Η αυλή μας αλλιώς…ΕΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΟΥ 1ου ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Το εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού «Η

αυλή μας αλλιώς» είναι μια πρωτοβουλία της Συ-

νεργατικής Ομάδας Σχεδιασμού CPD (Collective

Planning and Design) σε συνεργασία με το 1ο ΓΕΛ

Αγίου Δημητρίου και τον Δήμο Αγίου Δημητρίου, με

την χρηματοδότηση του Κοινωφελούς Ιδρύματος

Ιωάννη Σ. Λάτση. Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές,

ωστόσο, είναι η ομάδα των μαθητών και μαθητρι-

ών της Α΄Λυκείου και ο υπεύθυνος καθηγητής, Γ.

Καπρίνης που το υλοποίησαν και παρουσίασαν σαν

την Ερευνητική εργασία – Project του τελευταίου

τριμήνου της σχολικής χρονιάς 2014-2015.

Ο στόχος του εργαστηρίου ήταν να παραχθεί ένα σχέδιο προτάσεων για την αναβάθμιση και οικειο-ποίηση από τους μαθητές και τις μαθήτριες του πε-ριβάλλοντος χώρου του σχολείου. Η επιλογή του συγκεκριμένου σχολείου που στεγάζεται στο υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας «Στρογγυλό» του Τάκη Ζε-νέτου ήταν μια διπλή πρόκληση. Από τη μια μεριά, απαιτούνταν η αναγνώριση από τα ίδια τα παιδιά της αξίας του κτιρίου και ο σεβασμός τόσο στο σχέδιο του Ζενέτου όσο και στη σχετικά πρόσφατη ανακαίνιση του από τους αρχιτέκτονες Δ. Παπαλεξόπουλο και Γ. Παπαϊωάννου. Από την άλλη, οι καινοτόμες σχεδια-στικές και παιδαγωγικές ιδέες του αρχιτέκτονα ενι-σχύουν διαρκώς τη βούληση για πειραματισμό και συμμετοχικές διαδικασίες μάθησης.

Η επιστημονική ομάδα (απαρτιζόμενη από αρχι-τέκτονες, πολεοδόμους, συγκοινωνιολόγους και γε-ωπόνους) δεν επιδίωξε να αποτυπώσει τις δικές της ιδέες, αλλά να βρει τρόπους ώστε οι ίδιοι οι μαθητές

και μαθήτριες να κατανοήσουν εκ νέου το χώρο μέσα από τη βιωμένη εμπειρία τους και να σκεφτούν λύσεις για το πώς θα μπορούσε να σχεδιαστεί με γνώμονα τις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες. Για την υλοποί-ηση αυτού του στόχου, επιλέχθηκε τα μαθήματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας να γίνουν συμμετοχικά εργαστήρια που βήμα βήμα κατέληγαν σε μια τελική παρουσίαση της τελικής πρότασης. Οι βασικοί στόχοι αυτών ήταν:

(α) Να μάθουν οι μαθητές να κατανοούν ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο και να το παρουσιάζουν στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες τους. (β) Να μάθουν για το σχολείο και τον αρχιτέκτο-νά του. Να αισθανθούν τον χώρο δικό τους.(γ) Να επεξεργαστούν υλοποιήσιμες λύσεις που θα βοηθούσαν στην καθημερινή τους δρα-στηριότητα.(δ) Να μελετήσουν τρόπους σχεδιασμού του πρασίνου και των φυτεύσεων στην αυλή και να διερευνήσουν τη σχέση του σχολείου με την ευρύτερη γειτονιά και τον Δήμο του Αγ. Δημη-τρίου(ε) Μέσα από τις διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού να μάθουν να δουλεύουν συλλογι-κά για την υλοποίηση ενός κοινού στόχου: Να βελτιώσουν το σχολείο τους.

Συνολικά, έγιναν 9 εργαστήρια, σε εβδομαδιαία βάση ενταγμένα μέσα στις ώρες του σχολικού προ-γράμματος.

Η αυλή μας αλλιώς…Εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού

Εργαστήριο 1: Εισαγωγή

Στο πρώτο εργαστήριο, έγινε μια γενική παρουσί-αση από την επιστημονική ομάδα που συνοδεύτηκε από συνοπτική αναφορά σε παλαιότερα πειράματα συμμετοχικού σχεδιασμού.

Στη συνέχεια, η τάξη «βγήκε στην αυλή» στα πλαί-σια μιας διερευνητικής βόλτας, όπου οι μαθητές πε-ριέγραψαν πώς χρησιμοποιούν το χώρο. Αυτό συ-νεχίστηκε με μια ατομική εργασία, όπου ο κάθε ένας και η κάθε μια παρέλαβαν μια κάτοψη του σχολείου και κατέγραψαν τις βασικές σκέψεις τους. Κλήθηκαν να αποτυπώσουν τις διαδρομές και τις στάσεις που κάνουν καθημερινά, τα αγαπημένα τους σημεία, τα προβλήματα που αναγνωρίζουν κ.α.

Εργαστήριο 2: Καταγραφή των προβλημάτων της

σχολικής αυλής.

Αφότου καταγράφηκαν κάποια βασικά συμπερά-σματα η τάξη χωρίστηκε σε δύο ομάδες και βγήκε ξανά από την αίθουσα. Ο στόχος αυτή τη φορά ήταν μόνοι τους οι μαθητές και μαθήτριες να βγάλουν

φωτογραφίες συγκεκριμένων σημείων που κατά τη γνώμη τους εντοπίζονται είτε αρνητικά στοιχεία που μπορούν να αλλάξουν είτε θετικά που οφείλουν να αναδειχτούν

Εργαστήριο 3: Το «δέντρο των ιδεών».

Το τρίτο εργαστήριο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό γιατί τα συμπεράσματα από την πρώτη φάση αναγνώρισης της βιωμένης εμπειρίας του σχολείου ολοκληρώθη-καν και κατέληξαν σε πρώτες ιδέες. Το εργαστήριο είχε τη μορφή «παιχνιδιού ιδεών». Τα παιδιά χωρι-σμένα σε ομάδες και χρησιμοποιώντας χρωματικές καρτέλες έφτιαξαν ένα «δέντρο». Το δέντρο είχε τρεις ενότητες:• Ταπλεονεκτήματαμεπράσινοχρώμα.• Ταπροβλήματαμεκόκκινο.• Τιςπροτεινόμενεςλύσειςμεκίτρινο.Από αυτή την άσκηση προέκυψαν οι πρώτες γενι-

κές ιδέες, πολλές από τις οποίες διατηρούνται μέχρι το τελικό σχέδιο.

Φωτογραφίες από το πρώτο εργαστήριο και παραδείγματα μαθητικών σχεδίων

Εργαστήριο 4: Το «Στρογγυλό» και ο Αρχιτέκτονάς

του.

Φτάνοντας στα μέσα του εργαστηρίου, θεωρήθηκε σημαντικό να γίνει μια παρουσίαση του «Στρογγυλού» και του Τάκη Ζενέτου, από την επιστημονική ομάδα. Ήταν η πρώτη φορά που οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με κάποια βασικά στοιχεία του κτιρίου όπως το σχή-μα, το χρώμα και η λογική του αιθρίου, ενώ ειδική αναφορά έγινε στο εκπαιδευτικό όραμα που θέλησε να εκφράσει ο αρχιτέκτονας.

Εργαστήριο 5: Φυτεύσεις και χρήσεις στα παρτέρια

Το πέμπτο εργαστήριο ήταν αφιερωμένο στο πρά-σινο. Η γεωπόνος της ομάδας έκανε μια σύντομη παρουσίαση επιτυχημένων παραδειγμάτων. Οι δύο ομάδες στη συνέχεια μελέτησαν ιδέες για σχεδιασμό των χώρων πρασίνων του σχολείου ώστε να αξιο-ποιούνται περισσότερο από τους χρήστες και κατέλη-ξαν σε διαφορετικά σχέδια προτάσεων.

Εργαστήριο 6: Από το σπίτι στο σχολείο και πάλι

πίσω

Στο εργαστήριο αυτό, μελετήθηκε «η διαδρομή από και προς το σχολείο». Μετά από μια παρουσία-ση από τον συγκοινωνιολόγο της ομάδας σχετικά τις μεταφορές στις πόλεις και τους στόχους για ενίσχυση της βιώσιμης κινητικότητας, οι μαθητές σημείωσαν σε χάρτες τις διαδρομές που ακολουθούν καθημερι-νά από και προς το σχολείο. Μέσα από ερωτηματο-λόγια και συζήτηση στην τάξη, διερευνήθηκαν λύσεις για την καλύτερη πρόσβαση στο σχολείο, τη χρήση ποδηλάτων κ.α.

Εργαστήριο 7: Έναρξη του τελικού σχεδίου

Στο έβδομο εργαστήριο ξεκίνησε η δημιουργία των τελικών σχεδιαστικών προτάσεων για τον προ-αύλιο χώρο.

Οι δύο ομάδες άρχισαν να σχεδιάζουν στο σχέδιο της κάτοψης. Από τη συνολική έκταση του σχολείου,

Εικόνες δεξιά και αριστερά: Η δημιουργία και η τελική μορφή των “δέντρων ιδεών” του τρίτου εργαστηρίου.Στα πράσινα “φύλλα” καταγράφονται τα θετικά, στα κόκκινα τα αρνητικά και στα κίτρινα οι προτάσεις

Δεξιά: Τα σχέδια προτάσεων για τις φυτεύσεις στο σχολείο που ολοκληρώθηκαν στο πέμπτο εργαστήριοΑριστερά: Φωτογραφίες από το έκτο εργαστήριο όπου οι μαθητές αποτύπωσαν σε χάρτη τις διαδρομές από και προς το σχολείο

επιλέχτηκαν τρεις ζώνες παρέμβασης. Η πρώτη είναι το αίθριο, η δεύτερη τα παρτέρια και η τρίτη το χαμη-λότερο επίπεδο με τα γυμναστήρια. Οι ζώνες αυτές προέκυψαν από τα πρώτα εργαστήρια καθώς σε αυ-τές συγκεντρώθηκαν οι περισσότερες παρατηρήσεις.

Ξεκίνησε ο διάλογος για τις πιθανές λειτουργίες και το χαρακτήρα που μπορεί να αποκτήσουν διάφο-ρα σημεία του περιβάλλοντος χώρου.

Εργαστήριο 8: Επίσκεψη του Δ. Παπαλεξόπουλου Στο εργαστήριο αυτό, επισκέφτηκε την τάξη, ο αρ-

χιτέκτονας και καθηγητής του Ε.Μ.Π Δ. Παπαλεξό-πουλος, μαζί με μια ομάδα νέων συνεργατών και συ-νεργάτιδών του. Παρουσίασε αναλυτικότερα το έργο του Τάκη Ζενέτου και τις επιλογές που έγιναν για την ανακαίνιση του κτιρίου. Αυτό έδωσε την ευκαιρία για μια ευρύτερη συζήτηση μεταξύ των μαθητών και του αρχιτέκτονα, στην οποία κατατέθηκαν οι ιδέες που εί-χαν διαμορφωθεί από τα προηγούμενα εργαστήρια.

Εργαστήριο 9: Διαμόρφωση του τελικού σχεδίουΣτο τελευταίο εργαστήριο, ολοκληρώθηκαν οι

προτάσεις σε ένα τελικό σχέδιο που έλαβε υπόψιν και τα συμπεράσματα από τη συζήτηση με τον κ. Παπα-λεξόπουλο.

Στο τελευταίο εργαστήριο, οι δύο ομάδες ενώθη-καν για να κρατήσουν τις καλύτερες από τις ιδέες που είχαν σχεδιαστεί στις δύο προτάσεις. Έτσι, μέσα από τον διάλογο μεταξύ των μαθητών, του καθηγητή και της επιστημονικής ομάδας, καταλήχθηκε το τελικό

σχέδιο προτάσεων.

Τελικό σχέδιοΤο τελικό σχέδιο παρουσιάστηκε από την μαθητική

ομάδα στα πλαίσια της παρουσίασης των ερευνητι-κών εργασιών του τριμήνου. Δεν αποτελεί ένα ολο-κληρωμένο αρχιτεκτονικό σχέδιο αλλά μια αποτύπω-ση των επικρατέστερων ιδεών που τα ίδια τα παιδιά πρότειναν. Συνειδητά έχει επιλεγεί να γίνουν προ-τάσεις που να καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες και χρήσεις και να είναι εύκολα και φτηνά υλοποιήσιμες.

Στο χώρο του αιθρίου, προτείνεται η τοποθέτηση μεταφερόμενων καθισμάτων και φυτεύσεων, καθώς και ήπιες χρωματικές παρεμβάσεις στο έδαφος. Η ιδέα των χρωματισμών του δαπέδου, με τρόπο που να δημιουργεί και εναλλακτικές χρήσεις, επεκτείνε-ται σε μεγάλο μέρος του προαύλιου χώρου. Στους χώρους πρασίνου κατατίθεται σειρά προτάσεων, όπως η τοποθέτηση νέων παρτεριών με «γλαστρες» διαφορετικών υλικών και χρωμάτων, ο σχεδιασμός στεγάστρων και καθισμάτων για την καλύτερη χρήση ακόμα και για εκπαιδευτικές διαδικασίες, καθώς και η τοποθέτηση «πράσινων τοίχων» από υψηλή βλά-στηση που να δημιουργεί μεγαλύτερη απομόνωση από τους περιβάλλοντες δρόμους. Τέλος, στην κατώ-τερη ζώνη επιχειρείται ο συνδυασμός των αθλητικών δραστηριοτήτων με ένα νέο σχεδιασμό που εμπεριέ-χει χρωματισμούς, εναλλακτικές μορφές παιχνιδιών και μαλακές επιφάνειες δαπέδων.

Αριστερά: Φωτογραφίες από το έβδομο εργαστήριο όπου ξεκίνησε ο σχεδιασμόςΔεξιά: Η επίσκεψη του Δ. Παπαλεξόπουλου και η συζήτηση με την ομάδα

Στις εικόνες η πρόταση των παιδιών μετά από επεξεργασία και οι βασικές πηγές «έμπνευσης». Η πρόταση χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Αίθριο, Κάτω Χώρος (Γυμναστήρια), Πάνω Χώρος (Προαύλιο)

ΑΙΘΡΙΟ

ΠΑΝΩ ΧΩΡΟΣ (ΠΡΟΑΥΛΙΟ)

ΚΑΤΩ ΧΩΡΟΣ (ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ)

Στο εργαστήριο “Η αυλή μας αλλιώς” συμμετείχαν:

Από την συνεργατική ομάδα σχεδιασμού CPD:

Πούλιος Δημήτρης: Συντονιστής ΈργουΑνδρίτσος Θάνος: Υπεύθυνος ΕργαστηρίωνΤσάδαρη Σοφία: Συντονίστρια ομάδων σχεδιασμού Τσιτσάνης Δημήτρης: Συντονιστής ομάδων σχεδιασμούΜουγιάκου Ελένη: Συνεργάτιδα σχεδιασμού (γεωπόνος)Αναγνωστόπουλος Κοσμάς: Συνεργάτης σχεδιασμού (συγκοινωνιολόγος)

Από την Α τάξη του 1ου ΓΕΛ Αγ. Δημητρίου, συμμετείχαν οι μαθητές και μαθήτριες:

Κρετσίμου Σπυριδούλα, Κωνσταντάκου Μαριάντζελα, Λινάρδου Γεωργία, Μαμάκης Μάνος, Μπίθα Ευσταθία, Μπίθας Βασίλης, Νικολάου Εβελίνα, Οικονόμου Δημήτρης, Παπαδημητρίου Νεκτάριος, Πατσούρας Σπύρος, Πελώνης Στέφανος, Πίνας Βασίλης, Ροτζίνκα Νίκος, Σαβοριανάκης Μιχάλης, Σαντίκου Γκλόρι, Σιγάλας Μανώλης, Σκέντος Βασίλης, Τζινευράκη Μαρία, Φωκά Ελένη, Χριστόπουλος Σπύρος

Υπεύθυνος Καθηγητής: Γιώργος Καπρίνης

Από τον Δήμο Αγίου Δημητρίου: Ασημακοπούλου Κατερίνα, αντιδήμαρχος Προστασίας Περιβάλλοντος & Ποιότητας Ζωής.

Ευχαριστούμε το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση για την υποστήριξη και χρηματοδότηση του εργαστηρίου και ειδικότερα τον Ράλλη Κυράνη και τον Χρήστο Χρυσανθόπουλο για την πολύτιμή βοήθεια τους.

Ευχαριστούμε, επίσης, θερμά τη διευθύντρια του 1ου Λυκείου, Γεωργία Παπαγεωργάκη, τη Δήμαρχο Αγίου Δημητρίου, Μαρία Ανδρούτσου, και τον αρχιτέκτονα και πανεπιστημιακό δάσκαλο Δημήτρη Παπαλεξόπουλο για τη βοήθειά και τη στήριξή τους.

Στις εικόνες η τελική παρουσίαση στο σχολείο από τα παιδιά και στιγμές από την προετοιμασία του σχεδίου

ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ "Η ΑΥΛΗ ΜΑΣ ΑΛΛΙΩΣ"

ΔΙΟΡΓΑΝΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ CPD

ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ 1ο ΓΕΛ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΦΕΛΟΥΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗ Σ.ΛΑΤΣΗ

AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTUREΣτασινού 14, 11635 Αθήνα, T:2103463537www.cpd-consultants.gr, info@cpd-consultants.com