Κινανλής Π. - Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Περ. Στ. Ελλάδος

ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΠΣ « ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ»

ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Αστική και Περιφερειακή Οικονομική Ανάπτυξη στην

Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ

ΜΗΤΟΥΛΑ ΡΟΪΔΩ

ΠΑΡΑΔΙΔΩΝ

ΚΙΝΑΝΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Α.Μ. 213103

Φεβρουάριος 2015, Αθήνα

Αστική και Περιφερειακή Οικονομική Ανάπτυξη στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος

1

Περιεχόμενα

Σύνοψη .......................................................................................................................................... 2

Εισαγωγή ....................................................................................................................................... 2

Στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης ................................................................................................... 4

Θεωρητική προσέγγιση ............................................................................................................. 4

Πολιτικές ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΜΜΕ ......................................................... 6

Καλές πρακτικές ........................................................................................................................ 7

Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας

Στερεάς Ελλάδας ....................................................................................................................... 9

Υφιστάμενη κατάσταση .............................................................................................................. 11

Στρατηγικός Σχεδιασμός Περιφέρειας ........................................................................................ 15

Ανάλυση SWOT ....................................................................................................................... 21

Οικονομία ............................................................................................................................ 21

Περιβάλλον ......................................................................................................................... 22

Κοινωνία .............................................................................................................................. 22

Πολιτισμός........................................................................................................................... 22

Οι απόψεις των πολιτών ............................................................................................................. 23

Αξιολόγηση και προτάσεις .......................................................................................................... 25

Συμπεράσματα ............................................................................................................................ 29

Βιβλιογραφία .............................................................................................................................. 30


2

Σύνοψη

Μεταξύ των δεκατριών (13) επιμέρους περιφερειών της Ελλάδας, παρατηρούνται

διαφορές στα δημογραφικά χαρακτηριστικά, τις υποδομές και το είδος της

επιχειρηματικότητας που αναπτύσσεται σε κάθε μια. Ως αποτέλεσμα, κάθε περιφέρεια

της χώρας παρουσιάζει διαφορετικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και κατά συνέπεια

ενδείκνυται η εφαρμογή διαφορετικών στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης.

Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας εξετάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος, οι στρατηγικές ανάπτυξης που προτείνονται με βάση

την διεθνή βιβλιογραφία, καθώς και καλές πρακτικές που έχουν εφαρμοσθεί σε άλλες

ομοειδείς περιφέρειες. Τέλος, γίνεται σύγκριση των ανωτέρω προτεινόμενων

στρατηγικών με τις καταγεγραμμένες στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της Περιφέρειας

Στερεάς Ελλάδος στρατηγικές ανάπτυξης. Σκοπός της ανωτέρω σύγκρισης είναι να

εξετασθεί κατά πόσο ο σχεδιασμός της πολιτείας συμφωνεί με τα αποτελέσματα της

έρευνας και των πρακτικών ενδογενούς τοπικής ανάπτυξης διεθνώς, αλλά και κατά

πόσο υπάρχει περιθώριο βελτίωσης, μέσω περαιτέρω εκμετάλλευσης των συγκριτικών

πλεονεκτημάτων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος.

Εισαγωγή

Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, η δεύτερη σε έκταση ελληνική περιφέρεια,

περιλαμβάνει πέντε (5) περιφερειακές ενότητες, την Βοιωτία, την Εύβοια, την

Ευρυτανία, την Φθιώτιδα και την Φωκίδα, ενώ έδρα του νομού είναι η Λαμία,

πρωτεύουσα του νομού Φθιώτιδας. Καταλαμβάνει συνολική έκταση 15.531 τετρ. χλμ.

(ποσοστό 11,8% της συνολικής έκτασης της χώρας) και συνολικό πληθυσμό 547.390

(Απογραφή Ε.Σ.Υ.Ε. 2011), ενώ διαθέτει εξαιρετικά ενδιαφέροντα και πολύμορφα

γεωμορφολογικά, κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά,

δημιουργώντας ένα σύνολο με σημαντικά πλεονεκτήματα. Παρουσιάζει πλούσια και

αξιόλογη παραγωγική βάση – αγροτική παραγωγή και βιομηχανία – ορεινούς όγκους,

λατομικές περιοχές, μεγάλα δάση, πεδιάδες, εσωτερικά και παραθαλάσσια νερά, ακτές

ακόμα και νησί, σημαντικό φυσικό, πολιτιστικό και ιστορικό απόθεμα και δυνατότητες

υπηρεσιών ειδικά στον τουρισμό και το εμπόριο.


3

Το μεγαλύτερο τμήμα της Περιφέρειας είναι ορεινό ή ημιορεινό (ποσοστό 47,4% και

31,8% αντίστοιχα της συνολικής έκτασης) ενώ το πεδινό είναι μόλις το 20,8% της

έκτασης. Οι ορεινές περιοχές είναι από τις πλέον μειονεκτικές της χώρας, με συνέπεια

να υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες στη σύνδεση μεταξύ τους. Παρόλα αυτά,

υπάρχουν δίοδοι που επιτρέπουν τη διέλευση μέσα από τους ορεινούς όγκους, που

έχουν αξιοποιηθεί. Επιπλέον, το υπέδαφος της Στερεάς Ελλάδας είναι πλούσιο σε

κοιτάσματα μετάλλου (μαγνησίτης, σιδηρονικέλιο, βωξίτης, δολομίτης), σε μάρμαρο

και χρώμιο, τα οποία δεν αξιοποιούνται επαρκώς (Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για

την Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας, 2014).

Με γνώμονα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος,

εξετάζονται οι βέλτιστες στρατηγικές για την επίτευξη βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης

στην υπό εξέταση περιοχή. Όσον αφορά στην μεθοδολογία της μελέτης και τις ενότητες

στις οποίες αναπτύσσεται, αρχικά παρουσιάζονται βασικά ευρήματα της υπάρχουσας

βιβλιογραφίας και διαφορετικές θεωρήσεις, σχετικά με τις στρατηγικές τοπικής

ανάπτυξης. Ειδικότερα, εξετάζονται τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των

στρατηγικών αυτών, καθώς και οι παράγοντες που προσδιορίζουν το βέλτιστο μείγμα

στρατηγικής. Κατόπιν αξιολογείται η υφιστάμενη κατάσταση στην περιοχή μελέτης, με

την εξέταση στατιστικών δεδομένων για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος

(δημογραφικά χαρακτηριστικά, ΑΕΠ κ.α.) και την συνοπτική καταγραφή των βασικών

υποδομών. Τέλος παρατίθενται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την μελέτη,

καθώς και η σχετική βιβλιογραφία.


4

Στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης

Θεωρητική προσέγγιση

Προκειμένου να προχωρήσει περεταίρω η ανάλυση, πρέπει να οριστούν οι βασικές

έννοιες που εξετάζονται και συγκεκριμένα το πώς ορίζεται η τοπική ανάπτυξη.

Σύμφωνα με τους Coffey & Polese, από οικονομικής απόψεως, ανάπτυξη λογίζεται η

αποδεδειγμένη και βραχυπρόθεσμα μη αντιστρέψιμη οικονομική μεγέθυνση, η οποία

μετουσιώνεται σε αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος ορισμένης γεωγραφικής

περιοχής. Όσον αφορά στην έννοια της τοπικότητας υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις

στην σχετική βιβλιογραφία, μεταξύ των οποίων αυτή που αφορά σε θεσμούς,

γεγονότα, διαδικασίες και δράσεις που υφίστανται ή λαμβάνουν χώρα σε

συγκεκριμένο τόπο ή περιοχή. Υπάρχει επίσης η προσέγγιση που αναφέρεται στους

παράγοντες της ανάπτυξης, δηλαδή υποδεικνύει πως η ανάπτυξη προέρχεται από

ενδογενείς, παράγοντες της υπό εξέταση περιοχής (Coffey & Polese, 1984).

Με την παράλληλη εξέλιξη της έννοιας της βιωσιμότητας, οι επιστημονικές έρευνες

στράφηκαν στην μελέτη όλο και περισσότερων μεταβλητών, όπως οικονομική

ανάπτυξη, μέριμνα για το περιβάλλον, κοινωνική ισορροπία κ.α. με αποτέλεσμα να

καταλήξουμε στην έννοια της βιώσιμης ενδογενούς τοπικής ανάπτυξης. Αναλύοντας

αυτούς τους όρους, και πρώτα την βιωσιμότητα, αφορά στην ανάπτυξη που

καταφέρνει να συνδυάσει οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική ευημερία και προστασία

του περιβάλλοντος (Kates, et al., 2005), ενώ όλο και περισσότερες μελέτες εξετάζουν

τον πολιτισμό ως τέταρτο πυλώνα της έννοιας της βιωσιμότητας. Με τον όρο

ενδογενής, εννοούμε την ανάπτυξη που βασίζεται σε φυσικούς και ανθρώπινους

πόρους που προέρχονται από την υπό εξέταση περιοχή.

Σύμφωνα με την στρατηγική bottom-up καταγράφονται οι ανάγκες των επιμέρους

μονάδων, δηλαδή για το υπό εξέταση αντικείμενο, εξετάζονται οι ανάγκες σε επίπεδο

δήμων, περιφερειακών ενοτήτων και στην συνέχεια καταλήγουμε στην Περιφέρεια.

Δηλαδή ξεκινά η διαδικασία διαβούλευσης και στην συνέχεια καθορισμού της

στρατηγικής από τα χαμηλότερα επίπεδα της διοικητικής πυραμίδας προκειμένου η

πληροφορία να καταλήξει προς τα ανώτερα επίπεδα. Με αυτόν τον τρόπο

διασφαλίζεται η ειδική μεταχείριση κάθε περιοχής και η χάραξη στρατηγικής που


5

εναρμονίζεται με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των επιμέρους κοινοτήτων. Ένα

ακόμη πλεονέκτημα της στρατηγικής αυτής αφορά στην κινητοποίηση των πολιτών,

μέσω της συμμετοχής τους στις αποφάσεις που αφορούν στα κοινά. Από την άλλη

πλευρά, είναι συχνό φαινόμενο να παρατηρείται έλλειψη των απαραίτητων γνώσεων

ή δεξιοτήτων από τα μέλη μίας κοινότητας και ακόμα συχνότερα είναι ελλιπής η

πληροφόρηση που λαμβάνουν, προκειμένου να φτάσουν σε σωστές αποφάσεις. Ένα

ακόμη μειονέκτημα της μεθόδου bottom-up αφορά στο κόστος εφαρμογής, αφού

συνεπάγεται την συμμετοχή πολλών ατόμων, την διοργάνωση εκδηλώσεων

ενημέρωσης και διάφορα άλλα κόστη που αποφεύγονται με την εφαρμογή της

μεθόδου top-down (Dontigney, 2014, MECHanisms, 2014, IBM, 2014).

Όταν η στρατηγική εφαρμόζεται με την προσέγγιση top-down, η πορεία εφαρμογής

είναι ακριβώς αντίστροφη. Δηλαδή λαμβάνονται οι αποφάσεις στα υψηλότερα

επίπεδα της διοικητικής πυραμίδας και στην συνέχεια η πληροφορία μεταφέρεται προς

τα κάτω, προκειμένου να εφαρμοστούν οι ληφθείσες αποφάσεις. Το βασικό

μειονέκτημα αυτής της στρατηγικής είναι το γεγονός ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην

ληφθούν υπόψιν οι ιδιαιτερότητες των χαμηλότερων επιπέδων διοίκησης, με την

εφαρμογή οριζόντιων μέτρων, που ευνοούν για παράδειγμα κάποιους δήμους, ενώ

υποβαθμίζουν κάποιους άλλους. Από την άλλη πλευρά, διασφαλίζεται η εφαρμογή

ενιαίας πολιτικής που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες σε υψηλότερο επίπεδο, π.χ.

περιφερειακό ή εθνικό (Dontigney, 2014, MECHanisms, 2014, IBM, 2014).

Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις ένας συνδυασμός των

ανωτέρω προσεγγίσεων. Στην εφαρμογή αυτού του μείγματος προσεγγίσεων,

λαμβάνεται η πληροφόρηση με την μέθοδο bottom-up και οι αποφάσεις με την μέθοδο

top-down. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται από

φορείς με την απαραίτητη πληροφόρηση και επιστημονικές γνώσεις, αλλά παράλληλα

δεν αγνοούνται οι ιδιαίτερες συνθήκες των επιμέρους διοικητικών μονάδων και

κοινοτήτων. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνονται αθροιστικά οφέλη, όπως για

παράδειγμα η ανταλλαγή πληροφοριών, η διάχυση καλών πρακτικών μεταξύ των

επιμέρους διοικητικών μονάδων και η εξυπηρέτηση κοινών στόχων, ακόμη και εάν τα


6

απαιτούμενα μέτρα είναι διαφορετικά σε κάθε περίπτωση (Dontigney, 2014,

MECHanisms, 2014, IBM, 2014).

Πολιτικές ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΜΜΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει ουσιαστικά ένα μείγμα ενοποιημένων και

προσαρμοσμένων τοπικών και περιφερειακών στρατηγικών. Ορίζονται κεντρικά οι

βασικοί στόχοι για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην συνέχεια ορίζονται οι

κεντρικοί πυλώνες της στρατηγικής. Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη

να προσαρμόζουν τις εφαρμοζόμενες πολιτικές στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε

Περιφέρειας, εντός των πλαισίων των οδηγιών της Κομισιόν, με σκοπό να

εκμεταλλευτούν στο έπακρο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει καθεμία ή

αντίθετα να περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις που θα προέκυπταν από την

εφαρμογή οριζόντιων μέτρων, εξαιτίας τυχόν αδυναμιών εντός των τοπικών

οικονομιών (European Commission, 2006/702/EC, 2006). Στο πλαίσιο της Στρατηγικής

της Λισαβώνας για την ανάπτυξη στην Ε.Ε., εφαρμόζονται, τόσο η bottop-up

προσέγγιση, με σκοπό την καλύτερη προσαρμογή των πολιτικών ανάπτυξης για κάθε

κράτος μέλος και την συγκέντρωση της πληροφορίας από κάτω προς τα πάνω, όσο και

η προσέγγιση top-down, όπου απαιτείται ενιαία πολιτική (Lundvall & Rodrigues, 2002)

Στόχος της περιφερειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι οι περιφέρειες των

κρατών μελών να αναπτυχθούν σε σημείο που να τους επιτρέπει να αξιοποιήσουν το

σύνολο των δυνατοτήτων τους, να βελτιώσουν τα παραγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες

σε όρους ποιότητας και ανταγωνιστικότητας, να αυξηθεί η απασχόληση και να

απολαμβάνουν υψηλό επίπεδο διαβίωσης οι πολίτες όλων των περιφερειών (European

Commission, Regional Policy, 2014).

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής ένωσης για ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας,

υιοθετεί ως βασικό παράγοντα την συνεργασία μεταξύ δημοσίων φορέων σε εθνικό,

περιφερειακό και τοπικό επίπεδο εντός των κρατών μελών της αγοράς εργασίας, καθώς

και την συνεργασία αυτών με τον ιδιωτικό τομέα. Αναφέρεται, ειδικότερα, ότι είναι

θεμιτό να συμμετέχουν στα πλαίσια των συνεργασιών, πέραν των δημόσιων αρχών και

κοινωνικοί εταίροι και φορείς που εκπροσωπούν τις τοπικές κοινωνίες, όπως

περιβαλλοντικές οργανώσεις, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κ.α.. Παράλληλα


7

κατοχυρώνεται η συμμετοχή στον σχεδιασμό των προγραμμάτων ανάπτυξης,

μειονοτήτων και γενικότερα ομάδων που μπορούν να ευεργετηθούν σημαντικά από

αυτά, όμως δεν έχουν την ισχύ να τα επηρεάσουν. Σύμφωνα με το άρθρο 4 της οδηγίας,

θα πρέπει να αναπτυχθούν αντίστοιχες υπερεθνικές συνεργασίες μεταξύ περιφερειών

διαφόρων κρατών μελών που γειτνιάζουν ή βρέχονται από κοινά ύδατα. Στο άρθρο 17,

ορίζεται με σαφήνεια ο ρόλος της Κομισιόν στην διάχυση των καλών πρακτικών.

Ειδικότερα προβλέπεται η σύσταση συνεργατικού μηχανισμού για την ανταλλαγή

εμπειριών, διάχυση καινοτομίας, αύξηση (European Commission, C(2013) 9651, 2014).

Ειδικότερα όσον αφορά την πολιτική για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις,

καταγράφεται πως το 99% των επιχειρήσεων στην ΕΕ (περίπου 20 εκατομμύρια)

απασχολούν λιγότερους από 250 υπαλλήλους, με αποτέλεσμα να λειτουργούν ως

κινητήριος δύναμη της οικονομίας, την εισαγωγή καινοτομιών στην βιομηχανία και την

αύξηση της απασχόλησης, καθώς ευθύνονται για τα 2/3 των θέσεων εργασίας.

Σύμφωνα με την καταγεγραμμένη πολιτική συνοχής της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020,

οι ΜΜΕ θα λάβουν υποστήριξη ύψους 140 δις ευρώ, με σκοπό να αποκτήσουν

πρόσβαση σε επιχορηγήσεις, δάνεια, εγγυήσεις δανείων, μετοχικό κεφάλαιο κ.λπ., να

αξιοποιήσουν ευκαιρίες διάχυσης τεχνογνωσίας και ευκαιρίες δικτύωσης, να

επεκταθούν στον παγκόσμια αγορά, ώστε να αμβλύνουν τις διακυμάνσεις της αγοράς,

να έρθουν σε επαφή με έννοιες και πολιτικές όπως η πράσινη οικονομία, ο βιώσιμος

τουρισμός, πολιτιστικές & δημιουργικές βιομηχανίες, να επενδύσουν σε ανθρώπινο

κεφάλαιο και να δημιουργήσουν ισχυρούς δεσμούς με εκπαιδευτικά και ερευνητικά

ιδρύματα (European Commision, EU Cohesion Policy 2014-2020, 2014).

Καλές πρακτικές

Παραδείγματα καλών πρακτικών μπορούμε να αντλήσουμε από περιφέρειες εντός της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις περιφέρειες της Καταλονίας (Ισπανία), Skåne (Σουηδία) και

Aquitaine (Γαλλία) να αποτελούν τους πρωτοπόρους στην εφαρμογή έξυπνων

εξειδικευμένων στρατηγικών. Η στρατηγική που βασίζεται στην Έρευνα και Ανάπτυξη

(Research and Innovation Strategies for Smart Specialization – RIS3) για έξυπνη

εξειδίκευση, στοχεύει στην οικονομική ανάπτυξη μέσω έρευνας και καινοτομίας.

Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, κάθε περιφέρεια πρέπει να επικεντρωθεί σε


8

συγκεκριμένες δραστηριότητες, στις οποίες διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, ώστε

να διαθέσει προς αυτές τον κύριο όγκο της περιφερειακής χρηματοδότησης (RIS3,

2014).

Στην Καταλονία, παρότι εδράζονται υψηλού επιπέδου ερευνητικά κέντρα και

ακαδημαϊκά ιδρύματα, το πρόβλημα εντοπίστηκε στην διάχυση της τεχνογνωσίας. Η

στρατηγική που ακολουθήθηκε αφορούσε στην δημιουργία δεσμών μεταξύ των

ερευνητικών φορέων, των επιχειρήσεων και των δημοσίων φορέων, με αποτέλεσμα οι

επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία να μετουσιώνονται σε οικονομική ανάπτυξη

(Carné & Barceló, 2014). Στην περίπτωση της Aquitania το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε

σε τρεις πυλώνες. Στα αγρο-διατροφικά προϊόντα, που χαρακτηρίστηκαν ως ο

κοιμώμενος γίγαντας της οικονομίας της περιοχής, στην υπεργολαβική αεροναυπηγική

(πεινασμένος νάνος) και τις νεοφυείς επιχειρήσεις (ξωτικά). Οι χαρακτηρισμοί αυτοί

για κάθε δραστηριότητα υποδεικνύουν την έκταση και την δυναμικότητα κάθε μίας με

σκοπό την ανάλογη στόχευση των επενδύσεων, μέσω σαφώς καθορισμένων κανόνων

και μόνιμων μηχανισμών (Foray, 2013). Τέλος η περιφέρεια Skåne, έθεσε ως

αναπτυξιακό στόχο να αποτελεί το 2020 την πρωτοπόρο περιφέρεια σε όρους

καινοτομίας. Κινούμενη προς τον στόχο αυτό, η πολιτική ανάπτυξής της,

επικεντρώνεται στην δημιουργία συνεργιών μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητών και

επιχειρήσεων με στόχευση των ερευνών σε έξυπνα υλικά, υγεία, έξυπνες και βιώσιμες

πόλεις (Olsson & Stamming, 2013).

Σύμφωνα με την αντίστοιχη μελέτη για την Ελλάδα (Reid, et al., 2012), η Στερεά Ελλάδα

εντάσσεται στις περιφέρειες της χώρας με υψηλού επιπέδου δυνατότητες στον αγρο-

διατροφικό τομέα και τις τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος & εξοικονόμησης

ενέργειας. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, η ενδεδειγμένη στρατηγική για την Περιφέρεια

Στερεάς Ελλάδος θα πρέπει να βασιστεί στην αλληλεπίδραση των τριών τομέων της

οικονομίας (πρωτογενής - παραγωγή, δευτερογενής - μεταποίηση, τριτογενής -

υπηρεσίες). Βασικές προκλήσεις και ταυτόχρονα ευκαιρίες ανάπτυξης για την

περιφέρεια, αποτελούν, πρώτον ο εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγής και η

σύνδεσή του με τους άλλους τομείς στην αλυσίδα αξίας και δεύτερον η προώθηση των

τεχνολογιών προστασίας του περιβάλλοντος και εξοικονόμησης ενέργειας. Με την


9

διάχυση των ΤΠΕ (τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών), θα ισχυροποιηθούν οι

τοπικές επιχειρήσεις και θα διευκολυνθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων

δραστηριοτήτων. Η περιβαλλοντική καινοτομία μπορεί να δώσει ώθηση στην τοπική

επιχειρηματικότητα, αλλά και να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των

κατοίκων, αλλά και την εικόνα των βιομηχανικών περιοχών.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί, ότι η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος έχει

προχωρήσει στην υπογραφή Συμφώνου Φιλίας & Συνεργασίας με την Περιφέρεια

Jiangxi της Κίνας, με στόχο την καλλιέργεια και την ανάπτυξη οικονομικών συνεργασιών

στους τομείς του τουρισμού, της βιομηχανίας και των αγροτικών προϊόντων. Στον

τομέα της βιομηχανίας και της μεταποίησης και οι δύο πλευρές αξιοποιούν τις

εφαρμογές της πληροφορικής, για να έρθουν πιο κοντά οι επιχειρήσεις των δύο

περιοχών. Στα πλαίσια της αδερφοποίησης των δύο περιφερειών θα δημιουργηθεί

κοινός διαδικτυακός τόπος, στην ελληνική, την αγγλική και την κινέζικη γλώσσα, όπου

οι επιχειρήσεις και των δύο περιοχών – Στερεάς Ελλάδας και Jiangxi – θα έχουν την

δυνατότητα παρουσίασης της δραστηριότητάς τους και της εκδήλωσης ενδιαφέροντος

για ανταλλαγές και επενδυτικές συνεργασίες. Έτσι, μέσα από αυτή τη διαδικασία,

αναμένεται να ενισχυθεί η αμφίπλευρη ενημέρωση των φορέων και των

επιχειρηματιών, επενδυτικού και ευρύτερα αναπτυξιακού ενδιαφέροντος.

Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας

Στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (ΦΕΚ Β’ 1469/09-10-2003), καταγράφεται και

αξιολογείται η θέση της Περιφέρειας στον διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο, ο ρόλος της σε

ευρωπαϊκό επίπεδο και σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες καθώς επίσης και οι

λειτουργίες διαπεριφερειακού χαρακτήρα που έχει ή δύναται να αναπτύξει.

Καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν την

μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και διάρθρωση του χώρου στο επίπεδο της Περιφέρειας,

ενώ παράλληλα αποτιμώνται οι χωρικές επιπτώσεις των ευρωπαϊκών, εθνικών και

περιφερειακών πολιτικών και προγραμμάτων. Τέλος προσδιορίζονται με προοπτική 15

ετών οι βασικές προτεραιότητες και στρατηγικές για την ολοκληρωμένη και αειφόρο


10

ανάπτυξη του χώρου, οι οποίες θα προωθούν την ισότιμη ένταξη της Περιφέρειας στον

ευρύτερο διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο.

Σύμφωνα με το ΠΠΧΣΑΑ, ως προς τα αναπτυξιακά μεγέθη, η Περιφέρεια Στερεάς

Ελλάδας κατατάσσεται στις μεσαίες προς τα πάνω ελληνικές περιφέρειες σε ρυθμούς

ανάπτυξης και πληθυσμό και στις μεγάλες σε σχέση με την έκταση, χαρακτηρίζεται από

υψηλή ανεργία και υπολείπεται ακόμα του κοινοτικού μέσου όρου ως προς το ΑΕΠ.

Κατέχει όμως ιδιαίτερη θέση και ρόλο στην εθνική οικονομία λόγω της βιομηχανικής

της παραγωγής και της ευρωπαϊκής εμβέλειας των ορυκτών της πόρων και της

συνδεδεμένης μ' αυτούς βιομηχανίας.

Έντονα παραδοσιακή στην παραγωγική της διάρθρωση (όπως οι περισσότερες

περιφέρειες του Μεσογειακού Νότου), εμφανίζεται ιδιαίτερα ευάλωτη στην προοπτική

των νέων συνθηκών οικονομικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε σχέση με τη γεωργική

παραγωγή και τις σύγχρονες απαιτήσεις στους τομείς Έρευνας και Νέων Τεχνολογιών.

Η αδυναμία της αυτή συνδέεται άμεσα με το αδύναμο αστικό της σύστημα και την

έλλειψη υποδομών και δυναμικού που να προωθούν την Καινοτομία και τη Γνώση.

Κατέχει πολύ υψηλή θέση στο τομέα της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς λόγω

του πολύπλοκου γεωγραφικού χαρακτήρα της με τον ιδιότυπο νησιωτικό χώρο, τις

εκτεταμένες ορεινές τις επιμήκεις ακτές, τους πολυπληθείς υγρότοπους και τις

εσωτερικές θάλασσες, τα πολιτιστικά τοπία και μνημεία διεθνούς, ευρωπαϊκής και

εθνικής σημασίας και τις προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου NATURA 2000.

Αιχμή της Περιφέρειας στην προσπάθεια αναβάθμισης της θέσης της, μπορεί να είναι

η κομβική θέση της στις ανταλλαγές και διασυνδέσεις, η επιχειρηματική δυναμική της

εξαγωγικής της βιομηχανίας, τα εξαγώγιμα διατροφικά αγροτικά προϊόντα "ποιότητας"

και ο τουρισμός που συνδέεται με τους ειδικούς πόρους της και νέες μορφές ποιοτικής

αξιοποίησής τους (φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, υδροθεραπεία, χιονοδρομικά

κέντρα).

Με βάση τα ανωτέρω, το ΠΠΧΣΑΑ, εξειδικεύει τις προτεινόμενες δράσεις, ανά

Περιφερειακή Ενότητα και Ο.Τ.Α., χαράσσοντας αναλυτικά τα απαιτούμενα βήματα για

οικονομική μεγέθυνση και βιώσιμη ανάπτυξη στην Στερεά Ελλάδα.


11

Υφιστάμενη κατάσταση

Η πληθυσμιακή εξέλιξη της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, σύμφωνα με τα

αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού 2011, εμφανίζει μείωση κατά 9,66%, η

οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από τη γενική τάση μείωσης (1.61%) σε επίπεδο χώρας,

ενώ ταυτόχρονα καταγράφεται ομοιογενής γενική τάση με μικρές διακυμάνσεις μεταξύ

των Περιφερειακών Ενοτήτων (μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στην ΠΕ Ευρυτανίας,

ενώ κοντά στον εθνικό μέσο όρο είναι η μείωση στην ΠΕ Εύβοιας). Ο πληθυσμός της

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας ανήλθε σε 547.390 μόνιμους κατοίκους το 2011 (605.329

το 2001) και αντιστοιχεί στο 5,07% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Πληθυσμός Περ. Στερεάς Ελλάδος ανά Περιφερειακή Ενότητα

Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος 547.390 % επί του συνόλου

ΠΕ Εύβοιας 210.815 38,51

ΠΕ Φθιώτιδας 158.231 28,91

ΠΕ Βοιωτίας 117.920 21,54

ΠΕ Φωκίδας 40.343 7,37

ΠΕ Ευρυτανίας 20.081 3,67

Ε.Σ.Υ.Ε. Απογραφή 2011

Η βαθμιαία μείωση του πληθυσμού είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της πληθυσμιακής

πυκνότητας της Περιφέρειας, η οποία από 38,9 κατοίκους ανά τετ. χλμ. το 2001

μειώθηκε σε 35,17 το 2011, πολύ χαμηλότερη από την αντίστοιχη της χώρας (81,75

κάτοικοι ανά τετ. χλμ.).

Όσον αφορά την κατανομή του πληθυσμού κατά φύλο και ηλικιακές ομάδες,

διαπιστώνεται ότι η αναλογία των δύο φύλων στο σύνολο του πληθυσμού της

Περιφέρειας είναι αντίστροφη αυτής που παρατηρείται στο σύνολο της χώρας, αφού

οι άντρες αποτελούν το 51% (49,2% για το σύνολο της χώρας) του συνολικού

πληθυσμού στην Περιφέρεια, έναντι 49% των γυναικών (50,8% στην επικράτεια).

Η ανάλυση των επιμέρους δημογραφικών δεικτών καταδεικνύει ότι το πρόβλημα της

πληθυσμιακής γήρανσης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδα είναι αρκετά μεγαλύτερο σε

σχέση με το σύνολο της χώρας. Ειδικότερα, από τον υπολογισμό του δείκτη γήρανσης

για την Περιφέρεια προκύπτει ότι κατά το έτος 2012 σε 100 παιδιά αντιστοιχούσαν

163,2 ηλικιωμένοι, ενώ για τη χώρα η αναλογία αυτή ανέρχεται σε 137. Το πρόβλημα


12

της γήρανσης του πληθυσμού έχει άμεση επίδραση στο δείκτη εξάρτησης που

υποδηλώνει ότι κατά το ίδιο έτος σε 100 άτομα εργάσιμης ηλικίας αντιστοιχούσαν 55,2

άτομα που χαρακτηρίζονται ως οικονομικά εξαρτώμενα (ηλικιωμένοι και παιδιά) σε

σχέση με το σύνολο της χώρας το οποίο διαμορφώνεται στο 51,7 (Στρατηγική Έξυπνης

Εξειδίκευσης για την Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας, 2014).

Μία πρώτη εικόνα για το μέγεθος της διαφοροποίησης των επιμέρους Περιφερειακών

Ενοτήτων της Στερεάς Ελλάδος, μπορούμε να λάβουμε από τον παρακάτω πίνακα, που

αφορά στην κατανομή των ηλικιακών ομάδων ανά περιφερειακή ενότητα και σε

σύγκριση με το σύνολο της περιφέρειας, αλλά και της χώρας:

Διάρθρωση Πληθυσμού Περ. Στερεάς Ελλάδος κατά Περιφερειακή Ενότητα

0-14 (%) 15-64 (%) 65+ (%)

Σύνολο Χώρας 14,4 65,9 19,7

Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος 13,2 64,4 22,3

ΠΕ Βοιωτίας 13,5 66,4 20,2

ΠΕ Εύβοιας 14,3 64,4 21,3

ΠΕ Ευρυτανίας 10,2 61,3 28,5

ΠΕ Φθιώτιδας 12,6 63,8 23,6

ΠΕ Φωκίδας 11,3 62,4 26,4

Ε.Σ.Υ.Ε. Απογραφή 2011

Μεγάλα προβλήματα παρατηρούνται και ως προς των επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς η

Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας εμφανίζει ένα πολύ υψηλό ποσοστό νέων 18-24 ετών που

εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση (15,5%), ενώ η διαχρονική εξέλιξη δείχνει ότι

δύσκολα μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος του 9,7% που αποτελεί στόχο της χώρας για το

2020. Το αντίστοιχο ποσοστό σε επίπεδο χώρας ανέρχεται σε 11,4% και σε επίπεδο

ΕΕ27 σε 12,8% (Eurostat 2012).

Μορφωτικό Επίπεδο

Στ. Ελλάδα (%) Επικράτεια (%)

Μεταλυκειακή 16,7 25,4

Λύκειο 28,5 29,5

Σύνολο Λυκειακής – ΤΕΙ – ΑΕΙ – ΜΠΣ 45,2 54,9

Γυμνάσιο 15,1 12,5

Δημοτικό 33,9 26,8

Καθόλου ή τάξεις δημοτικού 5,8 5,8

Ε.Σ.Υ.Ε. Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2011


13

Το μερίδιο των ατόμων με γνώσεις τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Στερεά Ελλάδα

αντιστοιχεί μόλις στο 17,2% της ηλικιακής ομάδας 25-64 ετών, με το αντίστοιχο

ποσοστό σε επίπεδο χώρας να ανέρχεται σε 26,1% και στην ΕΕ27 σε 27,7% (Eurostat

2012). Θετικό στοιχείο αποτελεί ότι η περιφέρεια καταγράφει σημαντικό ρυθμό

αύξησης του ποσοστού των ατόμων 25-64 ετών με τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς σε

σχέση με το 2005 το ποσοστό έχει αυξηθεί κατά 3,2 ποσοστιαίες μονάδες.

Επίσης, για την πληθυσμιακή ομάδα 30-34 ετών της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας το

ποσοστό των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ανέρχεται σε 20,3% απέχοντας

σημαντικά από το στόχο του 40% της στρατηγικής της ΕΕ2020. Το ποσοστό αυτό

υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με το σύνολο της χώρας, το οποίο ανέρχεται σε 30,9%

αλλά και σε σχέση με το επίπεδο της ΕΕ27, το οποίο είναι μεγαλύτερο κατά 15,5

ποσοστιαίες μονάδες (35,8%).

Αναφορικά με τα οικονομικά μεγέθη της περιφέρειας, σύμφωνα με στοιχεία της

Eurostat, το Περιφερειακό Ακαθάριστο Προϊόν εκφρασμένο σε μονάδες αγοραστικής

δύναμης διατηρήθηκε σχεδόν αμετάβλητο τη δεκαετία 2000-2010 σε αντίθεση με τη

σημαντική αύξηση του ΑΕΠ της χώρας, η οποία τελικά οδήγησε σε συρρίκνωση της

συμβολής της Περιφέρειας στην παραγωγή του εθνικού πλούτου.

Σχετικά με το κατά κεφαλή ΑΕΠ στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, μελετώντας τα

διαθέσιμα στοιχεία παρατηρείται: (α) αύξηση σε απόλυτα μεγέθη σε περιφερειακό

επίπεδο έως την περίοδο της κρίσης το 2009 οπότε αρχίζει μια πτωτική τάση, (β)

υστέρηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ της Περιφέρειας από το μέσο όρο της χώρας

καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση πίσω από την Αττική και το Νότιο Αιγαίο.

Η ενδοπεριφερειακή κατανομή του Ακαθάριστου Περιφερειακού Προϊόντος

αναδεικνύει την έντονη ανισοκατανομή του περιφερειακού προϊόντος μεταξύ των

ενοτήτων της Περιφέρειας, με τις ενότητες Ευρυτανίας και Φωκίδας να κατέχουν τις

χαμηλότερες θέσεις. Αναλυτικότερα κατά το έτος 2010, το 33% του ΑΕΠ της

Περιφέρειας εκφρασμένο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης παράγεται στην ενότητα

Βοιωτίας έναντι 31% στην ενότητα Εύβοιας, 23% στην ενότητα Φθιώτιδας, 8% στην

ενότητα Φωκίδας και μόλις 5% στην ενότητα Ευρυτανίας.


14

Η γενική εικόνα των βασικών μακροοικονομικών δεικτών υποδηλώνει μια Περιφέρεια

στις πρώτες θέσεις της ανάπτυξης, με υψηλό κατά κεφαλή ΑΕΠ μεταξύ των λοιπών

Περιφερειών της χώρας. Ωστόσο, η υπεροχή της Στερεάς Ελλάδας έναντι των άλλων

ελληνικών Περιφερειών είναι φαινομενική. Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος του

καταγραφόμενου προϊόντος της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, δημιουργείται από

επιχειρήσεις που εδρεύουν στην Αττική και από ανθρώπινο δυναμικό που σε κάποιο

ποσοστό διαμένει εκτός Περιφέρειας, με αποτέλεσμα το «προϊόν» αυτό να

καταναλώνεται και να φορολογείται εκτός Περιφέρειας. Πρόκειται για μία κατά βάση

εξωγενή ανάπτυξη, που οδηγεί αφενός σε «ευημερία αριθμών» και αφετέρου στη

συσσώρευση οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών πιέσεων, τις οποίες

καλείται να διαχειριστεί η τοπική κοινωνία της Στερεάς Ελλάδας.

Η οικονομική και αναπτυξιακή φυσιογνωμία της Περιφέρειας παρουσιάζει αντίστροφη

εξέλιξη με αυτή του συνόλου της χώρας, όσον αφορά την αύξηση της απασχόλησης του

τριτογενή τομέα και την παράλληλη μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα.

Τα ποσοστά απασχόλησης στον πρωτογενή και το δευτερογενή τομέα παραμένουν

κατά πολύ υψηλότερα στην Περιφέρεια σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά που

ισχύουν για το σύνολο της χώρας. Αντίθετα, η απασχόληση στον τριτογενή τομέα

διατηρείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με το μέσο ποσοστό της ελληνικής

επικράτειας. Όσον αφορά την αυξημένη συμμετοχή της απασχόλησης στο δευτερογενή

τομέα, ερμηνεύεται από την ύπαρξη σημαντικής βιομηχανικής δραστηριότητας στη

Στερεά Ελλάδα, όπως είναι οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες επεξεργασίας ορυκτών

πόρων και ο σημαντικός αριθμός μεταποιητικών μονάδων εγκατεστημένων κυρίως

στον άξονα Χαλκίδας – Θήβας.

Από το σύνολο των κλάδων της βιομηχανίας, οι κλάδοι της αγροτικής βιομηχανίας, των

ειδών διατροφής, κατασκευής μεταλλικών και μη μεταλλικών προϊόντων και

μηχανημάτων, της βιομηχανίας ξύλου και κατασκευής επίπλων αντιπροσωπεύουν

περίπου το 80% των βιομηχανικών καταστημάτων της Περιφέρειας. Ο δευτερογενής

τομέας εμφανίζει μεγαλύτερη συμμετοχή στη συνολική απασχόληση στο επίπεδο της

Περιφέρειας απ’ ότι στο σύνολο της χώρας, γεγονός που συνδέεται κυρίως με τη

συγκέντρωση μεγάλων βιομηχανικών μονάδων στις περιφερειακές ενότητες Βοιωτίας


15

και Εύβοιας. Οι επιχειρήσεις του δευτερογενή τομέα που δραστηριοποιούνται στην

Περιφέρεια ανέρχονται συνολικά σε 4.155 με κύκλο εργασιών 2.179 εκ. ευρώ το 2008

(ΕΛΣΤΑΤ, Απογραφή Βιομηχανίας, 2008)

Οι κατασκευές (ο δεύτερος κλάδος του δευτερογενή τομέα) διατηρεί σε απασχόληση

ανάλογο μερίδιο με αυτό στο σύνολο της χώρας.

Σε αντίθεση με πολλές περιφέρειες της χώρας όπου η συρρίκνωση του πρωτογενούς

τομέα είχε αρχίσει να διαφαίνεται, η προστιθέμενη αξία του παραγόμενου στη Στερεά

Ελλάδα προϊόντος του πρωτογενή τομέα παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση και

διατηρεί τη μεγαλύτερη συγκέντρωση με βάση το μερίδιο της ακαθάριστης

προστιθέμενης αξίας (7,0%) τόσο σε σύγκριση με την Ελλάδα (3,2%) όσο και με την

Ευρώπη (1,7%). Σε όρους απασχόλησης ο πρωτογενής τομέας και ιδιαίτερα η γεωργία

και κτηνοτροφία παραμένει η σημαντικότερη δραστηριότητα.

Όσον αφορά τον τριτογενή τομέα, διαχρονικά η προστιθέμενη αξία των

προσφερόμενων στην Περιφέρεια υπηρεσιών ακολουθεί τη γενικότερη τάση μείωσης

που επικρατεί την τελευταία τετραετία σε ολόκληρη τη χώρα. Κατά την τριετία 2008-

2010 η μείωση του τριτογενούς τομέα στη Στερεά Ελλάδα κινήθηκε υψηλότερα από

όλες τις περιφέρειες και σε αντίθεση με την τάση της χώρας στην οποία παρατηρείται

αύξηση. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει το συγκριτικά χαμηλό βαθμό

ανταγωνιστικότητας του τριτογενούς τομέα της Περιφέρειας (Στρατηγική Έξυπνης

Εξειδίκευσης για την Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας, 2014).

Στρατηγικός Σχεδιασμός Περιφέρειας

Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας 2012-2014

(Στρατηγικός Σχεδιασμός), οι στόχοι της περιφερειακής αυτοδιοίκησης συνοψίζονται

στους κάτωθι άξονες προτεραιότητας:

Διασφάλιση του περιβάλλοντος, της αειφορίας της ανάπτυξης και βελτίωση της

ποιότητας ζωής

Ενδυνάμωση των υπηρεσιών κοινωνικής μέριμνας, υγείας, παιδείας και

πολιτισμού


16

Προώθηση της απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας

της οικονομίας

Βελτίωση της διοικητικής ικανότητας, των παρεχόμενων υπηρεσιών και της

σχέσης Περιφέρειας - πολιτών

Αναλυτικά ανά άξονα:

Διασφάλιση του περιβάλλοντος, της αειφορίας της ανάπτυξης και βελτίωση της

ποιότητας ζωής

Η Στερεά Ελλάδα είναι μια ευαίσθητη περιβαλλοντικά περιφέρεια, με σημαντικά

περιβαλλοντικά προβλήματα. Η πίεση που έχει ασκηθεί στο περιβάλλον, αποτέλεσμα

κυρίως της άναρχης χωροθέτησης των δραστηριοτήτων, αλλά και των καθυστερήσεων

σε δράσεις προστασίας, έχει δημιουργήσει καταστάσεις που απαιτούν ριζικές λύσεις.

Προβλέπεται σχεδιασμός και υλοποίηση δράσεων, που θα περιλαμβάνουν στο κέντρο

τους την εξυγίανση και προστασία του περιβάλλοντος, τη διασφάλιση της δημόσιας

υγείας και κατ΄ επέκταση τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.

Προβλέπονται επίσης μέτρα για την διαμόρφωση και εφαρμογή της χωροταξικής

οργάνωσης σε συνδυασμό με την συνολική τουριστική, αγροτική και βιομηχανική

ανάπτυξη, αλλά και με την περιβαλλοντική / οικιστική αναβάθμιση του αστικού και

υπαίθριου χώρου.

Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής

διαδραματίζουν οι τεχνικές υποδομές που συμβάλλουν στην άρση των

ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και στη διαμόρφωση συνθηκών αναβάθμισης και

εξισορρόπησης της πρόσβασης του πληθυσμού σε δίκτυα μεταφορών και

επικοινωνιών. Οι στόχοι του άξονα περιλαμβάνουν το σύνολο των δράσεων για τη

συντήρηση, τη βελτίωση της ασφάλειας και τον εκσυγχρονισμό του μεταφορικού και

συγκοινωνιακού δικτύου.

Ενδυνάμωση των υπηρεσιών κοινωνικής μέριμνας, υγείας, παιδείας και πολιτισμού

Ο σχεδιασμός της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας στοχεύει στην κοινωνική ανάπτυξη και

την συνοχή στο εσωτερικό της, ώστε να διασφαλιστεί η βελτίωση του βιοτικού


17

επιπέδου των κατοίκων της. Προβλέπονται μέτρα για την υγειονομική περίθαλψη και

την κοινωνική φροντίδα για να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση των πολιτών

απέναντι στις υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας. Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στα

πλαίσια αυτού του Άξονα Προτεραιότητας αποσκοπούν στην βελτίωση και αναβάθμιση

των υπηρεσιών στην Περιφέρεια για την εξισορρόπηση των αντιθέσεων, την

ομογενοποίηση του κοινωνικού χώρου και τη διατήρηση της κοινωνικής ισορροπίας και

συνοχής.

Παράλληλα οι στόχοι του άξονα προτεραιότητας, περιγράφουν τις κατευθύνσεις στα

ζητήματα της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες, καθώς και της ανάδειξης, προστασίας

και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Στερεάς Ελλάδας. Ειδικότερα, το

πολιτιστικό απόθεμα της Περιφέρειας αποτελεί δυναμική βάση πάνω στην οποία

μπορεί να διαμορφωθεί μια «πολιτιστική ταυτότητα», που θα δώσει ώθηση σε σχετικές

πρωτοβουλίες και δραστηριότητες με πολύπλευρες θετικές επιπτώσεις στην κοινωνία

των πολιτών (διαμόρφωση κουλτούρας, ανάδειξη πολιτιστικού τουρισμού, συμμετοχή

της κοινωνίας – ανάπτυξη εθελοντισμού, κ.λπ.)

Προώθηση της απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας της

οικονομίας

Η Στερεά Ελλάδα αποτελεί ως προς το αναπτυξιακό της πρότυπο και την απασχόληση

μια ιδιαίτερη Περιφέρεια της χώρας, λόγω της στενής της σχέση με την Αθήνα – Αττική

και την εγκατάσταση σε αυτή σημαντικών μεταποιητικών μονάδων, από το γεωγραφικό

της ανάγλυφο και την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων ειδικά σε παράκτιες και

ορεινές της περιοχές. Επίσης στις ιδιαιτερότητες της περιοχής καταγράφονται ο

περιορισμός της κατοίκησης στα ορεινά και η δυναμική των αγροτικών της περιοχών,

οι οποίες όμως είναι ακόμα προσανατολισμένες σε παραδοσιακά παραγωγικά

σχήματα. Η κατάσταση στη Στερεά Ελλάδα είχε επί σειρά ετών, διαμορφώσει την

εικόνα μιας εισοδηματικά εύρωστης Περιφέρειας η οποία, όμως, αντιμετωπίζει

σημαντικά προβλήματα σε ότι αφορά την ανεργία και την απασχόληση.

Οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στα πλαίσια αυτού του Άξονα Προτεραιότητας

αποσκοπούν στην ανασυγκρότηση του παραγωγικού ιστού προς τομείς, κλάδους και


18

υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας οι οποίοι ενσωματώνουν τις εξελίξεις και

τις απαιτήσεις – προκλήσεις της νέας εποχής.

Παράλληλα στόχοι της οικονομικής ανάπτυξης είναι η εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού

επιπέδου διαβίωσης για όλο τον πληθυσμό μιας περιοχής και η δημιουργία συνθηκών

απασχόλησης για όλο το εργατικό δυναμικό. Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας διαθέτει

σημαντικό απόθεμα πόρων και ενδογενών χαρακτηριστικών που μπορούν να

λειτουργήσουν καταλυτικά για την επίτευξη της περιφερειακής και οικονομικής

ανάπτυξης.

Βελτίωση της διοικητικής ικανότητας, των παρεχόμενων υπηρεσιών και της σχέσης

Περιφέρειας – πολιτών

Ως εσωτερική ανάπτυξη ή βελτίωση της διοικητικής ικανότητας μιας Περιφέρειας,

ορίζεται η βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της

νομιμοποίησης της λειτουργίας του, θεωρούμενου τόσο ως οργανισμού παροχής

δημόσιων υπηρεσιών, αλλά και ως πολιτικού, κοινωνικού και αναπτυξιακού θεσμού.

Η επιδίωξη λοιπόν της ανάπτυξης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας σε εσωτερικό

επίπεδο αφορά στην δημιουργία μιας Περιφέρειας, η οποία, έχοντας ολοκληρωμένο

σύστημα προγραμματισμού, συνεκτικές οργανωτικές δομές, ευέλικτες διαδικασίες

λειτουργίας, εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και σύγχρονη υλικοτεχνική υποδομή,

να μπορεί με ίδιες δυνάμεις αλλά και σε συνεργασία με άλλους φορείς, να παρέχει

αποτελεσματικές υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες ανάπτυξης και

να είναι ικανή στο να εκπληρώνει την αποστολή της, με συμμετοχή, διαφάνεια και με

το επίπεδο ποιότητας που προδιαγράφεται από τις προσδοκίες των πολιτών.

Σύμφωνα με την πρόσφατη αναθεώρηση του χωροταξικού σχεδιασμού, η Περιφέρεια

διαθέτει εντυπωσιακά πλεονεκτήματά στον πρωτογενή τομέα, όπως καλλιεργούμενη

γη, υποδομές και εγκαταστάσεις, υδάτινο δυναμικό, κτηνοτροφική καθετοποιημένη

παραγωγή συγκεντρώνοντας μερικές από τις μεγαλύτερες μονάδες του κλάδου,

πρωτεύουσα θέση στα αλιεύματα από ιχθυοκαλλιέργειες, νωπά αγροδιατροφικά

προϊόντα κ.α.. Οι προοπτικές είναι εξαιρετικά θετικές λόγω της σταδιακής ανόδου του

τομέα στον εθνικό προγραμματισμό στα πλαίσια του νέου αναπτυξιακού προτύπου και


19

της ελκτικότητας του τομέα για νέο ανθρώπινο δυναμικό και επενδύσεις προς τη

γεωργική παραγωγή, από τις πληγείσες από την ανεργία αστικές μητροπολιτικές

περιοχές και ιδίως την Αθήνα. Για την ανάπτυξη του τομέα απαραίτητη προϋπόθεση

είναι και η οργάνωση του οικιστικού δικτύου με την αξιοποίηση της δυναμικής των

αστικών κέντρων και τη διάχυσή της από τα μεγάλα αστικά κέντρα (πόλοι ανάπτυξης)

προς τα μικρότερα και στην ύπαιθρο. Ο τριτογενής τομέας την τρέχουσα περίοδο

υφίσταται πιέσεις συρρίκνωσης αλλά έχει μεγάλες δυνατότητες αύξησης της

απασχόλησης και, κατ' επέκταση, του Περιφερειακού ΑΕΠ, σε κλάδους όπως ο

επιλεκτικός τουρισμός (ιατρικός, ιαματικός, πολιτιστικός, χιονοδρομικός,

φυσιολατρικός, πολιτιστικός) και σε προωθημένες υπηρεσίες του τομέα (ανάπτυξη

καινοτομίας λόγω των μεγάλων βιομηχανικών συγκροτημάτων και της παραγωγής

ενέργειας ιδίως από ΑΠΕ, βιομηχανικό design, περιβαλλοντική και οικολογική

διαχείριση, διακίνηση αγροτικών προϊόντων κλπ.).

Σε συγκριτικό πλεονέκτημα της Περιφέρειας Στερεάς αναδεικνύεται η θέση της στη

παραγωγή ενέργειας λόγω της ανάπτυξης των ΑΠΕ, της διείσδυσης του Φυσικού

Αερίου, της ανάπτυξης ΣΗΘΥΑ (Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής

Απόδοσης) και ΣΒΙΟ (Σταθμοί Βιοαερίου - Βιομάζας), αλλά και της ύπαρξης σημαντικών

υποδομών σε ηλεκτρικά Δίκτυα και Σταθμούς Παραγωγής Ηλ. Ενέργειας από

Συμβατικές πηγές. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Περιφέρεια Στερεάς είναι έντονα ανοδική

προσφέροντας τη δυνατότητα στην Περιφέρεια να υποδεχτεί σημαντικές εισροές

οικονομικών αλλά και τεχνολογικών πόρων διατηρώντας όμως παράλληλα στο πλαίσιο

του χωρικού προτύπου ανάπτυξής της, την αναπτυξιακή της φυσιογνωμία σε όλους

τους υπόλοιπους τομείς, μέσα από την θέσπιση πολιτικών, κινήτρων αλλά και

κριτηρίων χωρικής ανάπτυξης των ΑΠΕ.

Οι προοπτικές στον ενεργειακό τομέα είναι εξαιρετικά θετικές λόγω της ύπαρξης ενός

πλαισίου μακροπρόθεσμων εθνικών και κοινοτικών πολιτικών, όπως είναι η μείωση

των εκπομπών του θερμοκηπίου, η μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική

κατανάλωση, η εξοικονόμηση ενέργειας, η μείωση κατανάλωσης πετρελαιοειδών κ.α.

καθώς και λόγω της εφαρμογής πολιτικών και προγραμμάτων βραχυπρόθεσμου /

μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα, όπως είναι τα προγραμματισμένα έργα του ΔΕΣΜΗΕ


20

(Διαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) για ενίσχυση

του Δικτύου στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και την ένταξη στο Σύστημα νέων

μονάδων παραγωγής. (Αναθεώρηση Χωροταξικού Σχεδιασμού – Σύνοψη Πορισμάτων,

2013)

Συνοψίζοντας τις βασικές κατευθύνσεις του αναθεωρημένου Περιφερειακού Πλαισίου

Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας,

προτείνονται τα κάτωθι:

Προώθηση υποδομών στρατηγικού χαρακτήρα που θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην

ενίσχυση της θέσης της περιφέρειας, (κόμβος Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών και

διαμετακομιστικό Εμπορευματικό Κέντρο στη Λαμία, «Διαγώνιος Άξονας» Λαμία -

Άμφισσα - Πάτρα, ανάδειξη λιμανιού Κύμης σε διεθνούς ενδιαφέροντος και

διασύνδεσή του με τα ΔΔΜ σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΓΠΧΣΑΑ, εμπορευματικό

κέντρο στην ευρύτερη περιοχή Οινοφύτων, σε συνδυασμό με εμπορικό λιμάνι

Χαλκίδας, ανάπτυξη λιμανιών διεθνούς κρουαζιέρας, κ.λπ.)

Εκλογίκευση των σχέσεων με την Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας σε ότι αφορά την

ανάπτυξη του δευτερογενή τομέα, και ενίσχυση της ενδογενούς ανάπτυξης της

περιφέρειας, με εντατική αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της

(προώθηση ποιοτικής παραγωγής πρωτογενή τομέα με προσανατολισμό ιδίως την

αγορά της ΜΠΑ και τις εξαγωγές, αξιοποίηση ορυκτού πλούτου σύμφωνα με την

«Εθνική Στρατηγική για τους Ορυκτούς Πόρους», σύζευξη του πρωτογενή και

δευτερογενή τομέα με την έρευνα και τεχνολογία, προώθηση ποιοτικού και ειδικών

μορφών τουρισμού σε ενιαία δίκτυα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος,

ανάπτυξη των ΑΠΕ με βάση τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών κ.λπ.)

Συμβολή στην αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής με την προώθηση

ενός αναπτυξιακού μοντέλου «χαμηλών εκπομπών άνθρακα» (εξοικονόμηση

ενέργειας, μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ανάπτυξη των ΑΠΕ) και

προστασία της βιοποικιλότητας και του τοπίου.


21

Ανάλυση SWOT

Οικονομία

Strengths Weaknesses

Εγγύτητα με την Αθήνα

Πλούσια παραγωγική γεωργική γη και εξειδίκευση στον αγροτικό τομέα και την κτηνοτροφία

Πρώτη θέση στη βιομηχανία μετάλλων ιδίως του αλουμινίου

Μεγάλη συγκέντρωση στην αλιεία και υδατοκαλλιέργειες

Συγκέντρωση ερευνητικού δυναμικού σε επιχειρήσεις

Εθνικά δίκτυα μεταφορών (ΠΑΘΕ, Σιδηρόδρομος)

Ύπαρξη ΤΕΙ και ΕΒΕΤΑΜ*

Εξειδίκευση σε δραστηριότητες χαμηλής τεχνολογικής έντασης

Δυϊσμός στην οικονομική δραστηριότητα (α’ γενής & β’ γενής)

Συνολικά χαμηλά επίπεδα δαπανών ΕΤΑ στις επιχειρήσεις παρά την ύπαρξη ερευνητικής δραστηριότητας σε μικρό σχετικά αριθμό επιχειρήσεων και κλάδων

μεγάλη συγκέντρωση ερευνητικού προσωπικού σε λίγες επιχειρήσεις και κλάδους

Έλλειψη καινοτομικής κουλτούρας στις επιχειρήσεις

Opportunities Threats

Αξιοποίηση συνεργιών με γεωργία-τρόφιμα-κτηνοτροφία

Διασύνδεση αγροτικού τομέα με τον κλάδο των τροφίμων και τη βιομηχανία της εμπειρίας.

Διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος και ανάπτυξη της βιομηχανίας της εμπειρίας.

Ανάπτυξη διασυνδέσεων της βιομηχανίας μετάλλου και των σχετικών δραστηριοτήτων με τις αντίστοιχες επιχειρήσεις τη Θεσσαλίας

Εκσυγχρονισμός κτηνοτροφίας και εισαγωγή συστημάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης.

Διαφοροποίηση και αύξηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας με εκτροφή ψαριών κατάλληλων για μεταποίηση

Εκσυγχρονισμός και αύξηση της παραγωγικότητας στις υδατοκαλλιέργειες

Αξιοποίηση συνεργιών με άλλες περιφέρειες (Αττική-Θεσσαλία) για την χρήση υποδομών καινοτομίας και μεταφορά τεχνολογίας

Ανταγωνισμός από χώρες χαμηλού κόστους

Αρνητικό οικονομικό περιβάλλον εξαιτίας της κρίσης

Έλλειψη ρευστότητας

Σημαντικά εμπόδια στην επιχειρηματικότητα

Συρρίκνωση εσωτερικής αγοράς

* Ανώνυμη εταιρεία Βιομηχανικής Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Εργαστηριακών δοκιμών, Πιστοποίησης και Ποιότητας A.E.


22

Περιβάλλον


Ορεινά οικοσυστήματα, θαλάσσιοι και νησιωτικοί χώροι

Σημαντικές Ιαματικές πηγές

Ύπαρξη σημαντικού δυναμικού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος και του υδροφόρου ορίζοντα στις βιομηχανικές περιοχές


Εκσυγχρονισμός του αγροτικού τομέα με έμφαση στην ποιότητα και ασφάλεια

Διάχυση περιβαλλοντικών τεχνολογιών και τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας

αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (αιολική, ηλιακή, γεωθερμική, βιομάζα)

Εξυγίανση και αποκατάσταση των επιβαρυμένων περιοχών όπως ο ποταμός Ασωπός και η βιομηχανική περιοχή Χαλκίδας-Οινοφύτων

Δημιουργία ΒΙΠΕ

Διαχείριση απορριμμάτων

Υποβάθμιση λόγω κλιματικής αλλαγής

Καταστροφές όπως πυρκαγιές, πλημμύρες, διαβρώσεις ακτών και εδαφών

Υποβάθμιση υδάτων

Βιομηχανικοί κίνδυνοι (περιβαλλοντικά ατυχήματα)

Κοινωνία


Συνοχή μικρών κοινοτήτων

Ισχυρός Αστικός ιστός κομβικών πόλεων εντός της Περιφέρειας (Λαμία, Χαλκίδα κ.α.)

Εξάρτηση από την Αθήνα

Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης ανθρώπινου δυναμικού

Μικρή ικανότητα απορρόφησης στις επιχειρήσεις εκτός των μεγάλων επιχειρήσεων

Μικρή διείσδυση ΤΠΕ


Αξιοποίηση τεχνολογιών πληροφορικής τον εκσυγχρονισμό των κλάδων εξειδίκευσης και τη βελτίωση της των υπηρεσιών προς τον πολίτη.

Προώθηση της βιώσιμης απασχόλησης

Μείωση – γήρανση του πληθυσμού

Κοινωνικός αποκλεισμός

Διοικητικός αποκλεισμός απομακρυσμένων περιοχών

Πολιτισμός


Σημαντικοί πολιτιστικοί πόροι (π.χ. Δελφοί, Θερμοπύλες)

Ελλιπής ανάπτυξη υποδομών αρχαιολογικών χώρων


Ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της Στερεάς Ελλάδας και προβολή της πολιτιστικής της φυσιογνωμίας

Υποβάθμιση υποδομών πολιτισμού

Απομάκρυνση από τις τοπικές παραδόσεις

Υποβάθμιση των μικρών κοινοτήτων ως ενεργών κοιτίδων πολιτισμού


23

Οι απόψεις των πολιτών

Στην παρούσα ενότητα, παρουσιάζονται συνοπτικά οι απόψεις κατοίκων της Περιφέρειας

Στερεάς Ελλάδας, αναφορικά με τις υφιστάμενες συνθήκες και τις προτεραιότητες στον

αναπτυξιακό σχεδιασμό της Περιφέρειας.

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο δυνατό σημείο περιβαλλοντικής φύσεως στην περιφέρεια

Στερεάς Ελλάδας;

Ποιά είναι κατά τη γνώμη σας η πιο σημαντική πρόκληση για τα περιβαλλοντικά

προβλήματα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας;

Ποια θεωρείτε ως πιο σημαντική δράση για την ενίσχυση της οικονομίας της Περιφέρειας

Στερεάς Ελλάδας;

18%

64%

18% Α) Ύπαρξη σημαντικών περιοχών NATURA

Β) Ποικιλομορφία φυσικού τοπίου (ορεινά, θαλάσσια, πεδινά τοπία)

Γ) Εκμεταλλεύσιμοι υδάτινοι πόροι

18%

46%

36%

Α) Διατήρηση και προστασία των ορεινών όγκων, προστατευόμενων περιοχών και φυσικού περιβάλλοντοςΒ) Εξυγίανση και αποκατάσταση των επιβαρυμένων περιοχών – Οργάνωση χώρων υποδοχής παραγωγικών δραστηριοτήτωνΓ) Ανάδειξη της εξοικονόμησης ενέργειας σε παράγοντα περιβαλλοντικής προστασίας

46%

9%

45%Α) Ενίσχυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Β) Ενίσχυση μεγάλων επιχειρήσεων

Γ) Ενίσχυση νέων επιχειρηματιών – αγροτών


24

Ποιο νομίζετε ότι είναι το δυνατό σημείο στην οικονομία της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας;

Ποιο νομίζετε ότι είναι το πιο σημαντικό έργο σχετικό με την προστασία της πολιτιστικής

κληρονομιάς της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας;

Ποιά είναι κατά τη γνώμη σας η πιο σημαντική πρόκληση αναφορικά με την προστασία και

ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας;

Ποιο έργο θεωρείτε ότι θα ισχυροποιήσει περισσότερο τις υποδομές μεταφορών της

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας;

18%

18%64%

Α) Βιομηχανία

Β) Τουρισμός

Γ) Αγροτική Παραγωγή

64%9%

27%Α) Διευκόλυνση οδικής πρόσβασης στον αρχαιολογικό χώρο των ΔελφώνΒ) Νέο Μουσείο της Θήβας

Γ) Αναβάθμιση του χώρου των Θερμοπυλών

18%

64%

18%

Α) Δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών

Β) Διοργάνωση φεστιβάλ, εκθέσεων, γεγονότων

Γ) Δημιουργία οδηγού (έντυπου – ηλεκτρονικού) με όλα τα σημεία ιστορικού – αρχαιολογικού –πολιτιστικού ενδιαφέροντος της Περιφέρειας

36%

9%

46%

9% Α) Ανάπτυξη Διαμετακομιστικού Εμπορευματικού Κέντρου στην Λαμία

Β) Ανάδειξη λιμανιού Κύμης

Γ) Δημιουργία Εμπορευματικού Κέντρου στα Οινόφυτα σε συνδυασμό με εμπορικό λιμάνι στην Χαλκίδα

Δ) Αξιοποίηση λιμανιού Στυλίδας


25

Ποια θεωρείτε ως πιο σημαντική δράση για την διοικητική αναδιάρθρωση της Περιφέρειας

Στερεάς;

Πιστεύετε ότι η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος έχει την δυνατότητα (διοικητική αυτονομία και

απαραίτητους πόρους) για την εφαρμογή αναπτυξιακής πολιτικής;

Πιστεύετε ότι η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας θα παρουσιάσει βιώσιμη ανάπτυξη (οικονομία

- περιβάλλον - κοινωνία - πολιτισμός) κατά την περίοδο 2014-2020;

Αξιολόγηση και προτάσεις

Η βασικότερη τροχοπέδη στον καθορισμό της στρατηγικής για ολοκληρωμένη,

ενδογενή τοπική ανάπτυξη, αφορά στην πληθώρα αρμόδιων φορέων και θεσμών και

κυρίως στην ελλιπή σύνδεση αυτών. Ιεραρχικά, οι στρατηγικές και οι στόχοι της

ανάπτυξης τίθενται αρχικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εν συνεχεία ακολουθεί το

κράτος, καθορίζοντας την εθνική στρατηγική ανάπτυξης για το σύνολο της επικράτειας,

ενώ ακολουθούν τα επίπεδα των περιφερειών και μετέπειτα των Οργανισμών Τοπικής

Αυτοδιοίκησης. Μεταξύ όλων αυτών σημαντική είναι και η δράση των Υπουργείων,

9%

64%

27%

Α) Αξιοποίηση τεχνολογιών πληροφορικής

Β) Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού

Γ) Καθιέρωση της δημόσιας λογοδοσίας

Δ) Έκδοση, ενημέρωση και διακίνηση οδηγού του πολίτη για τις παρεχόμενες υπηρεσίες

82%

18%

Ναι Όχι

45%55% Ναι Όχι


26

κυρίως του Υπουργείου Ανάπτυξης, αλλά και διαφόρων άλλων Υπουργείων

συναρμόδιων για την βιώσιμη τοπική ανάπτυξη, όπως το Υπουργείο Περιβάλλοντος

Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων

το Υπουργείο Οικονομικών και διάφορα άλλα σε μικρότερο βαθμό.

Παρότι πολλές φορές η σύνδεση της αναπτυξιακής πολιτικής με τα ως άνω

αναφερόμενα υπουργεία είναι προφανής, αξίζει να σημειωθεί ο ρόλος που μπορεί το

καθένα να διαδραματίσει στην επίτευξη βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης. Το Υπουργείο

Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, ουσιαστικά δημιουργεί και ελέγχει το θεσμικό

πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων και του εμπορίου, ενώ χαράζει την εθνική

αναπτυξιακή στρατηγική μέσω των κανόνων που θέτει και της διάθεσης των

ευρωπαϊκών κονδυλίων για την επίτευξη σύγκλισης των οικονομιών, μέσω των

διαφορών προγραμμάτων που χρηματοδοτούν τόσο δημόσιους φορείς και υποδομές,

όσο και μικρομεσαίες ή μεγάλες επιχειρήσεις. Σε συνδυασμό και με τις οδηγίες που

θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Υπουργείο Ανάπτυξης, έχει την ευχέρεια να ωθεί την

επιχειρηματικότητα προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, τόσο σε επίπεδο

δραστηριοτήτων, όσο και σε επίπεδο μεγέθους ή δικτύωσης. Για παράδειγμα σύμφωνα

με τον οδηγό υποβολής του προγράμματος ΠΕΠ – Ενίσχυση Μικρομεσαίων

Επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους τομείς Μεταποίησης, Τουρισμού,

Εμπορίου – Υπηρεσιών, ένα από τα κριτήρια της βαθμολογίας, αφορούσε στην προς

ενίσχυση δραστηριότητα της αιτούσας επιχείρησης, σε συνάρτηση με την Περιφέρεια

υλοποίησης. Σύμφωνα με τα όσα έχουν αναλυθεί για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος,

η βαθμολόγηση αυτή θα έπρεπε να γίνεται με διαφορετική στάθμιση για κάθε περιοχή

της Στερεάς Ελλάδος και όχι να είναι πανομοιότυπη για το σύνολο της Περιφέρειας,

όπως και έγινε, βάσει οδηγού. Με αυτόν τον τρόπο χάθηκε η ευκαιρία να

πριμοδοτηθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε Περιφερειακής Ενότητας και

είχαμε λανθασμένα οριζόντια αντιμετώπιση των επιχειρήσεων.

Αντίστοιχα το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, διαθέτει τα μέσα για να

διευκολύνει την λειτουργία των επιχειρήσεων, αλλά και την καθημερινότητα των

πολιτών, με την υλοποίηση έργων που επιταχύνουν τις μεταφορές ανθρώπων και

εμπορευμάτων και την πρόσβαση κάθε είδους (εμπορευμάτων, πελατών, Μέσων


27

Μαζικής Μεταφοράς κ.α.) από και προς τα σημεία ενδιαφέροντος. Αντίστοιχα το

Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ρυθμίζει το πολεοδομικό

σχέδιο και την διαμόρφωση του αστικού τοπίου συνολικά, ενώ είναι επίσης αρμόδιο

για την υλοποίηση των έργων υποδομών, καθώς και για την ρύθμιση και

παρακολούθηση περιβαλλοντικών ζητημάτων, όπως η διαχείριση αποβλήτων, ο

περιορισμός των ρύπων κ.α., ζητήματα που ουσιαστικά επηρεάζουν σημαντικά το

επίπεδο ζωής και την βιωσιμότητα. Το Υπουργείο Οικονομικών ειδικότερα, πέρα από

την άσκηση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής έχει την ευχέρεια, να

παρέχει κίνητρα με την μορφή απαλλαγών, σε διάφορες μορφές επιχειρηματικότητας

ή περιοχές της χώρας, σύμφωνα πάντα με την εθνική στρατηγική και σε συνεργασία με

το Υπ. Ανάπτυξης (π.χ. φορολογικές απαλλαγές νέων επιχειρήσεων, ακριτικών

περιοχών κ.α.).

Σημαντικό ρόλο στην βιώσιμη ανάπτυξη δύναται να διαδραματίσει και το Υπουργείο

Παιδείας, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα για την μεγιστοποίηση του οφέλους σε

όρους ανθρώπινου κεφαλαίου και εξειδίκευσης για κάθε περιοχή ξεχωριστά. Για

παράδειγμα μπορεί να λάβει μέτρα για την προώθηση της (μετα-λυκειακής) τεχνικής

εκπαίδευσης στις περιοχές της Στερεάς Ελλάδος ή αντίστοιχα να προωθήσει

προγράμματα οικονομικής βοήθειας για τριτοβάθμια εκπαίδευση, με σκοπό την

εξομάλυνση των διαφορών στο επίπεδο εκπαίδευσης μεταξύ διαφόρων περιοχών. Ένα

ακόμη σημαντικό μέτρο, για το σύνολο της επικράτειας, θα ήταν η ένταξη της

επιχειρηματικότητας ως μάθημα σε επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ειδικότερα, θα έπρεπε να διδάσκονται τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει κανείς

για να αξιολογήσει το επιχειρηματικό του πλάνο, ώστε να καταστεί αυτό βιώσιμο ή

αντίθετα να απορριφθεί, ποιες είναι οι διαδικασίες ίδρυσης και λειτουργίας μίας

επιχείρησης, οι υποχρεώσεις και τα έξοδα κ.λπ.. Όλο και περισσότερο παρατηρείται το

φαινόμενο της ανεξέλεγκτης και εκθετικής αύξησης νέων επιχειρήσεων που

δραστηριοποιούνται σε μη παραγωγικούς τομείς (καφετέριες, εστιατόρια κ.λπ..) και

δεν επιβιώνουν πέραν του πρώτου έτους λειτουργίας τους, με σημαντικές αρνητικές

επιπτώσεις από την ανάλωση πόρων και την δημιουργία χρεών και δυσμενών


28

οικονομικών καταστάσεων για επιχειρηματίες, εργαζόμενους, προμηθευτές,

ενοικιαστές.

Όσον αφορά στις καταγεγραμμένες στρατηγικές ανάπτυξης για την Περιφέρεια Στερεάς

Ελλάδος, βλέπουμε ότι αναγνωρίζονται βασικά στοιχεία και ανάγκες κάθε

Περιφερειακής Ενότητας της Στερεάς Ελλάδος, ενώ παράλληλα καταγράφονται

συγκεκριμένες δράσεις για την επίλυση των προβλημάτων.

Παρατηρείται επίσης διάσταση μεταξύ των διαφόρων αρμόδιων φορέων (Υπουργείων,

Ο.Τ.Α. και περιφερειών), καθώς ο κάθε φορέας δεν δείχνει να λαμβάνει υπόψιν τις

μελέτες και τις δράσεις του άλλου κατά την χάραξη της πολιτικής σε κάθε διοικητικό

επίπεδο. Παρατηρούμε ειδικότερα ότι στον Επιχειρησιακό Σχεδιασμό της Περιφέρειας

Στερεάς Ελλάδας οι στρατηγικές και τα μέτρα είναι πολύ πιο γενικά από ότι στο


Στερεάς Ελλάδας. Ενώ υπάρχει η δομή για να φτάσουμε στο επιθυμητό σημείο, είναι

δύσκολη ακόμη η σωστή εφαρμογή, καθώς το σύνολο των κρατικών υποδομών υστερεί

σημαντικά σε επίπεδο οργάνωσης. Για παράδειγμα το Υπουργείο Εσωτερικών έχει

δώσει συγκεκριμένη δομή και απαιτούμενα έντυπα στους δήμους και αντίστοιχα στις

περιφέρειες για την σύνταξη του επιχειρησιακού προγραμματισμού, με σκοπό τα

στοιχεία που θα προκύψουν να είναι ομοειδή και κατά συνέπεια συγκρίσιμα.

Αυτό που ουσιαστικά απουσιάζει είναι η χάραξη κεντρικής αναπτυξιακής πολιτικής με

συγκεκριμένα ζητήματα να αφήνονται στην ευχέρεια της τοπικού φορέα. Για

παράδειγμα θα πρέπει να τεθεί ως γενικός στόχος στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος η

εξομάλυνση της πυκνότητας του πληθυσμού και του βιοτικού επιπέδου και αντίστοιχα

ως ειδικός στόχος που θα υλοποιήσει κάθε περιοχή η δημιουργία των κατάλληλων

οικιστικών συνθηκών. Σημαντικό σημείο αποτελούν και οι διάφορες αγκυλώσεις των

τοπικών αρχόντων που λειτουργούν με περισσότερο πολιτικά κίνητρα και αδυνατούν

να διακρίνουν την ανάπτυξη που μπορεί να προκύψει για το σύνολο από τα διάφορα

μέρη αυτού. Η λειτουργία των Ο.Τ.Α. έως σήμερα είχε επικεντρωθεί στην εκμετάλλευση

κονδυλίων από τον προϋπολογισμό του κράτους, με αποτέλεσμα την αλόγιστη χρήση

κονδυλίων για την απασχόληση υπεράριθμου προσωπικού και την υπερτιμολόγηση

έργων από εξωτερικούς αναδόχους. Με τον περιορισμό των κρατικών δαπανών για


29

Περιφέρειες και Ο.Τ.Α., ήδη παρατηρείται σημαντική στροφή προς στην δημιουργία

εσόδων και τον εξορθολογισμό των εξόδων με την εκμετάλλευση του συνόλου του

ανθρώπινου δυναμικού και του εξοπλισμού που διαθέτουν. Αυτό που μένει να

βελτιωθεί είναι η διασύνδεση των διαφόρων υπηρεσιών, προκειμένου να

αποφεύγονται εργασίες που υλοποιούνται δύο φορές για τον ίδιο σκοπό, όπως για

παράδειγμα η διάνοιξη πεζοδρομίων για εργασίες του δήμου, κατόπιν της Δ.Ε.Η, της

περιφέρειας κ.ο.κ.). Θα βοηθούσε σημαντικά η δημιουργία και ορθή λειτουργία

ενιαίου φορέα καταγραφής των διαφόρων έργων (υφιστάμενων και μελλοντικών) σε

επίπεδο Περιφέρειας.

Τέλος, σε κομβικά ζητήματα και έργα, όπως για παράδειγμα η εκμετάλλευση των

λιμένων Κύμης, Χαλκίδας και Χαλκίδας ή η οδική σύνδεση των Βιομηχανικών Περιοχών

με τα λιμάνια αυτά, θα πρέπει να ακολουθείται η προσέγγιση top-down, με την

κυβέρνηση να θέτει τους βασικούς στόχους και αυτοί να ενσωματώνονται στον

προγραμματισμό της Περιφέρειας και κατ’ επέκταση της Περιφερειακής Ενότητας και

των αρμόδιων Ο.Τ.Α.. Για την μεγιστοποίηση του οφέλους της Περιφέρειας, θα πρέπει

να προωθηθεί η δημιουργία συστάδων επιχειρήσεων ανά Περιφερειακή Ενότητα, με

σκοπό την εκμετάλλευση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε περιοχής, π.χ. clusters

βιομηχανίας και εμπορίου σε Βοιωτία και Φθιώτιδα, ιχθυοκαλλιεργειών –

αγροδιατροφικού τομέα και μεταποίησης – εμπορίας τροφίμων στο σύνολο της

Περιφέρειας.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, παρατηρούμε ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η διασύνδεση των διαφόρων

φορέων που είναι αρμόδιοι για την χάραξη και την εφαρμογή της αναπτυξιακής

πολιτικής που θα οδηγήσει στην βιώσιμη ανάπτυξη τόσο για την Περιφέρεια Στερεάς

Ελλάδος συνολικά, όσο και για τις επιμέρους Περιφερειακές Ενότητες. Το

σημαντικότερο πρόβλημα για την Στερεά Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχει σημαντική

πρόβλεψη για την επίτευξη σύγκλισης εντός της Περιφέρειας, ούτε ολοκληρωμένη

πολιτική για την εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει κάθε

Περιφερειακή Ενότητα. Έχουν ήδη συντελεστεί σημαντικές αλλαγές στον οργάνωση και


30

την νοοτροπία των φορέων, όμως είναι σαφές ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο

βελτίωσης. Θα πρέπει παράλληλα να καθοριστούν με σαφήνεια οι αρμοδιότητες σε

κάθε διοικητικό επίπεδο σε σχέση και με τους εθνικούς στόχους και ταυτόχρονα να

δημιουργηθούν δικλείδες επαφής μεταξύ των διαφόρων φορέων, της επιστημονικής

κοινότητας της χώρας, αλλά και διεθνώς για τον ορθότερο καθορισμό των στρατηγικών

στόχων και την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων.

Βιβλιογραφία

Andriantiatsaholiniaina, L. A., Kouikoglou, V. S. & Phillis, Y. A., 2004. Evaluating strategies for

sustainable development:fuzzy logic reasoning and sensitivity analysis. Ecological Economics,

Τόμος 48, pp. 149-172.

Anon., n.d. IBM. [Ηλεκτρονικό]

Available at: https://publib.boulder.ibm.com/tividd/td/ITIM/SC32-1708-

00/en_US/HTML/im460_plan76.htm

[Πρόσβαση 2014].

Anon., n.d. MECHanisms. [Ηλεκτρονικό]

Available at: http://mechanisms.energychange.info/knowledge-quick-bites/27


Carné, A. & Barceló, M., 2014. RIS3CAT - Research and Innovation Strategy for the Smart

Specialisation of Catalonia, Brussels: Generalitat de Catalunya.

Coe, N. M. και συν., 2004. ‘Globalizing’ regional development: a global production networks

perspective. Royal Geographical Society.

Coffey, W. & Polese, M., 1984. The concept of local development: a stages model of

endogenous regional growth. Papers of the regional science association, Τόμος 55, pp. 1-12.

Dontigney, E., n.d. The Difference Between Top-Down and Bottom-Up Strategic Management.

[Ηλεκτρονικό]

Available at: http://yourbusiness.azcentral.com/difference-between-topdown-bottomup-

strategic-management-17085.html


EU, 2006. Council Decision 2006/702/EC: on Community strategic guidelines on cohesion,

Brussels: European Commission.

EU, 2014. Commission delegated regulation C(2013) 9651 on the European code of conduct on

partnership in the framework of the European. Brussels, European Commission.


31

EU, 2014. EU Cohision Policy 2014-2020: Targeting investments in key development priorities.

[Ηλεκτρονικό]

Available at:

http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/informat/2014/fiche_innovation_el.pd

f

EU, 2014. European Commission - Regional Policy. [Ηλεκτρονικό]

Available at: http://europa.eu/pol/reg/index_el.htm

Foray, D., 2013. La stratégie de spécialisation intelligente de l’Aquitaine: méthodologie,

thématiques retenues, gouvernance, Lausanne: Regional Council og Aquitaine.

Gordon, I. R. & McCann, P., 2005. Innovation, agglomeration, and regional development.

Journal of Economic Geography, Τόμος 5, pp. 523-543.

Kates, W. R., Parris, M. T. & Leiserowitz, A., 2005. What is Sustainable Development? Goals,

indicators, values and practice. Environment: Science and Policy for Sustainable Development,

47(3), pp. 8-21.

Lundvall, B.-Å. & Rodrigues, M., 2002. Governance and government in the European Union.

Στο: M. Rodrigues, επιμ. The New Knowledge Economy in Europe: A Strategy for International

Competitiveness and Social Cohesion. Cheltenham Glos: Edward Elgar Publishing, p. 257.

Olsson, F. A. & Stamming, M., 2013. The International Innovation Strategy in Skåne: Our Take

on Regional Smart Specialisation, Brussels: Skåne European Office.

Pike, A., Rodríguez-Pose, A. & Tomaney, J., 2007. What Kind of Local and Regional

Development and for Whom?. Regional Studies, 41(9), pp. 1253-1269.

Reid, A., Komninos, N.-P. J.-A. & Tsanakas, P., 2012. RIS3 National Assessment Greece - Smart

specialisation as a means to foster economic renewal, Brussels: Directorate-General for

Regional Policy.

RIS3, 2014. How Regional Strategies for Growth and Innovation can drive Europe's prosperity in

2014-2020: 3 European regions demonstrate, Brussels: European Commission.

Rodríguez-Pose, A. & Crescenzi, R., 2008. Research and Development, Spillovers, Innovation

Systems, and the Genesis of Regional Growth in Europe. Regional Studies, 42(1), pp. 51-67.

Αθηνών, Ο. Π., 2013. Αττική - Οι απόψεις των πολιτών, Αθήνα: Οικονομικό Επιμελητήριο της

Ελλάδος.

Ελλάδας, Ε. Σ., 2014. Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Περιφέρεια της Στερεάς

Ελλάδας, s.l.: Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.

Στ.Ελλάδας, Ε., 2011. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας 2012-2014 -

Στρατηγικός Σχεδιασμός, s.l.: Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε..

ΥΠΕΚΑ, 2013. Αξιολόγηση, Αναθεώρηση & Εξειδίκευση του Περιφερειακού Πλαισίου

Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, s.l.: ΥΠΕΚΑ.


Στερεάς Ελλάδας (ΦΕΚ Β’ 1469/09-10-2003)

Κινανλής Π. - Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Περ. Στ. Ελλάδος

Documents

Transcript of Κινανλής Π. - Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Περ. Στ. Ελλάδος