Αειφορική Αξιοποίηση της Αρωματικής Βιοποικιλότητας των Ελληνικών Οικοσυστημάτων

Στέλλα ΚοκκίνηΤμήμα Βιολογίας

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ, ΑΡΤΥΜΑΤΙΚΩΝ & ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Αθήνα, 3 – 4 Ιουνίου 2014

ΕΛΛΑΔΑΟ Χλωριδικός Παράδεισος

της Eυρώπης

Σύνολο 6600 taxa (είδη και υποείδη)

22.2% Τοπικά ενδημικά (1462 taxa)

16.4% Βαλκανικά ενδημικά (1083 taxa)

9.2% Ενδημικά Ανατολικής Μεσογείου (609 taxa)

Dimopoulos P., Raus Th., Bergmeier E., Constantinidis Th., Iatrou G., Kokkini S., Strid A. & Tzanoudakis D. 2013: Vascular plants of Greece: An annotated checklist. Englera 31– Berlin: Botanic Garden and Botanical Museum Berlin-Dahlem; Athens: Hellenic Botanical Society.

Πλούτος με διασπορά σε 13 Φυτογεωγραφικά Διαμερίσματα

Πρεσβευτές της Ελληνικής Χλωρίδας τα Αρωματικά Φυτά

«Κιβωτός, παλαιοί σπόροι για τις νέες μητροπολιτικές καλλιέργειες»

Ελληνικό περίπτερο, 12η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής BIENNALE,

Βενετία, 29/08 - 21/11/2010

www.labiennale.org/en/architecture/index.html

Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

Ελληνικά Αρωματικά Φυτά ΕΑΦ

• Επιχειρηματικότητα

• Ανταγωνιστικότητα

• Φήμη

Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

Ι. Η «Επιχειρηματικότητα» των ΕΑΦ

Τα φυτά ενός είδους

Διαφορετικές οσμές

Διαφορετικά αιθέρια έλαια

Διαφορετικά εμπορικά προϊόντα

Origanum vulgare: Το κοινότερο είδος «ρίγανης» στην Ελλάδα

subsp. vulgare

subsp. hirtum

subsp. viridulum

Origanum vulgare: Μήκος και χρώμα βρακτίων (αριστερή στήλη) και περιεκτικότητα σεαιθέριο έλαιο (δεξιά στήλη) στις 5 κλιματικές ζώνες της Ελλάδος (Kokkini S., Hanlidou E.,Karousou R. 2000. Smell and essential oil variation in Labiatae: Does it deserve ataxonomist’s appreciation? Botanica Chronica 13: 187-199).

Origanum vulgare

Τσάι ή ρίγανη?

Καρβακρόλη 91,2%

Θυμόλη 82,1%

Greek oregano

Ρίγανη ή θυμάρι;

Origanum vulgare subsp. hirtum: Περιεχόμενο των αιθερίων ελαίων σεκαρβακρόλη (λευκή στήλη) και θυμόλη (μαύρη στήλη). [Vokou S., Kokkini S.,Bessiere J.-M. 1993. Geographic variation of Greek oregano (Origanum vulgaressp. hirtum) essential oils. Biochemical Systematics and Ecology 21: 287 – 295].

Mentha spicata: Το κοινότερο είδος «μέντας» στην Ελλάδα

Λεβάντα,Δυόσμος,

Αγριόμεντα ή Μέντα ?

H Mentha spicata στην Ελλάδα: ΄Ενα είδος – τέσσερα ονόματα - τέσσερα εμπορικά αιθέρια έλαια

«Μ. citrata» oil Spearmint oil Peppermint oil

Kokkini S. 1997. The origin of the mint plants: Myth and reality. International Mint Symposium. Perfumer and Flavorist 22:7. Seattle. Washington USA 3-5 August 1997.

Horse mint oil

Ι. Η «Επιχειρηματικότητα» των ΕΑΦ

• Οδηγεί στην παραγωγή διαφορετικών προϊόντων από ένα και μόνο είδος

Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

ΙΙ. Η «Ανταγωνιστικότητα» των ΕΑΦ

Υψηλότερες τιμές

Α. Περιεκτικότητας σε αιθέρια έλαια

Kokkini S., Vokou D. 1989. Carvacrol-rich plants in Greece. Flavour and FragranceJournal 4: 1-7.

8,2%

<0,1%

Origanum vulgare

Τα πλουσιότερασε αιθέριο έλαιο φυτά

ΙΙ. Η «Ανταγωνιστικότητα» των ΕΑΦ

Υψηλότερες τιμέςΒ. Παραγωγής βιολογικώς δραστικών μορίων

Λιναλοόλη

Καρβόνη

Βιολογικώς δραστικές ενώσεις με την υψηλότερη συμμετοχή στα αιθέρια έλαια των ΕΑΦ (1/3)

Ι. ΑΛΚΟΟΛΕΣΛιναλοόλη 93,9% Μentha spicata Παγγαίο Kofidis et al 2004

ΙΙ. ΚΕΤΟΝΕΣKαρβόνη 80,1% M. x villoso-nervata Ν Χανίων Kokkini et al 1995

Πουλεγόνη 97,2% M.pulegium Ν Λέσβου Kokkini et al 2002

Πιπεριτόνη 90,4% M. pulegium Μιτσικέλι Kokkini et al 2002

Θουγιόνη 83, 1% Salvia pomifera N Xανίων Karousou et al1998

Βιολογικώς δραστικές ενώσεις με την υψηλότερη συμμετοχή στα αιθέρια έλαια των ΕΑΦ (2/3)

ΙII. ΕΣΤΕΡΕΣΟξικός μινθυλεστέρας 52,1% Μentha x rotundifolia Κ Μακεδονία

Kokkini & Papageorgiou 1988

ΙV. EΠΟΞΕΙΔΙΑtrans-Εποξείδιο πιπεριτόνης 89,2% M. spicata Λασήθι Kokkini et al 1997

cis-Εποξείδιο πιπεριτόνης 70,3% M. spicata Κ Μακεδονία Kokkini 1997

Βιολογικώς δραστικές ενώσεις με την υψηλότερη συμμετοχή στα αιθέρια έλαια των ΕΑΦ (3/3)

V. ΦΑΙΝΟΛΕΣΚαρβακρόλη 91,2%

Origanum vulgare subsp. hirtum ΓύθειοVokou et al 1993

Θυμόλη 82,1% O. vulgare subsp. hirtum Άθως

Kokkini et al 1997

ΙΙ. Η «Ανταγωνιστικότητα» των ΕΑΦ

• Ανάπτυξη της «Πράσινης Οικονομίας»

Ιδιαιτερότητες των Ελληνικών Αρωματικών Φυτών (ΕΑΦ)

ΙΙΙ. Η «Φήμη» των ΕΑΦ

Μακροχρόνια χρήση

Αναφορές στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

Origanum dictamnus

Ο Αριστοτέλης, ο Δίκταμος και τοMARTINI

Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης1Ος αι. μ.Χ.

Το ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ:• συγκεντρώνει την προγενέστερη γνώση και την προσωπική εμπειρία του Διοσκουρίδη (τα πλείστα δι΄αυτοψίας γνώντες…)

• επηρεάζει βαθύτατα για 17 αιώνες τη Βοτανική και την Ιατρική

Περί τα 100 «βότανα του Διοσκουρίδη» διακινούνται εμπορικά στην αγορά βοτάνων της Θεσσαλονίκης

Η αγορά βοτάνων της Θεσσαλονίκης διατηρεί μια μακροχρόνια παράδοση

Σύγχρονες προτάσεις θεραπείαςΡΙΓΑΝΗ Διαβήτη, διάρροια, δυσπεψία, χοληστερίνη, πονόδοντο, άσθμα, αντιπυρετικό, κρύωμα, αντισηπτικό, ρευματισμοί, δυσμηνόρροια

Codex NeapolitanusΟΡΙΓΑΝΟC ΗΡΑΚΛΕΩΤΙΚΗ. είναι θερμαντική, ….ωφελεί τους βήχες, τη φαγούρα, την ψώρα και τον ίκτερο…τις φλεγμονές των αμυγδαλών... προκαλεί την έμμηνο ρύση

ΓΛΗΧΩΝ .. Προκαλεί την ούρηση και την έμμηνο ρύση, αποβάλλει τα έμβρυα,ωφελεί τα τραύματα...

Η «Φήμη» μπορεί να είναι επικίνδυνη!

Απαγόρευση της εμπορίας του αιθερίου ελαίου της Mentha pulegiumδιότι έχει υψηλό περιεχόμενο σε πουλεγόνη (pennyroyal oil) – ένωση με ισχυρή ηπατοτοξική δράση

FDA,USA1997

Abdualmjid, R.J., Sergi, C. 2013. Hepatotoxic botanicals - An evidence-based systematic reviewJournal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 16: Pages 376-404

Περιεχόμενο αιθερίων ελαίων σε πουλεγόνη 0,1 – 97,2% [Kokkini S., Hanlidou E., Karousou R., Lanaras T. 2002. Variation of pulegone content in pennyroyal (Mentha pulegium L.) plants growing wild in Greece. Journal of Essential Oil Research. 14: 224-227].

97,2%

0,1%

Mentha pulegiumΜέντα ήΦλησκούνι

ΙΙΙ. Η «Φήμη» των ΕΑΦ• (i) Προϊόντα Προστατευόμενων

Ονομασιών Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ)

http://www.lefkitaigetou.gr/

ΙΙΙ. Η «Φήμη» των ΕΑΦ• (ii) Νομοθετική κατοχύρωση τους στην ΕΕ

ως Παραδοσιακά Φυτικής Προέλευσης Φάρμακα (Traditional Herbal Medicines)

Αρωματική Βιοποικιλότητα των Αυτοφυών Φυτών της Ελλάδας

Εκπαίδευση Στελεχών

Αειφορική αξιοποίηση

ΔιατήρησηΓενετικών πόρων

Καταγραφή και τεκμηρίωση

ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝΤ Μ Η Μ Α Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ω Ν Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν

Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Αειφορική

Αξιοποίηση Αυτοφυών Φυτών(ΒΑΦ)

http://bnp.bio.auth.gr

Οι προσπάθειες της ερευνητικής μας ομάδας συνεχίζονται:

ΕΑΦ NATURAL AROMA

ARISTEIA II: Aromatic Biodivesrity of Natural Habitas