«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1584]

«Η Do-Re-Mi και ο P.C. πάνε στο σχολειό μαζί.Πρακτικές αξιοποίησης των Η/Υ στη διδασκαλία της

Μουσικής»

Γεώργιος Σιώζος

Μουσικός στην Α/θμια Εκπ/ση, Ιωάννιναsiozosg@yahoo.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σε μια εποχή που οι εφαρμογές της τεχνολογίας κυριαρχούν σε κάθε ανθρώπινη έκφανση, η τέχνη των ήχων θέλγεται από όσα μπορεί να της προσφέρει η τεχνολογία των Η/Υ. Αν και οι εντυπωσιακές δυνατότητες που αποκτά ο μουσικός κόσμος από την επαφή του με τους υπολογιστές είναι εμφανέστερες στο χώρο του Home Studio, δεν είναι ασήμαντα τα οφέλη που μπορεί να έχει ένας εκπαιδευτικός μουσικής στο δικό του τομέα, καθιστώντας τον Η/Υ πολύτιμο (κι απαραίτητο πλέον) βοήθημα στα χέρια του. Στα πλαίσια του προβληματισμού για ένταξη της τεχνολογίας των Η/Υ στη διδασκαλία της Μουσικής, δοκιμάστηκαν μερικές πρακτικές. Απ’ αυτές, άλλες αφορούν εργαλεία για χρήση από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό κατά την προετοιμασία του μαθήματος (γραφή παρτιτούρας για την εξάσκηση των μαθητών, ηχογράφηση της ορχηστρικής συνοδείας πάνω στην οποία οι μαθητές θα τραγουδήσουν, δημιουργία αρχείων “Karaoke”, επεξεργασία αρχείων ήχου και βίντεο), άλλες έχουν να κάνουν με την παρουσίαση του μαθήματος (γνωριμία με τους ήχους, τα όργανα και την Ιστορία της Μουσικής, δημιουργία - προβολή PowerPoint) ενώ άλλες προορίζονται για τους μαθητές στα πλαίσια της “αυτομάθησης” ή αξιολόγησης των μουσικών γνώσεών τους (εκμάθηση οργάνων, κατανόηση μουσικής θεωρίας, ανάπτυξη ικανότητας ακουστικής αναγνώρισης).

Η επισκόπηση των γνωστότερων CD-rom της αγοράς και η περιήγηση στις σημαντικότερες σχετικές σελίδες του διαδικτύου, έχει στόχο να εφοδιάσει τον εκπαιδευτικό μουσικής με επαρκές βοηθητικό - εποπτικό υλικό, ώστε εκμεταλλευόμενος τις δυνατότητες της τεχνολογίας να μεταδώσει στους μαθητές τη μουσική γνώση με εύληπτο κι ευχάριστο τρόπο, παροτρύνοντάς τους να καλλιεργήσουν τις μουσικές τους ικανότητες.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Διδασκαλία Μουσικής (Θεωρία-Ιστορία-Οργανογνωσία),γραφή παρτιτούρας, διαδίκτυο, CD rom εφαρμογές, παρουσιάσεις PowerPoint, αρχεία ήχου mid,mp3,wav (επεξεργασία), Karaoke, αρχεία βίντεο flv,avi,wmv (επεξεργασία-υποτιτλισμός)

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1585]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από την εποχή που ο άνθρωπος -ακούγοντας τον ήχο που παράγονταν

κατά την απελευθέρωση μιας τεταμένης χορδής τόξου- έλαβε το έναυσμα για την κατασκευή ενός πρώιμου έγχορδου μουσικού οργάνου, η τέχνη και επιστήμη των ήχων ζητά την συνδρομή της εκάστοτε τεχνολογίας για την κατασκευή μουσικών οργάνων ή τη βελτίωση του παραγόμενου απ΄ αυτά ήχου3. Αυτή η συνεργασία Μουσικής και Τεχνολογίας παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις από τη δεκαετία του 1980: τα επιτεύγματα των Η/Υ επιτρέπουν στα Synthesizers να ανταλλάσουν δεδομένα μεταξύ τους ή με υπολογιστές, χάρις στο ψηφιακό μουσικό πρωτόκολλο M.I.D.I. (=Musical Instrument DigitalInterface), η δε ηχογράφηση ενός ορχηστρικού μουσικού έργου είναι πραγματοποιήσιμη μέσα σε ένα Home Studio. Τέλος η εμφάνιση της ψηφιακής μορφής ήχου .mp3, αλλάζει τα δεδομένα στην παραγωγή και διακίνηση -μέσω διαδικτύου- της μουσικής.

Εξάλλου, η ευρεία ανάπτυξη εξειδικευμένων κι εύχρηστων εφαρμογών λογισμικού που λειτουργούν σε περιβάλλον Graphic User Interface (όπως τα Windows) δεν αφήνει αδιάφορη τη διδακτική πράξη: ένα πλήθος τέτοιων εφαρμογών αναλαμβάνουν να κάνουν την πρόσβαση στη γνώση πιο άμεση (CD-rom, Internet), εύκολη κι ενδιαφέρουσα, αφού περιλαμβάνουν πέραν των γραπτών πληροφοριών κι αποσπάσματα ήχου και βίντεο.

Η Διδασκαλία Μουσικής, συγκεκριμένα, στα πλαίσια τόσο της γενικής σχολικής εκπαίδευσης, όσο και της –ειδικής- ωδειακής, μπορεί να αποκομίσει πολλά οφέλη από τη χρήση εξειδικευμένων εφαρμογών λογισμικού, μερικές από τις οποίες θα αναπτύξουμε παρακάτω.

Μέσα από τη γνωριμία με τις εφαρμογές αυτές και την παρουσίαση προτάσεων για αξιοποίησή τους στη μουσική διδακτική πράξη, η παρούσα εισήγηση στοχεύει στην ενημέρωση των συναδέλφων και στην παρότρυνσή τους να ασχοληθούν με τα προτεινόμενα εκπαιδευτικά εργαλεία, με την ελπίδα να επεκτείνουν και να πολλαπλασιάσουν τις χρήσεις τους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝΟι υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει ένας Η/Υ στη μουσική διδακτική

πράξη είναι πολλές και ποικίλες, από τις οποίες άλλες απευθύνονται στους εκπαιδευτικούς για την προετοιμασία ή παρουσίαση του μαθήματος, άλλες δε προορίζονται για τους μαθητές στα πλαίσια μιας “εκμάθησης ή εξάσκησης

3 Χαρακτηριστική περίπτωση συμβολής της τεχνολογίας στην κατασκευή μουσικών οργάνων αποτελεί η ύδραυλις, επινόηση του μηχανικού Κτησίβιου του Αλεξανδρινού (3ος αι. π.Χ.) η οποία θα εξελιχθεί αργότερα σε –εκκλησιαστικό- Όργανο. Το υδραυλικό σύστημα στο οποίο στηρίζεται η λειτουργία της υδραύλεως, παράγει ρεύμα αέρα που διοχετεύεται μέσω πληκτρολογίου σε μια ομάδα ανισοϋψών αυλών. Εξάλλου, κατά την επί τρεις αιώνες πορεία εξέλιξης του Clavichord σεπιάνο, η βελτίωση του μηχανισμού των πλήκτρων επέτρεψε στο πιάνο να αποκτήσει πλούσιο, δυναμικό ήχο (Forte-Piano). Τέλος, η αντικατάσταση των παλαιού τύπου χορδών κιθάρας (κατασκευάζονταν από έντερα ή νεύρα ζώων) από τις σύγχρονες (νάιλον και ατσάλινες), επέτρεψε στο όργανο να γνωρίσει εξαιρετική ανάπτυξη.

«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1586]

βασισμένης σε Η/Υ” (Computer Based Training). Ξεκινώντας, λοιπόν, από τη δημιουργία παρουσιάσεων PowerPoint μουσικού περιεχομένου, η γνωριμία των μαθητών με τους ήχους, με τα όργανα, την Ιστορία και τις εξέχουσες προσωπικότητες της Μουσικής, η γραφή παρτιτούρας, η διδασκαλία θεωρητικών μαθημάτων, η επεξεργασία αρχείων ήχου, η ενορχήστρωση για μικρά σύνολα και η ψηφιακή ηχογράφηση, μέχρι τη δημιουργία αρχείων “Karaoke” και την επεξεργασία αρχείων βίντεο, καθιστούν τον Η/Υ πολύτιμο (κι απαραίτητο πλέον) βοήθημα στα χέρια του εκπαιδευτικού Μουσικής όλων των βαθμίδων και επιμέρους διδακτικών αντικειμένων.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ POWERPOINT ΜΕ ΜΟΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Η δημιουργία παρουσιάσεων PowerPoint και προβολή τους (μέσω video

projector) κάνει το μάθημα πιο ενδιαφέρον και την πρόσληψη της γνώσης πιο εύκολη. Παρουσιάσεις αυτής της μορφής μπορούν να γίνουν χρησιμοποιώντας:

Μουσικές ιστορίες και δραστηριότητες στην προσχολική-πρωτοσχολική εκπαιδευτική βαθμίδα

Μουσικά έργα, για την ακρόαση-παρακολούθηση των οποίων χρειάζεται παρουσίαση πληροφοριακού υλικού

Τα βασικά σημεία μιας διδακτικής ενότητας (π.χ. Ιστορία Μουσικής -Οργανογνωσίας στη Β/θμια εκπ/ση ή σε Ωδείο) εμπλουτισμένα με εικόνες και ηχητικά δείγματα.

Σε κάποια ειδική γιορτή (π.χ. εκδήλωση για την λήξη του σχολικού έτους, αφιέρωμα σε κάποιον συνθέτη) προβάλλοντας τους στίχους γνωστών τραγουδιών, παρακινούμε τους θεατές να συμπράξουν με τη χορωδία κι ορχήστρα.

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1587]

Εικόνα 6 : Παρουσιάσεις PowerPoint με θέμα: μουσική δραστηριότητα (Το σπιτάκι με τα όργανα), μουσικό παραμύθι (Ο Πέτρος και ο λύκος), μουσική ακρόαση με προβολή πληροφοριακού υλικού (Το χαμόγελο της Τζοκόντας) (επάνω). Διδακτική ενότητα Ιστορίας Μουσικής και Οργανογνωσίας (κάτω).

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Η περιήγηση στον κόσμο των μουσικών οργάνων και η γνωριμία με τις

κυριότερες περιόδους και κορυφαίες προσωπικότητες της Μουσικής Ιστορίας (συνθέτες, διακεκριμένους δεξιοτέχνες οργάνων) γίνεται με παραστατικό τρόπο (κρατώντας υψηλό το ενδιαφέρον των μαθητών), μέσα από το πλούσιο οπτικο-ακουστικό πληροφοριακό υλικό που είναι διαθέσιμο από έναν Η/Υ (εικόνες, ηχογραφημένα και βιντεοσκοπημένα παραδείγματα μουσικής από διάφορα όργανα και είδη μουσικής απ’ όλο τον κόσμο).

Από τις πολλές και άρτια διαρθρωμένες ιστοσελίδες Μουσικολογικού -Μουσικοπαιδαγωγικού περιεχομένου, ας αναφέρουμε τις: http://www.oxfordmusiconline.com (ενότητες: Grove Music Online και Encyclopedia of Popular Music), http://library.thinkquest.org (Online MusicEncyclopedia, What is Classical Music, The Orchestra και Face The Music -εκτός των άλλων περιλαμβάνει οδηγίες κατασκευής και χρήσης μουσικών οργάνων-). Αναφέρουμε μερικές ακόμα σελίδες που βοηθούν καθοριστικά το έργο του εκπαιδευτικού Μουσικής, προτείνοντας μουσικές δραστηριότητες και παιχνίδια (www.musicplay.ca), παρέχοντας έτοιμα πλάνα εργασίας (http://www.primaryresources.co.uk/music/music.htm#plans, Peter and the Wolf Teachers' Lesson Plans: http://www.oebs.org/page/peter1.html) ή προσεγγίζοντας λιγότερο συνηθισμένα είδη μουσικής, όπως η όπερα (http://www.squidoo.com/opera-for-children).

Στη διαρκή και έγκυρη μουσική πληροφόρηση των εκπαιδευτικών για παρεμφερή θέματα, συμβάλλουν επίσης η Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη του ΜΜΑ (http://www.mmb.org.gr), η Ελληνική Μουσική Πύλη του Ι.Ε.Μ.Α. (http://www.musicportal.gr) κ.ά.

Στα διδακτικά εργαλεία του διαδικτύου, έρχεται να προστεθεί μια σειρά από καλοσχεδιασμένα CD-rom, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες: Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά όργανα (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών), Τα Μουσικά όργανα (έκδ. περιοδ. Rom-Internet Multimedia) Κλασική Μουσική - Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό (έκδ. Δ.Ο.Λ.) Εγκυκλοπαίδεια της Rock (έκδ. περ. Hitech) Musical Instruments (Microsoft), Sibelius Interactive Encyclopedia of Instruments (Sibelius), Multimedia History of Music and Great Composers (Turtle Beach) History of Jazz (Fogware Publ.) κ.ά.

«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1588]

Εικόνα 7: Η ιστοσελίδα Oxford Music Online (αρ.) και το CD-rom Ελληνικά Λαϊκά

Μουσικά όργανα (δεξ)

ΓΡΑΦΗ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΤΙΤΟΥΡΑΣ (Notation)Μια από τις πιο συνηθισμένες ασχολίες των εκπαιδευτικών Μουσικής όλων

των βαθμίδων και ειδικοτήτων, έχει να κάνει με τη γραφή μουσικών κειμένων (παρτιτούρες) για τους μαθητές. Η γραφή-επεξεργασία και εκτύπωση παρτιτούρας, η δημιουργία φύλλων εργασίας για το καθημερινό μάθημα (με προσθήκη κειμένου και εικόνων) ή η ενορχήστρωση κομματιών για τις εκδηλώσεις της σχολικής - ωδειακής ορχήστρας γίνεται εύκολα, χάρις σε προγράμματα όπως τα: Finale (http://www.codamusic.com) και Sibelius(http://www.sibelius.com).

Τα προγράμματα αυτά διαθέτουν όλη την κλίμακα μουσικών συμβόλων για κάθε όργανο4 ή είδος μουσικής γραφής (π.χ.Tabulature) παρέχοντας τη δυνατότητα να σχεδιάσουμε δικά μας σύμβολα, να ακούσουμε την παρτιτούρα χρησιμοποιώντας ήχους από ψηφιακά Synthesizer ή βιβλιοθήκες ήχων (virtual synths, Sound Libraries/samplers), να την αποθηκεύσουμε ως αρχείο ήχου εγγράψιμου σε Audio CD, να εισαγάγουμε ήχο από μικρόφωνο ή από αρχεία .cda, .mp3 και να τον δούμε να «μεταμορφώνεται» στην οθόνη του Η/Υ σε παρτιτούρα (προγράμματα Mic-to-Score, AudioScore), ή αφού «σαρώσουμε» με Scanner τυπωμένες παρτιτούρες κι αφού αναγνωστούν, μπορούμε να τις ακούσουμε χωρίς να τις παίξουμε σε κάποιο όργανο(!) ή να τις επεξεργαστούμε περαιτέρω (προγράμματα SmartScore & PhotoScore).

Ιδιαίτερη αναφορά κάνουμε στη γραφή μουσικών κειμένων με Βυζαντινή σημειογραφία, η οποία είναι δυνατή μέσω ειδικού Plug-in του προγράμματος Finale (GrMusic Finale PlugIn) ή του διαδικτυακού «‘EZ’ Byzantine Music Font Package» (http://www.stanthonysmonastery.org/music/ByzMusicFonts.html)

Εικόνα 3 : Μουσικά κείμενα σε «Ευρωπαϊκή» και Βυζαντινή μουσική σημειογραφία

4 Μάλιστα, αν γράψουμε κάποια νότα εκτός της φυσιολογικής έκτασης της φωνής ή του οργάνου για το οποίο το προορίζουμε, το πρόγραμμα μας υποδεικνύει το λάθος.

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1589]

ΠΡΩΤΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣΑπό την πρώτη μουσική αφύπνιση μέχρι τη συστηματική θεωρητική

σπουδή της Μουσικής, ο Η/Υ αποτελεί ένα εξαιρετικό επικουρικό εργαλείο στα χέρια του εκπαιδευτικού. H αναγνώριση ρυθμικών σχημάτων από τους μικρούς μαθητές, η διάκριση των χαρακτηριστικών του ήχου (ύψος, διάρκεια, ηχόχρωμα), η εξοικείωση με τα σύμβολα της μουσικής γραφής κι ανάγνωσης, αλλά και πιο προχωρημένα θέματα Μουσικής Θεωρίας, όπως: δόμηση κλιμάκων και συγχορδιών, Εισαγωγή στην Αρμονία, Ακουστική Αναγνώριση-Υπαγόρευση (Dicté e) (διδακτικά αντικείμενα που αφορούν τα Ωδεία και Μουσικά Σχολεία) είναι μερικά από τα θέματα τα οποία καλύπτονται με επιτυχία από μια πλειάδα ιστοσελίδων και CD –rom.

Διδακτικό βοηθητικό-πληροφοριακό υλικό μπορεί να αντληθεί από διαδικτυακές πηγές: http://menc.org, http://www.musicteachers.co.uk, http://mto.societymusictheory.org, http://www.musictheory.net, http://www.ti-me.org/, http://www.musictechteacher.com, http://www.perfectpitch.com, http://www.musicboardgame.com κ.ά.

Από τις CD –rom εφαρμογές, θα σταθούμε ιδιαίτερα σ΄εκείνες που κυκλοφορούν στην ελληνική γλώσσα: KIDePEDIA - Moυσική (16άτομη σειρά βιβλίων με CD-rom, έκδ. 4π), Ο Μικρός Μουσικός (εκδ. Πατάκη), Μουσικός Κόσμος (εκδ Καστανιώτη), Μαθαίνω στο PC Μουσική (έκδ. περ. RAMkid), Μουσική (DVD – CD rom, σειρά Brainy Baby), μέσα από το καλοσχεδιασμένο διαδραστικό περιβάλλον των οποίων οι μικροί μαθητές έχουν τη δυνατότητα να πειραματιστούν με τους ήχους και να καλλιεργήσουν τις μουσικές ικανότητές τους. Μπορούν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους στο χώρο της σύνθεσης συνδυάζοντας μελωδίες και ρυθμούς (Ο Μικρός Μουσικός), κάτι που ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους, ενώ εικονικές ακουστικές ορχήστρες είναι έτοιμες να συνοδεύσουν τις φωνές της χορωδίας ή σχολικής τάξης σε διάφορες τονικότητες (Μουσικός Κόσμος).

Οι πρώτες γνώσεις μουσικής γραφής-ανάγνωσης δίνονται με εύκολο κι ευχάριστο τρόπο από τις προαναφερθείσες εφαρμογές, που συμπληρώνονται από τις ξενόγλωσσες Starclass, Musition, Auralia (Sibelius - η τελευταία αναπτύσσει την ικανότητα ακουστικής αναγνώρισης - γραφής καθ΄υπαγόρευση), Music Ace (Ηarmonic Vision), Music Games (Alfred Publishing) κ.ά., οι οποίες περιλαμβάνοντας ποικίλα τεστ διαβαθμισμένης δυσκολίας, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα διδακτικών ενοτήτων Θεωρίας της Μουσικής, προσβάσιμων από/και προσαρμόσιμων σε/ κάθε ηλικία και επίπεδο μουσικών γνώσεων.

«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1590]

Εικόνα 4: Διαδρατικά τεστ: Αναγνώριση χαρακτηριστικών του ήχου (Starclass, αριστ.) -

Διδασκαλία ενότητας Μουσικής Θεωρίας (Μουσικός κόσμος, δεξ.)

ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ «ΡLAY ALONG»Πολλοί μαθητές Γυμνασίου, μέσα στα πλαίσια αυτο-βεβαίωσης, ταύτισης

με τα μουσικά τους ινδάλματα, ή επιζητώντας την αναγνώριση από τους συμμαθητές τους, αποφασίζουν να ασχοληθούν με κάποιο μουσικό όργανο ή δοκιμάζουν να εκφραστούν μέσα από δικά τους τραγούδια. Η αναζήτηση μεθόδων που θα τους βοηθήσουν να παίξουν Μουσική σχετικά σύντομα και –συχνά- χωρίς προηγούμενη μουσική προπαιδεία, τους φέρνει απέναντι από την οθόνη ενός Η/Υ.

Το διαδίκτυο προσφέρει στον τομέα αυτό ένα πλήθος βίντεο-μαθημάτων, που μπορούν να «κατεβούν» (http://www.youtube.com, http://www.klavarmusic.com, http://teachmeguitar.net, http://www.cyberfret.com, http://www.5min.com/Category/Music κ.ά.). Eπιπρόσθετη βοήθεια μπορεί να αναζητηθεί από λογισμικό αυτοδιδασκαλίας μουσ. οργάνων (Teach Me Series: Guitar, Drums, Piano – Voyetra TurtleBeach), εξοικείωσης με κάποιο ιδιαίτερο μουσικό στυλ (O-Generator Learningto Compose rock & pop songs, O-Generator World Music – Sibelius, Τhe JazzGuitarist, The Latin Pianist – PG Music) ή συνοδείας τύπου «Ρlay along» από εικονικά μουσικά συγκροτήματα: Guitar Hero (Activision), The Beatles Rock Band (Electronic Arts) (το τελευταίο, διαθέσιμο -προς το παρόν- γιαπλατφόρμες Playstation, Wii, Xbox).

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΕΙΩΝ ΗΧΟΥ Από τη στιγμή που έκανε την εμφάνισή του ο ψηφιακός ήχος, άρχισε η

ανάπτυξη προγραμμάτων που -παρακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις-μετατρέπουν τα αρχεία ήχου από ένα format σε άλλο, με πιο γνωστά τα: .cdaκαι .mp3. Πολλοί είναι οι Audio-Conventers της αγοράς, που επιτρέπουν την αποτελεσματική διαχείριση της εκπαιδευτικής μουσικής δισκοθήκης (άμεση πρόσβαση σε οποιοδήποτε τραγούδι ή sound clip χρειαστούμε στο μάθημα, μετά τη μετατροπή σε .mp3 και την οργάνωσή τους σε θεματικούς φακέλους).

Όμως οι εφαρμογές που έχουν αναπτυχθεί προχωρούν πολύ παραπέρα και ειδικότερα εκείνες που επεξεργάζονται τον ήχο λαμβάνοντας υπ΄όψη την κυματική μορφή του. O εκπαιδευτικός, λοιπόν, μπορεί να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες προγραμμάτων Sound editing ή Wave-editing, όπως: Audacity(SoundForge), CoolEdit (Syntrillium Software), Acid Music (Sonic Foundry),

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1591]

WaveLab (Steinberg), WavePad (NCH Software) κ.ά, προσθέτοντας στο ενεργητικό του εργαλεία που θα κάνουν πιο ενδιαφέρον το μάθημά του.

Ένα ηχομοντάζ που θα δημιουργηθεί από αρχεία .mp3 και .wav (εντολές Copy-Cut-Paste), είναι αξιοποιήσιμο σε πολλές δραστηριότητες προσχολικής-πρωτοσχολικής ηλικίας (δημιουργική μουσική ακρόαση, μουσικά παιχνίδια). Αλλά και τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να πάρουν ιδέες από τον μουσικό του σχολείου για το πώς με ένα μοντάζ ηχητικών μοτίβων (loops) μορφής .wav, να επενδύσουν με «επαγγελματικής ποιότητας» συνοδεία τα πρωτόλειά τους τραγούδια (συχνά επηρεασμένα από τα ρυθμικά σχήματα της μουσικής Rap).

Πρωτογενές υλικό για την κατασκευή ενός τέτοιου ηχομοντάζ, μπορεί να είναι αποσπάσματα:

αρχείων .mp3 και .wav (συλλογές με ήχους .wav διατίθενται σε CDrom, όπως και στο διαδίκτυο),

CD audio tracks (αρχεία .cda) που τα έχουμε μετατρέψει σε .wavμέσω ενός Converter (αναφέρουμε ενδεικτικά τον Digital MediaConverter),

δικές μας ηχογραφήσεις φωνής (αφήγηση) ή ήχων από το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.

Πάνω στο «μουσικό χαλί» του ηχομοντάζ μπορούν ακολούθως να προστεθούν εικόνες (π.χ. σκαναρισμένες ζωγραφιές των παιδιών) δίνοντας στην παρουσίαση PowerPoint που θα προκύψει ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Και πάλι, οι Wave-editors δε σταματούν εδώ. Με τη χρήση ηχητικών εφέ(“Echo”, “Phaser”, αυξομείωση της ταχύτητας ή του ύψους αναπαραγωγής μέσω των εντολών Time/Pitch), η αφήγηση μιας ιστορίας γίνεται πολύ παραστατική. Τέλος η εντολή “Vocal Remove” (Audacity) ή “Vocal Cut” (CoolEdit) επιτρέπει την περικοπή της φωνής του τραγουδιστή από ένα ηχογραφημένο τραγούδι, διατηρώντας την οργανική συνοδεία, πάνω στην οποία τα παιδιά μπορούν να τραγουδήσουν με τις δικές τους φωνές, ανεπηρέαστα από εκείνη του τραγουδιστή (λειτουργία “Karaoke”). Φυσικά, πριν προχωρήσουμε σε μια τέτοια ενέργεια, είναι απαραίτητο να λάβουμε την άδεια από την εταιρεία διαχείρισης των δικαιωμάτων δημόσιας χρήσης της μουσικής!

Εικόνα 5: Επεξεργασία αρχείων ήχου: ηχομοντάζ από αρχεία .mp3 και .wav (Audacity-

αριστ., Acid Music-δεξ)

«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1592]

ΣΥΝΟΔΕΙΑ ΜΕΛΩΔΙΑΣ Ένα απλό μοντάζ προ-ηχογραφημένων μοτίβων μορφής .wav -που είδαμε

πριν- δεν αρκεί για να συνοδεύσουμε ικανοποιητικά ένα τραγούδι. Όταν όμως το πρόγραμμα Band-in-a-Box (PG Music) υπόσχεται να συνοδεύσει τη μελωδία μας με 6μελή ορχήστρα, η οποία μάλιστα μπορεί να παίξει μια μεγάλη ποικιλία μουσικών στυλ, τότε η πρόταση αυτή ακούγεται άκρως δελεαστική! Αφού ορίσουμε τις συγχορδίες του κομματιού και το στυλ συνοδείας που ταιριάζει, μετατρέπουμε μια μονοφωνική μελωδία σε ένα πλήρες ορχηστρικό έργο (η μελωδία αυτή, μπορεί να γραφεί μέσω προγράμματος παρτιτούρας –βλ. προηγ.- και να σωθεί ως αρχείο .mid).

Στον χώρο της ωδειακής μουσικής εκπαίδευσης, τα οφέλη από τη χρήση προγραμμάτων συνοδείας, όπως το SmartMusic (MakeMusic) είναι εμφανέστερα: ο μαθητής έχει στη διάθεσή του έναν αλάνθαστοAccompagnateur, με τον οποίο μπορεί να μελετήσει λεπτομερώς κάποιο έργο που πρόκειται να το παίξει αργότερα ως μέλος ενός μουσικού συνόλου (Ensemble). Τέλος, με ενδιαφέρον αναμένεται φέτος η κυκλοφορία από την Microsoft Research του –ως τώρα πειραματικού- MySong, με το οποίο ο υπολογιστής θα μπορεί να συνοδεύσει αυτόματα μια μελωδία που τραγουδάμε. (Simon, Morris & Basu, 2008)

ΨΗΦΙΑΚΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ- ΜΙΞΗΟ συνδυασμός ψηφιακά ηχογραφημένης μουσικής (.wav) και ακολουθίας

ψηφιακών μουσικών δεδομένων (.mid), είναι δουλειά των προγραμμάτων Sequencing, τα οποία με τον καιρό έχουν ενσωματώσει πολλές νέες λειτουργίες κι έχουν εξελιχθεί σε ολοκληρωμένα πακέτα ψηφιακής ηχογράφησης-μίξης. Προγράμματα όπως: Cubase - Nuendo (Steinberg), Cakewalk (Twelve Tone Systems), MixPad (NCH Software), PowerTracks (PGMusic) κ.ά., μπορούν να ηχογραφήσουν και να διαχειριστούν πολλά κανάλια ήχου υποστηρίζοντας διάφορα format αρχείων (.wav, .mid, .mp3, .wma), η δε ποικιλία των effect που διαθέτουν οι κονσόλες μείξης τους και η δυνατότητα συγχρονισμού με αρχεία video, καθιστούν τα προγράμματα αυτά ένα πραγματικά πολύτιμο εργαλείο δουλειάς στα χέρια του –προχωρημένου-μουσικού χρήστη.

Λόγω του υψηλής ποιότητας ήχου, αλλά και του χρόνου που πρέπει να αφιερωθεί για την λεπτομερή επεξεργασία του μ’ αυτά τα προγράμματα, οι υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν στον εκπαιδευτικό χώρο αφορούν κυρίως ένα καλοδουλεμένο ηχητικό project, που προορίζεται να παρουσιαστεί σε μια εκδήλωση-γιορτή (χωρίς φυσικά να υποτιμώνται οι απαιτήσεις του καθημερινού μαθήματος).

Καθώς, όμως, αναφερόμαστε στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, ας μην ξεχνούμε ότι ο μουσικός (ειδικά της Α/θμιας εκπ/σης) πολύ σπάνια συμπληρώνει το διδακτικό του ωράριο σε ένα σχολείο, με αποτέλεσμα όταν υπάρχουν σχολικές γιορτές, να αδυνατεί να παραστεί σε όλα τα σχολεία όπου διδάσκει… Έτσι λοιπόν, πάνω στην καλής ποιότητας ηχογραφημένη οργανική

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1593]

συνοδεία των τραγουδιών, τα παιδιά της χορωδίας είναι σε θέση να φέρουν εις πέρας τη γιορτή, χωρίς την παρουσία του μουσικού.

Σημειώνουμε ότι για τον ίδιο σκοπό μπορεί να ακολουθηθεί –διεξοδικά- η εξής διαδικασία: όσα τραγούδια της γιορτής κυκλοφορούν σε μορφή .cda ή.mp3, τα επεξεργαζόμαστε με τις εντολές “Change pitch” και “Vocal Remove” του Audacity (βλ. προηγ.) φέρνοντάς τα στο ύψος της φωνής των παιδιών και κόβοντας τη φωνή του τραγουδιστή του CD (όπως είπαμε, κατόπιν αδείας της δισκογραφικής εταιρείας).

Εικ.6: Κατάστρωση αρμονικής συνοδείας (Band-in-a-Box,αρ.) – Διαχείριση ψηφ.

ηχογράφησης(Cakewalk, δεξ.)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ KARAOKEΟ εκπαιδευτικός μουσικής πρέπει να αναζητά συνέχεια τρόπους για να

εξάψει το ενδιαφέρον των μαθητών να συμμετάσχουν στο τραγούδι. Αρωγός σ΄αυτήν την προσπάθεια είναι η τεχνολογία των πολυμέσων και η εφαρμογή Karafun (http://www.karafun.com/) αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση: πάνω στη μουσική «πλατφόρμα» ενός τραγουδιού σε μορφή .mid, εισάγουμε τους στίχους (αν δεν υπάρχει έτοιμη η μουσική, τη γράφουμε με ένα πρόγραμμαπαρτιτούρας, σώζοντάς την ως .mid –βλ.προηγ.).

Οι συλλαβές που πρέπει να τραγουδηθούν κάθε στιγμή, συγχρονίζονται ακριβώς με την αντίστοιχη μουσική, η δε προσθήκη εικόνων σχετικών με τους στίχους δίνει ένα αποτέλεσμα που ενθουσιάζει και παρακινεί τους μαθητές ή το κοινό (σε μια ανοιχτή εκδήλωση) να τραγουδήσει, υπενθυμίζοντας τους στίχους.

Εικόνα 7: Δουλεύοντας με τον Editor του KaraFun

«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1594]

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΥΠΟΤΙΤΛΙΣΜΟΣ ΒΙΝΤΕΟ Tο βίντεο, μια συναρπαστική τεχνολογική εφαρμογή που συνδυάζει ήχους

και κινούμενες εικόνες, είναι ένα από τους ιδανικότερα διδακτικά εργαλεία, λόγω συμμετοχής όλων αισθήσεων στη διαδικασία της μάθησης. Ο εκπαιδευτικός μουσικής, λοιπόν, μπορεί να καταφύγει σε συλλογές αρχείων βίντεο (http://vod.sch.gr, http://www.ert-archives.gr, http://www.youtube.com, http://edutube.org, http://video.google.com, http://www.schooltube.com, http://www.edublogs.tv, http://oyc.yale.edu/music, http://mitworld.mit.edu, http://www.teachertube.com κ.ά.), σε βιβλιοθήκες πανεπιστημιακών τμημάτων μουσικών σπουδών ή μουσικοπαιδαγωγικών ενώσεων, ώστε να έχει στη διάθεσή του βίντεο που δείχνουν: τον τρόπο παραγωγής και διάδοσης του ήχου, τη λειτουργία του αυτιού, την τεχνική εκτέλεσης των μουσικών οργάνων ή δείγματα μουσικής από διάφορες γεωγραφικές περιοχές και ιστορικές εποχές. Ειδικότερα στον χώρο των ωδείων-μουσικών σχολών, το βίντεο είναι ένα βοηθητικό διδακτικό εργαλείο που επιτρέπει στους μαθητές να ακούσουν και να δουν το μουσικό κομμάτι που μελετούν ηχογραφημένο-βιντεοσκοπημένο από διάσημους ερμηνευτές. Παρατηρώντας τις δεξιοτεχνικές ικανότητες των τελευταίων, μπορούν και οι μαθητές να βελτιώσουν τη δική τους τεχνική.

Από το πλήθος των βίντεο του διαδικτύου, εκείνα που θα επιλεγούν για κατέβασμα (downloading) ως καταλληλότερα για κάθε διδακτική περίπτωση (λόγω γλώσσας, ποιότητας εικόνας-ήχου, αμεσότητας με την οποία μεταδίδουν τη γνώση, ή χρονικής διάρκειας) είναι προτιμότερο να μετατραπούν από το αρχικό τους format .flv (flash video) σε .avi, ή .wmv, ώστε να είναι εκτελέσιμα από πολλούς media players (ενώ ως .flv εκτελούνται κυρίως από τους: Real player και VLC media player). Η μετατροπή αυτή (μπορεί να γίνει από Conventers όπως: Movavi, FormatFactory, EmicSoft, Prism Video Converter)5, δίνει επιπλέον τη δυνατότητα να επεξεργαστούμε περαιτέρω τα βίντεο: επιλέγουμε και κόβουμε τα τμήματά τους που μας εξυπηρετούν καλύτερα (π.χ. εντολές “Trim”-“Crop” του Emicsoft flv conventer) και μέσω του Windows Movie maker ανασυνθέτουμε ένα δικό μας βίντεο στο οποίο προσθέτουμε τίτλους, εικόνες και ήχους (πχ επεξηγηματική αφήγηση). Ακόμη, μετατρέποντας ένα αρχείο βίντεο .flv σε αρχείο ήχου .mp3, μπορούμε να πάρουμε μόνο τη μουσική του (χωρίς οπτικό υλικό), για να την εντάξουμε σε μια παρουσίασή μας ως μουσικό υπόβαθρο («χαλί»).

Καθώς δε τα περισσότερα βίντεο που βρίσκουμε στο διαδίκτυο είναι ξενόγλωσσα, προκύπτει η ανάγκη να τα μεταγλωττίσουμε (ενδεχομένως με τη συνδρομή των εκπαιδευτικών ξένων γλωσσών του σχολείου, με τους οποίους συνυπηρετούμε). Χωρίς να απαιτούνται οι γνώσεις και η πείρα ενός…επαγγελματία μεταφραστή- επιμελητή υπότιτλων κινηματογραφικών ταινιών, μπορούμε να κάνουμε υποτιτλισμό ενός ολιγόλεπτου εκπαιδευτικού βίντεο σχετικά εύκολα: τα προγράμματα SubtitleWorkshop και VisualSubSync

5 Το πρόγραμμα aTube Catcher (http://atube-catcher.dsnetwb.com/) απλοποιεί την παραπάνω διαδικασία, επιτρέποντας το κατέβασμα βίντεο από μεγάλη ποικιλία πηγών, σε όποιο formatεπιθυμούμε(.flv,.avi,.wmv)

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1595]

βοηθούν να δημιουργήσουμε τους υπότιτλους και να τους συγχρονίσουμε με το βίντεο.

Χάρις στην εφαρμογή αυτή, οι μαθητές μπορούν: να τραγουδήσουν μαζί με το video-clip ένα ξενόγλωσσο τραγούδι

(του επιπέδου γλωσσομάθειάς τους), οι στίχοι του οποίου προβάλλονται ως υπότιτλοι (πχ We are the world -M.Jackson-L.Richie)

να γνωρίσουν τραγούδια άλλων λαών, ή περιοχών της πατρίδας μας με ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα, παρακολουθώντας στο βίντεο τους υπότιτλους με τη μετάφραση ή -έστω- επεξήγηση των στίχων.

Στη σημερινή εποχή του πολυπολιτισμικού «παγκόσμιου χωριού», όπου στις περισσότερες τάξεις φοιτούν αλλοδαποί μαθητές, η παραπάνω εφαρμογή θα δώσει σ΄αυτά τα παιδιά την ευκαιρία να παρουσιάσουν κατανοητά στους άλλους συμμαθητές τους κάτι από την μουσική κληρονομιά του τόπου καταγωγής τους (με τη βοήθεια, ίσως, των γονέων τους).

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙΌπως είδαμε παραπάνω, οι τεχνολογικές εξελίξεις που κατακλύζουν την

εποχή μας δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την Μουσική Τέχνη: μέσα από τη σύγχρονη τεχνολογία ο κόσμος της Μουσικής γίνεται πιο συναρπαστικός. Ακολουθώντας αυτές τις εξελίξεις, η μουσική διδακτική πράξη οφείλει να αναπροσαρμόσει τα μέσα και τις μεθόδους της, ώστε να αναπτυχθεί η δημιουργική, μη φορμαλιστική-επιφανειακή μουσική μάθηση και να ανοιχτούν οι ορίζοντες πρόσβασης στη γνώση (διεθνείς πηγές πληροφοριών με συνεχή ανανέωση).

Αναζητώντας τρόπους για να γίνει το μάθημα πιο ενδιαφέρον και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που δίνουν οι Ν.Τ. στη διδασκαλία μουσικής, έγινε μια επισκόπηση μερικών από τις γνωστότερες μουσικές εφαρμογές της μουσικής τεχνολογίας και προτάθηκαν κάποιες ιδέες, η υλοποίηση των οποίωνμπορεί να είναι χρήσιμη στη σχολική τάξη. Από τις εφαρμογές αυτές άλλες αφορούν τον εκπαιδευτικό (προετοιμασία μαθήματος) και άλλες τους μαθητές (διαδραστική μάθηση, καλλιέργεια μουσικών ικανοτήτων), βοηθώντας τους να αποκτήσουν εποπτεία των διδακτικών θεμάτων που μελετούν και να αναπτυχθεί η δημιουργική διάθεσή τους. Οι περισσότερες από τις προαναφερθείσες διδακτικές προτάσεις υλοποιήθηκαν σε πραγματικές συνθήκες τάξης και όπως αποδεικνύει σχετική έρευνα που διεξήχθη σε σχολεία όπου αυτές εφαρμόστηκαν (μαθητές Δ’,Ε’, ΣΤ’ τάξης Δημοτικού), τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. (πίνακες 1,2)

«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση»

[1596]

Πίνακες 1, 2:Αποτελέσματα έρευνας για το: πόσο ενδιαφέρον, θεωρούν οι μαθητές, ότι μπορούν να κάνουν οι Ν.Τ. το μάθημα της Μουσικής (πίν.1, αριστ.) και πόσο θα τους ενδιέφερε να ασχοληθούν οι ίδιοι μελλοντικά με μουσικές εφαρμογές των Η/Υ (πίν.2 , δεξ.)

Οι μαθητές, κατά μέσο όρο 79% (αγόρια + κορίτσια) θεωρούν ότι η χρήση των Νέων Τεχνολογιών κάνει το μάθημα της Μουσικής «αρκετά» έως «πολύ» πιο ενδιαφέρον, από ότι αν περιοριζόμαστε στο διδακτικό εγχειρίδιο, δηλώνοντας επιπρόσθετα ότι θα τους ενδιέφερε «αρκετά» έως «πολύ» (κατά μέσο όρο 58%) να ασχοληθούν μελλοντικά με κάποιες μουσικές εφαρμογές των Η/Υ (αξιοσημείωτο είναι ότι οι διαφορές ανά φύλο των απαντήσεων των μαθητών δεν έχει στατιστικό ενδιαφέρον). Έχει διαπιστωθεί, δε, ότι η χρήση Νέων Τεχνολογιών στο Μάθημα της Μουσικής στην Α/θμια Εκπ/ση αυξάνει τη συνεργατικότητα των μαθητών. (Νικολαϊδου 2002, 61-64) Οι διδακτικές προτάσεις που κατατέθηκαν εδώ, έχουν σκοπό να προσφέρουν στον μουσικό εκπαιδευτικό τρόπους να γίνεται κάθε μέρα καλύτερος, δίνοντας στα παιδιά ό,τι περισσότερο μπορεί. Η μεγαλύτερη επιτυχία των προτάσεων αυτών, θα είναι το να αποτελέσουν αφετηρία για περαιτέρω ανάπτυξή τους. Σίγουρα, η εκπαιδευτική πραγματικότητα την οποία βιώνουμε, δεν αφήνει πολλά περιθώρια για να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο τις τεχνολογικές δυνατότητες των Η/Υ. Μπορούμε όμως να ασχοληθούμε αρχικά με μερικές απ’ αυτές τις εφαρμογές, προτρέποντας τους μαθητές να κάνουν αργότερα κι εκείνοι το ίδιο.

Το εξημμένο ενδιαφέρον τους, θα είναι η καλύτερη ανταμοιβή της προσπάθειάς μας.

Φύλο Ηλικία Σύνολο

10 11 12

ΑγόριαΠολύ 12 12 14 38

Αρκετά 13 10 13 36Λίγο 4 4 7 15

Καθόλου 1 2 3 6 Σύνολο 30 28 37 95Κορίτσια

Πολύ 11 8 13 32Αρκετά 11 10 16 37

Λίγο 4 3 5 12Καθόλου 1 2 1 4

Σύνολο 27 23 35 85

Φύλο Ηλικία Σύνολο

10 11 12

ΑγόριαΠολύ 8 7 10 25

Αρκετά 10 10 13 33Λίγο 7 7 8 22

Καθόλου 5 4 6 15 Σύνολο 30 28 37 95Κορίτσια

Πολύ 6 6 8 20Αρκετά 9 7 11 27

Λίγο 8 7 10 25Καθόλου 4 3 6 13

Σύνολο 27 23 35 85

2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ

[1597]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Barber Β., Maguire J.,Gifford L.,Allen S.(2000), Sams Teach Yourself e-

Music Today, Indiana, Sams Publication 2. Bauer W., Reese S., McAllister P.(2003), "Transforming Music Teaching

via Technology: The Role of Professional Development”, Journal of Research in Music Education, Vol. 51, No. 4, (2003), pp. 289-301

3. Collins M.(2004), Choosing and Using Audio and Music Software: A guide to the major software applications for Mac and PC London: Focal Press-Εlsevier

4. Peterson Η.(1994), The school MIDI lab: Teaching music through technology, Electronic Courseware Systems

5. Simon Ι., Morris D., Basu S.(2008): «MySong: Automatic Accompaniment Generation for Vocal Melodies», 26th CHI Conference, διαθ. στο: http://research.microsoft.com/en-us/um/people/dan/mysong/MySongCHI2008.pdf (τελ.προσπ.:1-2-2010)

6. Νικολαΐδου Γ.(2002), «Αύξηση της Συνεργατικότητας στο Μάθημα της Μουσικής στην Α/θμια Εκπ/ση με τη Χρήση Νέων Τεχνολογιών», στο:Δημητρακοπούλου Α.(επ.): «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», Πρακτικά 3ου

Συνεδρίου ΕΤΠΕ. τ. B’ σσ.57-66, Αθήνα: Καστανιώτης7. Ράπτης Α. – Ράπτη Α. (2002), Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της

πληροφορίας, τόμ.Α,Β, Αθήνα8. Σιώζος Γ.(2004), «Μουσικές εφαρμογές του Η/Υ στο Σχολείο» στο:

Ιωσηφίδου Μ-Τζιμόπουλος Ν (επ.) «Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στη Διδακτική Πράξη», Πρακτικά εισηγήσεων 2ου Πανελ. Συνεδρίου εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ, τ.Β΄, σσ.462-469, Αθήνα: Εκδ. Νέων Τεχνολογιών