Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ -

7/28/2019 Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ - http://teddygr.blogspot.gr

http://slidepdf.com/reader/full/-httpteddygrblogspotgr 1/22

Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Οι τυφλοί νικητές ......................................................................................................................................................................... 2

2. Η ΕΣΣΔ σε κίνδυνο ...................................................................................................................................................................... 3

3. Διπλωματικά παιχνίδια ................................................................................................................................................................. 4

4. Οι συνθήκες του Α' Π.Π. .............................................................................................................................................................. 5

5. Η Δύση συμπαρίσταται στον Χίτλερ ............................................................................................................................................ 6

6. Η φαρσοκωμωδία της Ρηνανίας ................................................................................................................................................... 7 7. Ο ισπανικός εμφύλιος ................................................................................................................................................................... 8

8. Το Άνσλους ................................................................................................................................................................................... 9

9. Ο ρόλος της Ιαπωνίας ................................................................................................................................................................. 10

10. Το τσεχοσλοβακικό μόρφωμα .................................................................................................................................................. 11

11. Η Ευρώπη στα πρόθυρα του πολέμου ...................................................................................................................................... 12

12. Η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας ............................................................................................................................................... 13

13. Σύνορα της πλάκας ................................................................................................................................................................... 15

14. Τα φίδια ζώνουν την Δύση........................................................................................................................................................ 16

15. Το χαμόγελο του Στάλιν ........................................................................................................................................................... 18

16. Η υπογραφή .............................................................................................................................................................................. 19

17. Το μυστικό πρωτόκολλο ........................................................................................................................................................... 20

18. Επίλογος και συμπεράσματα .................................................................................................................................................... 21

Επίμετρο ..................................................................................................................................................................................... 22



1. Οι τυφλοί νικητές Η επέτειος της ήττας του φασισμού (09/05/2013) φαίνεται πως έκατσε βαριά στο στομάχι των σύγ-

χρονων φασιστοειδών. Αφού ανακάλυψαν "ρετουσάρισμα" στην φωτογραφία όπου ο σοβιετικόςστρατιώτης καρφώνει την σημαία με το σφυροδρέπανο στην οροφή τού Ράιχσταγκ (την δημοσι-εύσαμε κι εδώ, στο χτεσινό μας κείμενο), ξαναθυμήθηκαν το "γερμανοσοβιετικό σύμφωνο μη επί-θεσης", το γνωστό "Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ". Επειδή, όμως, η Ιστορία δεν γράφεται ούτεαποσπασματικά ούτε με αφορισμούς, ας δούμε με ψυχραιμία τι σόι πράμα είναι αυτό το σύμφωνο

και πώς φτάσαμε σε δαύτο. Ένας από τους όρους τής Συνθήκης των Βερσαλλιών περιόριζε το μέγεθος του γερμανικού στρα-τού (την Ράιχσβερ) σε 100.000 άνδρες. Η Ράιχσβερ απαγορευόταν να διαθέτει αεροπλάνα, τανκς,βαρύ πυροβολικό, ακόμη και γενικό επιτελείο. Επίσης, απαγορευόταν η υποχρεωτική θητεία, οπό-τε αυτή η μικρή δύναμη θα έπρεπε να αποτελείτο από μισθοφόρους. Αυτός ο περιορισμός θα στε-ρούσε τον γερμανικό στρατό από εφεδρείες, οι οποίες είναι πλήρως απαραίτητες σε περίπτωσηπολέμου. Τα παραπάνω μειονεκτήματα όξυναν την επινοητικότητα των γερμανών στρατιωτικών. Έχονταςπεριθώρια επιλογών, λόγω του μικρού αριθμού, η ηγεσία τής Ράιχσβερ επέλεξε τα καλύτερα στοι-

χεία του παλαιού στρατού, τα εμπειρότερα στελέχη και τα πιο κοφτερά μυαλά. Ανάμεσά τους, γιαπαράδειγμα, ήταν ο Χάιντς Γκουντέριαν, ο κορυφαίος θεωρητικός του μηχανοκίνητου πολέμου.

Ήταν, ακόμη, ο Κουρτ Στούντεντ, ο οποίος έθεσε τις βάσεις του περίφημου σώματος των αλεξι-

πτωτιστών, παρ' ότι δεν διέθετε αεροπλάνα. Ήταν και ο Βάλτερ Ντόρνμπεργκερ, ο οποίος διέβλε-ψε μια "τρύπα" στην Συνθήκη των Βερσαλλιών: αφού κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ρουκέτες, δεν προβλεπόταν απαγόρευση χρήσης τους από την Ράιχσβερ. Κάπως έτσι, όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία το 1933, βρήκε έναν μικρό μεν άριστα οργανω-μένο και αποτελεσματικό δε στρατό. Λίγες μέρες αργότερα, μάζεψε τους διοικητές τής Ράιχσβερκαι τους ανακοίνωσε την απόφασή του να ξεκινήσει ο επανεξοπλισμός της χώρας. Στην αρχή, όλαγίνονταν με άκρα μυστικότητα αλλά σύντομα ο Χίτλερ έγραψε την Συνθήκη των Βερσαλλιών σταπαλιά του τα παπούτσια. Ο αριθμός των στρατιωτών άρχισε να αυξάνει ταχύτατα και οι παραγγε-λίες όπλων στο εξωτερικό δίνονταν μαζικά και απροκάλυπτα. Φυσικά, όλα αυτά δεν ήταν δυνατόν να περάσουν απαρατήρητα από τις ξένες κυβερνήσεις. Κι ενώοι δυνάμεις της πρώην Αντάντ θα μπορούσαν να επέμβουν αμέσως και να βάλουν τα πράγματαστην θέση τους, ουδέν έπραξαν. Καθεμιά για τους δικούς της λόγους:

1ο Η Πολωνία, η οποία θα έπρεπε να φοβάται περισσότερο αφού η "Δημοκρατία τής Βαϊμάρης"ουδέποτε αναγνώρισε τα γερμανοπολωνικά σύνορα που χάραξε η Συνθήκη των Βερσαλλιών,βολεύτηκε υπογράφοντας το 1934 με τον Χίτλερ ένα σύμφωνο μη επίθεσης. Έτσι, ξεφορτώθηκετον Στάλιν, ο οποίος είχε προτείνει στους Πολωνούς ένα σύμφωνο βοήθειας, σε περίπτωση πουη Πολωνία δεχόταν επίθεση από τους ναζί.

2ο Η Γαλλία, με νωπές τις πληγές τού Α' Π.Π., δεν είχε όρεξη για καινούργιες σκοτούρες. Αντί νατραβήξει το αφτί τού Χίτλερ, προτίμησε να ολοκληρώσει την περίφημη Γραμμή Μαζινό (η ο-ποία υποτίθεται ότι ήταν απαραβίαστη). Βέβαια, εξακολουθούσε να ισχύει το -πριν το Α' Π.Π.φτιαγμένο- Γαλλορωσσικό Σύμφωνο, το οποίο προέβλεπε αμοιβαία βοήθεια σε περίπτωση πουμια από τις δυο χώρες προσβαλλόταν από την Γερμανία. Όμως, εκείνο το Σύμφωνο είχε υπο-γραφεί από τον τσάρο. Έτσι, τόσο η γαλλική αστική τάξη όσο και αρκετές ξένες κυβερνήσεις(Βρετανία, Ρουμανία, Πολωνία κλπ), οι οποίες δεν ήθελαν με τίποτε τον Στάλιν ως σύμμαχο,

φρόντισαν να το αδρανοποιήσουν. 3ο Η Βρετανία, πιστή στο δόγμα "διαίρει και βασίλευε", ανησυχούσε για τις ηγεμονικές τάσειςπου έδειξε η Γαλλία μετά τον Α' Π.Π. και προτίμησε την πολιτική τής "ισορροπίας δυνάμεων"(balance of power): μια ισχυροποιημένη Γερμανία θα σήμαινε ταυτόχρονη εξασθένηση τηςγαλλικής ισχύος. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ανάμεσα στα μέλη της βρετανικής άρχουσαςτάξης κέρδιζε συνεχώς έδαφος η ιδέα να ανακάμψει στρατιωτικά η Γερμανία ώστε να εναντιω-θεί στους Γάλλους. Έτσι, οι Βρεττανοί δεν δίστασαν να παραβιάσουν την Συνθήκη των Βερ-σαλλιών, συνάπτοντας διμερή συμφωνία με το Γ' Ράιχ! Η συμφωνία υπεγράφη τον Ιούνιο του1935 και επέτρεπε στους Γερμανούς να αυξήσουν το μέγεθος του στόλου τους, με μόνη δέ-σμευση να μη ξεπεράσουν το μέγεθος το οποίο οι Βρετανοί θα εκτιμούσαν πως απειλούσε τηνυπεροχή τού δικού τους στόλου.

Κάπως έτσι, λοιπόν, οι νικητές τού Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα από τα παραμορφωτικά αστικάτους γυαλιά, δεν κατάφεραν να δουν εγκαίρως τον κίνδυνο που σήμαινε για τον ελεύθερο κόσμοη στρατιωτική ενίσχυση του Χίτλερ. Αλλά τί γινόταν με την Σοβιετική Ένωση; Θα το δούμε αύριο.



2. Η ΕΣΣΔ σε κίνδυνο Κι ενώ η Δύση κοιμόταν τον ύπνο τού δικαίου, στην Μόσχα οι ανησυχίες εντείνονταν. Η ελπίδαορισμένων αιθεροβαμόνων πως το γερμανικό προλεταριάτο θα επαναστατούσε κόντρα στην αυ-ξανόμενη ισχύ τού φασισμού, απορριπτόταν ασυζητητί από τους θεωρητικούς αναλυτές τού μαρ-ξισμού, οι οποίοι ήσαν πεπεισμένοι -ορθώς- πως, με δεδομένο ότι η σοσιαλδημοκρατία στήριζετους ναζί, τα λαϊκά στρώματα όχι μόνο δεν θα επαναστατούσαν αλλ' αντιθέτως θα συντάσσοντανμε τον Χίτλερ.

Παράλληλα, ο δαιμόνιος Στάλιν με το επιτελείο του είχαν κάνει φύλλο και φτερό το ευαγγέλιο του χιτλερισμού, δηλαδή το διαβόητο βιβλίο τού Χίτλερ Ο Αγών μου (Mein Kampf), όπου τα σχέδια τουφύρερ εξετίθεντο πεντακάθαρα και δεν επιδέχονταν αμφισβητήσεων, όσον αφορούσε τις προθέ-σεις τού Χίτλερ απέναντι στην Σοβιετική Ένωση: αυτά τα σχέδια μιλούσαν ευθέως για εξάλειψητης μαρξιστικής ιδεολογίας. Παράλληλα, ο Χίτλερ απέκλειε κάθε περίπτωση επέκτασης της Γερμα-νίας προς την Μεσόγειο ή και προς τις βόρειες ακτές τής Αφρικής, ενώ επικεντρωνόταν σε αυτόπου ανέκαθεν εθεωρείτο ως ουσία των γερμανικών επιδιώξεων: το Drag nach Osten, δηλαδή τηνεπέκταση προς ανατολάς, εις βάρος των σλαβικών λαών, ειδικότερα δε των Ρώσων και των Ου-κρανών. Με σαφή την φιλοδοξία τού Χίτλερ να κερδίσει, για λογαριασμό της Γερμανίας εδάφη τής Σοβιετι-κής Ένωσης και όχι τμήματα των βρετανικών ή γαλλικών αποικιών, η κατάσταση ήταν επικίνδυνηγια τους σοβιετικούς. Εξ άλλου, κατά τον Α' Π.Π. οι Γερμανοί είχαν νικήσει κατ' επανάληψη τα

τσαρικά στρατεύματα, αφήνοντας πικρές αναμνήσεις και αίσθηση ταπείνωσης στους Ρώσους. Κιαν στο μεταξύ η ΕΣΣΔ είχε ισχυροποιηθεί στρατιωτικά και αναπτυχθεί βιομηχανικά, είχε να σκέ-φτεται όχι μόνο τους Γερμανούς αλλά και τους Ιάπωνες, οι οποίοι την αψηφούσαν ευθέως στηνανατολή, καταλαμβάνοντας την Μαντζουρία. Τότε ο Στάλιν συνέλαβε την ιδέα να προσεγγίσει όσες καπιταλιστικές χώρες μπορεί να αισθάνο-νταν ότι απειλούνταν από την ισχυροποίηση της Γερμανίας. Πρώτη του δουλειά ήταν να πλησιά-σει τους Γάλλους και να διερευνήσει τις προθέσεις τους σχετικά με την τήρηση της γαλλορωσικήςσυμμαχίας, η οποία είχε συμφωνηθεί τόσο με την συμφωνία του 1891 όσο και με την στρατιωτικήσύμβαση του 1892. Όμως, οι Γάλλοι (πιεζόμενοι ταυτόχρονα και από άλλες κυβερνήσεις, όπως εί-παμε χτες) δεν είχαν καμμιά διάθεση να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι με τον Στάλιν. Έτσι, βρήκαν ωςπρόφαση για να "στρίψουν α λα γαλλικά" το ότι η εν λόγω συμμαχία είχε γίνει με την Ρωσία, η ο-ποία δεν υπήρχε πλέον ως αυτόνομο κράτος. Κατά βάθος, όμως, είχαν στον νου τους δυο πράγμα-

τα: πρώτον, αισθάνονταν ασφαλείς έναντι του οποιουδήποτε γερμανικού κινδύνου, λόγω της πε-ρίφημης "Γραμμής Μαζινό" και, δεύτερον, ήταν σίγουροι ότι ο Χίτλερ θα εκινείτο (αν εκινείτο)προς ανατολάς, οπότε δεν είχαν κανένα λόγο να σπεύσουν σε βοήθεια των κομμουνιστών. Επίσης, το καλοκαίρι του 1935 ο Στάλιν πέρασε προς όλα τα κομμουνιστικά κόμματα της Δύσης(μέσω Κομιντέρν) την οδηγία να εγκαταλειφθεί η πολιτική σύγκρουσης με την σοσιαλδημοκρατίαή με άλλες αριστερές δυνάμεις και ταυτόχρονα να ενεργοποιηθούν διαδικασίες σύμπηξης ΛαϊκώνΜετώπων. Από πρώτη άποψη, η οδηγία δείχνει ως οπισθοχώρηση της επαναστατικής διαδικασίας.

Όμως, η ιδέα τού Στάλιν ήταν να αποφευχθεί με κάθε τρόπο στην Ευρώπη η εδραίωση αντικομ-μουνιστικών ή φιλοφασιστικών κυβερνήσεων (πιθανών μελλοντικών συμμάχων τού Χίτλερ) και,παράλληλα, να προωθηθεί η άνοδος στην εξουσία κάποιων δυνάμεων που θα ήσαν διατεθειμένεςνα συμμαχήσουν με την ΕΣΣΔ. Στο μεταξύ, η σοβιετική διπλωματία είχε καταφέρει να γίνει δεκτή η χώρα στην Κοινωνία των Ε-

θνών (τον πρόδρομο του σημερινού ΟΗΕ) το 1934, αλλά από το σημείο αυτό μέχρι το να θεωρη-θούν οι κομμουνιστές ως επιθυμητοί σύμμαχοι η απόσταση ήταν αβυσσαλέα. Η Δύση δεν καλό-βλεπε την αύξηση των σοβιετικών εξοπλιστικών προγραμμάτων, φοβούμενη πως ο Στάλιν δεν θα

χρησιμοποιούσε τα όπλα του μόνο κατά της Γερμανίας. Έτσι, η προσπάθεια του Στάλιν να ξυπνήσει τους μακαρίως κοιμωμένους ευρωπαίους έπεσε στοκενό. Οι νικητές τού Α' Π.Π. δεν πήραν χαμπάρι τον κίνδυνο ούτε όταν η Ιαπωνία χτύπησε τηνΜαντζουρία στις 19/9/1931, ούτε όταν η Ιταλία εισέβαλε στην Αιθιοπία στις 25/11/1935, ούτε ότανη Γερμανία με την Ιαπωνία υπέγραψαν στις 25/11/1936 σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας κατάτων χωρών-μελών της Κομμουνιστικής Διεθνούς (το γνωστό ως "Σύμφωνο Αντικομιντέρν"), τοοποίο συνιστούσε απροκάλυπτη παραβίαση των όρων τής Συνθήκης των Βερσαλλιών. Όσο εκτι-μούσαν πως η Γερμανία δεν συνιστούσε κίνδυνο παρά μόνο για την ΕΣΣΔ, όλα ήταν καλά. Λένε πως ο Χίτλερ παραβίασε κατάφωρα την Συνθήκη των Βερσαλλιών και κακώς οι σύμμαχοι τηςπρώην Αντάντ δεν αντέδρασαν. Λάθος. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών παραβιάστηκε με τις ευλογίεςτων συμμάχων, για να μη πούμε ότι παραβιάστηκε πρώτα απ' αυτούς. Στην ουσία, ο Χίτλερ δενπαραβίασε παρά μόνο...ανοιχτές πόρτες. Στο επόμενο σημείωμα θα επιχειρήσουμε μια σύντομη παρουσίαση του διπλωματικού πλέγματοςαπό τα τέλη του 19ου αιώνα έως την άνοδο των ναζί στην εξουσία. Έτσι, θα καταλάβουμε καλύτε-



ρα το πώς παίχτηκε το παιχνίδι την περίοδο 1933-1939 αλλά θα έχουμε και την ευκαιρία να πούμεπερισσότερα για την γαλλορωσική συμμαχία, ικανοποιώντας όσους θα ήθελαν περισσότερα στοι-

χεία γι' αυτήν (σημειώστε ότι θα δυσκολευτείτε να βρείτε ιστορικό βιβλίο που να εγκαλεί τουςΓάλλους για την αδρανοποίηση αυτής της συμφωνίας).

3. Διπλωματικά παιχνίδια Για να βγάλουμε μια άκρη στο διπλωματικό κομφούζιο που επικρατούσε στην Ευρώπη εκείνης της

εποχής, πρέπει να γυρίσουμε μερικές σελίδες πίσω στο βιβλίο τής Ιστορίας και να φτάσουμε στιςαρχές του 1871, όταν η Πρωσία κατανικά την Γαλλία, επιβάλλει υπέρογκες πολεμικές αποζημιώ-σεις στους ηττημένους και τους ακρωτηριάζει εδαφικά, προσαρτώντας την Αλσατία και την Λορ-ραίνη (συνθήκη της Φρανφούρτης, 1871). Στις 18/1/1871, ο παντοδύναμος Όθων Βίσμαρκ κηρύσσειτην ίδρυση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Γερμανοί κυριαρχούν πλέον στην Ευρώπη, τόσοοικονομικά όσο και στρατιωτικά. Κύριο μέλημα της εξωτερικής πολιτικής τού Βίσμαρκ ήταν η αποφυγή σύμπηξης αντιγερμανικώνσυνασπισμών με την συμμετοχή τής Γαλλίας, κυρίως δε η αποτροπή γαλλορωσικής προσέγγισης.Οι προσπάθειες του Βίσμαρκ ευοδώθηκαν στις 22/10/1873, όταν οι αυτοκράτορες της Γερμανίας,της Αυστροουγγαρίας και της Ρωσίας υπέγραψαν τον "Πρώτο Σύνδεσμο των Τριών Αυτοκρατό-ρων". Έτσι, ο Βίσμαρκ κατάφερε να απομονώσει την Γαλλία και να φέρει στο πλευρό του τις δυοάλλες μεγάλες δυνάμεις τής Ευρώπης. Με δεδομένη την εχθρότητα ανάμεσα σε Γάλλους και Άγ-

γλους, η Γαλλία βρέθηκε δίχως συμμάχους. Σύντομα, όμως, ο τσάρος Αλέξανδρος Β' τίναξε τον Σύνδεσμο στον αέρα, μιας κι έβλεπε ότι, μέσωαυτού, σύντομα η Γερμανία θα γινόταν παντοδύναμη και ανεξέλεγκτη. Τότε, το Βερολίνο στράφη-κε προς την Βιέννη, με αποτέλεσμα την σύναψη της "Διπλής Συμμαχίας" στις 7/10/1879. Η "ΔιπλήΣυμμαχία" είχε σαφή αντιρωσικό χαρακτήρα, έστω κι αν αυτός ήταν μόνο αμυντικός (η μια χώραθα βοηθούσε την άλλη σε περίπτωση ρωσικής επιθέσεως αλλά όχι σε περίπτωση επιθέσεώς τηςκατά της Ρωσίας). Προφανώς, επρόκειτο για έμμεση πίεση του Βίσμαρκ προς τον τσάρο, προκει-μένου να επαναφέρει την Ρωσία στο πλευρό του. Πράγματι, ο τσάρος επανήλθε και στις 18/6/1881 υπεγράφη ο "Δεύτερος Σύνδεσμος των Τριών Αυ-τοκρατόρων". Μ' αυτόν, ο μεν Βίσμαρκ εξασφάλιζε την ρωσική ουδετερότητα σε περίπτωση γαλ-λογερμανικής σύρραξης, ο δε τσάρος εξασφάλιζε την μη ανάμειξη Γερμανίας και Αυστροουγγαρί-ας σε περίπτωση ρωσοβρετανικής σύρραξης, λίαν αναμενόμενης λόγω των εντάσεων στην ανατο-

λική Μεσόγειο και νοτίως τού Καυκάσου. Το 1882, ο Βίσμαρκ ολοκλήρωσε το πλάνο του, επεκτεί-νοντας την "Διπλή Συμμαχία" σε "Τριπλή", με την προσθήκη τής Ιταλίας. Η "Τριπλή Συμμαχία" α-πετέλεσε την ρίζα που ένωσε τις "κεντρικές δυνάμεις" κατά τον Α' Π.Π. αλλά και τον κορμό τού"Άξονα" κατά τον Β' Π.Π.Η βαλκανική κρίση τού 1885 οδήγησε στην κατάρρευση του "Δευτέρου Συνδέσμου" αλλά ο Βί-σμαρκ κατάφερε να υπογράψει με τους Ρώσους την "Συνθήκη Αντασφαλίσεως" της 18/6/1887, ηοποία ήταν τριετούς διαρκείας και προέβλεπε την τήρηση ευμενούς ουδετερότητας σε περίπτωσηπου μια από τις δυο χώρες ερχόταν σε ρήξη με άλλη μεγάλη δύναμη. Όμως, στις 18/3/1890 ο Βί-σμαρκ εξωθείται σε παραίτηση και ο διάδοχός του (ο Γκέοργκ Λέο φον Καπρίβι) αρνείται την ανα-νέωση της Συνθήκης Αντασφαλίσεως. Χολωμένος ο τσάρος, στρέφεται προς την Γαλλία, η οποία αρπάζει την ευκαιρία. Το Παρίσι χρειά-ζεται την στήριξη των Ρώσων για την ανάκτηση της Αλσατίας και της Λορραίνης, ενώ η Μόσχα

θέλει την συμπαράσταση των Γάλλων στην προσπάθειά της να προσεταιριστεί τις σλαβόφωνεςπεριοχές των Βαλκανίων. Έτσι, στις 27/8/1891, οι δυο χώρες υπογράφουν συμφωνία συνεργασίαςκαι στις 18/8/1892 στρατιωτική σύμβαση με σαφή αντιγερμανικό χαρακτήρα, ως αντιστάθμισμαστην Τριπλή Συμμαχία. Τα πράγματα άρχισαν να σκουραίνουν για την Γερμανία ενώ μαύρισαν περισσότερο στις31/8/1907, όταν Βρετανοί και Ρώσοι υπέγραψαν συμφωνία διευθέτησης των διαφορών τους στηνκεντρική Ασία. Κι όταν στις 8/4/1908 Αγγλία και Γαλλία υπέγραψαν την περίφημη "Εγκάρδια Συ-νεννόηση", η οποία έβαζε τέλος σε μια εχθρότητα που βάσταξε σχεδόν χίλια χρόνια, η Γερμανίααισθάνθηκε απομονωμένη και περικυκλωμένη. Ό,τι ακολούθησε την δολοφονία τού αρχιδούκαΦερδινάνδου το 1914, δεν ήταν παρά το χρονικό ενός προαναγγελθέντος πολέμου. Είναι σαφές ότι όλες οι συμφωνίες και συνθήκες που προαναφέραμε δεν υπογράφονταν με στόχοτην διατήρηση της ειρήνης. Υπογράφονταν κάθε φορά επειδή εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα τωναρχουσών τάξεων κατά τις συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Έτσι γινόταν πάντοτε. Έτσι έγινε καιμε την Συνθήκη των Βερσαλλιών. Έτσι έγινε και με όλες τις διμερείς συμφωνίες που συνήφθησανκατά τον μεσοπόλεμο. Αλλά θα συνεχίσουμε.



4. Οι συνθήκες του Α' Π.Π. Για να συμπληρώσουμε όσα λέγαμε χτες, επιβάλλεται να ρίξουμε μια ματιά στις συνθήκες που υ-πεγράφησαν με το τέλος τού Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Συνηθίζουμε να μιλάμε κυρίως για τηνΣυνθήκη των Βερσαλλιών, επειδή αυτή ήταν που ρύθμιζε τις τύχες τής Γερμανίας, ενώ είναι ευρύ-τατη η παραδοχή πως αυτή η συνθήκη περιείχε πολύ σκληρούς όρους. Όμως, η αλήθεια είναι πωςτην Συνθήκη των Βερσαλλιών ακολούθησαν άλλες τέσσερις συνθήκες (όλες υπογραμμένες σε κά-ποιο παρισινό προάστιο), οι οποίες περιείχαν πολύ σκληρότερους όρους για τους ηττημένους. Βε-

βαίως, μιλάμε για την Συνθήκη τού Αγίου Γερμανού (με την Αυστρία), του Τριανόν (με την Ουγ-γαρία), του Νεϊγύ (με την Βουλγαρία) και των Σεβρών (με την Τουρκία). Πρόκειται για συνθήκες-σφαγεία των ηττημένων συμμάχων τής Γερμανίας. Ούτε λίγο ούτε πολύ, μ' αυτές τις συνθήκες εξαφανίστηκαν οριστικά από τον χάρτη τρεις αυτο-κρατορίες. Παράλληλα, έκαναν την εμφάνισή τους μια σειρά καινούργια κράτη, τα σύνορα τωνοποίων χαράχτηκαν εντελώς αυθαίρετα και δίχως να ληφθεί υπ' όψη η εθνοτική σύνθεση καθενός.Λες και οι νικητές το έκαναν επίτηδες, θέλοντας να ανάψουν εθνικιστικές φωτιές σε ολόκληρησχεδόν την Ευρώπη από την επόμενη κιόλας μέρα. Και μάλιστα, εθνικιστικές φωτιές που θα υπο-δαυλίζονταν τόσο από την καταστροφή που άφηνε πίσω του ο πόλεμος όσο κι από την φτώχειαπου θα ακολουθούσε. Για να αποφύγουμε τις πολλές λεπτομέρειες, αξίζει να δώσουμε τον λόγο στον γνωστό μας οικο-νομολόγο Τζων Μαίυναρντ Κέυνς, ο οποίος συμμετείχε στην συνδιάσκεψη που διαμόρφωσε τις

παραπάνω συνθήκες ως οικονομικός σύμβουλος της Βρετανίας (τότε ήταν αναπληρωτής υπουρ-γός οικονομικών). Το 1919, λίγο μετά την υπογραφή των συνθηκών, ο Κέυνς εξέδωσε ένα βιβλίομε τίτλο "Οι οικονομικές συνέπειες της ειρήνης" (εκδόσεις Παπαζήση, 2009), όπου γράφει μεταξύάλλων: "Το Συμβούλιο των Τεσσάρων δεν έδωσε καμία σημασία σ΄ αυτά τα ζητήματα, καθώς άλλα είχανστο νου τους: Ο Κλεμανσώ πώς να συντρίψει την οικονομική ζωή του εχθρού του, ο Λόυντ Τζωρτζπώς να κλείσει μια συμφωνία για να επιστρέψει με κάτι που θα γινόταν αποδεκτό για μια εβδομά-δα, ο Πρόεδρος πώς να μη κάνει τίποτε που δεν θα ήταν δίκαιο. Είναι εκπληκτικό το γεγονός, ότιτα θεμελιώδη προβλήματα μιας Ευρώπης που λιμοκτονούσε και διαλυόταν μπρος στα μάτια τους,ήταν το μόνο ζήτημα που δεν ήταν ικανό να διεγείρει το ενδιαφέρον των Τεσσάρων. Οι αποζη-μιώσεις ήταν η μόνη τους παρέκκλιση προ το χώρο της οικονομίας και τις προσέγγισαν σαν ναήταν πρόβλημα θεολογικό, πολιτικό, ψηφοθηρικό και, εν πάση περιπτώσει, από κάθε άλλη άποψη

εκτός απ’ αυτή που αφορούσε το οικονομικό μέλλον των Κρατών των οποίων το μέλλον διαχειρί-ζονταν (...) Οι άνθρωποι δεν είναι πάντοτε διατιθέμενοι να πεθάνουν ήσυχα. Διότι η λιμοκτονία,που σε ορισμένους φέρνει λήθαργο και την ανημπόρια της απόγνωσης, σε άτομα διαφορετικούταμπεραμέντου προξενεί τη νευρική αστάθεια της υστερίας και τρελή απόγνωση. Κι αυτοί στηναπελπισία τους μπορεί να ανατρέψουν τα υπολείμματα οργάνωσης και να καταποντίσουν τον ίδιοτον πολιτισμό στη προσπάθειά τους να ικανοποιήσουν όπως μπορούν τις κυρίαρχες ανάγκες τουατόμου (...) Ποτέ δεν έχω νιώσει τόσο δυστυχισμένος όσο τις περασμένες δύο-τρεις εβδομάδες· ηΣυνθήκη ειρήνης είναι παράλογη και ανεφάρμοστη και δεν θα φέρει παρά δυστυχία..." Επειδή τούτα τα κείμενα έχουν στόχο την διερεύνηση της Συμφωνίας Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, αςπεριοριστούμε στα βασικά σημεία τής Συνθήκης των Βερσαλλιών, η οποία αφορούσε την Γερμα-νία ή, μάλλον, τσάκιζε την Γερμανία, εφ' όσον: 1ο Αλσατία και Λορραίνη (περ. 2.000.000 κάτοικοι) αποδίδονταν στην Γαλλία.

2ο

Η επαρχία τού Βόρειου Σλέσινγκ (163.000 κάτοικοι) δινόταν στην Δανία. 3ο Οι -σχεδόν αμιγώς γερμανικές- επαρχίες Πόζεν (σημ. Πόζναν) και Δυτική Πρωσία (πάνω από 4εκατ. κάτοικοι) χαρίζονταν στο νεοδημιουργούμενο κράτος Πολωνία, ώστε αυτό να έχει διέ-ξοδο στην Βόρεια Θάλασσα.

4ο Το ανατολικό τμήμα τής Άνω Σιλεσίας (965.000 κάτοικοι, στην συντριπτική τους πλειοψηφίαγερμανόφωνοι) δινόταν επίσης στην Πολωνία. Η υπόλοιπη Άνω Σιλεσία (450.000 κάτοικοι)περνούσε στην Τσεχοσλοβακία.

5ο Οι πόλεις Όυπεν και Μαλμεντύ, με την ευρύτερη περιοχή τους, περνούσαν στο Βέλγιο. 6ο Οι περιοχές τού Ζολντάου, της Βάρμιας και της Μασουρίας γίνονταν κι αυτές πολωνικά εδά-

φη. 7ο Η βόρεια Ανατολική Πρωσία (Μέμελ, 150.000 κάτοικοι) τέθηκε υπό γαλλικό έλεγχο και αργό-

τερα αποδόθηκε στην Λιθουανία, δίχως δημοψήφισμα. 8ο Η ανθρακοφόρα περιοχή τού Σάαρ αποδιδόταν για εκμετάλλευση στην Γαλλία, με τον όρο ότι

σε 15 χρόνια θα γινόταν δημοψήφισμα για να αποφασίσουν οι κάτοικοι αν θέλουν να "κολλή-σουν" με την Γαλλία ή με την Γερμανία.

9ο Το λιμάνι Ντάντσυχ (σημ. Γκντανσκ) θα αποτελούσε ανεξάρτητο έδαφος, υπό την επίβλεψητης Κοινωνίας των Εθνών.



10ο Όλες οι γερμανικές αποικίες χάνονταν: η Γερμανική Ανατολική Αφρική (Μπουρούντι, Ρουά-ντα, Τανγκανίκα) γινόταν βρετανική, η Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική (σημ. Ναμίμπια) δινό-ταν στην Νότιο Αφρική, το Καμερούν και το Τόνγκο τα μοιράζονταν Βρετανοί και Γάλλοι, ηΓερμανική Σαμόα πήγαινε στην Νέα Ζηλανδία, η Γερμανική Νέα Γουινέα στην Αυστραλία καιοι υπόλοιπες γερμανικές αποικίες του Ειρηνικού δίνονταν στην Ιαπωνία.

11ο Τα -πλουσιότατα- εδάφη τής δυτικής όχθης του Ρήνου, της Κολωνίας, του Κόμπλεντζ και τουΜάιντζ θα παρέμεναν υπό συμμαχική στρατιωτική κατοχή.

Κοντά σε όλα αυτά, η Γερμανία έχανε όλα τα εμπορικά της δικαιώματα με ξένες χώρες (Κίνα, Αί-

γυπτος, Μέση Ανατολή κλπ), αποδεχόταν την "πολεμική ενοχή" της, δήλωνε ότι ήταν η μόνη υπεύ-θυνη για τον πόλεμο και δεσμευόταν να καταβάλει όσες πολεμικές αποζημιώσεις τής επιδικάζο-νταν. Κι όλα αυτά ενώ η Συνθήκη τής αποστερούσε τις πιο πλουτοπαραγωγικές της περιοχές. Ταίδια και χειρότερα πάθαιναν κι οι άλλοι χαμένοι τού πολέμου. Θα έλεγε κανείς ότι οι σύμμαχοι έβγαλαν το μένος τους κατά των Γερμανών και θα 'πρεπε να αι-σθάνονταν ευτυχείς. Δυστυχώς, όμως, σύντομα απεδείχθη ότι ο Κέυνς είχε δίκιο: με την Συνθήκη,η παγκόσμια καπιταλιστική μηχανή έχανε ένα από τα σημαντικότερα γρανάζια της (για παράδειγ-μα, η Γερμανία αποτελούσε προπολεμικά τον δεύτερο καλύτερο πελάτη της Βρετανίας) και άρχισενα ρετάρει. Δεν χρειάστηκε να περάσουν παρά μονάχα δέκα χρόνια για να μπουκώσει τελείως αυ-τή η μηχανή και να γνωρίσει ο πλανήτης την μεγαλύτερη οικονομική κρίση τού εικοστού αιώνα. Παράλληλα, η Συνθήκη των Βερσαλλιών οδήγησε σε ανατροπή των ενδοκαπιταλιστικών ισορρο-πιών. Πάνω στο ξεσκισμένο κορμί της Γερμανίας, οι αντιθέσεις εντάθηκαν. Γάλλοι και Άγγλοι κα-ταλάβαιναν ότι σύντομα οι ΗΠΑ θα διεκδικούσαν τον πρωτεύοντα ρόλο στο σύστημα ενώ η Σοβιε-τική Ένωση δεν θ' αργούσε να αναδειχτεί σε επικίνδυνο αντίπαλο μέσω της εξάπλωσης του κομ-μουνισμού. Το σύστημα αναζητούσε εναγωνίως νέο σημείο ισορροπίας.Μπροστά σ' αυτά τα προβλήματα, ο καπιταλισμός δεν άργησε να επιλέξει διέξοδο: η Γερμανία έ-πρεπε να επανενταχθεί στο σύστημα. Κι αυτό φαινόταν πως θα μπορούσε να γίνει σχετικά εύκολα,μιας και η χώρα (όση είχε απομείνει, τέλος πάντων) δεν είχε γνωρίσει την ισοπέδωση του πολέμουκαι οι υποδομές της ήσαν αλώβητες: η Γερμανία συνθηκολόγησε δίχως να πατήσει στα εδάφη τηςεχθρικός στρατός.

5. Η Δύση συμπαρίσταται στον Χίτλερ Είναι σύνηθες να αποκαλούμε "παράφρονα" τον Χίτλερ, όταν αναφερόμαστε σ' αυτόν. Όμως, αυ-

τός ο χαρακτηρισμός τού γερμανού δικτάτορα είναι μάλλον αποτυχημένος. Παρά την χαμηλή τουμόρφωση και την ανύπαρκτη κουλτούρα του (ο φασισμός έχει ιδιαίτερη ροπή στο κιτς), ο Χίτλερήταν αρκετά έξυπνος για να καταλάβει πολύ νωρίς ότι το κεφάλαιο, γερμανικό και ξένο, τον

χρειαζόταν. Τον χρειαζόταν για δυο λόγους. Πρώτον, για να επανεκκινήσει την γερμανική οικο-νομία, βοηθώντας να βρεθεί διέξοδος στα προβλήματα που είχε δημιουργήσει το κραχ τού 1929.Και, δεύτερον, τον χρειαζόταν ως αντίβαρο στην εξάπλωση του κομμουνισμού και στην επέκτασητης σοβιετικής επιρροής στην Δύση. Το μόνο που όφειλε να κάνει αυτός από την μεριά του ήταννα επιβληθεί στο εσωτερικό της χώρας του και να ποδηγετήσει τις μάζες. Απτό παράδειγμα της συμπαράστασης που έδειξε η Δύση στον Χίτλερ αποτελεί η στάση της στοαυστριακό πραξικόπημα του 1934. Εκείνη την εποχή, καγκελάριος της Αυστρίας ήταν ο χριστια-νοσοσιαλιστής Ένγκελμπερτ Ντόλφους. Ο Ντόλφους ήταν κατ' όνομα μόνο "σοσιαλιστής". Στηνουσία, είχε επιβάλει μια ιδιότυπη δικτατορία, την οποία οι κατοπινοί ιστορικοί ονόμασαν "αυ-

στροφασισμό". Οι κύριοι στόχοι τού Ντόλφους ήταν δύο: η συντριβή τής αριστεράς (ακόμη και τηςμετριοπαθούς σοσιαλδημοκρατίας) και η αποτροπή τής ενσωμάτωσης της Αυστρίας στο Γ' Ράιχ,μια ενσωμάτωση που ευαγγελιζόταν ο -αυστριακής καταγωγής- Χίτλερ. Τον Ιούλιο του 1934, οι αυστριακοί εθνικοσοσιαλιστές, επιζητώντας την ένωση της χώρας τους μετην Γερμανία, εκδήλωσαν πραξικόπημα, δολοφονώντας τον Ντόλφους. Τελικά, το πραξικόπημαδεν πέτυχε και οι εθνικοσοσιαλιστές εξουδετερώθηκαν από τον αυστριακό στρατό. Αν και το Βε-ρολίνο δήλωσε ότι δεν είχε καμμιά σχέση μ' αυτά τα γεγονότα, οι δυτικοί αναλυτές δεν πείστηκαν.

Όλα έδειχναν ότι το πραξικόπημα εντασσόταν σε μια προσπάθεια αναθεώρησης της συνθήκης τωνΒερσαλλιών. Παρά ταύτα, καμία χώρα δεν κατηγόρησε ανοιχτά την Γερμανία. Η μοναδική αντί-δραση ήρθε (τί ειρωνεία!) από την...φασιστική Ιταλία, η οποία καταδίκασε δριμύτατα το πραξικό-πημα και κάλεσε την Γερμανία να αποφύγει οποιαδήποτε εμπλοκή. Σημείωση: Η αντίδραση της Ιταλίας είναι λογική. Πρόσφατα, ο Μουσσολίνι είχε προσαρτήσει τηνγερμανόφωνη περιοχή τού Νοτίου Τυρόλου, την οποία οι Ιταλοί αποκαλούν Άλτο Άντιτζε. Ο ιταλόςδικτάτορας φοβόταν πως, αν η Γερμανία ενωνόταν με την Αυστρία, ο Χίτλερ θα ζητούσε πίσω ταπροσαρτημένα εδάφη. Δεύτερο και πιο τρανταχτό παράδειγμα της δυτικής συμπαράστασης στον Χίτλερ, ήταν η περίφη-μη "Αγγλο-Γερμανική Ναυτική Συμφωνία (Anglo-German Naval Agreement, AGNA), η οποία υπε-



γράφη στο Λονδίνο, στις 18 Ιουνίου 1935. Η εν λόγω διμερής συμφωνία όχι μόνο καταστρατηγού-σε κατάφωρα την Συνθήκη των Βερσαλλιών αλλά έγινε και ερήμην των υπολοίπων δυνάμεων τηςπρώην Αντάντ. Πράγματι, οι Άγγλοι προχώρησαν στην σύναψη της AGNA δίχως καν να ενημερώ-σουν (τουλάχιστον επίσημα) Γάλλους και Αμερικανούς. Το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να ανα-θερμάνουν τις οικονομικές τους συναλλαγές με την Γερμανία. Φυσικά, οι Βρετανοί "ξέχασαν" ναρωτήσουν ή, έστω, να ενημερώσουν και την Κοινωνία των Εθνών. Συνοπτικά, η AGNA επέτρεπε στην Γερμανία να αυξήσει την χωρητικότητα του πολεμικού τηςστόλου μέχρι το 35% του βρετανικού, ποσοστό που ανέβαινε σε 45% για τα υποβρύχια. Κι αν αυτά

τα νούμερα δεν λένε πολλά έτσι σκέτα, αρκεί να πούμε πως, με αυτά τα ποσοστά, η Γερμανία πε-νταπλασίαζε την πολεμική ναυτική της δύναμη και ξεπερνούσε ακόμη και την Γαλλία. Έτσι, ο Χίτ-λερ θα κυριαρχούσε στην Βαλτική Θάλασσα, εμποδίζοντας την πιθανή σχετική ανάπτυξη των σο-βιετικών.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η AGNA "άνοιξε" δουλειές για τα αγγλικά μονοπώλια, τα οποία άρχισαννα εφοδιάζουν την Γερμανία με πρώτες ύλες, στρατηγικά υλικά αλλά και πατέντες. Σύντομα, στοφαγοπότι πήραν μέρος και οι ΗΠΑ ενώ δεν άργησε και η Γαλλία να διεκδικήσει κομμάτι από τηνπίττα. Ο Χίτλερ είχε κάθε λόγο να χαμογελάει κάτω από το κολοβό μουστάκι του. Α! Παρά λίγο να ξεχάσω μια μικρή λεπτομέρεια. Εκ μέρους της Αγγλίας, την AGNA υπέγραψε ουπουργός εξωτερικών σερ Σάμιουλ Χόαρ και εκ μέρους της Γερμανίας υπέγραψε ο ομόλογός τουΓιόακιμ φον Ρίμπεντροπ...

6. Η φαρσοκωμωδία της Ρηνανίας Μ' αυτά και μ' αυτά, μπήκε το 1936. Ο Χίτλερ αντιμετωπίζει προβλήματα επιβολής στο ίδιο του τοκόμμα, όπου αμφισβητείται πλέον η μονοκρατορία του. Μια σειρά διπλωματών καριέρας, έμπειροιαξιωματικοί αλλά και κομματικά στελέχη πρώτης γραμμής διατυπώνουν σοβαρές επιφυλάξειςστην πρόθεση του αρχηγού να αμφισβητήσει έμπρακτα την Συνθήκη των Βερσαλλιών. Παρ' ότιέχει ξεκινήσει ήδη η ενίσχυση της Βέρμαχτ με αθρόες στρατολογήσεις, η στρατιωτική δύναμη της

χώρας είναι ακόμη πολύ ασθενική και δεν επιτρέπει την δημιουργία προκλήσεων. Όμως, ο Χίτλερείναι αποφασισμένος: θα ανακαταλάβει στρατιωτικά την Ρηνανία!

Όπως είδαμε σε προηγούμενο σημείωμα, η Συνθήκη των Βερσαλλιών προέβλεπε την εκμετάλλευ-ση της περιοχής από την Γαλλία επί 15 χρόνια και, κατόπιν, θα γινόταν δημοψήφισμα για να απο-φασίσουν οι κάτοικοι αν θα έμεναν οριστικά με την Γαλλία ή θα επέστρεφαν στην Γερμανία. Μιας

και βρισκόμαστε στο 1936, τα συμμαχικά στρατεύματα έχουν από καιρό αποχωρήσει και η περιο- χή θα μπορούσε άνετα να ξαναγίνει γερμανική με ένα απλό δημοψήφισμα, αφού η συντριπτικήπλειοψηφία των κατοίκων της ήσαν Γερμανοί. Αλλά ο Χίτλερ δεν αρκείται στις πολιτικές λύσεις.

Έχει ανάγκη από μια επίδειξη ισχύος, προκειμένου να αναδειχθεί σ' αυτό που ονειρεύεται: σεπραγματικό αρχηγό, σε φύρερ. Εξ άλλου, με μια τέτοια επίδειξη θα αποδείξει στους Γερμανούς ότιέχει χεσμένη την -τόσο ταπεινωτική γι' αυτούς- Συνθήκη των Βερσαλλιών. Έτσι, στις 7 Μαρτίου1936 δίνει εντολή στα γερμανικά στρατεύματα να εισβάλουν στην Ρηνανία. Για την επιχείρηση, ο Χίτλερ κινητοποίησε τρεις στρατιές. Οι δυο απ' αυτές (με 5 μεραρχίες συνο-λικά) θα καταλάμβαναν την βόρεια Ρηνανία, με σχετικά μικρό κίνδυνο αφού η περιοχή συνορεύειμε τις Κάτω Χώρες. Η τρίτη στρατιά, με 7 μεραρχίες συν μία εφεδρική, θα εισέβαλε στην νότια Ρη-νανία, η οποία συνορεύει με την Γαλλία. Αλλά κι αυτή η στρατιά θα τηρούσε στάση αναμονής, ώ-σπου να πιστοποιηθούν οι διαθέσεις των Γάλλων. Τον Ρήνο θα διάβαιναν μόνο 19 τάγματα πεζι-

κού και 11 ίλες πυροβολικού, συνολικά 22.000 άνδρες. Φυσικά, οι δυνάμεις αυτές ήσαν εξαιρετικά μικρές για ένα τέτοιο εγχείρημα. Για να παρακάμψειτις επιφυλάξεις των αξιωματικών του, ο Χίτλερ υποστήριξε ότι στο πλευρό των στρατιωτών του θαέμπαιναν και οι ντόπιοι πολιτοφύλακες, δηλαδή άλλα 38 τάγματα. Παράλληλα, έστειλε στα αερο-δρόμια της Ρηνανίας μερικά καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά διπλάνα (συνολικά 27 αεροσκάφη)και κινητοποίησε το σύνολο σχεδόν των 720 αρμάτων μάχης που διέθετε. Μόνο που αυτά τα άρ-ματα ήσαν παντελώς άχρηστα σε μάχη, ως αμιγώς...εκπαιδευτικά. Από την πλευρά της, η Γαλλία διέθετε πάνω από 50 μεραρχίες πλήρως εξοπλισμένες. Αν αποφάσιζενα δώσει αποστομωτική απάντηση στον Χίτλερ, θα μπορούσε να στείλει αμέσως στην Ρηνανία πά-νω από 200.000 άντρες, οι οποίοι θα "κατάπιναν" τους Γερμανούς σε ελάχιστο χρόνο. Ανήσυχος, ογερμανός υπουργός άμυνας, ο Βέρνερ φον Μπλόμπεργκ, διέταξε τα στρατεύματά του να μην ε-μπλακούν σε μάχη και να υποχωρήσουν αμέσως αν οι Γάλλοι εκδήλωναν επίθεση. Παραδόξως, δεν συνέβη τίποτε. Η μοναδική εντολή που δόθηκε στα γαλλικά στρατεύματα ήταν ναοχυρωθούν στην Γραμμή Μαζινό και...να περιμένουν (!), λες και η γαλλική ηγεσία φοβόταν εισβο-λή των γερμανών στην χώρα! Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, το γαλλικό γενικό επιτελείο πήρεαυτή την απόφαση επειδή εκτιμούσε πως οι Γερμανοί διέθεταν 24 μεραρχίες πεζικού (!), μια τα-ξιαρχία ορεινών κυνηγών (!!), δυο μεραρχίες ιππικού και τρεις τεθωρακισμένες μεραρχίες (!!!),



χώρια οι πολιτοφύλακες και οι Ες-Ες. Με δυο λόγια, κατά τους γάλλους επιτελείς, οι Γερμανοίμπήκαν στην Ρηνανία με 790.000 άντρες και 1.800 τανκς, δηλαδή με δυνάμεις πολλαπλάσιες τωνγαλλικών! Αν δεν επρόκειτο κακοστημένη παράσταση, τότε επρόκειτο για καθαρή προδοσία.Στην ουσία, Γάλλοι και Άγγλοι γνώριζαν ότι η σύνθεση του ρηνανικού πληθυσμού ήταν σχεδόναμιγώς γερμανική, οπότε το αποτέλεσμα του -προβλεπόμενου από την Συνθήκη των Βερσαλλιών-δημοψηφίσματος ήταν δεδομένο εκ των προτέρων. Προφανώς, λοιπόν, η φαρσοκωμωδία πουσκηνοθετήθηκε στην Ρηνανία, σε πλήρη συνεννόηση των δυτικών δημοκρατιών με τον γερμανόδικτάτορα, είχε σκοπό την ενδυνάμωση του Χίτλερ και την απόλυτη επίβολή του τόσο στο κόμμα

του όσο και στην χώρα του. Πράγματι, ο Χίτλερ βγήκε από την Ρηνανία παντοδύναμος. Είχε πετύχει την απόλυτη νίκη, δίχωςνα πέσει έστω μια ντουφεκιά. Ο πρώτος blumenkriege (= πόλεμος λουλουδιών) που κέρδισε ηΒέρμαχτ, εκτόξευσε την δημοτικότητα του αρχιναζί στα ύψη και, παράλληλα, βούλωσε τα στόματαόσων τον αμφισβητούσαν. Η καθολική ισχύς τού πρώην δεκανέα με το αστείο μουστάκι ήταν πλέ-ον αδιαμφισβήτητη σ' ολόκληρη την Γερμανία. Και μόλις τέσσερις μήνες αργότερα, αυτή η ισχύςθα μετριόταν και εκτός γερμανικών συνόρων...

7. Ο ισπανικός εμφύλιος Στο σημείο αυτό, αξίζει να σταθούμε για λίγο, προκειμένου για να ρίξουμε μια ματιά στο γεγονόςπου συντάραξε την Ευρώπη το 1936: τον ισπανικό εμφύλιο.

Η λήξη του Α' Π.Π. δεν σήμανε ηρεμία για την Ισπανία, η οποία βίωνε μια διαρκή αναταραχή. Καιδεν ήταν μόνο τα εθνοτικά προβλήματα (κυρίως το βασκικό και το καταλανικό) που συντηρούσαναυτή την αναταραχή. Ήταν, κυρίως, η προσπάθεια της προπολεμικής αστικής εξουσίας να εμποδί-σει την διαφαινόμενη ανατροπή της από ένα ογκούμενο αριστερό (κατά βάση, περισσότερο αναρ-

χιστικό παρά κομμουνιστικό) κίνημα. Η στρατιωτική δικτατορία υπό τον στρατηγό Μιγκέλ Πρίμοντε Ριβέρα (1923-1930) δεν έλυσε κανένα πρόβλημα. Τελικά, οι επαναστάτες επεκράτησαν, η μο-ναρχία ανετράπη και το 1931 ιδρύθηκε η "Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία".

Όμως, τα πράγματα κάθε άλλο παρά εύκολα ήσαν. Μη ξεχνάμε ότι στην Ευρώπη εξαπλώνονται καιριζώνουν τόσο ο κομμουνισμός στην ανατολή όσο και ο φασισμός στο κέντρο. Το χάσμα ανάμεσασ' αυτούς τους διαμετρικά αντίθετους κόσμους βαθαίνει διαρκώς, δημιουργώντας πολώσεις τύπου"αντί-": οι αριστερές δυνάμεις (αναρχιστές, κομμουνιστές, σοσιαλιστές κλπ) ενώνονται υπό τηνπρομετωπίδα τού "αντιφασισμού" ενώ οι υπόλοιποι (συντηρητικοί, μοναρχικοί, εθνικιστές, χου-

ντικοί, μετριοπαθείς δεξιοί κλπ) συγκροτούν τον "αντικομμουνισμό". Και η Ισπανία, η χώρα τωνέντονων αντιθέσεων, δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί απ' αυτόν τον κανόνα. Η εξάπλωση της αριστεράς δεν ήταν δυνατόν να αφήσει ασυγκίνητους τους ισπανούς στρατιωτι-κούς, οι οποίοι επιχείρησαν να ανατρέψουν την δημοκρατία αλλά το πραξικόπημα που εκδηλώθη-κε στις 10 Αυγούστου 1932 (υπό τον στρατηγό Σανχούρχο) απέτυχε. Αναθαρρημένη η αριστερά,άρχισε να οργανώνει την μεγάλη τελική επανάσταση, η οποία θα ανέτρεπε οριστικά τις παλιές α-στικές δομές. Αυτή η επανάσταση ξέσπασε τον Οκτώβριο του 1934 και οι επαναστάτες νομιμοποι-ήθηκαν στην εξουσία με τις εκλογές που έγιναν τον Φεβρουάριο του 1936. Σ' αυτές τις εκλογές, τοφασιστικό κόμμα τής Ισπανίας (η περίφημη "Φάλαγγα") δεν έβγαλε ούτε έναν βουλευτή! Οι αντικομμουνιστικές δυνάμεις τής Ισπανίας ανατρίχιασαν. Μαζί τους ανατρίχιασε όλη η "δημο-κρατική" Δύση. Άγγλοι και Γάλλοι έβλεπαν με τρόμο ότι δίπλα τους στήνεται μια καινούργια "Σο-βιετία", όσο κι αν οι ακραιφνείς κομμουνιστές δεν αποτελούσαν παρά μια από τις συνιστώσες τού

"Λαϊκού Μετώπου" που κυβερνούσε την Ισπανία. Όμως, το πάθημα του Σανχούρχο τούς είχε δείξειπως ένα απλό πραξικόπημα δεν ήταν δυνατόν να ανατρέψει μια κυβέρνηση η οποία είχε βαθιέςρίζες στον λαό. Έπρεπε να οργανωθεί κάτι πιο μεγάλο και πιο δραστικό.

Έτσι κι έγινε. Στις 18 Ιουλίου 1936, ο στρατηγός Φράνκο εξαπέλυσε τις δυνάμεις του κατά της Δη-μοκρατίας. Με τους άγγλους και τους γάλλους να δηλώνουν "ουδέτεροι", η νόμιμη εξουσία μπο-ρούσε να στηριχτεί μόνο στον δημοκρατικό λαό και στα όπλα που έστελνε ο Στάλιν. Από την άλλη,ο Φράνκο είχε την αμέριστη υποστήριξη του Μουσσολίνι, ο οποίος έθεσε στην διάθεση των ισπα-νών φασιστών το πολυπληθέστατο CTV (σώμα εθελοντών) και μια ισχυρή αεροπορική δύναμη ενώδιέταξε και το ιταλικό πολεμικό ναυτικό να προσφέρει κάθε δυνατή βοήθεια στους εθνικιστές.Παράλληλα, η Ιταλία ανεφοδίαζε αδιάκοπα τις φρανκικές δυνάμεις με όπλα και πολεμοφόδια. Τότε, ο Χίτλερ αποφάσισε να κάνει ένα πείραμα, στέλνοντας στην Ισπανία (στο πλευρό τού Φράν-κο, φυσικά) την περίφημη "Λεγεώνα Κόνδωρ", μια μονάδα η οποία αποτελείτο από ένα σμήνος αε-ροπλάνων και ένα μικρό σώμα στρατιωτών. Η "Λεγεώνα Κόνδωρ" έμεινε στην ιστορία χάρη στονΠικάσο, μιας κι ήταν αυτή που κατέστρεψε την μικρή ισπανική πόλη Γκουέρνικα. Στόχος του Χίτλερ δεν ήταν τόσο να βοηθήσει τον Φράνκο (άλλωστε, τα σχέδια του Φύρερ δεν πε-ριλάμβαναν την επέκταση της Γερμανίας τόσο νότια) όσο να "μετρήσει" τις αντιδράσεις Άγγλωνκαι Γάλλων. Μετά τον Α' Π.Π., ήταν η πρώτη φορά που γερμανικές ένοπλες δυνάμεις θα δραστη-



ριοποιούνταν εκτός των γερμανικών συνόρων και έπρεπε να διερευνηθούν οι αντιδράσεις σε μιατέτοια ενέργεια. Προς μεγάλη ικανοποίηση του Χίτλερ, ουδεμία αντίδραση υπήρξε. Ούτε η Αγγλία ούτε η Γαλλίαθεώρησαν ότι η Γερμανία έκανε κάτι κακό. Κανείς δεν είδε την παραμικρή παραβίαση της συμ-φωνίας των Βερσαλλιών. Το μόνο που έβλεπαν ήταν πως αυτό το "κακό" με τους αριστερούς στηνΙσπανία, έπρεπε κάπου, κάπως και από κάποιους να σταματήσει. Το ότι αυτοί οι "κάποιοι" ήσαν οιτρεις μεγαλύτεροι φασίστες τής Ευρώπης, αποτελούσε μια απλή και αμελητέα λεπτομέρεια γιατους "δημοκράτες" της Δύσης..

Πάντως, από την συμμετοχή του στον ισπανικό εμφύλιο, ο Χίτλερ έβγαλε ένα πολύ απλό και χρή-σιμο συμπέρασμα: όταν θα έφτανε η ώρα να επιτεθεί στην Σοβιετική Ένωση, κανένας στην Δύση δεν θα διαμαρτυρόταν. Διάβολε! Αν δεν ήταν αυτός ο λόγος για τον οποίο τον άφηναν ανεξέλε-γκτο να αλωνίζει, ποιός ήταν; Σήμερα, η μελέτη τής Ιστορίας έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ισπανικός εμφύλιος, όσο κιαν απετέλεσε σημαντικότατο γεγονός, δεν προκάλεσε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ούτε έπαιξε ρόλοσ' αυτόν. Προσωπικώς, συμφωνώ με το πρώτο αλλά διαφωνώ -τουλάχιστον εν μέρει- με το δεύτε-ρο. Το συμπέρασμα, στο οποίο αναφέρεται η προηγούμενη παράγραφος, ενθάρρυνε τον Χίτλερ ναπροχωρήσει στην υλοποίηση των σχεδίων του μια ώρα αρχύτερα. Αν στην Ισπανία έκανε πείραμαγια να μάθει, στην Τσεχοσλοβακία θα έκανε εφαρμογή όσων έμαθε...

8. Το Άνσλους Όσο οι Αψβούργοι ηγούνταν μιας τεράστιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας, οι Αυστριακοί δεν πο-λυνοιάζονταν για την ένωσή τους με την Γερμανία. Όμως, όλα άλλαξαν μετά τον Α' Π.Π., οπότε καιδιαλύθηκε η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Η νεοσύστατη Αυστριακή Δημοκρατία αριθμούσελίγο πάνω από 6 εκατομμύρια κατοίκους αλλά υπήρχαν άλλα 4 εκατομμύρια αυστρογερμανοί στο -προσαρτημένο από την Ιταλία- νότιο Τυρόλο κι άλλα 3,5 εκατομμύρια που είχαν γίνει τσεχοσλο-βάκοι υπήκοοι. Η αίσθηση πως η νέα Αυστρία δεν ήταν βιώσιμη (πολιτικά και οικονομικά) παγιωνόταν όλο καιπερισσότερο. Έτσι, στο πρώτο σύνταγμα της χώρας, το οποίο καταρτίστηκε τον Νοέμβριο του1918, η Αυστρία αυτοανακηρυσσόταν ως "τμήμα τής Γερμανικής Δημοκρατίας". Όμως, κάτι τέτοιοδεν ήταν δυνατόν να γίνει αποδεκτό από τους νικητές τής Αντάντ, οι οποίοι είχαν στόχο να απο-δυναμώσουν την Γερμανία όσο περισσότερο γινόταν, κομματιάζοντάς την και χαρίζοντας εδάφη

και πληθυσμό σε άλλες χώρες. Πώς ήταν δυνατόν, λοιπόν, αυτοί οι νικητές να επιτρέψουν στηνΓερμανία να "ρεφάρει" τις απώλειές της ενσωματώνοντας την Αυστρία; Μιλήσαμε ήδη, σε προηγούμενο σημείωμα αυτής της σειράς, για την δικτατορία Ντόλφους και γιατο εναντίον του πραξικόπημα εκ μέρους των αυστριακών εθνικιστών, το οποίο απέτυχε αν καικατάφερε να δολοφονήσει τον δικτάτορα. Στην εξουσία ανέβηκε ο Κουρτ φον Σούσνιγκ, ο οποίοςόχι μόνο δεν κατέλυσε την δικτατορία αλλά την ενίσχυσε κιόλας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από ταπρώτα μελήματα του Σούσνιγκ ήταν η αποκατάσταση της μοναρχίας των Αψβούργων. Δυστυχώςγια τον Σούσνιγκ, κάτι τέτοιο δεν το ήθελαν ούτε οι πρώην αυτοκρατορικοί υπήκοοι (Ούγγροι,Τσέχοι κλπ έτρεμαν στην ιδέα ανασύστασης της αυτοκρατορίας) ούτε οι Ιταλοί (οι Αψβούργοι θαδιεκδικούσαν το νότιο Τυρόλο) ούτε οι Γερμανοί (η παλινόρθωση της μοναρχίας θα απομάκρυνετην ενσωμάτωση της Αυστρίας). Κι ενώ τα χρόνια περνούν και η Γερμανία έχει βάλει πλέον σε πλήρη κίνηση την οικονομία της

(πάντοτε με τις ευλογίες τής Δύσης), οι αυστριακοί δεν μπορούν με τίποτε να συνέλθουν από τιςσυνέπειες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης τού 1929, έτσι όπως πιέζονται αφόρητα απότην Γερμανία στον βορρά κι από την Ιταλία στον νότο. Παράλληλα, οι αυστριακοί ναζί όλο και δυ-ναμώνουν, καταντώντας άσχημος βραχνάς για τον Σούσνιγκ. Τελικά, τον Ιούλιο του 1936, ο Σούσ-νιγκ υποχρεώνεται να υπογράψει τις "Συμφωνίες του Ιουλίου", όπου δηλώνεται ευθέως ότι η Αυ-στρία είναι "γερμανικό κράτος". Φτάνουμε στον Νοέμβριο του 1937. Σε κομματική συνεδρίαση, ο Χίτλερ ανακοινώνει στους συ-νεργάτες του την απόφασή του να δημιουργήσει την "μεγάλη Γερμανία" και, χρησιμοποιώντας ταόπλα, να την επεκτείνει ανατολικά, προς αναζήτηση "ζωτικού χώρου". Οι περισσότεροι συνεργά-τες του αντιδρούν: σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, η Γερμανία δεν θα είναι έτοιμη για πό-λεμο πριν από το τέλος του 1943. Ο Χίτλερ δεν σηκώνει κουβέντα. Ξεσπάει κρίση στην γερμανικήηγεσία και οι παραιτήσεις πέφτουν βροχή: Σαχτ (υπουργός οικονομίας), φον Νόυρατ (υπουργόςεξωτερικών), φον Μπλόμπεργκ (στρατηγός, υπουργός άμυνας), φον Φριτς (στρατηγός, αρχηγόςστρατού) κλπ. Το κύρος τού Χίτλερ δέχεται πλήγμα. Ο φύρερ ψάχνει αγωνιωδώς μια μεγάλη επι-τυχία... Η Αυστρία! Στις 20 Φεβρουαρίου 1938, μιλώντας στο Ράιχσταγκ, ο Χίτλερ τονίζει: "Υπάρχουν σε όμορα κράτηδέκα εκατομμύρια Γερμανοί που θέλουν να ενωθούν με την μητέρα πατρίδα αλλά κάποιοι θέλουν



να τους στερήσουν το δικαίωμά τους να αναγνωριστούν ως Γερμανοί. Αυτό είναι κάτι που δενπρόκειται να το ανεχτώ". Μάλιστα δε, δεν παραλείπει να τονίσει πονηρά: "Θα ήθελα να ευχαρι-στήσω τον αυστριακό καγκελάριο για την κατανόησή του".

Όμως, ο άμυαλος Σούσνιγκ δεν καταλαβαίνει το υπονοούμενο και τέσσερις μέρες αργότερα προ-κηρύσσει δημοψήφισμα. Επρόκειτο για ένα από τα πιο "στημένα" δημοψηφίσματα της Ιστορίας. Τοερώτημα για τους Αυστριακούς ήταν: "Είστε υπέρ μιας Αυστρίας ελεύθερης, ανεξάρτητης, σοσιαλ-

χριστιανικής, ενωμένης;" αλλά στα ψηφοδέλτια ήταν προτυπωμένο το "Ναι". Όποιος διαφωνούσε,έπρεπε να σβήσει το "Ναι" και να γράψει το "Όχι" με το χέρι του. Μόνο που στα ψηφοδέλτια προ-

βλεπόταν και η συμπλήρωση των στοιχείων τού ψηφοφόρου (!!!) ενώ η συλλογή τους δεν γινότανμέσω κάλπης αλλά θα μαζεύονταν από μέλη τού κυβερνώντος κόμματος!! Φυσικά, ο Χίτλερ δεν ήταν δυνατόν να καταπιεί την κοροϊδία. Έτσι, το πρωί της 10ης Μαρτίουπροανήγγειλε ότι τα στρατεύματά του θα εισέβαλαν στην Αυστρία μετά από 48 ώρες. Η προαναγ-γελία τής εισβολής είχε στόχο την διερεύνηση των αντιδράσεων της Δύσης και, παράλληλα, λει-τουργούσε ως προσκλητήριο ξεσηκωμού των αυστριακών εθνικοφρόνων. Η ιστορία αυτής της εισβολής βγάζει πολύ γέλιο. Κατ' αρχάς, δεν υπήρχε...σχέδιο εισβολής! Α-πλώς, ο γερμανικός στρατός θα μαζευόταν στα σύνορα και, κάποια στιγμή, θα σήκωνε τις μπάρεςκαι...θα έμπαινε. Επίσης, το γερμανικό επιτελείο δεν διέθετε στρατιωτικούς χάρτες τής Αυστρίας,οπότε οι γερμανοί διοικητές αναγκάστηκαν να κατασχέσουν από τα βιβλιοπωλεία...τουριστικούς

χάρτες τής χώρας! Ακόμη, ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής δεν ήταν στην θέση του διό-τι...συμμετείχε σε άσκηση στην άλλη άκρη τής Γερμανίας! Και το καλύτερο: τα άρματα έμεινανκαθ' οδόν από καύσιμα διότι στο σχεδιασμένο δρομολόγιο δεν είχαν προβλεφθεί σταθμοί ανεφο-διασμού! Ο Σούσνιγκ τα χρειάστηκε. Το πρωί τής 11ης Μαρτίου διέταξε γενική επιστράτευση αλλά η αδια-φορία των αυστριακών ήταν τόση ώστε, πριν νυχτώσει, η διαταγή ανακλήθηκε και ο Σούσνιγκπαραιτήθηκε. Στην θέση του, κατόπιν επιμονής τού Χίτλερ, διορίστηκε ο εθνικοσοσιαλιστής Ζάις

Ίνκβαρτ, ο οποίος έμεινε στην θέση τού πρωθυπουργού για 24 ώρες. Δηλαδή, όσο χρειαζόταν γιανα ανοίξει τα σύνορα, να υποδεχτεί με λαϊκό πανηγύρι τους "εισβολείς", να οργανώσει στρατιωτι-κή παρέλαση προς τιμή τού Χίτλερ και να υπογράψει την ένωση της χώρας του με την Γερμανία.

Ήταν ο δεύτερος blumenkrieg (πόλεμος λουλουδιών) που κέρδιζε ο Χίτλερ. Πώς αντέδρασε η Δύση σε όλα αυτά; Μα...δεν αντέδρασε! Με το πρόσχημα πως όλα έγιναν κεραυ-νοβόλα, οι "δημοκράτες" νικητές τού Α' Π.Π. βρέθηκαν -υποτίθεται- προ τετελεσμένων γεγονότωνκαι αναγκάστηκαν να δεχτούν την κατάσταση που διαμορφώθηκε, δίχως να προβάλουν την πα-ραμικρή διαμαρτυρία (έτσι, για την τιμή των όπλων). Η ένωση Γερμανίας -Αυστρίας (το περίφημοΆνσλους) έγινε δίχως να ανοίξει μύτη και ο Χίτλερ έφτασε στο ζενίθ τής δημοτικότητάς του: είχεκαταφέρει μέσα σε λίγες ώρες αυτό που δεν κατάφερε ποτέ ο Βίσμαρκ. Ήταν, πλέον, ο αδιαμφι-σβήτητος Φύρερ.

9. Ο ρόλος της Ιαπωνίας Ας αφήσουμε για λίγο τον Χίτλερ να απολαμβάνει την παντοδυναμία του και να καταστρώνει ταεπόμενα σχέδιά του κι ας μεταφερθούμε στην πίσω πλευρά τού πλανήτη. Εκεί, στην Άπω Ανατολή,ο επεκτατισμός τής Ιαπωνίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Όταν οι ΗΠΑ έστελναν τον πλοίαρχο Πέρρυ (1853-1854) να "ανοίξει" την Ιαπωνία στις προκλήσειςτης εποχής, δεν ήταν δυνατόν να μαντέψουν πού θα κατέληγε όλο αυτό. Μετά από μια μεγάλη πε-

ρίοδο μεταρρυθμίσεων (γνωστή ως Περίοδος Μέιτζι - Meiji Period), η χώρα βγήκε τόσο ισχυρή καιβιομηχανοποιημένη ώστε φιλοδοξούσε να γίνει κι αυτή αυτοκρατορία. Το πρόβλημα ήταν πως ταμόνα εδάφη που προσφέρονταν για επέκταση ήσαν τα κινέζικα και, όσο κι αν η Κίνα παρέμενε μιακλειστή και ανίσχυρη χώρα, όντας μακριά από κάθε ιδέα εκσυγχρονισμού, δεν συνέβαινε το ίδιομε τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής: οι Βρετανοί είχαν καταλάβει την Βιρμανία και το Νεπάλ, οιΓάλλοι την Ινδοκίνα και οι Ρώσοι μεγάλες εκτάσεις τού Τουρκεστάν και της Σιβηρίας. Έτσι, οι ιά-πωνες προσπάθησαν να στριμωχτούν κι αυτοί από δίπλα, αφαιρώντας από την Κίνα τον έλεγχοτης Κορεατικής Χερσονήσου και της νήσου Φορμόζας. Οι ευρωπαίοι δεν είδαν με καλό μάτι τον ιαπωνικό επεκτατισμό: οι Ιάπωνες ήταν "έγχρωμοι" καιυπήρχε κίνδυνος να μιμηθούν το παράδειγμά τους οι άλλες "έγχρωμες" αποικίες, αμφισβητώνταςτην "λευκή ανωτερότητα". Από την μεριά τους, οι Ιάπωνες καταλάβαιναν ότι υστερούσαν έναντιτων πανίσχυρων δυτικών χωρών και φρόντισαν να συνάψουν συμμαχία με την Βρετανία. Δεν εί-

χαν, όμως, κανένα πρόβλημα να τα βάλουν με τους Ρώσους, οι οποίοι, αναζητώντας διέξοδο στονΕιρηνικό, είχαν καταφέρει να πάρουν από την Κίνα την βορειοανατολική επαρχία Αμούρ (απένα-ντι στην Ιαπωνία) ενώ ήλεγχαν και την Μαντζουρία. Η επιθυμία των Ιαπώνων να καταλάβουν αυ-τά τα εδάφη οδήγησε στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905, ο οποίος κατέληξε σε ταπεινωτική ήτ-τα των τσαρικών δυνάμεων.



Η ανησυχία των "λευκών" εντάθηκε και άρχισε να γίνεται λόγος για "κίτρινο κίνδυνο". Προσπα-θώντας να διασκεδάσει αυτές τις ανησυχίες, η Ιαπωνία όχι μόνο διατήρησε την συμμαχία της μετην Βρετανία αλλά βγήκε και στο πλευρό της Αντάντ κατά τον Α' Π.Π. Και κάπως έτσι, μετά τονπόλεμο οι Ιάπωνες βρέθηκαν να κατέχουν όλες τις γερμανικές αποικίες στον Ειρηνικό αλλά καιόλες τις εγκαταστάσεις της Γερμανίας στην Κίνα. Την ίδια ώρα η Κίνα κατέρρεε. Στα υπολείμματα της παλιάς αυτοκρατορίας, το Κουόμιτανγκ (τοκινεζικό εθνικιστικό κόμμα) δεν κατάφερε να κρατήσει ενωμένη την χώρα, η οποία διασπάστηκεσε κρατίδια διοικούμενα από πολέμαρχους. Αυτή η χαώδης κατάσταση έκανε τους Ιάπωνες να ξε-

ρογλείφονται. Κι όταν το κραχ τού 1929 τσάκισε τις ιαπωνικές εξαγωγές και οι ΗΠΑ αποφάσισαννα κλείσουν τα σύνορά τους στους ιάπωνες μετανάστες, ξέσπασε η επεκτατική καταιγίδα: Το 1931,η Ιαπωνία εισέβαλε στην Μαντζουρία και δημιούργησε εκεί ένα κράτος-μαριονέττα, το Μαντζού-κουο. Το 1932, οι Ιάπωνες προσπάθησαν να καταλάβουν την Σαγκάη αλλά απωθήθηκαν. Το 1933κατέλαβαν την επαρχία Τζεχόλ, μεταξύ Μαντζουρίας και Πεκίνου. Τότε ήταν που, επί τέλους, ξύπνησαν οι δυτικοί και κατάλαβαν ότι οι ιάπωνες μιλιταριστές είχανβάλει σκοπό τους να καταλάβουν ολόκληρη την Κίνα. Με αντανακλαστικά Ραν-Ταν-Πλαν και δυο

χρόνια καθυστέρηση, η Κοινωνία των Εθνών καταδίκασε την ιαπωνική επίθεση στην Μαντζουρία.Τα αφτιά των Ιαπώνων δεν ίδρωσαν καθόλου: αν δεν τους ήθελαν οι Άγγλοι κι οι Γάλλοι, θα πή-γαιναν με τους Γερμανούς! Έτσι, τον Νοέμβριο του 1936, Γερμανία και Ιαπωνία υπέγραψαν τογνωστό Σύμφωνο Αντικομιντέρν, δηλαδή μια καθαρά αντικομμουνιστική συμμαχία. Παράλληλα, ηΙαπωνία κατήγγειλε τις συνθήκες της με την Βρετανία και τις ΗΠΑ. Μη πιστεύοντας στο αξιόμαχο των σοβιετικών δυνάμεων, το καλοκαίρι του 1938 οι ιάπωνες εξα-πέλυσαν επίθεση κατά της ρωσικής επαρχίας Άπω Ανατολής (με πρωτεύουσα το Βλαδιβοστόκ) αλ-λά δεν κατάφεραν να νικήσουν. Την επόμενη χρονιά εξαπέλυσαν καινούργια επίθεση από τηνΜαντζουρία προς την Εξωτερική Μογγολία. Ήταν η γνωστή Μάχη του Τζαλτζίν-Γκολ, η οποία δι-ήρκεσε από τον Μάιο ως τον Σεπτέμβριο του 1939 και κατέληξε σε ήττα του ιαπωνικού στρατού.Ξαφνικά, οι Ιάπωνες κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν να τα βάλουν μόνοι τους με τους σοβιετικούς,οπότε η συμμαχία τους με το Γ' Ράιχ ήταν επιβεβλημένη.

Ίσως να αναρωτιέται κάποιος γιατί οι δυτικοί δεν πήραν χαμπάρι έγκαιρα τον κίνδυνο που εγκυ-μονούσε ο ιαπωνικός μιλιταρισμός. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη: για τον ίδιο λόγο που άργη-σαν να πάρουν χαμπάρι και τον χιτλερικό κίνδυνο! Όσο Ιάπωνες και Γερμανοί τα βάζουν με τουςκομμουνιστές και όσο οι δουλειές μαζί τους πάνε καλά, δεν υπάρχει πρόβλημα. Πάνω απ' όλα οιδουλειές! Μόνο που αυτές οι "δουλειές" συσπείρωσαν με την Γερμανία (μέσω του Συμφώνου Αντικομιντέρν)δυο ισχυρές χώρες (Ιταλία, Ιαπωνία), οι οποίες κατά τον Α' Π.Π. ανήκαν στην Αντάντ...

10. Το τσεχοσλοβακικό μόρφωμα Αν όλα όσα αναπτύξαμε ως εδώ "μυρίζουν" πόλεμο, λένε πως το πραγματικό προανάκρουσμα τουεπικείμενου πολέμου ήταν η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας, η οποία επισημοποιήθηκε με την κατά-πτυστη Συμφωνία του Μονάχου, του 1938. Όμως, πριν εξετάσουμε την διάλυση καθ' εαυτήν καιπριν αναλύσουμε την εν λόγω Συμφωνία, επιβάλλεται να πούμε δυο λόγια για το παρασκήνιο αλλάκαι για τα αίτια που οδήγησαν στις τελικές εξελίξεις.Και, πρώτα-πρώτα, πώς προέκυψε το μόρφωμα που ονομάστηκε Τσεχοσλοβακία (όπως λέμε Αττι-κοβοιωτία); Εδώ έχουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της βλακείας με την οποία αντιμετώπι-

σαν οι νικητές τις συνθήκες τού Α' Π.Π. και διά της οποίας αναδύθηκαν από το πουθενά καινούρ-για κράτη στον ευρωπαϊκό χάρτη, με ανιστόρητα -ενίοτε δε και ασαφή- σύνορα και χαώδη -ενίοτεδε και ανύπαρκτο- εθνοτικό χαρακτήρα. Στην περίπτωση της Τσεχοσλοβακίας, ας είναι καλά οιΤσέχοι εθνικιστές, οι οποίοι ονειρεύονταν ένα δικό τους κράτος να γεννιέται από το πτώμα τήςΑυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Και τα κατάφεραν, βγαίνοντας στον πόλεμο στο πλευρό τήςΑντάντ. Μόνο που αυτό το κράτος, έτσι όπως σχεδιάστηκε με την συνεργασία των συμμάχων, είχεμόνο 45% τσέχους (περ. 7 εκατομμύρια) και οι υπόλοιποι ήταν κυρίως Γερμανοί (22%) και Σλοβά-κοι (15%) αλλά υπήρχαν και ευάριθμες κοινότητες Πολωνών, Ούγγρων και Ουκρανών. Ωραίο αμάλγαμα! Από τη μια, η νέα χώρα ονομάστηκε Τσεχοσλοβακία, αποδεικνύοντας εμμέσωςότι Τσέχοι και Σλοβάκοι είναι δυο λαοί με ελάχιστα κοινά σημεία. Από την άλλη, οι αρχές της αρ-νούνταν πεισματικά να αναγνωρίσουν ως ιδιαίτερη εθνότητα τους Γερμανούς, αντιμετωπίζοντάςτους ως τσεχοσλοβάκους πολίτες β' κατηγορίας. Μόνο που αυτοί οι Γερμανοί δεν αποδέχτηκανποτέ την μοίρα που τους επιφύλαξε η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Δεν μπορούσαν να ξεχάσουνότι οι περιοχές της Βοημίας και της Μοραβίας ανήκαν στην "Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τουΓερμανικού Έθνους" από το 962 έως το 1806, περνώντας κατόπιν στην επικυριαρχία των Αψβούρ-γων μέχρι το 1918. Κι αφού αυτά τα εδάφη ήταν γερμανικά επί χίλια σχεδόν χρόνια, πότε πρόλα-βαν κι έγιναν "εθνικό λίκνο" των Τσέχων;



Εν πάση περιπτώσει, στην μεγάλη τους πλειοψηφία οι Γερμανοί τής Τσεχοσλοβακίας ζούσαν συ-γκεντρωμένοι στην Σουδητία, μια περιοχή που απλώνεται κατά μήκος των συνόρων με την Αυ-στρία και την Γερμανία. Αυτό το γεγονός θα ήταν από μόνο του αρκετό για να ικανοποιηθεί το αί-τημα των Σουδητών να προσκυρωθεί η περιοχή τους είτε στην Αυστρία είτε στην Γερμανία. ΟιΤσέχοι, όμως επέμειναν ότι η περιοχή αυτή τους ανήκει και οι σύμμαχοι δεν τους χάλασαν το χα-τίρι.Πάντως, με το τούτο και με το κείνο, η Τσεχοσλοβακία δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την μοίρα ό-λων των "διάδοχων κρατών", δηλαδή των κρατών που γεννήθηκαν από την διάλυση των μεγάλων

αυτοκρατοριών. Ήδη μιλήσαμε για την κόντρα της με Αυστρία και Γερμανία, σχετικά με το ζήτηματων Σουδητών. Όμως, είχε μπελάδες και με την Ουγγαρία, τόσο λόγω της ουγγρικής μειονότητας(οι Μαγυάροι ανέρχονταν στο 5% του πληθυσμού) όσο και λόγω του ότι η Ουγγαρία διεκδικούσεσημαντικό τμήμα της Σλοβακίας αλλά και ολόκληρη την Ρουθηνία (όπου, όμως, έμεναν κυρίωςΟυκρανοί). Όπως είχε προβλήματα και με την Πολωνία, η οποία διεκδικούσε την μικρή -αλλάπλούσια σε ορυκτά- περιοχή τού Τέσσεν. Προκειμένου να αντισταθεί στην πιέσεις, η τσεχοσλοβακική ηγεσία συμμάχησε με δύο άλλα "διά-δοχα κράτη", τα οποία αντιμετώπιζαν κι αυτά προβλήματα με μειονότητες και με συνοριακές δια-φορές, την Ρουμανία και την Γιουγκοσλαβία. Η συμμαχία αυτών των τριών κρατών ονομάστηκε"Μικρή Αντάντ" και απετέλεσε βασικό σύμμαχο της Γαλλίας στην κεντρική Ευρώπη και στα Βαλ-κάνια. Όμως, επειδή κάθε δράση φέρνει και μια αντίδραση, ήταν λογικό οι αντίπαλοι της "ΜικρήςΑντάντ" να στραφούν στον άλλο πόλο, με αποτέλεσμα Πολωνία και Ουγγαρία ν' αρχίσουν τα γλυ-κοκοιτάγματα προς το Βερολίνο... Στο επόμενο σημείωμα θα δούμε την διάλυση της Τσεχοσλοβακίας. Σήμερα, 75 χρόνια αργότερα,υπάρχουν ιστορικοί αναλυτές που λένε πως η εξαφάνιση της Τσεχοσλοβακίας ως κράτος το 1938οφειλόταν στις χιτλερικές βλέψεις εναντίον της. Διαφωνώ. Τουλάχιστον, διαφωνώ με την απλότη-τα ενός συμπεράσματος που αφήνει πλήρως ακάλυπτη την δεύτερη -και οριστική- διάλυση της ί-διας χώρας το 1993. Τότε, δηλαδή, που δεν υπήρχε Χίτλερ...

11. Η Ευρώπη στα πρόθυρα του πολέμου Έχοντας κατά νου όλο το παρασκήνιο, έτσι όπως το εκθέσαμε στα προηγούμενα σημειώματα, οιεξελίξεις γίνονται εύκολα κατανοητές. Κατ' αρχάς, μόλις ανέβηκε στην εξουσία ο Χίτλερ, η πολυ-διασπασμένη γερμανική κοινότητα της Σουδητίας άρχισε να συσπειρώνεται στο ναζιστικό

Sudetendeutsche Partei (SDP - Κόμμα Γερμανών Σουδητών). Η Πράγα απάντησε με διώξεις καιλήψη μέτρων καταστολής κατά των γερμανοσουδητών. Παράλληλα, η Τσεχοσλοβακία υπέγραψε σύμφωνο αμοιβαίας στρατιωτικής βοήθειας με την ΕΣΣΔ.Κι ο μεν Στάλιν την χρειαζόταν αυτή την συμφωνία με μια σύμμαχο της Γαλλίας, προκειμένου ναπιέσει το Παρίσι να δεχτεί την αναβίωση των γαλλορωσικών συμμαχιών τού 19ου αιώνα, όμως ηΠράγα δεν κέρδισε τίποτε απ' αυτήν: για να φτάσουν τα ρωσικά στρατεύματα σε τσεχοσλοβακικόέδαφος θα έπρεπε να περάσουν είτε από ρουμανικά είτε από πολωνικά εδάφη, πράγμα αδύνατογιατί Βαρσοβία και Βουκουρέστι είχαν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα επέτρεπαν τέτοια διέλευση. Αντίθε-τα, μάλιστα, αυτή η συμφωνία τροφοδότησε την γερμανική προπαγάνδα, η οποία έσπευσε να πα-ρουσιάσει την Τσεχοσλοβακία ως...προκεχωρημένη βάση των κομμουνιστών! Τότε, οι Τσέχοι στράφηκαν για βοήθεια στην Γαλλία. Όμως, το μόνο που εισέπραξαν ήταν η συμ-βουλή να κατασκευάσουν την δική τους Γραμμή Μαζινό. Η χώρα είχε αυτή την δυνατότητα, μιας

και διέθετε την μεγαλύτερη εξοπλιστική βιομηχανία τής κεντρικής Ευρώπης. Επί Αυστροουγγαρί-ας, όλη η βαριά οπλική βιομηχανία τής αυτοκρατορίας βρισκόταν στην Βοημία και την Μοραβία.Αυτή η βιομηχανία όχι μόνο είχε διατηρηθεί αλλά είχε επεκταθεί περισσότερο, κατασκευάζονταςπλέον και τεθωρακισμένα άρματα και μαχητικά αεροσκάφη. Λογικά, λοιπόν, αυτή η αυξανόμενητσεχική στρατιωτική ισχύς δαιμόνιζε τους Γερμανούς. Το πρόβλημα που αντιμετώπιζε ο πρωθυπουργός Έντβαρντ Μπένες (φανατικός τσέχος εθνικιστής,ο "πατέρας της ανεξαρτησίας") ήταν τεράστιο. Τα μήκους 1.545 χλμ σύνορα με την Γερμανία είχανγίνει 2.103 χλμ μετά το Άνσλους ενώ δεν ήταν λιγότερο επικίνδυνα ούτε τα 832 χλμ συνόρων μετην Ουγγαρία ούτε τα 948 χλμ συνόρων με την Πολωνία. Όσο κι αν ο τσεχικός στρατός ήταν ο κα-λύτερα οπλισμένος σ' όλη αυτή την περιοχή, ήταν φανερό πως δεν θα μπορούσε να υπερασπίσειμόνος του σχεδόν 4.000 χιλιόμετρα επικίνδυνων συνόρων. Οι λύσεις που είχε ο Μπένες ήταν δυο:ή να δεχτεί τα αιτήματα των σουδητών και να τους παραχωρήσει πλήρη αυτονομία (ακόμη καιένωση με το Γ' Ράιχ) ή να μπει σε πόλεμο, προκαλώντας την ανάμειξη Άγγλων, Γάλλων και Σοβιε-τικών. Στις δημοτικές εκλογές στα τέλη Μαΐου του 1938, το SDP ακολούθησε πολιτική όξυνσης (προφα-νώς, υποκινούμενο από τον Χίτλερ). Σύντομα, οι συγκρούσεις εξελίχθηκαν σε αιματοχυσίες, κα-θώς η Πράγα χρησιμοποίησε όπλα κατά των σουδητών. Ο Μπένες, φοβούμενος γερμανική εμπλο-



κή, έστειλε 200.000 στρατιώτες στα σύνορα με την Γερμανία. Αυτή η αψυχολόγητη κίνηση έκανετον Χίτλερ να τα πάρει στο κρανίο: κι αν ακόμη δεν ήθελε να επιτεθεί, τώρα έπρεπε να το κάνειγια να μη τον θεωρήσουν δειλό. Όταν στις 22 Μαΐου το SDP μάζευε το 90% των σουδητικών ψή-φων, ο Χίτλερ όριζε την 1η Οκτωβρίου ως ημερομηνία εισβολής στην Τσεχοσλοβακία. Πολλοί πίστεψαν ότι ο Χίτλερ είχε τρελαθεί: όχι μόνο θα τα έβαζε με τον ισχυρότερο αντίπαλο πουθα μπορούσε να διαλέξει αλλά τον προειδοποιούσε κιόλας μήνες πριν! Η γερμανική στρατιωτικήηγεσία κόντεψε να πάθει ομαδική αποπληξία ενώ κάποιοι δεν δίστασαν να ρίξουν την ιδέα τήςανατροπής τού δικτάτορα. Η βασική τους ένσταση ήταν ότι η εισβολή θα κρατούσε πολλές βδομά-

δες και στο μεταξύ οι Γάλλοι θα έμπαιναν από τα δυτικά. Αντί για απάντηση, ο Χίτλερ έδωσε εντο-λή να ξεκινήσει αμέσως η κατασκευή οχυρών στα γαλλογερμανικά σύνορα, με την πομπώδη ονο-μασία Westwall (Δυτικό Τείχος) ή Siegfriedwall (Τείχος Ζήγκφρηντ). Στο μεταξύ, οι σουδήτες Γερμανοί ξεκίνησαν κανονικό αντάρτικο κατά του τσεχοσλοβακικούστρατού. Τα καθημερινά βίαια γεγονότα αναμεταδίδονταν κι αναπαράγονταν σ' όλον τον κόσμο.Στις εφημερίδες άρχισαν να εμφανίζονται ειδήσεις για επιστρατεύσεις στον γαλλικό στρατό καιστο βρετανικό ναυτικό. Όλα μύριζαν μπαρούτι. Η Ευρώπη έδειχνε να οδεύει ολοταχώς σε πόλε-μο... Στην Αγγλία, επί κεφαλής της κυβέρνησης βρίσκεται ο συντηρητικός Άρθουρ Νέβιλ Τσάμπερλαιν.Στην Γαλλία, ομόλογός του είναι από τον Απρίλιο ο ριζοσπάστης Εντουάρ Νταλαντιέ, μέχρι τότευπουργός πολέμου. Παρά τις -υποτιθέμενες- πολιτικές διαφορές τους, οι δυο ηγέτες συμφώνησαννα ακολουθήσουν κοινή γραμμή. Είχαν ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα να επιλύσουν, προκειμένουνα πάρουν σωστές αποφάσεις: με βάση το σύμφωνο του 1935, ποια στάση θα κρατούσε η ΕΣΣΔ ανο Χίτλερ χτυπούσε την Τσεχοσλοβακία; Το πρόβλημα ήταν πράγματι σοβαρό. Οι δυο πρωθυπουργοί γνώριζαν ότι οι χώρες τους (βοηθού-ντος και του κραχ) δεν είχαν ακόμη ανακάμψει απολύτως από τις καταστροφές τού Α' Π.Π. και ή-ταν σίγουρο ότι ένας καινούργιος πόλεμος θα τις αποδυνάμωνε σχεδόν τελείως. Αν, λοιπόν, η ΕΣ-ΣΔ αποφάσιζε να αναμειχθεί, ο κίνδυνος διάδοσης του κομμουνισμού στην Δύση θα γινόταν μεγά-λος. Συνεπώς, Αγγλία και Γαλλία έπρεπε να κάνουν κάτι αμέσως. Αλλά τί; Τελικά, η λύση στο πρόβλημα βρέθηκε και, μάλιστα, ήταν απλούστατη. Θα την δούμε στο επόμενοσημείωμα.

12. Η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας Αφήσαμε χτες Τσάμπερλαιν και Νταλαντιέ να ξύνουν τις κούτρες τους προκειμένου να βρουν λύ-ση στο τσεχοσλοβακικό πρόβλημα δίχως να γίνει πόλεμος. Κι η λύση φάνηκε καθαρά, μόλις οι δυοηγέτες έκαναν έναν απλούστατο συλλογισμό: Όταν εμείς, το 1919, ανάβαμε πράσινο φως για τηνδημιουργία τής Τσεχοσλοβακίας, το κάναμε με την σκέψη πως κάποτε ο τσεχοσλοβακικός στρατός θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμος σύμμαχος. Σήμερα, ο Μπένες πάει να γυρίσει τα πράγματαανάποδα και μας παρασύρει σε πόλεμο προκειμένου να διατηρήσει την χώρα του άθικτη. Όμως,αφού εμείς ήμασταν που φτιάξαμε αυτή την χώρα, εμείς είμαστε και οι μόνοι που μπορούμε να α-

ποφασίσουμε για τα σημερινά ή τα αυριανά της σύνορα. Έτσι, λοιπόν, ο Τσάμπερλαιν συνέστησε επιτροπή, η οποία μελέτησε το σουδητικό πρόβλημα καισύστησε στην Πράγα να ικανοποιήσει τα αιτήματα της γερμανικής μειονότητας. Ο ίδιος ο βρετα-νός πρωθυπουργός ταξίδεψε δυο φορές στο Βερολίνο (15 και 22 Σεπτεμβρίου) με σκοπό να μετα-πείσει τον Χίτλερ. Εις μάτην. Ο Χίτλερ είχε καπριτσώσει... ο Μπένες ούτε ν' ακούσει για υποχώρη-

ση... κι από δίπλα Ούγγροι και Πολωνοί να αβαντάρουν την Γερμανία, προσδοκώντας ν' αρπάξουνκι αυτοί το μερίδιό τους από την διαφαινόμενη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας. Κι ενώ η 1η Οκτω-βρίου (η προαναγγελμένη ημέρα τής γερμανικής εισβολής) πλησίαζε και ο πόλεμος έδειχνε ανα-πόφευκτος, η λύση δόθηκε από τον...Μουσσολίνι! Ως από μηχανής θεός, ο ιταλός δικτάτορας πήρε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει συνάντηση κο-ρυφής στο Μόναχο, στις 29 Σεπτεμβρίου 1938, δηλαδή μόλις 48 ώρες πριν την έναρξη του πολέ-μου. Αλήθεια, τί δουλειά είχε ο Μουσσολίνι να παραστήσει τον μεσάζοντα, έναν ρόλο που έτσι κιαλλιώς ούτε του πήγαινε ούτε τον ξανάπαιξε ποτέ στην ζωή του; Από πού κι ως πού ο φασίσταςδικτάτορας της Ιταλίας αναγορεύθηκε -με τις ευλογίες των "δημοκρατών" της Δύσης- σε διαιτητήτής...ειρήνης; Πώς "ξεχάστηκε" το γεγονός ότι από τον Δεκέμβριο τού 1937 η Ιταλία έχει αποχω-ρήσει από την Κοινωνία των Εθνών; Πώς και δεν υπολογίστηκε ότι δεν έχουν περάσει ούτε 3 χρό-

νια από τον Οκτώβριο του 1935, όταν οι Ιταλοί κυρίευαν την Αβησσυνία; Και με ποια ιδιότητα θασυμμετείχε η Ιταλία σε διαπραγματεύσεις για την τύχη τής Τσεχοσλοβακίας; Σύμφωνα με τις ση-μερινές, ψύχραιμες εκτιμήσεις των ιστορικών αναλυτών, ο Μουσσολίνι επιστρατεύτηκε από τουςενδιαφερόμενους (Χίτλερ, Τσάμπερλαιν και Νταλαντιέ), ώστε κανείς απ' αυτούς να μη χρεωθεί την"ρετσινιά" τού υποχωρητικού ή του συρόμενου σε διαπραγματεύσεις.



Λεπτομέρεια με σημασία: Οι προτάσεις που υποτίθεται πως παρουσίασε ο Μουσσολίνι, είχαν συ-νταχθεί από το επιτελείο τού Χίτλερ. Πώς πάει η σειρά, δηλαδή; 15/9 πάει ο Τσάμπερλαιν στο Βερο-

λίνο, 22/9 ξαναπάει ο Τσάμπερλαιν στο Βερολίνο, 29/9 έχει ο Μουσσολίνι προτάσεις ετοιμασμένες από τους Γερμανούς... Μάλιστα. Σ' εκείνη την συνάντηση δεν κλήθηκε να πάρει μέρος ο Μπένες! Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και Ιτα-λία θα αποφάσιζαν για την τύχη τής Τσεχοσλοβακίας αλλά δεν κρίθηκε αναγκαίο να προσκληθείστις συζητήσεις ο πρωθυπουργός τής υπό διάλυση χώρας! Τελικά, η Συμφωνία του Μονά-

χου αποφάσισε: η Τσεχοσλοβακία έπρεπε να παραδώσει την Σουδητία στο Γ' Ράιχ και ταυτόχρονα

έπρεπε να βρει λύση στις διαφορές της με Πολωνία και Ουγγαρία. Τότε μόνο κλήθηκε ο Μπένες ναπροσυπογράψει το τελικό πόρισμα. Μη αντέχοντας τέτοια προσβολή, ο Μπένες παραιτήθηκε καιστην θέση του πήγε ένα ανδρείκελο, του οποίου το όνομα έχει γίνει καλαμπούρι μέχρι σήμερα.Τον έλεγαν Χάχα... Σύμφωνα με τους όρους τής Συμφωνίας του Μονάχου, ο τσεχοσλοβακικός στρατός θα έπρεπε νααποσυρθεί μέσα σε δέκα μέρες από τα υπό παραχώρηση εδάφη. Καθώς, λοιπόν, τα κυβερνητικάστρατεύματα εγκατέλειπαν την μια περιοχή μετά την άλλη, οι γερμανοί στρατιώτες που έπαιρναντην θέση τους γίνονταν δεκτοί με λουλούδια και ζητωκραυγές. Όπως ακριβώς έγιναν δεκτοί οιπολωνοί στρατιώτες στο Τέσσεν και οι Ούγγροι στην νότια Σλοβακία.

Όλοι -πλην Τσέχων- ήταν ευτυχείς. Ο Χίτλερ κέρδισε άλλον έναν "λουλουδοπόλεμο", δίχως ν' ανοί-ξει ρουθούνι, Ούγγροι και Πολωνοί βολεύτηκαν (αν κι οι δυο θα ήθελαν κάτι παραπάνω απ' όσαπήραν) κι οι αγγλογάλλοι απέφυγαν έναν πόλεμο. Εκείνοι που δεν ικανοποιήθηκαν ήταν οι σλο-βάκοι εθνικιστές, οι οποίοι συνέχισαν να πιέζουν για να αποκτήσουν κι αυτοί την ανεξαρτησίατους, με επί κεφαλής τον επίσκοπο Τίσο. Για να καταπνίξει την αντίσταση, ο τσεχικός στρατός κα-τέλαβε την Μπρατισλάβα στις 10 Μαρτίου 1939. Ο Τίσο διέφυγε στην Γερμανία, όπου -με την πα-ρότρυνση των ναζί- κήρυξε την ανεξαρτησία τής Σλοβακίας. Τότε ο Χίτλερ έκανε την κίνηση ματ: κάλεσε στο Βερολίνο τον Χάχα για να υπογράψει διακήρυξημε την οποία ζητούσε γερμανική προστασία στην Βοημία και την Μοραβία! Η υπογραφή τού Χάχαμπήκε το πρωί της 14ης Μαρτίου και το απόγευμα της ίδιας μέρας τα γερμανικά στρατεύματα μπή-καν στην Μοραβία. Ξημερώματα της 15ης Μαρτίου, οι γερμανικές δυνάμεις έμπαιναν στην χώρααπό παντού. Πριν ξυπνήσουν οι Τσέχοι, τα πάντσερ είχαν καταλάβει την Πράγα. Και πάλι δίχως ναπέσει έστω ένας πυροβολισμός. Ο Χίτλερ είχε κάθε λόγο να είναι ευτυχής. Με αποκλειστικό όπλο την διπλωματία, κατάφερε: (α)

με την προσάρτηση της Αυστρίας και της Σουδητίας, να προσθέσει 10 εκατομμύρια υπηκόους καινα ενισχύσει την στρατολογική δεξαμενή του, (β) να εξαφανίσει τον τσεχικό στρατό, έναν απότους πλέον υπολογίσιμους πολεμικούς αντιπάλους του και, ταυτόχρονα, να αποκτήσει τον οπλι-σμό του μέσω του οποίου εξόπλισε τις δικές του δυνάμεις, (γ) να αναλάβει τον έλεγχο του προτε-κτοράτου Βοημίας-Μοραβίας, ιδιοποιούμενος την ισχυρή εξοπλιστική βιομηχανία που υπήρχε ε-κεί, (δ) να "ταπώσει" μια για πάντα τους εσωκομματικούς του αντιπάλους, αναδεικνυόμενος σεαδιαμφισβήτητο Φύρερ και (ε) να αναγκάσει την Δύση να υποκλιθεί στην ευφυΐα του.

Από την πλευρά τους, Άγγλοι και Γάλ-λοι αποδέχτηκαν μοιρολατρικά την δη-μιουργία του γερμανικού προτεκτορά-του Βοημίας-Μοραβίας, παρ' ότι η γερ-μανική εισβολή στην Τσεχία αποτελού-σε κατάφωρη παραβίαση της Συμφωνί-ας του Μονάχου. Τσάμπερλαιν καιΝταλαντιέ αναλώθηκαν σε υποκριτι-κούς πανηγυρισμούς για την διατήρη-ση της ειρήνης. Προφανώς, οι "φωτι-σμένοι ηγέτες" δεν έβλεπαν την τύφλατους... Η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας 1: Εδάφη προσαρτηθέντα στο Γ' Ράιχ (Σουδητία) 2 - 2α: Εδάφη προσαρτηθέντα στην Πολωνία

(2. Τέσσεν - 2α. Λοιπά) 3: Εδάφη προσαρτηθέντα στην Ουγγαρία το

1938 (Νότια Σλοβακία) 4: Εδάφη προσαρτηθέντα στην Ουγγαρία το1939 (Ρουθηνία)

5: Γερμανικό προτεκτοράτο Βοημίας-Μοραβίας 6: Ανεξάρτητο κράτος της Σλοβακίας

http://1.bp.blogspot.com/-M9I6EVEBJrI/UZzUaQBu76I/AAAAAAAAAyI/dJrTHc2DEpw/s1600/%CE%A4%CF%83%CE%B5%CF%87%CE%BF%CF%83%CE%BB%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CE%BA%CE%AF%CE%B1+1938.JPG



13. Σύνορα της πλάκας Με όσα έχουμε πει ίσαμε τώρα αλλά και με όσα θα προσθέσουμε σήμερα, ακόμη και ο πλέον ανυ-ποψίαστος αναγνώστης πρέπει να καταλαβαίνει πόσα λάθη έγιναν κατά την σύναψη των συνθη-κών με τις οποίες τερματίστηκε ο Α' Π.Π. Οι πιο προχωρημένοι ιστορικοί αναλυτές δεν κάνουνκαν λόγο για δυο παγκόσμιους πολέμους και, βεβαίως, δεν αναφέρονται σε "μεσοπόλεμο". Γι' αυ-τούς υπάρχει μόνο "Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914-1945", ενώ ο μεσοπόλεμος δεν ήταν παρά μια ανα-κωχή. Μερικά από τα τεράστια λάθη έχουν να κάνουν με όσα ανέφερε ο Κέυνς (βλ. " ...- 4. Οι συν-θήκες του Α' Π.Π." ), αναφερόμενος στην εξαθλίωση που επιφύλαξαν οι νικητές για τους ηττημέ-νους.Στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε σε μια άλλη κατηγορία εγκληματικών λαθών: στηνανάδειξη των "διάδοχων κρατών" και στην χάραξη των νέων συνόρων. Ας επαναλάβουμε, λοιπόν,όσα έχουμε ήδη θίξει σχετικά κι ας τα συμπληρώσουμε. Είδαμε την ταπείνωση που υπέστη η Γερμανία με την αποκοπή των δυτικών -νοτιοδυτικών περιο-

χών της και το πώς ο Χίτλερ ανακατέλαβε την Ρηνανία. Όμως, μεγαλύτερη ταπείνωση για τουςΓερμανούς ήταν ο διαχωρισμός της Ανατολικής Πρωσίας από το υπόλοιπο Ράιχ, με την χάραξη του"πολωνικού διαδρόμου" (ή "διαδρόμου Νταντσίχ"), μέσω του οποίου δινόταν στην νεοσύστατηΠολωνία διέξοδος στην Βαλτική. Όμως, εκτός από την περιοχή τού Νταντσίχ, οι σύμμαχοι "έκλε-βαν" άλλο ένα σημαντικό τμήμα τής Ανατολικής Πρωσίας: την βορειοανατολικότερη επαρχία της,

την οποία οι Γερμανοί αποκαλούσαν Memelland και είχε πρωτεύουσα το Μέμελ. Υποτίθεται ότι η Μεμελάνδη θα έμενε υπό την διοίκηση της Κοινωνίας των Εθνών. Όμως, όταν το1923 η Λιθουανία εισέβαλε στην περιοχή, η ΚτΕ δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να αναγνω-ρίσει το γεγονός ως τετελεσμένο! Οι Λιθουανοί προχώρησαν σ' αυτή την "μαγκιά" για να τονώ-σουν την εθνική τους περηφάνεια, η οποία είχε τρωθεί ταπεινωτικά όταν το 1920 η Πολωνία κατέ-λαβε το Βίλνιους, την ιστορική πρωτεύουσά τους. Μη μπορώντας να τα βάλουν με τους πολωνούς,οι Λιθουανοί τα έβαλαν με την Κοινωνία των Εθνών! Δυστυχώς γι' αυτούς, όμως, η προσπάθεια εκλιθουανισμού τού αμιγώς γερμανικού πληθυσμού τούΜέμελ απέτυχε. Κι όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, οι κάτοικοι της περιοχής ξεσηκώθηκαν κιάρχισαν να ζητούν με ενθουσιασμό την επανένταξή τους στο Ράιχ. Φυσικά, τόσο το Άνσλους όσοκαι η προσάρτηση της Σουδητίας αποτελούσαν σαφή ένδειξη ότι είχε φτάσει η σειρά τους. Πράγ-ματι, τον Οκτώβριο του 1938 ο Χίτλερ ανέθεσε στο πολεμικό του ναυτικό να προετοιμάσει την ε-

πέμβαση σε Νταντσίχ και Μέμελ με την πρώτη ευκαιρία. Ο γερμανός δικτάτορας ήταν σίγουροςότι σύντομα η Πολωνία θα του έδινε την αφορμή. Πού στήριζε την σιγουριά του αυτή ο φύρερ; Αμέσως μετά το Άνσλους, η πλειοψηφία των πολωνών ηγετών επανέφεραν στο τραπέζι ένα από ταπαλιά όνειρα του πολωνικού εθνικισμού: την προσάρτηση της Λιθουανίας στην Πολωνία, ώστε νααναβιώσει η "Μεγάλη Πολωνία", η οποία κατά τον Μεσαίωνα εκτεινόταν από την Βαλτική ως τονΕύξεινο Πόντο. Μόλις οι Γερμανοί μπήκαν στην Πράγα, οι πολωνοί ξεψάρωσαν και δυο μέρες αρ-γότερα (17/3/1939) επέδωσαν τελεσίγραφο στην Λιθουανία, η οποία έπρεπε να αναγνωρίσει τοστάτους κβο στο Βίλνιους, να ανοίξει τα σύνορα (ήταν κλειστά από το 1922) και να δεχτεί την α-νταλλαγή πρεσβευτών. Μέσα σε 48 ώρες, οι αδύναμοι Λιθουανοί δέχτηκαν όλες τις απαιτήσειςτων γειτόνων τους. Για τον συνταγματάρχη Μπεκ, τον πολωνό υπουργό εξωτερικών, ήταν ένας θρίαμβος. Ο Μπεκ πί-

στευε ότι, αφού η Γερμανία μπορούσε να προσαρτήσει την Αυστρία, γιατί να μη μπορεί να κάνειτο ίδιο και η Πολωνία με την Λιθουανία; Μόνο που ο Μπεκ παρέβλεψε κάτι σημαντικό: ανάμεσαστα δυο κακά (Γερμανία-Πολωνία), οι Λιθουανοί φοβόντουσαν κυρίως την Πολωνία, η οποία ήθελενα τους απορροφήσει τελείως. Στο κάτω-κάτω, οι Γερμανοί διεκδικούσαν μόνο το Μέμελ. Οπότε,τί θα έκανε ο πολωνός συνταγματάρχης αν έμπαινε κι ο Χίτλερ στο παιχνίδι; Και σιγά που δεν θα έμπαινε! Στις 17 Μαρτίου επιδόθηκε το πολωνικό τελεσίγραφο και στις 19 τοέκαναν δεκτό οι Λιθουανοί; Ε, λοιπόν, στις 20 του μηνός, το Ράιχ απαίτησε από την Λιθουανία τηνπαράδοση του Μέμελ! Ανακουφισμένοι οι Λιθουανοί δέχτηκαν αμέσως. Στις 23, γερμανικά πολε-μικά πλοία αποβίβασαν τα πληρώματά τους στο Μέμελ και, λίγο αργότερα, επισκέφθηκε την πόληο ίδιος ο Χίτλερ, εν μέσω πανηγυρισμών. Με έναν ακόμη Blumenkreige (λουλουδοπόλεμο), ο γερ-μανός δικτάτορας εδραίωνε ακόμη περισσότερο την θέση του ως φύρερ. Βέβαια, τότε δεν ήξερεότι αυτός ήταν ο τελευταίος του λουλουδοπόλεμος αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση...

Η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας έφερε στον Χίτλερ δυο καινούργιους συμμάχους. Ο ένας ήταν ηΣλοβακία, η οποία είχε προβλήματα με την Ουγγαρία. Τώρα που είχε εκλείψει ο τσεχικός κίνδυ-νος, οι Σλοβάκοι φοβόντουσαν μόνο τους Ούγγρους, που επέμεναν να αποκαλούν την χώρα τους"Άνω Ουγγαρία". Για να επιβιώσουν οι Σλοβάκοι, είχαν απόλυτη ανάγκη την στήριξη της Γερμανί-ας.

http://teddygr.blogspot.gr/2013/05/4.html









Ο δεύτερος καινούργιος σύμμαχος του Ράιχ ήταν η...Ουγγαρία! Παρ' ότι ο Χίτλερ τούς έκοψε τονβήχα με την Σλοβακία, ήταν αυτός που μπήκε στην μέση για να "καθαρίσει" τους ουκρανούς αυ-τονομιστές τής Ρουθηνίας, αποδίδοντας την περιοχή στους Ούγγρους. Μεριά η Ρουθηνία, λοιπόν...μεριά η νότια περιοχή τής Σλοβακίας, όπου έμεναν Μαγυάροι... ε, ας μην είμαστε και πλεονέκτες,έτσι; Στο κάτω-κάτω, αν ο Χίτλερ δεν διέλυε την Τσεχοσλοβακία, τί θα έπαιρνε η Ουγγαρία; Με τα τούτα και με τα κείνα τού Χίτλερ, άνοιξε η όρεξη και του Μουσσολίνι! Αφού το "συνεταιρά-κι" έκανε παιχνίδι στον βορρά, ο Μπενίτο θα μπορούσε να παίξει στον νότο. Κι αν δυτικά η Γαλλίαδεν προσφερόταν για πολλά-πολλά, ανατολικά υπήρχε η Αλβανία (άλλο "διάδοχο κράτος" κι αυτή)

που έμοιαζε μπουκιά κατάλληλη για την μασέλα τού ιταλού δικτάτορα. Καθώς η νεοσύστατη Αλβανία ένοιωθε απειλητικές τις πιέσεις των γειτόνων της (εδώ είναι Βαλ-κάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε...), αναζητούσε έναν ισχυρό προστάτη, ο οποίος θα την βοηθούσε ναεπιβιώσει. Από τα μέσα της δεκαετίας του '20, τον ρόλο του προστάτη τον είχε αναλάβει η Ιταλία.

Όμως, οι όλο και περισσότερες απαιτήσεις του φασιστικού καθεστώτος είχαν αρχίσει να προκα-λούν αντιδράσεις από τους Αλβανούς. Ο Μουσσολίνι ενοχλήθηκε από τις αλβανικές "μαγκιές" καιαποφάσισε να προχωρήσει στην κατάληψη της χώρας, προκειμένου να την προσαρτήσει στην"Νέα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία" που ονειρευόταν να δημιουργήσει (φυσικά, με τον ίδιο στην θέσητού Καίσαρα). Και καθώς ο Χίτλερ ήταν απασχολημένος με την Πολωνία και την Ανατολική Πρωσία, στις 7 Απρι-λίου 1939 ο ιταλικός στρατός αποβιβάστηκε στην Αλβανία, την οποία κατέλαβε σε λίγες ώρες, δί-

χως να συναντήσει σοβαρή αντίσταση. Ο δικτατορίσκος βασιλιάς Αχμέτ Ζόγου διέφυγε στο εξω-τερικό και ο Βίκτωρ Εμμανουήλ, ο βασιλιάς της Ιταλίας, στέφθηκε και βασιλιάς της Αλβανίας (ό-πως είχε στεφθεί πριν λίγα χρόνια και αυτοκράτορας της Αιθιοπίας). Επισήμως, η Αλβανία συνέ-

χισε να υπάρχει ως κράτος εφ' όσον ο Μουσσολίνι δεν την προσάρτησε τελικώς στην Ιταλία, αλλάυπό την ασφυκτική φασιστική διοίκηση δεν ήταν παρά ένα προτεκτοράτο, δίχως περιθώριο ο-ποιασδήποτε αυτόνομης παρουσίας. Για τους "δημοκράτες" τής Δύσης, όλη αυτή η εκτράχυνση του φασισμού δεν σήμαινε τίποτε. Συν-θήκες παραβιάζονταν, κράτη διαλύονταν και κάθε έννοια δικαίου και δημοκρατίας ξεσκιζόταναλλά κανένας από τους "θεματοφύλακες της ειρήνης", Άγγλους, Γάλλους ή πολιτειακούς, δεν έ-βλεπε κάτι κακό σ' όλα τούτα. Όσο ο φασισμός σεβόταν τα αλισβερίσια του με την Δύση κι όσο υ-πηρετούσε πιστά την αντιμαρξιστική του αποστολή, δεν υπήρχε λόγος να του εναντιωθεί κανείς... Λίγο πιο πάνω αποκάλεσα "συνεταιράκια" τον Μουσσολίνι και τον Χίτλερ. Ο "συνεταιρισμός" τους

έχει νομιμοποιηθεί με την ιταλογερμανική συμφωνία τής 25/10/1936, η οποία είχε ως θέμα της τονδιαχωρισμό των σφαιρών οικονομικής επιρροής των δυο χωρών τόσο στα Βαλκάνια όσο και στιςπαραδουνάβιες χώρες και η οποία απετέλεσε την ιδρυτική πράξη τού Άξονα Ρώμης - Βερολίνου.Αυτός ο "συνεταιρισμός" θα επιβεβαιωνόταν και θα διευρυνόταν στις 21 Μαΐου 1939, με την υπο-γραφή τής "Χαλύβδινης Συμφωνίας", για την οποία θα μιλήσουμε στο επόμενο σημείωμα.

14. Τα φίδια ζώνουν την Δύση Βρισκόμαστε στον Απρίλιο του 1939. Παρά το γερμανοπολωνικό σύμφωνο του 1934, οι συνεχείςδιακηρύξεις τού Χίτλερ περί "ζωτικού χώρου" καθιστούν σαφές ότι δεν θ' αργήσει η στιγμή που ογερμανός δικτάτορας θα στραφεί κατά της Πολωνίας. Ξαφνικά, η δυτική διπλωματία αρχίζει να

ανησυχεί. Όμως, δεν ανησυχεί για την τύχη της Πολωνίας. Κάθε άλλο. Ανησυχεί μήπως οι Γερμα-νοί "τα βρουν" με τους σοβιετικούς! Πράγματι, η Δύση αφ' ενός μεν γνωρίζει καλά ότι οι σοβιετικοί έχουν προβλήματα με την γερμα-νόφιλη Φινλανδία, για την οποία όμως ο Χίτλερ δεν πολυσκοτίζεται, αφ' ετέρου δε θεωρεί σχεδόνσίγουρο πως η Μόσχα δεν θα έλεγε όχι αν προσεταιριζόταν κάποιες βαλτικές δημοκρατίες, όπουυπάρχει σημαντικότατο κομμουνιστικό στοιχείο. Βρετανοί και Γάλλοι, λοιπόν, εκτιμούν ότι Χίτλερκαι Στάλιν θα μπορούσαν να βρουν (τουλάχιστον προσωρινά) πεδίο συνεννόησης και να μοιρά-σουν την ανατολική Ευρώπη με τρόπο που να ικανοποιεί και τους δυο. Για παράδειγμα, ο Χίτλερθα μπορούσε να επιτρέψει την κυριαρχία της ΕΣΣΔ στην ανατολική Σκανδιναβία (ακόμη και σταβαλτικά εδάφη που διεκδικούν οι Φινλανδοί) ενώ ο Στάλιν θα μπορούσε να επιτρέψει στην Γερμα-νία να βρει δίοδο προς τον Εύξεινο Πόντο και τα ρουμανικά πετρέλαια. Έτσι, στις 31 Μαρτίου,Βρετανία και Γαλλία εγγυήθηκαν -με δημόσια συμφωνία- την βοήθειά τους στην Πολωνία, σε πε-

ρίπτωση που η χώρα δεχόταν επίθεση. Λίγες μέρες αργότερα, το ίδιο "δίδυμο" πρόσφερε ανάλογεςεγγυήσεις στην Ρουμανία (η οποία είχε διενέξεις με την Ουγγαρία) αλλά και στην Ελλάδα (την ο-ποία ορεγόταν η Ιταλία). Το αφτί τού Χίτλερ ίδρωσε τόσο πολύ μ' αυτή την συμφωνία ώστε μόλις τρεις μέρες αργότερα, στις3 Απριλίου 1939, παρουσίασε στους επιτελείς του την Λευκή Εκδοχή (Fallweiss), κωδική ονομασία



τού σχεδίου εκστρατείας κατά της Πολωνίας. Ουδείς αξιωματικός τόλμησε να εναντιωθεί στο σχέ-διο αυτό, όχι μόνο επειδή είχαν καταπιεί την γλώσσα τους μετά τις απανωτές επιτυχίες του φύρεραλλά και επειδή οι περισσότεροι απ' αυτούς είχαν πρωσική καταγωγή, άρα μισούσαν τους πολω-νούς. Βρετανοί και Γάλλοι ήταν σχεδόν βέβαιοι ότι οι δημόσιες δηλώσεις τους για συμπαράσταση σεΠολωνία, Ρουμανία και Ελλάδα θα προβλημάτιζαν τους Γερμανούς. Πολύ περισσότερο, επειδή οιΗΠΑ είχαν ήδη πολλαπλασιάσει τις δηλώσεις συμπάθειάς τους προς Αγγλία, Γαλλία και Πολωνία,ενώ αρνούνταν να αναγνωρίσουν το προτεκτοράτο Βοημίας-Μοραβίας. Μάλιστα δε, στις 15 Απρι-

λίου, ο Ρούζβελτ απευθύνθηκε δημοσίως σε Χίτλερ και Μουσσολίνι, απαιτώντας από τους δυο φα-σίστες δικτάτορες να δώσουν εγγυήσεις ότι στο μέλλον δεν θα επετίθεντο κατά -ούτε λίγο, ούτεπολύ- 31 συγκεκριμένων χωρών. Φυσικά, οι δυο δικτάτορες έγραψαν τις απαιτήσεις τού Ρούζβελτεκεί που δεν πιάνει μελάνι. Εδώ, αξίζει να κάνουμε ένα διάλειμμα για να δώσουμε μερικές εξηγήσεις. Από τον Ιανουάριο του1939, ο Ρούζβελτ είχε ζητήσει από το Κογκρέσο την έγκριση πιστώσεων για να ξεκινήσει ο επανε-ξοπλισμός τής χώρας. Βλέπετε, οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να ανακάμψουν από το κραχ τού 1929 και ηαύξηση των δημοσίων δαπανών για εξοπλισμούς αποτελούσε έναν καλό τρόπο για να πάρει μπροςη πολιτειακή οικονομία. Όμως, οι χώρες του Συμφώνου Αντικομιντέρν (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνί-α), μαζί με τους συμμάχους και τους δορυφόρους τους, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια πα-γκόσμια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών, η οποία θα έπληττε καίρια τα οικονομικά συμφέροντα τωνΗΠΑ. Όπως έγραψε και ο πρέσβης Γκρου, "πρόκειται για μια ομάδα κρατών που ζητά να ανατρέ-ψει το στάτους κβο (...) είναι οι φτωχοί εναντίον των πλουσίων (...) ο αντικομμουνισμός τους είναιαπλώς το λάβαρο κάτω από το οποίο συσπειρώνονται". Υπ' αυτό το πρίσμα, Βρετανία και Γαλλίαμπορούσαν βάσιμα να ελπίζουν σε βοήθεια των ΗΠΑ, αν χρειαζόταν να ελέγξουν τον Χίτλερ. Τέ-λος του διαλείμματος.Το παιχνίδι στην διπλωματική σκακιέρα άρχισε να χοντραίνει. Μια γαλλοβρετανική αποστολήπήγε στην Μόσχα, με εμφανή σκοπό να ξεκινήσει συζητήσεις για πιθανή συμφωνία με τους σοβιε-τικούς και με αφανή να καθυστερήσει κάθε πιθανή επαφή του Στάλιν με τον Χίτλερ (η "ψιλοκου-βεντούλα" θα διαρκούσε μέχρι τον Ιούνιο και, φυσικά, δεν επρόκειτο να καταλήξει πουθενά). Τηνίδια ώρα, ο Χίτλερ, εμφανώς θυμωμένος αλλά και θέλοντας να δείξει την αποφασιστικότητά του,κατήγγειλε δημοσίως τόσο το σύμφωνο μη επίθεσης τού 1934 με την Πολωνία όσο και την αγγλο-γερμανική ναυτική συμφωνία (AGNA) του 1935. Κυρίως, όμως, προχώρησε στην τροποποίηση της

απλής συνεργασίας Γερμανίας-Ιταλίας (δηλαδή, του Άξονα Βερολίνου-Ρώμης) σε στρατιωτικήσυμμαχία, διά της υπογραφής τής περίφημης Χαλύβδινης Συμφωνίας. Στις αρχές Μαΐου 1939, λοιπόν, ο γερμανός υπουργός εξωτερικών Γιοακίμ φον Ρίμπεντροπ πήγεστο Κόμο τής Ιταλίας, για να προετοιμάσει από κοινού με τον ιταλό ομόλογό του, τον κόμη Γκαλε-άτσο Τσιάνο, το κείμενο της επικείμενης συμφωνίας. Τελικά, η συμφωνία υπεγράφη μεταξύ τωνδυο υπουργών στο Βερολίνο στις 22 Μαΐου και ονομάστηκε "Χαλύβδινη Συμφωνία" (γερμ.:Stahlpakt, ιταλ.: Patto d' Acciaio) επειδή για την υπογραφή της χρησιμοποιήθηκαν δυο ατσάλινεςπέννες, οι οποίες κατασκευάστηκαν ειδικά για την περίσταση. Μεταξύ άλλων, η Συμφωνία προέ-βλεπε ότι (α) σε περίπτωση που κάποιο από τα συμβαλλόμενα μέρη εμπλεκόταν σε πόλεμο, το άλ-λο έπρεπε να προστρέξει σε βοήθειά του με όλες του τις δυνάμεις και (β) σε περίπτωση πολεμικήςεμπλοκής, κανένα από τα δυο μέρη δεν θα υπέγραφε επί μέρους ανακωχή. Λεπτομέρεια: Λίγο πιο πάνω είδαμε ότι τον Απρίλιο του 1939 Βρετανία και Γαλλία πρόσφεραν εγ-γυήσεις για βοήθεια στην Ρουμανία, σε περίπτωση που η χώρα δεχόταν επίθεση από δυνάμεις τούΆξονα. Τελικά, έναν χρόνο αργότερα κι ενώ είχε ήδη ξεσπάσει ο πόλεμος, η Ρουμανία θα συνυπέ-γραφε την Χαλύβδινη Συμφωνία. Βέβαια, τότε η πολιτική κατάσταση στην χώρα είχε ανατραπείκαι στην ηγεσία της βρισκόταν ο πραξικοπηματίας στρατηγός Ίον Αντονέσκου, μέγας θαυμαστήςτού Χίτλερ. Είπαμε πρωτύτερα ότι εκείνο για το οποίο κυρίως ανησυχούσε η Δύση, ήταν μήπως η Γερμανίακαι η ΕΣΣΔ βρουν κοινό πεδίο συνεννόησης. Διάβολε, αυτοί είχαν επιτρέψει το θέριεμα της Γερ-μανίας και την θυσία ολόκληρων λαών για πάρτη της, με την προοπτική ότι ο Χίτλερ θα τα έβαζεμε τους κομμουνιστές. Αν, τελικά, κατέληγε σε συνεννόηση μαζί τους, τί στα κομμάτια θα έκανετόση δύναμη που είχε συγκεντρώσει; Ξαφνικά, Τσάμπερλαιν και Νταλαντιέ άρχισαν να νοιώθουν ένα περίεργο μυρμήγκιασμα και κάτι

φίδια να τους ζώνουν...



15. Το χαμόγελο του Στάλιν Ακούγεται περίεργο αλλά εκείνη την άνοιξη του 1939 μύριζε μπαρούτι απ' άκρη σ' άκρη στην Ευ-ρώπη, παρ' όλες τις συνθήκες που είχαν υπογραφεί, εξακολουθούσαν να υπογράφονται ή γίνο-νταν συζητήσεις προκειμένου να υπογραφούν. Ήδη έχουμε αναφερθεί σ' ένα σωρό από δαύτεςαλλά μπορούμε να προσθέσουμε επί πλέον: την κοινή δήλωση Χίτλερ-Τσάμπερλαιν μερί αμοιβαίας μη επίθεσης, η οποία υπεγράφη τον

Σεπτέμβριο του 1938, στο περιθώριο των συζητήσεων που κατέληξαν στην Συμφωνία του Μο-νάχου,

την αντίστοιχη γαλλογερμανική δήλωση, που υπέγραψαν οι υπουργοί εξωτερικών Μπονναίκαι Ρίμπεντροπ στις 6 Δεκεμβρίου 1938,

τις διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1938 και συνεχίστηκαντον Μάρτιο του 1939, με σκοπό την υπογραφή πλατιάς αγγλογερμανικής συμφωνίας πάνω σεοικονομικά, εδαφικά και αποικιακά ζητήματα (η Αγγλία ήταν διατεθειμένη να επιστρέψειστην Γερμανία τις αποικίες που της είχε αποσπάσει με την Συνθήκη των Βερσαλλιών),

τα σύμφωνα μη επίθεσης που πρότεινε ο Χίτλερ προς όλες τις χώρες τής Σκανδιναβικής χερ-σονήσου και της Βαλτικής, τον Απρίλιο του 1939.

Η ναζιστική διπλωματία δεν έπαυε να διακηρύσσει, σε Ευρώπη και ΗΠΑ, ότι στόχος τού Ράιχ ήτανη εδραίωση ενός ευρωπαϊκού δόγματος Μονρόε: η Ευρώπη για τους ευρωπαίους. Το θέμα είναι

ότι δεν μπορούσε να πείσει κανέναν. Όλοι γνώριζαν ότι στο δόγμα Μονρόε, η φράση "η Αμερικήγια τους Αμερικανούς" κάλυπτε την πρακτική "η Αμερική για τους πολιτειακούς". Έτσι, όλοι φο-βόντουσαν ότι η ευρωπαϊκή εκδοχή αυτού του δόγματος θα σήμαινε, πολύ απλά, "η Ευρώπη γιατους Γερμανούς".Στην Μόσχα, ο δαιμόνιος (σ.σ.: επιμένω στον χαρακτηρισμό!) Στάλιν και το επιτελείο του είχαναπόλυτη επίγνωση της κατάστασης. Κι όπως φάνηκε από τις εξελίξεις, ήταν οι μόνοι που καταλά-βαιναν ακριβώς τι συμβαίνει και πού πάει το πράγμα. Η σοβιετική ηγεσία ήξερε από την αρχή ότιη εμφάνιση και η ενδυνάμωση του φασισμού, η ενίσχυση του Χίτλερ και όλο το παιγνίδι με τιςσυμμαχίες και τις συμφωνίες είχαν ως κύριο στόχο την συντονισμένη επίθεση των ιμπεριαλιστι-κών χωρών κατά της ΕΣΣΔ. Αυτό που δεν καταλάβαιναν (ή υποτίθεται ότι δεν καταλάβαιναν) οιδυτικοί, το είχε καταγράψει και ερμηνεύσει η μαρξιστική θεωρία πολύ καιρό πριν: σύμφωνα μετον μαρξισμό-λενινισμό, η σύγκρουση των καπιταλιστικών-ιμπεριαλιστικών κρατών μεταξύ τους

είναι αναπόφευκτη, λόγω των ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών, που διογκώ-νονται μέχρις εκρήξεως κάθε φορά που ξεσπούν οι περιοδικές κρίσεις τού καπιταλισμού. Αυτόείχε γίνει κατά τον Α' Π.Π. κι αυτό επρόκειτο να ξαναγίνει πολύ σύντομα. Πολύ σωστά, οι σοβιετικοί εκτίμησαν ότι όλα όσα είχαν κάνει οι δυτικοί κατά τα τελευταία χρόνια,από την παθητική αποδοχή τής ανακατάληψης της Ρηνανίας μέχρι την Συμφωνία του Μονάχου,αποτελούσαν παραμέτρους ενός συνολικού σχεδίου, το οποίο αποσκοπούσε στο να κατευθύνειτον γερμανικό επεκτατισμό προς ανατολάς και να οδηγήσει σε εξοντωτική πολεμική εμπλοκή τηνΓερμανία με την ΕΣΣΔ. Φυσικά, σ' αυτή την εμπλοκή η Δύση θα τηρούσε θέση παρατηρητή και θαπερίμενε να ξαναπαιχτεί το φινάλε τού Α' Π.Π., όταν οι αποκαμωμένες Γερμανία και Ρωσία κατέ-ληγαν στον ρόλο τού "κράτους-παρία". Η χειρότερη εξέλιξη που φοβόντουσαν οι σοβιετικοί ήταν να γίνουν όλα τούτα με γενικότερη συ-

νεννόηση όλων των καπιταλιστικών χωρών (της Ιαπωνίας συμπεριλαμβανομένης), ώστε η χώρατους να δεχτεί ταυτόχρονα χτυπήματα στα δυτικά και στα ανατολικά της σύνορα. Θα επρόκειτοόντως περί εφιαλτικής εξέλιξης, αφού η ΕΣΣΔ θα ήταν υποχρεωμένη να πολεμήσει δίχως συμμά-

χους. Τότε ήταν που ο Στάλιν συνέλαβε ένα σατανικό σχέδιο, το οποίο θα έκανε τους δυτικούς να βγά-λουν σπυράκια: θα έκανε την Δύση να φοβηθεί πως η γερμανική πολεμική μηχανή θα μπορούσενα στραφεί κατά πάνω τους! Δεν είμαστε μόνο εμείς που διαπιστώσαμε στο προηγούμενο σημείω-μά μας ότι "εκείνο για το οποίο κυρίως ανησυχούσε η Δύση, ήταν μήπως η Γερμανία και η ΕΣΣΔβρουν κοινό πεδίο συνεννόησης" και αναρωτηθήκαμε για το τι θα έκανε τις δυνάμεις του ο Χίτλεραν κατέληγε σε συμφωνία με τους κομμουνιστές. Τις ίδιες διαπιστώσεις έκανε και το σοβιετικόεπιτελείο. Επί τέλους, αυτός ο ατελείωτος Απρίλιος του 1939 πλησιάζει στο τέλος του. Από την Μόσχα ανα-

χωρεί για Βερολίνο μια εμπορική αντιπροσωπεία, προκειμένου να διαπραγματευτεί με τους Γερ-μανούς μια σειρά οικονομικών συνεργασιών. Όμως, τα μέλη αυτής της αντιπροσωπείας έχουν πά-ρει και την εντολή να βολιδοσκοπήσουν τους Γερμανούς σχετικά με την πιθανότητα επιτυχίαςμιας πολιτικής συμφωνίας πολύ μεγαλύτερης εμβέλειας.



Λίγες μέρες αργότερα, ο Στάλιν παίρνει ένα μονολεκτικό τηλεγράφημα από το Βερολίνο:одобрено. Έχει κάθε λόγο να χαμογελάσει κάτω από το παχύ του μουστάκι. Οι Γερμανοί είχανσυμφωνήσει.

16. Η υπογραφή Είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς πώς είναι δυνατόν να επιδιώκει συμφωνία με την ΕΣΣΔ ο Χίτ-λερ, ο σημαιοφόρος τού παγκόσμιου αντικομμουνισμού, ο άνθρωπος που διεκήρυττε ότι στόχοςτής Γερμανίας είναι η εξασφάλιση "ζωτικού χώρου" προς ανατολάς. Η απάντηση σ' αυτή την απο-ρία είναι απλή: Ο Χίτλερ θέλει όσο τίποτε την επανάκτηση των εδαφών που κάποτε ανήκαν στην Γερμανία καιαπό το 1918 είχαν δοθεί στην Πολωνία. Εκείνη η Πομερανία κι εκείνος ο "διάδρομος Ντάντσυχ"του κάθονται στον λαιμό. Όμως, χρειάζεται και κάτι παραπάνω: διέξοδο στον Εύξεινο Πόντο καιστα πετρέλαια της Ρουμανίας. Αλλά για να φτάσει στην Ρουμανία, πρέπει να καθαρίσει οριστικάμε το πολωνικό αγκάθι. Και το πρόβλημα είναι ότι Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ δεν χάνουν ευκαιρίανα δηλώσουν την στήριξή τους στην Πολωνία. Η άνεση με την οποία η Δύση δήλωνε αυτή την στήριξη, οφειλόταν στην πεποίθηση ότι ο Χίτλερθα φοβόταν να χτυπήσει την Πολωνία επειδή θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να του την πέσουν οιμεν αγγλογάλλοι από τα δυτικά οι δε σοβιετικοί από τα ανατολικά. Πονηρά σκεπτόμενος ο Χίτλερ,

πίστευε ότι μια συμφωνία με την ΕΣΣΔ θα αποθάρρυνε κάθε σκέψη των δυτικών για ένοπλη σύ-γκρουση μαζί του, εφ' όσον η ηρεμία στα ανατολικά θα ήταν εξασφαλισμένη. Έτσι, η Βέρμαχτ θαείχε την ευκαιρία να φτάσει τουλάχιστον μέχρι τον Βιστούλα και ίσως -γιατί όχι;- και στα Καρπά-θια, κάνοντας έναν ακόμη υγιεινό περίπατο, έναν ακόμη blumenkreige (λουλουδοπόλεμο). Μόλις ο Στάλιν ενημερώθηκε για την κατ' αρχάς σύμφωνη γνώμη των Γερμανών, ανασκουμπώθη-κε. Το Κομισαριάτο Εξωτερικών Υποθέσεων (το σοβιετικό υπουργείο εξωτερικών) άλλαξε τελείωςπολιτικό προσανατολισμό: η προσέγγιση με την Δύση ξεχάστηκε κι άρχισαν οι προετοιμασίες γιατην σύναψη της συμφωνίας με την Γερμανία. Παράλληλα, ο κεντρικός σοβιετικός σχεδιασμός έβα-λε μπρος ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, το οποίο μόνο σε μια κομμουνιστική (άρα, κεντρικά σχεδιαζό-μενη) οικονομία θα μπορούσε να υλοποιηθεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα: η βαριά βιο-μηχανία τής χώρας άλλαξε τελείως πλάνα κι άρχισε να παράγει πολεμικό υλικό (όπλα, άρματα, αε-ροπλάνα κλπ), ενώ οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονταν δυτικά τής Μόσχας, άρχισαν

να ξεστήνονται και να μεταφέρονται στις παρυφές των Ουραλίων ή και ακόμη ανατολικότερα. ΗΜόσχα γνώριζε πως καμμιά συμφωνία δεν θα εμπόδιζε τον Χίτλερ να επιτεθεί κατά της ΕΣΣΔ καιπροετοιμαζόταν γι' αυτόν τον πόλεμο. Κι ο Στάλιν δεν ήθελε με τίποτε να πάθει αυτό που έπαθε οτσάρος κατά τον Α' Π.Π., όταν σε κάθε 14 στρατιώτες αντιστοιχούσε μόλις ένα όπλο. Οι Πολωνοί πήραν χαμπάρι ότι κάτι περίεργο συμβαίνει και αλαφιάστηκαν. Ο πρέσβης ΓιούζεφΛίπσκι κάνει μια τελευταία προσπάθεια συνεννόησης με τους Γερμανούς, προτείνοντάς τους συμ-μαχία σε περίπτωση που το Ράιχ θα επιχειρούσε κατά της ΕΣΣΔ. Το Βερολίνο δέχεται, υπό τηνπροϋπόθεση ότι η Πολωνία θα επιστρέψει όλα τα γερμανικά εδάφη τα οποία απέκτησε με τις συν-θήκες τού Α' Π.Π., μια απαίτηση που η πολωνική περηφάνεια δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει δε-κτή. Έτσι, οι ελπίδες των Πολωνών στρέφονται πλέον προς την Αγγλία και την Γαλλία. Τί άλλοτους έμενε να κάνουν, αφού είχαν ήδη απορρίψει από καιρό την σοβιετική πρόταση για συμμαχία

κατά της Γερμανίας; Τελικά, στις 23 Αυγούστου 1939, ο γερμανός υπουργός εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ και οσοβιετικός ομόλογός του Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μολότοφ υπέγραψαν στην Μόσχα, υπό τοβλέμμα του χαμογελαστού Ιωσήφ Στάλιν, το περίφημο Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης,το οποίο έμελλε να περάσει στην ιστορία ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Το τελικό κείμενοείναι απλό: Η Κυβέρνηση του Γερμανικού Ράιχ και η Κυβέρνηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δη-μοκρατιών, με κίνητρο την επιθυμία να ενισχύσουν την υπόθεση της ειρήνης μεταξύ της Γερμανί-ας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, και θεωρώντας ως βάση τις θεμελιώ-δεις ρυθμίσεις της Συμφωνίας Ουδετερότητας στην οποία κατέληξαν τον Απρίλιο του 1926 μεταξύτης Γερμανίας και της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, έχουν καταλήξει στηνακόλουθη συμφωνία:

Άρθρο 1. Τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεσμεύονται να απόσχουν από κάθε πράξη ισχύος, κάθεπράξη επίθεσης και κάθε επίθεση του ενός εναντίον του άλλου, είτε κατά μόνας είτε σε συν-δυασμό με άλλες Δυνάμεις.



Άρθρο 2. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα από τα Συμβαλλόμενα Μέρη γίνει στόχος πολεμικήςενέργειας εκ μέρους τρίτης Δύναμης, το άλλο Συμβαλλόμενο Μέρος κατά κανέναν τρόπο δεν θαπροσφέρει την αρωγή του σε αυτήν την Τρίτη Δύναμη.

Άρθρο 3. Οι Κυβερνήσεις των δύο Συμβαλλομένων Μερών και στο μέλλον θα παραμείνουν σεδιαρκή μεταξύ τους, διά διαβουλεύσεων, ώστε να προσφέρουν αμοιβαία ενημέρωση για ζητή-ματα που αφορούν τα κοινά ενδιαφέροντά τους.

Άρθρο 4. Κανένα από τα δύο Συμβαλλόμενα Μέρη δεν θα συμμετάσχει σε οιαδήποτε ομαδοποί-ηση Δυνάμεων, η οποία στρέφεται αμέσως ή εμμέσως σε βάρος του άλλου Μέρους.

Άρθρο 5. Σε περίπτωση διενέξεων ή διαφωνιών μεταξύ των Συμβαλλομένων Μερών επί ζητη-μάτων του ενός ή του άλλου είδους, και τα δύο Μέρη θα διασαφηνίζουν αυτές τις διενέξεις ήδιαφορές αποκλειστικώς μέσω φιλικής ανταλλαγής γνωμών ή, αν αυτό καταστεί αναγκαίο, μέ-σω επιτροπών διαιτησίας.

Άρθρο 6. Το παρόν Σύμφωνο θα έχει διάρκεια 10 ετών. Υπό τον όρο ότι ένα από τα Συμβαλλό-μενα Μέρη δεν το καταγγείλει ένα έτος προ της εκπνοής του, η περίοδος ισχύος του παρόντοςΣυμφώνου θα ανανεωθεί αυτομάτως για μια νέα περίοδο πέντε ετών.

Άρθρο 7. Το παρόν Σύμφωνο θα επικυρωθεί το συντομότερο. Τα έγγραφα επικυρώσεως θα α-νταλλαγούν στο Βερολίνο. Το Σύμφωνο τίθεται εν ισχύι αμέσως μόλις υπογραφεί.

Είναι γεγονός ότι το Σύμφωνο (ειδικά τα άρθρα 3-6) βγάζει γέλιο καθώς το διαβάζουμε σήμερα.Αλλά και τότε δεν ηχούσε λιγότερο αστείο. Ποιος θα έπαιρνε στα σοβαρά μια συμφωνία ότι ναζίκαι κομμουνιστές για 10 χρόνια π.χ. θα τακτοποιούσαν τις διενέξεις τους με "φιλική ανταλλαγήγνωμών";Ο Στάλιν καταλάβαινε πως η Δύση δεν θα "τσίμπαγε" εύκολα. Έτσι, έβαλε και δεύτερη φάκα: στοεπίσημο Σύμφωνο επισυνάφθηκε και ένα συμπληρωματικό μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο θα έκα-νε τους δυτικούς να νοιώσουν ρίγη αν το μάθαιναν. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν οι σοβιετικές αρχές ήταν να φανούν κάπως..."απρόσεκτες", ώστε αυτό το μυστικό πρωτόκολλο να πέσει στα χέ-ρια των βρετανών κατασκόπων.

Όλα πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο.

17. Το μυστικό πρωτόκολλο Ας δούμε τώρα τι περιελάμβανε το μυστικό πρωτόκολλο, το οποίο επισυνάφθηκε στο κυρίως σώμα

τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Πρώτα-πρώτα, Γερμανοί και σοβιετικοί συμφωνούσαν να χω-ρίσουν την Πολωνία με σύνορο τον ποταμό Βιστούλα. Επίσης, η Γερμανία δεχόταν να παραδώσειστον σοβιετικό έλεγχο την Φινλανδία και τις Βαλτικές Χώρες, πλην της Λιθουανίας. Τέλος, οι γερ-μανικές μειονότητες που βρίσκονταν στην σοβιετική περιοχή (Βαλτική, Μπουκοβίνα, Βεσσαραβίακλπ) θα αποχωρούσαν. Θα έλεγε κανείς ότι αυτό το μυστικό πρωτόκολλο φτιάχτηκε καθ' υπαγόρευση του Στάλιν. Οι Γερ-μανοί δέχονταν, δίχως αντίρρηση, να ανακτήσει η ΕΣΣΔ όλα τα εδάφη που είχαν καταλάβει οι πο-λωνοί το 1920 (δυτική Ουκρανία, δυτική Λευκορωσία κλπ) και όπου κατοικούσαν πάνω από 20εκατομμύρια άνθρωποι. Παράλληλα, η Σοβιετική Ένωση ανακτούσε όλα τα εδάφη τα οποία είχαν

χαθεί για την Ρωσία με την συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί άφηναν"κρεμασμένους" τους Φινλανδούς, οι οποίοι είχαν καταπατήσει αμιγώς ρωσικά εδάφη και ήλπιζαν

πως -με την βοήθεια των Γερμανών- θα ανασύντασσαν την παλιά "Μεγάλη Φινλανδία", που έφτα-νε σχεδόν ως την Κριμαία. Το μυστικό πρωτόκολλο "διέρρευσε" σχεδόν αμέσως και οι αγγλογάλλοι κόντεψαν να πάθουν ε-γκεφαλικό. Τώρα πια δεν ήταν καθόλου βέβαιοι πως ο Χίτλερ θα χτυπούσε την ΕΣΣΔ. Σίγουρα, δενθα την χτυπούσε αμέσως. Αν εξαφάνιζε την Πολωνία και παγίωνε τα ανατολικά του σύνορα στονΒιστούλα, θα στρεφόταν νότια, προς την Ρουμανία. Κι από κει και κάτω, η Μεσόγειος δεν ήτανμακριά και ο κίνδυνος να ταχθεί η Τουρκία στο πλευρό τού Άξονα ήταν μεγάλος (άλλωστε, κατάτον Α' Π.Π. η Τουρκία είχε πολεμήσει στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, κατά της Αντάντ). Οι Βρεττανοί έκαναν την τελευταία προσπάθειά τους να αποτρέψουν το αναπότρεπτο: δυο μέρεςμετά την υπογραφή τού Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, η συμμαχία Λονδίνου-Βαρσοβίας αναβαθ-μίστηκε σε σύμφωνο αμοιβαίας βοήθειας. Ο Χίτλερ δεν πολυσκοτίστηκε. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939,οι γερμανικές δυνάμεις μπήκαν στην Πολωνία. Αυτή η ημέρα θεωρείται (με αρκετή αυθαιρεσία,

πάντως) ως η έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 3 του μηνός η Αγγλία, σύμφωνα προς όσαείχε συνυπογράψει λίγες μέρες πρωτύτερα με την Πολωνία, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανί-ας. Λίγη ώρα αργότερα, το ίδιο έκανε και η Γαλλία. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο πόλεμος που κήρυξαν οι αγγλογάλλοι κατά των Γερμανών είναι λι-γουλάκι...περίεργος: παρά την κήρυξή του, οι σύμμαχοι δεν εκδήλωσαν καμία απολύτως επιχεί-



ρηση κατά της Γερμανίας, επί μήνες! Οι μεν Γάλλοι οχυρώθηκαν στην Γραμμή Μαζινό και περίμε-ναν, οι δε Βρεττανοί αποβιβάστηκαν στην βορειοανατολική Γαλλία και...περίμεναν επίσης. Το μό-νο που έκαναν οι Άγγλοι ήταν να υποκινήσουν την Φινλανδία σε πόλεμο με την ΕΣΣΔ, ενισχύο-ντάς την με πολεμικό υλικό, με στόχο την δημιουργία ενός μετώπου, το οποίο θα απασχολούσε τιςσοβιετικές δυνάμεις (1).Ο Στάλιν δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την στάση αναμονής των δυτικών. Ήξερε πως, αρ-γά ή γρήγορα, οι ναζί θα κινούνταν κατά της Μόσχας και χρειαζόταν επειγόντως το άνοιγμα ενόςμετώπου στο άλλο άκρο τής Ευρώπης. Για να πείσει τους αγγλογάλλους ότι η "συμμαχία" του με

τον Χίτλερ πήγαινε μια χαρά, στις 28 Σεπτεμβρίου τροποποίησε το "μυστικό πρωτόκολλο", επιτρέ-ποντας στην Γερμανία να φτάσει και πέρα από τον Βιστούλα (ως τον ποταμό Μπουγκ) και παίρνο-ντας την Λιθουανία ως αντάλλαγμα. Μ' αυτή την τροποποίηση γινόταν ακόμη πιο καθαρός ο προ-σανατολισμός των γερμανικών δυνάμεων προς τον Εύξεινο Πόντο και την Μεσόγειο. Παρ' όλα αυτά, οι δυτικές δυνάμεις δεν έλεγαν να ξεκουνηθούν. Ακόμη ήλπιζαν ότι ο Χίτλερ θαεπετίθετο κατά της ΕΣΣΔ μόλις ξεκαθάριζε την κατάσταση στην Πολωνία. Εκείνο που δεν είχανυπολογίσει, όμως, ήταν ότι οι Γερμανοί, πριν κινηθούν κατά της Μόσχας, θα ξεκαθάριζαν την κα-τάσταση και στα δυτικά τους. Κάτι που έκαναν τον Μάιο του 1940, συντρίβοντας την Γαλλία καιπετώντας τούς Βρεττανούς στην θάλασσα της Δουνκέρκης. Μέχρι τότε, όμως, η Σοβιετική Ένωσηθα είχε κερδίσει δέκα πολύτιμους μήνες για να προετοιμαστεί. Κάπου εδώ ολοκληρώνουμε μια εκτεταμένη παρουσίαση των ιστορικών δεδομένων που οδήγησανστην υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου, γνωστότερου ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Μπορεί να κουραστήκαμε αρκετά αλλά τώρα πια έχουμε απαντήσεις σε πολλά ερω-τήματα. Μένει να απαντήσουμε σε ένα τελευταίο. Θα το κάνουμε αύριο, γράφοντας τον επίλογο.

18. Επίλογος και συμπεράσματα Κι ενώ ο πόλεμος ξεσπάει, ο Τσάμπερλαιν έχει χάσει τον μπούσουλα. Δεν καταλαβαίνει τι ήταν αυ-τό που πήγε στραβά και, κυρίως, δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Παρά ταύτα και παρά τον καρκίνοπου τον πλήττει, παραμένει στην θέση του. Όμως, όλοι -εντός κι εκτός Βρετανίας- καταλαβαίνουνότι πλησιάζει η ώρα τού Ουίνστον Τσώρτσιλ. Τυπικά, ο Τσώρτσιλ έγινε πρωθυπουργός μόλις οΤσάμπερλαιν παραιτήθηκε με το καζίκι τής Δουνκέρκης (Μάιος 1940), αλλά είχε αναλάβει πολιτι-κές πρωτοβουλίες αμέσως μόλις άρχισε ο πόλεμος.

Ο Τσώρτσιλ είναι ένας μάλλον υπερτιμημένος πολιτικός. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η ξε-ροκεφαλιά του έχει γίνει πρόξενος καταστροφών. Τί να πρωτοθυμηθεί κανείς; Το καταστροφικότου σχέδιο για απόβαση στα Δαρδανέλλια κατά τον Α' Π.Π.; Την άλλη συμμαχική καταστροφή σταΔωδεκάνησα κατά τον Β' Π.Π.; Την ηλίθια επιμονή του να αποβιβαστούν οι σύμμαχοι πρώτα στηνΠελοπόννησο και αργότερα στην νοτιοανατολική Γαλλία αντί στην Νορμανδία; Την εμμονή τουστην διατήρηση της βρετανικής αυτοκρατορίας, όταν όλοι έβλεπαν ότι ο βρετανικός λέων έπνεετα λοίσθια; Τα απανωτά λάθη του τα οποία παρά λίγο να κοστίσουν στους συμμάχους την ΒόρειαΑφρική, κάτι που ίσως να είχε συμβεί αν ο Ρόμμελ δεν ξέμενε από καύσιμα; Την πολύμηνη καθυ-στέρηση στην δημιουργία ενός δυτικού μετώπου, το οποίο θα ανακούφιζε τους σοβιετικούς; Παρ' όλα αυτά, ο Τσώρτσιλ ήταν ο μόνος που αντελήφθη απολύτως το νόημα του Γερμανοσοβιετι-κού Συμφώνου. Κατάλαβε το παιχνίδι τού Στάλιν και από τότε η εκτίμησή του προς τον σοβιετικό

ηγέτη όλο και μεγάλωνε (2

). Όσο κι αν το συμφέρον της Βρετανίας απαιτούσε μια αποδυναμωμένηΕΣΣΔ, ο Τσώρτσιλ δεν άργησε να διαπιστώσει ότι ο προσεταιρισμός των σοβιετικών ήταν πλέον ομόνος τρόπος για να συγκρατηθεί ο εκτός ελέγχου Χίτλερ: αν κάποιος μπορούσε να σταματήσειτην Βέρμαχτ, αυτός ήταν μόνον ο Κόκκινος Στρατός.

Έτσι, λοιπόν, τον Οκτώβριο του 1939 και ενώ ο πόλεμος ήδη μαινόταν, ο Τσώρτσιλ ήρθε σε ανεπί-σημη επαφή με τον Στάλιν, προκειμένου να φτάσουν σε κάποια συνεννόηση. Φυσικά, ο Στάλιν δέ-

χτηκε. Οι συζητήσεις κράτησαν περίπου τρεις μήνες και κατέληξαν σε μια μυστική συμφωνία α- 1 Για την Ιστορία, η Φινλαδία ηττήθηκε και αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει τον Μάρτιο του 1940, χάνοντας οριστικά ταεκτός σκανδιναβικής χερσονήσου εδάφη που είχε κατακτήσει ως τότε. Η παθητική στάση τής Αγγλίας έγινε αφορμή ώστε

χρόνια αργότερα να κατηγορηθεί ο Τσώρτσιλ ως...φιλοσταλινικός! 2 Εκτός από τα καταγεγραμμένα κολακευτικά σχόλια που έκανε κατά καιρούς ο Τσώρτσιλ για τον Στάλιν, κυκλοφορείευρέως ένας "ύμνος", τον οποίο υποτίθεται ότι εκφώνησε ο Τσώρτσιλ στην Βουλή των Λόρδων το 1959, κατά την επέτειο

των 80 χρόνων από την γέννηση του σοβιετικού ηγέτη. Λυπάμαι που ίσως στενοχωρήσω κάποιους αλλά θεωρώ αυτό τοκείμενο πλαστό. Δεν είναι μόνο το ότι δεν μπορώ να το βρω αλλού παρά μόνο στο διαδίκτυο. Κυρίως, είναι ζήτημα λογι-κής: εκτιμώ ότι είναι των απιθάνων απίθανο να συνεδρίασε η Βουλή των Λόρδων για να τιμήσει τα 80 χρόνια από τηνγέννηση του Στάλιν και, μάλιστα, να βγάλει τον πανηγυρικό της ημέρας ο Τσώρτσιλ! Παρά ταύτα, αν κάποιος έχει κατάνου κάποια σοβαρή πηγή, ας μου την γνωστοποιήσει.



νάμεσα στους δυο άνδρες (σ.σ.: υπενθυμίζω ότι ο Τσώρτσιλ δεν έχει γίνει ακόμη πρωθυπουργός),η οποία προέβλεπε συμμαχία Αγγλίας-ΕΣΣΔ ώστε να δημιουργηθούν 4 μέτωπα με την Γερμανία:στις Κάτω Χώρες, στην Δανία, στην Γαλλία και στην ανατολή. Ο Τσώρτσιλ θα αναλάμβανε αφ' ενόςμεν να βάλει στο παιχνίδι ΗΠΑ και Γαλλία αφ' ετέρου δε να προχωρήσει στις απαραίτητες συνεν-νοήσεις με Δανία, Νορβηγία και Σουηδία. Τελικά, το μυστικό αυτό σύμφωνο υπεγράφη από τονΣτάλιν στις 28 Ιανουαρίου 1940 και από τον Τσώρτσιλ στις 8 Φεβρουαρίου. Βέβαια, οι εξελίξεις του πολέμου (εισβολή των Γερμανών σε Δανία και Νορβηγία, άρνηση τωνΗΠΑ να βγουν αμέσως στον πόλεμο, επιμονή της Σουηδίας σε ουδετερότητα κλπ) δεν κατέστησαν

εφικτή την υλοποίηση της συμφωνίας Στάλιν-Τσώρτσιλ. Όμως, η σύναψη αυτής ακριβώς της συμ-φωνίας και, μάλιστα, με πρωτοβουλία ενός ορκισμένου αντικομμουνιστή, ανατρέπει και την πα-ραμικρή ένσταση σχετικά με τον πραγματικό στόχο που είχε το Σύμφωνο Μολότοφ -Ρίμπεντροπκαι με τις αντικειμενικές συνθήκες που οδήγησαν στην σύναψή του. Συνοψίζοντας με δυο λόγια όσα αναφέραμε ως τώρα, μπορούμε να πούμε ότι με την σύναψη τουΓερμανοσοβιετικού Συμφώνου, ο Στάλιν επεδίωκε δυο βασικά πράγματα. Πρώτον, να κερδίσει

χρόνο ώστε να προετοιμαστεί όσο τον δυνατόν καλύτερα για την -θεωρούμενη ως σίγουρη- χιτλε-ρική επίθεση. Και, δεύτερον, να δείξει στην Δύση ότι ο κίνδυνος από την επέλαση του φασισμούδεν αποτελούσε πρόβλημα μόνο για τους κομμουνιστές. Παράλληλα, υπογράφοντας το Σύμφωνο, ο Στάλιν έδωσε στη Δύση δυο μηνύματα. Πρώτον, έδειξεστους δυτικούς πως είχε καταλάβει απολύτως το σχέδιό τους να στρέψουν την Βέρμαχτ κατά τηςΕΣΣΔ. Και, δεύτερον, τους προειδοποίησε (εμμέσως πλην σαφέστατα) ότι η Μόσχα δεν ήταν διατε-θειμένη να σηκώσει μοναχή της το βάρος της απόκρουσης του χιτλερικού κινδύνου. Τελικά, εφ' όσον η Ιστορία γράφεται με γεγονότα και υπό την έννοια ότι και οι κύριες επιδιώξειςεπιτεύχθηκαν και τα μηνύματα έπιασαν τόπο, πρέπει να δεχτούμε ότι το Σύμφωνο Μολότοφ -Ρίμπεντροπ απεδείχθη μοναδική επιτυχία τής σοβιετικής διπλωματίας. Φτάνοντας στο τέλος αυτής της σειράς, πρέπει να απαντήσουμε και στο τελευταίο ερώτημα για τοοποίο κάναμε λόγο χτες. Αφορά μια "εθνικόφρονης" προέλευσης συκοφαντία κατά του ΚΚΕ καιτων κομμουνιστών εν γένει, πως τάχατες αρνήθηκαν να πολεμήσουν κατά την εισβολή τής Βέρ-μαχτ στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Σύμφωνα με την κατηγορία, οι κομμουνιστές αρνήθηκαννα πολεμήσουν τον εισβολέα λόγω του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Βέβαια, η ιστορική αλήθεια αποστομώνει τους πάσης φύσεως συκοφάντες (χουντικούς, χρυσαυγή-τες, ταγματασφαλίτες και λοιπούς ηλίθιους) εφ' όσον δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία κι ούτε ένα

έγγραφο που να συμφωνεί με τα λεγόμενά τους. Ίσα-ίσα που το αντίθετο συμβαίνει. Αλλά πέρα κιαπ' αυτά, τώρα πλέον καταλαβαίνουμε ότι δεν ήταν ποτέ δυνατόν να δώσει η Μόσχα "γραμμή"στους κομμουνιστές να μη πειράξουν τους ναζί. Για να μη τρελλαθούμε, δηλαδή! Και τώρα, ο λόγος σε όσους επιμένουν να μιλούν για "κατάπτυστο" σύμφωνο ανάμεσα σε "μαύροκαι ερυθρό φασισμό". Εμείς ό,τι είχαμε να πούμε, το είπαμε. Καιρός να δούμε και τα δικά τουςστοιχεία. Αν έχουν.

ΕπίμετροΤα κείμενα αυτής της σειράς γράφτηκαν μάλλον αυθόρμητα και δίχως προεργασία ή λογοτεχνικήεπιμέλεια, όμως αυτό δεν μειώνει ούτε θέτει εν αμφιβόλω την εγκυρότητα των στοιχείων που πα-ρατέθηκαν. Φυσικά, επειδή η πραγματική Ιστορία δεν έχει σχέση με προσωπικές εκτιμήσεις, όπουυπάρχουν τέτοιες οφείλονται αποκλειστικά σε μένα. Κι όπως συνηθίζω να λέω προς τους αυστη-ρούς κριτές, κάθε κριτική είναι όχι απλώς δεκτή αλλά και επιβεβλημένη εφ' όσον κατανοεί ότι α-πλώς γράφω στο ιστολόγιό μου και δεν συντάσσω διδακτορική εργασία.

Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ -

Documents

Transcript of Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ -