Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη...

42
“Αναπτυξιακές Προοπτικές και Βιώσιμη Επιχειρηματικότητα” Καθηγητής Νικόλαος Δ. Φίλιππας Πρόεδρος του Δ.Σ. και Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΕΠΕ 14 ο Περιφερειακό Τμήμα Ανατολικής Κρήτης Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας Ηράκλειο Κρήτης, Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2014 Ημερίδα «Εκδηλώσεις Οικονομικής Σκέψης»

Transcript of Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη...

Page 1: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

“Αναπτυξιακές Προοπτικές και Βιώσιμη Επιχειρηματικότητα”

Καθηγητής Νικόλαος Δ. Φίλιππας Πρόεδρος του Δ.Σ. και Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΕΠΕ

14ο Περιφερειακό Τμήμα Ανατολικής Κρήτης Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας

Ηράκλειο Κρήτης, Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2014

Ημερίδα «Εκδηλώσεις Οικονομικής Σκέψης»

Page 2: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

2

Το χρηματοοικονομικό σύστημα είναι ένα πραγματικά περίπλοκο δίκτυο

…Σε ένα πολύπλοκο σύστημα… πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε πολύπλοκα

This diagram illustrates the network of Investment Banks in the CDS Market

Source: 'too connected to fail'

Ο συστημικός κίνδυνος (systemic risk) είναι ο κίνδυνος ότι ένα γεγονός θα προκαλέσει την απώλεια της οικονομικής αξίας ή εμπιστοσύνης, και τις συνακό-λουθες αυξήσεις αβεβαιότητας, σε ένα σημαντικό μέρος του χρηματοπιστωτικού συστήματος που είναι αρκετά σοβαρό ώστε να είναι αρκετά πιθανόν να υπάρξουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία

Page 3: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

3

Οι συμμετέχοντες στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα

Αγορές

Κυβερνήσεις

Κεντρικές Τράπεζες

Επενδυτικές Τράπεζες

Ασφαλιστικές Εταιρίες

Οίκοι Αξιολόγησης

Φορολογούμενοι

Page 4: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Το πρόβλημα της Ασύμμετρης Πληροφόρησης

Page 5: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Ο Χρηματοοικονομικός Αναλφαβητισμός και τα Συμπεριφορικά Σφάλματα

The new architecture of the financial system

Financial Illiteracy

GDPLoans

Deficit

Spreads

Herding

Country risk

FearFinancial Contagion

Fiscal adjustment

Bubbles

Behavioral Biases

Psychology

Animal Spirits

Rumors Black Swans

Irrational Exuberance

Greed

Financial Crises

Illusions

Agency problem

Liquidity

Leverage

Rating Agencies

Public Debt

Home Bias

MyopiaFinancial Planning

Asymmetric Information

…σε ένα πολύπλοκο χρηματοπιστωτικό σύστημα

Page 6: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού

• Αδυναμία διαχωρισμού των εννοιών ονομαστικού και πραγματικού επιτοκίου, αλλά και σταθερού/κυμαινομένου

• Άγνοια του θεσμικού πλαισίου των επενδυτικών προϊόντων και υπηρεσιών • Άγνοια για τους αναλαμβανόμενους κινδύνους από επενδύσεις σε απλά αλλά και σύνθετα

χρηματοοικονομικά προϊόντα• Έλλειψη διαφοροποίησης των επενδυτικών χαρτοφυλακίων• Αδυναμία αναχρηματοδότησης χρέους σε χαμηλότερο επιτόκιο• Αδυναμία κατανόησης των επιπτώσεων από το αναλαμβανόμενο χρέος • Αδυναμία κατάρτισης ατομικού ή οικογενειακού οικονομικού προϋπολογισμού• Μηδενική αποταμίευση για συνταξιοδότηση ή ασθένεια• Αναποτελεσματική διαχείριση κεφαλαίου κίνησης• Πληρωμή τεράστιων προμηθειών χρηματιστηριακών συναλλαγών• Πληρωμή τεράστιων εξόδων για ενεργητική διαχείριση αμοιβαίων κεφαλαίων• Μη ορθολογική συμπεριφορά σε χρηματιστηριακές επενδύσεις ή επενδύσεις ακίνητης

περιουσίας

Page 7: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

7

Antifragile: Things That Gain from Disorder (Nassim Nicholas Taleb, 2012)

Antifragile: το αντίθετο του εύθραυστου

• Πως να επιβιώσουμε σε έναν κόσμο γεμάτο εκπλήξεις;• Αντί να προσπαθούμε να προβλέψουμε το μέλλον (αποτυχημένα),

είναι καλύτερο να προσπαθήσουμε να εκμεταλλευτούμε τις κρίσεις όταν παρουσιάζονται.

• Ακόμα και τα άσχημα γεγονότα μπορεί να περιλαμβάνουν χρήσιμη πληροφόρηση.– Αποφυγή αντίστοιχων σφαλμάτων στο μέλλον και γνώση.

• Ο κόσμος και όσα συμπεριλαμβάνονται σε αυτόν (άνθρωποι, επιχειρήσεις, θεσμικά όργανα) διαχωρίζονται σε 3 κατηγορίες:• Οι εύθραυστοι (fragile) σπάνε υπό συνθήκες πίεσης• Οι ισχυροί (robust) μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες• Οι "Antifragile" βγαίνουν ισχυρότεροι μέσα από τις δύσκολες

συνθήκες και τις καταστροφές, πιο δημιουργικοί και ευπροσάρμοστοι, το μη αναμενόμενο ευνοεί την εξέλιξη και τα πιθανά οφέλη αντισταθμίζουν πιθανές απώλειες.

Μέσα από την κρίση, η Ελλάδα και η Ευρώπη βγαίνουν πιο δυνατές!

Page 8: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

8

Σε ένα νέο κόσμο που αλλάζει και προσαρμόζεται διαρκώς με μεγάλες ταχύτητες, όποιος καθυστερεί και αναβάλλει…

…θα οδηγηθεί με βεβαιότητα σε ακόμα μεγαλύτερη μείωση του βιοτικού του επιπέδου.

Page 9: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

9

Παγκοσμιοποίηση και η άνοδος των Αναπτυσσόμενων Αγορών

Μελλοντικές Τάσεις

• Τις τελευταίες δεκαετίες η παγκοσμιοποίηση έχει οδηγήσει σε πλήθος ανακατατάξεων διεθνώς, με πρωταρχική την τεράστια μετατόπιση πλούτου από τις χώρες του Δυτικού Κόσμου στις χώρες της Ανατολής και κυρίως την Κίνα και τις οικονομίες της Ασίας.

• Το 2019, η Κίνα αναμένεται να γίνει η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη σε ονομαστικούς όρους ΑΕΠ, συνεισφέροντας το 18,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ συμβάλλοντας σημαντικά και στην παγκόσμια κατανάλωση.

• Οι Ινδοί κι οι Κινέζοι καταναλωτές θα ξοδέψουν μέχρι το τέλος του 2020 σε προϊόντα και υπηρεσίες $64 τρισ., με ετήσια κατανάλωση περίπου $10 τρισ. (Silverstein et al., 2012). H Κίνα εκτιμάται ότι θα καταναλώνει $6,2 τρισ. ετησίως.

• Σημαντικές προκλήσεις και τεράστιες ευκαιρίες για όσους προσαρμόζονται και διεκδικούν τη θέση τους στο νέο παγκόσμιο περιβάλλον.

Page 10: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

10

Η Κίνα το 2019 θα ξεπεράσει τις Η.Π.Α. σε ονομαστικούς όρους ΑΕΠ

19801981

19821983

19841985

19861987

19881989

19901991

19921993

19941995

19961997

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20122013

20142015

20162017

20182019

0

5

10

15

20

25

30

Κίνα18,48%

Γερμανία3,25%

Ινδία6,78%

Ιαπωνία4,60%

Η.Π.Α.18,22%

Κίνα Γερμανία ΙνδίαΙαπωνία Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Πηγή: IMF

%

Page 11: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

11

Κόσμος – Ευρωζώνη – Ελλάδα – Κίνα

2004Παγκόσμιο ΑΕΠ: $43 τρισ.

Ελλάδα: $230,34 δισ.

2013Παγκόσμιο ΑΕΠ: $74,7 τρισ.

Ελλάδα: $241,8 δισ.

x 1,74του παγκόσμιου

ΑΕΠ0,32%

του παγκόσμιου ΑΕΠ

Πηγή: IMF, Οκτώβριος 2013

1,3621 ($/€)(31/12/2004)

1,3791 ($/€)

(31/12/2013)

22,76%του παγκόσμιου

ΑΕΠ17,07%

του παγκόσμιου ΑΕΠ

0,54%

4,52%του παγκόσμιου

ΑΕΠ

12,68%του παγκόσμιου

ΑΕΠ

Page 12: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

12

Η Ελλάδα και η Ευρωζώνη χάνουν σε όρους Ανταγωνιστικότητας

2002 2012 2030

4.3%του Παγκόσμιου ΑΕΠ 11.4%

του Παγκόσμιου ΑΕΠ

28%του Παγκόσμιου ΑΕΠ

20.5%του Παγκόσμιου ΑΕΠ

16.9%του Παγκόσμιου ΑΕΠ

12%του Παγκόσμιου ΑΕΠ

Page 13: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

13

Οι «Αυτοκρατορίες» Αντεπιτίθενται…

0

1000

1500

1600

1700

1820

1870

1913

1950

1973

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΑΣΙΑ

ΕΥΡΩΠΗ

ΠΡΩΗΝ ΕΣΣΔ

ΗΠΑ

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ

ΙΑΠΩΝΙΑ

ΙΝΔΙΑ

ΚΙΝΑ

ΑΦΡΙΚΗ

Πηγή: Angus Maddison, The World Economy: Historical Statistics, 2006, OECD, updated data 2008

Η Μ. Βρετανία ήταν τον 19ο αιώνα, η Αμερική τον 20ο αιώνα… και η Κίνα τον 21o αιώνα!!!

Page 14: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Κρίση και Κοινωνική Ανισότητα

…Η Οπτική των Thomas Piketty και Emmanuel Saez

• Σύμφωνα με δεδομένα από τα επίσημα φορολογικά στοιχεία, οι Thomas Piketty και Emmanuel Saez, δείχνουν ότι οι πιο πλούσιοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να δημιουργούν πλούτο.

• Στις ΗΠΑ, το εθνικό εισοδήμα που καταλήγει στο πλουσιότερο 1% του πληθυσμού έχει “εκτιναχθεί” από περίπου 9% στο τέλος της δεκαετίας του 1970, σε περίπου 23% το 2006. Πρόκειται για το υψηλότερο επίπεδο συγκέντρωσης εισοδήματος που έχει καταγραφεί από τη θέσπιση του ομοσπονδιακού φόρου εισοδήματος το 1913 - με μοναδική εξαίρεση το 1928.

• Το 2010, το 93% του εισοδήματος που παρήχθη στις Η.Π.Α. σε σχέση με το 2009, γύρω στα 288 δισ, ανήκε στο 1% των πλουσιότερων φορολογουμένων, με ετήσιο εισόδημα μεγαλύτερο από $352.000.

• Το 2010, το 37% της αυτής της υπεραξίας το καρπώθηκε το πλουσιότερο 0.01% (περίπου

15.000 νοικοκυριά με μέσο εισόδημα $24 εκατ.

• Το υπόλοιπο 99% αύξησε το ετήσιο εισόδημά της κατά περίπου $80 κατά κεφαλή σε πραγματικές τιμές, όταν το πλουσιότερο 1%, με μέσο ετήσιο εισόδημα 1.019.089$, είχε αύξηση της τάξης του 11,6%.

Page 15: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Κρίση και Κοινωνική Ανισότητα

3,282 δισ.(69,8%)

Αριθμός Ανθρώπων(% επί του παγκόσμιου πληθυσμού)Εύρος Πλούτου

ΣυνολικόςΠλούτος

<10.000$

10.000$ έως 100.000$

100.000$ έως 1.000.000$

>1.000.000$

1,010 δισ.(21,5%)

323 εκατ.(7,9%)

35 εκατ.(0,7%)

7,6 τρισ. (2,9%)

31,1 τρισ. (11,8%)

108,6 τρισ. (41,3%)

115,9 τρισ. (44,0%)

Πηγή: Credit Suisse, World Wealth Report, 2014

Page 16: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

16

Η ραγδαία άνοδος των BRICs και οι εκτιμήσεις της Goldman Sachs

2012 2013 Προβλέψεις Οκτωβρίου 20142014 2015

Κόσμος 3,4 3,3 3,3 3,8Ανεπτυγμένες οικονομίες 1,2 1,4 1,8 2,3 ΗΠΑ 2,3 2,2 2,2 3,1 Ευρωζώνη -0,7 -0,4 0,8 1,3- Γερμανία- Γαλλία- Ιταλία- Ισπανία

0,9 0,3-2,4-1,6

0,50,3-1,9-1,2

1,40,4-0,21,3

1,51,00,81,7

Ιαπωνία 1,5 1,5 0,9 0,8 Ην. Βασίλειο 0,3 1,7 3,2 2,7 Καναδάς 1,7 2,0 2,3 2,4Αναπτυσσόμενες οικονομίες 5,1 4,7 4,4 5,0ΝΑ Ευρώπη 1,4 2,8 2,7 2,9 Ρωσία 3,4 1,3 0,2 0,5Αναπτυσσόμενη Ασία 6,7 6,6 6,5 6,6 Κίνα 7,7 7,7 7,4 7,1 Ινδία 4,7 5,0 5,6 6,4Λατινική Αμερική 2,9 2,7 1,3 2,2 Βραζιλία 1,0 2,5 0,3 1,4Μ. Ανατολή και Β. Αφρική 4,8 2,5 2,7 3,9Υποσαχάρια Αφρική 4,4 5,1 5,1 5,8

Πηγή: International Monetary Fund (World Economic Outlook, Οκτώβριος 2014).

Page 17: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

17

Εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων ως % των παγκόσμιων εισροών

Η Κίνα ξεπέρασε για πρώτη φορά την ΕΕ το 2012

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013p0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

17.29%

29.25%

13.97%

EU BRIC US

p: preliminary dataΠηγή: OECD International direct investment database, IMF.April 2014

Page 18: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

18

Βασικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας

Δις ευρώ και σε αγκύλη ποσοστά επί του ΑΕΠ

  2000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Ιδιωτικήκατανάλωση 94,9 153,4 164,6 164,5 158,4 145,1 134,7 129,9

[66,9] [65,9] [68,0] [69,3] [70,0] [69,8] [69,4] [71,2]

Δημόσιακατανάλωση 25,2 46,4 49,1 54,0 48,9 44,1 41,1 36,5

[17,8] [19,9] [20,3] [22,7] [21,6] [21,2] [21,2] [20,0]

Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 35,4 59,9 57,4 49,7 39,1 32,0 22,7 20,5

[25,0] [25,7] [23,7] [20,9] [17,3] [15,4] [11,7] [11,2]

Εξαγωγές αγαθώνκαι υπηρεσιών 33,5 52,4 56,6 45,1 50,0 52,9 54,8 55,1

[23,6] [22,5] [23,4] [19,0] [22,1] [25,5] [28,2] [30,2]

Εισαγωγές αγαθώνκαι υπηρεσιών 49,1 81,4 88,0 69,7 69,4 67,1 63,5 60,6

[34,6] [34,9] [36,3] [29,4] [30,7] [32,3] [32,7] [33,2]

Ισοζύγιο αγαθώνκαι υπηρεσιών -15,6 -28,9 -31,4 -24,6 -19,4 -14,2 -8,7 -5,4

[-11,0] [-12,4] [-13,0] [-10,4] [-8,6] [-6,8] [-4,5] [-3,0]

ΑΕΠ 141,7 232,8 242,1 237,4 226,2 207,8 194,2 182,4

Δημόσιο Χρέος 141,0 240,0 264,6 301,0 330,3 356,0 304,7 319,1

[99.4] [103.1] [109.3] [126.8] [146,0] [171.3] [156.9] [174.9]

. . . Χρηματοδ εγχ ιδιωτ τομέα 59,9 215,4 249,7 249,7 257,8 248,5 227,7 217,9

[42,3] [92,5] [103,1] [105,2] [114,0] [119,6] [117,2] [119,4]

Αποταμίευσηνοικοκυριών -9,8 -6,4 -6,7 -0,1 -7,0 -5,0 -4,4 -11,0

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ, Τράπεζα της Ελλάδος. Επεξεργασία στοιχείων από το ΚΕΠΕ.

Page 19: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

Πληρωμές Τόκων Γενικής Κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ και σε δισ. €

Σημαντικό μέρος της Ρευστότητας προοριζόταν για αποπληρωμές δανείων

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20150.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

8.74 8.59 8.97 9.019.78

10.68

11.94 11.92

13.19

15.02

9.71

7.307.80 7.80

Πληρωμές Τόκων Γενικής Κυβέρνησης σε δισ. € Πληρωμές Τόκων Γενικής Κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ

Πληρ

ωμέ

ς Τό

κων

ως %

του

ΑΕΠ

Πληρ

ωμέ

ς Τόκ

ων

σε δ

ισ. €

Πηγή: AMECO

Page 20: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

20

Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες

Οι Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη είναι περιορισμένες στην Ελλάδα

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

0.5

1

1.5

2

2.5

32.81

2.12 2.02

0.78

1.98

Η.Π.Α. Ευρωζώνη Ε.Ε.-28Ελλάδα Κίνα (ex Hong-Kong)

Πηγή: AMECO

Page 21: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

21

H διαχρονική εξέλιξη της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας και η πορεία του ΓΔΧΑ

Ιαν-

09

Μαρ

-09

Μαϊ

-09

Ιουλ

-09

Σεπ-

09

Νοε

-09

Ιαν-

10

Μαρ

-10

Μαϊ

-10

Ιουλ

-10

Σεπ-

10

Νοε

-10

Ιαν-

11

Μαρ

-11

Μαϊ

-11

Ιουλ

-11

Σεπ-

11

Νοε

-11

Ιαν-

12

Μαρ

-12

Μαϊ

-12

Ιουλ

-12

Σεπ-

12

Νοε

-12

Ιαν-

13

Μαρ

-13

Μαϊ

-13

Ιουλ

-13

Σεπ-

13

Νοε

-13

Ιαν-

14

Μαρ

-14

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500 22/12/2009Moody's: A1 →A2

8/12/2009Fitch: A- →BBB+

8/12/2009S&P: A- →BBB+

27/4/2010S&P: BBB+→BB+

9/5/2011S&P: BB-→B

29/3/2011S&P: BB+→BB-

13/6/2011S&P: B→CCC

27/7/2011S&P: CCC→CC

27/2/2012S&P: CCC→SD

2/5/2012S&P: SD→CCC

5/12/2012S&P: CCC→SD

18/12/2012S&P: SD→B-

22/4/2010Moody's: A2 →A3

14/6/2010Moody's: A3

→Ba1

7/3/2011Moody's: Ba1 →B1

1/6/2011Moody's: B1 →Caa1

25/7/2011Moody's: Caa1 →Ca

2/3/2012Moody's: Ca →C

29/11/2013Moody's: C →Caa3

9/4/2010Fitch: BBB+ →BBB- 14/1/2011

Fitch: BBB- →BB+20/5/2011

Fitch: BB+ →B+

13/7/2011Fitch: B+ →CCC

Η Ελλάδα έχει την ίδια αξιολόγηση (σύμφωνα με τα στοιχεία του οίκου S&P), με τη Τζαμάικα, το Λίβανο, το Πακιστάν, τη Βενεζουέλα, το Κονγκό και την Αίγυπτο

Page 22: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

22

Ο κίνδυνος της Ελλάδας είναι ιδιοσυγκρατικός και η περίπτωσή μας ΜΟΝΑΔΙΚΗ

Η Εξέλιξη του spread των 10ετών ομολόγων Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ιρλανδίας

Page 23: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

23

Δείκτης KEPE GRIV και τα σημαντικότερα γεγονότα για την ελληνική οικονομία

Πηγή: Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, Datastream

Page 24: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

24

Πορεία Διεθνών Χρηματιστηριακών Δεικτών

Η Περίπτωση της Ελλάδας είναι Μοναδική!!!Δε

κ-07

Μαρ

-08

Ιουλ

-08

Οκτ

-08

Ιαν-

09

Απρ-

09

Ιουλ

-09

Οκτ

-09

Ιαν-

10

Απρ-

10

Ιουλ

-10

Οκτ

-10

Ιαν-

11

Απρ-

11

Ιουλ

-11

Οκτ

-11

Ιαν-

12

Απρ-

12

Ιουλ

-12

Οκτ

-12

Ιαν-

13

Απρ-

13

Ιουλ

-13

Οκτ

-13

Ιαν-

14

Απρ-

14

Ιουλ

-14

Οκτ

-14

0.00

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

121.69

17.99

106.39

40.3147.48

64.3664.72

DOW JONES INDUSTRIALS - PRICE INDEX ATHEX COMPOSITE - PRICE INDEX DAX 30 PERFORMANCE - PRICE INDEX PORTUGAL PSI-20 - PRICE INDEX

IBEX 35 - PRICE INDEX FTSE MIB INDEX - PRICE INDEX IRELAND SE OVERALL (ISEQ) - PRICE INDEX

Page 25: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

25

General government primary net lending/borrowing and Current Account balance (Euro area, 2002-2012)

Ελλάδα: Από τα δίδυμα ελλείμματα στα δίδυμα πλεονάσματα το 2013

-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

Series46Greece 2013

Spain

Slovenia

Slovak RepublicPortugal

NetherlandsMalta

Luxembourg

Latvia

Italy

Ireland

Greece

Germany

France

Finland

Estonia

Cyprus

Belgium

Austria

Current account balance (% of GDP, average 2002-2012)

Gen

eral

gov

ernm

ent p

rimar

y ne

t len

ding

/bor

row

ing

(% o

f GDP

, ave

rage

200

2-20

12)

Πηγή: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, October 2014

Page 26: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

26

Σενάρια του ΚΕΠΕ για την ανάπτυξη

Σενάρια στόχευσης για το ΑΕΠ και την αναδιάρθρωση των συνιστωσών του, 2014 - 2020

Τα σενάρια λαμβάνουν υπ’ όψιν τις δυνατότητες της χώρας είναι συνεπή με τους στρατηγικούς στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν ώστε η ανάπτυξη να είναι μακροχρόνια βιώσιμη.

Τα σενάρια ενσωματώνουν:

Αναδιάρθρωση του ΑΕΠ, με σημαντική αύξηση της συμβολής των επενδύσεων και των εξαγωγών

Ήπια αύξηση της κατανάλωσηςΔιατήρηση της ισορροπίας μεταξύ

εξαγωγών και εισαγωγών

2013 2020 Μετριοπαθές σενάριο

2020 Αισιόδοξο σενάριο

-50

0

50

100

150

71,2 63.,4 62,2

20,0 16,6 16,3

11,2 19,6 21,4

30,2 31,0 32,9

-33.2 -31,4 -33,2

Ιδιωτική Κατανάλωση

Δημόσια Κατανάλωση

Επενδύσεις

Εξαγωγές

Εισαγωγές

Μετριοπαθές σενάριο Αισιόδοξο σενάριο

% ΜΕΜ % ΣΜ % ΜΕΜ % ΣΜ

ΑΕΠ 2,4 17,0 2,9 20,0

Page 27: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

27

Η σημασία της αποταμίευσης για την ανάπτυξη

Πως η ελληνική κοινωνία μπορεί να συμβάλει στη χρηματοδότηση των επενδύσεων

Η βιωσιμότητα της ανάπτυξης προϋποθέτει και την βιωσιμότητα της χρηματοδότησης των επενδύσεων, η οποία μακροχρόνια μπορεί να εξασφαλισθεί μόνον μέσα από την εγχώρια αποταμίευση.

Στην Ευρωζώνη, η αποταμίευση των νοικοκυριών εξασφαλίζει διαχρονικά επάρκεια κεφαλαίων για επενδύσεις. Στην Ελλάδα, αντίθετα, τα νοικοκυριά καταναλώνουν πέραν των δυνατοτήτων τους, καταγράφοντας αρνητικά επίπεδα αποταμίευσης σχεδόν καθ’ όλη την περίοδο 2000-2013.

Στα επόμενα χρόνια η οικονομική ανάπτυξη και η αύξηση της απασχόλησης στην Ελλάδα θα βελτιώσει τα αποταμιευτικά περιθώρια των νοικοκυριών, προσφέροντας μία ευκαιρία που, εφόσον συνδυαστεί με μία ουσιαστική μεταστροφή της στάσης της ελληνικής κοινωνίας προς την αποταμίευση, μπορεί να οδηγήσει σε μία θετική αποταμιευτική δυναμική.

Οικονομική ανάπτυξη καιαύξηση της απασχόλησης Θετική

εγχώρια αποταμίευση

Αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη και ευημερία, σταδιακή απεξάρτηση από τον εξωτερικό δανεισμό

Μεταστροφή στάσης ελληνικής κοινωνίας προς την αποταμίευση

Page 28: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

28

Η πορεία του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές (2000-2013)

Ελλάδα – Ιταλία – Πορτογαλία - Ισπανία

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

Ελλάδα Ιταλία Πορτογαλία Ισπανία

Πηγή: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, October 2014

δισ. ευρώ

2008 2013 Δ%Ελλάδα 233.20 182.05 -28.09%Ιταλία 1575.14 1560.02 -0.97%

Πορτογαλία 171.98 165.69 -3.80%Ισπανία 1087.79 1022.99 -6.33%

Page 29: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

29

Εξωστρέφεια-Εξαγωγές

Οι πρόσφατες εξελίξεις

Στην παρούσα φάση, ενώ στην περίπτωση των εξαγωγών υπηρεσιών οι επιδόσεις της χώρας δείχνουν να εμφανίζουν σημαντική βελτίωση, στην περίπτωση των εξαγωγών αγαθών παρουσιάζεται ανακοπή της μέχρι πρόσφατα ανοδικής πορείας.

Εμπορευματικές Συναλλαγές με την ΕΕ και Τρίτες Χώρες: Εξαγωγές / Αποστολές (με πετρελαιοειδή), (σε ετήσια βάση, %)

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.

 Αξία εξαγωγών (εκατ. €,

τρέχουσες τιμές)Μεταβολή αξίας εξαγωγών (%)

2010 21.140 19,6%2011 24.293 14,9%2012 27.585 13,5%2013 27.571 -0,05%Α' Εξάμ. 2014 12.984 -4,84%

Παράλληλα, το ποσοστό των εξαγωγών αγαθών στο ΑΕΠ παραμένει χαμηλό στην Ελλάδα (16,5% το 2013) συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες PIGS και τον μέσον όρο της ΕΕ, με την αύξησή του τα τελευταία χρόνια να οφείλεται πρωτίστως στην κάμψη του ΑΕΠ της Ελλάδας και δευτερευόντως στην εξέλιξη των εξαγωγών.

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

0

5

10

15

20

25

30

35

40

ΕΕΕλλάδαΙσπανίαΙταλίαΠορτογαλία

Αναλογία εξαγωγών αγαθών στο ΑΕΠ στην ΕΕ και τις χώρες PIGS (%)

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Eurostat

2008 2014*Ελλάδα 25,1 28,8Ισπανία 192,0 254,4Ιταλία 369,1 403,0Πορτογαλία 41,0 52,6

Εξαγωγές Αγαθών (τρέχουσες τιμές, δισ. ευρώ)

Πηγή: European Commission (εθνικοί λογαριασμοί), *εκτίμηση .

Page 30: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

3018

Page 31: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

3119

Page 32: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

3220

Page 33: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

3321

Page 34: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

3422

Page 35: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

35

Προώθηση Εξωστρέφειας και Εξαγωγές

Συνολικά οι εξαγωγικές επιδόσεις της Ελλάδας υπολείπονται σημαντικά των δυνατοτήτων της οικονομίας και παρουσιάζουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης

Για να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες δυνατότητες, και να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη σημαντική αύξηση των εξαγωγών, είναι αναγκαία η χάραξη εθνικής στρατηγικής στον τομέα των εξαγωγών. Οι προτεραιότητες μίας τέτοιας στρατηγικής εμπίπτουν σε τρεις άξονες:

Την αξιοποίηση των τάσεων και ευκαιριών σε επίπεδο χωρών/αγορών

Διείσδυση στις χώρες BRICS και σε άλλες αναδυόμενες αγορέςΔιακράτηση μεριδίων στις ώριμες Ευρωπαϊκές και άλλες αγορές

Την αξιοποίηση υφιστάμενων και τη δημιουργία νέων εθνικών πλεονεκτημάτων και

Την άρση εμποδίων και την υπέρβαση περιορισμών στην εξαγωγική δραστηριότητα (ιδιαίτερα στον τομέα της χρηματοδότησης).

Αξιοποίηση των Τάσεων και Συγκριτικών Πλεονεκτημάτων και Διευκόλυνση του Εμπορίου

Page 36: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

36

Συγκριτικά πλεονεκτήματα με βάση μελέτη του ΚΕΠΕ

Συγκριτικά πλεονεκτήματα σε επίπεδο κλάδων

παρασκευάσματα διατροφής από λαχανικά και φρούτα (κονσέρβες φρούτων και ιδιαίτερα ροδάκινου, κονσέρβες

γουναρικά αλιεύματα ιχθυοκαλλιέργειας φρούτα βαμβάκι, το οποίο εξάγεται στο μεγαλύτερο μέρος του ανεπεξέργαστο, καπνός έλαια και συγκεκριμένα στο ελαιόλαδο λαχανικά διαφόρων ειδών και κηπευτικά, γαλακτοκομικά και ειδικότερα τυριά και γιαούρτι, προϊόντα αλουμινίου(προφίλ, ράβδοι αλουμινίου, φύλλα και ταινίες, προϊόντα για κατασκευές κ.α.), διύλιση πετρελαίου και συναφή προϊόντα, πετρώματα (μάρμαρο, πετρώματα για παραγωγή τσιμέντου), προϊόντα από χαλκό, λιπάσματα, πλεκτά υφάσματα

Σημαντική εξαγωγική προοπτική διακρίνεται και σε κλάδους που ναι μεν δεν διαθέτουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της ΕΕ, έχουν όμως σημαντικά μερίδια στις εξαγωγές, όπως: φάρμακα (ιδιαίτερα τα γενόσημα), ηλεκτρικός και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, μηχανήματα και αναψυκτικά-κρασιά. Στις υπηρεσίες, συγκριτικό πλεονέκτημα καταγράφεται στις μεταφορές, τον τουρισμό και τις κατασκευές.

Σε επίπεδο κλάδων/προϊόντων, η αύξηση των εξαγωγών της Ελλάδας μπορεί κατ΄ αρχάς να στηριχθεί κυρίως σε αγαθά με συγκριτικό πλεονέκτημα, όπως τα ακόλουθα :

Page 37: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

37

Διάγραμμα: Παραγωγικό κενό (2002-2013)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

0.67%

4.04%

5.87% 5.72%

9.15%

10.75%

9.07%

4.92%

-0.34%

-6.72%

-12.06%

-14.58%

Επεξεργασία στοιχείων ΚΕΠΕ

Page 38: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

38

Ανάπτυξη Δυναμικών Κλάδων της Οικονομίας

Ανάλυση Εισροών-Εκροών και Πολλαπλασιαστικών Επιδράσεων στο Προϊόν και την Απασχόληση

Σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των κλάδων ως προς τα μεγέθη των πολλαπλασιαστών, από μια αύξηση της ζήτησης για το προϊόν τους ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ.

Οι διαφοροποιήσεις οφείλονται στα ιδιαίτερα κλαδικά χαρακτηριστικά ως προς την ένταση των συντελεστών παραγωγής, το τεχνολογικό επίπεδο και το βαθμό διασύνδεσης κάθε κλάδου με τις υπόλοιπες εγχώριες οικονομικές δραστηριότητες.

Ανάγκη ολοκληρωμένων προσεγγίσεων με χρονική ιεράρχηση και έμφαση σε κλάδους με τις υψηλότερες πολλαπλασιαστικές επιδράσεις τόσο στο προϊόν όσο και την απασχόληση.

Κλάδος Επίδρασηστο

προϊόν( . €)σε εκατ

Επίδρασηστηναπασχόληση

( )σε εργαζόμενους

-Γεωργία κτηνοτροφία 2,52 68

Εκπαίδευση 4,25 63

Αλιεία 2,14 30

Ξενοδοχεία και εστιατόρια 2,50 33

Βιομηχανία ξύλου 3,52 43

Χερσαίες μεταφορές 3,25 40

Υπηρεσίες υγείας 3,33 40

Κατασκευές 3,53 41

-Τρόφιμα ποτά 2,72 30

Έρευνα και ανάπτυξη 4,37 48

Ταξιδιωτικές υπηρεσίες 3,68 37

Διαχείριση αποβλήτων 3,31 31

Μη μεταλλικά ορυκτά 2,84 26

Μεταλλικά προϊόντα 2,83 26

Πλαστικά 2,60 22

Βασικά μέταλλα 2,90 21

Τηλεπικοινωνίες 2,37 17

Αεροπορικές μεταφορές 2,98 20

Θαλάσσιες μεταφορές 2,41 14

Ηλεκτρισμός 2,38 14

Page 39: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

39

Τουρισμός

Η Ελληνική πραγματικότητα

• Σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ Η συμβολή του τουρισμού είναι η πλέον σημαντική σε όρους ΑΕΠ, φτάνοντας το 16,4%, ενώ απασχολεί περίπου 1 στους 5 εργαζομένους, όταν η αναλογία παγκοσμίως είναι 1 στους 11.• Καλύπτει το 51,2% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου.

• Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2014, το ταξιδιωτικό ισοζύγιο παρουσίασε πλεόνασμα €8.372 εκατ., παρουσιάζοντας αύξηση κατά 11,1% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2013. Την ίδια περίοδο, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 11,1% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2013 φτάνοντας τα € 9.737 εκατ.

Ελλάδα Τουρκία

2004 2013 2004 2013

Αφίξεις (σε χιλ.) 13.313 17.923 16.826 37.795

Εισπράξεις (σε εκατ.$) 12.872 15.930 15.888 27.997

Πηγή: World Tourism Organisation (UNWTO) ©

Page 40: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

40

Η Παγκόσμια Τουριστική Βιομηχανία

Τουριστική δαπάνη (2013)

• Χαρακτηριστικό είναι ότι η Κίνα το 2012 αναδείχθηκε 1η στη συνολική τουριστική δαπάνη, με $102 δισ., ενώ διατήρησε τη θέση αυτή και το 2013 φτάνοντας τα $129 δισ. και σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 26%. • Η τουριστική δαπάνη της Κίνας έχει σχεδόν

δεκαπλασιαστεί από το 2000, όταν ήταν μόλις στην 7η θέση με $13,1 δισ.

• Στη 2η θέση, με σημαντική διαφορά, βρίσκονται οι ΗΠΑ και η Γερμανία με $86 δισ., ενώ 4η έρχεται η Ρωσία με $54 δισ. και αύξηση της τάξης του 25% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.• Η Ρωσία σημείωσε το δεύτερο μεγαλύτερο ρυθμό

ανάπτυξης, διπλασιάζοντας την ταξιδιωτική της δαπάνη σε σχέση με το 2010.

• Η Βραζιλία κατέλαβε τη 10η θέση σημειώνοντας 13% αύξηση στα $25 δισ.

Διεθνής τουριστική δαπάνη (2013)

Κατάταξη 2000 Χώρα $ δισ.

μερίδιο αγοράς (%)

1 Κίνα 128,6 11,1 72 ΗΠΑ 86,2 7,4 13 Γερμανία 85,9 7,4 24 Ρωσία 53,5 4,6 -

5 Ην. Βασίλειο 52,6 4,5 36 Γαλλία 42,4 3,7 57 Καναδάς 35,2 3,0 88 Αυστραλία 28,4 2,4 -9 Ιταλία 27,0 2,3 6

10 Βραζιλία 25,1 2,2 -

Πηγή: World Tourism Organisation (UNWTO) ©

Page 41: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

41

10 Προτεραιότητες για την Επιστροφή της χώρας μας στη Βιώσιμη Ανάπτυξη

1. Υιοθέτηση ενός ολοκληρωμένου οράματος για την ελληνική οικονομία και των στρατηγικών που θα εφαρμοστούν, αλλά και αλλαγή νοοτροπίας από αναχρονιστικά στερεότυπα.

2. Αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας, από μια οικονομία που βασιζόταν στην κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων, σε μια ανταγωνιστική και εξωστρεφή οικονομία, προσανατολισμένη στις επενδύσεις και τις εξαγωγές.

3. Βασική προτεραιότητα μιας κοινωνίας θα πρέπει να είναι η Παιδεία της, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην τεχνική εκπαίδευση και στην κατάρτιση και εξειδίκευση.

4. Αξιοποίηση του Ελληνισμού της διασποράς και παροχή ηθικών κινήτρων για την ανάδειξη νέων εθνικών ευεργετών.

5. Δραστική μείωση των φορολογικών συντελεστών για εταιρίες που δημιουργούν νέες θέσεις απασχόλησης και υιοθέτηση ενός σταθερού και δίκαιου φορολογικού συστήματος με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Έμφαση και στρατηγικός σχεδιασμός απαιτείται για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, μέσω ενός ολοκληρωμένου σχεδίου προστασίας των επενδυτών και θεραπείας πολλών χρόνιων στρεβλώσεων σε ορισμένους δείκτες ανταγωνιστικότητας.

Page 42: Aναπτυξιακές προοπτικές και βιώσιμη επιχειρηματικότητα

42

10 Προτεραιότητες για την Επιστροφή της χώρας μας στη Βιώσιμη Ανάπτυξη

6. Περιορισμός της γραφειοκρατίας και απλούστευση των διαδικασιών, ιδίως στους τομείς που αφορούν θέματα επενδύσεων και επιχειρηματικότητας. Επιπλέον, απαιτείται βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική και να προσφέρει ποιοτικότερες υπηρεσίες στους πολίτες. Το παράδειγμα των ΚΕΠ (Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών) θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πρότυπο και για άλλες δημόσιες επιχειρήσεις.

7. Ενίσχυση των θεσμών, όπως η δικαιοσύνη και αντιμετώπιση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής. Θα πρέπει να προστατεύονται οι ιδιωτικές περιουσίες και τα ατομικά δικαιώματα και να θεσμοθετηθεί ένα σύγχρονο σύστημα απονομής ταχείας δικαιοσύνης.

8. Υιοθέτηση πολιτικών και παροχή κινήτρων για την επιστροφή των καταθέσεων και την ενίσχυση της αποταμίευσης, που αποτελούν τη βάση για την αυτόνομη ανάπτυξη της χώρας μας.

9. Λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας, της καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, αναδεικνύοντας το ρόλο του σύγχρονου κοινωνικού κράτους.

10. Διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδίου για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας.