Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζει και ολοκληρώνει το καταστροφικό έργο των ΝΔ – ΠΑΣΟΚ

Σταύρος Μαυρουδέας

e-mail: smavro@uom.grweb: http://stavrosmavroudeas.wordpress.com

fb: https://www.facebook.com/stavros.mavroudeas

1ο Μέρος

https://stavrosmavroudeas.wordpress.com/2016/01/11/%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B6%CF%8E%CE%BD-%CE%B1%CF%80%CF%8C/

Ι. Ο ελληνικός καπιταλισμός και ο τραπεζικός τομέας του

Η πρόσφατη (Δεκέμβριος 2015) ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών διατυμπανίστηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (δια στόματος Γ.Σταθάκη) σαν διαφορετική από τις προηγούμενες (επειδή συμβαδίζει με την αναδιάρθρωση των «κόκκινων» δανείων, οι νέες μετοχές του Δημοσίου [αλλά όχι οι παλιές]) ψηφίζουν για διοίκηση και δίνει δυνατότητα αλλαγής διοικήσεων) και επιτυχής (επειδή δεν χρειάσθηκε κούρεμα καταθέσεων). Τίποτα ψευδέστερο. Πρόκειται για άλλο ένα θέατρο του ΣΥΡΙΖΑ που βαφτίζει το κρέας ψάρι. Η νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών συνεχίζει στον ίδιο δρόμο αυτών των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και ολοκληρώνει το καταστροφικό τους έργο.

Ορισμένες προκαταρκτικές επισημάνσεις είναι απαραίτητες για την πλήρη κατανόηση του θέματος.

Πρώτον, ο ελληνικός καπιταλισμός υπήρξε από την γέννηση του τραπεζοκεντρικός. Δηλαδή η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων περνά κυρίως μέσω του τραπεζικού δανεισμού και πολύ λίγο μέσω του χρηματιστηρίου (με μικρή εξαίρεση την βραχύβια περίοδο Σημίτη και την συνεπακόλουθη «ληστεία του χρηματιστηρίου»). Αυτό τον διαφοροποιεί από τους περισσότερους Δυτικούς (και κυρίως τους αγγλοσαξωνικούς) καπιταλισμούς όπου ο βασικός πυλώνας χρηματοδότησης της καπιταλιστικής συσσώρευσης είναι η κεφαλαιαγορά και όχι το τραπεζικό σύστημα. Βέβαια αυτό προσδίδει στον ελληνικό καπιταλισμό αρκετές ομοιότητες τόσο με το γαλλικό και γερμανικό πρότυπο όσο και με την Άπω Ανατολή.

Δεύτερον, τα μεγάλα ηγεμονικά «τζάκια» της ελληνικής οικονομικής ολιγαρχίας κατείχαν πάντα τράπεζες για να κάνουν τα βρώμικα παιχνίδια τους. Η κατοχή μίας τράπεζας δίνει ουσιαστικά την δυνατότητα στον ιδιοκτήτη της για μία σειρά σημαντικά προνόμια. Κατ’ αρχήν, βγάζει χρήμα με τα χρήματα άλλων (των καταθετών). Επιπλέον, χρηματοδοτεί φθηνά και αδιαφανώς τις δικές του επιχειρήσεις (βλέπε σκάνδαλα Κοσκωτά, Ρέστη, Λαυρεντιάδη για να αναφέρουμε μόνο τα

πρόσφατα). Ακόμη, επηρεάζει και ελέγχει άλλες επιχειρήσεις καθώς εξαρτώνται από την χρηματοδότηση του. Τέλος, οργανώνει αποτελεσματικά την διαπλοκή του με το κράτος και τα συστημικά κόμματα (δηλαδή δημιουργεί κρατικομονοπωλιακές σχέσεις). Αντίθετα με τα περιρρέοντα νεοφιλελεύθερα φληναφήματα είναι ο τραπεζίτης που είναι ο ισχυρός στη σχέση αυτή και εκμεταλλεύεται το δημόσιο και όχι το αντίστροφο. Για παράδειγμα, μόλις στη δεκαετία του 1920 μπόρεσε το ελληνικό δημόσιο να σπάσει, και μάλιστα με μεγάλη δυσκολία, την ισχύ της (ιδιωτικής τότε και πανίσχυρης) Εθνικής Τράπεζας και να φτιάξει δημόσια ελεγχόμενη κεντρική τράπεζα. Και ακόμη και στην μεταπολιτευτική περίοδο του δημόσιου ελέγχου μεγάλου τμήματος του τραπεζικού συστήματος το ελληνικό κεφάλαιο μπορούσε να κάνει κάτι που άλλωστε γνωρίζει εξαιρετικά καλά: να κρύβεται πίσω από τον δημόσιο μανδύα και να κερδοφορεί απρόσκοπτα.

Τρίτον, η τρέχουσα κρίση του ελληνικού καπιταλισμού θέτει υπό αμφισβήτηση την μέχρι τώρα αρχιτεκτονική του που αποδείχθηκε – ιδιαίτερα με την παταγώδη αποτυχία της σύγχρονης ευρωπαϊκής «Μεγάλης Ιδέας» του – μη-βιώσιμη και χρήζουσα επείγουσας αναδιάρθρωσης. H κυρίαρχη αστική στρατηγική – που την συνομολόγησαν μεν αλλά από θέσεις ανισόμετρης ισχύος τα ηγεμονικά ιμπεριαλιστικά κέντρα της ΕΕ και η ελληνική αστική τάξη – για την αναδιάρθρωση συγκεφαλαιώνεται στα Προγράμματα Οικονομικής Προσαρμογής (ή αλλιώς Μνημόνια). Η στρατηγική των προγραμμάτων αυτών είναι μία τροποποίηση των κλασσικών Προγραμμάτων Δομικής Προσαρμογής που κατασκεύασε το ΔΝΤ στη δεκαετία του 1990. Απορρέει από τα διεθνή μακρο-οικονομικά θέσφατα της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον που επιτάσσουν ότι οι «διασωζόμενες» υπερχρεωμένες οικονομίες πρέπει να εγκαταλείψουν ακόμη και τα τελευταία ίχνη έμμεσου προστατευτισμού και όχι απλά να επιτρέπουν αλλά να διευκολύνουν με περίπου αποικιοκρατικούς όρους την δραστηριότητα του ξένου κεφαλαίου. Στην ελληνική περίπτωση η στρατηγική αυτή έμμεσα υπαγορεύει ότι τομείς όπως ο τραπεζικός που παίζουν ένα στρατηγικό ρόλο πρέπει να «ανοίξουν» στα κεφάλαια της ΕΕ. Μέχρι τώρα – και παρά την ένταξη στην ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική ενοποίηση – ο τραπεζικός τομέας παρέμενε ουσιαστικά στα χέρια της ελληνικής ολιγαρχίας. Οι ξένες διεισδύσεις ήταν σχετικά περιορισμένες και ποτέ δεν απείλησαν την κυριαρχία της. Χαρακτηριστική είναι η κακήν κακώς κατάληξη της γαλλικής συμμετοχής στην Εμπορική και στη Γενική Τράπεζα. Ενδεικτικά, στην πρώτη η Credit Agricole (επειδή «δεν κατανοούσε την ελληνική τραπεζική αγορά» (sic)) αποχώρησε καταβάλλοντας κατ’ απαίτηση της ΤτΕ ένα «δώρο» 3 δις στην AlphaBank για να εξαγοράσει η τελευταία την Εμπορική. Αυτή η κατάσταση έδινε στην ελληνική ολιγαρχία σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα (στρατηγικά και άλλα) σε σχέση με τους ξένους «εταίρους» της (οι έλληνες καπιταλιστές είχαν προνομιακή μεταχείριση από το δικό τους τραπεζικό σύστημα έναντι ξένων ανταγωνιστών). Αυτό πλέον βαδίζει στο τέλος του και ο ΣΥΡΙΖΑ, υπακούοντας στα κελεύσματα της ΕΕ, δίνει μάλλον την χαριστική βολή. Όπως πανθομολογείται, πλέον με τη νέα ανακεφαλαιοποίηση όλες σχεδόν οι τράπεζες περνούν υπό ξένο έλεγχο.

ΙΙ. Η κρίση, τα Μνημόνια και τα προβλήματα του τραπεζικού συστήματος

Πως όμως έφθασαν τα πράγματα ως εδώ; Οι κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες και σοσιαλφιλελεύθερες παπαγαλίες υποστηρίζουν ότι ήταν το PSI (δηλαδή η φαιδρή αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους) και η εκμετάλλευση των «πτωχών και ανίσχυρων τραπεζών» από το ελληνικό δημόσιο (που υποτίθεται τις ανάγκαζε να παίρνουν τα χρεόγραφα του) τις οδήγησε και από εκεί που δεν είχαν πρόβλημα (καθώς στην παγκόσμια κρίση του 2007-8 ο βαθμός μόχλευσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος ήταν πολύ χαμηλότερος από αυτό των δυτικών οικονομιών) στην κατάρρευση. Πρόκειται για μία ανερυθρίαστη υποκρισία που, στην περίπτωση αρκετών δημοσιογραφικών μέσων, έχει πληρωθεί καλά από τις τράπεζες. Πρώτον, οι τράπεζες – όπως εύστοχα δείχνει η Μαρξιστική Πολιτική Οικονομία – δεν παράγουν πλούτο αλλά αποκομίζουν έσοδα από την διαχείριση του χρήματος (ιδιαίτερα του χρήματος άλλων). Εφόσον η παραγωγή πλούτου αρχίσει να μειώνεται (δηλαδή η οικονομία μπει σε ύφεση) τότε αργά ή γρήγορα θα επηρεασθεί και η κερδοφορία των τραπεζών (εφόσον τα έσοδα εξαρτώνται από την πραγματική οικονομία που παράγει πλούτο). Συνεπώς, το θεμελιώδες αίτιο των τραπεζικών προβλημάτων είναι η αδυναμία του ιδιωτικού τομέα. Δεύτερον, οι ελληνικές τράπεζες και μέσα στην κρίση υποστηρίχθηκαν σκανδαλωδώς από το ελληνικό δημόσιο. Συστηματικά τους εκχωρήθηκαν δραστηριότητες που προηγουμένως ήταν δημόσιες και που ήταν εξαιρετικά επικερδείς (π.χ. μεταφορά αποθεματικών ΝΠΔΔ). Αφέθηκαν να εκμεταλλευθούν τους απλούς πολίτες με κυριολεκτικά σκανδαλώδεις τρόπους (π.χ. η σκανδαλώδης διαφορά μεταξύ επιτοκίου καταθέσεων και επιτοκίου χορηγιών, τα τοκογλυφικά επιτόκια των πιστωτικών καρτών και των διαφόρων καταναλωτικών κλπ. δανείων). Τρίτον, τα ελληνικά χρεόγραφα είχαν εξαιρετικές αποδόσεις για τις τράπεζες μέχρι και το «κούρεμα» τους. Τέταρτον, οι διάφορες εγγυήσεις που το ελληνικό δημόσιο έχει αφειδώς δώσει στις τράπεζες και που εν τέλει το βαρύνουν (π.χ. 7 «πακέτα» εγγυήσεων συνολικού ύψους 210 δις στη διετία 2010-12). Τελευταίο και πιο σημαντικό, οι προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις τους – όπως θα δείξουμε παρακάτω – προσπάθησαν επίσης με σκανδαλώδη τρόπο να διαφυλάξουν τον έλεγχο της ελληνικής ολιγαρχίας πάνω στο τραπεζικό σύστημα και γι’ αυτό πλήρωσαν οι έλληνες πολίτες (εργαζόμενοι και μικρομεσαίοι) ενώ οι ιδιοκτήτες τους δεν έβαλαν ουσιαστικά παρά πενταροδεκάρες.

Η κρίση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος προέκυψε ακριβώς γιατί τα έσοδα του προκύπτουν από τον παρασιτισμό του επάνω στην πραγματική οικονομία. Με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης – που όπως υποστηρίζει εύστοχα η Μαρξιστική Πολιτική Οικονομία έχει ως αίτιο την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους – η πηγή των εσόδων του χρηματοπιστωτικού συστήματος έδειξε ότι έχει σοβαρά προβλήματα. Στην ελληνική περίπτωση αυτά δεν επηρέασαν άμεσα και με την ίδια σφοδρότητα, όπως στις ΗΠΑ, το χρηματοπιστωτικό σύστημα ακριβώς γιατί ο βαθμός μόχλευσης του ήταν χαμηλότερος και γιατί η στήριξη από το κράτος ήταν άμεση και καθολική: το 2008 με το πακέτο Αλογοσκούφη των 28 δις κρατικής στήριξης με αντάλλαγμα προνομιούχες μετοχές (δηλαδή χωρίς δικαιώματα στη διοίκηση) ξεκίνησε ο χορός των αφειδών ενέσεων ρευστότητας στις τράπεζες από το ελληνικό Δημόσιο χωρίς ούτε αυτό αλλά ούτε και η πραγματική οικονομία να αποκομίζουν κανένα όφελος καθώς οι τράπεζες προσπαθώντας να σώσουν την κεφαλαιακή τους διάρθρωση περιόριζαν την παροχή πιστώσεων.

Με την επιδείνωση της κρίσης και την επιβολή των Μνημονίων η ύφεση της πραγματικής οικονομίας βάθυνε περαιτέρω. Παρεμπιπτόντως, αυτό το βάθεμα της ύφεσης είναι συνειδητή επιλογή της Μνημονιακής στρατηγικής λόγω του προ-

κυκλικού χαρακτήρα της, δηλαδή της λογικής ότι όσο πιο γρήγορα και πιο βαθιά μπεις στην κρίση τόσο πιο γρήγορη και απότομη θα είναι η ανάκαμψη. Γρήγορα βέβαια η λογική αυτή διαψεύσθηκε οικτρά και κατέληξε στους επιπόλαιους επίσημους καυγάδες σχετικά με το εάν ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής (δηλαδή η επίπτωση της συρρίκνωσης του δημοσίου στο σύνολο της οικονομίας) είναι μεγαλύτερος ή όχι της μονάδας. Η αναπάντεχα (για τους επιτελείς του συστήματος) υπέρμετρη διάρκεια της κρίσης οδήγησε στην απώλεια (μέχρι και το 2015) περισσότερου από το 25% του ΑΕΠ της χώρας. Η δραματική αυτή ύφεση σημαδεύθηκε από μαζικές χρεοκοπίες επιχειρήσεων, αδυναμία μεγάλου τμήματος του πληθυσμού να εξυπηρετήσει τις δανειακές υποχρεώσεις του αλλά και ουσιαστική «απεργία επενδύσεων» από την ελληνική αστική τάξη καθώς δεν έβλεπε ευκαιρίες κερδοφόρας δραστηριότητας (και συνεπώς προτιμούσε να ασφαλίσει τα κεφάλαια της στο εξωτερικό λόγω του φόβου χρεοκοπίας). Αυτή η συνολική πτώση της οικονομικής δραστηριότητας επηρέασε πλέον και τις τράπεζες ιδιαίτερα με την διόγκωση του φαινομένου των μη-εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs). Σε όλο αυτό το διάστημα, όπως και στη συνέχεια, ο τραπεζικός τομέας απορροφούσε βραχυχρόνιο κυρίως κρατικό δανεισμό. Δεν επρόκειτο φυσικά για θυσία γιατί έτσι συντηρούσε το σύστημα κρατικο-μονοπωλιακής διαπλοκής που του έδινε την ισχύ του. Εξάλλου, όσο μπορούσε να ενεχυριάζει τους κρατικούς τίτλους στην ΕΚΤ είχε την δυνατότητα να αντλεί ρευστότητα (βέβαια σχετικά ακριβά λόγω του «κουρέματος» των εγγυήσεων αυτών σε εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό έναντι της ονομαστικής αξίας τους).

ΙΙΙ. Οι προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις

Η αποτυχία του πρώτου Μνημονίου οδήγησε στο δεύτερο Μνημόνιο και στη βιαστική συμπερίληψη σ’ αυτό μιας προηγουμένως αποδιοπομπαίας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Όμως το λεγόμενο PSI (που ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2012) με τον τρόπο που έγινε χαντάκωσε κυριολεκτικά την ελληνική οικονομία ενώ εξασφάλισε κυρίως τα συμφέροντα των ξένων ιδιωτικών και δημόσιων δανειστών. Άλλωστε τα πρακτικά αποτελέσματα του ήταν μηδαμινά (όπως αποκάλυψε ο αμέσως επόμενος κρατικός προϋπολογισμός). Συνέπεια του ήταν ότι ο τραπεζικός τομέας υπέστη ένα επιπρόσθετο πλήγμα καθώς κουρεύτηκαν στοιχεία του ισολογισμού του και πλέον το πρόβλημα της κεφαλαιακής επάρκειας έγινε δύσκολα ελέγξιμο. Σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν δύο δρόμοι: είτε η διάσωση εκ των έσω (bail in) είτε η διάσωση εκ των έξω (bail out). Η διάσωση εκ των έσω γίνεται με κούρεμα (α) των μετόχων, (β) των ομολογιούχων και (γ) των μεγάλων καταθέσεων (αν και αυτό μπορεί να γενικευθεί υπό προϋποθέσεις). Η διάσωση εκ των έσω απορρίφθηκε γιατί θα έθιγε τους τραπεζίτες αλλά επίσης θα προκαλούσε κοινωνική έκρηξη καθώς η αστική τάξη δεν είχε προλάβει να φυγαδεύσει τις καταθέσεις της και τα μεσοστρώματα και οι εργαζόμενοι είχαν ακόμη σχετικά σημαντικές καταθέσεις στις τράπεζες. Επιλέχθηκε επομένως η διάσωση εκ των έξω με την παροχή κεφαλαίων αλλά χωρίς να αφαιρεθεί η διοίκηση από την ελληνική ολιγαρχία. Έτσι στην πρώτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (Μάιος 2013) το ελληνικό δημόσιο δανείσθηκε από την τρόικα 40 δις για να εισφέρει στις τράπεζες παίρνοντας (κατά τα πρότυπα Αλογοσκούφη) κοινές μετοχές άνευ ψήφου για 5 χρόνια και μετατρέψιμα ομολογιακά

δάνεια (CoCos, που δίνουν το δικαίωμα να μετατραπούν σε ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα σε νέες μετοχές). Με τον τρόπο αυτό προέκυψε το σκανδαλώδες παράδοξο η πλειοψηφία των μετοχών των τραπεζών να ανήκει στο κράτος αλλά οι διοικήσεις στην ολιγαρχία. Υποτίθεται ότι σε καλύτερους καιρούς, με ανάκαμψη της οικονομίας και της χρηματιστηριακής αξίας των τραπεζών, το δημόσιο θα έπαιρνε πίσω τα χρήματα του με την πώληση των μετοχών του. Επίσης, μία σειρά άλλα «δωράκια» και διευκολύνσεις δόθηκαν στους τραπεζίτες με την μορφή του «αναβαλλόμενου φόρου» περίπου 11,5 δις ευρώ (δηλαδή ο σκανδαλώδης συμψηφισμός μέρους των απωλειών από το PSI με φόρους που θα πρέπει να καταβάλλουν οι τράπεζες στο μέλλον που σημαίνει ουσιαστικά την πλήρη απαλλαγή των τραπεζών από την υποχρέωση να καταβάλλουν φόρους επί των κερδών τους για τα επόμενα 30 χρόνια) καθώς και των διαβόητων Bermuda call warrants (του δικαιώματος κάποιου που αγόρασε μία μετοχή στη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης να αγοράσει επιπλέον μετοχές εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος σε προνομιακή τιμή ή να πουλήσει αυτό το δικαίωμα).

Ταυτόχρονα, υπό μνημονιακή καθοδήγηση, ξεκίνησε μία ταχύτατη κούρσα μονοπωλιοποίησης του τραπεζικού τομέα που οδήγησε μέχρι σήμερα στη δημιουργία 4 (λεγόμενων «συστημικών») τραπεζικών μεγαθηρίων (Πειραιώς, Εθνική, AlphaBank, EuroBank) που καταβρόχθισαν 18 άλλες τράπεζες. Αυτή η μονοπωλιοποίηση έγινε συνήθως με σημαδεμένες και σκανδαλώδεις διαδικασίες (ιδιαίτερα στην περίπτωση δημόσιων τραπεζών, όπως η ΑΤΕ και το Ταχ. Ταμιευτήριο) που κυριολεκτικά χαρίστηκαν στην ελληνική ολιγαρχία. Παρεμπιπτόντως, αυτή η ραγδαία μονοπωλιοποίηση αντίκειται κατάφωρα στα κελεύσματα της ορθόδοξης οικονομικής θεωρίας περί ελεύθερου ανταγωνισμού τα οποία συνήθως μηρυκάζουν οι διάφοροι κατεστημένοι ιθύνοντες (πανεπιστημιακοί και μη).

Ουσιαστικά, η πρώτη ανακεφαλαιοποίηση έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρήσει η ελληνική ολιγαρχία των έλεγχο των τραπεζών την ίδια ώρα που το Δημόσιο αποκτούσε την πλειοψηφία των μετοχών τους. Οι ιμπεριαλιστές πάτρωνες της ΕΕ το αποδέχθηκαν για να εξασφαλίσουν την συνεχιζόμενη σύμπραξη της ελληνικής ολιγαρχίας στη Μνημονιακή στρατηγική. Αλλά επίσης γιατί υπολόγιζαν βάσιμα ότι γρήγορα τα πράγματα θα οδηγούσαν στο να αποκτήσουν την κυριαρχία στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα που όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαν.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Τα σχέδια περί ανάκαμψης αποδείχθηκαν φρούδες ελπίδες, η κατάσταση της οικονομίας συνέχισε να χειροτερεύει και μαζί της και η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Η αστική τάξη, εμπρός στον κίνδυνο της αστάθειας, φυγάδευσε τα χρήματα της στο εξωτερικό ενώ τα μεσοστρώματα και οι εργαζόμενοι, βαριά χτυπημένοι από τη λιτότητα, εξάντλησαν σε μεγάλο βαθμό τις καταθέσεις τους για την πληρωμή υποχρεώσεων. Αυτό ενέτεινε την αιμορραγία ρευστών διαθεσίμων από τις τράπεζες. Το αποτέλεσμα ήταν να χρειασθεί σύντομα δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση (Απρίλιος 2014). Αυτή έγινε με τρόπο που οδήγησε σε κατάφωρη ζημία του Δημοσίου. Με τα επιχειρήματα ότι το Δημόσιο δεν πρέπει να επιβαρυνθεί με τη δαπάνη της συμμετοχής στη νέα ανακεφαλαιοποίηση και ότι οι τράπεζες πρέπει να επαναιδιωτικοποιηθούν στις νέες αυτές αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου συμμετείχαν ιδιώτες με 8,3 δισ. ευρώ. Η ανακεφαλαιοποίηση έγινε σε τιμές αγοράς με εύλογο τίμημα (fair value), που πρακτικά σήμαινε ότι οι νέες μετοχές αγοράσθηκαν φθηνότερα από αυτές που είχε αγοράσει το ελληνικό Δημόσιο. Το αποτέλεσμα ήταν η απίσχναση (dilution) των μεριδίων του Δημοσίου στις τράπεζες.

Aυτό συμπληρώθηκε με νομοθετική διάταξη που προέβλεπε ότι το ΤΧΣ (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) μπορεί να πουλά τραπεζικές μετοχές που είναι στην κατοχή του σε τιμές χαμηλότερες από εκείνες που τις αγόρασε. Επίσης, το Δημόσιο ουσιαστικά εκχώρησε την Eurobank σε ξένους επενδυτές καθώς δεν συμμετείχε στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της η οποία έγινε σε σκανδαλωδώς χαμηλότερες τιμές (0,31) όχι μόνον από αυτές που είχε πληρώσει (1,54) αλλά και από την τότε τρέχουσα χρηματιστηριακή αξία τους. Έτσι ξένα κερδοσκοπικά funds με 2,86 δις ευρώ απέκτησαν το 65% του μετοχικού κεφαλαίου της ενώ το δημόσιο που κατέβαλε στην προηγούμενη αύξηση 5,8 δις και κατείχε το 95% περιορίσθηκε στο 35%. Έτσι έγινε το πρώτο μεγάλο και καθαρό βήμα ώστε ξένα κεφάλαια να αποκτήσουν μία μεγάλη «συστημική» ελληνική τράπεζα την οποία είχε ξελασπώσει το ελληνικό Δημόσιο χωρίς ο Σπ.Λάτσης να πληρώσει φράγκο και στην οποία επίσης είχαν δοθεί σαν «δωράκια» το Ταχ. Ταμιευτήριο και οι ανακεφαλαιοποιημένες με δημόσια χρήματα Proton και Aspis. Πρακτικά, το ελληνικό Δημόσιο είχε καταβάλλει περίπου 13,2 δις για το ξελάσπωμα της και είχε μία καθαρή απώλεια ανώτερη των 11 δις. Τον δρόμο της Eurobank φαίνεται – γιατί ποτέ δεν μπορεί να είναι κανείς απολύτως βέβαιος στο σκοτεινό και βρώμικο κόσμο των τραπεζιτών – ότι ακολούθησε και η AlphaBank με την είσοδο κεφαλαίων από το Κατάρ και την αλλαγή της διοίκησης της (Μάιος 2014).

Συμπερασματικά, η δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση οδήγησε στο πέρασμα πλέον ενός μεγάλου τμήματος του τραπεζικού συστήματος σε ξένα χέρια. Κατά τα φαινόμενα αυτά είναι κυρίως αμερικανικής προέλευσης. Επίσης έδειξε ότι η ελληνική ολιγαρχία προτιμά να ασφαλίσει τα χρήματα της στο εξωτερικό παρά να τα διακινδυνεύσει στο δικό της τραπεζικό σύστημα καθώς γνωρίζει πολύ καλά – και άσχετα από τα παραμύθια των μέσων μαζικής ενημέρωσης που ελέγχει – ότι η επιτυχία της Μνημονιακής στρατηγικής δεν είναι καθόλου βέβαιη και ότι ο ελληνικός καπιταλισμός υποβαθμίζεται συνεχώς μέσα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι σε αντίθεση με την προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση πλέον η ΕΕ απέκτησε άλλο ένα εργαλείο παρέμβασης στο τραπεζικό σύστημα με την διεξαγωγή των πανευρωπαϊκών τραπεζικών εξετάσεων αντοχής (stress tests) από την ΕΚΤ. Με το εργαλείο αυτό η ΕΕ μπορεί να καθορίζει τέτοιες κεφαλαιακές απαιτήσεις που το ελληνικό κεφάλαιο (και αντίστοιχα σε άλλες ευρω-περιφερειακές χώρες τα εθνικά τους κεφάλαια) να μην μπορεί να ανταποκριθεί.

Παρά τα φληναφήματα και τους διθυράμβους των κατεστημένων ΜΜΕ και των φερέφωνων του τραπεζικού συστήματος περί επιτυχούς ανακεφαλαιοποίησης τα πράγματα συνέχισαν να πηγαίνουν προς το χειρότερο. Παρά το φαιδρό θέατρο της κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ περί success story και επικείμενης ανάκαμψης, η πραγματική οικονομία συνέχισε την κατιούσα ενώ η λαϊκή κατακραυγή εναντίον των Μνημονίων συνέχιζε να διογκώνεται ασταμάτητα.

Στο σημείο αυτό έγινε ένα κυριολεκτικό μπρα-ντε-φερ μέσα στους κόλπους τόσο της ελληνικής αστικής τάξης όσο και των ξένων πατρώνων της (ευρωπαίων και υπερατλαντικών με τους ανταγωνισμούς και τις συμφωνίες τους) που οδήγησε στην παράδοση της σκυτάλης του διαχειριστή της αστικής εξουσίας στον ΣΥΡΙΖΑ, στο κακόγουστο θέατρο των υποτιθέμενα «σκληρών διαπραγματεύσεων» του τελευταίου με την ΕΕ, στην κακοπαιγμένη μπλόφα του δημοψηφίσματος και στην τελική κατάφωρη προδοσία του από τον ΣΥΡΙΖΑ και την ανοικτή προσχώρηση του

τελευταίου στο Μνημονιακό στρατόπεδο. Μέρος αυτού του μπρα-ντε-φερ αποτέλεσε ο ανοικτός εκβιασμός από το ευρω-ιερατείο με χρηματοπιστωτική ασφυξία και η φυγή καταθέσεων κυρίως από την αστική τάξη που οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ στην επιβολή ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων (capital controls).

2o Μέρος

https :// stavrosmavroudeas . wordpress . com /2016/01/15/% ce % b 7-% ce % b 1% ce % bd % ce % b 1% ce % ba % ce % b 5% cf %86% ce % b 1% ce % bb % ce % b 1% ce % b 9% ce % bf % cf %80% ce % bf % ce % af % ce % b 7% cf %83% ce % b 7-% cf %84% cf %89% ce % bd -% cf %84% cf %81% ce % b 1% cf %80% ce % b 5% ce % b 6% cf %8 e % ce % bd -% ce % b 1% cf %80% cf %8 c -2/

IV. Η απάτη του ΣΥΡΙΖΑ, οι ενδοσυστημικές συγκρούσεις και η ανάγκη νέας τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης

Η ανάληψη της διαχείρισης του συστήματος από τον ΣΥΡΙΖΑ έγινε με μία σκληρή εσωτερική σύγκρουση μέσα στην ελληνική ολιγαρχία αλλά και ανάμεσα στους ξένους πάτρωνες της χώρας (και ιδιαίτερα μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας). Η σύγκρουση αυτή δεν αφορούσε την παραμονή ή την ανατροπή της Μνημονιακής στρατηγικής, καθώς όλες οι αντιμαχόμενες μερίδες – εσωτερικές και εξωτερικές – συμφωνούν στον πυρήνα της αλλά διαφωνούν σε επιμέρους πλευρές της. Βέβαια, ο ΣΥΡΙΖΑ για να εκμαιεύσει την λαϊκή στήριξη ντύθηκε ξεδιάντροπα την αντιμνημονιακή λεοντή. Όμως στην ουσία τόσο η μερίδα της ελληνικής ολιγαρχίας που τον στηρίζει όσο και οι ΗΠΑ θέλουν ουσιαστικά μία επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου με τροποποίηση ορισμένων πλευρών του (π.χ. νέα αναδιάρθρωση του χρέους), ο καθένας για τους δικούς του σκοπούς.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, αμέσως μετά την αναρρίχηση του στην κυβέρνηση, επιδόθηκε – τόσο για λόγους δικής του πολιτικής επιβίωσης όσο και υπηρετώντας τους συστημικούς εντολείς του – στο θέατρο «σκληρής διαπραγμάτευσης» με την ΕΕ. Βέβαια το παιχνίδι ήταν ευθύς εξ αρχής στημένο καθώς προϋπήρχε ένα επίπεδο κατανόησης μεταξύ των δύο στρατοπέδων όπου είχαν δημιουργηθεί δίαυλοι επικοινωνίας και είχαν δοθεί αμοιβαίες διαβεβαιώσεις ότι τα πράγματα δεν θα εξωθηθούν στα άκρα. Έτσι η Γερμανία και οι σύμμαχοι της θυσίασαν την ούτως ή άλλως άχρηστη πλέον κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – ΝΔ. Από την άλλη ο ΣΥΡΙΖΑ και οι εντολείς του εγγυήθηκαν ότι δεν αμφισβητείται η παραμονή της Ελλάδας στην φυλακή της ΕΕ και της ΟΝΕ. Μέσα στα πλαίσια αυτά η εξέλιξη της σύγκρουσης ήταν αναμενόμενη και οδήγησε στην ταπεινωτική «κωλοτούμπα» του ΣΥΡΙΖΑ και την προσχώρηση του στο Μνημονιακό στρατόπεδο. Η εξέλιξη αυτή ήταν αναμενόμενη από την στιγμή που γινόταν αποδεκτό το πλαίσιο της ΕΕ και της ΟΝΕ. Όπως εξόφθαλμα αποδείχθηκε, μέσα στο πλαίσιο αυτό όλα τα εργαλεία είναι στα χέρια της Γερμανικής ηγεμονίας. Βέβαια, οι συστημικοί εντολείς του ΣΥΡΙΖΑ δεν βγήκαν εντελώς χαμένοι καθώς η μεν ΗΠΑ ενίσχυσαν την αναταραχή στα «μαλακά υπογάστρια» της ΕΕ και η μερίδα της ελληνικής ολιγαρχίας πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ (ιδιαίτερα «παλιά τζάκια» που στην προηγούμενη περίοδο είχαν υποβαθμισθεί από «νέα τζάκια» κυρίως του Σημιτικού εκσυγχρονισμού) ξαναήλθαν στα πράγματα και ελπίζουν πλέον ότι θα

υπερασπισθούν από καλύτερες θέσεις τα συμφέροντα τους. Ο μεγάλος χαμένος αυτής της ιστορίας είναι οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά και μικρομεσαία στρώματα που χρησιμοποιήθηκαν σαν μέσο για τις ενδοσυστημικές αντιπαραθέσεις και που υφίστανται την Μνημονιακή βαρβαρότητα που συνεχίζεται αδιάπτωτη και εντεινόμενη και μάλιστα από μία υποτιθέμενα αριστερή κυβέρνηση.

Όμως αυτή η σύγκρουση ανάμεσα στα συστημικά κέντρα είχε ένα βαρύ κόστος για την οικονομία. Μέχρι να κριθεί το αποτέλεσμα της τα μεγάλα κεφάλαια συνέχισαν και ενέτειναν την απεργία επενδύσεων (που άλλωστε κάνουν σε όλη την περίοδο της κρίσης εκτός και αν πρόκειται για επενδύσεις φιλέτα και με ξένα χρήματα) καθώς και τις μετεγκαταστάσεις τους στο εξωτερικό (κάτι που άλλωστε ήδη γινόταν και αποτελεί μάλλον δομικό στοιχείο της Μνημονιακής αναδιάρθρωσης της οικονομίας). Επιπλέον, εντάθηκε η διαρροή καταθέσεων από μεσαία και μικρά κεφάλαια. Εν γένει, η τεχνητή αναιμική ανάκαμψη της οικονομίας που είχε σκηνοθετήσει η κυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ ως απεγνωσμένο τελευταίο σωσίβιο της κατέρρευσε. Όλα αυτά είχαν σοβαρές επιπτώσεις στον τραπεζικό τομέα εντείνοντας την κεφαλαιακή ανεπάρκεια του, το πρόβλημα των «κόκκινων δανείων» και την κατάρρευση της χρηματιστηριακής αξίας του.

Η επιβολή των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων (capital controls) που υπαγορεύθηκε από την ΕΕ και την ΕΚΤ και υπογράφθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί την επιτομή των προβλημάτων του τραπεζικού τομέα. Προέκυψε καθώς η ΕΚΤ έδωσε με το σταγονόμετρο και σε μικρότερες από τις απαιτούμενες δόσεις την ακριβή έκτακτη βοήθεια ρευστότητας (ELA) που χρειαζόταν για να συντηρηθεί το τραπεζικό σύστημα. Ουσιαστικά, η ΕΕ εφάρμοσε την μέθοδο του αργού πνιγμού για να εξαναγκάσει τον ΣΥΡΙΖΑ στην ολοκληρωτική υποταγή. Ταυτόχρονα όμως οι έλεγχοι στην κίνηση των κεφαλαίων αποτέλεσαν μηχανισμό προστασίας των τραπεζών σε βάρος των απλών πολιτών που ουσιαστικά είδαν τις όποιες καταθέσεις τους να δεσμεύονται προς όφελος των χρυσοκάνθαρων της ελληνικής ολιγαρχίας και όχι φυσικά για την απελευθέρωση της χώρας από τα δεσμά της ΕΕ.

Το αποτέλεσμα όλης αυτής της διελκυστίνδας ενδοσυστημικών συγκρούσεων ήταν ότι έγινε αδήριτη η ανάγκη νέας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Έτσι, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ μετά την εξευτελιστική «κωλοτούμπα» της και την προσχώρηση στο Μνημονιακό στρατόπεδο, μαζί με το κλείσιμο της τελευταίας αξιολόγησης του 2ου Μνημονίου και την συνομολόγηση του 3ου Μνημονίου συμφώνησε σε νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Μαζί του συμφώνησε και όλος ο συστημικός εσμός ολιγαρχών, τραπεζιτών, μεγαλοκαναλαρχών και εκδοτών, που όχι πολλούς μήνες πριν κορυβαντιούσε ότι η προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση ήταν απόλυτα επιτυχημένη, «ο τραπεζικός τομέας είναι πλέον σιδηρόφρακτος» και δεν θα χρειασθεί άλλη. Βέβαια από εκεί και πέρα οι διαφορετικές μερίδες της ολιγαρχίας και του πολιτικού προσωπικού της καυγάδιζαν για το ποιος έχει την ευθύνη. Η πλευρά ΣΥΡΙΖΑ την απέδιδε στον εκβιασμό της ΕΕ και στην ύφεση των Μνημονίων ενώ η αντι-ΣΥΡΙΖΑ πλευρά την απέδιδε στον τυχοδιωκτισμό και τον λαϊκισμό του ΣΥΡΙΖΑ. Για τον σκυλοκαβγά αυτό ισχύει η λαϊκή ρήση ότι «δύο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα». Και οι δύο γάιδαροι έχουν δίκιο (δηλαδή είναι αμφότεροι υπαίτιοι) αλλά την λυπητερή την πληρώνουν οι εργαζόμενοι.

V. Η πρόσφατη τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση

Η νέα τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση έγινε υπό την δαμόκλεια σπάθη της εφαρμογής από 1/1/2016 της ντιρεκτίβας της ΕΕ περί διάσωσης εκ των έσω. Δηλαδή έπρεπε να ολοκληρωθεί πριν την έναρξη του 2016 αλλιώς η διάσωση θα γινόταν με κούρεμα μετόχων, ομολογιούχων και υψηλών καταθέσεων.

Ουσιαστικά έγινε σε τρεις συνεχόμενες χρονικά πράξεις.

Στην πρώτη πράξη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ νομοθέτησε το θεσμικό πλαίσιο της νέας τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης. Παρά τους υποκριτικούς διθυράμβους ότι είναι καλύτερη από τις προηγούμενες, ουσιαστικά έδωσε τα πάντα στο ευρω-ιερατείο.

Πρώτον, το ΤΧΣ πλέον ανεξαρτητοποιείται εντελώς – υπό το πρόσχημα της «λειτουργικής ανεξαρτησίας» - από το ελληνικό Δημόσιο και περνά ουσιαστικά υπό τον υψηλό έλεγχο του ευρω-ιερατείου. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι το ΤΧΣ είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου παρά το γεγονός ότι η κάλυψη του κεφαλαίου του έγινε από το Δημόσιο. Μέχρι τώρα η σύνθεση των οργάνων του καθοριζόταν από την κυβέρνηση σε σιωπηρή βέβαια συμφωνία με τους ξένους πάτρωνες αλλά ταυτόχρονα δίνοντας μία διακριτική ευχέρεια στην εξυπηρέτηση συμφερόντων μερίδων της ελληνικής ολιγαρχίας. Πλέον αυτό αλλάζει καθώς η σύνθεση των οργάνων του καθορίζεται από 6μελή Επιτροπή Επιλογής ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Τόσο ανεξάρτητων ώστε οι 3 - συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του οποίου η ψήφος υπερισχύει σε περίπτωση ισοψηφίας - διορίζονται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (Κομισιόν, ΕΚΤ και Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας), οι 2 από τον υπ. Οικονομικών και ο 1 από την ΤτΕ. Τα 7 από τα 9 μέλη του Γενικού Συμβουλίου (και ο πρόεδρός του), καθώς και τα 2 από τα 3 μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής (και ο διευθύνων σύμβουλος αυτής), επιλέγονται μεταξύ «προσώπων με διεθνή εμπειρία σε τραπεζικά θέματα». Αυτό είναι ευθεία βολή στους διάφορους προηγούμενους εγκάθετους της εγχώριας διαπλοκής. Τα υπόλοιπα μέλη συμπληρώνονται από εκπροσώπους του υπ. Οικονομικών και της ΤτΕ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η εγχώρια διαπλοκή ολιγαρχίας και κυβέρνησης αδυνατίζει καθώς οι ξένοι πάτρωνες αποκτούν και τυπικά βαρύνοντα ρόλο.

Δεύτερον, το νέο υπό ξένο έλεγχο ΤΧΣ αποκτά τις εξουσίες που δεν είχε το προηγούμενο που τελούσε υπό τον έλεγχο της εγχώριας διαπλοκής. Έτσι αποκτά καθοριστικό έλεγχο και εποπτεία σε όλες τις τράπεζες, ανεξαρτήτως του ποσοστού συμμετοχής του, είτε απευθείας είτε μέσω της συμμετοχής στα διοικητικά συμβούλια τους με αυξημένες αρμοδιότητες και δυνατότητα «βέτο» σε κρίσιμα ζητήματα. Χαρακτηριστικά, προβλέπεται ότι μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου 2016 με την βοήθεια ανεξάρτητου διεθνούς συμβούλου (που συνήθως είναι εγνωσμένων εξαρτήσεων και ρόλων) θα καταρτίσει πρόγραμμα επισκόπησης των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών στη μετοχική σύνθεση των οποίων συμμετέχει. Επίσης, έως τα τέλη Ιουνίου 2016, μετά την επισκόπηση των διοικητικών συμβουλίων, τα μέλη τους μπορεί να αντικαθίστανται με τρόπο ώστε να περιλαμβάνουν τουλάχιστον τρεις διεθνείς ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες με γνώση και μακρά πείρα στην τραπεζική, χωρίς σχέση κατά την προηγούμενη δεκαετία με ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι εμπειρογνώμονες αυτοί θα προεδρεύουν σε όλες τις επιτροπές των συμβουλίων. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι, άσχετα από την αλλαγή των μετοχικών συνθέσεων που ακολούθησε, ο ξένος παράγοντας παρεμβαίνει στο μέχρι πρότινος

άβατο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και διαμορφώνει κατά τα συμφέροντα του τις διοικήσεις στερώντας από την εγχώρια ολιγαρχία ένα ισχυρό εργαλείο συγκεκαλυμμένου προστατευτισμού που είχε προηγουμένως στα χέρια της.

Τρίτον, όπως διαρρέεται από πολλές πλευρές και πλέον λέγεται και δημοσίως, οι τραπεζικές μετοχές που ανήκουν στο νέο «ανεξάρτητο» ΤΧΣ θα μπορούν να πουληθούν ή να μεταβιβασθούν αλλού. Το τελευταίο παραπέμπει σε μία ενδεχόμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Και φυσικά το ερώτημα, στην περίπτωση αυτή είναι σε τι αποτιμήσεις και τι θα γίνει με τα χρήματα του ελληνικού λαού που μπήκαν στην καταβόθρα του ΤΧΣ. Συγκεκριμένα, προβλέπεται με βάση την ιταμή συμφωνία του ΣΥΡΙΖΑ με την ΕΕ τον Ιούλιο 2015 ότι οι τραπεζικές μετοχές που μένουν στα χέρια του ΤΧΣ δεν ανήκουν στο κράτος αλλά στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ESM) καθώς θα δοθούν ως ενέχυρο στο υπερ-ταμείο αποκρατικοποιήσεων για το δάνειο προς την Ελλάδα.

Συνοπτικά, στην πρώτη πράξη του έργου η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έδωσε τα πάντα στο ιερατείο της ΕΕ.

Η δεύτερη πράξη του έργου ήταν η αμέσως μετά επακολουθήσασα αναγγελία των αποτελεσμάτων των ελληνικών τραπεζικών εξετάσεων αντοχής (stress tests) από την ΕΚΤ. Με την πράξη αυτή ορίσθηκαν οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Τα αποτελέσματα τους ήταν εξαιρετικά κρίσιμα γιατί ανάλογα με το ύψος τους θα κρινόταν αν η ελληνική ολιγαρχία θα διατηρούσε τον ήδη κουτσουρεμένο έλεγχο της στο τραπεζικό σύστημα ή θα αρνιόταν να ρισκάρει τα κεφάλαια της και οι τράπεζες θα περούσαν σε ξένα χέρια. Η κρίσιμη είδηση των εξετάσεων αντοχής ήταν οι εξαιρετικά υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις για την Τράπεζα Πειραιώς (μία τράπεζα περίπου αμιγώς ελληνικών συμφερόντων, σκανδαλωδώς ωφελημένη στους προηγούμενους γύρους ανακεφαλαιοποιήσεων και επίσης με κύριους μετόχους με δυσκόλως υποκρυπτόμενες σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ). Αυτή η εξαιρετικά επιβαρυντική αξιολόγηση βασίσθηκε σε υποθέσεις εργασίας του τύπου τα στεγαστικά δάνεια και τα δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων (που είναι ιδιαίτερα μεγάλα στο χαρτοφυλάκιο της) είναι περισσότερο επισφαλή από άλλα στοιχεία. Οδήγησε μάλιστα σε μία οργισμένη πρώτη ανακοίνωση της διοίκησης της Πειραιώς. Επίσης, η αναπάντεχη δήλωση Δραγασάκη περί ανακεφαλαιοποίησης που δεν έλυσε τα προβλήματα και ανάγκης δημιουργίας ενός παράλληλου τραπεζικού συστήματος εκτός του ελέγχου της ΕΕ δεν είναι άσχετη ιδιαίτερα με τα προβλήματα της Πειραιώς. Βέβαια αμέσως μετά τις επιθέσεις που δέχθηκε ακολούθησε την προσφιλή συριζαϊκή τακτική της «κωλοτούμπας» και αρνήθηκε τα λεγόμενα του, υπεραμύνθηκε της ανακεφαλαιοποίησης και απέκρουσε τα περί «αφελληνισμού των τραπεζών» επικαλούμενος – πάλι όχι τυχαία για τους γνωρίζοντες – το παράδειγμα της Πειραιώς. Πρακτικά η δεύτερη πράξη του έργου σήμαινε ότι η ΕΕ πιέζει τις τελευταίες τράπεζες που ήταν αμιγώς στα χέρια της ελληνικής ολιγαρχίας είτε να βάλουν λεφτά οι ιδιοκτήτες τους (πράγμα το οποίο παρά διάφορες κουτές ανακοινώσεις για εύπιστους δεν θέλουν) είτε να περάσουν σε ξένη ιδιοκτησία.

Η τρίτη πράξη του έργου ακολούθησε με την προσπάθεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να διευκολύνει την εγχώρια διαπλοκή νομοθετώντας μία σειρά πρακτικά ζητήματα της ανακεφαλαιοποίησης (π.χ. την αναλογία μετοχών και CoCos της συμμετοχής του ΤΧΣ). Έτσι, για παράδειγμα, η «περήφανη και μη-διαπλεκόμενη» κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ενώ διαθέτει στις ανακεφαλαιοποιήσεις 4,4 δις δημόσιο χρήμα παίρνει

κοινές μετοχές μόνο για το 25% του ποσού ενώ το υπόλοιπο το διαθέτει ως δάνειο (με τη μορφή μετατρέψιμων ομολόγων). Το επιχείρημα είναι ότι οι τράπεζες πρέπει να επανα-ιδιωτικοποιηθούν. Και φυσικά συνεπάγεται όπως θα δούμε παρακάτω μία εξαιρετικά μεγάλη οικονομική ζημιά του Δημοσίου. Από την άλλη όμως, με εξαίρεση την ΕΤΕ, η ανακεφαλαιοποίηση προχώρησε με τη νομοθέτηση – πάντα από την «περήφανη» κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – της μεθόδου του «βιβλίου προσφορών» (book building). Με την μέθοδο αυτή οι τιμές των μετοχών στις αυξήσεις κεφαλαίου δεν είναι προαποφασισμένες και οι αγοραστές ορίζουν τις τιμές εκεί που θέλουν να αγοράσουν. Η ίδια διάταξη υποχρεώνει το αρμόδιο όργανο, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να αποδέχεται τις τιμές προσφορών ακόμα και αν αυτές δεν αντιστοιχούν στις τιμές των μετοχών. Το αποτέλεσμα ήταν οι ξένοι αγοραστές (κυρίως διάφορα επενδυτικά ταμεία όπως τα Capital Group, Pimco, WLR Recovery, Wellington, Fairfax κλπ.) άδραξαν την ευκαιρία να αγοράσουν τραπεζικές μετοχές σε εξευτελιστικές τιμές. Έτσι αποτίμησαν τις 4 ελληνικές συστημικές τράπεζες σε περίπου 5 δις όταν η συνολική αξία τους (συνυπολογίζοντας το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων τους) είναι υπερπολλαπλάσια. Για να το πετύχουν αυτό συνδύασαν την μέθοδο του «βιβλίου προσφορών» με «παιχνίδια» στο χρηματιστήριο. Χαρακτηριστικά, στο διάστημα 4-20 Νοεμβρίου που ήταν ανοιχτό το βιβλίο προσφορών ο τραπεζικός δείκτης στη Σοφοκλέους έπεσε σχεδόν 70%.

Το αποτέλεσμα της τελευταίας τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης ήταν (α) να εξανεμιστούν εξωφρενικά ποσά δημόσιων χρημάτων προς όφελος κυρίως ξένων αλλά και εγχώριων χρυσοκάνθαρων και (β) να παραχωρηθεί ακόμη μεγαλύτερος έλεγχος επάνω στο χρηματοπιστωτικό σύστημα στους πάτρωνες της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι οι νέοι μέτοχοι με μόνο 5 δις συμμετέχουν με ποσοστά από 93% έως 33% στις ελληνικές τράπεζες και ουσιαστικά αποκτούν τον έλεγχο των περισσότερων από αυτές. Αντιθέτως, το ελληνικό Δημόσιο είδε τα 25 δις που είχε βάλει σε προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις να εξανεμίζονται ενώ ξοδεύει επιπλέον 4-5 δις στην τελευταία ανακεφαλαιοποίηση για να μείνει με ποσοστά από 2,4% έως 37%, δηλαδή να χάσει τον έλεγχο τους. Πιο αναλυτικά, το Δημόσιο είχε ξοδέψει 25 δις στην ανακεφαλαιοποίηση του 2013 και είχε αποκτήσει ποσοστά κυριότητας άνω του 80% (χωρίς να αποκτήσει την διοίκηση). Στην ανακεφαλαιοποίηση του 2014, καθώς το Δημόσιο δεν συμμετείχε, η συμμετοχή του μειώθηκε λόγω στις τράπεζες λόγω αλλοίωσης (dilution, δηλαδή αύξησης του ετοχικού κεφαλαίου) και ταυτόχρονα η αξία των μετοχών του μειώθηκε (επειδή οι νέες μετοχές αγοράσθηκαν πολύ φθηνότερα και η παρούσα αξία των μετοχών καταβαραθρώθηκε. Παρόλα αυτά η συμμετοχή του Δημοσίου παρέμεινε υψηλή (π.χ. 66,2% στην AlphaBank, 35,4% στην Eurobank, 57,2% στην Πειραιώς και 66,93% στην ΕΤΕ). Μετά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση το ποσοστό του ΤΧΣ εξαϋλώνεται σε 2,4% στην Eurobank, 4,7% στην AlphaBank, 23,7% στην Τράπεζα Πειραιώς και 33,8% στην ΕΤΕ. Οι επιπτώσεις αυτής της κυριολεκτικής ληστείας είναι, όπως προαναφέρθηκε, διττές.

Το Δημόσιο, που θεωρητικά ήλπιζε να πουλήσει στο μέλλον τα ποσοστά του στις τράπεζες για να ανακτήσει τα χρήματα που είχε διαθέσει στο τραπεζικό σύστημα, ήδη με την προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση ήταν φανερό ότι είχε ήδη χάσει μέρος της αξίας τους. Το σενάριο περί ανάκαμψης της οικονομίας που θα φέρει ανάκαμψη του χρηματιστηρίου και άνοδο της χρηματιστηριακής αξίας των τραπεζικών μετοχών ήταν ήδη από τότε όνειρο θερινής νυκτός στη Μνημονιακή Ελλάδα του 2014. Η

διύλιση της συμμετοχής του Δημοσίου στην τελευταία τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση (μαζί με την συνακόλουθη κατακόρυφη πτώση της χρηματιστηριακής αξίας των τραπεζικών μετοχών) κάνει το προηγούμενο σενάριο καθαρή ουτοπία.

Εκτός όμως από την διασπάθιση δημόσιου χρήματος η τελευταία τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση δια χειρός ΣΥΡΙΖΑ έχει και καθοριστικές δομικές επιπτώσεις. Πλέον, ο έλεγχος του χρηματοπιστωτικού συστήματος περνά για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία σε ξένα χέρια με κρίσιμες επιπτώσεις. Αυτό αφαιρεί από την ελληνική ολιγαρχία ένα κομβικό εργαλείο. Παραδείγματος χάριν, σε ενδεχόμενες – και μάλλον αναπόφευκτες – αναδιαρθρώσεις χρεών επιχειρήσεων προς τράπεζες οι εγχώριοι χρυσοκάνθαροι δεν θα μπορούν να παίζουν γνωστά παιχνίδια (εικονικές συναλλαγές, ανύπαρκτες μεταβιβάσεις κλπ.) ενώ αντίθετα οι ξένοι ομόλογοι τους θα μπορούν τόσο να τους εκβιάσουν όσο και να πράξουν τα ανάλογα προς όφελος δικό τους. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση της χώρας χάνει ακόμη περισσότερο τον έλεγχο του χρηματοπιστωτικού συστήματος και ολοκληρώνεται ο καταστροφικός κύκλος που άνοιξε με την εκχώρηση της νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής με την ένταξη στην ΟΝΕ.

Θα ήταν κουτό να ελπίζει κανείς ότι αυτές τις αλλαγές θα τις πληρώσει η ελληνική ολιγαρχία και το πολιτικό της σύστημα. Δυστυχώς, σε κάθε περίπτωση ο λογαριασμός πέφτει στις πλάτες των εργαζόμενων και των μικρομεσαίων στρωμάτων. Ενδεικτικά, ένα υπό ξένο έλεγχο τραπεζικό σύστημα έχει μικρότερες πολιτικές πιέσεις στο να προχωρήσει στην βαθιά αντιλαϊκή επίλυση του προβλήματος των «κόκκινων δανείων» είτε με αναδιάρθρωση (ρυθμίσεις σταδιακής εξόφλησης τους) είτε με επιθετικά μέτρα (κατασχέσεις και πλειστηριασμούς για τους οποίους βέβαια ο ΣΥΡΙΖΑ ήδη άνοιξε τον δρόμο και την απελευθέρωση της πώλησης των «κόκκινων» δανείων σε distress funds).

Επίσης, με ένα υπό ξένο έλεγχο χρηματοπιστωτικό σύστημα κάθε ψευδαίσθηση ανεξάρτητης φιλολαϊκής οικονομικής πολιτικής εντός της ΕΕ γίνεται ακόμη πιο ουτοπική. Ταυτόχρονα όμως η δυνατότητα άσκησης μίας τέτοιας πολιτικής απαιτεί κυριολεκτικά επαναστατικές αλλαγές – με πρώτη και πιο σημαντική την αποδέσμευση από την ΕΕ συνολικά - και έχει να διανύσει ακόμη πιο μακρύ και επίπονο δρόμο.

VΙ. Αντί επιλόγου

Η δομή και ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος υπήρξε από γενέσεως ελληνικού καπιταλισμού καθοριστικό στοιχείο της λειτουργίας του. Υπήρξε πάντα η κορωνίδα του ελληνικού καπιταλισμού. Εκεί που, εν πολλοίς, διαμορφώνονταν τα κορυφαία κέντρα του συστήματος και από εκεί που καθορίζονταν κρίσιμοι συσχετισμοί και διαδικασίες. Η τρέχουσα οικονομική κρίση θέτει υπό αμφισβήτηση αυτό το οικοδόμημα. Η καπιταλιστική κρίση κερδοφορίας επηρεάζει καθοριστικά τόσο την κερδοφορία του τραπεζικού τομέα όσο και τον δομικό ρόλο του. Η υπαγωγή της χώρας στην Μνημονιακή στρατηγική καπιταλιστικής αναδιάρθρωση – ως τον

συστημικό δρόμο εξόδου από την κρίση – φαίνεται ότι επιβάλλει δραματικές αλλαγές στον ρόλο και την δομή του τραπεζικού συστήματος. Η Μνημονιακή στρατηγική επιβάλλει την μετατροπή του ελληνικού καπιταλισμού σε έναν ακόμη υποδεέστερο ευρω-περιφερειακό καπιταλισμό χαμηλού εργασιακού κόστους, χαμηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης και προστιθέμενης αξίας. Ο ευρω-περιφερειακός αυτός καπιταλισμός θα ειδικεύεται κυρίως στην παροχή τουριστικών και άλλων υπηρεσιών, σε κάποια ελαφριά βιομηχανία και ένα πρωτογενή τομέα πλήρως εξαρτημένους από πανευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας. Υπάρχει η προσδοκία ένας τέτοιος χαμηλών δυνατοτήτων και απόλυτα εξαρτημένος καπιταλισμός να έχει κάποια ανταγωνιστικότητα σε προϊόντα χαμηλής τεχνολογίας και προστιθέμενης αξίας σαν αυτά που παράγουν μία σειρά νέο-αναδυόμενες οικονομίες. Στην περίπτωση αυτή ο ελληνικός καπιταλισμός θα χρησιμεύσει και σαν εξαγωγική πλατφόρμα για τις πολυεθνικές της ΕΕ.

Η πιο καθοριστική αλλαγή όμως που υπαγορεύεται από την Μνημονιακή στρατηγική είναι ότι ο ελληνικός καπιταλισμός γίνεται ένα ακόμη πιο αδύναμο εξάρτημα της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής ολοκλήρωσης. Συγκρίνοντας την ιστορική διαδρομή του νεώτερου ελληνικού καπιταλισμού, θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι βρίσκεται ίσως στο κατώτατο σημείο αυτοτέλειας του. Χειρότερο και από την επομένη της Μικρασιατικής καταστροφής και από την επομένη της Κατοχής. Βέβαια, σε όλες τις περιπτώσεις τους ενδοσυστημικούς εγχώριους και διεθνείς σκυλοκαβγάδες τους πληρώνει με θυσίες – και συχνά με αίμα – ο ελληνικός λαός.

Στην περίπτωση του τραπεζικού συστήματος η Μνημονιακή στρατηγική καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης οδηγεί σταθερά στον αυξημένο έλεγχο του από το ξένο κεφάλαιο και τους πάτρωνες της ΕΕ. Αυτό συνεπάγεται το ακόμη σφικτότερο αλυσοδέσιμο της χώρας στο κάτεργο της ΕΕ. Συνεπάγεται όμως επίσης και το σπάσιμο της διαπλοκής τραπεζών – μεγάλων ελληνικών καπιταλιστικών ομίλων που έδινε στους τελευταίους σημαντικά συγκεκαλυμμένα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι των ευρωπαίων «εταίρων» τους καθώς και σοβαρούς βαθμούς ελευθερίας στις οικονομικές και πολιτικές κινήσεις τους. Δεν φαίνεται, τουλάχιστον προς το παρόν, να υπαγορεύεται και μία συνολικότερη αλλαγή του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος που να απομακρύνεται από τον παραδοσιακό τραπεζοκεντρικό χαρακτήρα του και να στρέφεται περισσότερο προς το χρηματιστήριο (όπως ο ελεεινός Σημιτικός εκσυγχρονισμός προσπάθησε ανεπιτυχώς να κάνει). Απ’ ότι φαίνεται και σε αυτό το σημείο οι κλασικές συνταγές του ΔΝΤ και της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον – που υπαγορεύουν ένα τέτοιο πιο αγγλοσαξωνικό πρότυπο – τροποποιούνται σύμφωνα με τις επιλογές της ΕΕ κι ιδιαίτερα την γερμανική παράδοση ενός τραπεζοκεντρικού καπιταλισμού.

Η ελληνική οικονομική και πολιτική ολιγαρχία προσπάθησε με νύχια και με δόντια να διασώσει την κορωνίδα της. Φόρτωσε χρέη των ελληνικό λαό για να διασώσει τις τράπεζες της και να διατηρήσει τον έλεγχο τους και μέσω αυτών ένα βασικό εργαλείο ελέγχου συνολικά της ελληνικής οικονομίας. Πάντα χωρίς να βάζει ουσιαστικά δεκάρα τσακιστή η ίδια σε ένα εγχείρημα που γνωρίζει καλά ότι είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένο.

Όμως από την προηγούμενη τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση σήμανε ήδη το καμπανάκι του κινδύνου. Οι πάτρωνες της ΕΕ έδειξαν ότι δεν πρόκειται να διακινδυνεύουν αυτοί τα κεφάλαια τους στο ελληνικό πιθάρι των Δαναΐδων και η

ελληνική ολιγαρχία να σφυρίζει κλέφτικά. Έτσι σταδιακά αυξήθηκε τόσο ο έλεγχος τους επάνω στο τραπεζικό σύστημα όσο και η συμμετοχή ξένων κεφαλαίων σε αυτές (που φαίνεται ότι επίσης σταδιακά αρχίζει να αποτυπώνεται και στις διοικήσεις τους).

Η κυβέρνηση ΝΔ- ΠΑΣΟΚ προσπάθησε, εξαιρετικά ανίκανα ομολογουμένως, για κάποιες τροποποιήσεις της Μνημονιακής στρατηγικής που να διασφαλίζουν τα συμφέροντα της ελληνικής ολιγαρχίας (και ιδιαίτερα των μερίδων που την στήριζαν) καθώς και μία πιο αργή επιβάρυνση των λαϊκών και μικρομεσαίων στρωμάτων (έτσι ώστε να μην εξαϋλωθεί πολιτικά). Ο νενεκισμός της – αποτέλεσμα της γενικότερης αδυναμίας της ελληνικής αστικής τάξης σήμερα – την οδήγησε σε τραγική αποτυχία. Στον τραπεζικό τομέα απέτυχε ιδιαίτερα οικτρά καθώς αναγκάσθηκε να εκχωρήσει σταδιακά τον έλεγχο του στους ξένους πάτρωνες.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ακολουθεί τον ίδιο δρόμο. Μετά το αντι-μνημονιακό θέατρο του πρώτου καιρού και τα καραγκιοζιλίκια περί «σκληρής διαπραγμάτευσης» - που κράτησαν μερικούς μήνες σε σύγκριση με τον ελάχιστο χρόνο της αντίστοιχης της κυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – προσχώρησε ασμένως στο Μνημονιακό στρατόπεδο. Βέβαια πάντα «με πόνο καρδιάς» όμοιο με τα αντίστοιχα φληναφήματα του Γ.Παπανδρέου. Και αυτή με την σειρά της προσπαθεί να εξασφαλίσει τα συμφέροντα των μερίδων της ολιγαρχίας που την στηρίζουν και να επιβραδύνει το κόστος των αντιλαϊκών της μέτρων. Πρόκειται ουσιαστικά για την ίδια πολιτική διαπραγμάτευσης μίας τροποποιημένης (σε ήσσονος σημασίας ζητήματα) Μνημονιακής στρατηγικής. Η αποτυχία της είναι εφάμιλλη με αυτήν της κυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ. Η Μνημονιακή στρατηγική καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης είναι μία σφικτή και ταυτόχρονα εξαιρετικά παρακινδυνευμένη οικονομική πολιτική με την έννοια ότι θέλει να πετύχει δραματικές αλλαγές μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Είναι όμως ο μόνος δρόμος για την ΕΕ. Όσο η έκβαση της παραμένει αμφίβολη – όπως συμβαίνει ιδιαίτερα στην ελληνική περίπτωση – τόσο δεν αφήνει περιθώρια έστω και για μικρές τροποποιήσεις.

Στον τραπεζικό τομέα η αποτυχία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είναι επίσης εκκωφαντική. Αφού έπαιξε προ-κυβερνητικά θέατρο με θέσεις όπως η εθνικοποίηση των τραπεζών, στη συνέχεια υποχώρησε στη θέση περί μίας ισχυρής δημόσιας τράπεζας με αναπτυξιακή κατεύθυνση. Φυσικά ακόμη και αυτό ήταν μία κοροϊδία που τέλειωσε με την πλήρη προσχώρηση στο Μνημονιακό στρατόπεδο. Από την στιγμή εκείνη ο ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε και ολοκλήρωσε το καταστροφικό έργο των προκατόχων του και αποδείχθηκε – με ένα συνδυασμό ανικανότητας και κουτοπονηριάς – δουλικός υλοποιητής των επιταγών του ευρω-ιερατείου. Με την πρόσφατη τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση εξανέμισε τα χρήματα του ελληνικού λαού και παρέδωσε τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος στην ΕΕ και στο ξένο κεφάλαιο. Το μόνο για το οποίο παλεύει είναι για να σώσει κάποια ψιχία τόσο για λογαριασμό μερίδων της ολιγαρχίας που τον στηρίζουν (η περίπτωση της Τράπεζας Πειραιώς είναι χαρακτηριστική) όσο και για να ετεροχρονίσει λίγο βαριά αντιλαϊκά μέτρα (όπως τους πλειστηριασμούς και την πώληση των «κόκκινων δανείων»).

Και στην περίπτωση της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος αποδεικνύεται περίτρανα ότι μέσα στο «λάκκο των λεόντων» της ΕΕ δεν υπάρχει διέξοδος προς όφελος του λαού και του τόπου. Υπάρχει μόνο ο Μνημονιακός δρόμος εξοβελισμού. Οι πολιτικές της αναδιαπραγμάτευσης των Μνημονίων (είτε στην παραλλαγή των Ζαππείων της ΝΔ είτε στις κοκορομαχίες του ΣΥΡΙΖΑ) είναι ανέφικτες και

καταλήγουν στην πλήρη υποταγή. Ο μόνος εναλλακτικός δρόμος για μία διέξοδο από την κρίση προς όφελος του λαού και του τόπου είναι η αποδέσμευση από την ΕΕ (και όχι η επίσης ανέφικτη έξοδος μόνον από την ΟΝΕ).