20 ξένοι ποιητές που σημάδεψαν τον 20ο αιώνα | Μέρος Πρώτο

Ναι ξέρω, δεν τα πάτε καλά με την ποίηση. Στο σχολείο κάθε φορά που ο δάσκαλος έκανε την τρομερή ερώτηση “Τι θέλει να πει εδώ ο ποιητής;“, εσείς είχατε έτοιμες τριάντα έξι ατάκες που σίγουρα δεν περιέγραφαν ακριβώς τι ήθελε να πει ο ποιητής, όμως ήταν αρκούντως διασκεδαστικές. Το σχολείο σε κάνει να αντιπαθήσεις την ποίηση. Πρέπει κάποιος να το ομολογήσει. Αυτός ο ευτελισμός της μέχρι τελευταίου σημείου στίξης ανάλυση, δίνει στα νεύρα καιαδειάζει τον μαθητή από κάθε περαιτέρω ενδιαφέρον.

Να πω όμως ένα μυστικό και στις μικρότερες ηλικίες (να σηκώσουν χέρι όσοι είναι κάτω από 18 και διαβάζουν αυτό το άρθρο, δύο, τρεις, ευχαριστώ ανιψάκια); Δεν είναι αυτό η ποίηση. Ναι, είναι δύσκολη. Ναι, θα συναντήσετε λέξεις και νοήματα που δεν απαντώνται στην καθημερινότητα μας. Ναι, μπορεί κάποιες στιγμές να μην καταλαβαίνετε λέξη. Ε, και; Η ποίηση είναι μια πολύ μοναχική υπόθεση. Και το γράψιμο της αλλά και η ανάγνωση αυτής. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Υπάρχουν ερμηνείες. Και φυσικά αυτό, όπως όλα τα πράγματα που δεν κρύβουν τους θησαυρούςτους στην επιφάνεια, απαιτεί σκάψιμο, δουλειά, μελέτη.

“Και τι θα κερδίσω ρε μπάρμπα;” Αναρωτιέται το ανιψάκι μου.

Ξέρω ‘γω ρε Αλέξανδρε; Μπορεί και τίποτα μπορεί και να ανακαλύψεις το νόημα του σύμπαντος, της ανθρώπινης ύπαρξης ή την επόμενη ατάκα για να ρίξεις την κοπελιά που λιγουρεύεσαι τόσο καιρό.

Αμφιβάλεις;

Παρακάτω έχω 20 ανθρώπους που μπορούν να κάνουν και τα τρία.Ρίξε μια ματιά:Guillaume Apollinaire (1880-1918)

Πολωνοϊταλικής καταγωγής, σχεδόν πατέρας του σουρεαλισμού, παρά τη μικρή ζωή του άφησε το στίγμα του στη μοντέρνα ποίηση αλλά κι ένα σκάνδαλο μεγατόνων, όταν το 1911 κατηγορήθηκε από τις γαλλικές αρχές ότι μαζί με τον Πικάσο έκλεψαν τη Μόνα Λίζα! Και για να σου λύσω την απορία, όχι, δεν αποδείχθηκε ποτέ ότι το έκανε αυτός.Guillaume Apollinaire

Guillaume Apollinaire[Οίκτο δεν έχω πια...] - μετάφραση: Τάκης Σινόπουλος

Οίκτο δεν έχω πια για μέναΤη σιωπηλή μου οδύνη δεν μπορώ να εκφράσωΤα λόγια που λογάριαζα να ειπώ μεταβλήθηκαν σε άστραΈνας Ίκαρος προσπαθεί να ανυψωθεί ως τα μάτια μουΚομιστής ήλιων φλέγομαι στο κέντρο δυο αστερισμώνΤι έκαμα στα θεολογικά θηρία της γνώσηςΣ’ αλλοτινούς καιρούς έρχονται οι νεκροί να με λατρέψουνΚι έλπιζα να τελειώσει ο κόσμοςΜα το δικό μου τέλος σαν τη θύελλα καταφθάνει Allen Ginsberg (1926-1997)

Αμερικάνος ποιητής, ηγετική φιγούρα και η μία γωνία του αγίου τριγώνου της Beat γενιάς (Κέρουακ και Μπάροουζ οι άλλες δύο), φλογερός ειρηνιστής και φορέας αντιλήψεων που δίχασαν

την αμερικάνικη και όχι μόνο κοινωνία.

Προσωπικός φίλος και λογοτεχνικός μέντορας του Bob Dylan κατάφερε μέχρι το τέλος της ζωής του να είναι ρηξικέλευθος και “μέσα” στα πράγματα.Allen Ginsberg

Allen GinsbergΤο Ουρλιαχτό [Απόσπασμα] – μετάφραση: Δημήτρης Πουλικάκος, Γιώργος Μπλάνας

Είδα τα καλύτερα μυαλά της γενιάς μου διαλυμένα από την τρέλα,υστερικά γυμνά και λιμασμένα,να σέρνονται μέσα στους νέγρικους δρόμους την αυγή γυρεύονταςμιαν αναγκαία δόση,χίπστερς με αγγελικά κεφάλια να φλέγονται για την αρχαία ουράνια ένωση με την αστρική γεννήτρια μέσα στη μηχανή της νύχτας,που φτωχοί κουρελιασμένοι με βαθουλωμένα μάτια και φτιαγμένοι στάθηκαν καπνίζοντας μέσα στο υπερφυσικό σκοτάδι τιποτένιων διαμερισμάτων αιωρούμενοιπάνω από τις κορυφές των πόλεων βυθισμένοι στην τζαζ,που πρόταξαν τους εγκεφάλους τους γυμνούς στον ουρανό κάτω απ’ τον Εναέριο σιδηρόδρομο και είδαν αγγέλους Μωαμεθανούς να τρεκλίζουν φωτισμένοι σε ταράτσες πολυκατοικιών,που πέρασαν απ’ τα πανεπιστήμια με ήρεμα ακτινοβόλα μάτια με παραισθήσειςτου Αρκάνσας και τραγωδία με το φως του Μπλαίηκ ανάμεσα στους μελετητές του πολέμου,που διώχτηκαν απ’ τις ακαδημίες λόγω τρέλας και έκδοσης στίχων ανήθικων στου κρανίου τα παράθυρα,που διπλώθηκαν από τον φόβο ξεντυμένοι σε αξύριστα δωμάτια,καίγοντας τα λεφτά τους στα καλάθια των αχρήστων και ακούγοντας τον Τρόμο μέσ’ απ’ τον τοίχο… Thomas Stearns Eliot (1888-1965)

Αμερικάνικος θρύλος, ηγέτης του μοντερνιστικού κινήματος στην ποίηση και πηγή έμπνευσης για αμέτρητους λογοτεχνικούς απογόνους του. Βραβεύτηκε με Νόμπελ το 1948.Thomas Stearns Eliot

Thomas Stearns EliotΕ΄ Τι είπε ο κεραυνός [Απόσπασμα από την Έρημη Χώρα] – μετάφραση: Γιώργος Σεφέρης

…ΝΤΑΝτάττα: Τι έχουμε δώσει;Φίλε μου, τραντάζει το αίμα την καρδιά μουΗ φοβερή τόλμη μιας στιγμής παραδομούΠου η εποχή της φρόνησης ποτές δε θ’ αναιρέσειΜ’ αυτή, μόνο μ’ αυτήν, έχουμε υπάρξειΠου κανείς δεν θα βρει μέσα στις νεκρολογίες μαςΜήτε σε θύμησες από την ελεητικήν αράχνη σκεπασμένοςΉ κάτω από σφραγίδες που έσπασε ο στεγνός δικηγόροςΝΤΑΝτάγιαντβαμ: Άκουσα κλειδίΣτην πόρτα να γυρίζει μια φορά μια φορά και μόνοΣκεπτόμαστε το κλειδί, καθένας μες τη φυλακή τουΜε τη σκέψη του κλειδιού καθένας βεβαιώνει τη φυλακή τουΜονάχα όταν βραδιάζει, αιθέρια ψιθυρίσματαΓια μια στιγμή ξαναζωντανεύουν έναν τσακισμένο Κοριολάνο [...] Paul Eluard (1895-1952)

Γάλλος και από τους σκαπανείς του κινήματος του σουρεαλισμού. Αμφιλεγόμενος όσο ελάχιστοι, ευλόγησε τις μεθόδους του Στάλιν ενώ δημόσια ενέκρινε τον απαγχονισμό του φίλου(!) του συγγραφέα Zavis Kalandra επειδή έκανε πολεμική κριτική στην στροφή των κομουνιστικών πρακτικών.

Ναι, μπορείς να γράφεις τρομερά πράγματα και να είσαι μεγάλο αρχίδι, ας μην το λησμονούμε αυτό.Προσωπογραφία του Paul Éluard από τον Dali

Προσωπογραφία του Paul Éluard από τον Dali[Τι μένει απ' ότι έχω πει] – μετάφραση: Οδυσσέας Ελύτης

Τι μένει απ’ ότι έχω πει για τον εαυτό μουΨεύτικους θησαυρούς εφύλαξα σ’ άδεια ντουλάπιαΈνα καράβι ανώφελο να με πάειΑπό τα παιδικά μου χρόνια ως την ανίαΚι απ’ τα παιχνίδια μου ως την ώρα του αποκαμωμούΑπό κάθε μου νέο ξεκίνημα στις χίμαιρες μουΑπό τη θύελλα ως τον θόλο των νυχτών όπου ζω μοναχόςΑπό ‘να ερημονήσι δίχως καθόλου ζώαΣε όλα τα ζώα που αγαπώΑπό μια εγκαταλειμμένηΣε καινούργια πάντοτε γυναίκαΜια πεντάμορφηΜόνη πραγματική γυναίκαΕδώ ή αλλούΚάνοντας τους ξενιτεμένους να ονειροπολούνΤο χέρι που μου δίνειτεντωμένοΣτο δικό μου μέσα καθρεφτίζεταιΧαμογελώντας λέω καλημέραΚανείς δεν την υποψιάζεται την άγνοιαΚι η άγνοια βασιλεύειΝαι για τα πάντα είχα ελπίσειΚαι για τα πάντ’ απελπίστηκαΤη ζωή τον έρωτα τη λήθη τον ύπνοΔύναμη και αδυναμίαΔεν με γνωρίζει πια κανείςΤ’ όνομα μου ο ίσκιος μου έγιναν λύκοι Federico Garcia Lorca (1898-1936)

Ισπανός, ιδιαίτερα αγαπητός στην Ελλάδα αλλά και ένας εκ των κορυφαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων του 20ου αιώνα, φίλος του Νταλί και του Μπονιουέλ (βρείτε την ταινία “Ανδαλουσιάνος Σκύλος” για να δείτε το αποτέλεσμα της συνεργασίας τους), εκτελέστηκε σε ηλικία μόλις 38 χρονών από τους φασίστες του Φράνκο στη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου χωρίς να βρεθεί ποτέ ο τάφος του.Federico Garcia Lorca

Federico Garcia LorcaΟ Ματωμένος Γάμος: Μάνα (Πράξη Γ – Εικόνα 2) – μετάφραση: Νίκος Γκάτσος

Γειτόνισσες: μ’ ένα μαχαίριΜ’ ένα μικρό μικρό μαχαίρι,Μια μέρα αφορεσμένη και πικρή,Καν δυο καν τρεις θα ‘ταν η ώρα,

Δυο άντρες σκοτώθηκαν γι’ αγάπηΜ’ ένα μικρό μικρό μαχαίριΠ’ ούτε το χέρι δεν το πιάνει,Μα κείνο μπαίνει παγωμένοΣτην ξαφνιασμένη μας καρδιά,Και σταματάει εκεί που τρέμειΘολή κι αξήγητη για πάνταΗ σκοτεινή μας ρίζα της κραυγής.Κι είναι, σας λέω, ένα μαχαίριΈνα μικρό μικρό μαχαίρι,Ψάρι χωρίς ποτάμι, χωρίς λέπια,Π’ ούτε το χέρι δεν το πιάνει.Κι όμως μια μέρα αφορεσμένηΚαν δυο καν τρεις θα ‘ταν η ώρα,Με τούτο το μικρό μαχαίρι,Δυο παλικάρια μείναν ξεράΜε πανιασμένα τα χείλη τους.Ούτε το χέρι δεν το πιάνειΜα κείνο μπαίνει παγωμένοΣτην ξαφνιασμένη μας καρδιά,Και σταματάει εκεί που τρέμειΘολή κι αξήγητη για πάνταΗ σκοτεινή μας ρίζα της κραυγής. Jorge Luis Borges (1899-1986)

Αργεντίνος λογοτέχνης που έγινε κυρίως γνωστός για τα διηγήματα του. Υπήρξε όμως εξαίρετος ποιητής και όχι μόνο ενώ η καθολική αναγνώριση στη δουλειά του ήρθε μετά το 1965.Jorge Luis Borges

Jorge Luis BorgesΕγώ – μετάφραση: Αργύρης Χιόνης

Το κρανίο, η κρυφή καρδιά,οι δρόμοι του αίματος που δε βλέπω,οι σήραγγες του ονείρου, αυτός ο Πρωτέας,τα έντερα, ο σκελετός, ο αυχένας.Είμαι όλ’ αυτά. Απίστευτο,αλλά είμ’ ακόμα η μνήμη ενός σπαθιούκι ενός μοναχικού ήλιου που δύεικαι γίνεται χρυσάφι, ίσκιος, τίποτα.Είμαι αυτός που βλέπει τις πλώρες από το λιμάνι.Είμαι τα σπάνια βιβλία, οι σπάνιεςγκραβούρες, καταπονημένες απ’ το χρόνο.Είμαι αυτός που ζηλεύει όσους έχουν κιόλας πεθάνει.Ακόμα πιο παράξενο είναι να ‘σαιο άνθρωπος που πλέκει λέξεις μέσα σε μια κάμαρα. Andre Breton (1896-1966)

Γάλλος λογοτέχνης, κυριότερος εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού και σημαντικότατη μορφή των ευρωπαϊκών γραμμάτων γενικότερα. Σπούδασε ψυχιατρική και συμμετείχε στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Και τα δύο είναι εμφανή σε πολλά σημεία των πρώτων του έργων.Andre Breton

Andre Breton

Εγώ είμαι ανοίξετε – μετάφραση: Ανδρέας Εμπειρίκος

Τα τετράγωνα του αέρος σπάζουν με τη σειρά τουςΑπό καιρό πια δεν υπάρχουν καθρέφτεςΚαι οι γυναίκες καμώνονται μέρα και νύχτα πως δεν είναι τόσο ωραίεςΌταν πλησιάζουν τα πουλιά που πρόκειται να καθίσουν στον ώμο τουςΓέρνουν πίσω το κεφάλι απαλά χωρίς να κλείσουν τα μάτιαΤο παρκέτο και τα έπιπλα στάζουν αίμαΜια αράχνη στέκει στο κυανό της δίχτυ επάνω σ’ ένα άδειο πτώμαΠαιδιά κρατώντας ένα φανάρι προχωρούν μέσα στα άλσηΖητούν από τα φύλλα τον ίσκιο των λιμνώνΜα οι σιωπηλές λίμνες ασκούν μεγάλη έλξηΤώρα πια δεν φαίνεται στην επιφάνεια παρά ένα μικρό φανάρι που χαμηλώνειΣτις τρεις πόρτες του σπιτιού είναι καρφωμένες τρεις άσπρες κουκουβάγιεςΤην ανάμνησιν των ερώτων της ώραςΗ άκρη των φτερών τους είναι χρυσωμένη σαν τις χάρτινες κορόνεςπου πέφτουν στροβιλιζόμενες από τα νεκρά δένδραΗ φωνή αυτών των μελετών βάζει γαϊδουράγκαθα στα χείληΚάτω από το χιόνι το αλεξικέραυνο γοητεύει τα γεράκια. Bertol Brecht (1898-1956)

Γερμανός δραματουργός και σκηνοθέτης, πατέρας του επικού θεάτρου, αγαπήθηκε ιδιαίτερα στηνΕυρώπη μετά το θάνατο του. Φλογερός κατήγορος του μιλιταρισμού, εξορίστηκε από τη χώρα τουστο ξεκίνημα του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και ενστερνίστηκε από κάποια στιγμή της ζωής του και μετά τη Μαρξιστική-Λενινιστική ιδεολογία.Bertol Brecht

Bertol BrechtΓια τον φτωχό Μπ. Μπ. [Απόσπασμα] – μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης

ΙΕγώ, ο Μπέρτολ Μπρεχτ, είμαι απ’ τα μαύρα δάση,Στις πολιτείες μ’ έφερε η μητέρα μουσαν ήμουν μέσα στο κορμί της. Κι η παγωνιά του δάσουςθα μείνει εντός μου ως τη στερνή τη μέρα μου.

ΙΙΤην πολιτεία της ασφάλτου νιώθω σπίτι μου. Απ’ την αρχήμε όλα τ’ άχραντα μυστήρια εφοδιασμένος:Μ’ εφημερίδες. Με καπνό. Και με κονιάκ.Τεμπέλης και καχύποπτος και, τελικά, ευχαριστημένος.

ΙΙΙΜε τους ανθρώπους είμαι φιλικός. Φοράωσκληρό καπέλο αφού έτσι είν’ ο συρμός τους.Λέω: Είναι ζώα που παράξενα μυρίζουν.Και λέω πάλι: Δε βαριέσαι, είμαι όμοιος τους. Pablo Neruda (1904-1973)

Χιλιανός λογοτέχνης βραβευμένος με Νόμπελ και ο σημαντικότερος ποιητής της Ν. Αμερικής μέσα στον 20ο αιώνα. Είναι γνωστός για τα ερωτικά του ποιήματα αλλά και για πολλά ακόμα που κρύβουν μέσα τους τη σπίθα της επανάστασης.

Πέθανε στη διάρκεια της δικτατορίας του Πινοσέτ, ο οποίος απαγόρεψε να γίνει ακολουθία στην

κηδεία του ποιητή. Χιλιάδες άνθρωποι τον έγραψαν στα κάκαλα τους και μετέτρεψαν την ταφή τουΝερούδα στην πρώτη δημόσια διαμαρτυρία ενάντια στην στρατιωτική δικτατορία.Pablo Neruda

Pablo NerudaΣκυφτός στο δειλινό – μετάφραση: Ρήγας Καππάτος

Σκυφτός στο δειλινό, ρίχνω τα θλιμμένα δίχτυα μουστα ωκεάνεια μάτια σου.

Εκεί γιγαντώνεται και καίει στην πιο ψηλή φωτιάη μοναξιά μου που χτυπάει τα χέρια σαν το ναυαγό.

Κάνω σινιάλα κόκκινα, στ’ αφηρημένα μάτια σουπου κυματίζουν σαν τη θάλασσα στα πόδια κάποιου φάρου.

Μόνο σκοτάδια κρύβεις μέσα σου γυναίκα μακρινή, δική μου,στιγμές από το βλέμμα σου προβάλλει η ακτή του τρόμου.

Σκυφτός στο δειλινό ρίχνω τα θλιμμένα δίχτυα μουσ’ εκείνη τη θάλασσα που φουρτουνιάζει τα ωκεάνεια μάτια σου.

Τα νυχτοπούλια ραμφίζουνε τα πρώτα αστέριαπου σπιθίζουνε σαν την ψυχή μου όταν σ’ αγαπώ.

Στη σκοτεινή φοράδα της καλπάζει η νύχτασκορπώντας γαλάζια στάχυα πάνω στον κάμπο. Octavio Paz (1914-1998)

Μεξικάνος συγγραφέας και διπλωμάτης, μετανοημένος κομουνιστής, σουρεαλιστής στα πρώτα του χρόνια και τρομερά πολιτικοποιημένος μετά τον Ισπανικό Εμφύλιο που τον επηρέασε αρκετά στο έργο του. Βραβεύθηκε με Νόμπελ το 1990.Octavio Paz

Octavio PazΗ πέτρα του ήλιου [απόσπασμα] – μετάφραση: Γιώργος Μακρής

Ν’ αγαπάς θα πει να μάχεσαι, ο κόσμος αλλάζειόταν δύο εραστές φιλιούνται, οι πόθοι ενσαρκώνονται,η σκέψη ενσαρκώνεται, φτερούγες φυτρώνουνστους ώμους του σκλάβου, ο κόσμοςείναι πραγματικός και χειροπιαστός, το κρασί είναι κρασί,το ψωμί ξαναβρίσκει τη γεύση του, το νερό είναι νερό,ν’ αγαπάς θα πει να μάχεσαι, ν’ ανοίγεις πόρτες,να παύεις να είσαι ένα πρωτοκολλημένο φάντασμακαταδικασμένο στην αιώνια αλυσίδααπό έναν κύριο απρόσωπο.ο κόσμος αλλάζειόταν δύο όντα κοιτάζονται κι αναγνωρίζονται,ν’ αγαπάς θα πει να γδύνεσαι τ’ όνομα σου:“να μου επιτρέψεις να ‘μαι πουτάνα σου” είναι τα λόγια τηςΕλοΐζας, αλλά αυτός υπέκυψε στους νόμους,την πήρε για σύζυγο και για ανταμοιβή ευνουχίστηκε [...]