκής θρησκείας.

Όταν η Καινή Διαθήκη θα ταυτίσει τη Σοφία με τον Χριστό, Υιό και Λόγο του Θεού, θα βρει σ’ αυτή, την τελευταία διδασκαλία, την ακριβή προετοιμασία μιας πλήρους αποκαλύψεως: Ο άνθρωπος, ενωμένος με τον Χριστό, συμμετέχει στη θεϊκή Σοφία και νιώθει να εισάγεται στο οικείο περιβάλλον του Θεού.

Ο Απόστολος Παύλος στην Α΄ προς Κορινθίους επιστολή αναφέρεται στον Χριστό ως «Σοφία τοῦ Θεοῦ». «Ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν… Χριστόν, Θεοῦ δύναμιν καὶ Θεοῦ σοφίαν» (Ά Κορ. 1, 23-24). Αν ο Χριστός αποκαλείται έτσι δεν είναι μόνο γιατί μεταδίδει τη σοφία στους ανθρώπους, αλλά γιατί ο ίδιος είναι η Σοφία. Γι’ αυτό και μιλώντας για την προΰπαρξη του Χριστού κοντά στον Πατέρα, ο Παύλος, χρησιμοποιεί τους ίδιους όρους που προσδιόριζαν


παλαιότερα τη θεϊκή Σοφία. Έτσι στην προς Κολασσαείς επιστολή λέγει: «Ὅς ἐστιν εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως» (Κολ. 1,15). Όπως στην Παλαιά Διαθήκη «Κύριος ἔκτισέ με ἀρχήν ὁδῶν αὐτοῦ καὶ ἔργα αὐτοῦ….. πρὸ πάντων τῶν βουνῶν γεννᾷ με» (Παροιμ. 8, 22). Στην προς Εβραίους επιστολή λέγεται για τον Χριστό «Ὅς ὤν ἀπαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτήρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ, φέρων τε τὰ πάντα τῷ ρήματι τῆς δυνάμεως αὐτοῦ..» (Εβρ. 1, 3). Μα και η Σοφία Σολομώντος, όπως αναφέραμε πιο πάνω, έτσι λέγει: «Ἀτμίς γάρ ἐστι τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως καὶ ἀπόρροια τῆς τοῦ Θεοῦ παντοκράτορος δόξης εἰλικρινής… ἀπαύγασμα γάρ ἐστι φωτός ἀϊδίου καὶ ἔσοπτρον ἀκηλίδωτον τῆς τοῦ Θεοῦ ἐνεργείας καὶ εἰκὼν τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ» (Σοφ. Σολ. 7, 25-26).

Είναι, λοιπόν, χωρίς αμφιβολία ο Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, η Σοφία του Θεού. Αυτή η προσωπική Σοφία ήταν άλλοτε κρυμμένη μέσα στον γενικότερο όρο «Θεός» αν και κυβερνούσε το σύμπαν, κατηύθυνε την Ιστορία και φανερωνόταν στον Νόμο και στη διδασκαλία των προφητών. Τώρα αποκαλύπτεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Ερχόμαστε τώρα στη διερεύνηση της υποθέσεως αν η Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως ετιμάτο επ’ ονόματι του Χριστού, ως του Υιού και Λόγου του Θεού.

Από το Συναξάριον της Εκκλησίας ξέρουμε ότι «τὰ ἐγκαίνια τῆς τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἤτοι τῆς Ἁγίας Σοφίας», εορτάζονται στις 23 Δεκεμβρίου. Τα πρώτα εγκαίνια, ξέρουμε από την Ιστορία, ότι έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537, και τα δεύτερα εγκαίνια, μετά την κατάρρευση του τρούλου, έγιναν στις 24 Δεκεμβρίου 563. Είναι, επίσης, γνωστό ότι υπήρχε αρχαία συνήθεια, που σε μερικές περιπτώσεις εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, να εορτάζει ο ναός κατά την ημέρα των εγκαινίων του.

Μια άλλη πληροφορία φαίνεται χρήσιμη και συμπληρωματική των πιο πάνω: Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι προσανατολισμένος Νοτιοανατολικά, σε γωνία 33,7 μοιρών, γιατί από εκεί ανατέλλει ο ήλιος στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Όλα αυτά συγκλίνουν στο ότι ο ναός πανηγύριζε αρχικά στις 25 Δεκεμβρίου, την ημέρα των Χριστουγέννων, όντας αφιερωμένος στον Ιησού Χριστό. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός αυτής της αφιέρωσης. Μετά την αντιμετώπιση του Αρειανισμού, προκειμένου να εξαρθεί ο Χριστός ως «ὁμοούσιος τῷ Πατρί», ως «Φῶς ἐκ τοῦ Φωτός» και ως «ἡ δημιουργικὴ καὶ συνεκτικὴ τῶν


ἁπάντων Θεοῦ Σοφία καὶ Δύναμις» κτίστηκαν πολλοί ναοί, κυρίως, από το τέλος του 4ου αιώνος, που αφιερώθηκαν στον Χριστό, ως την του Θεού Σοφίαν. Ανάμεσα σ’ αυτούς, ο πρώτος, μάλιστα, στην Κωνσταντινούπολη, που πιθανόν να σχεδιάστηκε από τον ίδιο τον Μ. Κωνσταντίνο, εγκαινιάστηκε, όμως, το 360 υπό των διαδόχων του. Ήταν επιβεβλημένο το κτίσιμο σε κεντρικό σημείο της Πρωτεύουσας του νέου Κράτους ναού επ’ ονόματι της του Θεού Σοφίας για να διακηρύττεται στην πράξη η πίστη στο δόγμα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Ήταν φυσικό και ο επί Ιουστινιανού κτισθείς περικαλλής ναός να ήτο αφιερωμένος και πάλιν στον Υιό και Λόγο του Θεού. Τότε που είχε διατυπωθεί και ο όρος της Χαλκηδόνος για τον Χριστό ότι είναι «ἕν πρόσωπον ἐν δύο φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀχωρίστως, ἀδιαιρέτως, γνωριζόμενος». Η παράδοση μάλιστα συνδέει τον ύμνο «Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ» με τον Ιουστινιανό και τον ναό της του Θεού Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Είναι γνωστό πως και ο ναός της Αγίας Ειρήνης, δίπλα στην Αγία Σοφία, είναι αφιερωμένος και αυτός στην Ειρήνη του Θεού και όχι στη μεγαλομάρτυρα Ειρήνη.

Ο Κωνσταντίνος Καλοκύρης, μετά την ιστορική απόδειξή του ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως ήταν αφιερωμένος στον Ιησού Χριστό και αρχικά γιόρταζε στις 25 Δεκεμβρίου, την ημέρα των Χριστουγέννων, υποστηρίζει ότι οι ναοί που είναι αφιερωμένοι στην «τοῦ Θεοῦ Σοφίαν» πρέπει να εορτάζουν την Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής, όπως εξάγεται από την υμνογραφία της μεγάλης αυτής εορτής, της άγνωστης, όμως, στο ευρύ κοινό. Ο καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, από την άλλη, μας πληροφορεί ότι, όντως, η εορτή της Μεσοπεντηκοστής ήταν «ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως». Παραπέμπει, μάλιστα, στην έκθεση της Βασιλείου Τάξεως του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου για το επίσημο τυπικό του εορτασμού, όπως γινόταν μέχρι τη Μεσοπεντηκοστή του έτους 903, που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του αυτοκράτορα Λέοντος Στ΄ του Σοφού.

Αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε στη διαμόρφωση αυτής της εορτής και τη σύνδεσή της με τον Χριστό, ως Σοφία του Θεού. Είναι γνωστό πως από πολύ νωρίς είχαν καθοριστεί οι ευαγγελικές περικοπές, όπως και οι αντίστοιχες αποστολικές, που θα αναγινώσκονταν στις εκκλησίες αμέσως μετά το Πάσχα για λόγους συστηματικής διδαχής των νεοεισερχομένων στην Εκκλησία, όσων δηλαδή εδέχοντο το άγιο Βάπτισμα το βράδυ του Μ. Σαββάτου. Ξεκινούσε έτσι η ανάγνωση των Πράξεων και του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου.


Ο Γεώργιος Μπεκατώρος αναφέρει ότι, τουλάχιστον από τον 7ο αιώνα, κατά την Τετάρτη της δ΄ εβδομάδος του Πάσχα, η οποία δεν μαρτυρείται πουθενά, να ήτο τότε εορτή, διαβαζόταν, όπως και σήμερα, στη Θεία Λειτουργία η περικοπή του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου που αρχίζει με την πρόταση: «Τῆς ἑορτῆς μεσούσης, ἀνέβη ὁ Ἰησοῦς εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ἐδίδασκεν». Η εορτή που αναφέρει ο Ευαγγελιστής είναι η εορτή της Σκηνοπηγίας. Μετά την καθιέρωση της εορτής της Μεσοπεντηκοστής, σε χρόνους μεταγενέστερους, ως του μέσου της περιόδου που ενώνει τις δύο μεγάλες εορτές, του Πάσχα και της Πεντηκοστής, εξελήφθη από μερικούς, λανθασμένα, ότι η αναφερόμενη στο Ευαγγέλιο εορτή ήταν η εορτή της Πεντηκοστής, η οποία στους Εβραίους θύμιζε την παραλαβή του Νόμου στο όρος Σινά. Αφέθηκε, λοιπόν, η ίδια ευαγγελική περικοπή, ως ενώνουσα τώρα, τις δύο χριστιανικές εορτές: το Χριστιανικό Πάσχα και την Χριστιανική Πεντηκοστή. Πήρε, φυσικά, άλλο περιεχόμενο ως ενώνουσα, το Πάσχα που γιορτάζουμε την Ανάσταση του Χριστού και την Πεντηκοστή, που γιορτάζουμε την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος, οπότε έχουμε και τη γενέθλια ημέρα της Εκκλησίας, ως Σώματος του Χριστού.

Πολλοί διείδαν στην καθιέρωση της εορτής της Μεσοπεντηκοστής την επανάληψη της προηγούμενης πράξης της Εκκλησίας, να θεσπίσει την εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως. Όπως δηλαδή στο μέσον της Μεγάλης Τεσσαρακοστής προβάλλεται προς προσκύνηση ο Τίμιος Σταυρός για ενίσχυση των πιστών, προκειμένου να αξιωθούν να προσκυνήσουν τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού, έτσι και τώρα, στο μέσο του Πεντηκοσταρίου, προβάλλονται οι λόγοι του Χριστού για τη θεία καταγωγή Του (όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω) για να μπορέσουμε, φυλάσσοντας τις εντολές Του, «καὶ τὴν ἀνάληψιν ἑορτάσαι καὶ τῆς παρουσίας τυχεῖν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».

Στην ευαγγελική περικοπή αυτής της μέρας διαβάζουμε ότι ο Χριστός εδίδασκε ως εξουσίαν έχων και ως Υιός του Θεού Πατρός. «Καὶ ἐθαύμαζον οἱ Ἰουδαῖοι λέγοντες πῶς οὗτος γράμματα οἶδε μὴ μεμαθηκώς;». Ο Χριστός αποκάλυψε τότε τη θεότητά Του: «Ἡ ἐμὴ διδαχὴ οὐκ ἔστιν ἐμή, ἀλλὰ τοῦ πέμψαντὸς με. Ἐὰν τις θέλῃ τὸ θέλημα αὐτοῦ ποιεῖν, γνώσεται περὶ τῆς διδαχῆς, πότερον ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστιν, ἢ ἐγὼ ἀπ’ ἐμαυτοῦ λαλῶ» (Ιω.7,15-17) Εδώ σαφέστατα δηλώνεται ότι ο Χριστός είναι η Σοφία του Θεού και δεν έχει σχέση με τη σοφία των ανθρώπων.

Στο Συναξάριο της ημέρας, λόγω της ως άνω ευαγγελικής περικοπής,


ο Νικηφόρος Ξανθόπουλος γράφει: «Ἐπεὶ οὖν τῇ διδασκαλίᾳ ταύτῃ, ὁ Χριστὸς Μεσσίαν ἑαυτὸν ἀπέδειξε, μεσίτης καὶ διαλλακτὴς ἡμῶν γενόμενος, καὶ τοῦ αἰωνίου αὐτοῦ Πατρός, διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν τὴν παροῦσαν ἑορτὴν ἑορτάζοντες καὶ Μεσοπεντηκοστὴν ὀνομάζοντες, τὸν Μεσσίαν τε ἀνυμνοῦμεν Χριστόν, καὶ τὸ τίμιον τῶν παρ’ ἑκατέρᾳ δύο μεγάλων ἑορτῶν παριστάνομεν». Μεσσίας στα ελληνικά μεταφράζεται «κεχρισμένος». Ηχητικά όμως μοιάζει προς το μέσο. Έτσι έγινε αφορμή η παρετυμολογία αυτή στο συναξάριο να παρουσιαστεί ο Χριστός ως Μεσσίας-Μεσίτης Θεού και ανθρώπων, «μεσίτης καὶ διαλλάκτης ἡμῶν καὶ τοῦ αἰωνίου αὐτοῦ Πατρός», σε συνδυασμό με την εορτή που επισημαίνει το μέσο της χρονικής απόστασης μεταξύ Πάσχα και Πεντηκοστής.

Στην ακολουθία που διαμορφώθηκε για την εορτή της Μεσοπεντηκοστής έχουμε πολλά τροπάρια να αναφέρονται στον Χριστό ως Σοφία του Θεού. Έτσι στα ιδιόμελα των Στίχων του εσπερινού ψάλλουμε: «Ἐν τῷ Ἱερῷ ἐπέστης ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ, μεσούσης τῆς ἑορτῆς…» Στο δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού πάλι λέγεται: «…ἀγνοοῦντες (οἱ Ἰουδαῖοι) ὅτι σὺ εἶ ἡ σοφία ἡ κατασκευάσασα τὸν κόσμον». Σ’ ένα τροπάριο της η΄ ωδής του κανόνα του Όρθρου αναφέρεται: «Ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ, τῆς ἑορτῆς μεσούσης καθὼς γέγραπται, τῷ Ἱερῷ ἐπέστη καὶ ἐδίδασκεν ὅτι ὄντως αὐτὸς ἦν ὁ Μεσσίας Χριστὸς δι’ οὗ ἡ σωτηρία». Στο πρώτο στιχηρό των Αίνων πάλι ψάλλουμε: «Ἡ σοφία καὶ δύναμις, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα, Λόγος ὁ ἀΐδιος καὶ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἐν Ἱερῶ παρεγένετο σαρκὶ καὶ ἐδίδασκε...»

Είναι επίσης χαρακτηριστικό το τρίτο ανάγνωσμα του εσπερινού της εορτής, παρμένο από τις Παροιμίες Σολομώντος, που αναφέρεται στη Σοφία του Θεού, το γνωστό και από άλλες εορτές: «Ἡ σοφία ᾠκοδόμησεν ἑαυτῇ οἶκον...»

Πέραν της ταύτισης του Χριστού με τη Σοφία του Θεού σε πολλά τροπάρια της ακολουθίας της Τετάρτης της Μεσοπεντηκοστής ο Χριστός παρουσιάζεται να κυριαρχεί με τη διδασκαλία Του, που παίρνει αφορμή από όσα συνέβαιναν στην εορτή της Σκηνοπηγίας και διχάζει τους Ιουδαίους. Οι αντιδράσεις ήσαν ποικίλες. Άλλοι έλεγαν «Οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ προφήτης», «οὗτός ἐστιν ὁ Χριστὸς» (Ιω.7, 40-41), «οὐδέποτε οὕτως ἐλά-λησεν ἄνθρωπος ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος» (Ιω. 7, 46) και άλλοι έλεγαν ότι είναι Σαμαρείτης και έχει δαιμόνια. Γι’ αυτό και «σχίσμα ἐν τῷ ὄχλῳ ἐγένετο δι’ αὐτόν». Μάλιστα επιχείρησαν να Τον συλλάβουν και να Τον σκοτώσουν.


Η υμνολογία της εορτής αναφέρεται και στη διδασκαλία που έκανε ο Χριστός την τελευταία ημέρα της εορτής της Σκηνοπηγίας, που είναι, όμως, το περιεχόμενο της ευαγγελικής περικοπής της εορτής της Πεντηκοστής. Παίρνοντας αφορμή από το τελετουργικό της εορτής, κατά το οποίον, με μιαν πομπή, οι Ιουδαίοι πήγαιναν στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ και μετέφεραν νερό το οποίο έχυναν στο θυσιαστήριο των ολοκαυτωμάτων, πράγμα που συμβόλιζε την έκβλυση νερού από την πέτρα στην έρημο και το ξεδίψασμα των προγόνων τους, ο Χριστός δίδαξε πως αυτός είναι το πραγματικό νερό που ξεδιψά τον άνθρωπο. «Ἐὰν τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρὸς με καὶ πινέτω», είπε. Συνδέει μάλιστα το πρόσωπό Του με τις προαγγελίες των Προφητών: «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, καθὼς εἶπεν ἡ Γραφή...» συνεχίζει. Έχει πλήρη αυτοσυνειδησία του ποιος είναι και αυτό αφήνει να ακουστεί στον λαό.

Παίρνοντας, επίσης, αφορμή από τη φωτιά που άναβαν οι Ιουδαίοι κατά την εορτή, για να φαίνεται σ’ όλη την Ιερουσαλήμ, ο Χριστός διακήρυξε ότι Αυτός ήταν το φως του κόσμου. «Ἐγὼ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου∙ ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ ἀλλ’ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς». Παραπέμπει, έτσι, ο Χριστός στην Παλαιά Διαθήκη, όπου ως Σοφία του Θεού διακηρύττεται ότι είναι «ἀπαύγασμα φωτὸς ἀϊδίου καὶ ἔσοπτρον ἀκηλίδωτον τῆς τοῦ Θεοῦ ἐνεργείας» (Σοφ. Σολ. 2, 25).

Από την υμνολογία της ημέρας που αναφέρεται σ’ αυτή τη διδασκαλία του Χριστού αναφέρω ενδεικτικά το απολυτίκιο της εορτής: «Μεσούσης τῆς ἑορτῆς, διψῶσάν μου τὴν ψυχήν, εὐσεβείας πότισον νάματα. Ὅτι πᾶσι Σωτὴρ ἐβόησας∙ ὁ διψῶν ἐρχέσθω πρὸς με καὶ πινέτω...», καθώς και το κοντάκιον: «Τῆς ἑορτῆς τῆς νομικῆς μεσαζούσης, ὁ τῶν ἁπάντων Ποιητὴς καὶ Δεσπότης, πρὸς τοὺς παρόντας ἔλεγες Χριστὲ ὁ Θεός. Δεῦτε καὶ ἀρύσαθε ὕδωρ ἀθανασίας...». Ιδιαιτέρως, όμως, το εξαποστειλάριον εκφράζει και την ευχή κάθε πιστού: «Ὁ τὸν κρατῆρα ἔχων, τῶν ἀκενώτων δωρεῶν, δός μοι ἀρύσαθαι ὕδωρ, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν∙ ὅτι συνέχομαι δίψῃ, εὔσπλαχνε μόνε οἰκτίρμον».

Η υμνολογία κάνει χρήση και της διδασκαλίας του Χριστού ως φωτός του κόσμου, ιδιαίτερα στους κανόνες της εορτής. Ξεκινώντας από τον ειρμό «Σὺ Κύριέ μου φῶς εἰς τὸν κόσμον ἐλήλυθας», αναφέρουν τα τροπάρια: «...Ὄντως γὰρ ἦλθε Χριστὸς καὶ πάντας ἐφώτισε...» (β΄κανόνας, δ΄ ᾠδή). Και σε άλλο: «...Ὕμνον σοι δὲ προσάγομεν, τῷ δι’ ἡμᾶς ἐπὶ γῆς ὀφθέντι καὶ κόσμον φωτίσαντι» (β΄ κανόνας, ε΄ ᾠδή). Σε άλλο αποκαλείται ο Χριστός «φῶς τὸ ἀκατάληπτον» (α΄ κανών, η΄ ᾠδή) και σε άλλο καλείται ο Χριστός


όπως «τὰ ὄμματα φωτίσῃ ἐπὶ κλίνης ὀδύνης μου...» (β΄κανών, θ΄ᾠδή).

Είναι, απ’ όλα τα πιο πάνω, φανερό ότι η εορτή της Μεσοπεντηκοστής έχει ξεχωριστό λαπρό περιεχόμενο Δεσποτικής εορτής, με μια διαφορά από τις άλλες Δεσποτικές εορτές. Δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο γεγονός της ζωής του Χριστού (όπως Γέννηση, Βάπτιση, Σταύρωση, Ανάσταση, Ανάληψη κλπ) αλλά σε μια διδασκαλία του Χριστού και σε μια διδασκαλία της Γραφής και της Εκκλησίας περί Αυτού. Και αιτιολογείται, κατά τη γνώμη μου, πλήρως, ότι αυτή την ημέρα της μεγάλης εορτής της Μεσοπεντηκοστής, με το ιδιαίτερο θεολογικό περιεχόμενο, που υμνείται ο Χριστός, ως το ύδωρ το ζων και το φως του κόσμου, που είναι η Σοφία του Θεού, γιόρταζε και η Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, κατά την πληροφορία του καθηγητή Ιωαννη Φουντούλη. Την πληροφορία αυτή - που είναι αποδεδειγμένη, αναντίλεκτη γνώση για το Οικουμενικό Πατριαρχείο -, άκουσα για πρώτη φορά από τον Μητροπολίτη Σεβαστείας Δημήτριο, όταν συνόδευσα τον Μακαριώτατο στην επίσημη επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη. Προς επίρρωση αυτής της θέσης προβάλλεται από πολλούς και το στοιχείο του φωτός που κατακλύζει τον ναό της Αγίας Σοφίας. Όσοι ασχολούνται με τη μελέτη του Ναού της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως τονίζουν το φως που περιλούζει τον ναό, αφού οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος και Ισίδωρος ήθελαν να δηλώσουν το Άκτιστο Φως που βγαίνει από τον Χριστό, που είναι η Σοφία και ο Λόγος του Θεού, το πραγματικό «Φῶς τοῦ κόσμου».

Ο Κωνσταντίνος Καλοκύρης σημειώνει ότι «τὸ ἄπλετο φῶς, τὸ ὁποῖον καταιονιστικῶς εἰσβάλλει διὰ τῶν παραθύρων, ἡ τοσαύτη τοῦ φωτὸς παρουσία καταυγάζει τὸν χῶρον καὶ συμβάλλει εἰς τὴν ἐντύπωσιν τῆς ἐξαϋλώσεως καὶ μεταστοιχειώσεως τῶν πάντων».

Η Κωνσταντινούπολη, όπως είναι γνωστό, είχε αφιερωθεί στην Παναγία. Το υπενθυμίζει σε όλους το κοντάκιο «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια… ἀναγράφω Σοὶ ἡ πόλις σου Θεοτόκε». Στο κέντρο της Πόλεως υπήρχε ο ναός της του Θεού Σοφίας, της αφιερωμένης στον Χριστό. Με αυτές τις δυο αφιερώσεις είναι σαν να εικονογραφείται πάνω στον χώρο, η εικόνα της Παναγίας που κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό.


Συμπερασματικά:

Νομίζω, πως είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη ήταν αφιερωμένος στον Χριστό, την ενυπόστατο Σοφία του Θεού. Ο χρόνος ανέγερσής του, μετά τις Χριστολογικές έριδες, στο κέντρο της νέας πρωτεύουσας, ο προσανατολισμός του εκεί που ανατέλλει ο ήλιος στο χειμερινό ηλιοστάσιο, τα εγκαίνια του γύρω στις 25 Δεκεμβρίου, η ύπαρξη εκεί κοντά και του άλλου μεγαλοπρεπούς ναού του αφιερωμένου εις την Ειρήνη του Θεού δεν αφήνουν αμφιβολίες για τούτο.

Από την άλλη, η διαμόρφωση της ακολουθίας της Τετάρτης της Μεσοπεντηκοστής, με τέτοιο τρόπο, ώστε τόσο τα αναγνώσματα όσο και η υμνολογία να αναφέρονται στον Χριστό, ως την Σοφίαν του Θεού, «τὴν κατασκευάσασαν τὸν κόσμον», και ως τον μοναδικό Μεσσία και Σωτήρα του κόσμου, ως φως του κόσμου και πηγή εκ της οποίας «ῥέουσι ποταμοὶ ὕδατος ζῶντος», πείθει ότι πολύ νωρίς η εορτή της Μεγάλης Εκκλησίας μετατέθηκε στην ημέρα αυτή της Μεσοπεντηκοστής. Η έκθεση της «Βασιλείου Τάξεως» του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου είναι ξεκάθαρη. Πολύ σοβαρή και η μαρτυρία του καταξιωμένου καθηγητού, μακαριστού Ιωάννη Φουντούλη, καθώς και η παράδοση που μεταφέρουν μέχρι σήμερα οι Κωνσταντινουπολίτες.

Επακόλουθο αυτού είναι πως και οι άλλοι ναοί που κτίστηκαν «κατὰ μίμησιν» εκείνου του λαμπρού κτίσματος, θα πρέπει να ετιμώντο και να τιμώνται στο όνομα του Χριστού, και να γιορτάζουν όπως και εκείνος, την Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής. Στη δική μας περίπτωση, εδώ στην Κύπρο, πέραν του θεολογικού μηνύματος της εορτής της Μεσοπεντηκοστής, υπάρχει και η συναισθηματική σύνδεση με ό,τι προέρχεται από την Πόλη των ονείρων μας, που συνιστά ταυτόχρονα και τη μεγάλη πληγή της καρδίας μας. Αφού το κέντρο της εθνικής και θρησκευτικής μας ζωής, που και σήμερα, παρά τα χαλάσματα και τους εθνικούς κατακλυσμούς, παραμένει τέτοιο, γιόρταζε αυτή τη μέρα δεν θα μπορούσαμε και εμείς να κάμουμε διαφορετικά. Γιορτάζοντας στον ναό μας η σκέψη μας, ασφαλώς, περιφέρεται στον Βόσπορο και παρακολουθεί με συγκίνηση την ανέλιξη του άγνωστου σ’ εμάς σχεδίου του Θεού για τον Ελληνισμό αλλά και τη σωτηρία του καθενός μας.

Σας ευχαριστώ και πάλι.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Α. Μ.ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ

κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Β ΄ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΕΤΑΡΤΗ MAΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 ΤΟΥ ......ΣΥΝΟΔΙΚΟ...

Documents

Transcript of ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΕΤΑΡΤΗ MAΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 ΤΟΥ ......ΣΥΝΟΔΙΚΟ...