ΜΑΡΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΥ.2η ΜΕΡΑ ΤΡΑΝΣ ΜΝΗΜΗΣ 2014.

Σας καλωσορίζω κι εγώ και σας ευχαριστούμε όλες και όλους που βρίσκεστε εδώ μαζί μας στη δεύτερη μέρα της διημερίδας μας αφιερωμένης στη Διεθνή Ημέρα Τρανς Μνήμης.

Ευχαριστούμε τον καθέναν και καθεμιά σας ξεχωριστά.

Η Διεθνής Ημέρα Τρανς Μνήμης, ξεκίνησε για πρώτη φορά να τιμάται τον Νοέμβριο του 1999 και είναι μια ημέρα απόδοσης τιμής για τους τρανς ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα ανθρωποκτονιών. Είναι μια μέρα ευαισθητοποίησης για τα εγκλήματα μίσους κατά των τρανς ανθρώπων, φόρου τιμής για να μην ξεχαστεί η ύπαρξη αυτών των ανθρώπων που θα μπορούσαν και να είχαν ξεχαστεί. Η πρώτη διοργάνωση ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και σήμερα πραγματοποιείται σε πολλά μέρη και πόλεις του κόσμου. Η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης έχει διεξαχθεί στο παρελθόν σε περισσότερες από 180 πόλεις και σε περισσότερες από 20 χώρες στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και την Ωκεανία.

Το πρόγραμμα Καταγραφής των Δολοφονιών Τρανς Ανθρώπων του πανευρωπαϊκού δικτύου τρανς οργανώσεων Transgender Europe έχει μέχρι στιγμής καταγράψει τη δολοφονίες 226 τρανς μέσα στους τελευταίους 12 μήνες

Συνολικά, από τον Ιανουάριο του 2008 που ξεκίνησε η καταγραφή μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί οι δολοφονίες 1.612 τρανς ανθρώπων

Άλλα 226 τρανς άτομα που έρχονται να προστεθούν στον θλιβερό κατάλογο των θυμάτων που οφείλουμε να θυμόμαστε, μνημονεύουμε και να τιμούμε.

Τα ανησυχητικά αυτά στοιχεία αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά ότι η ανάγκη για μια άμεση αντίδραση κατά της βίας που δέχονται οι τρανς άνθρωποι είναι επιτακτική και πρέπει να αναζητηθούν πρακτικά οι μηχανισμοί που θα μπορούσαν να προστατεύσουν αυτούς τους ανθρώπους, αλλά παράλληλα να αφυπνιστεί η κοινωνία για τις πολύ σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι, τη μισαλλοδοξίας, τις διακρίσεις, τους αποκλεισμούς και τη βία.

Αυτά είναι τα επίσημα στοιχεία, βέβαια, τα οποία όμως δεν απεικονίζουν την πλήρη αλήθεια. Διότι, αφενός μεν στις περισσότερες χώρες του κόσμου οι τρανς άνθρωποι δεν καταγράφονται σύμφωνα με την πραγματική ταυτότητά τους, αλλά σύμφωνα με το φύλο που καταγράφηκαν κατά τη γέννηση, αφετέρου, δεν υπάρχει καταγραφή σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Επιπλέον, μία ημέρα όπως αυτή δε θα πρέπει να σταθούμε μόνο στα θύματα ανθρωποκτονιών, γιατί σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας της FRA, του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τα Θεμελιώδη Ανθρώπινα Δικαιώματα, που πραγματοποιήθηκε πέρσι σε μεγάλο αριθμός τρανς ανθρώπων στην Ευρώπη (ανάμεσα σ’ αυτές και

1

στην Ελλάδα), το 34% αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει, το 64% δήλωσε ότι υπήρξε αντικείμενο εκφοβισμών, το 73% δήλωσε ότι υπήρξε θύμα παρενοχλήσεων (που κυμαίνεται από λεκτική έως και φυσική βία), ενώ το 21% δήλωσε ότι φοβάται όταν κυκλοφορεί δημόσια.

Προσέξτε, αυτά είναι στοιχεία που προέρχονται από τις χώρες τις Ευρωπαϊκής ηπείρου, στις οποίες υπάρχει μία ελάχιστη προστασία. Μπορούμε να φανταστούμε, λοιπόν, τι συμβαίνει στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, που δεν υπάρχει καμία απολύτως προστασία.

Στην έρευνα αυτή, όπως μπορείτε να φανταστείτε, η χώρα μας βρίσκεται πολύ κάτω απ’ τον μέσο όρο των υπόλοιπων χωρών της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παίρνουμε από την ILGA-Europe, σε διακύμανση από το 1 έως το 10, η Ελλάδα βαθμολογείται με 2.

Είναι φανερό λοιπόν, ότι εδώ πρέπει να σταθούμε με ιδιαίτερη προσοχή, για την αποτελεσματική προστασία των τρανς ανθρώπων, από τις διακρίσεις, το μισαλλόδοξο λόγο, τις επιθέσεις μίσους, τη βία, αλλά και τους πάγιους αποκλεισμούς που αντιμετωπίζουν.

Όπως έχει αναφέρει και τονίσει επανειλημμένως ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης:

Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των τρανς ατόμων σε μεγάλο βαθμό περιφρονείται, δεν δεικνύεται το ενδιαφέρον, παρ’ όλο που τα προβλήματά τους είναι πολύ σοβαρά και συναντώνται μόνο σ’ αυτή την ομάδα.

Επαναλαμβάνω τη φράση του Επιτρόπου: Μόνο σ’ αυτή την ομάδα. Συνεχίζω:

Τα τρανς άτομα αντιμετωπίζουν στο μέγιστο διακρίσεις, μισαλλοδοξία και απερίφραστη βία. Τα βασικά τους ανθρώπινα δικαιώματα καταστρατηγούνται, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, του δικαιώματος στην φυσική τους ακεραιότητα και αξιοπρέπεια, του δικαιώματος στην υγεία.

Ας επικεντρώσουμε λοιπόν στο τι συμβαίνει στην Ελλάδα.

Θα ξεκινήσω απ’ τα πιο κραυγαλέα, από τις επιθέσεις μίσους ή σοβαρά περιστατικά διακρίσεων που έχουμε καταγράψει κατά τρανς ανθρώπων, το 2014.

1ο περιστατικό: την Παρασκευή 17 Ιανουαρίου, παρέα τρανς γυναικών δέχτηκε προσβλητική τρανσφοβική λεκτική επίθεση από ομάδα ατόμων στο κέντρο των Αθηνών στα Εξάρχεια,

2ο περιστατικό: την επόμενη ακριβώς ημέρα Σάββατο 18 Ιανουαρίου, τρανς γυναίκα δέχτηκε στην αρχή λεκτική και στη συνέχεια και σωματική επίθεση από ομάδα ανδρών σε συρμό του μετρό στη στάση «Πανεπιστήμιο». Οι αστυνομικοί που επιλήφθηκαν, μόλις αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για τρανς, προσπάθησαν να την αποθαρρύνουν από το να καταθέσει μήνυση και δεν ενέργησαν ώστε να σταματήσει η επίθεση σε βάρος της.

2

Αντίθετα, οι δράστες εξακολούθησαν ανενόχλητοι, ενώπιον μαρτύρων – περαστικών, την τρανσφοβική τους εξύβριση, ενώ οι μόνες νουθεσίες απευθύνονταν προς το θύμα, προς το οποίο σύστηναν να σταματήσει να διαμαρτύρεται για τα σε βάρος της αδικήματα. Το θύμα ακολούθως μήνυσε τους δράστες και τους αστυνομικούς για τα σε βάρος της αδικήματα, που τελέστηκαν με κίνητρο το μίσος για την ταυτότητα φύλου της. Την αστυνομική προανάκριση διενεργεί το ΤΑ Εξαρχείων, ενώ την υποστήριξη του θύματος ανέλαβε η Δικηγόρος και Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα – Πλειάδες, Ηλέκτρα – Λήδα Κούτρα.

3η καταγραφή: (αυτή αφορά περιστατικό διάκρισης στο χώρο της εργασίας) Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου της 25ης Φεβρουαρίου, αστυνομικός που ενώ έχει κάνει επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου και έχει ήδη αλλάξει με δικαστική απόφαση τα έγγραφά του, τίθεται εν αμφιβόλω η παραμονή στην εργασία του και όπως αναφέρεται: «περιμένει την απόφαση της υπηρεσίας για το εάν θα παραμένει στο Σώμα ή όχι». Το ΣΥΔ έκανε προσφυγή στο Συνήγορο του Πολίτη γι’ αυτό το θέμα.

4η καταγραφή: τις πρώτες πρωινές ώρες της 16ης Ιουλίου, τρανς γυναίκα που επέστρεφε στην οικία της, τήν πλησίασε ο δράστης με το αυτοκίνητό του, η Θεσσαλονίκη, προτείνοντάς της να την μεταφέρει εκείνος. Όταν όμως αυτή αρνήθηκε, αρχικά της άσκησε λεκτική και στη συνέχεια σωματική βία σφίγγοντάς την ασφυκτικά στην περιοχή του λαιμού γρονθοκοπώντας την και εξαναγκάζοντάς την να μπει στο όχημα. Στη συνέχεια την οδήγησε σε ερημική τοποθεσία, την κατέβασε απ’ το όχημα και την μετέφερε σε ένα τοιχίο ύψους ενός μέτρου περίπου και άρχισε να την χτυπάει και να την σέρνει πάνω σε αυτό με αποτέλεσμα να της προκαλέσει εκδορές στην κοιλιακή χώρα, στα πλευρά και στο δεξί της χέρι και αφού την ξανάπιασε απ’ το λαιμό, της έκλεισε το στόμα και την μύτη για να μην μπορεί να φωνάξει για βοήθεια αλλά και να μην μπορεί να αναπνεύσει. Της απέσπασε το χρηματικό ποσό των τριάντα ευρώ, που είχε η τρανς γυναίκα στην τσάντα της, μπήκε στο όχημα του και έφυγε με μεγάλη ταχύτητα από το σημείο, αφήνοντας την αιμόφυρτη στο χώμα σε άθλια κατάσταση. Η τρανς γυναίκα όμως πρόλαβε σε αυτό το χρονικό διάστημα να συγκρατήσει τον αριθμό κυκλοφορίας του οχήματος και αργότερα κατήγγειλε την απόπειρα ανθρωποκτονίας εις βάρος της στο Τμήμα Ασφαλείας της Πλατείας Δημοκρατίας Θεσσαλονίκης. Ο δράστης εντοπίστηκε και συνελήφθη, μετά από άμεση αναζήτηση της αστυνομίας, άμεσα δόθηκε παραγγελία για ιατροδικαστική έκθεση, ενώ η υπηρεσία ασφάλειας διενήργησε προανάκριση. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο δράστης προτού επιτεθεί στη τρανς γυναίκα, είχε πράξει το ίδιο και είχε βιάσει Νιγηριανή αιτούσα άσυλο. Επίσης πρέπει να σημειώσουμε ότι η Εισαγγελέας που προφυλάκισε τον δράστη αναγνώρισε ότι το θύμα, ανήκει σε ευάλωτη κοινωνική ομάδα (εντός παρενθέσεων διεμφυλική γυναίκα), ομάδας που πρέπει να προστατεύεται για λόγους ταυτότητας φύλου. Το σημειώνω γιατί πρέπει να αποδίδουμε όπου πρέπει τα εύσημα.

5η καταγραφή: τον Οκτώβριο του 2014 έρχεται υπόψη μας περίπτωση τρανς άντρα που ενώ είχε περάσει επιτυχώς σε εξετάσεις σχολής θεάτρου, αρνούνται οι υπεύθυνοι να τον εγγράψουν, με τη δικαιολογία ότι πιθανόν η παρουσία του ως τρανς άντρα, πιθανόν, να δημιουργήσει πρόβλημα στους συμμαθητές και στους καθηγητές και καθηγήτριές του.

3

6η καταγραφή: τον ίδιο μήνα έρχεται επίσης υπόψη μας περίπτωση τρανς άντρα που ενώ έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία επαναπροσδιορισμού του φύλου του, έχει αλλάξει εδώ και πολλά χρόνια τα στοιχεία ταυτότητάς του, του αρνούνται να του αλλάξουν προς το σωστό φύλο το πτυχίο του πανεπιστημίου του.

7η καταγραφή: αυτό αποτελεί συνέχεια παλαιότερου περιστατικού τρανς μαθήτριας που τον Δεκέμβριο του 2012, συμμαθητής της αποπειράθηκε να την κάψει ζωντανή. Την είχε περιλούσει με βενζίνη, ενώ έπαιζε με τα σπίρτα δίπλα της. Παράλληλα, ο διευθυντής του σχολείου όχι απλά δεν έκανε απολύτως τίποτε για να αντιμετωπίσει τις απειλές κατά της ζωής της μαθήτριας, αλλά τιμωρούσε εκείνη, αντί τους δράστες των παρενοχλήσεων και των απειλών κατά της ζωής της. Για το θέμα είχαμε κάνει προσφυγή στον Συνήγορο του Πολίτη που είχε αναλάβει θετική δράση και ως αφετηρία αποκατάστασης της εμπιστοσύνης της μαθήτριας στη διεύθυνση του σχολείου, την κάλεσε να αποδεχτεί: α) τη χρήση του ονόματος που η ίδια επιθυμεί στις σχέσεις της με τους συμμαθητές της και τους εκπαιδευτικούς β) τις γυναικείες ενδυματολογικές της προτιμήσεις, εφόσον δεν ξεπερνούν τα όρια ευπρέπειας που ισχύουν για τις υπόλοιπες μαθήτριες και γ) τη χρήση της γυναικείας τουαλέτας. Ενώ όμως αναλήφθηκαν αυτές οι θετικές δράσεις, όπως αποδείχτηκε αργότερα η διεύθυνση του σχολείου δεν εφάρμοσε τις κατευθύνσεις του Συνηγόρου, και η μαθήτρια συνέχισε να γίνεται αποδέκτης ρατσιστικών συμπεριφορών. Παράλληλα, ενώ κανονικά θα έπρεπε (και εφόσον το περιστατικό είχε καταγγελθεί επίσημα) να αναληφθεί δράση από Εισαγγελέα, καθώς εδώ είχαμε περιστατικά απόπειρας ανθρωποκτονίας.

8η καταγραφή: την Παρασκευή 24.10.2014 το απόγευμα, τρανς γυναίκα επιβιβάστηκε σε ταξί σε περιοχή της Αθήνας με κατεύθυνση προς το σπίτι της. Όταν ο οδηγός κατάλαβε ότι πρόκειται για τρανς άτομο, της είπε: «Σκάσε μη μιλάς, κατάλαβα τι είσαι», και συνέχισε φωνάζοντας: «Τι μαλάκας που είμαι να μη σε καταλάβω αμέσως», και συνέχισε ωρυόμενος, ενώ εκείνη δεν είχε προλάβει απ’ τον καταιγισμό των φωνών του να αρθρώσει λέξη: «Τραβέλι – γαμώ το Χριστό σου, σκάσε». Η τρανς γυναίκα τρομοκρατήθηκε καθώς ήταν προφανές ότι η λεκτική επίθεση μίσους και οι χυδαίες ύβρεις του ήταν λόγω της ταυτότητάς φύλου της, και του ζήτησε να την αφήσει να κατέβει. Αυτός εξαγριώθηκε περισσότερο και της απάντησε φωνάζοντας: «Δώσ’ μου τα λεφτά – τα λεφτά σου». Του απάντησε ότι «αν με πας στον προορισμό μου θα σε πληρώσω, αλλά τώρα θέλω να με πας στο κοντινότερο Αστυνομικό Τμήμα». Εκείνος της απάντησε βρίζοντας: «Γαμοτραβέλι, πούστη, θα σε πάω εκεί που σε πήρα, γαμώ την Παναγία σου, πούστη!», χτυπώντας τα χέρια του στο τιμόνι με μίσος και πρόβαλε τις γροθιές του στο πρόσωπό της. Τελικά, την άφησε να κατέβει, και η τρανς γυναίκα βρήκε την ευκαιρία και έφυγε τρέχοντας σε κατάσταση σοκ, αφού πρόλαβε να κρατήσει τα στοιχεία του αυτοκινήτου. Το περιστατικό καταγγέλθηκε την ίδια ημέρα προς το ΣΥΔ, και την επομένη, Σαββάτο 25.10.2014 η τρανς γυναίκα προσήλθε μαζί με εκπρόσωπο του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών και κατέθεσε για το συμβάν στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών, στην Υπηρεσία Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας, έδωσε τα στοιχεία του αυτοκινήτου (τύπο, αριθμό κυκλοφορίας) και ζήτησε τη ποινική δίωξη του δράστη για εξύβριση έργω και λόγω, απειλή, παράνομη βία,

4

παράνομη κατακράτηση, απόπειρα ληστείας, όλα με το κίνητρο του μίσους λόγω της ταυτότητας φύλου του θύματος

9o περιστατικό: Καταγγελία τρανς γυναίκας στη Θεσσαλονίκη, που το ΣΥΔ έλαβε και έχει κάνει έγγραφη καταγγελία στην Υπηρεσία Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας της Θεσσαλονίκης για συνεχείς απειλές και παρενοχλήσεις που δέχεται τρανς γυναίκα στη Θεσσαλονίκη, που σε μία περίπτωση έφτασε στον τραυματισμό με πέτρα οικείου της προσώπου.

10ο περιστατικό: καταγγελία μάρτυρα επίθεσης κατά τρανς γυναίκας στη Πυλαία της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, δύο άτομα που είχαν περιβολή με μπλουζάκια της Χρυσής Αυγής επιτέθηκαν στην τρανς γυναίκα και τη κτύπησαν, ενώ ο ίδιος που πρόστρεξε να τη βοηθήσει κτυπήθηκε από τους δύο άντρες.

Αυτά είναι τα περιστατικά που επίσημα μας έχουν καταγγελθεί. Όπως καταλαβαίνετε πιθανότατα υπάρχουν πολύ περισσότερα που τα θύματα φοβούνται και δεν καταγγέλλουν.

Ανάμεσα σ’ αυτά τα περιστατικά κατά τρανς ατόμων, βέβαια, οι LGBT οργανώσεις κατέγραψαν πάνω από δέκα επιθέσεις κατά γκέι και λεσβιών, με πιο γνωστές την τελευταία επίθεση κατά δύο γκέι αντρών στη Πλατεία Βαρνάβα στο Παγκράτι, άλλη επίθεση αστυνομικών κατά γκέι αντρών στην Αθήνα, άλλη μία κατά ζευγαριού γυναικών στο Θησείο, αλλά και στη Θεσσαλονίκη.

Έχουμε, δηλαδή, αυξανόμενες ρατσιστικές επιθέσεις κατά τρανς ατόμων (10 όπως σας ανέφερα μέσα στο 2014 μόνο), αλλά και αρκετές κατά γκέι ή λεσβιών.

Είναι πλέον φανερό, ότι η Πολιτεία πρέπει να σκύψει πάνω στο πρόβλημα που αποκτά ιδιαίτερες διαστάσεις και να αντιμετωπίσει με σοβαρό τρόπο πρακτικά την βία κατά των τρανς ανθρώπων.

Αναγνωρίζουμε θετικά βήματα που έχουν γίνει μέσω της ονομαζόμενης αντιρατσιστικής νομοθεσίας, με τη προσθήκη της ταυτότητας φύλου τόσο για την υποκίνηση σε βία ή μίσος, όσο και με τη προσθήκη της ταυτότητας φύλου στο Άρθρο 79 του Ποινικού Κώδικα που τον Σεπτέμβριο αναθεωρήθηκε με πολύ πιο υψηλές ποινές με το 81Α του Π.Κ. για την επιμέτρηση της ποινής όταν υπάρχει ρατσιστικό κίνητρο λόγω ταυτότητας φύλου.

Εδώ, όμως πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα. Κι αυτά τα έχουμε επισημάνει κατ’ επανάληψη προς την Πολιτεία: α) την προστασία των θυμάτων ρατσιστικής βίας και για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, β) με την αναθεώρηση του Προεδρικού Διατάγματος για τη σύσταση των Γραφείων της Αστυνομίας κατά της Ρατσιστικής Βίας και τη προσθήκη τους σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου (όπως πληροφορηθήκαμε σε απάντηση ερώτησης που τέθηκε στον κύριο Κικίλια, δήλωσε ότι έχουν δοθεί κατευθύνσεις να ερευνώνται τα εγκλήματα με ρατσιστικό κίνητρο και για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου και πράγματι αυτό το

5

διαπιστώσαμε όταν απευθυνθήκαμε, όμως διαπιστώσαμε επίσης στην πράξη ότι πολλές φορές προσπαθούν να αποθαρρύνουν τα θύματα να κάνουν την καταγγελία και αυτό το θεωρούμε απαράδεκτο, τα θύματα ρατσισμού τουναντίον πρέπει να ενθαρρύνονται, αυτός είναι ο ρόλος αυτών των γραφείων).

Εκτός όμως αυτών των δύο, αγαπητές φίλες και φίλοι, πρέπει να αναμορφωθεί η νομοθεσία κατά των διακρίσεων. Η νομοθεσία απαγόρευσης κατά των διακρίσεων (3304/2005) με τη προσθήκη της ταυτότητας φύλου στο σχετικό κεφάλαιο μαζί με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, καθώς οι νομοθεσίες κατά των διακρίσεων λόγω φύλου, και αναφέρομαι στον 3896/2010 όπου πρέπει να υπάρξει σαφής αναφορά σε διακρίσεις για λόγους ταυτότητας φύλου (και όχι όπως στρεβλά αναφέρεται σε «αλλαγή φύλου», ώστε να προστατεύονται όλοι οι τρανς άνθρωποι είτε σχετίζονται με επαναπροσδιορισμό φύλου είτε όχι), καθώς και Νόμος 3769/2009 που αναφέρεται στις διακρίσεις λόγω φύλου στη παροχή υπηρεσιών. Ιδιαίτερα οι νομοθεσίες κατά των διακρίσεων λόγω φύλου είναι απαραίτητο να επικαιροποιηθούν με σαφή αναφορά της ταυτότητας φύλου, και σ’ αυτό συνηγορεί αφενός μεν σχετικά απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (η n P. v. S. κατά Ηνωμένου Βασιλείου που αναγνώρισε ότι οι διακρίσεις για λόγους ταυτότητας φύλου εμπίπτουν στις διακρίσεις λόγω φύλου), καθώς κοινή απόφαση του Συμβουλίου και της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2004 που αναφέρει ότι: «Σύμφωνα με το άρθρο 3 (λόγω φύλου δηλαδή) και την εφαρμογή του στους τρανς ανθρώπους, η Επιτροπή και το Συμβούλιο ανακαλεί την απόφαση που σας ανέφερα και επαναβεβαιώνει ότι στις διακρίσεις λόγω φύλου δεν πρέπει μόνο να εκλαμβάνεται απλοποιητικά αν ένα πρόσωπο ανήκει στο ένα ή το άλλο φύλο, αλλά και οι περιπτώσεις που σχετίζονται με τον επαναπροσδιορισμό ενός προσώπου). Δηλαδή και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και τα θεσμικά όργανα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συνηγορούν ότι οι νομοθεσίες απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω φύλου πρέπει να έχουν εφαρμογή και για τους τρανς ανθρώπους, δηλαδή λόγω ταυτότητας φύλου.

Συνεπώς είναι απαραίτητη για λόγους ακολουθίας με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο η αναμόρφωση των νομοθεσιών κατά των διακρίσεων, τόσο για λόγους φύλου (δηλ. 3896 και 3769), πρώτιστα, όσο και της οριζόντιας απαγόρευσης των διακρίσεων (3304).

Το σοβαρότερο πρόβλημα όμως που αντιμετωπίζει η τρανς κοινότητα όμως, αγαπητές φίλες και φίλοι, και αυτό αφορά ιδιαίτερα την ομάδα των τρανς ανθρώπων που για τους οποιουσδήποτε λόγους (είτε δεν μπορούν είτε δεν επιθυμούν) δεν έχουν κάνει ολική μη αναστρέψιμη χειρουργική επέμβαση επαναπροσδιορισμού, διότι σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία Ν. 344/1976, δεν έχουν τη δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων τους ώστε η ταυτότητα φύλου τους που απεικονίζεται στην εξωτερική εμφάνιση να συνάδει με τα έγγραφα ταυτοποίησης (ταυτότητα, διαβατήριο, δίπλωμα οδήγησης κτλ.).

Έχουν καταγραφεί πλήθος προβλημάτων λόγω αυτής της αναντιστοιχίας. Σας περιγράφω κάποια εν τάχει. Παράδειγμα τρανς ατόμου που σε συναλλαγή του στο ταχυδρομείο όταν του ζητήθηκε η ταυτότητα, επειδή δε βρισκόταν σε αντιστοιχία με την εμφάνιση, οι υπάλληλοι περιέφεραν την ταυτότητα και τη χλεύαζαν. Παράδειγμα τρανς γυναίκας που πήγε στην τράπεζα για συναλλαγή της και της αρνήθηκαν τη συναλλαγή, διότι η εμφάνιση

6

δε βρισκόταν σε συμφωνία με τα αντρικά στοιχεία ταυτότητας. Πολλές περιπτώσεις που έχει υπάρξει άρνηση μίσθωσης διαμερίσματος, για τον ίδιο λόγο από ιδιοκτήτες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως, είναι όταν ένα τρανς άτομο θέλει να κάνει αίτημα πρόσληψης για εργασία. Όταν τα στοιχεία ταυτότητας δε βρίσκονται σε αντιστοιχία με την εξωτερική εμφάνιση του φύλου, είναι από δύσκολο έως αδύνατο ένα τρανς άτομο να προσληφθεί και να έχει πρόσβαση στον χώρο της εργασίας και της απασχόλησης όπως όλοι οι συνάνθρωποί μας. Τούτο είναι και το πιο σοβαρό πρόβλημα, γιατί οδηγεί στον αποκλεισμό από τον χώρο της εργασίας. Συνεπακόλουθα, βέβαια, και απ’ τον χώρο της κοινωνικής ασφάλισης, κοινωνικής πρόνοιας, ασφαλιστικής κάλυψης, αλλά και περιορισμένης πρόσβασης στον χώρο της υγείας. Εν ολίγοις, η πλειοψηφία της τρανς κοινότητας βιώνει αποκλεισμό από τον χώρο της εργασίας, της ασφάλισης, αλλά και περιορισμένης πρόσβασης στον χώρο της υγείας.

Συμπερασματικά: οι τρανς άνθρωποι βιώνουν μία σειρά από διακρίσεις αλλά και αποκλεισμούς: στον χώρο της εκπαίδευσης, στον χώρο της εργασίας, αποκλεισμό από την ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια, περιορισμένη πρόσβαση στον χώρο της δημόσιας υγείας, αλλά και πάμπολλα προβλήματα διακρίσεων στην καθημερινή ζωή λόγω της αναντιστοιχίας της εξωτερικής έκφρασης του φύλου με τα έγγραφα ταυτοποίησης.

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι στον χώρο της εργασίας αλλά και της παροχής υπηρεσιών και αγαθών, προτείνουμε:

Την τροποποίηση του Ν. 344/1976, για την αλλαγή των εγγράφων των τρανς ανθρώπων, ώστε να επεκταθεί και για τους ανθρώπους που δεν έχουν κάνει ολική μη αναστρέψιμη χειρουργική επέμβαση επαναπροσδιορισμού, διότι αυτή η ομάδα λόγω της αναντιστοιχίας των εγγράφων, αντιμετωπίζει στο μέγιστο τις διακρίσεις. Και αν λυθεί αυτό το πρόβλημα θα αρθεί ο λόγος που η ομάδα αυτή ανθρώπων αντιμετωπίζει διακρίσεις λόγω ταυτότητας φύλου.

Επιτρέψτε μου να αναφερθώ στην κατάσταση που επικρατεί σε χώρες της Ευρώπης, σε σχέση με τη δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων χωρίς την προϋπόθεση ολικής μη αναστρέψιμης χειρουργικής επέμβασης επαναπροσδιορισμού. Μία σειρά χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης, δίνουν τη δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων χωρίς προϋπόθεση επέμβασης, όπως:

Ισλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Ισπανία, Ολλανδία, Δανία, Γερμανία, Αυστρία, Κροατία, Πολωνία, Λευκορωσία, Λετονία, Σουηδία. Σε όλες αυτές τις χώρες οι τρανς άνθρωποι μπορούν να αλλάζουν τα έγγραφά τους, χωρίς επέμβαση με νομοθεσίες που ποικίλουν, το κοινό όμως είναι η αφαίρεση της προϋπόθεσης της χειρουργικής επέμβασης.

Αυτό αποτελεί το κύριο και πιο θεμελιώδες αίτημα της κοινότητάς μας: η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου διαμέσου της αλλαγής των εγγράφων των τρανς ατόμων χωρίς προϋποθέσεις επέμβασης επαναπροσδιορισμού ή στείρωσης όπως έχει επικρατήσει διεθνώς ο όρος. Μάλιστα σε πρόσφατη παρέμβασή του, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σε συνεργασία μια σειρά ακόμη οργανισμών του ΟΗΕ, όπως OHCHR, UN Women, UNAIDS, UNDP, UNFPA, UNICEF, καταδίκασαν την προϋπόθεση της επέμβασης – στείρωσης για την νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου.

7

Επίσης, σύμφωνα με αναφορά του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών κατά των Βασανιστηρίων (SRT): η προϋπόθεση επέμβασης για την αλλαγή των εγγράφων των τρανς ανθρώπων αποτελεί βασανιστήριο.

Ακόμη, σύμφωνα με Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 22ας Νοεμβρίου 2012: 94. Καλεί τα κράτη-μέλη να εισάγουν ή να αναθεωρήσουν τη νομοθεσία τους σχετικά με τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου και αναθεωρήσουν τις προϋποθέσεις (συμπεριλαμβανομένης της προϋπόθεσης επέμβασης)

Ακόμη, το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε Ψήφισμά του της 25ης Απριλίου 2014, καλεί τα κράτη μέλη να άρουν την προϋπόθεση της επέμβασης.

Το ίδιο ακριβώς κάλεσε και ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Νιλς Μούζνιεκς, προτείνοντας στην Ιρλανδία να υιοθετήσει άμεσα νομοθεσία αλλαγής των εγγράφων των τρανς ανθρώπων χωρίς την προϋπόθεση επέμβασης.

Επιπλέον, ο Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης χαρακτηριστικά αναφέρει:

Ένα κοινό χαρακτηριστικό όλων των διαδικασιών αναγνώρισης του φύλου, όπου αυτές υπάρχουν, είναι ο συνδυασμός δυσκίνητων και χρονοβόρων νομικών διαδικασιών και οι ιατρικές απαιτήσεις, των οποίων τα όρια είναι συχνά δυσδιάκριτα. Χρονοβόρες διαδικασίες που έχουν να κάνουν με ψυχολογικές, ψυχιατρικές και βιολογικές εξετάσεις είναι βασικά χαρακτηριστικά τέτοιων διαδικασιών αναγνώρισης. Ορισμένα από αυτά, όπως για παράδειγμα η εξέταση των αναπαραγωγικών οργάνων από ψυχιάτρους θίγουν την αξιοπρέπεια σε συνάρτηση με την φυσιολογία του ατόμου και προσβάλουν την ακεραιότητά του. Συχνά διεμφυλικά άτομα διαλέγουν να μην εμπλακούν με τις επίσημες διαδικασίες λόγω διακρίσεων και κακής μεταχείρισης κατά τη διάρκεια ιατρικών παροχών, ή λόγω της έλλειψης εναλλακτικών λύσεων και την ύπαρξη μιας μόνο οδού παροχής υπηρεσιών (θεραπείας). (Εν συνεχεία, και εξαιτίας των προβλημάτων που προκύπτουν από τις ιατρικές υπηρεσίες,) Ως εκ τούτου, δεν γίνεται αποδεκτό είτε το αίτημά τους για πρόσβαση στη νομική αναγνώριση του προτιμώμενου γένους και ονόματος, είτε το αίτημά τους για παροχή θεραπείας/υπηρεσιών επαναπροσδιορισμού που να ανταποκρίνεται στις επιθυμίες και εξατομικευμένες ανάγκες τους. Παρά την υπερεπαρκή νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που στηρίζει υποθέσεις αναγνώρισης του φύλου, η νομική κατοχύρωση παραμένει μια δύσκολη και απαιτητική διαδικασία για πολλά διεμφυλικά άτομα στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Μία σειρά διεθνών οργανισμών, δηλαδή, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αλλά και του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και του ΣτΕ, καλούν να αρθεί αυτή η προϋπόθεση.

Το ΣΥΔ έχει κάνει συγκεκριμένη πρόταση για τον τρόπο αλλαγής των εγγράφων των τρανς, που έχουμε καταθέσει προς το Υπουργείο Εσωτερικών. Σας διαβάζω συγκεκριμένο απόσπασμα από την πρότασή μας.

Όλα τα άτομα έχουν τη δυνατότητα αιτήματος διόρθωσης του καταγεγραμμένου φύλου, όσον αφορά αλλαγή του μικρού ονόματος, της

8

φωτογραφίας, οποτεδήποτε αυτά δεν συμφωνούν με τον τρόπο που αυτοπροσδιορίζουν την ταυτότητα κοινωνικού τους φύλου.

Σε καμία περίπτωση δεν είναι αναγκαίο να αποδεικνύουν τυχούσα χειρουργική διαδικασία ολική ή μερική επαναπροσδιορισμού φύλου, ορμονικές θεραπείες ή κάθε άλλη ψυχολογική ή ιατρική θεραπεία που τυχόν έχουν υποβληθεί.

Εδώ λοιπόν είναι το καίριο σημείο: δεν είναι αναγκαίο να αποδεικνύουν τυχούσα χειρουργική διαδικασία ολική ή μερική επαναπροσδιορισμού φύλου, ορμονικές θεραπείες ή κάθε άλλη ψυχολογική ή ιατρική θεραπεία που τυχόν έχουν υποβληθεί.

Η πρόταση αυτή του ΣΥΔ έρχεται σε απόλυτη συμφωνία με τις πιο πρόσφατες νομοθεσίες που έχουν υιοθετηθεί στην Ευρώπης, όπως πχ της νομοθεσίας της Δανίας, αλλά και της νομοθεσίας που έχει κατατεθεί στη Μάλτα, αλλά και ανάλογης που είναι υπό επεξεργασία στην Ιρλανδία.

Καλούμε λοιπόν την Ελληνική Πολιτεία, να συνεργαστεί μαζί μας, να ακούσει την Κοινωνία των Πολιτών, να ακούσει τους τρανς ανθρώπους που αντιμετωπίζουν θεμελιώδεις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποκλεισμούς και διακρίσεις, και να νομοθετήσει για το κεφαλαιώδες αυτό ζήτημα.

Σε σχετική ερώτηση που τέθηκε από ομάδα βουλευτών προ 2 περίπου χρόνων, όταν ήταν Υπουργός Δικαιοσύνης ο κύριος Ρουπακιώτης, ο Υπουργός είχε αναγνωρίσει στην απάντησή του ότι (σας διαβάζω κατά λέξη): «η ελληνική νομοθεσία δεν αφίσταται της αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Από τότε παρά τις συνεχείς παρεμβάσεις μας, δεν έχει γίνει το βήμα αυτό.

Είναι παραπάνω από απαραίτητο η Ελληνική Πολιτεία, να εκσυγχρονίσει τη νομοθεσία της και να προχωρήσει στη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, και στη δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων χωρίς την προϋπόθεση επέμβασης ή άλλων ιατρικών προϋποθέσεων. Ας μην αφήσουμε τη χώρα μας απομονωμένη από τις διεθνείς εξελίξεις στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πριν κλείσω, επιτρέψτε μου να αναφερθώ στον Οδηγός Διαφορετικότητας για δημοσίους υπαλλήλους με σκοπό τη καταπολέμηση των διακρίσεων του Συνήγορου του Πολίτη. Σας διαβάζω, το απόσπασμα απ’ την ενότητα:

«Ταυτότητα Κοινωνικού Φύλου - Διαχείριση των προβλημάτων από τους δημοσίους υπαλλήλους.

Όπως σε όλες τις περιπτώσεις διακρίσεων, αυτό που απαιτείται κυρίως είναι ενημέρωση και ευαισθητοποίηση. Πρέπει να γίνει κατανοητή η έννοια της ταυτότητας κοινωνικού φύλου και να γίνει σεβαστή η αυτοαντίληψη του καθενός για το φύλο του, ασχέτως των στοιχείων της αστυνομικής του ταυτότητας ή των λοιπών εγγράφων ταυτοποίησης. Όταν γίνεται αντιληπτή

9

μια τέτοια περίπτωση πρέπει να τηρούνται οι ίδιες διαδικασίες με όλους τους υπόλοιπους πολίτες».

Συνεπώς σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, πρέπει να γίνεται απολύτως σεβαστή η ταυτότητα φύλου των τρανς ανθρώπων και οι δημόσιοι υπάλληλοι πρέπει αυτό να το κάνουν πράξη αναγνωρίζοντας τον αυτοπροσδιορισμό ως προς το φύλο κάθε τρανς ανθρώπου, ασχέτως των στοιχείων της αστυνομικής ταυτότητας.

Έτσι λοιπόν, έστω και σε επίπεδο καλών πρακτικών, και ο Συνήγορος του Πολίτη, συνηγορεί στην ίδια κατεύθυνση. Ασχέτως των στοιχείων αστυνομικής ταυτότητας ή λοιπών εγγράφων ταυτοποίησης, πρέπει πάντα να γίνεται σεβαστή και αναγνωρίζεται η ταυτότητα φύλου για τους τρανς ανθρώπους.

Η Ελληνική Πολιτεία, επομένως, σεβόμενη τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις παροτρύνσεις όλων των διεθνών θεσμικών φορέων που συμμετέχει, πρέπει να κάνει αυτό το βήμα για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου.

Αγαπητές φίλες και φίλοι, ας ξεκινήσουμε με την παραδοχή ότι τα τρανς δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Δημοκρατία και το Κράτος Δικαίου, δεν μπορούν παρά να συμπεριλαμβάνουν και να προστατεύουν από τις διακρίσεις όλους τους συνανθρώπους μας, και τους/τις τρανς. Πρέπει να αναγνωρίζουν την πραγματική τους ταυτότητα, χωρίς προϋποθέσεις που όπως αναγνωρίζει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θέτουν τους τρανς ανθρώπους μπροστά σε διλλήματα που αποτελούν βασανιστήριο.

Σας ευχαριστώ.

10