ΘΕΜΕΛΗΣ ΓΛΥΝΑΤΣΗΣ | ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

18-29 Μαρτίου 2015

Εισιτήρια:18€ | Μειωμ. 10€ | Άνεργοι 5€

Θέατροστη ΣτέγηΘέμελης ΓλυνάτσηςΡομαντισμόςΜια παράσταση βασισμένη στους «Υπνοβάτες» του Hermann Broch

Σημείωμα του σκηνοθέτη

Παρότι θα ήταν τουλάχιστον αφελές και ισοπε-δωτικό να κατηγορήσει κανείς το Ρομαντισμό ως μήτρα του φασισμού, δεν υπάρχει αμφι-βολία πως ο Γερμανικός Εθνικοσοσιαλισμός φαντάζει σαν ένα άκρως παραμορφωμένο και βαθιά παθολογικό είδωλο της Ρομαντικής παράδοσης. Στον πρώτο τόμο των Υπνοβατών του Μπροχ, ο συγγραφέας δεν αποδομεί το Ρομαντισμό μόνο σαν αισθητική και φιλοσοφία, αλλά σαν μια ψυχοκοινωνική και, κυρίως, ηθική διαστρέβλωση. Ο βασικός χαρακτήρας του πρώτου τόμου της τριλογίας του Μπροχ, ο Γιόα-χιμ φον Πάσενοβ, δεν είναι ούτε διανοούμενος, ούτε καλλιτέχνης ταγμένος στο Ρομαντικό ιδεώ-δες. Είναι ένας άνθρωπος παντελώς αποκομ-μένος από την αμεσότητα της εμπειρίας και την καθημερινότητα. Ορίζεται από τη στρατιωτική στολή που φορά, η οποία, εκτός από το να χωρίζει τον κόσμο σε καλό και κακό, είναι και το σύμβολο της ιδεολογικής καθαρότητας ενός εθνικισμού που έμελε να οδηγήσει την Ευρώπη στην άβυσσο. Την ίδια μέθοδο ακολουθεί και ο Γιόαχιμ με τους χαρακτήρες που τον περιτρι-γυρίζουν. Παύουν να είναι άνθρωποι, καθώς ο Γιόαχιμ τους μεταμορφώνει σε σύμβολα που εντάσσονται μέσα σε μια κοσμοθεωρία φωτός, σκοταδιού, καλού, κακού, υπέρβασης και πειρασμού, φύσης και τεχνολογίας. Η ηθική κατάρρευση του Γιόαχιμ επικεντρώνεται στον κοινωνικό συντηρητισμό και τη διαπροσωπική δειλία, που τον αναγκάζουν να μετατρέψει τη ζωή του σε Ρομαντική φαντασίωση, όπου τα δέντρα, οι άνθρωποι, τα άλογα, οι περαστικοί στο δρόμο, ακόμα και ο νεκρός αδελφός του μετατρέπονται απολυταρχικά και αυθαίρετα σε σημαίνουσες οντότητες.

Τίποτα δεν μένει ανέπαφο. Όλα σημαίνουν κάτι άλλο, όλα είναι προβολές της ψυχικής κατάστασης του ήρωα. Επί της ουσίας, για τον Γιόαχιμ τίποτα δεν υπάρχει δίπλα μας. Όλα είναι παγιδευμένα σε ένα βασανιστικό, υπέρτατα καθαρό και ασαφές επέκεινα που απομακρύνε-ται ασταμάτητα από την υποκειμενική εμπειρία σε τέτοιο βαθμό, ώστε να την υποδουλώνει. Και κατά τη γνώμη μου, η ιδεοληπτική εμμονή πως τίποτα γύρω μας δεν είναι σημαίνον, πως τίποτα δεν είναι αύταρκες και πως η ανθρώπι-νη εμπειρία πρέπει να είναι πάντα στραμμένη προς μια εξαϋλωμένη οντολογία, είναι η ρίζα του φασισμού, που πλάθει μυθολογίες υπερ-βατικότητας, καθαρότητας, ανωτερότητας και διαχρονικότητας. Ο ρομαντισμός του φασισμού είναι μια ακραία ναρκισσιστική ερμηνεία του Ρομαντισμού, όπου η εκφραστική ελευθερία, η μοναδικότητα της υποκειμενικής εμπειρίας και η υπερβατικότητα της φύσης μεταφράζονται σε μια νοσηρή συστημική εσωστρέφεια που επιβε-βαιώνεται μέσω της εξάλειψης οποιουδήποτε στοιχείου θεωρηθεί μολυσματικό.

Θέμελης Γλυνάτσης

Σημείωμα της δραματουργού

Ο Ρομαντισμός των μύθων και της αυτοαναφορικότητας

Το έργο του Hermann Broch, Πάσενοβ ή ο Ρομαντισμός, δεν είναι απλώς η ιστορία ενός νεαρού στρατιωτικού που ασφυκτιά εγκλωβι-σμένος μέσα στα στενά όρια της οικογενειακής παράδοσης και του κατεστημένου συντηρητι-σμού. Είναι, πρώτα απ’ όλα, η σκιαγράφηση του τέλους μιας εποχής και η οδυνηρή κατάδειξη της ανθρώπινης αδυναμίας να ενστερνιστεί τις αλλαγές, να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Μέσα από μια σχεδόν κατανυκτική περιγραφή της κοινωνικής και ηθικής κουλτούρας, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στον ευρωπαϊκό χώρο στα τέλη του 19ου αιώνα, αποκαλύπτεται μπρο-στά μας η εικόνα ενός κόσμου που ακμάζει και προοδεύει τεχνολογικά και επιστημονικά, ενώ παράλληλα «ατροφεί» ιδεολογικά, καταλή-γοντας στην εμφάνιση της πιο επικίνδυνης αναπηρίας: του φασισμού. Οι χαρακτήρες του έργου «υπνοβατούν» ανάμεσα στους κοινωνι-κούς και προσωπικούς τους μύθους και στην καταστροφική αυτοαναφορικότητά τους. Πρό-κειται για μια ψυχολογικής μορφής αδράνεια που τους συνθλίβει, τους κατακερματίζει, τους αποστερεί από την ανθρώπινη κατάσταση. Με-ταμορφώνονται έτσι σε άψυχα αντικείμενα, σε συνθετικά στοιχεία ενός ξεπερασμένου πλέον έργου τέχνης, παραγκωνισμένου και έκπτωτου στο περιθώριο μιας μουσειακής ετεροτοπίας.

Ελένη Τριανταφυλλοπούλου

Μετάφραση: Μαρία ΑγγελίδουΣκηνοθεσία: Θέμελης ΓλυνάτσηςΔραματουργία: Ελένη ΤριανταφυλλοπούλουΣκηνικά: Αδριανός ΖαχαριάςΚοστούμια: Μαργαρίτα ΔοσούλαΜουσική: Γιώργος ΠούλιοςΦωτισμοί: Μελίνα ΜάσχαΒίντεο: Όλγα ΜπρούμαΠιάνο: Μιχάλης Παπαπέτρου

Ερμηνεύουν: Θανάσης Δόβρης (Γιόαχιμ φον Πάσενοφ)Νέστωρ Κοψιδάς (Έντουαρντ φον Μπέρτραντ)Σοφιάννα Θεοφάνους (Ρούζενα Χρούσκα)Αλεξάνδρα Ντεληθέου (Ελίζαμπετ φον Μπάντενσεν)Σωτήρης Τσακομίδης (Κύριος φον Πάσενοφ)Ασπασία Κράλλη (Κυρία φον Πάσενοφ)Χρήστος Κεχρής (Χέλμουτ φον Πάσενοφ)Ιερώνυμος Καλετσάνος (Μια φιγούρα)

Παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών

Hermann Broch, “Die Schlafwandler. Eine Romantrilogie“ © Suhrkamp Verlag, Frankfurt a. M. 1978

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΔΡΑΣΗ

Πέμπτη 26 ΜαρτίουΜετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές

18-29 Μαρτίου 2015Θέατροστη ΣτέγηΘέμελης ΓλυνάτσηςΡομαντισμόςΜια παράσταση βασισμένη στους «Υπνοβάτες» του Hermann Broch


Ο Θέμελης Γλυνάτσης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Συγκριτική Λογοτεχνία, Αρχαίο Θέα-τρο και Θέατρο στα πανεπιστήμια του Kent και του Nottingham, ενώ το 2004 ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου πάνω στο «θέατρο της σκληρότητας» του Antonin Artaud. Έχει σκηνοθετήσει έργα των Heiner Müller, Stéphane Mallarmé, Σοφοκλή, B.M. Koltès, Μαρίας Ευσταθιάδη, Enric Nolla, Claudine Galea κ.α., καθώς και παραστάσεις σωματικού θεάτρου δικής του επινόησης. Έχει επίσης δραματοποιήσει Τα Νιάτα του Joseph Conrad και τον Frankenstein της Mary Shelley. Το 2012 οργάνωσε το Διεθνές Φεστι-βάλ για τα 200 χρόνια από την πρώτη έκδοση των παραμυθιών των αδερφών Γκριμ που πραγματοποιήθηκε στη ΚΝΟΤ Gallery. Το 2014 σκηνοθέτησε το έργο Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους της Angelica Liddell στο Φεστιβάλ Αθηνών και την όπερα δωματίου Cendrillon της Pauline Viardot. Έχει διδάξει θέατρο στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και στη Δραματική Σχολή «Θέατρο των Αλλαγών», ενώ έχει παραδώσει σεμινάρια στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος. Διετέλεσε συνιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του θεατρικού προγραμματισμού του performance space ΚΝΟΤ Gallery από το 2010 μέχρι το 2013.

Hermann Broch

Ο Χέρμαν Μπροχ (Βιέννη 1886 – Νιού Χέηβεν, ΗΠΑ 1951) ήταν εβραϊκής καταγωγής Αυστρια-κός συγγραφέας και στοχαστής. Εργάστηκε επί μια εικοσαετία στην κλωστοϋφαντουργία του πατέρα του. Το 1925, λίγο πριν κλείσει τα σαράντα του χρόνια, πούλησε την οικογενειακή επιχείρηση και στράφηκε στις πανεπιστημιακές σπουδές (μαθηματικά, φιλοσοφία και ψυχολο-γία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης). Οι υπνοβάτες (1932), το πρώτο του μυθιστόρη-μα, έμελλε να αποτελέσει έργο-ορόσημο στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Ο πρώτος τόμος τιτλοφορείται Οι υπνοβάτες, 1888, Πάσενοβ ή Ο Ρομαντισμός, ο δεύτερος Οι υπνοβάτες, 1903, Ες ή Η Αναρχία, και ο τρίτος Οι υπνοβάτες, 1918, Χούγκεναου ή Ο Ρεαλισμός. Με την προσάρτηση της Αυστρίας από τους Ναζί (1938), ο Μπροχ συνελήφθη από την Γκεστάπο και αποφυλακίστηκε χάρη στην παρέμβαση των επιφανών φίλων του, και ιδίως του James Joyce. Αυτοεξορίστηκε, πρώτα στην Αγγλία και έπειτα στην Αμερική, όπου και πέ-θανε, σχεδόν ξεχασμένος, αφού ολοκλήρωσε το σημαντικότερο έργο του, Βιργιλίου θάνατος (1945). Αργότερα, αποθεώθηκε από τον Maurice Blanchot, τον George Steiner και τον Milan Kundera, ενώ σήμερα, σύμφωνα με τη λογοτε-χνική κριτική, συγκαταλέγεται στο ίδιο πάνθεον με τους ομότεχνούς του Τζέημς Τζόυς, Marcel Proust, Thomas Mann, Elias Canetti και Robert Musil. Εκτός από μυθιστορήματα, έγραψε επίσης ποιήματα, θεατρικά έργα, καθώς και κριτικά και φιλοσοφικά δοκίμια.

© Β

ασ

ίλη

ς Μ

ακρ

ής

Μια παράσταση βασισμένη στους «Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ


© Β

ασ

ίλη

ς Μ

ακρ

ής

Μια παράσταση βασισμένη στους «Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ


Ο φασισμός είναι ένας από τους κληρονόμους του ρομαντισμού, όχι όμως επειδή διακρίνε-ται από ανορθολογικότητα και πίστη στις ελίτ – πολλά κινήματα είχαν και έχουν αυτές τις ιδιότητες. Ο λόγος για τον οποίο ο φασισμός συνδέεται με τον ρομαντισμό είναι, και πάλι, η ιδέα της απρόβλεπτης βούλησης, είτε της ομάδας είτε του ατόμου, η οποία προχωρεί χωρίς να είναι δυνατόν να οργανωθεί, να προ-βλεφθεί ή να εκλογικευθεί. Αυτή είναι η ουσία του φασισμού: κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα πει αύριο ο ηγέτης, με ποιον τρόπο θα μας κατευθύνει το πνεύμα, πού θα πάμε, τι θα κάνουμε. Η υστερική επιβολή του Εγώ και η μη-δενιστική καταστροφή των ισχυόντων θεσμών με το αιτιολογικό ότι περιορίζουν την αδέσμευ-τη βούληση, το σημαντικότερο δηλαδή στοιχείο που διακρίνει τα ανθρώπινα όντα, η ιδέα ότι το ανώτερο άτομο συντρίβει το κατώτερο επειδή η βούλησή του είναι ισχυρότερη, όλα αυτά αποτελούν άμεση κληρονομιά –άκρως αλλοιωμένη και διαστρεβλωμένη ίσως, μα παρ’ όλα αυτά κληρονομιά– του ρομαντικού κινήματος· μια κληρονομιά που επηρέασε και επηρεάζει τη ζωή μας μ’ έναν άκρως δυναμικό τρόπο.

Isaiah Berlin, Οι ρίζες του Ρομαντισμού, Scripta, Αθήνα 2000

Υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ των Υπνοβατών και των άλλων σημαντικών «τοι-χογραφιών» του 20ού αιώνα (όπως είναι τα μυθιστορήματα του Προυστ, του Μούζιλ, του Τόμας Μαν κ.ά.): Στον Μπροχ, δεν είναι ούτε η συνέχεια της πράξης, ούτε της βιογραφίας (ενός χαρακτήρα ή μιας οικογένειας) που προ-σφέρει την ενότητα του έργου. Είναι κάτι άλλο, κάτι λιγότερο εμφανές, λιγότε-ρο εύληπτο, κάτι κρυφό· είναι η συνέχεια ενός μοτίβου: το μοτίβο του ανθρώπου αντιμέτωπου με τη διαδικασία του κατακερματισμού των αξιών [...] Η στολή είναι αυτό που δεν επιλέγουμε, αυτό το οποίο μας ανατίθεται. Είναι η βεβαιότητα του απόλυτου που εναντιώ-νεται στο επισφαλές του προσωπικού. Όταν οι αξίες που κάποτε ήταν στέρεες δοκιμάζονται και εν τέλει αποτραβιούνται με σκυμμένο το κεφάλι, ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ζήσει δίχως αυτές (δίχως την πίστη, την οικογένεια, την πατρίδα, την πειθαρχία, δίχως τον έρωτα) κουμπώνεται εντός της απολυτότητας της στο-λής, λες και η στολή είναι το ύστατο απόσπα-σμα μιας υπερβατικότητας που θα μπορούσε να τον προστατέψει ενάντια στο ψύχος ενός μέλλοντος στο οποίο δεν θα έχει μείνει τίποτα άξιο σεβασμού.

Milan Kundera, Η Τέχνη του Μυθιστορήματος,

μτφ. Θέμελης Γλυνάτσης, από τον πρώτο τόμο της αγγλικής

έκδοσης της τριλογίας του Μπροχ, The Romantic, Penguin, 2000


Ο Μπροχ είναι ένας συγγραφέας που νιώθει το κάλεσμα της εποχής του, στην οποία επικρέ-μεται η απειλή της επικείμενης καταστροφής... Χωρίς κανένα κέντρο αξιών, ο άνθρωπος περιπλανιέται ανάμεσα στα φαντάσματα της λογικής, που δεν παύει να τα θεωρεί ανώτερες βεβαιότητες. Και τότε μεταμορφώνεται σε ένα εκμηδενισμένο άτομο, ένα άτομο μεταφυσικά αποκλεισμένο και υλικά αποκληρωμένο, σε έναν υπνοβάτη που παραπαίει στο όνειρό του, κι όταν το όνειρο τον απορρίπτει, τότε βρίσκε-ται εξόριστος στο άγχος της νύχτας από το οποίο δεν μπορεί να ξυπνήσει, χωρίς όμως και να μπορεί να κοιμηθεί.

Maurice Blanchot, «Οι Υπνοβάτες»: ο ίλιγγος της λογικής,

από το βιβλίο: Οι Yπνοβάτες, Ι. 1888, Πάσενοβ ή ο Ρομαντισμός,

εκδόσεις Μέδουσα, Αθήνα 2001


Χορηγοί επικοινωνίας

Με την υποστήριξη

Επίσημος ιατρικός υποστηρικτής

Χορηγός φιλοξενίας

Διεύθυνση Επικοινωνίας & MarketingΤμήμα Εκδόσεων

«Κωμωδία, στιγμές-στιγμές φάρσα» χαρακτήριζε ο ίδιος ο Τσέχοφ το Βυσσινόκηπο. Οι ήρωες του έργου, συγχρόνως κωμικοί και τραγικοί, παλεύουν με πείσμα για λίγη ευτυχία. Παγιδευμένοι στο έλεος μιας μεταβατικής εποχής, πρωταγωνιστούν σε μια συγκλονιστική κωμωδία για το μυστήριο της ζωής. Ο υπέροχος βυσσινόκηπος βγαίνει στο σφυρί, οι ιδιοκτήτες του, αρνούμενοι να αποδεχτούν την αλλαγή, δεν κάνουν τίποτα για να τον σώσουν, η ανευθυνότητα και οι αυταπάτες κυριαρχούν, η χρεοκοπία έρχεται. Ο χαρισματικός σκηνοθέτης και ηθοποιός Νίκος Καραθάνος, μαζί με μια ομάδα εξαίρετων ηθοποιών και με τη συνεργασία στη δραματουργία της ανατρεπτικής συνοδοιπόρου του, Λένας Κιτσοπούλου, αναμετριέται με ένα εμβληματικό έργο του παγκόσμιου ρεπερτορίου.

22 Απριλίου - 3 Μαΐου 2015

Νίκος Καραθάνος

του Άντον Τσέχοφ

ΘΕΜΕΛΗΣ ΓΛΥΝΑΤΣΗΣ | ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

Documents

Transcript of ΘΕΜΕΛΗΣ ΓΛΥΝΑΤΣΗΣ | ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ