«Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ» (έκδοση ΕΙΑΣ, 2015)

από Κεφ. 1 «Εισαγωγή στην Ασφάλιση»

1.5. Οικονομικός ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις προσφέρουν ένα σημαντικό πεδίο απασχόλησης εργαζομένων αλλά και πηγή φορολογικών εσόδων για το Κράτος, επιδρώντας περαιτέρω θετικά στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας με τους εξής τρόπους:

i. Με την αποκατάσταση ζημιών: Με την αποκαταστατική λειτουργία της ασφάλισης, ομαλοποιούνται οι οικονομικές επιπτώσεις που προέρχονται από ζημίες στη δραστηριότητα όχι μόνο ατόμων αλλά και οικονομικών μονάδων, εξασφαλίζοντας συνέχεια στην επιχειρηματική δραστηριότητα, προστατεύοντας το απασχολούμενο εργατικό δυναμικό και δημιουργώντας σταθερότητα στη λειτουργία της οικονομίας. Η απώλεια υλικών αγαθών, χωρίς προοπτική επαναδημιουργίας τους, από μεμονωμένες (τροχαία ατυχήματα - πυρκαγιές) ή συλλογικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες, τυφώνες, ηφαίστεια) θα είχε σαν αποτέλεσμα την οικονομική κατάρρευση των ατόμων ή και ακόμη των οικογενειών τους, με αντίκτυπο στο συνολικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.

ii. Με την ενθάρρυνση και προαγωγή της αποταμίευσης: Τα αποθέματα που συγκεντρώνουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις από τα ασφάλιστρα για την αντιμετώπιση των κινδύνων, είναι διαθέσιμα αποταμιευόμενα κεφάλαια, τα οποία ενισχύουν την κίνηση κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών μέσων. Ιδίως, οι ασφαλιστικές εταιρίες ζωής είναι από τους κύριους τροφοδότες της κεφαλαιαγοράς, αποτελώντας ισχυρούς θεσμικούς επενδυτές. Τα ασφάλιστρα ζωής, επειδή ακριβώς προέρχονται από μια σταθερή και μακροπρόθεσμη δέσμευση, αποτελούν εκτεταμένα πιστωτικά αποθέματα, τα οποία διοχετεύονται υπό τη μορφή επενδύσεων στην εθνική χρηματαγορά. Στις μακροχρόνιες επενδυτικές τοποθετήσεις των ασφαλιστικών εταιριών συντείνει και το γεγονός ότι η ασφάλιση ζωής συνιστά ένα σημαντικό εργαλείο αποταμίευσης. Δεν είναι τυχαίο ότι η ιδιωτική ασφάλιση διεθνώς αποκαλείται «ατμομηχανή» της οικονομίας.

iii. Με την ενθάρρυνση της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας: Με τη μετάθεση των κινδύνων στην ασφάλιση, ενδυναμώνεται η ανανεωτική δυναμική της οικονομίας και ενθαρρύνονται οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, κυρίως στο χώρο των νέων τεχνολογικών εφαρμογών. Ειδικότερα, ο ρόλος της ασφάλισης τον τομέα αυτό είναι διπλός, παρεμβαίνοντας: Είτε άμεσα εξασφαλίζοντας την πιστωτική επιφάνεια των οικονομικών μονάδων, γεγονός που επιτυγχάνεται μέσω της κάλυψής τους από τις επιπτώσεις κινδύνων που είναι δυνατόν να προκαλέσουν επιχειρηματικές αστοχίες. Παράδειγμα: Με τη σύναψη ασφαλιστηρίου ασφάλισης περιβαλλοντικής αστικής ευθύνης, ένα εργοστάσιο μετακυλύει ουσιαστικά στην ασφαλιστική επιχείρηση το υπέρογκο συνήθως κόστος που συνεπάγεται η καταβολή αποζημιώσεων σε περίπτωση που προκληθεί από τη λειτουργία του μόλυνση στο περιβάλλον. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν επιβαρύνει τα αποτελέσματά του, εξασφαλίζοντας έτσι την απρόσκοπτη συνέχιση της δραστηριότητάς του. Είτε έμμεσα καλύπτοντας τους πιστωτικούς κινδύνους, στους οποίους είναι εκτεθειμένα τα πιστωτικά ιδρύματα από τις διάφορες επιχειρηματικές δανειοδοτήσεις που συνάπτουν.

Παράδειγμα: Είναι συνήθης πρακτική μαζί με τη δανειακή σύμβαση για την αγορά κατοικίας να απαιτείται από το δανειολήπτη και η σύναψη ασφαλιστηρίου ζωής ή και πυρός.

1.5.1. Ανάπτυξη της ιδιωτικής ασφάλισης/ Φορολογικά και άλλα κίνητρα Η συμβολή της ασφαλιστικής βιομηχανίας στην οικονομία, στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη κάθε εξελιγμένης οικονομικά χώρας είναι αναμφισβήτητη. Η υψηλή συμμετοχή της στο εθνικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν καθώς και το μεγάλο ύψος των ασφαλίστρων που αναλογούν σε κάθε πολίτη αποτελούν αδιάσειστους δείκτες οικονομικής ευρωστίας κάθε προηγμένης κοινωνίας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (ενημέρωση μέχρι και το έτος 2013), οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα: Προσφέρουν πάνω από 20.000 θέσεις εργασίας (απασχολούμενοι ασφαλιστικοί υπάλληλοι και

ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές). Καταβάλλουν αποζημιώσεις που προσεγγίζουν (το 2013) ή υπερβαίνουν (τα προηγούμενα έτη)

τα 3 δισ. €. Επενδύουν τα αποθέματά τους σε παραγωγικές επενδύσεις, οι οποίες ξεπερνούν τα 11 δισ. €. Εισφέρουν πάνω από 500 εκατ.€ φόρους (άμεσους και έμμεσους) ετησίως. Παρά τη σχετική πρόοδο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, οι ρυθμοί ανάπτυξης του κλάδου εξακολουθούν να υστερούν των αντίστοιχων μέσων ευρωπαϊκών, όπως προκύπτει από τα παρακάτω διαθέσιμα στοιχεία (έτους 2012).

Η υφιστάμενη απόκλιση της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς από τους μέσους όρους ανάπτυξης των 32 πλέον μελών της ευρωπαϊκής οικογένειας οφείλεται σε πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων είναι: η περιορισμένη ασφαλιστική συνείδηση, το επί πολλά χρόνια σχετικά χαμηλό εισόδημα των πολιτών, η έλλειψη από πλευράς Πολιτείας μιας ολοκληρωμένης και συγκροτημένης πολιτικής για την

ανάπτυξη της ιδιωτικής ασφάλισης στο ζωτικό τομέα των ασφαλίσεων, με έμφαση στις ασφαλίσεις ζωής, συντάξεων και υγείας αλλά και καταστροφικών κινδύνων (π.χ. σεισμού),

η επί μακρόν ελλιπής κρατική εποπτεία, με επιπτώσεις στην αξιοπιστία του εγχώριου ασφαλιστικού κλάδου. Ήδη όμως από το 2008 με τη μετάβαση της εποπτείας στην Επιτροπή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης (ΕΠ.Ε.Ι.Α.) και μετέπειτα στην Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), η εποπτεία έχει αποκτήσει πιο σύγχρονο και τεχνοκρατικό προφίλ, με αποτέλεσμα τη σημαντική βελτίωση στον τρόπο άσκησης ελέγχου των ασφαλιστικών επιχειρήσεων.

Έτσι, ενώ σε όλη την Ε.Ε έχουν διαμορφώσει τα αντίστοιχα θεσμικά πλαίσια που επιτρέπουν την ενεργό συμμετοχή των ασφαλιστικών επιχειρήσεων στους προαναφερόμενους τομείς, τούτο δεν έχει γίνει ακόμα στη χώρα μας. Κοινός παρανομαστής των ενεργειών των Ευρωπαίων εταίρων ήταν η συστηματική τους προσπάθεια να αφαιρέσουν κάθε ανασταλτικό παράγοντα της ανάπτυξης, μέσω, κυρίως, της παροχής φορολογικών κινήτρων, ως μοχλό εγρήγορσης των πολιτών γύρω από τον ασφαλιστικό θεσμό.

Ελλάδα Ευρώπη (32)

Ποσοστό ασφαλίστρων επί του Α.Ε.Π. 2,3% 7,6%

Ποσοστό επενδύσεων επί του Α.Ε.Π. 5,7% 58%

Κατά κεφαλήν ασφάλιστρα (€) 387 1.843

Κατά κεφαλήν ασφάλιστρα ζωής (€) 170 1.083

Από την παραπάνω συγκριτική παράθεση προκύπτει ότι ο κλάδος έχει τεράστια περιθώρια ανάπτυξης στη χώρα μας, αρκεί όμως να υπάρξει πολιτική βούληση για τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού περιβάλλοντος με τη συνοδεία ισχυρών φορολογικών κινήτρων. Η θέσπιση ευνοϊκών φορολογικών ρυθμίσεων, όσον αφορά στο χώρο των ασφαλίσεων ζωής και υγείας, δε συνιστά παροχή προς τις ασφαλιστικές εταιρίες αλλά προς τον πολίτη. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, τα κρατικά ανά τον κόσμο συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και υγείας αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις δημογραφικές μεταβολές και στη διόγκωση των δαπανών υγείας αντίστοιχα, με άμεσο αντίκτυπο στην επάρκεια των κοινωνικών παροχών. Υπό τις συνθήκες αυτές, τα ιδιωτικά συστήματα μπορούν να μειώσουν την πίεση που υφίστανται τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Η συμπληρωματική συμμετοχή των ασφαλιστικών επιχειρήσεων στο χώρο των συντάξεων και των παροχών υγείας αποτελεί σήμερα ευρέως διαδομένη πρακτική. Κρατικά μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή αποβλέπουν στην ενίσχυση του οικονομικού προγραμματισμού των οικογενειών που αποτελούν τη βάση της κοινωνίας, την ανάπτυξη της επενδυτικής/ αποταμιευτικής ροπής του πληθυσμού και στην ελάφρυνση των οικονομικών πιέσεων που υφίσταται εξαιτίας έκτακτων δαπανών. Παρεμφερής είναι η κατάσταση και σε σχέση με τις λεγόμενες ασφαλίσεις καταστροφικών κινδύνων. Σε αντίθεση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, στην Ελλάδα παρατηρείται έλλειψη οργανωμένης πολιτικής προστασίας των πολιτών κατά το μοντέλο των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με στόχο την αντιμετώπιση των καταστροφικών κινδύνων που πλήττουν με σχετικά υψηλή συχνότητα την Ελληνική Επικράτεια (όπως σεισμού, πυρκαγιάς, πλημμύρας κ.α.).

Σημείωση: Από το πεδίο του νέου Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος-ΚΦΕ (ν.4172/2013) έχουν αποκλειστεί οποιαδήποτε φορολογικά κίνητρα αναπτυξιακού περιεχομένου για τα ατομικά ασφαλιστικά προγράμματα ζωής και υγείας. Στο πλαίσιο μιας σύντομης ιστορικής αναδρομής σημειώνεται ότι από την 1.1.2003 είχε θεσπιστεί με το ν.3091/2002 ειδική περίπτωση δ) στην παρ.1 του άρθρου 8 του προηγούμενου ΚΦΕ σύμφωνα με την οποία η ετήσια δαπάνη ασφαλίστρων του φορολογουμένου για ζωή, ατύχημα και ασθένεια εξέπιπτε από το συνολικό εισόδημα αυτού, το δε ποσό της έκπτωσης δεν μπορούσε να υπερβαίνει το 10% του αφορολογήτου ποσού της πρώτης κλίμακας για μισθωτό χωρίς τέκνα, δηλαδή το ποσό των 1.200 ευρώ (έως χρήση 2009). Με το ν.3842/2010 (άρθρο 2 παρ.1) και διαρκούσης της κρίσης άλλαξε εντελώς το καθεστώς του άρθρου 8 του ΚΦΕ με την έννοια ότι το κίνητρο έπαυσε να ισχύει πλέον ως έκπτωση από το εισόδημα του φορολογουμένου και από 1.1.2010 λειτούργησε με την περιορισμένη μορφή της μείωσης του φόρου κατά 20% της σχετικής δαπάνης και μάλιστα με ανώτατο όριο τα 240 ευρώ για τον άγαμο και τα 480 ευρώ για την οικογένεια. Με το ν.4024/2011 (άρθρο 38 παρ.42) το ως άνω ποσοστό 20% μειώθηκε σε 10% με αντίστοιχα ανώτατα όρια τα 120 ευρώ για τον άγαμο και τα 240 ευρώ για την οικογένεια από 1.1.2011. Με το ν.4110/2013 (άρθρο 1 παρ.1) καταργήθηκε το ως άνω ήδη σημαντικά συρρικνωμένο κίνητρο του ν.3842/2010 από τη χρήση 2013. Στο κεφάλαιο για τις ασφαλίσεις προσώπων περιγράφεται το ειδικό φορολογικό καθεστώς που ισχύει για τα ομαδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα που συνάπτουν επιχειρήσεις για τους εργαζόμενούς τους.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Πηγή: «Η Ιδιωτική Ασφάλιση» (νέα έκδοση 2015, ΕΙΑΣ). Το βιβλίο μπορείτε να το προμηθευτείτε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών (Λ. Συγγρού 106, Αθήνα 117 41/Τ: 210 9219660 & 210 9219684/ E-mail: eiasinfo@eias.gr)