ΜΕΡΟΣ Β΄

Η ΜΙΝΩΙΚΗ

ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α ΓΡΑΦΗ

r

PART ΙΙ

THE MINOAN

LINEAR A SCRIPT

* Οι παρούσες σελίδες περιέχονται στην έκδοση: Όουενς, Γκάρεθ, Λαβύρινθος: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης, Ψυχογυιός, Κωστής (επιμ.), Νικολιδάκη, Κάλλια (μτφρ.). Ηράκλειο: Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας 2007 (σελ. xxvi+358). ISBN : 978-960-86847-5-1.

** These pages belong to the book: Owens, Gareth, Labyrinth: Scripts and Languages of Minoan and Mycenaean Crete, Psikhoyós, Kostís (ed.), Nikolidáki, Kállia (transl.). Heraklion: Centre for Cretan Literature 2007 (pp. xxvi+358). ISBN: 978-960-86847-5-1.

Η Μινωική Γραμμική Α Γραφή

ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1700-1450 π.Χ. χρησιμοποιείται ευρέως η Μινωική Γραμμική Α Γραφή, που είναι συλλαβική γραφή. Επειδή η Μινωική Γραμμική Α Γραφή εξελίχθηκε στη Μυκηναϊ-

κή Γραμμική Β Γραφή, είναι δυνατό να «διαβάσουμε» αλλά όχι όμως και να «κατανοήσου-με» πλήρως το περιεχόμενο των μινωικών επιγραφών που καταγράφουν διάφορα προϊόντα (κρασί, δημητριακά, σύκα), ζώα, ανθρώπους, καθώς και προσφορές σε λατρευτικούς χώρους. Μινωικές επιγραφές βρέθηκαν και εκτός Κρήτης στην Πελοπόννησο, στη Θήρα, στη Μήλο, στην Κέα, στα Κύθηρα, στη Σαμοθράκη, στην Τροία, στη Μίλητο της Μικράς Ασίας, και στην Παλαιστίνη/Ισραήλ, αποδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο την έκταση του μινωικού εμπορί-ου και των διεθνών σχέσεων. Οι μινωικές επιγραφές ανέρχονται σήμερα περίπου στις 2000. Τα «Κρητικά Ιερογλυφικά» και οι επιγραφές της Γραμμικής Α θα φωτίσουν περισσότερο το χώρο της μινωικής διοίκησης, κοινωνίας, οικονομίας και θρησκείας.

[ 72 ]

The Minoan Linear A Script

DURING THE PERIOD 1700-1450 B.C. the syllabic script of Linear A was widely used. Because Minoan Linear A developed into Mycenaean Linear B, it is therefore possible

to “read” but not however to “understand” fully the contents of the Minoan inscriptions which record different products (wine, cereals, figs), animals, personnel, as well as offerings in religious sites (peak sanctuaries). Minoan inscriptions have also been found out of Crete in the Peloponnese, Thera, Milos, Kea, Kythera, Samothraki, Troy, Miletos in Asia Minor, and in Palestine/Israel, thus demonstrating the extent of Minoan trade and international relations. The Minoan inscriptions are now approximately 2000 in number. The “Cretan Hieroglyphic” and the Linear A inscriptions of the 2nd Palace Period, are beginning to inform us about Minoan administration, society, commerce and religion.

[ 73 ]

Εισαγωγή

ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ μεγάλη χαρά για μένα να βρίσκομαι στη Μεσαρά και να μιλώ για θέμα-τα που την αφορούν. Σε 4 θέματα σκοπεύω να αναφερθώ, και πιο συγκεκριμένα:

• Στην προέλευση της γραφής στην Κρήτη και στο ρόλο που έπαιξε η Μεσαρά.

• Στις µινωικές επιγραφές από τη Μεσα-ρά, δηλαδή σε επιγραφές σε Γραµµική Α και σε “Κρητικά Iερογλυφικά”.

• Στη µινωική επιγραφή από τη Φαιστό PH Zb 4 SI-MA I-JA-TE – Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΙΜΑΣ.

• Στη Φαιστό, Αγία Τριάδα, και τη Μεσα-ρά της περιόδου της Γραµµικής Β Γραφής.

Η προέλευση της μινωικής γραφής

Σχετικά µε το πρώτο θέµα που αφορά στην προέλευση της γραφής στην Κρήτη, είναι γνω-στό ότι τα πρωιµότερα δείγµατα γραφής στη µινωική Κρήτη είναι τα λεγόµενα “Κρητικά Iερογλυφικά” (ο τελευταίος όρος έχει πια καθι-

ερωθεί από την εποχή του Α. Evans, παρό-τι αποτελεί µιαν αντιγραφή από την Αίγυ-πτο) που προέρχονται από τις Αρχάνες, κοντά στην Κνωσό, και χρονολογούνται περίπου στα 2000 π.Χ.. Αλλά από πού προήλθε η ίδια η ιδέα της γραφής στην Κρήτη; Μια απάντηση θα µπορούσε να είναι από την Αίγυπτο, όπου εκεί η γραφή ήταν σε χρήση 1000 χρόνια πριν από την Κρήτη. Η πρόσφατη έκθεση που διορ-γανώθηκε στο Μουσείο Ηρακλείου*** έδειξε, πέρα από κάθε αµφιβολία, ότι µεταξύ Κρήτης και Αιγύπτου είχαν δηµιουργηθεί πολλές σχέ-σεις, σε διάφορα επίπεδα. Είναι πολύ πιθανόν, οι Mινωίτες να υιοθέτησαν την ιδέα της γρα-φής από την Αίγυπτο, αλλά να δηµιούργησαν µόνοι τους ένα δικό τους σύστηµα γραφής, αυτή τη φορά συλλαβικό, που βασίστηκε από τη µια στις σφραγίδες που ήταν ήδη σε χρήση και από την άλλη στο δικό τους χαρακτήρα και στις ανάγκες τους. Εδώ σηµαντικό ρόλο έρχε-ται να παίξει η Μεσαρά, αφού πρώιµοι σφραγι-δόλιθοι έχουν έρθει στο φως από την Τρυπητή και τον Λέντα και χρονολογούνται 500 χρό-νια πριν από τα πρώτα δείγµατα γραφής των Αρχανών. Σηµαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι βρέθηκαν 3 τουλάχιστον σφραγιδόλιθοι στη Μεσαρά µε αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Δεν είναι εύκολο να αποδειχθεί ότι η γραφή στην Κρήτη δηµιουργήθηκε στην περιοχή αυτή, αλλά είναι πολύ πιθανόν µελλοντικά ευρήµατα να στηρί-ξουν µια τέτοια υπόθεση.

ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗ ΜΕΣΑΡΑ* [**]

* Η εισήγηση παρουσιάστηκε στα πλαίσια του 2ου Συνεδρίου της Μεσαράς, που έγινε το Νοέμβριο του 2000 στις Μοίρες. Είχε τον τίτλο “Η Μινωική Γραφή στη Μεσαρά και ο Δίσκος της Φαιστού”, αλλά η τελευταία ενότητα για το “γνωστό-άγνωστο” αίνιγμα της Μινωικής Γραφής περιέχεται τώρα στο άρθρο για τον Δίσκο της Φαιστού, στην αρχή της ενότητας για τα “Κρητικά Ιερογλυφικά”. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω τον κ. Α. Βασιλάκη που με κάλεσε να λάβω μέρος σε αυτό το συνέδριο, το δεύτερο για τη Μεσαρά, και την Κάλλια Νικολιδάκη.

[ ** Παλίμψηστον 19/20 (2004-2005) σσ. 13-20. ]

*** Πρόκειται για την έκθεση: Κρήτη–Αίγυπτος. Πολιτισμικοί δεσμοί τριών χιλιετιών, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Νοέμ. 1999 έως Σεπτ. 2000.

[ 74 ]

THE MINOAN SCRIPT IN THE MESARA [*] **

Introduction

IT IS ALWAYS a great pleasure for me to be in the Mesara and to talk about subjects which concern it. I intend to refer to 4 points in greater detail.

• To the origin of writing on Crete and to the role played by the Mesara.

• To Minoan Inscriptions from the Mesara, i.e., to Linear A and “Cretan Hieroglyphic” inscriptions.

• To the Minoan inscription from Phais-tos, PH Zb 4 SI-MA I-JA-TE, about Doctor Simas.

• To Phaistos and Haghia Triada at the time of Linear B.

The origin of the Minoan script

Referring to the first subject which con-cerns the origin of writing on Crete, it is well known that the earliest examples of writ-ing on Minoan Crete are the so-called “Cre-tan Hieroglyphics” (this term has been estab-

lished since the time of Evans, even if it is incorrectly taken from Egypt) which come from Archanes, near Knossos, and can be dat-ed to approximately 2000 B.C.. But where did the idea come from for a script in Crete? One answer could be Egypt, where a script was in use 1000 years before Crete. The recent exhibition which was organised at Heraklion Museum,*** showed, without any doubt, that there were many relations, at different levels, between Crete and Egypt. It is indeed very likely that the Minoans adopted the idea of a script from Egypt but created their own sys-tem of writing, this time syllabic, which was based on the one hand on sealstones which were already in use, and on the other hand on their own character and needs. The Mesara, at that point must have played an important role since early sealstones have come to light from Trypiti and Lendas dated 500 years before the first examples of writing at Archanes. It is also of importance that at least 3 sealstones have been found in the Mesara with Egyptian Hier-oglyphics. It is not easy to demonstrate that writing in Crete was created in this area but it is indeed very likely that future finds will sup-port such a hypothesis. * This paper was originally presented in Modern

Greek in November 2000 at Moires at the 2nd Congress of the Mesara. It was entitled “The Minoan Script in the Mesara and the Phaistos Disk” but the last section on the “(in)famous” enigma of the Minoan Script has now been moved to the article on the Phaistos Disk which opens the section on the “Cretan Hieroglyphic” Script. I would also like to thank Dr. A.Vasilakis who invited me to take part in this conference, the second about the Mesara, and Kallia Nikolidaki.

[ ** Palimpseston 19/20 (2004-2005) pp. 13-20. ] *** Crete–Egypt: 3 Millenia of Cultural Interactions,

Heraklion Museum, Nov. 1999 to Sept. 2000.

[ 75 ]

Γκάρεθ Όουενς, “Μινωική γραφή στη Μεσαρά”, Λαβύρινθος. Συλλογή δημοσιευμάτων

Μινωικές επιγραφές από τη Μεσαρά

Υπάρχουν περίπου 2000 επιγραφές της Γραµµικής Α Γραφής και των “Κρητικών Iερο-γλυφικών”. Από τις επιγραφές αυτές περί-που πάνω από τις µισές προέρχονται από την Αγ. Τριάδα. Υπάρχουν περίπου 150 πινακίδες Γραµµικής Α, 900 σφραγίσµατα, 5 επιγραφές σε πίθους και 3 σε τοιχογραφίες από την Αγ. Τριάδα. Από το ανάκτορο της Φαιστού προ-έρχονται 50 επιγραφές, από αυτές 26 σε πινα-κίδες, 20 σε σφραγίσµατα και 3 σε πίθους. Δυο επιγραφές βρέθηκαν στον Κόφινα, στα Αστε-ρούσια, µάλλον µε θρησκευτικό περιεχόµενο λόγω της θέσης τους. Η µία είναι χαραγµένη πάνω σε λίθινη τράπεζα προσφορών (τώρα στο Μουσείο Ηρακλείου) ενώ η άλλη σε χάλκινο αγγείο (τώρα στο Moυσείο Χανίων). Από τάφο στον Πλάτανο προέρχεται µια ασηµένια καρ-φίτσα που φέρει χαραγµένη επιγραφή, µε 25 σηµεία, µάλλον θρησκευτικού περιεχοµένου.

Επίσης υπάρχουν 3 επιγραφές σε λίθινες τράπεζες προσφορών από τη µινωική έπαυ-λη στο Αποδούλου, στο Αµάρι, λίγο βορειο-δυτικότερα από τη Μεσαρά προς το Μεσο-Μινωικό διοικητικό κέντρο στο Μοναστηράκι Αµαρίου. Οι επιγραφές µε “Κρητικά Iερογλυ-φικά” προέρχονται από την Αγ. Τριάδα, τη Φαιστό, τη Γόρτυνα, στη Μεσαρά, και από έναν τάφο στη Μονή Οδηγήτριας.

Είναι εντυπωσιακή η διαπίστωση ότι πάνω από τις µισές µινωικές επιγραφές προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Μεσαράς και πιο συγκεκριµένα από την Αγ. Τριάδα. Οι δυο περιοχές, Αγ. Τριάδα και Φαιστός, αποτελού-σαν διοικητικά κέντρα της Μεσαράς και διέθε-ταν αρχεία που δεν χρονολογούνται όµως την ίδια εποχή. Κατά την Πρωτο-Ανακτορική επο-χή το διοικητικό κέντρο εντοπίζεται στη Φαι-στό, ενώ κατά την Εποχή των Δεύτερων Ανα-κτόρων ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην Αγ. Τριάδα. Σίγουρα δεν πρόκειται για δείγµατα αποκέντρωσης και τοπικής αυτοδιοίκησης: αντίθετα τα ευρήµατα υποδηλώνουν µάλλoν ότι η Φαιστός και η Αγ. Τριάδα την περίοδο αυτή αποτελούσαν ένα διοικητικό κέντρο, το αρχείο του οποίου βρισκόταν στην Αγ. Τριάδα.

Ο γιατρός Σίμας από τη μινωική Φαιστό

Θα ήθελα να σχολιάσω µια ακόμη επιγραφή από τη Φαιστό, πριν αναφερθούµε στο αρχείο της Γραµµικής Β της µυκηναϊκής περιόδου.

Οι ρίζες της Ιατρικής στην Ελλάδα µάς οδηγούν στην εποχή του Ιπποκράτη που έζη-σε τον 5ο αι. π.Χ. και ακόµη προγενέστερα στον Ασκληπιό, το µυθικό θεό (για τον Όµηρο θεωρείτο θνητός [πρβλ. Ιλιάδος 4.194] που το όνoµά του συνδέθηκε µε την επιστήµη αυτή). Ο επικός ποιητής θυµάται και περιγράφει στα έργα του ορισµένα γεγονότα της Ηρωι-κής Εποχής του Χαλκού, γεγονότα που τώρα µπορούν να αποδειχθούν από τα στοιχεία που δίνουν οι μυκηναϊκές και μινωικές επιγραφές.

Η λέξη “γιατρός”, i-ja-te, µπορεί να διαβα-στεί σε µία πινακίδα της Γραµµικής Β Γραφής από την Πύλο (ΡΥ Eq 146, c.1200 π.Χ.). Ανα-γνωρίστηκε από τους Ventris και Chadwick το 1953, µετά την επιτυχή αποκρυπτογρά-φηση της γραφής αυτής που αποδείχτηκε ότι ήταν η Ελληνική των μυκηναϊκών χρόνων. Συγκεκριµένα, ταύτισαν τη λέξη ως «iater “physician” [ἰητήρ Iliad 11.732+, Cypr. to-ni-ja-te-ra-ne acc... now yatros]». Η πινακίδα αυτή αναφέρεται στην έκταση της γης που κατείχε ένας γιατρός. Η παραποµπή που παρατίθεται από τους Ventris και Chadwick ανήκει σε µία πινακίδα από το Ιδάλιον της Κύπρου, χρονο-λογείται στον 5ο αι. π.Χ. και είναι γραµµένη στην Κυπριακή Συλλαβική Γραφή πoυ σχετίζε-ται µε τη Μινωική Γραµµική Α Γραφή. Η επι-γραφή αναφέρεται σε ανταµοιβή που δίδεται σε µια οικογένεια γιατρών, οι οποίοι παρείχαν την υπηρεσία τους δωρεάν σε θύµατα µετά την καταστροφή της πόλης τους από την πολιορ-κία των Περσών.

Σήµερα, 50 χρόνια µετά την αποκρυ-πτογράφηση της Γραµµικής Β Γραφής από τον Ventris, είναι εφικτή η επιστηµονική προσέγγιση και µελέτη των επιγραφών της Γραµµικής Α Γραφής από τη μινωική Κρήτη. Εάν στα συλλαβικά σηµεία της γραφής αυτής εφαρµόσουµε τη φωνητική αξία των σηµείων της Γραµµικής Β Γραφής –πράγµα δυνατό, όχι όµως και απολύτως αποδεδειγµένο για κάθε συλλαβικό σηµείο–, τότε µπορούµε να εξαγάγουµε κάποια αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη ενός γιατρού στη µινωική Κρήτη. Πιο συγκεκριµένα, σε έναν ενεπίγραφο πίθο

[ 76 ]

Gareth Owens, “The Minoan Script in the Mesara”, Labyrinth. Collected Works

Minoan Inscriptions from the Mesara

There are approximately 2000 inscrip-tions in the Linear A and “Cretan Hiero-glyphic” Script(s). From these inscriptions, approximately half come from Haghia Tria-da. There are about 150 inscriptions in Line-ar A, 900 sealings, 5 inscriptions on pithoi and 3 on frescoes at Haghia Triada. From the Pal-ace of Phaistos come nearly 50 inscriptions, of which 26 are on tablets, 20 on sealings and 3 on pithoi. Two inscriptions come from Kophi-nas, in the Asterousia Mountains, probably with a religious context, due to their location. One is inscribed on a stone libation table (now in Heraklion Museum) and the other on a bronze bowl (now in Khania Museum). From a tomb at Platanos comes a silver pin with an engraved inscription, with 25 signs, most likely of a religious context. There are also 3 inscriptions on stone libation tables from the Minoan villa of Apodoulou in the Amari val-ley, a little north-west of the Mesara towards the Middle-Minoan administrative centre of Monastiraki Amariou. The inscriptions with “Cretan Hieroglyphics” come from Haghia Triadha, Phaistos, Gortyna in the Mesara, and from a tomb at Moni Odigitria.

It is an impressive observation that more than half of the Minoan inscriptions come from the wider area of the Mesara and more specifically from Haghia Triada. The two are-as, Haghia Triada and Phaistos, constitute the administrative centres of the Mesara and have produced archives which are not, how-ever, dated from the same time period. During the First Palace Period the administrative cen-tre was located at Phaistos, whereas during the Second Palace Period particular empha-sis was given to Haghia Triada. This certain-ly is not an example of decentralization and local government; on the contrary, the finds would rather seem to indicate that Phaistos and Haghia Triada in this period constituted a single administrative centre, the archive of which was located at Haghia Triada.

Doctor Simas from Minoan Phaistos

I would like to discuss one more inscription from Phaistos, before referring to the Linear B archive of the Mycenaean period.

The roots of medicine in Greece lead us to the period of Hippocrates who lived in the 5th century B.C., and even earlier to Asklepios, the mythical god (for Homer he is considered to be a mortal [cf. Iliad 4.194] whose name was associated with that field of science). The epic poet remembers and describes in his works some events of the Heroic Bronze Age, events which can now be proved from the evidence of the Minoan and Mycenaean inscriptions.

The word “doctor” i-ja-te, can be read on an inscription of Linear B from Pylos (PY Eq 146 c.1200 B.C.). It was identified by Ventris and Chadwick in 1953, after the successful decipherment of that script when it was dem-onstrated that it was Greek of the Mycenaean period. In particular, they identified the word as “iater”physician [ἰητήρ, Iliad 11.732+, Cypr. to-ni-ja-te-ra-ne acc... now yatros]. This tablet refers to the amount of land held by a doctor. The reference which is provided by Ventris and Chadwick comes from a tablet from Idalion of Cyprus, dating to the 5th century B.C. and it is written in the Cypriot Syllabic Script which is related to Minoan Linear A. The inscription refers to payment that was given to a family of doctors who provided their services, free of charge, to victims after the destruction of their city as a result of the Persian siege.

Today, more that 50 years after the deci-pherment of Linear B by Ventris, it is possible both to scientifically approach and to study the Linear A inscriptions of Minoan Crete. If the phonetic sound values of Linear B are applied to the syllabic signs of Linear A –something which is possible if not yet conclusively proved for each syllabic sign–, then we are able to extract some conclusive evidence for the exist-ence of a doctor on Minoan Crete. More spe-cifically, on an inscribed pithos from the Pal-ace of Phaistos (PH Zb 4) in the Mesara dated to the 16th century B.C. and now in Heraklion Museum, we are able to read SI-MA I-JA-TE. The word I-JA-TE is already known from Myc-enaean Greece and, in particular, from the inscription of Pylos which was examined above

[ 77 ]

Γκάρεθ Όουενς, “Μινωική γραφή στη Μεσαρά”, Λαβύρινθος. Συλλογή δημοσιευμάτων

από το ανάκτορο της Φαιστού (ΡΗ Zb 4) στη Μεσαρά, που χρονολογείται τον 16ο αι. π.Χ. και βρίσκεται τώρα στο Μουσείο Ηρακλείου, διαβάζουµε SI-MA I-JA-TE. Η λέξη I-JA-TE είναι σε µας ήδη γνωστή από τη µυκηναϊκή Ελλάδα και ειδικότερα από την επιγραφή της Πύλου που πριν από λίγο εξετάστηκε και σηµαίνει “γιατρός”. Λήγει σε –ΤΕ, ινδοευρω-παϊκή κατάληξη που δηλώνει το nomen agentis, δηλαδή το ενεργούν πρόσωπο, στη συγκεκρι-μένη περίπτωση το “γιατρό”. Eτυμoλoγικώς η λέξη µπορεί να συσχετιστεί µε το ελληνικό ιερός και το σανσκριτικό ishira που σηµαίνει κάποιον ιερό, δυνατό, δυναµικό. Πράγµατι, εύκολα στο νου του ανθρώπου µπορούν να συσχετιστούν οι παραπάνω έννοιες, ιδιαί-τερα, µάλιστα, σε δύσκολες περιστάσεις της ζωής του. Το πόσο στενά συνδεδεµένη είναι η σωµατική και ψυχική υγεία ενός ατόµου µε την πίστη σε µια ανώτερη δύναµη, µε τη θρησκεία γενικότερα, φαίνεται µεταξύ άλλων και από τα τάµατα, οι ρίζες των οποίων ξεκι-νούν από τα πήλινα αφιερώµατα µελών του σώµατος που ασθενούσαν, σε μινωικά Ιερά Κορυφής. Για του λόγου το αληθές υπάρχει ένα µινωικό ειδώλιο από την Τύλισσο (ΤΥ Zg 1) µε επιγραφή σε Γραµµική Α που διαβάζεται ως A-RU-MU.

Η δεύτερη λέξη της επιγραφής, SI-MA, συναντάται για πρώτη φορά στη Γραµµική Α. Εξαιτίας, µάλιστα, της συνήθειας που χαρα-κτήριζε τους γραφείς της µινωικής Κρήτης να παραλείπουν το τελευταίο γράµµα της λέξης, µπορεί η ίδια να αποδοθεί ως SI-MA-S. Σε πινακίδες της Γραµµικής Β Γραφής από την Πύλο η λέξη αυτή αναφέρεται σε γυναί-κα και χαρακτηρίζεται ως “te-o-ja do-e-ra”, δηλαδή “δούλη του θεού”, τίτλος περισσότε-ρο τιµητικός παρά ενδεικτικός για ύπαρξη δουλείας. Είναι αξιοσηµείωτο ότι ακριβώς η ίδια έκφραση ακούγεται σήµερα στα ορθόδο-ξα χριστιανικά Μυστήρια, “δούλος θεού”, 30 αιώνες µετά από τα αρχεία της Πύλου. Εξάλ-λου σε άλλη πινακίδα της Γραµµικής Β Γρα-φής, αυτή τη φορά από την Κνωσό, η λέξη SI-

MO αναφέρεται σε αρµατηλάτη. Αν τώρα, στη συγκεκριμένη επιγραφή πάνω στον πίθο από τη Φαιστό, η λέξη SI-MA αναφέρεται σε άνδρα ή γυναίκα, αυτό δε δηλώνεται από που-θενά, πάντως η λέξη που προηγείται, I-JA-TE, φαίνεται ότι υποδηλώνει το αρσενικό “ενερ-γούν πρόσωπο” και σε αυτήν την πτώση η επι-γραφή θα ερµηνευόταν ως “ΣΙΜΑΣ Ο ΓΙΑ-ΤΡΟΣ”.

Θεωρείται, εποµένως, πολύ πιθανόν, οι απαρχές της ιστορίας της Ιατρικής να ανα-ζητηθούν στην εποχή του Χαλκού. Δεν µπο-ρούµε να είµαστε σε θέση να γνωρίζουµε περισσότερες λεπτοµέρειες γύρω από το χώρο αυτό, πώς δηλαδή ασκείτο ή ποιές ήταν οι σχέ-σεις της Ιατρικής µε τη Θρησκεία που αποτε-λούσε αναπόσπαστο µέρος της καθηµερινής ζωής, δηµόσιας και ιδιωτικής, των ανθρώπων, αλλά, ίσως στο µέλλον, τα ανασκαφικά στοι-χεία, επιγραφικά και µη, παράλληλα µε την αποκρυπτογράφηση της γραφής των Μινω-ιτών, καθώς και των άλλων γραφών, να µας διαφωτίσουν περισσότερο.

Φαιστός, Αγία Τριάδα, και Μεσαρά στη Γραμμική Β

Το τέταρτο θέµα αναφέρεται στο αρχείο της Γραµµικής Β και τα τοπωνύµια για τη Φαι-στό και την Αγ. Τριάδα, pa-i-to και da-wo.

Στο µεταγενέστερο αρχείο της Μυκηνα-ϊκής Γραµµικής Β από την Κνωσό, λίγο µετά τα 1400 π.Χ., υπάρχει ένας αριθµός πινακί-δων µε αναφορά στη Φαιστό καθώς και σε ένα γειτονικό µέρος µε τοπωνύµιο da-wo. Ορισµένοι ερευνητές έχουν ταυτίσει το τελευ-ταίο µε την Αγ. Τριάδα, όπου έχουν αναφερθεί ένας µεγάλος αριθµός προβάτων, προϊόντων και οµάδων εργατών που θα πρέπει να ασχο-λούνται µε αγροτικές εργασίες. Στη Μυκηναϊ-κή Περίοδο η Αγ. Τριάδα υπήρξε ένα τοπικό διοικητικό κέντρο. Φαίνεται πως το ελληνικό αυτοδιοικητικό σύστηµα έχει µια μακρά παρά-δοση αποκέντρωσης.

[ 78 ]

Gareth Owens, “The Minoan Script in the Mesara”, Labyrinth. Collected Works

and means “doctor”. It ends in –TE, an Indo-European ending which denoted the nomen agentis, i.e., the person doing something, in this case “doctor”. Etymologically, the word can be compared to the Greek “ieros” and the Sanskrit “isirah” which means something holy, strong, powerful. In fact, it is easy to connect such meanings in the mind, especially in dif-ficult times of someone’s life. Just how closely connected are the physical and mental health of a person with their faith in a higher pow-er, and with religion generally, is demonstrated amongst other things by the “tamata’’, the roots of which do indeed begin from the clay dedi-catory models of limbs of those who are sick, and which are found in Minoan Peak Sanctu-aries. This is well demonstrated by the exist-ence of a Minoan idol from Tylissos (TY Zg 1) with an inscription in Linear A which reads as A-RU-MU.

The second word on the inscription, SI-MA, is otherwise not found in Linear A and with the scribal practice of not writing the consonant ending of a word, it might be understood as SI-MA-S. On tablets of Line-ar B from Pylos this word refers to a woman who is described as “te-o-ja do-e-ra”, i.e. “slave of the god”, a title which is believed to be hon-orific rather than proof of slavery. It is worth noting that exactly the same expression is still heard today in Orthodox Christian servic-es “slave of god”, 30 centuries after the Pylos archive. Also on another Linear B tablet, this time from Knossos, the word SI-MO refers to a charioteer. If now, on the particular inscrip-tion on a pithos from Phaistos, the word SI-MA refers to a man or to a woman, that is not

clear, but I-JA-TE would appear to be the male nomen agentis, i.e., he is “Simas the Doctor”.

Therefore, it can be considered very like-ly that the origins of the history of medicine can be sought in the Bronze Age. We are not in a position to know further details concern-ing this, i.e., how it was actually practiced, or how interconnected were medicine and reli-gion, which was an integral part of every-day life, both public and private, of the peo-ple; but perhaps in the future, the evidence of excavations, both inscriptions and other finds, along with the decipherment of the Minoan script, as well as the other scripts, may further enlighten us.

Phaistos, Haghia Triada and the Mesara in Linear B

The fourth point of the present, brief paper, refers to the archive of Linear B and the topo-nyms for Phaistos and Haghia Triada, pa-i-to and da-wo.

In the later archive of Mycenaean Linear B from Knossos, a little after 1400 B.C. there is a number of tablets with references to Phais-tos as well as to a neighbouring place with the toponym da-wo. Some scholars have iden-tified the latter with Haghia Triada, where a great number of sheep has been recorded, along with products and work groups who are engaged upon agricultural tasks. In the Myc-enaean period at Haghia Triada there appears to have been a local administrative centre. It would appear that the Hellenic bureaucratic system has a tradition of decentralization.

[ 79 ]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βασιλάκης, Α.Σ. (επιμ.), Η Μεσαρά μέσα από τα μνημεία της. Πρώτη Αρχαιολογική Συνάντηση Μεσαράς, Μοίρες 5-6-7 Σεπτεμβρίου 1996, Έκδοση Δήμου Μοιρών, Κρήτη 2000.

Όουενς, Γκ., Δαιδαλικά: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης, Ηράκλειο 1996.

Chadwick, J., Γραµµική Β και συγγενικές γραφές, μετάφρ. Ν. Κονομή, Εκδόσεις Δ.Ν. Παπαδήµα, Αθήνα 1992, σσ. 55-61.

Chadwick, J., Ο Μυκηναϊκός κόσµος, Μετάφραση- επιµέλεια Κ.Ν. Πετρόπουλος, Χαιρετισµός της ελ-ληνικής έκδοσης από τον Ι.Κ. Προμπονά, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1997, σσ. 1-27.

Hooker, J., Εισαγωγή στη Γραµµική Β, Μετάφρ. Χ.Ε. Μαραβέλιας, Εποπτεία-προλεγόµενα Β. Αραβαντι-νός, Εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1994, σσ. 35-55.

Ruiperez M. και J.L. Melena, Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Μετάφρ. Μ. Παναγιωτοπούλου, Φιλολογική επι-µέλεια Μ. Ιατρού, Ινστιτούτο του Bιβλίoυ (Μ. Καρ-δαµίτσα), Αθήνα 1996, σσ. 23-35.

Γκάρεθ Όουενς, “Μινωική γραφή στη Μεσαρά”, Λαβύρινθος. Συλλογή δημοσιευμάτων

ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΣΑΡΑ

Σε Γραμμική Α = 1094

Αγία Τριάδα = 1041 (Πινακίδες = 147, Wa = 862, Wb = 2, Wc = 22 σε σφραγίσµατα κ.λπ., Zb = 5 σε πίθους, Zc = 3 σε τοιχογραφίες)

Φαιστός = 46 (Πινακίδες = 26, Wa = 2, Wb = 4, Wc = 11 σε σφραγίσµατα κ.λπ., Zb = 3 σε πίθους)

Αποδούλου = 3 (Za = 3 σε λίθινες τράπεζες προσφορών)

Κόφινας = 2 (Za = 1 σε λίθινη τράπεζα προσφορών, Zf = 1 σε χάλκινο αγγείο)

Πλάτανος = 1 (Zf = 1 σε ασηµένια καρφίτσα)

Λαράνι = 1 (Zb = 1 σε πίθο)

Σε “Κρητικά Ιερογλυφικά” = 6 Φαιστός = 2, Αγία Τριάδα = 1, Μονή Οδηγήτριας = 1, Γόρτυνα = 1, Μεσαρά (γενικώς) = 1

Πίν. 1

[ 80 ]

Gareth Owens, “The Minoan Script in the Mesara”, Labyrinth. Collected Works

BIBLIOGRAPHY

Vasilakis A.S. (ed.), Η Μεσαρά μέσα από τα μνημεία της. Πρώτη Αρχαιολογική Συνάντηση Μεσαράς, Μοίρες 5-6-7 Σεπτεμβρίου 1996, Moires Munici-pality, Crete 2000.

Owens, G., Δαιδαλικά: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης, Heraklion 1996.

Chadwick, J., Γραµµική Β και συγγενικές γραφές, transl. N. Konomis, Editions D.N. Papademas, Ath-ens 1992, pp. 55-61.

Chadwick, J., Ο Μυκηναϊκός κόσµος, Transl. K.N. Pet-ropoulos, Introductory Note by I.K. Promponas, Editions ‘Gutenberg’, Athens 1997, pp. 1-27.

Hooker, J., Εισαγωγή στη Γραµµική Β, Transl. Ch.E. Maravelias, Introd. V. Aravantinos, Editions ‘Μ.Ι.Ε.Τ.’, Athens 1994, pp. 35-55.

Ruiperez, M., and J.L. Melena, Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Transl. M. Panagiotopoulos, Editions M. Kardamit-sas, Athens 1996, pp. 23-35.

MINOAN INSCRIPTIONS IN THE MESARA

Linear Α = 1094

Haghia Triadha = 1041 (Tablets = 147, Wa = 862, Wb = 2, Wc = 22 on sealings etc., Zb = 5 on pithoi, Zc = 3 on frescoes)

Phaistos = 46 (Tablets = 26, Wa = 2, Wb = 4, Wc = 11 on sealings etc., Zb = 3 on pithoi)

Apodoulou = 3 (Za = 3 on stone libation tables)

Kophinas = 2 (Za = 1 on stone libation table, Zf = 1 on a bronze bowl)

Platanos = 1 (Zf = 1 on a silver pin)

Larani = 1 (Zb = 1 on a pithos)

“Cretan Hieroglyphic” = 6 Phaistos = 2, Haghia Triada = 1, Moni Odigitria = 1, Gortyna = 1, Mesara = 1

Table 1

[ 81 ]