Η γαλατική εισβολή αναστατώνει την Ελλάδα (279 π.Χ.) · Η...

Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΠΙΓΟΝΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΜΑΧΕΣ ΤΟΥΣΗ πρώτη περίοδος της ελληνιστικής ιστορίας (323minus281 πΧ) ονοmicroάστηκε από τον Γερmicroανό ιστορικό Ντρόυζεν laquoη εποχή των διαδόχωνraquo και καλύπτει τους πολέmicroους ανάmicroεσα στους στρατηγούς του Μ Αλεξάνδρου για την κατανοmicroή των κτήσεών του δεδοmicroένου ότι όλοι οι εξ αίmicroατος συγγενείς του microεγάλου στρατηλάτη είχαν εξοντω-θεί έως το 295 πΧ Μετά τη microάχη της Ιψού το 301 πΧ και τον θάνατο στο πεδίο της microάχης του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου άρχισε η επίσηmicroη διαίρεση της αυτοκρατορίας του Μ Αλεξάνδρου σε microία σειρά από βασίλεια της Μακεδονίας όπου κυριάρχησε η δυναστεία των Αντιγονιδών της Αιγύπτου όπου βασίλεψαν οι απόγο-νοι του Πτολεmicroαίου του Λάγου (οι επονοmicroαζόmicroενοι Λαγίδες) και της Συρίας όπου ο Σέλευκος ίδρυσε την οmicroώνυmicroη δυναστεία (αργότερα δηmicroιουργήθηκε και το βασίλειο των Ατταλιδών στην Πέργαmicroο)Οι πόλεmicroοι όmicroως δεν σταmicroάτησαν microετά τον διαmicroελισmicroό αυτό οι προσωπικές φιλοδοξίες των laquoΕπιγόνωνraquo όπως ονοmicroάστηκαν ndashπάλι από τον Ντρόυζενndash οι γιοι και συνεχιστές της πολιτικής των διαδόχων αλλά και τα αλληλοσυγκρουόmicroενα συmicroφέροντα όχι microόνο των προαναφερθέντων βασιλείων αλλά και των άλλων δυνάmicroεων του ελληνικού χώρου και αργότερα η εmicroπλοκή της Ρώmicroης της νέας δύναmicroης του microεσογειακού χώρου περι-έπλεξαν την κατάσταση Πρέπει να αναφέρουmicroε ότι υπήρχαν και άλλες σηmicroαντικές πολιτικές δυνάmicroεις στον ελληνικό χώρο το βασίλειο της Ηπείρου συνδεδεmicroένο microε επιγαmicroίες microε το βασίλειο της Μακεδονίας οι Συmicroπολιτείες των Αιτωλών και των Αχαιών (οmicroοσπονδιακές ενώσεις πόλεων ή φυλών) αλλά ακόmicroη και οι δυο πόλεις-κράτη που είχαν πρωταγωνιστήσει τον 5ο αιώνα πΧ στην ελληνική ιστορία η Αθήνα και κυρίως η Σπάρτη συmicromicroετείχαν επί-σης στις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις της περιόδου

Οι δυναστικές διαmicroάχες προκαλούν αναρχία στο βασίλειο της Μακεδο-νίαςΣτη Μακεδονία η απόφαση της Θεσσαλονίκης που είχε γίνει αντιβασίλισσα microετά τον θάνατο του συζύγου της Κασσάνδρου (297 πΧ) να διαιρέσει το βασίλειο σε Δυτικό και Ανατολικό και να το microοιράσει στους γιους της Αντίπατρο και Αλέξανδρο οδήγησε στη δολοφονία της από τον microεγαλύτερο γιο της τον Αντίπατρο που επιδίωκε να microείνει microόνος βασιλιάς (295 πΧ) Ακολούθησε εmicroφύλιος πόλεmicroος ανάmicroεσα στους δύο

Αργυρό νόmicroισmicroα του 3ου αιώνα πΧ microε απεικόνιση του Δηmicroη-

αδελφούς Στη διαmicroάχη αυτή παρενέβη επιθετικά ο Δηmicroήτριος Πολιορκητής microε το microέρος του Αλεξάνδρου Ο Αντίπατρος microην microπορώντας να αντιmicroετωπίσει τον Δηmicroήτριο εγκατέλειψε τον θρόνο του και κατέφυγε στην Αυλή του Λυσίmicroαχου στη Θράκη Το 294 πΧ η microακεδονική συνέλευση ανακήρυξε βασιλιά της Μακεδονίας τον Δηmicroή-τριο ο οποίος κυριαρχούσε πλέον σε όλη τη νότια Βαλκανική microε εξαίρεση τη Σπάρτη την Αιτωλία και την Ήπειρο Στην συνέχεια προσπάθησε να καταλάβει τη Θράκη επω-φελούmicroενος από εξωτερικά προβλήmicroατα που αντιmicroετώπιζε ο βασιλιάς Λυσίmicroαχος χωρίς όmicroως να επιτύχει Παρόmicroοια αποτυχία συνάντησε και στην προσπάθειά του να στρα-φεί εναντίον του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου Το 287 πΧ ο πτολεmicroαϊκός στόλος έφθασε στην Αττική και οι Αθηναίοι έδιωξαν τη microακεδονική φρουρά από την πόλη αλλά οι Μακεδόνες παρέmicroειναν στην Ελευσίνα και στον Πειραιά Ακολουθώντας τη συνηθισmicroένη διπλωmicroατική τακτική της εποχής ο Λυσίmicroαχος ο Σέλευκος και ο Πτολε-microαίος υπέγραψαν συνθήκη συmicromicroαχίας εναντίον του Δηmicroητρίου Σε αυτήν τη συmicromicroαχία προσχώρησε αργότερα και ο Πύρρος Τελικά ο Δηmicroήτριος παραδόθηκε στον βασιλιά Σέλευκο και τρία χρόνια αργότερα το 283 πΧ πέθανε στην αιχmicroαλωσίαΣτο βασίλειο της Μακεδονίας είχε δηmicroιουργηθεί κενό εξουσίας που σύντοmicroα καλύ-φθηκε ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος κατέλαβε τη δυτική Μακεδονία Η εύθραυστη συmicromicroαχία του Πύρρου και του Λυσίmicroαχου βασιλιά της Θράκης σύντοmicroα διαλύθηκε και όπως ήταν η πάγια τακτική της διπλωmicroατικής πολιτικής των ελληνιστικών χρόνων ο Πύρρος συmicromicroάχησε microε τον γιο του Δηmicroητρίου τον Αντίγονο Γονατά Οι Μακεδόνες του Πύρρου όmicroως αυτοmicroόλησαν και ο Λυσίmicroαχος έγινε βασιλιάς και της Μακεδονίας και της ΘεσσαλίαςΣύντοmicroα όmicroως στην Αυλή του Λυσίmicroαχου διαδραmicroατίστηκε ένα από τα οικογενειακά δράmicroατα που είχαν ως αιτία τους την επιθυmicroία microιας νεότερης συζύγου να επιβάλει ως διάδοχο το παιδί της Η Αρσινόη κόρη του Πτολεmicroαίου Αrsquo και αδελφή του Πτολεmicroαίου Βrsquo έπεισε τον ηλικιωmicroένο Λυσίmicroαχο να δολοφονήσει τον γιο του ndashαπό άλλο γάmicroοndash Αγα-θοκλή και να ανακηρύξει διάδοχο τον δικό της γιο στη θέση του πρόγονού της Η χήρα του Αγαθοκλή τα παιδιά του και ο αδελφός του Αλέξανδρος κατέφυγαν στον Σέλευκο ο οποίος βρήκε έτσι αφορmicroή για να επιτεθεί εναντίον του Λυσίmicroαχου Η σύγκρουση των δύο στρατηγών στο Κούρου Πεδίο έληξε microε το νθάνατο του Λυσίmicroαχου Ο Σέλευκος φάνηκε προς στιγmicroήν ότι είχε microείνει ο microόνος κυρίαρχος στο πολιτικό παι-

Αργυρό τετράδραχmicroο της περι-όδου 297-272 πΧ του βασιλιά

χνίδι όλα έδειχναν ότι θα ένωνε τα βασίλεια της Ασίας και της ΜακεδονίαςΔεν είχε όmicroως υπολογίσει τις φιλοδοξίες του Πτολεmicroαίου Κεραυνού του microεγαλύτερου γιου του βασιλιά Πτολεmicroαίου Αrsquo (ο πατέρας του τον είχε αποκληρώσει προς όφελος ενός microικρότερου γιου από τον δεύτερο γάmicroο του)Ο Πτολεmicroαίος Κεραυνός που είχε καταφύγει στην Αυλή του Λυσίmicroαχου δολοφόνησε το 280 πΧ τον Σέλευκο και έγινε ο ίδιος βασιλιάς της Μακεδονίας Με τη δολοφονία του Σέλευκου έσβησε και ο τελευταίος από τους διαδόχους του Μ Αλεξάνδρου Ο Πτολε-microαίος παντρεύτηκε τη χήρα του Λυσίmicroαχου Αρσινόη αλλά στη συνέχεια δολοφόνησε τους γιους της και εξόρισε την ίδια στη Σαmicroοθράκη Η βασιλεία όmicroως του Πτολεmicroαίου Κεραυνού επρόκειτο να είναι σύντοmicroη

Η γαλατική εισβολή αναστατώνει την Ελλάδα (279 πΧ) Το 279 πΧ ο λαός των Κελτών ή Γαλατών εισέβαλε στο βασίλειο της Μακεδονίας ο βασιλιάς Πτολεmicroαίος Κεραυνός υποτίmicroησε τον κίνδυνο που αντιπροσώπευαν αυτοί οι σκληροτράχηλοι laquoβάρβαροιraquo επέδειξε διπλωmicroατική ανεπάρκεια και όταν τους αντι-microετώπισε στο πεδίο της microάχης ηττήθηκε και σκοτώθηκε Η Μακεδονία πολιτικά ακέ-φαλη σαρώθηκε κυριολεκτικά από το κύmicroα των εισβολέων από τη γαλατική εισβολή διασώθηκαν microόνο λίγες οχυρωmicroένες πόλεις

Βασιλικές επιγαmicroίες και συνοικέσια

Στην Ελληνιστική περίοδο οι γάmicroοι ανάmicroεσα σε microέλη βασιλικών οίκων έγιναν microια συνηθισmicroένη διπλωmicroατική τακτική για τη σύναψη πολιτικών συmicromicroαχιών αλλά και για τον έλεγχο κάποιων στρατηγικών πόλεων και εδαφών Η επικράτηση του θεσmicroού της κληρονοmicroικής microοναρχίας οδήγησε στην αναβάθmicroιση του ρόλου των γυναικών της αρι-στοκρατίας και ιδίως των θηλυκών microελών των βασιλικών οίκων η χήρα η κόρη ή η αδελφή ενός ηγεmicroόνα θεωρούνταν κατά κάποιον τρόπο ως φορέας της εξουσίας ελλεί-ψει ενήλικων αρσενικών διαδόχων και έτσι microπορούσε να ασκήσει την αντιβασιλεία ή να παντρευτεί κάποιον διεκδικητή του θρόνου και να νοmicroιmicroοποιήσει microε αυτόν τον τρόπο την εξουσία του

Μαρmicroάρινη προτοmicroή του Λυσί-microαχου ο οποίος αφού διέλυσε

Η συνέλευση του microακεδονικού στρατού εξέλεξε βασιλιά τον αδελφό του νεκρού βασι-λιά τον Μελέαγρο αλλά τον καθαίρεσε δύο microήνες microετά καθώς θεωρήθηκε ανίκα-νος να αντιmicroετωπίσει την κατάσταση Στη θέση του τοποθέτησαν έναν ανιψιό του Κασσάνδρου κάποιον Αντίπατρο ο οποίος καθαιρέθηκε ακόmicroη πιο γρήγορα από τον προκάτοχό τουΟ microοναδικός άνδρας που επέδειξε ικανότητα αντίστασης στη γαλατική λαίλαπα ήταν ο στρατηγός Σωσθένης στον οποίον προσφέρθηκε το στέmicromicroα αλλά το αρνήθηκε πράττοντας microε γνώmicroονα τη σωφροσύνη Στη χώρα επικράτησε αναρχία και ο θρόνος παρέmicroεινε κενός Παράλληλα αναπτύχθηκαν αποσχιστικές τάσεις σύmicroφωνα microε τον Διόδωρο (2052) στην πρωτεύουσα Κασσάνδρεια microια λαϊκή εξέγερση ανακήρυξε ως τύραννο κάποιον Απολλόδωρο ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα τυπικά laquoλαϊκό αυταρχικό καθεστώςraquo υποχρεώνοντας τους πλούσιους άνδρες και γυναίκες να παραδώσουν τις περιουσίες και τα κοσmicroήmicroατά τους ενώ παραχώρησε microέρος του ιδιωτικού αυτού πλούτου στους άπορουςΟι Γαλάτες αφού λεηλάτησαν τη Μακεδονία αποφάσισαν να κατεβούν νοτιότερα προς αναζήτηση πλουσιότερης λείας Πέρασαν microέσα από τη Θεσσαλία χωρίς να συναντή-σουν αντίσταση καθώς οι Θεσσαλοί τήρησαν ιδιοτελή στάση όπως και στην εποχή των Μηδικών πολέmicroων τον 5ο αιώνα πΧ Οι υπόλοιποι Έλληνες της Κεντρικής Ελλάδας microαζί microε τους Αθηναίους και microε microια microικρή βοήθεια αποτελούmicroενη από microισθοφορικά

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κάσσανδρος παντρεύτηκε τη Θεσσαλονίκη τη microόνη επιζήσασα αδελφή του Μ Αλεξάνδρου για να νοmicroιmicroοποιήσει την υφαρπαγή του βασιλικού αξιώ-microατος της Μακεδονίας Αλλά και ο Πτολεmicroαίος Κεραυνός παντρεύτηκε την Αρσινόη την χήρα του βασιλιά Λυσίmicroαχου που ο ίδιος είχε δολοφονήσειΒέβαια υπήρξαν και γυναίκες microε ισχυρή προσωπικότητα που διατήρησαν τον έλεγχο του εαυτού τους και των εδαφών τους Η Λάνασσα κόρη του βασιλιά των Συρακουσών παντρεύτηκε σε πρώτο γάmicroο τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο δίνοντάς του ως προίκα τη στρατηγικής σηmicroασίας Κέρκυρα Εξοργισmicroένη όmicroως microε τις απιστίες του τον χώρισε και παντρεύτηκε τον Δηmicroήτριο Πολιορκητή στον οποίο και microεταβίβασε την Κέρκυρα το 290 πΧ

Μαρmicroάρινο άγαλmicroα Γαλάτη πολεmicroιστή που βρέθηκε στην

στρατεύmicroατα που είχαν στείλει οι βασιλείς της Αιγύπτου και της Συρίας αποφάσισαν να προβάλουν αντίσταση στη θέση-κλειδί για την υπεράσπιση της Ελλάδας στις Θερ-microοπύλες Αξιοσηmicroείωτη ήταν η απουσία των Πελοποννησίων που για άλλη microια φορά στήριζαν τις ελπίδες απόκρουσης του κινδύνου στην οχυρή θέση του Ισθmicroού της ΚορίνθουΟι φιλολογικές πηγές microας δίνουν συγκεχυmicroένες πληροφορίες σχετικά microε τα αποτελέ-σmicroατα των microαχών ανάmicroεσα σε Έλληνες και Γαλάτες τόσο στις Θερmicroοπύλες όσο και στους Δελφούς Φαίνεται ότι οι microάχες ήταν πολύνεκρες και για τα δύο microέρη και οι Γαλάτες αν και υπέστησαν microεγάλες απώλειες δεν εννοούσαν να εγκαταλείψουν τον στόχο τους τη λεηλασία των ελληνικών εδαφών αλλά και την εγκατάστασή τους στον ελληνικό χώρο Με ένα τέχνασmicroα το ένα τρίτο του γαλατικού στρατού ακολουθώντας τη βόρεια όχθη του Σπερχειού ποταmicroού έφθασε στην Υπάτη και από εκεί ακολουθώντας την πορεία διαmicroέσου της κοιλάδας του Δάφνου ποταmicroού (σηmicroερινού Μόρνου) έφθασαν στην αιτωλική πόλη Κάλλιον που αν και οχυρή ήταν αφρούρητη και την εποmicroένη ηmicroέρα εισέβαλαν στην πόλη και επιδόθηκαν σε ένα όργιο σφαγών και βιασmicroών ακόmicroα και κανιβαλιστικών πράξεων (Παυσανίας Ι 22 4)Μόλις οι στρατηγοί των Αιτωλών πληροφορήθηκαν αυτήν την καταστροφή αποφά-σισαν την επιστροφή στην Αιτωλία για να εmicroποδίσουν την καταστροφή και άλλων πόλεων Η Αιτωλική Συmicroπολιτεία κήρυξε γενική επιστράτευση στην οποία συmicromicroετείχαν ακόmicroα και ηλικιωmicroένοι που ήταν σε θέση να φέρουν όπλα Ενδεικτική της κρισιmicroότητας της κατάστασης ήταν η εθελοντική συmicromicroετοχή των γυναικών στην επιστράτευση Οι Γαλάτες που καθυστέρησαν στο Κάλλιο αιφνιδιάστηκαν από την αιτωλική επίθεση κατά την επιστροφή τους στις Θερmicroοπύλες οι Αιτωλοί χρησιmicroοποιούσαν την τακτική του κλεφτοπόλεmicroου αλλά τελικά η κρίσιmicroη microάχη δόθηκε κοντά στο χωριό Λάσπη της Ευρυτανίας όπου οι Γαλάτες ήρθαν αντιmicroέτωποι microε τον κύριο όγκο του αιτωλι-κού στρατού που βρισκόταν έως τότε στις Θερmicroοπύλες Σύmicroφωνα microε τον Παυσανία (Ι227) οι Γαλάτες έπαθαν πανωλεθρία και microόνο οι microισοί microπόρεσαν να επιστρέψουν στις ΘερmicroοπύλεςΌmicroως η αποφασιστική microάχη των Ελλήνων εναντίον των Γαλατών δεν είχε δοθεί ακόmicroη ο αρχηγός των Γαλατών Βρέννος microε στρατό αποτελούmicroενο από σαράντα χιλιάδες

Το ένα τρίτο του γαλατικού στρατού κατόρθωσε microε τέχνα-

πολεmicroιστές βάδισε εναντίον των Δελφών επιδιώκοντας να φθάσει στο ιερό πριν προ-λάβουν να το οχυρώσουν οι Έλληνες Άφησε στις Θερmicroοπύλες τον υπαρχηγό του τον Ακιχώριο ως επικεφαλής του κύριου όγκου του γαλατικού στρατού Πληροφορίες από ντόπιους επέτρεψαν στους Γαλάτες να περάσουν από το στενό πέρα-σmicroα που είχαν χρησιmicroοποιήσει και οι Πέρσες πριν από διακόσια χρόνια Οι Φωκείς που φρουρούσαν το πέρασmicroα υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν εmicroπρός στην αριθmicroητική υπεροχή των Γαλατών αλλά πρόλαβαν να ειδοποιήσουν τους υπόλοιπους Έλληνες οι οποίοι επιβιβάστηκαν στα αθηναϊκά πλοία και έφυγαν Έτσι απέφυγαν την καταστροφή τους αλλά δεν microπόρεσαν να εmicroποδίσουν τη στρατιωτική δύναmicroη του Βρέν-νου να συνεχίσει την πορεία της προς τους ΔελφούςΦαίνεται όmicroως ότι ο Βρέννος δεν περίmicroενε να ενωθεί microε το κύριο σώmicroα του γαλατικού στρατού λόγω της απληστίας του και αυτό ήταν το λάθος που επέφερε την ήττα του laquoΟ Βρέννος και η διανοmicroή της

λείαςraquo πίνακας του Γάλλου

Μια αντίθετη άποψη για τη σύγκρουση Ελλήνων-Γαλατών

Η microεγάλη πρόοδος της κοινωνικής ανθρωπολογίας και ο αντι-αποικιοκρατικός αγώνας των χωρών του τρίτου κόσmicroου κατά τη δεκαετία του 1960 επηρέασαν και τον ακαδη-microαϊκό χώρο των κλασικών σπουδών και της αρχαίας ιστορίας έτσι οι κλασικοί φιλόλο-γοι και οι ιστορικοί της αρχαίας Ελλάδας άρχισαν να αντιmicroετωπίζουν θετικότερα τους laquoβαρβάρουςraquoΌmicroως η επικράτηση της λεγόmicroενης laquoπολιτικής ορθότηταςraquo στα βορειοαmicroερικανικά και βρετανικά πανεπιστήmicroια οδήγησε σε ακραίες θέσειςΣτη θέση της έρευνας τοποθετήθηκαν νέα ιδεολογήmicroατα και τέτοια φαίνεται να υπηρε-τεί και το βιβλίο του P Berresford Ellis laquoΚέλτες και Έλληνες Οι Κέλτες στον Ελληνικό κόσmicroοraquo (Αθήνα 2004) ο συγγραφέας έχει διεξάγει microια ενδιαφέρουσα έρευνα και ορι-σmicroένα από τα κεφάλαια του βιβλίου του είναι εξαιρετικά αλλά σε δύο από αυτά προ-σπαθεί microε κάθε τρόπο να παρουσιάσει τις ελληνικές πηγές ως προπαγανδιστικές που microετατρέπουν τις ελληνικές ήττες σε νίκες στις Θερmicroοπύλες και στους ΔελφούςΟ συγγραφέας αντιπαραθέτει λατινικές πηγές στην προσπάθεια του να αποδείξει ότι microε τη γενναιότητά τους οι Γαλάτες πέτυχαν να λεηλατήσουν τους Δελφούς και να σκοτώ-

Εν τω microεταξύ ο αιτωλικός στρατός παρενοχλούσε συστηmicroατικά τα τελευταία τmicroήmicroατα του στρατού του Βρέννου προκαλώντας την αργοπορία του Σύmicroφωνα microε τον Λατίνο ιστορικό Ιουστίνο (24 7 4-5) οι στρατιώτες του Βρέννου ταλαιπωρηmicroένοι από τις κακουχίες του πολέmicroου σκόρπισαν στα χωριά της περιοχής αναζητώντας τρόφιmicroα και κρασί και αυτή η αργοπορία έδωσε πολύτιmicroο χρόνο στους Έλληνες που κατάφεραν να συγκεντρώσουν microια microικρή δύναmicroη στους ΔελφούςΗ microικρή δύναmicroη των Ελλήνων ενισχύθηκε από ένα στρατιωτικό σώmicroα Αιτωλών αλλά οι Γαλάτες διέθεταν συντριπτική αριθmicroητική υπεροχή Οι Έλληνες διέθεταν όmicroως τα πλεονε-κτήmicroατα της οχυρής και δύσβατης θέσης αλλά τους βοήθησε πολύ και η microεγάλη κακοκαιρία την οποία απέδωσαν σε θεϊκή παρέmicroβαση Μέσα σε ακραίες καιρικές συνθήκες και αιφνιδι-ασmicroένοι από τους Έλληνες οι Γαλάτες έχασαν πολλούς άνδρες και υποχώρησαν (Διόδωρος 22 9-3)

σουν την Πυθία Ταυτόχρονα αντιφάσκει καθώς απορρίπτει ως προπαγάνδα τις ωmicroότη-τες που αναφέρει ο Παυσανίας ότι διέπραξαν οι Γαλάτες σε βάρος του άmicroαχου πληθυ-σmicroού του Κάλλιου η δολοφονία microιας ιέρειας δεν microπορεί να θεωρηθεί ηρωϊκός άθλος και για τη σκληρότητα των Γαλατών υπάρχουν πολλές αναφορές και σε λατινικά κείmicroεναΥπάρχουν βέβαια και επιγραφικά δεδοmicroένα όπως ένα κείmicroενο από την Κω όπου κατα-γράφεται η τέλεση θυσιών για την απόδοση ευχαριστιών προς τους θεούς που έσωσαν τους Έλληνες από τη γαλατική εισβολή ο P Berresford Ellis όmicroως απορρίπτει τις microαρτυρίες αυτές ως microεταγενέστερη προπαγάνδα Σε κάποιο άλλο σηmicroείο ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι Αθηναίοι που έφυγαν από τις Θερmicroοπύλες ύστερα από την ειδοποίηση των Φωκέων ότι οι Γαλάτες τους είχαν κυκλώ-σει microετέτρεψαν την ήττα τους σε νίκη Δεν υπάρχει αmicroφιβολία ότι και οι ελληνικές πηγές υπερβάλλουν όταν υποστηρίζουν ότι οι ίδιοι οι θεοί ο Απόλλων και ο Παν τους βοήθησαν να νικήσουν τους Γαλάτες αλλά οι θεϊκές παρεmicroβάσεις ήταν αποδεκτές στο σύστηmicroα της αρχαίας ελληνικής σκέψης Τέλος αν οι Γαλάτες δεν νικήθηκαν από τους Έλληνες στην Κεντρική Ελλάδα τότε γιατί έφυγαν προς τον Βορρά Ο PΒeresford Ellis δεν microπορεί να δώσει πειστική απάντηση

Στη συνέχεια ενώθηκαν microε τον στρατό του Ακιχώριου ο οποίος και έγινε αρχηγός εφόσον ο Βρέννος ακολουθώντας το γαλατικό έθιmicroο που θεωρούσε ατίmicroωση την ήττα αυτοκτόνησε Αποθαρρηmicroένοι από την ήττα τους και κυνηγηmicroένοι από τις ελληνικές δυνάmicroεις οι Γαλάτες δεν microπόρεσαν να microείνουν ούτε στη Μακεδονία και στη Θράκη και αποτραβήχτηκαν στην περιοχή βόρεια του Δούναβη ενώ ένα τmicroήmicroα τους πέρασε στη Μικρά Ασία και οι πολεmicroιστές έγιναν microισθοφόροι στον στρατό του βασιλιά της Βιθυνίας Νικοmicroήδη

Οι συνέπειες της γαλατικής εισβολής για το βασίλειο της Μακεδονίας Το microεγαλύτερο microέρος της Μακεδονίας βρισκόταν σε κατάσταση αναρχίας καθώς ο θρόνος παρέmicroενε κενός από το 279 πΧ Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στον Αντίγονο Γονατά γιο του Δηmicroήτριου Πολιορκητή να γίνει βασιλιάς της Μακεδονίας και να συνεχίσει τη δυναστεία των Αντιγονιδών ως ηγεmicroόνων πλέον της Μακεδονίας έως το 168 πΧ όταν οι Ρωmicroαίοι κατέλυσαν το βασίλειο της ΜακεδονίαςΟ Αντίγονος διέθετε τον έλεγχο τριών πόλεων microε στρατηγική θέση στην κεντρική και νότια Ελλάδα (Δηmicroητριάδα Χαλκίδα Κόρινθο) Το 277 πΧ προχώρησε σε σύναψη γάmicroου microε την κόρη του βασιλιά της Συρίας Αντίοχου Αrsquo εξασφαλίζοντας microε αυτόν τον τρόπο τη βοήθειά του Στη συνέχεια εκmicroεταλλεύτηκε την απουσία στην Ιταλία του βασιλιά Πύρρου που θα microπορούσε να διεκδικήσει και αυτός τον microακεδονικό θρόνο και πήγε στη Θράκη όπου συγκέντρωσε microισθοφορικό στρατό Εκεί συνάντησε τους Γαλάτες που είχαν κατεβεί από την περιοχή του Δούναβη και τους νίκησε σε microάχη το 277 πΧ κοντά στη Λυσιmicroάχεια Χάρη στη νίκη αυτή ο Αντίγονος κατάφερε να ανεβεί στον microακεδονικό θρόνο το 276 πΧ Επόmicroενο βήmicroα του Αντίγονου ήταν η πολιορκία της Κασσάνδρειας της πρωτεύουσας του microακεδονικού βασιλείου όπου είχε εγκαθιδρυθεί το λαϊκό ndash τυραννικό καθεστώς του Απολλόδωρου που κατάφερε να αντιτάξει άmicroυνα για δέκα microήνες προτού υπο-κύψει Αφού κατέλαβε την πόλη ο Αντίγονος microετέφερε ξανά την πρωτεύουσα του βασιλείου στην ΠέλλαΣτη νότια Ελλάδα εξακολουθούσαν να δρουν αντι-microακεδονικές και φιλο-microακεδονικές παρατάξεις Στην Αθήνα microετά τη νίκη του Αντίγονου επί των Γαλατών η φιλοmicroακεδο-νική παράταξη ανέλαβε εκ νέου την εξουσία αν και ο βασιλιάς απέφυγε να τοποθετή-σει φρουρά στην πόλη Τέλος στην Κόρινθο τοποθέτησε ως κυβερνήτη τον ετεροθαλή

Η αυτοκτονία του Γαλάτη πολε-microιστή και της συζύγου του από

αδελφό του τον Κρατερό

Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος και οι τελευταίες του προσπάθειες για την εδραίωση της κυριαρχίας του στον ελληνικό χώρο Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος αν και δεν ήταν γιος κανενός από τους διαδόχους διεκδικούσε και αυτός τον microακεδονικό θρόνο ως microακρινός συγγενής του Μ Αλεξάν-δρου από τη microητέρα του Ολυmicroπιάδα Αν πιστέψουmicroε τον Πλούταρχο που έγραψε τον Βίο του φιλοδοξούσε να ανασυστήσει την αυτοκρατορία του microεγάλου Μακεδόνα Το βασίλειο του Πύρρου ήταν ορεινό και φτωχό αλλά η θέση στα ΒΔ του ελληνικού χώρου ήταν στρατηγική καθώς αποτελούσε την πύλη της Ελλάδας στη Δύση Ο Πύρ-ρος είχε καταλάβει δύο φορές αλλά βραχυπρόθεσmicroα τον microακεδονικό θρόνο και καθώς είχε απογοητευτεί από τη διπλή του αποτυχία στράφηκε προς τα δυτικά οι Έλληνες του Τάραντα κάλεσαν τον Πύρρο (281 πΧ) στην προσπάθεια τους να αποκρούσουν τη ρωmicroαϊκή επιθετικότηταΑπογοητευmicroένος από microια σειρά από ήττες και microη αποδοτικές νίκες ο βασιλιάς της Ηπείρου εγκατέλειψε τη Μεγάλη Ελλάδα και επέστρεψε στο βασίλειό του Εκεί προ-σπάθησε για τρίτη φορά να καταλάβει τον microακεδονικό θρόνο το 274 πΧ microε microια microικρή στρατιωτική δύναmicroη και συνεπικουρούmicroενος από Γαλάτες microισθοφόρους εισέβαλε στη Μακεδονία όπου γνώρισε microεγάλες επιτυχίες Πάλι όmicroως πήρε microία παράδοξη απόφαση αποδέχτηκε την έκκληση για βοήθεια του Σπαρτιάτη Κλεώνυmicroου που διεκδικούσε τον σπαρτιατικό θρόνο microε απώτερο σκοπό να καταλάβει όχι microόνο τη Σπάρτη αλλά όλη την Πελοπόννησο Η Σπάρτη βρέθηκε σε δύσκολη θέση καθώς ο βασιλιάς Αρεύς έλειπε στην Κρήτη αλλά microε τη βοήθεια των γερόντων και των γυναικών οι Σπαρτιάτες κατάφεραν να οχυρώ-σουν την πόλη τους που έως τότε ήταν ατείχιστη και να αντιτάξουν αποτελεσmicroατική άmicroυνα Αποθαρρηmicroένος από την ήττα του ο Πύρρος υποχώρησε προς το Άργος όπου βρισκόταν ο αντίπαλός του βασιλιάς Αντίγονος microε τον στρατό του Εκεί ο Πύρρος σκοτώθηκε σε microια οδοmicroαχία το 272 πΧ Με τον θάνατό του έσβησαν οι φιλοδοξίες του ηπειρωτικού βασιλικού οίκου για την κατάληψη του microακεδονικού θρόνου και το βασίλειο της Ηπείρου τέθηκε πάλι στη σφαίρα επιρροής της Μακεδονίας

Ρωmicroαϊκό αντίγραφο προτο-microής του βασιλιά της Ηπείρου

Οι εξελίξεις στις σχέσεις της Αιτωλικής Συmicroπολιτείας της Ηπείρου και της ΜακεδονίαςΟ θάνατος του Πύρρου άφησε ως απόλυτο κυρίαρχο στη Μακεδονία αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα τον Αντίγονο Γονατά ο οποίος εξασφάλισε την κυριαρχία του τοπο-θετώντας ως κυβερνήτες στις διάφορες πόλεις ανθρώπους της εmicroπιστοσύνης του Σε εκείνες όmicroως που ήταν λόγω γεωγραφικής θέσης στρατηγικής σηmicroασίας δηλαδή στον Πειραιά στη Δηmicroητριάδα στην Κόρινθο και στη Χαλκίδα διατήρησε microακεδονικές φρουρέςΣτη νότια Ελλάδα όmicroως ο φιλόδοξος βασιλιάς Αρεύς microετά τη νίκη του επί του Πύρ-ρου σχεδίαζε να εκδιώξει τους Μακεδόνες από την Πελοπόννησο γιrsquo αυτό και έσπευσε να ζητήσει τη βοήθεια της Αθήνας το 268 πΧ

Ο Χρεmicroωνίδειος πόλεmicroος (268-262 πΧ)Πρόκειται για την πολεmicroική αναmicroέτρηση ανάmicroεσα στη Μακεδονία του Αντίγονου Γονατά από τη microια πλευρά και στον συνασπισmicroό Αθήνας Σπάρτης Αιγύπτου από την άλλη Χαρακτηριστικό του πολιτικού κυνισmicroού της περιόδου ήταν η συmicromicroετοχή του Σπαρ-τιάτη βασιλιά Αρέα στον αντιmicroακεδονικό συmicromicroαχικό άξονα microολονότι ο Αντίγονος Γονα-τάς τον είχε βοηθήσει να νικήσει τον ΠύρροΟ Χρεmicroωνίδειος πόλεmicroος ονοmicroάστηκε έτσι γιατί ο Αθηναίος πολιτικός Χρεmicroωνίδης ήταν εκείνος που υπέβαλε την αίτηση στην Εκκλησία του Δήmicroου για τη σύναψη συmicromicroαχίας microε τη Σπάρτη Ποια ήταν όmicroως τα αίτια του πολέmicroου Καθένας από τους συmicromicroετέχοντες στον αντιmicroακεδονικό άξονα είχε τους δικούς του λόγους για να πολεmicroήσει εναντίον του Μακεδόνα βασιλιά η Αθήνα ήδη από τα τέλη του 4ου αιώνα πΧ είχε microετατραπεί σε δορυφόρο της Μακεδονίας επεδίωκε λοιπόν να βρει την ευκαιρία να απαλλαγεί από τον microακεδονικό ζυγό Η Σπάρτη που λόγω γεωγραφικής θέσης και έλλειψης οικο-νοmicroικής σπουδαιότητας είχε καταφέρει να διατηρήσει την αυτονοmicroία της επιζητούσε να αποκτήσει πάλι την ηγετική της θέση στην Πελοπόννησο Τέλος ο βασιλιάς Πτο-λεmicroαίος Βrsquo και η αδελφή-σύζυγός του Αρσινόη Βrsquo ακολουθούσαν την αντι-microακεδονική πολιτική του πατέρα τους φοβούmicroενοι ότι ο Αντίγονος θα επεδίωκε να υφαρπάξει τις κτήσεις τους στο Αιγαίο καθώς είχε αρχίσει να εξοπλίζει τον στόλο του

Αργυρό τετράδραχmicroο από τη Λακεδαίmicroονα microε παράσταση

Η Σπάρτη στην εποχή των Επιγόνων

Στην Ελληνιστική περίοδο η Σπάρτη εξακολουθούσε να είναι microια πόλη πεισmicroατικά προσκολληmicroένη στο παρελθόν της εκείνο microιας ισχυρής πόλης-κράτους που δρούσε αυτόνοmicroα στην πολιτική σκηνή Δεν είναι τυχαίο ότι ήταν η microόνη ελληνική πόλη που αρνήθηκε να γίνει microέλος της Πανελλήνιας Ένωσης της Κορίνθου το 337 πΧ Η ιστορική της παρουσία παρέmicroεινε στο ηmicroίφως έως τις αρχές του 3ου αιώνα πΧΣύmicroφωνα microε τον Βρετανό ιστορικό P Cartledge η Σπάρτη άρχισε να αλλάζει την παρα-δοσιακά αποmicroονωτική πολιτική της προς όφελος microιας πολιτικής συmicroβατής microε την Ελλη-νιστική εποχή κατά τη βασιλεία του Αρέα Αrsquo (290-265 πΧ) Δυστυχώς η περίοδος της βασιλείας αυτού του νεωτεριστή ηγεmicroόνα παρουσιάζει τα ίδια προβλήmicroατα microε το microεγαλύτερο microέρος της Ελληνιστικής περιόδου την πολύ περιορισmicroένη ιστορική τεκmicroη-ρίωσηΣτα πρώτα χρόνια της βασιλείας του ο Αρέας ήταν ανήλικος και ο θείος του Κλεώνυmicroος ασκούσε την αντιβασιλεία για λογαριασmicroό του (αργότερα ο Κλεώνυmicroος όπως έχει ήδη αναφερθεί θα στρεφόταν εναντίον του ανιψιού του) Όταν ενηλικιώθηκε ο Αρεύς έγινε ο πρώτος Σπαρτιάτης βασιλιάς που εξέδωσε νόmicroισmicroα ακολουθώντας τον τύπο νοmicroίσmicroα-τος του Μ Αλεξάνδρου Αυτά τα νοmicroίσmicroατα αποτελούν microια συmicroπληρωmicroατική πηγή για την ιστορία της ΣπάρτηςΠοια ήταν η αιτία για την καθιέρωση αυτής της καινοτοmicroίας σε microια τόσο συντηρητική κοινωνία Πρώτα από όλα όσο και αν ήθελαν οι Σπαρτιάτες να υποκρίνονται ότι τίποτα δεν είχε αλλάξει από την εποχή του Λυκούργου η ζώσα πραγmicroατικότητα δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθεί ο εκχρηmicroατισmicroός της σπαρτιατικής οικονοmicroίας ήταν αναπόφευ-κτος Επιπλέον ο Αρεύς σύmicroφωνα microε την άποψη του P Cartledge ήθελε microε την κοπή νοmicroί-σmicroατος να αποδείξει ότι ήταν ισότιmicroος microε τους σύγχρονούς του βασιλιάδες ιδίως ήθελε να πείσει γιlsquo αυτήν την ισοτιmicroία τον βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεmicroαίο Βrsquo που τον θεω-ρούσε πολύτιmicroο σύmicromicroαχο στην αντιmicroακεδονική του συmicromicroαχίαΌmicroως όλες οι προσπάθειες του Αρέα άρχισαν και τελείωσαν microε στρατιωτικές αποτυ-χίες το 280 πΧ η Σπάρτη κήρυξε τον πόλεmicroο στον Αντίγονο Γονατά και στην Αιτω-

Οι πληροφορίες microας για τον πόλεmicroο αυτόν είναι πολύ συγκεχυmicroένες ο Αντίγονος φαί-νεται ότι είχε εξασφαλίσει την συνδροmicroή πειρατών ενώ ο στρατηγός του Πτολεmicroαίου ο Πάτροκλος αποβίβασε στρατό στην Αττική Ο C Habicht αναφέρει ότι πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως λείψανα ενός στρατοπέδου που οι στρα-τιώτες του είχαν έλθει από τη θάλασσα αλλά περίmicroεναν επίθεση από την ξηρά Τα ευρήmicroατα όmicroως των ανασκαφών υποδηλώνουν ότι το στρατόπεδο εγκαταλείφθηκε γρήγορα στον χώρο του βρέθηκαν πολλά νοmicroίσmicroατα της εποχής του Πτολεmicroαίου Βrsquo (κοπής 2676 πΧ) Όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία microας οδηγούν στο συmicroπέρασmicroα ότι επρόκειτο για το στρατόπεδο του ΠατρόκλουΗ αιγυπτιακή βοήθεια ήταν αναποτελεσmicroατική Η Αθήνα έmicroεινε ουσιαστικά αβοήθητη καθώς και η σπαρτιατική στρατιωτική δύναmicroη απέτυχε να συνδράmicroει τους Αθηναίους Μάλιστα ο βασιλιάς Αρεύς δεν microπόρεσε να εισέλθει στην Αττική σκοτώθηκε σε microάχη στην Κόρινθο το 2654 πΧ Η Αθήνα microπόρεσε να αmicroυνθεί για ένα διάστηmicroα χάρη στον αντιπερισπασmicroό που προ-κάλεσε στους Μακεδόνες η εισβολή στη Μακεδονία του βασιλιά της Ηπείρου Αλεξάν-δρου γιου και διαδόχου του Πύρρου γεγονός που υποχρέωσε τον Αντίγονο να αmicroυν-θεί και να συνάψει ίσως εκεχειρία Μόλις όmicroως απέκρουσε την ηπειρωτική επίθεση ο Αντίγονος έσφιξε ξανά τον κλοιό του γύρω από την Αθήνα η οποία υποχρεώθηκε να συνθηκολογήσει το 262 πΧ και να γίνει πάλι microακεδονικός δορυφόρος ο Αντίγονος εγκατέστησε ξανά microακεδονική φρουρά στην πόλη και ανέθεσε τη διακυβέρνησή της στον οmicroώνυmicroο εγγονό του Δηmicroήτριου ΦαληρέαΚατά τη διάρκεια του Χρεmicroωνίδειου πολέmicroου σηmicroαντικές εξελίξεις έλαβαν χώρα στην

λική Συmicroπολιτεία Ο πόλεmicroος αυτός έληξε microε πανωλεθρία για τον Άρατο στη microάχη της Κίρρας (σηmicroερινή Ιτέα) Αυτές οι στρατιωτικές αποτυχίες microιας πόλης που αποτελούσε παλαιότερα τη microεγαλύτερη στρατιωτική δύναmicroη στον ελληνικό χώρο αποδεικνύουν ότι η Σπάρτη χρειαζόταν microια σειρά από πολύ δραστικές κοινωνικές microεταρρυθmicroίσεις για να πάψει να είναι η σκιά του παλιού εαυτού της

κεντρική και βόρεια Ελλάδα οι Αιτωλοί και οι Ακαρνάνες συνήψαν συνθήκη συmicromicroαχίας και ισοπολιτείας Αυτή η συνθήκη όριζε όχι microόνο την αmicroοιβαία υποστήριξη Αιτωλών και Ακαρνάνων σε περίπτωση πολέmicroου αλλά και την παροχή ίσων πολιτικών δικαιω-microάτων στους πολίτες καθεmicroίας από τις συmicroβαλλόmicroενες πλευρές καθώς και το δικαίωmicroα της επιγαmicroίας δηλαδή της δυνατότητας να τελούν νόmicroιmicroο γάmicroο οι πολίτες της microιας πλευράς microε γυναίκες από την άλλη πλευράΣύντοmicroα όmicroως ο πολιτικός κυνισmicroός ακύρωσε στην πράξη τη συνθήκη οι Αιτωλοί εποφθαλmicroιούσαν πάντα την εύφορη ζώνη γύρω από τον Αχελώο ποταmicroό που ανήκε στους Ακαρνάνες και γιrsquo αυτό ήρθαν σε microυστική συmicroφωνία microε τον βασιλιά της Ηπείρου Αλέξανδρο για να microοιράσουν microεταξύ τους την Ακαρνανία η προδοσία του Αλέξανδρου ήταν microεγαλύτερη γιατί όταν ηττήθηκε από τον Αντίγονο είχε βρει καταφύγιο στην Ακαρ-νανίαΣύmicroφωνα microάλιστα microε τον Πολύαινο οι Αιτωλοί προέβησαν σε microεγάλες ωmicroότητες όταν κατέλαβαν microια ακαρνανική πόλη πιθανότητα τη Στράτο οι άνδρες σκοτώθηκαν όλοι και οι γυναίκες γαντζώθηκαν στα πτώmicroατά τους Μην microπορώντας να τις αποσπάσουν από αυτόν τον εναγκαλισmicroό οι Αιτωλοί τις σκότωσαν όλες microαζί microε τους εναποmicroείναντες άνδρες (Πολύαινος 8 69)Διαπιστώνουmicroε λοιπόν ότι οι Έλληνες στις εmicroφύλιες συρράξεις τους δεν υστερούσαν σε ωmicroότητα από τους laquoβαρβάρουςraquo Ο Αιτωλοβοιωτικός πόλεmicroος Αν και η λήξη του Χρεmicroωνίδειου πολέmicroου σήmicroανε την οριστική υποταγή της Αθήνας στη Μακεδονία στην Πελοπόννησο εξακολουθούσαν να υπάρχουν εστίες αντίστασης Οι Πελοποννήσιοι βοηθήθηκαν από την προδοσία του ανιψιού του Αντίγονου του Αλεξάνδρου γιου και διαδόχου του Κρατερού στη διοίκηση της ΚορίνθουΑυτός το 252 πΧ εξεγέρθηκε εναντίον του θείου του Ο Αντίγονος βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση καθώς έχασε προσωρινά τον έλεγχο της Κορίνθου και της Χαλκίδας που ήταν τα σηmicroεία-κλειδιά για τον έλεγχο της νότιας ΕλλάδαςΟ Αλέξανδρος συmicromicroάχησε microε την Αχαϊκή Συmicroπολιτεία αφήνοντας έτσι χωρίς υποστή-ριξη πολλούς τυράννους αχαϊκών πόλεων που καθαιρέθηκαν Στη συνέχεια οι πόλεις αυτές προσχώρησαν στην Αχαϊκή Συmicroπολιτεία Το 251 πΧ ο Σικυώνιος Άρατος ανέ-

Κεφαλή από βασάλτη του Πτο-λεmicroαίου Βrsquo του Φιλάδελφου ο

τρεψε τον τύραννο της πόλης του και την ενσωmicroάτωσε στην Αχαϊκή Συmicroπολιτεία όπου έmicroελλε να παίξει έναν σηmicroαντικό πολιτικό ρόλο έως τον θάνατό τουΗ εξάπλωση όmicroως των Αχαιών προς τη Βοιωτία και τη Φωκίδα τους οδήγησε σε σύγκρουση microε τους Αιτωλούς Οι Βοιωτοί δυσαρεστηmicroένοι microε τους Αιτωλούς που τους είχαν αφαιρέσει τον έλεγχο των Δελφών ζήτησαν τη βοήθεια των Αχαιών Το 245 πΧ όmicroως οι Βοιωτοί ηττήθηκαν από τους Αιτωλούς σε microάχη στη Χαιρώνεια Στη συνέχεια οι Αιτωλοί λεηλάτησαν αχαϊκές πόλεις ως αντίποινα για την αχαϊκή βοήθεια προς τους Βοιωτούς Την ίδια χρονιά πέθανε ο Αλέξανδρος και η χήρα του Νίκαια διέλυσε τη συmicromicroαχία microε τους Αχαιούς και συmicromicroάχησε microε τον Αντίγονο ο οποίος την πάντρεψε microε τον γιο του για να αποκτήσει πλήρως τον έλεγχο των πόλεών της δηλαδή της Χαλκίδας και της ΚορίνθουΤο 244 πΧ οι Αιτωλοί εισέβαλαν στην Πελοπόννησο και υποχρέωσαν πολλές αρκαδι-κές πόλεις να γίνουν σύmicromicroαχοί τους Η Αχαϊκή Συmicroπολιτεία βρέθηκε τότε σε θανάσιmicroο κλοιό microεταξύ της Αιτωλίας και της Μακεδονίας Χρειαζόταν microια παράτολmicroη ενέργεια και αυτήν την αποτόλmicroησε ο Άρατος ο οποίος κατέλαβε το 243 πΧ την Κόρινθο Η απώλεια της Κορίνθου υποχρέωσε τον Αντίγονο να συνάψει συνθήκη συmicromicroαχίας microε τους Αιτωλούς Σύmicroφωνα microε τον Πολύβιο σκοπός αυτής της συmicromicroαχίας ήταν η διάλυση του Κοινού των ΑχαιώνΣτον Άρατο που είχε γίνει ηγέτης των Αχαιών δεν έmicroενε άλλη λύση από την αναζήτηση ισχυρών συmicromicroάχων του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεmicroαίου Γrsquo και του βασιλιά της Σπάρτης Άγη Δrsquo

Ο Δηmicroητριακός πόλεmicroοςΤο 239 πΧ πέθανε ο Αντίγονος Γονατάς και τον διαδέχτηκε στον microακεδονικό θρόνο ο γιος του Δηmicroήτριος Βrsquo Οι δύο Συmicroπολιτείες η Αιτωλική και η Αχαϊκή παρά τις microεγάλες τους διαφορές συmicromicroάχησαν microεταξύ τους microε το σκεπτικό ότι ο νέος βασιλιάς θα αδυνα-τούσε να αντιmicroετωπίσει τις ενωmicroένες δυνάmicroεις τους Οι Αχαιοί ήθελαν να επεκτείνουν το κράτος τους στην επικράτεια της Πελοποννήσου και της Αττικής ενώ οι Αιτωλοί επεδίωκαν την προσάρτηση της Δ Ακαρνανίας που ανήκε στη σφαίρα επιρροής της ΗπείρουΑφορmicroή για τον πόλεmicroο στάθηκε η αιτωλική εισβολή στην Ακαρνανία Ο βασιλιάς της

EΛ

ΛΑ

∆Α

ΚΑ

Ι Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΙΣΤ

ΙΚΗ

ΑΝ

ΑΤ

ΟΛ

Η Τ

Ο 2

40 π

Χ

κράτ

ος τω

ν Σε

λευκ

ιδώ

ν επ

ί Σε

λεύκ

ου Β

rsquo Καλ

λίνι

κου

βασί

λειο

Αντ

ίοχο

υ Ιέ

ρακο

ς

κράτ

ος Π

τολε

microαίω

ν επ

ί Π

τολε

microαίο

υ Γrsquo

Ευε

ργέτ

ου

βασί

λειο

Μακ

εδόν

ων

και

κτήσ

εις

επί Α

ντιγ

όνου

Γον

ατά

Αχα

ϊκή

Συmicroπ

ολιτε

ία

Αιτω

λική

Συmicro

πολι

τεία

ανεξ

άρτη

τα ε

λλην

ικά

κράτ

η

ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΙΝ∆ΙΚ

ΟΣ

ΩΚΕΑ

ΝΟ

Σ

ΕΡΥΘ

ΡΑ Θ

ΑΛΑΣ

ΣΑ

ΑΡΑΒΙΚΟΣ Κ

ΟΛΠΟΣ

Βασί

λειο

Τύλι

δας

Γεδρ

ωσί

α

Αραχ

ωσί

α

Ινδι

κό β

ασίλ

ειο

Σκύθ

ες

Σογδ

ιανή

Μασ

σαγέ

τες

∆άες

Αρmicroε

νία

Πόντ

οςΒι

θυνί

α

Σαρmicro

άτες

Βασί

λειο

Βοσπ

όρου

Καδο

ύσιο

ι

Συρία

Φοινίκη

Παρ

αποτ

αmicroία

Με

σο

πο

τα

microί α

Παρ

αιτα

κηνή

Περ

σίδα

Καρmicro

ανία

Αιτω

λία

Θράκ

η

Ν Κ

ρήτη

Ν Κ

ύπρο

ς

Αλε

ξάνδ

ρεια

Πτο

λεmicroα

ΐδα

Μέmicro

φιδ

α

Θήβ

α

Γάζα

Αλε

ξάνδ

ρεια

ΑΡΑ

ΒΙΑ

ΑΙΓ

ΥΠΤΟ

ΣΕΥΞΕΙΝ

ΟΣ Π

ΟΝ

ΤΟ

ΣΠα

ίονε

ς

Μακ

εδον

ίαΉ

πειρ

ος

Ιλλυριοί ∆ά

ρδαν

οι

Ναβ

αταί

οι

Κιλι

κία

Κόλχ

οι

όρ Κ

αύκα

σος

Αλε

ξάνδ

ρεια

Παρ

θία

Βακ

τρία

Ο ελλαδικός χώρος και η ελλη-νιστική Ανατολή όπως διαmicroορ-

Ο ανιψιός του Αντίγονου Αλέ-ξανδρος τάχθηκε microε την Αχαϊκή

Ηπείρου Αλέξανδρος Βrsquo είχε πεθάνει και τον είχε διαδεχτεί η χήρα του Ολυmicroπιάδα ως αντιβασίλισσα στη θέση των ανήλικων γιων τους Η Ολυmicroπιάδα ακολουθώντας την καθιερωmicroένη διπλωmicroατική τακτική των πολιτικών συνοικεσίων φρόντισε να παντρέ-ψει την κόρη της Φθία microε τον Δηmicroήτριο Βrsquo για να αποκτήσει έναν ισχυρό σύmicromicroαχο Μπόρεσε λοιπόν να ζητήσει τη βοήθεια του γαmicroπρού της για να αντιmicroετωπίσει την αιτωλική επίθεση Ο Δηmicroήτριος ανταποκρίθηκε στην έκκληση βοήθειας της πεθεράς του κηρύσσοντας έτσι τον πόλεmicroο σε Αιτωλούς και ΑχαιούςΤο 237 πΧ ο Δηmicroήτριος εκστράτευσε στη Βοιωτία την οποία και απέσπασε από τον αιτωλικό έλεγχο Το 236 πΧ η Αιτωλική Συmicroπολιτεία έχασε τα εδάφη των Ανατολικών Λοκρών και των Φωκέων που αποσκίρτησανΟ Άρατος προσπάθησε να κυριεύσει το Άργος που το κυβερνούσε ο τύραννος Αρίστιπ-πος που ακολουθούσε φιλο-microακεδονική πολιτική Ο Αρίστιππος σκοτώθηκε στη microάχη αλλά η πόλη απέκρουσε την επίθεση Ο θάνατος του Αρίστιππου παρακίνησε όmicroως πολλές πόλεις της Πελοποννήσου να προσχωρήσουν στην Αχαϊκή ΣυmicroπολιτείαΜια εισβολή του βαρβαρικού φύλου των Δαρδάνων παραδοσιακών εχθρών των Μακε-δόνων υποχρέωσε τον Δηmicroήτριο να επιστρέψει στη Μακεδονία για να τους αντιmicroετω-πίσει Ταυτόχρονα οι Αιτωλοί έκαναν επιδροmicroές στην Αττική συλλαmicroβάνοντας πολλούς κατοίκους της που όmicroως εξαγοράστηκαν αργότερα από τους δικούς τουςΣτην Ήπειρο ο θεσmicroός της microοναρχίας είχε παρακmicroάσει Το 232 πΧ ελλείψει αρρένων διαδόχων έγινε βασίλισσα η κόρη του Πύρρου Δηιδάmicroεια οι Ηπειρώτες όmicroως τη θανά-τωσαν microέσα στο ιερό της Αρτέmicroιδας όπου είχε καταφύγει επανίδρυσαν το laquoΚοινόν Απειρωτάνraquo microετέφεραν την πρωτεύουσα στην πόλη Φοινίκη και συνήψαν συmicromicroαχία microε τους ΑιτωλούςΟι Αιτωλοί επιτέθηκαν στους Ακαρνάνες οι οποίοι ζήτησαν τη βοήθεια του Δηmicroητρίου ο οποίος microη θέλοντας να έρθει σε άmicroεση σύγκρουση microε τους Αιτωλούς προτίmicroησε να δώσει χρήmicroατα στον βασιλιά των Ιλλυριών Άγρωνα για να βοηθήσει εκείνος στρατιω-τικά τους Ακαρνάνες Ο Άγρων έστειλε microια δύναmicroη πέντε χιλιάδων ανδρών στην περι-οχή του Μεδιώνα οι Ιλλυριοί νίκησαν τους Αιτωλούς και επέστρεψαν στην πατρίδα τουςΤο 230 πΧ οι Ιλλυριοί εισέβαλαν στην Ήπειρο Ο Άγρων είχε πεθάνει και τον είχε διαδεχθεί η χήρα του Τεύτα η οποία επέτρεψε στους υπηκόους της να ληστεύουν

Χρυσό νόmicroισmicroα της Αιτωλικής Συmicroπολιτείας στο οποίο απει-

τα πλοία που διέπλεαν την Αδριατική θάλασσα Η φιλοπόλεmicroη πολιτική της Τεύτας συνεχίστηκε microε εισβολή των ιλλυρικών δυνάmicroεων στην Ήπειρο Οι Ιλλυριοί συνεννο-ήθηκαν microυστικά microε microία δύναmicroη οκτακοσίων Γαλατών που αποτελούσαν τη φρουρά της Φοινίκης της πρωτεύουσας των Ηπειρωτών και κατέλαβαν την πόλη γεγονός που υποχρέωσε τους Ηπειρώτες να συνάψουν ανακωχή και συmicromicroαχία microε την ΤεύταΑυτή η συmicromicroαχία οδήγησε τους Ηπειρώτες να microεταστραφούν και να γίνουν εχθροί των Αιτωλών Το 224 πΧ ο Δηmicroήτριος Βrsquo πέθανε ο Δηmicroητριακός πόλεmicroος είχε διαρκέσει στο microεγαλύτερο microέρος της βασιλείας του

Οι microεταρρυθmicroιστές βασιλείς της Σπάρτης Άγις Δrsquo και Κλεοmicroένης Γrsquo και οι σχέσεις της Σπάρτης microε τις Συmicroπολιτείες των Αχαιών των Αιτωλών και microε το βασίλειο της Μακεδονίας Ο Άγις Δrsquo (244-241 πΧ) είχε αποφασίσει να προχωρήσει σε ευρείας έκτασης microεταρ-ρυθmicroίσεις στον κοινωνικό και πολιτικό τοmicroέα microε σκοπό να εξαλείψει το microεγαλύτερο πρόβληmicroα της Σπάρτης την laquoολιγανθρωπίαraquo Καθώς κάθε Σπαρτιάτης πολίτης έπρεπε για να διατηρήσει την πολιτική του ιδιότητα να microπορεί να συνεισφέρει microια ελάχιστη ποσότητα αγαθών στα κοινά συσσίτια πολλοί Σπαρτιάτες ήδη από τα τέλη του 4ου πΧ αιώνα είχαν χάσει την ιδιότητα του πολίτη Από τους χίλιους Σπαρτιάτες πολίτες του 370 πΧ είχαν αποmicroείνει το 244 microόνο επτακόσιοι Οι πολίτες ήταν όmicroως και οπλί-τες και αυτή η συρρίκνωση του αριθmicroού των πολιτών σήmicroαινε και microείωση του στρατού της πόλης Το σχέδιο του βασιλιά προέβλεπε παραγραφή των χρεών αναδασmicroό γης microε διαmicroοιρασmicroό των νέων κλήρων σε 4500 άτοmicroα που περιλάmicroβαναν όχι microόνο πολίτες αλλά ακόmicroη και περιοίκους ή microισθοφόρους που κατοικούσαν microόνιmicroα στη σπαρτιατική περιφέρεια Η παραγραφή των χρεών εφαρmicroόστηκε ο αναδασmicroός όmicroως προσέκρουσε στα συmicroφέροντα των γαιοκτηmicroόνων που ενήργησαν υπογείως για την εξόντωση του ΆγηΤο 241 πΧ ο Άγις οδήγησε τον σπαρτιατικό στρατό σε microια επιχείρηση βοήθειας των Αχαιών εναντίον των Αιτωλών Όmicroως ο στρατηγός των Αχαιών Άρατος απέπεmicroψε τις σπαρτιατικές δυνάmicroεις και στην επιστροφή του ο Άγις θύmicroα συνοmicroωσίας συνελήφθη δικάστηκε παράνοmicroα και εκτελέστηκε διrsquo απαγχονισmicroού microαζί microε τη microητέρα του και την γιαγιά του Έτσι έληξε το πρώτο πείραmicroα laquoκοινωνικής αναmicroόρφωσηςraquo στη Σπάρτη

Αργυρός στατήρας του Κοινού των Ηπειρωτών στον εmicroπρο-

Ένα φαινόmicroενο της εποχής οι microισθοφόροι

Έως τον 5ο αιώνα πΧ οι πόλεmicroοι διεξάγονταν κατά κανόνα microε οπλίτες-πολίτες ο κάθε πολίτης που η ηλικία και η υγεία του του επέτρεπαν να φέρει όπλα αποτελούσε microέλος του στρατού της πόληςΓια πρώτη φορά χρησιmicroοποιήθηκαν σε microεγάλη κλίmicroακα microισθοφόροι κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέmicroου (431-404 πΧ)Η ερήmicroωση και οι microεγάλες καταστροφές που προκάλεσε ο πόλεmicroος αυτός υποχρέωσαν πολλούς νέους άνδρες να microεταναστεύσουν και να αναζητήσουν microια καλύτερη τύχη ως microισθοφόροι ιδίως στη Μικρά Ασία όπου οι δυναστικές έριδες της περσικής αυλής αλλά και οι διαmicroάχες ανάmicroεσα στους σατράπες απαιτούσαν microια διαρκώς ανανεούmicroενη στρατι-ωτική δύναmicroη Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Σπαρτιάτες διέπρεψαν ως microισθοφόροι από τον 4ο αιώνα πΧ η εργασιακή δύναmicroη που διέθεταν οι νεαροί Σπαρτιάτες ήταν το στρατιωτικό τους σθένοςΚατά τον 4ο και 3ο αιώνες πΧ ο ελληνικός χώρος βίωσε microία από τις πιο microεγάλες οικο-νοmicroικές του κρίσεις σύmicroφωνα microε τον ιστορικό Πολύβιο στην Ελλάδα παρατηρείται το φαινόmicroενο της laquoολιγανθρωπίαςraquo (= λειψανδρίας) και της ατεκνίας (Πολύβιος 36 17 5 κεξ) Οι άνθρωποι ή για την ακρίβεια οι άνδρες αποφεύγουν να παντρευτούν και όταν αποκτούν οικογένεια προβαίνουν σε microεγάλης έκτασης βρεφοκτονίες ιδίως των θηλυκών βρεφών Αν και ο Πολύβιος αναφέρεται σε αυτήν την αφύσικη στάση ζωής δεν την ερmicroηνεύει Σε όλες όmicroως τις ιστορικές περιόδους οι άνθρωποι υιοθετούν microια τέτοια στάση όταν οι συνθήκες της ζωής γίνονται αβέβαιες και αντίξοες Και στην Ελληνιστική περίοδο οι συνεχείς πόλεmicroοι το γιγάντωmicroα της ληστείας και της πειρατείας και η παρακmicroή της πόλης-κράτους είχαν κάνει την ανθρώπινη ζωή εξαιρετικά αβέβαιηΌmicroως φαίνεται ότι η ατεκνία έπληττε κυρίως την κοινωνική τάξη στην οποία ανήκε ο ίδιος ο Πολύβιος εκείνη των αριστοκρατώνminusγαιοκτηmicroόνων που επιθυmicroούσαν να microη microοιραστεί η περιουσία τους σε πολλούς κληρονόmicroους Αντίθετα τα φτωχότερα στρώmicroατα του πληθυ-σmicroού φαίνεται ότι συνέχιζαν να αναπαράγονται δηmicroιουργώντας πληθυσmicroιακό πλεόνασmicroα ιδίως ανδρώνΜόνη λύση για την επιβίωσή τους ήταν η microετανάστευση ιδίως στην πλούσια Ανατολή και

Τα στρατεύmicroατα των microισθοφόρων ήταν πολύ συνηθισmicroένα κατά την

η κατάταξη στον microισθοφορικό στρατό κάποιου ηγεmicroόνα Έλληνα ή βαρβάρου Κύριος laquoπροmicroηθευτήςraquo microισθοφόρων από τον ελληνικό χώρο ήταν ο δωρικός κόσmicroος η Σπάρτη και η Κρήτη Ακόmicroη και πρίγκιπες της Σπάρτης σταδιοδρόmicroησαν στο εξωτερικό ως microισθοφόροι όπως ο Ακρότατος ο microεγαλύτερος γιος του βασιλιά Κλεοmicroένη Βrsquo που πήγε στην Ιταλία και ο βασιλιάς Λεωνίδας Βrsquo που στα νιάτα του σταδιοδρόmicroησε στην αυλή του βασιλιά Σέλευκου Αrsquo όπου και παντρεύτηκε την κόρη ενός αξιωmicroατούχουΑλλά οι microισθοφορικές υπηρεσίες δεν παρέχονταν microόνο από Έλληνες που αναζητούσαν microια λύση στο βιοποριστικό τους πρόβληmicroα οι Γαλάτες που τόσο είχαν απειλήσει τον ελληνικό χώρο αποτέλεσαν ήδη από το 277 πΧ την πιο σταθερή πηγή microισθοφόρων για τα ελληνιστικά βασίλεια

Η θέση της γυναίκας στην ελληνιστική Σπάρτη

Αποτελεί κοινό τόπο το ότι η θέση της γυναίκας στη Σπάρτη διέφερε σηmicroαντικά από εκείνη της γυναίκας στις άλλες πόλεις της Ελλάδας Οι γυναίκες απολάmicroβαναν όmicroως καλύτερο κοινωνικό καθεστώς και στα φυλετικά κράτη στα όρια του ελληνικού κόσmicroου είτε επρόκειτο για Συmicroπολιτείες (Αιτωλία) είτε για βασίλεια (Μακεδονία Ήπειρος) Επίσης microια επιγραφή από την πόλη της Γόρτυνας (του 5ου πΧ αιώνα) επιβεβαιώνει το γεγονός ότι οι γυναίκες στον δωρικό κόσmicroο δεν στερούνταν στοιχειωδών δικαιωmicroάτωνΒέβαια για τη Σπάρτη οι πηγές είναι microάλλον φειδωλές Ουσιαστικά γνωρίζουmicroε microόνον κάποια στοιχεία για τις γυναίκες των δυο βασιλικών οίκων Αν δεχτούmicroε την αξία του έργου του Αριστοτέλη ως ιστορική πηγή τότε οφείλουmicroε να δεχτούmicroε τη διαπίστωση του ότι τα δυο πέmicroπτα της γης της Λακωνίας ανήκαν σε γυναίκες καθώς ο σπαρτιατικός νόmicroος σε αντίθεση microε τον αθηναϊκό επέτρεπε την κατοχή γης από γυναίκα Φυσικά η συγκέντρωση τόσο πολλών εκτάσεων σε γυναικεία χέρια οφειλόταν στην laquoολιγανθρω-πίαraquo της ΣπάρτηςΦαίνεται ότι τον 3ο πΧ αιώνα η γυναικεία ιδιοκτησία είχε αυξηθεί ακόmicroα περισσό-τερο Ο βασιλιάς Άγις πέτυχε να πείσει τη microητέρα του και τη γιαγιά του να παραιτηθούν των προνοmicroίων τους δεν microπόρεσε όmicroως να πείσει και τις άλλες γυναίκεςndashγαιοκτήmicroονες

του 3ου αιώνας πΧ Το 24039 πΧ αιτωλικά στρατεύmicroατα εισέβαλαν στη Λακωνία microε σκοπό να επαναφέρουν από την εξορία τους οπαδούς του Άγη χωρίς να το επι-τύχουν Πάντως η προσπάθεια microεταρρύθmicroισης της σπαρτιατικής κοινωνίας συνεχίστηκε και στην περίοδο της βασιλείας του Κλεοmicroένη Γrsquo(235-222 πΧ) που ήταν γιος του Λεω-νίδα και σύζυγος της χήρας του Άγη της Αγιάτιδας Φαίνεται ότι ο Κλεοmicroένης είχε συνειδητοποιήσει ότι η επιβίωση της Σπάρτης απαιτούσε τη λήψη ριζοσπαστικών microεταρρυθmicroίσεων Όντας πραγmicroατιστής συνειδητοποίησε ότι αν δεν συνέτριβε τις κατεστηmicroένες πολιτικές δοmicroές θα είχε την τύχη του Άγη Γι΄ αυτό λοιπόν προχώρησε στην κατάργηση του σώmicroατος των Εφόρων εκτελώντας microάλιστα τέσσερις από τους πέντε υπάρχοντες Εφόρους και αποδυνάmicroωσε τη Γερουσία microετατρέποντας την ισόβια θητεία των microελών της σε ετήσια Επίσης εξόρισε πολιτικούς του αντιπάλους Ακόmicroα έθεσε τέλος στον θεσmicroό της διπλής βασιλείας από τους οίκους των Αγιαδών και των Ευρυποντιδών microένοντας ουσιαστικά microόνος βασιλιάς Οι κοινωνικές του microεταρρυθmicroίσεις ήταν ευρύτερες από εκείνες του Άγη καθώς παρα-χώρησε την ιδιότητα του Σπαρτιάτη πολίτη σε έναν αριθmicroό από microισθοφόρους αλλά και σε πολλούς είλωτες που microπόρεσαν να εξαγοράσουν την ελευθερία τους ενώ αναδιέ-νειmicroε τη γη σε 4000 κλήρους Ακόmicroη προχώρησε και στη microεταβολή του οπλισmicroού του στρατού οι Σπαρτιάτες οπλίτες εξοπλίστηκαν microε σάρισες τα microεγάλου microήκους microακεδονικά δόραταΗ Σπάρτη του Κλεοmicroένη δηmicroιούργησε ελπίδες για κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές και σε άλλες πόλεις της Πελοποννήσου αν και η εξαγωγή του laquomicroοντέλουraquo του δεν φαίνεται να ήταν microέσα στις προθέσεις του Κλεοmicroένη Ενδυναmicroωmicroένη πλέον η Σπάρτη έγινε ξανά δύναmicroη microε κάποια εmicroβέλεια και κατάφερε να συmicromicroαχήσει microε τις περισσότερες πόλεις

Ο λόγος είναι απλός Οι Σπαρτιάτισσες που ήταν γαιοκτήmicroονες απολάmicroβαναν λόγω της περιουσίας τους πολυτέλεια στον ιδιωτικό βίο αλλά και έmicromicroεση πολιτική επιρροή και δεν ήταν διατεθειmicroένες να απολέσουν τα προνόmicroια τους γιrsquo αυτό και συντάχτηκαν microε την πλευρά της αντιδραστικής αντιπολίτευσης

της Αρκαδίας αλλά και microε την πόλη του Άργους που ήταν παραδοσιακά αντίπαλος της Σπάρτης Αυτές οι εξελίξεις δεν ήταν δυνατόν να αφήσουν αδιάφορη την Αχαϊκή Συmicroπολιτεία που έβλεπε τον ζωτικό της χώρο να απειλείται από τη Σπάρτη

Η άνοδος του Αντίγονου Γrsquo Δώσωνος στον microακεδονικό θρόνο και ο Κλε-οmicroενικός πόλεmicroοςΤο 229 πΧ ο Αντίγονος Δώσων έγινε αντιβασιλιάς της Μακεδονίας στο όνοmicroα του Φιλίππου Εrsquo Δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τη χήρα του Αντίγονου Γονατά Χρυ-σηΐδα και αναγορεύτηκε βασιλιάς Απασχοληmicroένος microε στρατιωτικά προβλήmicroατα στα βόρεια σύνορά του ο Αντίγονος Γrsquo φρόντισε να συνάψει συνθήκη ειρήνης microε τους ΑιτωλούςΟι Αχαιοί θεωρώντας ως εχθρική πράξη την σπαρτιατική εισβολή σε εδάφη της Μεγα-λόπολης κήρυξαν τον πόλεmicroο στη Σπάρτη το 227 πΧ τον επονοmicroαζόmicroενο laquoΚλεοmicroε-νικόraquo πόλεmicroο Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς είχε συνάψει συmicromicroαχία microε τον Πτολεmicroαίο Γrsquo της Αιγύπτου ο οποίος έως τότε ήταν σύmicromicroαχος των Αχαιών Την άνοιξη του 226 πΧ ο Κλεοmicroένης κυρίευσε τη Μαντίνεια ενώ το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς στο Εκατόmicro-βαιο κοντά στην αχαϊκή πόλη της Δύmicroης νίκησε τους Αχαιούς που υπέστησαν microεγάλες απώλειεςΗ τελευταία αυτή σπαρτιατική νίκη υποχρέωσε τον στρατηγό της Αχαϊκής Συmicroπολι-τείας Τιmicroόξενο να έρθει σε διαπραγmicroατεύσεις microε τον Κλεοmicroένη Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς δέχτηκε να απελευθερώσει τους Αχαιούς αιχmicroαλώτους και να αποσυρθεί από τα εδάφη της Αχαΐας που είχε καταλάβει έθεσε όmicroως τον όρο να αναλάβει ο ίδιος την αρχη-γία του στρατού της Συmicroπολιτείας Αυτή η συmicroφωνία επικυρώθηκε στο Άργος αλλά σύντοmicroα οι σκληροπυρηνικοί ολιγαρχικοί της Αχαϊκής Συmicroπολιτείας microε επικεφαλής τον βετεράνο πολιτικό Άρατο φρόντισαν να την ακυρώσουν στην πράξη Ο Άρατος όπως και οι υπόλοιποι πλούσιοι Αχαιοί φοβήθηκαν microήπως ο Κλεοmicroένης προχωρούσε στη microεταφορά του κοινωνικού του προγράmicromicroατος στις περιοχές τους Σύmicroφωνα microε τον P Cartledge ο Άρατος και οι οmicroοϊδεάτες του βρέθηκαν σε κατάσταση ανάγκης Έπρεπε να επιλέξουν ανάmicroεσα σε δύο ανεπιθύmicroητες λύσεις είτε να αποδε-χθούν έναν Σπαρτιάτη νεωτεριστή βασιλιά ως αρχηγό τους είτε να συmicromicroαχήσουν microε

ΕΥΞΕΙΝΟΣΠΟΝΤΟΣ

ΙΟΝΙΟ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ

ΠΡΟΠΟΝΤΙ∆Α

βασίλειο Μακεδονίας επί Αντιγόνου ∆ώσωνος

Αχαϊκή Συmicroπολιτεία

σύmicromicroαχα κράτη Αιτωλικής Συmicroπολιτείας

Αιτωλική Συmicroπολιτεία

ανεξάρτητα ελληνικά κράτη

Η ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ Μ ΑΣΙΑΣ ΤΟ 228 πΧ

περιοχές υπό την προστασία των Ρωmicroαίων

περιοχές εξαρτηmicroένες από το βασίλειο τουΠτολεmicroαίου Γrsquo του Ευεργέτου

βασίλειο Περγάmicroου επί Αττάλου Αrsquo του Σωτήρα

ανεξάρτητα κράτη της Μικράς Ασίας

Αντιγόνεια

∆ωδώνη

Αmicroβρακία

ΦιγάλειαΜεσσήνηΠήλος

Γύθειο

Αττάλεια

Σάρδεις

Αλικαρνασσός

Ν Κρήτη Ν Ρόδος

Ν Σάmicroος

Ν Μυτιλήνη

Ν Λήmicroνος

Ν Πεπάρηθος

Ν Εύβοια

Ν Σαmicroοθράκη

Ν Θάσος

Αmicroφίπολη

ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Θεσσαλονίκη

∆ίον

Πέλλα

ΠαίονεςΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΥΛΙ∆ΑΣ

ΜεγάληΦρυγία

Ελλησποντική Φρυγία

Βιθυνία

Ακαρνανία

Ιλλυρία

Αθαmicroανία

Κνωσσός

Γορτύνα Ίτανος

Πέργαmicroο

Νικοmicroήδεια

Κλαζοmicroενές

Θερmicroοπύλες

Πάτρα

Σικυώνα

Μαντίνεια

Μεγαλόπολη

Αθήνα

Ν Σύρος

Ν ΘήραΝ Αστυπάλαια

Ν Νάξος

Ν Κέως

Νικόπολη

Η διαmicroόρφωση του ελλαδικού χώρου και των microικρασιατικών

τον βασιλιά της Μακεδονίας O Άρατος επέλεξε τη συmicromicroαχία microε την Μακεδονία αν και γνώριζε ότι microε αυτόν τον τρόπο η απώλεια της αχαϊκής ανεξαρτησίας ήταν δεδοmicroένη Για να επιτύχει το σχέδιό του ακολούθησε την οδό της microυστικής διπλωmicroατίας Έστειλε τον γιο του στην Μακε-δονία το 225 πΧ για να διαπραγmicroατευτεί microε τον Αντίγονο ο οποίος έθεσε ως όρο για τη σύναψη συmicromicroαχίας την παράδοση της Ακροκορίνθου που θα του εξασφάλιζε τον έλεγχο της νότιας Ελλάδας Ο Άρατος αποδέχτηκε αυτόν τον όρο αν και ήταν ο ίδιος που είχε αποσπάσει στα νιάτα του το ισχυρό αυτό φρούριο από τους ΜακεδόνεςΟ Κλεοmicroένης αφού η συνθήκη ειρήνης ακυρώθηκε επανέλαβε τις εχθροπραξίες ενα-ντίον των Αχαιών Οι στρατιωτικές του επιτυχίες οδήγησαν την Αχαΐα στα όρια της κατάρρευσης Τότε όmicroως ο Άρατος συγκάλεσε τη Γενική Αχαϊκή Συνέλευση στο Αίγιο microε αίτηmicroα την επικύρωση της συνθήκης microε τη Μακεδονία Κάτω από τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες η συνέλευση υποχρεώθηκε να επικυρώσει τη συνθήκη Στη συνέ-χεια το καλοκαίρι του 224 πΧ στη βοιωτική πόλη Παγές ο Αντίγονος και οι Αχαιοί υπέγραψαν συmicroφωνία συmicromicroαχίαςΟ Αντίγονος κατέλαβε την Κόρινθο και το φρούριό της και κατάφερε να αποσπάσει από τη Σπάρτη το Άργος και άλλες συmicromicroαχικές της πόλειςΤο 224 πΧ ο Αντίγονος κάλεσε τους αντιπροσώπους όλων των συmicromicroάχων του δηλαδή των Θεσσαλών των Βοιωτών των Οπουντίων Λοκρών και των Ευβοέων στο Αίγιο όπου συνεδρίαζε η βουλή της Αχαϊκής Συmicroπολιτείας Εκεί αποφασίστηκε η ίδρυση κοινής συmicromicroαχίας της Ελληνικής microε σκοπό την αmicroοιβαία υποστήριξη των microελών της σε περίοδο πολέmicroου Αρχηγός της Συmicromicroαχίας ορίστηκε ο βασιλιάς της ΜακεδονίαςΜε αυτόν τον τρόπο ο Αντίγονος θέλησε να παρουσιάσει τον εαυτό του ως διάδοχό του Φιλίππου Βrsquo και του Μ Αλεξάνδρου που είχαν ιδρύσει το 3378 πΧ το Κοινό της Κορίνθου Το νέο συνέδριο της συmicromicroαχίας συγκαλούνταν από τον πρόεδρο της και ήταν επιφορτισmicroένο να αποφασίζει για θέmicroατα ειρήνης και πολέmicroου όmicroως δεν υπήρχε κοινό ταmicroείο και οι αποφάσεις έπρεπε να επικυρώνονται από όλα τα microέληΗ συmicromicroαχία είχε διπλό στόχο πρώτον να αποmicroονώσει διπλωmicroατικά την Αιτωλική Συmicroπολιτεία και δεύτερον να τερmicroατίσει τον πόλεmicroο εναντίον του ΚλεοmicroένηΣτις αρχές του 223 πΧ ο Αντίγονος Γrsquo εκστράτευσε στην Αρκαδία και κατέλαβε αρκε-τές πόλεις Ο Κλεοmicroένης ηττήθηκε κατά κράτος στη microάχη της Σελλασίας το 222 πΧ

Αργυρό τετράδραχmicroο του αντι-βασιλιά της Μακεδονίας Αντί-

Ο βασιλιάς Πτολεmicroαίος Γrsquo της Αιγύπτου ήταν σύmicromicroαχος των

Αντίθετα microε τη σπαρτιατική παράδοση δεν έmicroεινε στην πατρίδα του για να πεθάνει αλλά φυγαδεύτηκε διά θαλάσσης microέσω Κυθήρων και Αντικυθήρων στην Αίγυπτο όπου βρίσκονταν ως όmicroηροι οι γιοι του και η microητέρα του Το 221 πΧ πέθανε και ο Αντίγονος Γrsquo και τον διαδέχτηκε ο δεκαεφτάχρονος πρόγονός του Φίλιππος Εrsquo

Τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα ανάmicroεσα στην ίδρυση της Κοινής Συmicromicroαχίας (224 πΧ) και το Συmicromicroαχικό πόλεmicroο Η ίδρυση της Κοινής Συmicromicroαχίας το 224 πΧ οδήγησε την Αιτωλική Συmicroπολιτεία σε πλήρη διπλωmicroατική αποmicroόνωση Η microόνη ελληνική περιοχή που δεν συmicromicroετείχε στη συmicromicroαχία ήταν η Σπάρτη η οποία όmicroως γρήγορα ηττήθηκε από τις microακεδονικές δυνά-microεις Για λόγους που παραmicroένουν άγνωστοι η Αιτωλική Συmicroπολιτεία δεν θέλησε ή δεν microπόρεσε να συνάψει συmicromicroαχία microε τη Σπάρτη όσο βασίλευε ο ΚλεοmicroένηςΈτσι οι Αιτωλοί αναγκαστικά στράφηκαν προς τον βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεmicroαίο Γrsquo Σε ένδειξη microάλιστα ευγνωmicroοσύνης για τη βοήθεια που τους προσέφερε ο Πτολεmicroαίος οι Αιτωλοί τίmicroησαν τον ίδιο και την οικογένειά του microε την ανέγερση microιας σειράς χάλ-κινων αγαλmicroάτων στην ιερή τους πόλη το ΘέρmicroοΟ ιστορικός Πολύβιος αναφέρει ως αιτία του Συmicromicroαχικού πολέmicroου (220-217 πΧ) τις ληστρικές επιδροmicroές των Αιτωλών στο έδαφος της Μεσσηνίας παρότι η τελευταία ήταν επίσηmicroη σύmicromicroαχος της ΑιτωλίαςΑν και το επιχείρηmicroα αυτό στερείται σοβαρότητας γιατί την εποχή εκείνη οι λεηλασίες σε εχθρικά και φιλικά εδάφη ήταν ο κανόνας σύmicroφωνα microε την αφήγηση του οι Μεσσή-νιοι ζήτησαν τη βοήθεια των ΑχαιώνΥπό την επίδραση του βετεράνου πολιτικού Άρατου γνωστού για τα αντι-αιτωλικά του αισθήmicroατα η αχαϊκή συνέλευση αποφάσισε να αντιmicroετωπίσει στρατιωτικά τους Αιτωλούς Παρότι οι τελευταίοι δέχτηκαν να αποχωρήσουν από τη Μεσσηνία ο Άρατος αποφάσισε να τους αιφνιδιάσει στην πεδιάδα των Καφυών στην Αρκαδία Εκεί όmicroως οι Αιτωλοί πέτυχαν να αιφνιδιάσουν και να νικήσουν τα αχαϊκά στρατεύmicroαταΜετά τη microάχη των Καφυών και οι δύο Συmicroπολιτείες προέβησαν σε σύγκληση των συνελεύσεών τους η Αχαϊκή αποφάσισε υπέρ του πολέmicroου η Αιτωλική αρχικά υπέρ της ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών microε τον όρο οι τελευταίοι να διαλύσουν τη

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΕrsquoΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΟΥ (213 πΧ)

Στρατός Φιλίππου

ψιλοί

πελταστές

πορεία και κινήσεις τουmicroακεδονικού στρατού

στρατιωτικές δυνάmicroεις των Ιλλυριών

κινήσεις των Ιλλυρικών δυνάmicroεων

Ακρόλισσος

Στρατόπεδο του Φιλίππου

Λισσός(Αλέσσιο ή Λές)

Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)

πιθανή γραmicromicroή της αρχαίας παραλίας

Άποψη του ναού του Στρατίου Διός στην πόλη Στράτος της

συmicromicroαχία τους microε τη ΜεσσηνίαΌσο για τις υπόλοιπες δυνάmicroεις η Μακεδονία αρχικά απέρριψε την κήρυξη πολέmicroου ενώ η Σπάρτη βρισκόταν σε αναβρασmicroό καθώς η αντιmicroακεδονική παράταξη microε την υπο-στήριξη τριών φιλο-αιτωλών εφόρων ανέτρεψε τη φιλοmicroακεδονική κυβέρνηση αλλά η εισβολή του Φιλίππου Εrsquo στην Τεγέα και η απειλή εισβολής και στη Λακωνία επανέφερε στην εξουσία τη φιλοmicroακεδονική παράταξη

Το ξέσπασmicroα του Συmicromicroαχικού πολέmicroουΣτην επιστροφή του από τη Σπάρτη ο Φίλιππος Εrsquo πήγε στην Κόρινθο όπου συνάντησε τους αντιπροσώπους των συmicromicroαχικών του πόλεων και αποφάσισαν από κοινού την κήρυξη πολέmicroου ενάντια στην Αιτωλία Αφορmicroή για τον πόλεmicroο ήταν η επιθυmicroία τους να αποσπάσουν το Μαντείο των Δελφών από τον αιτωλικό έλεγχο Στην συνέχεια οι Αχαιοί στην τελευταία σύνοδο της συνέλευσής τους κήρυξαν τον πόλεmicroο ενάντια στους Αιτωλούς laquomicroετά διαρπαγής και λεηλασίαςraquo (Πολύβιος 4267)Μετά από αυτές τις εξελίξεις οι Αιτωλοί ήταν αναγκασmicroένοι να κινηθούν διπλωmicroατικά Προσπάθησαν να έρθουν σε συνεννόηση microε τον Μακεδόνα βασιλιά αλλά η προσπάθειά τους απέβη άκαρπηΣτη συνέχεια έστειλαν πρέσβεις στη Σπάρτη όπου η αντι-microακεδονική παράταξη βρήκε την ευκαιρία να αναλάβει microε πραξικόπηmicroα την εξουσία να συνάψει συmicromicroαχία microε την Αιτωλία και να επαναφέρει τον θεσmicroό της microοναρχίας που είχε καταργηθείΔηmicroιουργήθηκαν έτσι δύο εχθρικοί συνασπισmicroοί τον έναν τον αποτελούσαν οι Μακε-δόνες και οι σύmicromicroαχοί τους (Αχαιοί Ηπειρώτες Θεσσαλοί Βοιωτοί Φωκείς Μεσσή-νιοι) και τον άλλο οι Αιτωλοί οι Σπαρτιάτες και οι ΗλείοιΟι πολεmicroικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν το 219 πΧ και οι microάχες έγιναν στη Θεσσαλία και στην Αιτωλία Ο Φίλιππος πήγε στην Ήπειρο όπου του ζητήθηκε να καταλάβει το αιτω-λικό φρούριο του Αmicroβράκου που βρισκόταν στο βόρειο τmicroήmicroα του Αmicroβρακικού κόλπου το οχυρό παραδόθηκε microετά από συνθηκολόγηση Παράλληλα οι Αιτωλοί εισέβαλαν στη Θεσσαλία και έφθασαν έως το Δίον την ιερή πόλη των Μακεδόνων που τη βρήκαν έρηmicroη από κατοίκους και την κατέστρεψαν Οι Μακεδόνες συνέχισαν τις εχθροπραξίες στην Αιτωλία και στην Ακαρνανία αλλά ενώ ο Φίλιππος οχύρωνε την πόλη των Οινιάδων για να εξασφαλίσει microια στρατιωτική βάση

Ο Φίλιππος Εrsquo της Μακεδονίας επιδιώκοντας την απόσπαση

στο πέρασmicroα από τη Στερεά Ελλάδα στην Πελοπόννησο υποχρεώθηκε να επιστρέψει στη Μακεδονία για να αντιmicroετωπίσει επικείmicroενη εισβολή των ΔαρδάνωνΤον Σεπτέmicroβριο του 219 πΧ οι Αιτωλοί στη Γενική Συνέλευση εξέλεξαν στρατηγό τους τον Δωρίmicroαχο ο οποίος εκστράτευσε εναντίον της Ηπείρου και κατέστρεψε το ιερό της Δωδώνης Το καλοκαίρι του 218 πΧ ο Φίλιππος microε στρατό αποτελούmicroενο από Ακαρνάνες Ηπειρώτες και Ιλλυριούς microισθοφόρους ήρθε σε συνεννόηση microε τον στρα-τηγό των Ακαρνάνων τον Αριστόφαντο και αποφάσισαν να επιτεθούν αιφνιδιαστικά στην ιερή πόλη των Αιτωλών το ΘέρmicroοΗ λεηλασία του Θέρmicroου έγινε microε τέτοιο άγριο τρόπο και παρότι που ο Φίλιππος χρησι-microοποίησε ως πρόσχηmicroα την καταστροφή της Δωδώνης ακόmicroα και ο Πολύβιος που τα αντι-αιτωλικά του αισθήmicroατα ήταν γνωστά δεν microπόρεσε παρά να καταδικάσει αυτήν την ανόσια πράξη (Πολύβιος 584-8)Στην Πελοπόννησο ο βασιλιάς Λυκούργος σύmicromicroαχος των Αιτωλών επέστρεψε από την εκστρατεία του στη Μεσσηνία στη Σπάρτη χωρίς να έχει επιτύχει καmicroία νίκη microεγά-λης σηmicroασίας Σε ελάχιστο χρονικό διάστηmicroα ο Φίλιππος αποβιβάστηκε στη Φωκίδα στο Λέχαιο και παρακάmicroπτοντας την Κόρινθο έφτασε στα βουνά βόρεια της Σπάρτης αιφνιδιάζοντας τους Λακεδαιmicroόνιους Στη συνέχεια επιτέθηκε στην οχυρή πόλη Ασίνη χωρίς όmicroως να microπορέσει να την κυριεύσει λεηλάτησε ολόκληρη την ύπαιθρο της Λακωνίας και νίκησε σε microάχη τους Σπαρτιάτες στις Αmicroύκλες Ακολούθησε προσπάθεια ειρήνευσης microε microεσολαβητές άλλους Έλληνες πρέσβεις από τα νησιά της Ρόδου και της Χίου αλλά οι διπλωmicroατικές τους προσπάθειες συνάντησαν την αδιαλλαξία και των δύο πλευρώνΤον χειmicroώνα του 218 πΧ σύmicroφωνα microε τη συνήθεια της εποχής ο Φίλιππος απέλυσε όλους τους Μακεδόνες στρατιώτες του και τους έστειλε να περάσουν τον χειmicroώνα στα σπίτια τους Ο πόλεmicroος συνεχίστηκε και στις αρχές του 217 πΧ η Αιτωλική Συmicroπολι-τεία έστειλε τους στρατηγούς της στην Ηλεία Ο στρατός των Αιτωλών ενωmicroένος microε εκείνον των Ηλείων διεξήγε συνεχώς επιδροmicroές στις παράλιες περιοχές της Αιτωλίας Ουσιαστικά ο Συmicromicroαχικός πόλεmicroος είχε εκφυλιστεί σε ληστρική επιχείρησηΤο καλοκαίρι του 217 πΧ ο Φίλιππος κατέλαβε την πόλη Βλάζωρα στα βόρεια σύνορά του κλείνοντας έτσι τη δίοδο για τυχόν επιδροmicroές των Δαρδάνων στη Μακεδονία Στη συνέχεια έκανε γενική επιστράτευση των Μακεδόνων και ξεκίνησε για τον νότο

Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης κατέγραψε λεπτοmicroερειακά τις

Απέτυχε να καταλάβει την πόλη Μελιταία αλλά ύστερα από πολιορκία κατέλαβε και κατέστρεψε τη Φθιωτική Θήβα πόλη-κλειδί για τον έλεγχο της Θεσσαλίας από τους ΑιτωλούςΜετά από αυτή τη στρατιωτική επιτυχία του Φιλίππου πρεσβευτές από τη Χίο τη Ρόδο το Βυζάντιο αλλά και από τον βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεmicroαίο Δrsquo προσπά-θησαν να συmicroβιβάσουν τις δύο πλευρές χωρίς όmicroως επιτυχία Ακριβώς τη στιγmicroή εκείνη έφτασαν τα νέα της ήττας των Ρωmicroαίων από τους Καρχηδονίους Ο Ιλλυριός Δηmicroήτριος Φάριος που είχε προδώσει διαδοχικά τη βασίλισσα των Ιλλυριών Τεύτα και τους Ρωmicroαίους πρότεινε στον Μακεδόνα βασιλιά να τερmicroατίσει τον πόλεmicroο για να microπορέσει να επιτεθεί στους Ρωmicroαίους και να απαλλαγεί από το ρωmicroαϊκό προγεφύρωmicroα στην ΙλλυρίαΕπειδή και οι Αιτωλοί είχαν κουραστεί από την άκαρπη πολεmicroική αναmicroέτρηση αποφά-σισαν να κάνουν ειρήνη microε τους Μακεδόνες και τους Αχαιούς Η συmicroφωνία ειρήνης

Ο λόγος του Αγέλαου για την οmicroόνοια των Ελλήνων

laquoΘα ήταν προτιmicroότερο οι Έλληνες να microην πολεmicroούν microεταξύ τους αλλά ndashσαν το πολυ-τιmicroότερο θεϊκό δώροndash να microιλούν πάντα microε microια καρδιά και microια φωνή και πολεmicroώντας πλάι-πλάι σαν άνδρες που γεφυρώνουν ένα ποτάmicroι να εκδιώκουν τους βαρβάρους επι-δροmicroείς και να παραmicroένουν ενωmicroένοι προστατεύοντας τους εαυτούς τους και τις πόλεις τους Κι αν microια τέτοια ένωση είναι ακατόρθωτη στο σύνολό της θα σας συmicroβούλευα τουλάχιστον την παρούσα στιγmicroή να οmicroονοήσετε και να πάρετε σοβαρές προφυλάξεις για την ασφάλειά σας βλέποντας τα τεράστια οπλοστάσια σε αυτό το πεδίο και το microέγεθος του πολέmicroου αυτού στη Δύση Γιατί είναι προφανές ακόmicroη και σε όσους από εmicroάς δεν δίνουν παρά microικρή σηmicroασία στις κρατικές υποθέσεις ότι είτε οι Καρχηδόνιοι νικήσουν τους Ρωmicroαίους είτε οι Ρωmicroαίοι τους Καρχηδόνιους σε αυτόν τον πόλεmicroο που microαίνεται τώρα είναι απίθανο οι νικητές να αρκεστούν στην ηγεmicroονία στην Ιταλία και τη Σικελία αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έρθουν εδώ και θα επεκτείνουν τις φιλοδοξίες τους πέρα από τα όρια της δικαιοσύνηςraquo [hellip]

υπογράφτηκε το 217 πΧΣε αυτό το συνέδριο ειρήνης εκφωνήθηκε από τον Ναυπάκτιο αντιπρόσωπο Αγέλαο (Πολύβιος 5104) ένας περίφηmicroος λόγος που προέτρεπε τους Έλληνες να εγκαταλεί-ψουν τις εmicroφύλιες διαmicroάχες για να αντιmicroετωπίσουν ενωmicroένοι τους εξωτερικούς κιν-δύνους ιδιαίτερα τον ρωmicroαϊκό Ο ιδεαλισmicroός όmicroως του Αγέλαου δεν είχε ουσιαστικό αντίκτυπο στην κυνική πολιτική πραγmicroατικότητα της εποχής

Τα γεγονότα microετά την ειρήνη της ΝαυπάκτουΟ βασιλιάς Φίλιππος σκόπευε να καταλάβει την Ιλλυρία αλλά και να διεκπεραιωθεί στην Ιταλία για να χτυπήσει τους Ρωmicroαίους microέσα στην ίδια την πατρίδα τους Η έλλειψη όmicroως πολεmicroικού στόλου και η πληροφορία ότι οι Ρωmicroαίοι κατευθύνονταν προς την Ιλλυρία για να βοηθήσουν τον σύmicromicroαχό τους βασιλιά Σκερδελαΐδα υποχρέωσε τον Φίλιππο να αποσυρθεί από τα ιλλυρικά παράλια το 216 πΧΗ υποχώρηση αυτή του Φιλίππου ενίσχυσε την αντι-microακεδονική παράταξη που επιθυ-microούσε να εκδικηθεί τους Μακεδόνες για τις εδαφικές απώλειες που προξένησαν στην Αιτωλία κατά τη διάρκεια του Συmicromicroαχικού πολέmicroουΟ Φίλιππος για να microπορέσει να αντιmicroετωπίσει τη ρωmicroαϊκή απειλή στράφηκε προς τη διπλωmicroατική διαπραγmicroάτευση microε τον κατεξοχήν εχθρό των Ρωmicroαίων τον Αννίβα βασι-λιά της Καρχηδόνας το 215 πΧ Ταυτόχρονα όmicroως ο Φίλιππος αντιmicroετώπιζε σηmicroα-ντικά προβλήmicroατα στην Ελλάδα η Αχαϊκή Συmicroπολιτεία ο σηmicroαντικότερος σύmicromicroαχος της Μακεδονίας στην Ελλάδα επιθυmicroούσε να κρατήσει ουδέτερη στάση απέναντι στη ρωmicroαϊκή απειλή Επιπλέον η υποστήριξη που παρείχε ο Φίλιππος στην δηmicroοκρατική παράταξη της Μεσσηνίας όπου microαινόταν ακόmicroα ένας εmicroφύλιος microεταξύ ολιγαρχικών και δηmicroοκρατικών προκάλεσε την αντίδραση της Αχαϊκής Συmicroπολιτείας που ευνοούσε τους ολιγαρχικούς Με αυτόν τον τρόπο οι σχέσεις Φιλίππου-Αράτου του πιο σηmicroα-ντικού πολιτικού της Αχαϊκής Συmicroπολιτείας ψυχράθηκαν Στα πολιτικά αίτια προστέθηκαν σύντοmicroα και προσωπικά καθώς ο Μακεδόνας βασιλιάς microε την αλαζονεία που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που ασκούν απόλυτη εξουσία συνήψε ερωτικές σχέσεις microε τη νύφη του Άρατου Στη συνέχεια για να απαλλαγεί από τον επικίνδυνο παλιό του σύmicromicroαχο έβαλε έναν στρατηγό του να τον δολοφονήσει microε δηλητήριο microαζί microε τον γιο του το 213 πΧ (Πολύβιος 814)



ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)


Ο Φίλιππος Εrsquo προκειmicroένου να επεκτείνει τη microακεδονική

Ακολούθησαν πολεmicroικές επιχειρήσεις των Μακεδόνων στην Ιλλυρία και στη Μεσσηνία Το 214 πΧ οι ολιγαρχικοί επανήλθαν στην εξουσία στη Μεσσηνία και ο Φίλιππος κατέ-στρεψε την περιοχή της Το αποτέλεσmicroα ήταν να απωλέσει έναν ακόmicroα σύmicromicroαχο καθώς microετά από αυτήν τη διπρόσωπη συmicroπεριφορά του Μακεδόνα βασιλιά οι Μεσσήνιοι υπέγραψαν σύmicroφωνο συmicromicroαχίας microε τους ΑχαιούςΤο 213 πΧ ο Φίλιππος είχε καταφέρει να καταλάβει microεγάλο τmicroήmicroα του εσωτερικού της Ιλλυρίας (στα παράλια κυριαρχούσαν οι Ρωmicroαίοι) Ο Φίλιππος δεν microπορούσε όmicroως να προβλέψει ούτε την ήττα του Αννίβα ούτε το γεγονός ότι οι Αιτωλοί θα συmicromicroαχούσαν microε τους Ρωmicroαίους εναντίον τουΟι Ρωmicroαίοι θορυβηmicroένοι από τις ιλλυρικές νίκες του Φιλίππου στράφηκαν προς τους εχθρούς του τελευταίου δηλαδή τους Αιτωλούς και τους Αχαιούς Αρχικά έγιναν microυστικές διαπραγmicroατεύσεις microεταξύ Ρωmicroαίων και Αιτωλών το 213 πΧΟι αιτίες που οδήγησαν τους Αιτωλούς να συνάψουν αυτήν τη συνθήκη προοίmicroιο για τη ρωmicroαϊκή επέmicroβαση στον ελλαδικό χώρο δεν microπορούν να ανιχνευθούν microέσα από τις υπάρχουσες πηγές (πάντως η αλλαγή συmicromicroαχιών και οι συγκρούσεις ανάmicroεσα σε πρώην συmicromicroάχους αποτελούσε σύνηθες φαινόmicroενο της Ελληνιστικής περιόδου)Μετά τη συνθήκη της Ναυπάκτου οι Αιτωλοί είχαν προχωρήσει στη δηmicroιουργία συmicromicroα-χίας microε τους Ηλείους τους Μεσσηνίους τους Λάκωνες και το βασίλειο της Περγάmicroου Οι όροι της συνθήκης αυτής ήταν ευνοϊκοί για τους Αιτωλούς γιατί οι Ρωmicroαίοι είχαν ακόmicroα περιορισmicroένες βλέψεις στον ελληνικό χώρο Επίσης οι Αιτωλοί επέδειξαν microε τη σειρά τους microεγάλο κυνισmicroό και υποτίmicroησαν τον ρωmicroαϊκό παράγοντα

Ο Α Μακεδονικός πόλεmicroος (211-205 πΧ)Προς τα τέλη του 212 πΧ άρχισε ο πόλεmicroος Αιτωλών και Ρωmicroαίων κατά του Φιλίππου microε συνδυασmicroένες επιχειρήσεις από ξηρά και από θάλασσα Οι σύmicromicroαχοι κατέλαβαν πόλεις της Ακαρνανίας και το νησί της Ζακύνθου Ο Φίλιππος βρισκόταν στην Ιλλυ-ρία και στη συνέχεια επιτέθηκε εναντίον των Δαρδάνων και πήγε στη Θράκη για να υποτάξει ένα θρακικό φύλο Τότε οι Αιτωλοί βρήκαν την ευκαιρία να εισβάλουν στην Ακαρνανία το 211 πΧ αλλά οι επιχειρήσεις τους δεν στέφθηκαν microε επιτυχία λόγω της έλλειψης ναυτικής υποστήριξης από τους Ρωmicroαίους Αργότερα Ρωmicroαίοι και Αιτωλοί κατέλαβαν από κοινού την Αντίκυρα πόλη της Φωκίδας Πάντως οι Αιτωλοί δεν είχαν

Κατά τη διάρκεια του Αrsquo Μακε-δονικού πολέmicroου η Αίγινα

ικανοποιηθεί από τη συmicroπεριφορά των Ρωmicroαίων ως συmicromicroάχων και έτσι στράφηκαν πάλι προς τους Πελοποννησίους συmicromicroάχους τους δηλαδή τους Μεσσήνιους και τους Ηλείους Οι Σπαρτιάτες όmicroως αρνήθηκαν να τους υποστηρίξουνΤο 211 πΧ στη Σπάρτη έλαβε χώρα microια διπλωmicroατική αναmicroέτρηση microεταξύ Αιτωλών και Ακαρνάνων πρεσβευτών που και οι δύο επεδίωκαν να πείσουν τους Λακεδαιmicroονίους οι microεν Αιτωλοί να συmicromicroαχήσουν microαζί τους οι δε Ακαρνάνες να διατηρήσουν την ουδετε-ρότητα τους οι Σπαρτιάτες επέλεξαν την ουδετερότηταΤο καλοκαίρι του 210 πΧ ο Φίλιππος κατέβηκε στη Φθιώτιδα και πολιόρκησε την οχυρή πόλη του Εχίνου Οι Ρωmicroαίοι έστειλαν στόλο για να βοηθήσουν τους κατοίκους του Εχίνου αλλά η πόλη αναγκάστηκε να παραδοθεί Στη συνέχεια οι Μακεδόνες κατέλαβαν τη θέση Φάλαρα επίνειο της Λαmicroίας Ο Φίλιπ-πος παρά τη ναυτική υπεροχή των αντιπάλων του κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του όλη την παραλία της Φθιώτιδας που ανήκε στη σφαίρα επιρροής της ΑχαΐαςΑκολούθησε microία ρωmicroαϊκή επίθεση στο νησί της Αίγινας που κατέληξε στην κατάληψή του και στην υποδούλωση των κατοίκων του που αργότερα όmicroως εξαγοράστηκαν από συγγενείς τους Η Αίγινα πουλήθηκε στον βασιλιά της Περγάmicroου Άτταλο από τους Αιτωλούς οι οποίοι αποσκοπούσαν στο να τον δελεάσουν για να γίνει σύmicromicroαχός τους Προσπαθώντας να κάνουν την προσφορά τους πιο δελεαστική οι Αιτωλοί παραχώρησαν στον Άτταλο τον τίτλο (που ήταν καθαρά τιmicroητικός) του laquoστρατηγού-αυτοκράτοραraquo Ούτε όmicroως οι Ρωmicroαίοι ούτε ο Άτταλος δεν υποστήριξαν ναυτικά τις αιτωλικές πολεmicroι-κές επιχειρήσεις εναντίον του Φιλίππου στην περιοχή της Φθιώτιδας (209 πΧ) Την άνοιξη του ίδιου έτους πρεσβευτές από τη Ρόδο τη Χίο και την Αίγυπτο ήρθαν στην Ελλάδα microε σκοπό να συmicroφιλιώσουν τα αντιmicroαχόmicroενα microέρη Επιτεύχθηκε microία σύντοmicroη εκεχειρία ενώ οι Ρωmicroαίοι δεν microετείχαν στις διαπραγmicroα-τεύσεις Οι ειρηνευτικές διαδικασίες στο Αίγιο διακόπηκαν γιατί ο Φίλιππος έβρισκε υπερβολικούς τους αιτωλικούς όρους Ακολούθησε ρωmicroαϊκή εισβολή στην περιοχή της Σικυώνας και της Κορίνθου Ενώ ο Φίλιππος συmicromicroετείχε σε εκστρατεία στην Ηλεία αναγκάστηκε για άλλη microια φορά να επιστρέψει στη Μακεδονία που την απειλούσαν οι Ιλλυριοί και οι Δάρδανοι άφησε όmicroως microία microακεδονική στρατιωτική δύναmicroη στην Αχαΐα Το 208 πΧ άρχισαν οι πολεmicroι-κές επιχειρήσεις στις Θερmicroοπύλες στον Μαλιακό κόλπο και στην Ιστιαία Στη Λοκρίδα

φάλαγγα

Στρατός Αχαϊκής Συmicroπολιτείας Στρατός Σπάρτης

εύζωνοι

microισθοφόροι

ιππείς

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ (207 πΧ)

καταβόθρεςφάλαγγα


ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο

καταπέλτεςΠοσείδιο

ΜΑΝΤΙΝΕΙΑόρ Αλήσιο

όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα

καταπέλτες

Το 207 πΧ οι αχαϊκές δυνάmicroεις υπό τη στρατηγία του Φιλοποί-

ο στρατός του Αττάλου έπαθε πανωλεθρία και ο ίδιος κινδύνεψε να συλληφθεί Αργό-τερα επέστρεψε στην Πέργαmicroο για να αντιmicroετωπίσει επίθεση του βασιλιά της Βιθυνίας Προυσία που ήταν σύmicromicroαχος του ΦιλίππουΤο φθινόπωρο του 208 πΧ ο Φίλιππος ανακατέλαβε τους Ωρεούς στη βόρεια Εύβοια και στη συνέχεια επέστρεψε στη ΜακεδονίαΤο 207 πΧ οι Ρωmicroαίοι ανακάλεσαν τον στόλο τους από την Ελλάδα και άφησαν αβο-ήθητους τους Αιτωλούς Το ίδιο έτος οι αχαϊκές δυνάmicroεις κατατρόπωσαν τον σπαρ-τιατικό στρατό στη Μαντίνεια και έτσι οι Αιτωλοί έχασαν και τον τελευταίο τους σύmicro-microαχο Τη χαριστική βολή τους την έδωσε η προδοσία τους από τον παραδοσιακό τους σύmicromicroαχο τον βασιλιά των Αθαmicroάνων Αmicroύνανδρο που προσχώρησε στο microακεδονικό στρατόπεδο Εντελώς αποmicroονωmicroένοι οι Αιτωλοί δεν microπόρεσαν να σταmicroατήσουν τις microακεδονικές δυνάmicroεις που κατέστρεψαν για δεύτερη φορά το Θέρmicroο Το 206 πΧ υποχρεώθηκαν να συνάψουν συνθήκη ειρήνης microε τον Φίλιππο και όταν οι Ρωmicroαίοι ανήσυχοι από τις επι-θέσεις του τελευταίου στις θέσεις τους στην Ιλλυρία επιχείρησαν να τους ξεσηκώσουν σε πόλεmicroο απέτυχαν Τελικά ο Φίλιππος και οι Ρωmicroαίοι συνήψαν συνθήκη ειρήνης το 205 πΧ στην πόλη Φοινίκη της Ηπείρου

Οι εξελίξεις από τη συνθήκη της Φοινίκης έως τον Βrsquo Μακεδονικό πόλεmicroοΜετά τη συνθήκη της Φοινίκης η κατάσταση στον ελληνικό χώρο ήταν ndashφαινοmicroενικάndash ήρεmicroη ενώ η Μακεδονία είχε επιβληθεί επί των αντιπάλων της και είχε προσαρτήσει νέα εδάφη σε περιοχές της Πελοποννήσου στην Εύβοια και στο microεγαλύτερο τmicroήmicroα της Θεσσαλίας Η Σπάρτη είχε υποστεί νέα ήττα το 207 πΧ της οποίας οι συνέπειες ήταν πιο σηmicroαντικές και από εκείνες της microάχης της Σελλασίας γιατί ανέδειξε τον τελευταίο microεγάλο ηγέτη της Σπάρτης τον laquoτύραννοraquo Νάβιδα (207minus193 πΧ) Όmicroως ούτε αυτός microπόρεσε να microεταβάλει την καθοδική πορεία της ελληνιστικής ΣπάρτηςΟ Φίλιππος γνώριζε ότι οι πιθανοί εχθροί αλλά και οι σύmicromicroαχοί του βρίσκονταν πλέον στην Ανατολή Σύντοmicroα εξασφάλισε τη συmicromicroαχία του βασιλιά Προυσία της Βιθυνίας που ήταν γαmicroπρός του και ετοιmicroάστηκε να κατακτήσει τις πτολεmicroαϊκές κτήσεις στο Αιγαίο γεγονός που τον έφερε σε άmicroεση σύγκρουση microε τον βασιλιά της Περγάmicroου που

Προτοmicroή του Αντίοχου Γrsquo του Μεγάλου ο οποίος αγωνίστηκε

Χρυσός στατήρας microε παρά-σταση του Ρωmicroαίου υπάτου και

εποφθαλmicroιούσε και αυτός τις Κυκλάδες και την Εύβοια Για να microπορέσει όmicroως να υλοποιήσει τις κατακτητικές του βλέψεις υποχρεώθηκε να ναυπηγήσει ισχυρό στόλο και το 203 πΧ διαmicroέσου της microυστικής διπλωmicroατίας υπέ-γραψε συmicroφωνία ειρήνης microε τον Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχο Γrsquo για να microοιράσουν microεταξύ τους τις πτολεmicroαϊκές κτήσεις έξω από την Αίγυπτο την Κοίλη Συρία τη Φοινίκη τα νησιά του Αιγαίου και την Κυρηναϊκή Επίσης άρχισε microε δολιοφθορές και πειρατικές επιθέσεις την προσπάθεια καταστροφής του ροδιακού στόλου Τέλος microε τη βοήθεια του βασιλιά της Βιθυνίας Προυσία κατέλαβε όλα τα θρακικά παράλια έως το Βυζάντιο και την Προποντίδα και τmicroήmicroα της νοτιοδυτικής Μικράς ΑσίαςΗ συmicroπεριφορά του Φιλίππου απέναντι στους Έλληνες ήταν πάντως εξαιρετικά σκληρή επιτέθηκε στο νησί της Κέω το κατέλαβε και πούλησε τους κατοίκους ως δούλους Συmicroπεριφέρθηκε επίσης microε σκληρότητα απέναντι στην Αθήνα εmicroποδίζοντας την τροφοδο-σία της microε δηmicroητριακά καθώς έλεγχε πλέον τα στενά του Εύξεινου ΠόντουΤο 200 πΧ οι στρατιωτικές εξελίξεις στη δυτική Μεσόγειο απέβησαν αρνητικές για τον Φίλιππο καθώς οι Ρωmicroαίοι νίκησαν τους Καρχηδόνιους και microπορούσαν πλέον να επιτε-θούν εναντίον του χωρίς τον φόβο αντιπερισπασmicroού από τα δυτικά Πρώτα από όλα όmicroως άρχισαν διπλωmicroατικές προσπάθειες για την ανεύρεση συmicromicroάχων στον ελληνικό χώρο η Αθήνα δέχτηκε πρόθυmicroα όπως και η Ρόδος αλλά και η Πέργαmicroος στη Μικρά Ασία

Ο Βrsquo Μακεδονικός πόλεmicroος (200-197 πΧ)Ο ροδιακός στόλος πέτυχε την εκδίωξη των microακεδονικών φρουρών από τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων (Παυσανίας 19 36 4) Η Αθήνα όχι microόνο κήρυξε τον πόλεmicroο στη Μακεδονία αλλά και προχώρησε στην απαγόρευση εισόδου Μακεδόνων στην Αττική στην καταστροφή όλων των microνηmicroείων του Φιλίππου και των προγόνων του και στην κατάργηση των δύο φυλών που είχαν δηmicroιουργηθεί προς τιmicroήν Μακεδόνων βασιλέων της Αντιγονίδας και της Δηmicroητριάδας και δηmicroιούργησαν δυο νέες την Ατταλίδα και την Απολλωνίδα προς τιmicroήν του νέου τους συmicromicroάχου του βασιλιά της Περγάmicroου Αττάλου και της συζύγου του της ΑπολλωνίδαςΤο 199 πΧ έγιναν διπλωmicroατικές προσπάθειες για να συmicromicroετάσχουν και οι Αιτωλοί στον πόλεmicroο οι οποίες απέβησαν άκαρπες Το 198 πΧ η Αχαΐα σύmicromicroαχος έως τότε

του Φιλίππου πέρασε στο ρωmicroαϊκό στρατόπεδο Το ίδιο έτος οι Ρωmicroαίοι έστειλαν στην Ελλάδα τον ύπατο Τίτο Κόιντο Φλαmicroινίνο που ήταν εξαίρετος στρατηγός αλλά και διπλωmicroάτης Οι Αιτωλοί πείστηκαν να πάρουν microέρος στον πόλεmicroο και microαζί microε τους Αθαmicroάνες εισέβαλαν στη Θεσσαλία Αφού απέτυχε microια τελευταία προσπάθεια ειρήνευσης το 197 πΧ ο Φίλιππος ηττήθηκε στη θέση Κυνός Κεφαλές (κοντά στα Φάρσαλα) Ακολούθησαν και άλλες ήττες που τον υποχρέωσαν να συνάψει συνθήκη ειρήνης microε βαρείς όρους που τον καθιστούσαν ουσιαστικά υποτελή στη ΡώmicroηΣύντοmicroα όmicroως και οι Έλληνες σύmicromicroαχοι των Ρωmicroαίων αντιλήφθηκαν ότι απλά άλλα-ξαν κυρίαρχο Οι Ρωmicroαίοι κατέλαβαν τις ελληνικές περιοχές που έως τότε ανήκαν στον Φίλιππο καθώς και τα φρούρια της Κορίνθου της Δηmicroητριάδας και της Χαλκίδας αναλαmicroβάνοντας ουσιαστικά τον έλεγχο του ελληνικού χώρου από τους Μακεδόνες Εποmicroένως η ποmicroπώδης διακήρυξη από τον Φλαmicroινίνο της laquoελευθερίαςraquo των Ελλήνων το 196 πΧ microπορεί να χαρακτηριστεί microόνο ως χοντροκοmicromicroένη προπαγάνδα

Πόλεmicroος Αντίοχου Γrsquo εναντίον των Ρωmicroαίων (192-188 πΧ)Ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Γrsquo έχοντας δηmicroιουργήσει προγεφυρώmicroατα στη Μικρά Ασία και στη Θράκη αποφάσισε να εισβάλει στην Ελλάδα Γνώριζε ότι οι Έλληνες ακόmicroα και όσοι είχαν συmicromicroαχήσει microε τους Ρωmicroαίους στον Βrsquo Μακεδονικό πόλεmicroο είχαν απογοητευτεί από τη στάση των τελευταίων Κατάφερε λοιπόν να συmicromicroαχήσει microε τους Αιτωλούς που εχθρεύονταν τους Ρωmicroαίους γιατί τους απέσπασαν τις θεσσαλικές τους κτήσεις Ακόmicroα και οι laquoφυσικοίraquo σύmicromicroαχοι των Ρωmicroαίων οι ολιγαρχικοί είχαν χάσει την εmicroπιστοσύνη τους στη ΡώmicroηΤο 192 πΧ ο Αντίοχος αποβιβάστηκε στη Μαγνησία όπου έτυχε υποδοχής ελευ-θερωτή Η προσπάθεια όmicroως του Σελευκίδη βασιλιά να εκθέσει τις προτάσεις του στο Κοινό των Θεσσαλών απέτυχε γιατί οι απεσταλmicroένοι του εκδιώχθηκαν από τους ολιγαρχικούς της Λάρισας Σε αντίποινα ο Αντίοχος πολιόρκησε την πόλη αλλά δεν microπόρεσε να την κυριεύσει γιατί οι Ρωmicroαίοι έστειλαν ενισχύσεις Παράλληλα οι Ρωmicroαίοι ανέπτυξαν διπλωmicroατική δραστηριότητα και πέτυχαν να προσεταιριστούν τον Φίλιππο και την Αχαϊκή ΣυmicroπολιτείαΟ Αντίοχος σηmicroείωσε κάποιες νίκες στη Βοιωτία και στην Ακαρνανία αλλά σε microία απο-φασιστική microάχη στις Θερmicroοπύλες ηττήθηκε Στη συνέχεια υποχώρησε στην Έφεσο

Ο γιος του βασιλιά Φιλίππου Εrsquo Περσέας κληρονοmicroώντας όλα

ενώ ο στόλος του ηττήθηκε δύο φορές στη Χίο το 191 πΧ και στη Μυκάλη το 190 πΧ Η τελειωτική του ήττα όmicroως ήρθε στη Μαγνησία του Σιπύλου Το 188 πΧ υπο-χρεώθηκε να υπογράψει συνθήκη ειρήνης microε τους Ρωmicroαίους που τον υποχρέωνε να παραδώσει τους πολεmicroικούς του ελέφαντες να πληρώνει πολεmicroική αποζηmicroίωση στη Ρώmicroη για δώδεκα έτη να παραδώσει στις ρωmicroαϊκές αρχές όσους πρόσφυγες φιλοξε-νούσε στην Αυλή του και ήταν εχθροί της Ρώmicroης και τέλος να στείλει εκεί τριάντα οmicroήρους ανάmicroεσά τους και τον νεότερο γιο του

Ο Γrsquo Μακεδονικός πόλεmicroος(171-167 πΧ)Ήδη από την εποχή του Βrsquo Μακεδονικού πολέmicroου είχε γίνει φανερή η πρόθεση των Ρωmicroαίων να υποδουλώσουν την Ελλάδα Το βασίλειο της Μακεδονίας όmicroως αν και αισθητά αποδυναmicroωmicroένο παρέmicroεινε η τελευταία εστία αντίστασης εναντίον των ΡωmicroαίωνΔυστυχώς όmicroως οι συνεχείς πολεmicroικές αναmicroετρήσεις είχαν καταστρέψει τη βάση της οικονοmicroίας του που ήταν η γεωργία και είχαν οδηγήσει το βασίλειο σε δηmicroογραφική παρακmicroή Οι προσπάθειες του βασιλιά Φιλίππου να αναδιοργανώσει το κράτος του είχαν αποτύχει Έτσι ο γιος του Περσέας κληρονόmicroησε όλα τα προβλήmicroατα που άφησε άλυτα η βασιλεία του πατέρα του Σύmicroφωνα microε τον Πολύβιο ο Περσέας επιχείρησε να υλοποι-ήσει και αυτός ένα πρόγραmicromicroα microεταρρυθmicroίσεων που περιλάmicroβανε την επιστροφή των πολιτικών εξορίστων τον αναδασmicroό της γης την παραγραφή των χρεώνΤο φιλολαϊκό πρόγραmicromicroα του Περσέα τον καθιστούσε αντιπαθή στους ολιγαρχικούς Κατά την περίοδο 173-170 πΧ οι περιοχές της Θεσσαλίας και της Αιτωλίας microαστίζο-νταν από κοινωνικές ταραχές που οδήγησαν σε εmicroφύλιες συγκρούσεις Ο Περσέας υποστήριξε τους δηmicroοκρατικούς και συνήψε συmicromicroαχία microε τη Βοιωτική Οmicroο-σπονδία Προσπάθησε να προσεταιριστεί και την Αχαϊκή Συmicroπολιτεία αλλά ο ολιγαρχι-κός πυρήνας της απέρριψε τις προτάσεις του Ο αριθmicroός των εχθρών του Περσέα ήταν εντυπωσιακά microεγάλοςΟι προσπάθειές του να συmicromicroαχήσει microε τον βασιλιά της Περγάmicroου Ευmicroένη απέτυχανΑρχικά ο Μακεδόνας βασιλιάς κέρδισε microερικές νίκες αλλά το 168 πΧ κατατροπώθηκε από τους Ρωmicroαίους στη microάχη της Πύδνας Με αυτόν τον τρόπο ήρθε το τέλος του microακεδονικού βασιλείου

Αίγυπτος και Συρία δύο αιώνιοι αντίπαλοιΣτην Αίγυπτο είχε εδραιωθεί η δυναστεία των Πτολεmicroαίων ή Λαγιδών των απογόνων του στρατηγού Πτολεmicroαίου γιου του Λάγου που έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου ως Πτο-λεmicroαίος ο Αrsquo Στη Συρία ο στρατηγός Σέλευκος είχε γίνει βασιλιάς ως Σέλευκος Αrsquo ιδρυτής της δυναστείας των Σελευκιδών Το κράτος του αρχικά περιλάmicroβανε τεράστιες εκτάσεις αποτελούσε τον πυρήνα των ασιατικών κατακτήσεων του Μ ΑλεξάνδρουΤα δύο κράτη σύντοmicroα συγκρούστηκαν για εδαφικές διεκδικήσεις Συνήθως το microήλον της έριδος για τους έξι συνολικά laquoΣυριακούς πολέmicroουςraquo ήταν η Κοίλη Συρία η εύφορη κοιλάδα microεταξύ του όρους του Λιβάνου και αυτού του Αντιλιβάνου

Ο Αrsquo Συριακός πόλεmicroος (275-271 πΧ)Τα αίτια του πολέmicroου αυτού όπως και των άλλων πέντε που ακολούθησαν πρέπει να αναζητηθούν στην προσπάθεια τόσο της Αιγύπτου όσο και της Συρίας να κυριαρχήσουν στον ευρύτερο χώρο της Ανατολής Η Κοίλη Συρία αποτελούσε το microήλον της έριδος αλλά και τα δύο βασίλεια διεκδικούσαν και άλλα όmicroορα εδάφη όπως την ΠαλαιστίνηΣτην έκρηξη του Αrsquo Συριακού πολέmicroου έπαιξε ρόλο και η δυναστική πολιτική Ο Πτολε-microαίος Αrsquo είχε διορίσει ως κυβερνήτη της Κυρηναϊκής microιας περιοχής που καταλάmicroβανε τα εδάφη της σηmicroερινής Λιβύης τον Μάγα γιο της τέταρτης συζύγου του της Βερε-νίκης Ο Μάγας κυβερνούσε ως αυτόνοmicroος ηγεmicroόνας και όταν στον αιγυπτιακό θρόνο ανέβηκε ο Πτολεmicroαίος Βrsquo θέλησε να γίνει ανεξάρτητος Ήρθε σε συνεννόηση microε τον βασιλιά Αντίοχο Αrsquo της Συρίας τον παραδοσιακό αντίπαλο της Αιγύπτου και για να εξα-σφαλίσει τη βοήθειά του εναντίον της Αιγύπτου προχώρησε στο συνηθισmicroένο διπλωmicroα-τικό ελιγmicroό της επιγαmicroίας παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά την ΑπάmicroαΑπώτερος στόχος των δύο συmicromicroάχων ήταν η συντονισmicroένη επίθεση εναντίον της Αιγύ-πτου τελικά όmicroως ο Μάγας επιτέθηκε microόνος του εναντίον της Αιγύπτου ενώ οι δυνά-microεις του Αντίοχου παρέmicroειναν στην Ασία Αυτή η αποτυχία του συνασπισmicroού Κυρήνης-Συρίας επέτρεψε στον Πτολεmicroαίο να αποκρούσει την επίθεση του Μάγα και να περάσει σε αντεπίθεση εναντίον των δυνάmicroεων του Αντίοχου στη Μικρά ΑσίαΟ Αιγύπτιος βασιλιάς οργάνωσε χερσαία επιχείρηση στη Βόρεια Συρία και microια microεγάλη ναυτική επιχείρηση στη συροπαλαιστινιακή ακτή (274 πΧ) Ο Αντίοχος προσπάθησε

να αντεπιτεθεί αλλά η προσπάθεια του απέτυχε ίσως λόγω microιας επιδηmicroίας που έπληξε τις δυτικές περιοχές του κράτους του Πάντως οι πηγές ελάχιστα microας διαφωτίζουν γιrsquo αυτόν τον πόλεmicroο που εικάζεται ότι έληξε το 271 πΧ

Ο Βrsquo Συριακός πόλεmicroος (260-253 πΧ)Οι ιστορικές πηγές παρουσιάζονται ακόmicroη πιο φειδωλές για τον πόλεmicroο αυτόν microόνο κάποια αποσπάσmicroατα του ιστορικού Πορφύριου αναφέρονται σε πολλές συγκρούσεις στο νότιο microέτωπο (Συρία) και για την κινητοποίηση microεγάλων εφεδρειών Φαίνεται πάντως ότι το κύριο στρατιωτικό microέτωπο βρισκόταν στην Μικρά Ασία Το 260 πΧ ο γιος του Πτολεmicroαίου Βrsquo διήυθυνε πολεmicroικές επιχειρήσεις στη Μίλητο στα ανοιχτά της Εφέσου ο στόλος του ηττήθηκε από εκείνον των Ροδίων που είχαν συmicromicroαχήσει microε τον Αντίοχο της Συρίας Άλλος σύmicromicroαχος του Σελευκίδη βασιλιά ήταν ο Αντίγονος Γονατάς βασιλιάς της Μακε-δονίας Οι πηγές αναφέρουν ότι ο γιος του Πτολεmicroαίου αποστάτησε και δολοφονήθηκε από τον Τίmicroαρχο αρχηγό των αιγυπτιακών microισθοφορικών στρατευmicroάτωνΣτη συνέχεια ακολούθησε η microεγάλη νίκη του στόλου του Αντίγονου στην Κω το 255 πΧ γεγονός που σήmicroανε το τέλος της πτολεmicroαϊκής κυριαρχίας στο ΑιγαίοΠιθανώς τα βασίλεια Μακεδονίας και Αιγύπτου υπέγραψαν χωριστή συνθήκη ειρήνης αλλά ο πόλεmicroος τερmicroατίστηκε οριστικά το 253 πΧ microε συνθήκη ειρήνης ανάmicroεσα στη Συρία και στην Αίγυπτο Η συνθήκη αυτή επισφραγίστηκε microε την πρώτη επιγαmicroία ανά-microεσα στους οίκους των Λαγιδών και των Σελευκιδών ο βασιλιάς Αντίοχος χώρισε την πρώτη γυναίκα του Λαοδίκη και παντρεύτηκε την κόρη του Πτολεmicroαίου Βερενίκη Η αποτυχία αυτού του διπλωmicroατικού γάmicroου θα οδηγούσε σύντοmicroα στο ξέσπασmicroα του Γrsquo Συριακού πολέmicroου

Η ενσωmicroάτωση της Κυρήνης στο βασίλειο της ΑιγύπτουΟι συνέπειες των δυναστικών γάmicroων αποκαλύπτονται στο επεισόδιο που οδήγησε στην ενσωmicroάτωση της Κυρήνης στο αιγυπτιακό βασίλειο Ο Μάγας είχε αρραβωνιάσει την κόρη και διάδοχό του Βερενίκη microε τον γιο του Πτολε-microαίου Β΄ αλλά η χήρα του η Σύρια πριγκίπισσα Απάmicroα microε τον θάνατο του άνδρα της το 250 πΧ κάλεσε στην Κυρήνη τον Δηmicroήτριο τον επονοmicroαζόmicroενο Καλόν (= ωραίο) ετερο-

Προτοmicroή της βασίλισσας της Κυρήνης Βερενίκης της οποίας

Οι ελληνιστικές βασίλισσες νέα γυναικεία πρότυπα

Αποτελεί πλέον κοινό τόπο η ενεργός συmicromicroετοχή γυναικών των βασιλικών οίκων στην πολιτική ζωή των ελληνιστικών βασιλείων Από τις πιο ενδιαφέρουσες απόψεις είναι εκείνες της Μ Δαράκη στο βιβλίο της laquoΜια θρησκευτικότητα χωρίς θεό ο Άνθρωπος και η Φύση στους Στωικούς της Αθήναςraquo (Αθήνα 2001 σελ 23) laquoΟι ελληνιστικές βασίλισσες και πριγκίπισσες που συχνά βρίσκονταν στο προσκήνιο των γεγονότων έχουν εξάψει τη φαντασία πολλών συγχρόνων microας κι αυτό αποτελεί ένα ακόmicroη νεωτερικό στοιχείο αυτής της εποχής που τη νιώθουmicroε πιο κοντά microας από την κλασική πόλη Επιτέλους η γυναίκα αποκτά σηmicroασία αναλαmicroβάνει ρόλους πολιτικούς που η πόλις της είχε αρνηθεί Αυτό είναι βέβαιο αλλά δεν συmicroβαίνει το ίδιο microε την τραγωδία ούτε microε τον microύθο Το πόσο λίγο laquomicroοντέρνεςraquo είναι οι γυναι-κείες microορφές των microεγάλων κυριών του 3ου πΧ αιώνα φαίνεται από το γεγονός ότι για να συναντήσουmicroε τις αντίστοιχες αδελφές τους τις microοιραίες γυναικείες microορφές των παλαιών θρύλων την Ελένη την Κλυταιmicroνήστρα την Εριφύλη την Μήδεια πρέπει να γυρίσουmicroε σε ένα στάδιο αρχαιότερο από την πόλη Πράγmicroατι το πρό-και το microετά-πολιτικό συναντώνται υπό την κοινή αιγίδα της Ειmicroαρmicroένης και των οργά-νων της ανεξάρτητα αν πρόκειται για βασιλείς ή για γυναίκεςraquoΠράγmicroατι το microοντέλο της γυναίκας ndashαρχής γενοmicroένης από την Ολυmicroπιάδαndash που επιδιώκει να κυβερνήσει microέσω του γιου της ακόmicroη και δολοφονώντας τον άνδρα της θα το συναντήσουmicroε αρκετά συχνά στην ελληνιστική ιστορία Στο σελευκιδικό βασίλειο είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Λαοδίκης που δηλητηρίασε τον Αντίοχο Βrsquo και σκότωσε τη δεύτερη σύζυγό του Βερενίκη και τα παιδιά της προ-κειmicroένου να εξασφαλίσει τη διαδοχή για τον πρωτότοκό της Σέλευκο Μεταξύ των Λαγιδών πάλι ονοmicroαστή ήταν η Αρσινόη Βrsquo η οποία δεν ενεπλάκη microεν σε πολιτικά laquoξεκαθαρίσmicroαταraquo αλλά δεν δίστασε να έλθει η ίδια στο πολιτικό προσκήνιο διεκ-δικώντας εξουσιαστικό ρόλο Δεν είναι τυχαίο ότι όταν τελικά παντρεύτηκε τον αδελφό της Πτολεmicroαίο Βrsquo το πορτραίτο της εικονιζόταν microαζί microε το δικό του στα χρυσά νοmicroίσmicroατα της Αιγύπτου

Επιφανέστατη βασίλισσα των Λαγιδών θεωρήθηκε η Αρσινόη

θαλή αδελφό του Αντιγόνου Γονατά Προφανώς η Απάmicroα πιστή στον πατρικό της οίκο προτιmicroούσε για βασιλιά της Κυρήνης έναν εχθρό των Λαγιδών Αργότερα όmicroως αν πιστέψουmicroε τις ανεκδοτολογικού χαρακτήρα πηγές έγινε ερωmicroένη του γαmicroπρού της που η κακή διοίκησή του οδήγησε σε λαϊκή εξέγερση microε επικεφαλής την πριγκίπισσα Βερενίκη η οποία το 246 παντρεύτηκε τον Πτολεmicroαίο Γrsquo επισφραγίζοντας microε αυτόν τον τρόπο την ένωση των δύο βασιλείων

Λαοδίκειος ή Γrsquo Συριακός πόλεmicroο(246-241 πΧ)Η προσωνυmicroία Λαοδίκειος για τον Γrsquo Συριακό πόλεmicroο αποκαλύπτει τον σηmicroαντικό ρόλο που έπαιξε σε αυτόν τον πόλεmicroο microία γυναίκα η πρώην βασίλισσα της Συρίας Λαοδίκη Αν και είχε αποκτήσει δύο γιους από τον γάmicroο της microε τον βασιλιά Αντίοχο αρχικά απο-δέχτηκε ndashτουλάχιστον επιφανειακάndash το διαζύγιο από αυτόν για να microπορέσει να τελεστεί ο διπλωmicroατικός του γάmicroος microε την Αιγύπτια πριγκίπισσα Βερενίκη Το 246 πΧ όmicroως όταν ο Αντίοχος δολοφονήθηκε στην Έφεσο η Λαοδίκη βρισκόταν microαζί του ενώ η Βερενίκη παρέmicroενε στην Αντιόχεια την πρωτεύουσα του κράτους Πολλοί σύγχρονοί της κατηγόρησαν τη Λαοδίκη ως ηθική αυτουργό του φόνου του Αντίοχου Σύmicroφωνα microε τον Αθήναιο (23593) η Λαοδίκη χρησιmicroοποίησε την ακόλουθό της Δανάη και τον εραστή της τελευταίας Σώφρονα που ήταν ο διοικητής της Εφέσου για να δολοφονήσει τον Αντίοχο Η Λαοδίκη όπως κάθε φιλόδοξη γυναίκα της εποχής επιθυmicroούσε να ανεβάσει στον θρόνο τους γιους της γιrsquo αυτόν τον λόγο δεν δίστασε να διατάξει και τη δολοφονία της αντιζήλου της Βερενίκης και του microικρού γιου που είχε αποκτήσει η τελευταία από τον Αντίοχο Η πρακτική αυτή ήταν πολύ συνηθισmicroένη στις Αυλές της Ελληνιστικής εποχήςΟ Πτολεmicroαίος Γrsquo που είχε διαδεχθεί τον πατέρα του στον αιγυπτιακό θρόνο το 247 πΧ βρήκε ως αφορmicroή τη δολοφονία του Αντίοχου (η δολοφονία της Βερενίκης δεν είχε γίνει ακόmicroα γνωστή στην Αίγυπτο) για να εισβάλει στη Συρία microε πρόσχηmicroα την προστασία της αδελφής και του ανιψιού του Όσο οι κάτοικοι της Συρίας αγνοούσαν τον θάνατο της βασίλισσας και του microικρού πρίγκιπα ο Πτολεmicroαίος microπορούσε να στηρίζεται στην υποστήριξη microερίδας του πληθυσmicroού δεδοmicroένου ότι ο Αντίοχος σύmicroφωνα microε microια άποψη είχε ορίσει ως διάδοχο τον microικρότερο γιο του λίγο πριν πεθάνει Επωφελήθηκε επίσης από την αποστασία του Σώφρονα που εγκατέλειψε την παράταξη της Λαοδίκης

Απεικόνιση της Κλεοπάτρας Βrsquo ως Αρσινόης σε χάλκινο νόmicroι-

όταν η τελευταία διέταξε τη θανάτωση της ερωmicroένης του Δανάης και επιχείρησε να θανατώσει και τον ίδιο για να microην υπάρχουν microάρτυρες του ρόλου της στον σχεδιασmicroό της δολοφονίας του πρώην συζύγου της Έτσι ο ετεροθαλής αδελφός του ο Πτολε-microαίος Ανδροmicroάχου microπόρεσε να περάσει σε αντεπίθεση στη Θράκη και να αποκτήσει τον έλεγχο στρατηγικών σηmicroείων στον χώρο του ΑιγαίουΣτο ασιατικό microέτωπο ο Σέλευκος Βrsquo ο microεγαλύτερος γιος του Αντίοχου και της Λαοδίκης που είχε αναγορευθεί βασιλιάς αποδείχτηκε άξιος αντίπαλος αν και υποχρεώθηκε να κάνει πολλές παραχωρήσεις στον microικρότερο αδελφό του Αντίοχο τον επονοmicroαζόmicroενο Ιέρακα που είχε καταστεί de facto κυβερνήτης των Σελευκιδικών κτήσεων στη Μικρά ΑσίαΤο 241 πΧ ο Σέλευκος Βrsquo και ο Πτολεmicroαίος Γrsquo υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης η Αίγυπτος κατόρθωσε να διατηρήσει υπό τον έλεγχό της την ανατολική ακτή της Μεσογείου microε κέντρο την συρο-παλαιστινιακή ακτή και την περιοχή της δυτικής Μικράς Ασίας Δrsquo Συριακός πόλεmicroος (219-217 πΧ)Το 219 πΧ στον Συριακό θρόνο ανέβηκε ο Αντίοχος Γrsquo ο επονοmicroαζόmicroενος Μέγας Κατά τη διάρκεια της microακρόχρονης βασιλείας του προσπάθησε να αναβιώσει το παλιό microεγα-λείο της Συρίας χωρίς όmicroως να το επιτύχει κυρίως λόγω της εmicroφάνισης της Ρώmicroης ως Μεγάλης Δύναmicroης στη ΜεσόγειοΣχεδόν αmicroέσως microετά την άνοδό του στην εξουσία κήρυξε τον πόλεmicroο εναντίον του βασιλείου της Αιγύπτου διεκδικώντας την αιώνια διαφιλονικούmicroενη περιοχή της Κοίλης Συρίας Στην αρχή της εκστρατείας κατέλαβε την πόλη της Σελεύκειας της Πιερίας Ο Αιγύπτιος βασιλιάς Πτολεmicroαίος Δrsquo αφού έχασε αρχικά χρόνο διεξήγε τελικά τον πόλεmicroο microε επιχειρήσεις αντιπερισπασmicroού Σύmicroφωνα microε microία όχι ιδιαίτερα φιλική προς τον Πτολεmicroαίο πηγή (Γrsquo Μακκαβαίων 1) ο Πτολεmicroαίος διέταξε να κινηθεί το πεζικό και το ιππικό και εξόρmicroησε προς τις περιοχές της Ραφίας (πόλης νότια της Γάζας) αφού πήρε microαζί του την αδελφή και σύζυγό του ΑρσινόηΚατά τον συγγραφέα του βιβλίου των Μακκαβαίων η νίκη του Πτολεmicroαίου οφειλόταν στην Αρσινόη η οποία microε τα microαλλιά λυmicroένα βάδιζε ανάmicroεσα στους στρατιώτες και τους παρακινούσε να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους και υποσχόταν να δώσει στον καθένα αν νικήσουν δύο microνές χρυσού Η παρουσία της βασίλισσας στις εκστρατείες ακόmicroα και στο πεδίο της microάχης δεν ήταν ασυνήθιστη

κατά την Ελληνιστική περίοδο και δεν είναι απίθανο η Αρσινόη να διαδραmicroάτισε τον ρόλο που της αποδίδει ο Εβραίος συγγραφέας αν όmicroως σκεφτούmicroε ότι ο Πτολεmicroαίος ελεεινολογείται στο ίδιο κείmicroενο ως ασεβής απέναντι στην εβραϊκή θρησκεία και ως υποκινητής διωγmicroού εναντίον των Εβραίων φαίνεται ότι η πρόθεση της συγκεκριmicroένης ιστορικής πηγής ήταν να microειώσει τον Πτολεmicroαίο ως στρατηγόΌλοι οι ιστορικοί συmicroφωνούν πάντως ότι η επιτυχία του Πτολεmicroαίου στη microάχη της Ραφίας οφειλόταν στη χρησιmicroοποίηση για πρώτη φορά ενός microεγάλου αριθmicroού Αιγυπτίων ιθαγενών των microαχίmicroων που είχαν εκπαιδευτεί στη microακεδονική στρατιωτική τακτική Η microάχη της Ραφίας έκρινε το τέλος του Δrsquo Συριακού πολέmicroου υπέρ της Αιγύπτου Με την επιστροφή του ο Πτολεmicroαίος διοργάνωσε microεγαλειώδη ποmicroπή στην Αλεξάνδρεια

Εrsquo Συριακός πόλεmicroος (202-200 πΧ)Ο πόλεmicroος αυτός ξέσπασε microε αφορmicroή την κατάσταση αναρχίας που επικρατούσε στο βασίλειο της Αιγύπτου ο Πτολεmicroαίος Δrsquo υπήρξε ο βασιλιάς που εγκαινίασε την τακτική της δολοφονίας των microελών της οικογένειας του (το 209 πΧ θανάτωσε την αδελφή και σύζυγό του Αρσινόη) Όταν πέθανε και ο ίδιος ο γιος του Πτολεmicroαίος ήταν ανήλικος και τον επιτρόπευσαν microια σειρά από άθλιους αντιβασιλείς ο Σωσίβιος ο Αγαθοκλής και αργότερα ο Τληπόλε-microος έως ότου microε ρωmicroαϊκή παρέmicroβαση έγινε αντιβασιλιάς ο Ακαρνάνας παιδαγωγός του βασιλιά ο Αριστοmicroένης Η ασταθής πολιτική κατάσταση της Αιγύπτου παρακίνησε τον Αντίοχο Γrsquo να επανα-λάβει για microια ακόmicroη φορά την προσπάθειά του να καταλάβει την Κοίλη Συρία ενώ ο σύmicromicroαχός του βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Εrsquo ανέλαβε την επίθεση στο βόρειο Αιγαίο όπου κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του τα Στενά του Βοσπόρου και να κυριεύσει τη ΘάσοΤην επόmicroενη χρονιά ο Αντίοχος κατέλαβε τη Γάζα ενώ ο Φίλιππος τη Σάmicroο Ταυτόχρονα ήρθε σε πολεmicroική αναmicroέτρηση microε τη Ρόδο και το βασίλειο της Περγάmicroου συmicromicroάχων της Ρώmicroης η οποία ανταποκρίθηκε στην έκκλησή τους και υποχρέωσε τη Μακεδονία και τη Συρία να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης microε την Αίγυπτο

ΣΤrsquo Συριακός πόλεmicroος (170-168 πΧ)

Στη Συρία ο θάνατος του βασιλιά Σέλευκου Δrsquo γιου του Αντίοχου Γrsquo το 175 πΧ προκά-λεσε microεγάλη αναταραχή Ο βασιλιάς δολοφονήθηκε από έναν ανώτερο αξιωmicroατούχο του τον Ηλιόδωρο που κατέλαβε για λίγο τον θρόνο Ο νόmicroιmicroος διάδοχος του θρόνου ο Δηmicroήτριος βρισκόταν όmicroηρος στη Ρώmicroη και έτσι microε τη βοήθεια του βασιλιά της Περγάmicroου Ευmicroένη στον συριακό θρόνο ανέβηκε ο αδελφός του Σέλευκου Αντίοχος ως Αντίοχος Δrsquo (175-164 πΧ) Βέβαια στο βασίλειο εξακολου-θούσαν να υπάρχουν υποστηρικτές του Δηmicroητρίου και έτσι ο βασιλιάς της Αιγύπτου Πτολεmicroαίος ΣΤrsquo θεώρησε ότι παρουσιάστηκε η κατάλληλη ευκαιρία για να επιτεθεί στη ΣυρίαΟ Αντίοχος όmicroως επιτέθηκε πρώτος εκmicroεταλλευόmicroενος το γεγονός ότι η Ρώmicroη που δεν ήθελε την ενδυνάmicroωση κανενός από τους ελληνιστικούς microονάρχες ήταν απασχοληmicroένη microε τη διεξαγωγή του Γrsquo Μακεδονικού πολέmicroου Οι δύο βασιλείς συγκρούστηκαν στο Πηλούσιο όπου ο αιγυπτιακός στρατός συνετρίβη και ο Πτολεmicroαίος ΣΤrsquo αιχmicroαλωτίστηκε Στη συνέχεια ο Αντίοχος κατέλαβε την Αίγυπτο εκτός από την ΑλεξάνδρειαΣτην Αλεξάνδρεια ανακηρύχτηκε βασιλιάς ο αδελφός του Πτολεmicroαίου ΣΤrsquo ως Πτολε-microαίος Ζrsquo - Ευεργέτης Βrsquo Στη συνέχεια όmicroως οι δύο Πτολεmicroαίοι συmicroφιλιώθηκαν και συνέ-στησαν microια τριπλή συmicroβασιλεία microε την αδελφή τους Κλεοπάτρα Βrsquo Επίσης στράφηκαν για βοήθεια προς την Αχαϊκή Συmicroπολιτεία χωρίς όmicroως αποτέλεσmicroα Το 168 πΧ ο Αντίοχος επιτέθηκε ξανά στην Αίγυπτο κατέλαβε την ιερή πόλη Μέmicroφιδα και αυτοαναγορεύτηκε βασιλιάς της χώρας Από εκεί προσπάθησε microε αποστολή δώρων στη Ρώmicroη να εξασφαλίσει τη νέα του θέση Όmicroως η Ρώmicroη είχε άλλα σχέδια Μόλις έφθασαν τα νέα της ρωmicroαϊκής νίκης στην Πύδνα το 167 πΧ ο απεσταλmicroένος της Ρώmicroης στην Αλεξάνδρεια Γάιος Ποπίλλιος Λαίνας διέταξε τον Αντίοχο να εγκαταλείψει αmicroέσως την Αίγυπτο και τη Συρία Μπροστά στην αρνητική στάση της νέας microεγάλης δύναmicroης στον χώρο της Μεσογείου ο Αντίοχος δεν είχε άλλη επιλογή από το να παραιτηθεί από τις φιλοδοξίες του Η Ρώmicroη ήταν πλέον εκείνη που έδινε τις διαταγές και στην Ανατολή

Μια εποχή οmicroοσπονδιακών κρατών Η Αιτωλική και η Αχαϊκή Συmicroπο-λιτεία

Από τον 5ο αιώνα πΧ είχαν δηmicroιουργηθεί στον ελλαδικό χώρο ορισmicroένες χαλαρές ενώσεις πόλεων ή φυλών τα επονοmicroαζόmicroενα laquoΚοινάraquo Κατά τον 3ο αιώνα πΧ αυτές οι ενώσεις είχαν αποκτήσει πλέον microορφή κρατικών σχηmicroατισmicroών Οι Συmicroπολιτείες είχαν οmicroοσπονδιακή διάρθρωση βασισmicroένη στην αναγνώριση της ισοτιmicroίας και της αυτονοmicroίας των microελών της Καmicroία πόλη-microέλος δεν έπαιζε αρχηγικό ρόλο όπως συνέβαινε τον 5ο αιώνα πΧ microε την Αθήνα τη Σπάρτη και τη Θήβα τις τρεις πόλεις που δηmicroιούργησαν ηγεmicroονίες Δύο ήταν οι Συmicroπολιτείες που διαδραmicroάτισαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική σκηνή του ελληνικού χώρου τον 3ο αιώνα πΧ η Αιτωλική και η Αχαϊκή Αρχικά το laquoΚοινόνraquo των Αιτωλών ήταν ένα σύνολο φυλών κωmicroών και πόλεων microε πολιτικό και θρησκευ-τικό κέντρο το Θέρmicroο που είχε αποτελέσει χώρο λατρείας του Απόλλωνα ήδη από τη Μυκηναϊκή εποχή Τον 3ο αιώνα πΧ η ένωση αυτή κατέλαβε ένα microεγάλο τmicroήmicroα της κεντρικής Ελλάδας και φιλοδόξησε να κυριαρχήσει στον ελληνικό χώρο Οι πολιτικές δοmicroές της ήταν δηmicroοκρατικέςΑντίθετα το άλλο Κοινό εκείνο των Αχαιών ιδρύθηκε γύρω στο 280 πΧ και περιλάmicro-βανε αρχικά ορισmicroένες αχαϊκές πόλεις (Δύmicroη Πάτρα Βούρα Φαρές και Κερκύνεια) Αργότερα προσχώρησαν και το Αίγιο που έγινε η πρωτεύουσα του Κοινού και άλλες πόλεις αφού ανέτρεψαν τους τυράννους τους Οι πολιτικές δοmicroές της Αχαϊκής Συmicroπο-λιτείας ήταν ολιγαρχικές Και τα δύο Κοινά έmicroελλε να παίξουν σηmicroαντικό πολιτικό ρόλο στην ελληνιστική ιστορία τόσο ως εναλλακτικοί πολιτικοί σχηmicroατισmicroοί σε σχέση (και αντιπαράθεση) microε τα βασί-λεια όσο και ως microορφώmicroατα που έθεταν την εδαφική και φυλετική ενότητα υπεράνω της προσωποπαγούς εξουσίας

αδελφούς Στη διαmicroάχη αυτή παρενέβη επιθετικά ο Δηmicroήτριος Πολιορκητής microε το microέρος του Αλεξάνδρου Ο Αντίπατρος microην microπορώντας να αντιmicroετωπίσει τον Δηmicroήτριο εγκατέλειψε τον θρόνο του και κατέφυγε στην Αυλή του Λυσίmicroαχου στη Θράκη Το 294 πΧ η microακεδονική συνέλευση ανακήρυξε βασιλιά της Μακεδονίας τον Δηmicroή-τριο ο οποίος κυριαρχούσε πλέον σε όλη τη νότια Βαλκανική microε εξαίρεση τη Σπάρτη την Αιτωλία και την Ήπειρο Στην συνέχεια προσπάθησε να καταλάβει τη Θράκη επω-φελούmicroενος από εξωτερικά προβλήmicroατα που αντιmicroετώπιζε ο βασιλιάς Λυσίmicroαχος χωρίς όmicroως να επιτύχει Παρόmicroοια αποτυχία συνάντησε και στην προσπάθειά του να στρα-φεί εναντίον του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου Το 287 πΧ ο πτολεmicroαϊκός στόλος έφθασε στην Αττική και οι Αθηναίοι έδιωξαν τη microακεδονική φρουρά από την πόλη αλλά οι Μακεδόνες παρέmicroειναν στην Ελευσίνα και στον Πειραιά Ακολουθώντας τη συνηθισmicroένη διπλωmicroατική τακτική της εποχής ο Λυσίmicroαχος ο Σέλευκος και ο Πτολε-microαίος υπέγραψαν συνθήκη συmicromicroαχίας εναντίον του Δηmicroητρίου Σε αυτήν τη συmicromicroαχία προσχώρησε αργότερα και ο Πύρρος Τελικά ο Δηmicroήτριος παραδόθηκε στον βασιλιά Σέλευκο και τρία χρόνια αργότερα το 283 πΧ πέθανε στην αιχmicroαλωσίαΣτο βασίλειο της Μακεδονίας είχε δηmicroιουργηθεί κενό εξουσίας που σύντοmicroα καλύ-φθηκε ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος κατέλαβε τη δυτική Μακεδονία Η εύθραυστη συmicromicroαχία του Πύρρου και του Λυσίmicroαχου βασιλιά της Θράκης σύντοmicroα διαλύθηκε και όπως ήταν η πάγια τακτική της διπλωmicroατικής πολιτικής των ελληνιστικών χρόνων ο Πύρρος συmicromicroάχησε microε τον γιο του Δηmicroητρίου τον Αντίγονο Γονατά Οι Μακεδόνες του Πύρρου όmicroως αυτοmicroόλησαν και ο Λυσίmicroαχος έγινε βασιλιάς και της Μακεδονίας και της ΘεσσαλίαςΣύντοmicroα όmicroως στην Αυλή του Λυσίmicroαχου διαδραmicroατίστηκε ένα από τα οικογενειακά δράmicroατα που είχαν ως αιτία τους την επιθυmicroία microιας νεότερης συζύγου να επιβάλει ως διάδοχο το παιδί της Η Αρσινόη κόρη του Πτολεmicroαίου Αrsquo και αδελφή του Πτολεmicroαίου Βrsquo έπεισε τον ηλικιωmicroένο Λυσίmicroαχο να δολοφονήσει τον γιο του ndashαπό άλλο γάmicroοndash Αγα-θοκλή και να ανακηρύξει διάδοχο τον δικό της γιο στη θέση του πρόγονού της Η χήρα του Αγαθοκλή τα παιδιά του και ο αδελφός του Αλέξανδρος κατέφυγαν στον Σέλευκο ο οποίος βρήκε έτσι αφορmicroή για να επιτεθεί εναντίον του Λυσίmicroαχου Η σύγκρουση των δύο στρατηγών στο Κούρου Πεδίο έληξε microε το νθάνατο του Λυσίmicroαχου Ο Σέλευκος φάνηκε προς στιγmicroήν ότι είχε microείνει ο microόνος κυρίαρχος στο πολιτικό παι-

Αργυρό τετράδραχmicroο της περι-όδου 297-272 πΧ του βασιλιά


































EΛ

ΛΑ

∆Α

ΚΑ

Ι Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΙΣΤ

ΙΚΗ

ΑΝ

ΑΤ

ΟΛ

Η Τ

Ο 2

40 π

Χ

κράτ

ος τω

ν Σε

λευκ

ιδώ

ν επ

ί Σε

λεύκ

ου Β

rsquo Καλ

λίνι

κου

βασί

λειο

Αντ

ίοχο

υ Ιέ

ρακο

ς

κράτ

ος Π

τολε

microαίω

ν επ

ί Π

τολε

microαίο

υ Γrsquo

Ευε

ργέτ

ου

βασί

λειο

Μακ

εδόν

ων

και

κτήσ

εις

επί Α

ντιγ

όνου

Γον

ατά

Αχα

ϊκή

Συmicroπ

ολιτε

ία

Αιτω

λική

Συmicro

πολι

τεία

ανεξ

άρτη

τα ε

λλην

ικά

κράτ

η


ΙΝ∆ΙΚ

ΟΣ

ΩΚΕΑ

ΝΟ

Σ

ΕΡΥΘ

ΡΑ Θ

ΑΛΑΣ

ΣΑ

ΑΡΑΒΙΚΟΣ Κ

ΟΛΠΟΣ

Βασί

λειο

Τύλι

δας

Γεδρ

ωσί

α

Αραχ

ωσί

α

Ινδι

κό β

ασίλ

ειο

Σκύθ

ες

Σογδ

ιανή

Μασ

σαγέ

τες

∆άες

Αρmicroε

νία

Πόντ

οςΒι

θυνί

α

Σαρmicro

άτες

Βασί

λειο

Βοσπ

όρου

Καδο

ύσιο

ι

Συρία

Φοινίκη

Παρ

αποτ

αmicroία

Με

σο

πο

τα

microί α

Παρ

αιτα

κηνή

Περ

σίδα

Καρmicro

ανία

Αιτω

λία

Θράκ

η

Ν Κ

ρήτη

Ν Κ

ύπρο

ς

Αλε

ξάνδ

ρεια

Πτο

λεmicroα

ΐδα

Μέmicro

φιδ

α

Θήβ

α

Γάζα

Αλε

ξάνδ

ρεια

ΑΡΑ

ΒΙΑ

ΑΙΓ

ΥΠΤΟ

ΣΕΥΞΕΙΝ

ΟΣ Π

ΟΝ

ΤΟ

ΣΠα

ίονε

ς

Μακ

εδον

ίαΉ

πειρ

ος


ρδαν

οι

Ναβ

αταί

οι

Κιλι

κία

Κόλχ

οι

όρ Κ

αύκα

σος

Αλε

ξάνδ

ρεια

Παρ

θία

Βακ

τρία



















ΙΟΝΙΟ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ













∆ωδώνη

Αmicroβρακία


Γύθειο

Αττάλεια

Σάρδεις



Ν Σάmicroος

Ν Μυτιλήνη

Ν Λήmicroνος


Ν Εύβοια


Ν Θάσος

Αmicroφίπολη

ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ


∆ίον

Πέλλα




Βιθυνία

Ακαρνανία

Ιλλυρία

Αθαmicroανία

Κνωσσός


Πέργαmicroο




Πάτρα

Σικυώνα

Μαντίνεια


Αθήνα

Ν Σύρος


Ν Νάξος

Ν Κέως

Νικόπολη









ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)















ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)







φάλαγγα


εύζωνοι


ιππείς




ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο



όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα


































































EΛ

ΛΑ

∆Α

ΚΑ

Ι Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΙΣΤ

ΙΚΗ

ΑΝ

ΑΤ

ΟΛ

Η Τ

Ο 2

40 π

Χ

κράτ

ος τω

ν Σε

λευκ

ιδώ

ν επ

ί Σε

λεύκ

ου Β

rsquo Καλ

λίνι

κου

βασί

λειο

Αντ

ίοχο

υ Ιέ

ρακο

ς

κράτ

ος Π

τολε

microαίω

ν επ

ί Π

τολε

microαίο

υ Γrsquo

Ευε

ργέτ

ου

βασί

λειο

Μακ

εδόν

ων

και

κτήσ

εις

επί Α

ντιγ

όνου

Γον

ατά

Αχα

ϊκή

Συmicroπ

ολιτε

ία

Αιτω

λική

Συmicro

πολι

τεία

ανεξ

άρτη

τα ε

λλην

ικά

κράτ

η


ΙΝ∆ΙΚ

ΟΣ

ΩΚΕΑ

ΝΟ

Σ

ΕΡΥΘ

ΡΑ Θ

ΑΛΑΣ

ΣΑ

ΑΡΑΒΙΚΟΣ Κ

ΟΛΠΟΣ

Βασί

λειο

Τύλι

δας

Γεδρ

ωσί

α

Αραχ

ωσί

α

Ινδι

κό β

ασίλ

ειο

Σκύθ

ες

Σογδ

ιανή

Μασ

σαγέ

τες

∆άες

Αρmicroε

νία

Πόντ

οςΒι

θυνί

α

Σαρmicro

άτες

Βασί

λειο

Βοσπ

όρου

Καδο

ύσιο

ι

Συρία

Φοινίκη

Παρ

αποτ

αmicroία

Με

σο

πο

τα

microί α

Παρ

αιτα

κηνή

Περ

σίδα

Καρmicro

ανία

Αιτω

λία

Θράκ

η

Ν Κ

ρήτη

Ν Κ

ύπρο

ς

Αλε

ξάνδ

ρεια

Πτο

λεmicroα

ΐδα

Μέmicro

φιδ

α

Θήβ

α

Γάζα

Αλε

ξάνδ

ρεια

ΑΡΑ

ΒΙΑ

ΑΙΓ

ΥΠΤΟ

ΣΕΥΞΕΙΝ

ΟΣ Π

ΟΝ

ΤΟ

ΣΠα

ίονε

ς

Μακ

εδον

ίαΉ

πειρ

ος


ρδαν

οι

Ναβ

αταί

οι

Κιλι

κία

Κόλχ

οι

όρ Κ

αύκα

σος

Αλε

ξάνδ

ρεια

Παρ

θία

Βακ

τρία



















ΙΟΝΙΟ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ













∆ωδώνη

Αmicroβρακία


Γύθειο

Αττάλεια

Σάρδεις



Ν Σάmicroος

Ν Μυτιλήνη

Ν Λήmicroνος


Ν Εύβοια


Ν Θάσος

Αmicroφίπολη

ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ


∆ίον

Πέλλα




Βιθυνία

Ακαρνανία

Ιλλυρία

Αθαmicroανία

Κνωσσός


Πέργαmicroο




Πάτρα

Σικυώνα

Μαντίνεια


Αθήνα

Ν Σύρος


Ν Νάξος

Ν Κέως

Νικόπολη









ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)















ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)







φάλαγγα


εύζωνοι


ιππείς




ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο



όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα

















































ΙΟΝΙΟ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ













∆ωδώνη

Αmicroβρακία


Γύθειο

Αττάλεια

Σάρδεις



Ν Σάmicroος

Ν Μυτιλήνη

Ν Λήmicroνος


Ν Εύβοια


Ν Θάσος

Αmicroφίπολη

ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ


∆ίον

Πέλλα




Βιθυνία

Ακαρνανία

Ιλλυρία

Αθαmicroανία

Κνωσσός


Πέργαmicroο




Πάτρα

Σικυώνα

Μαντίνεια


Αθήνα

Ν Σύρος


Ν Νάξος

Ν Κέως

Νικόπολη









ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)















ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)







φάλαγγα


εύζωνοι


ιππείς




ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο



όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα








































ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)















ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)







φάλαγγα


εύζωνοι


ιππείς




ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο



όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα













































ψιλοί

πελταστές







Αρδάξ

ανος

(∆ρίν

ος)







φάλαγγα


εύζωνοι


ιππείς




ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο



όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα





































φάλαγγα


εύζωνοι


ιππείς




ιππείς

ιερά

τάφρος

Ηράκλειο



όρ Μαίναλο

όρ Μύτικας

όρ Σ

τραβ

οmicroύτ

ι

από Τεγέα

































Η γαλατική εισβολή αναστατώνει την Ελλάδα (279 π.Χ.) · Η...

Documents

Transcript of Η γαλατική εισβολή αναστατώνει την Ελλάδα (279 π.Χ.) · Η...