αστικοί περίπατοι

Η ανάπτυξη μιας πόλης μπορεί να είναι γραμμική, να επεκτείνεται δηλαδή πάνω σε ένα κύριο άξονα. Μπορεί επίσης να γίνεται με δια-σπορά˙ αναφέρεται σε περιπτώσεις που κοντά σε πόλεις δημιουργή-θηκαν αστικοί δορυφόροι έξω από την έκταση της, οι οποίοι μετέπειτα γιγαντώθηκαν και ενώθηκαν με αυτές. Τέλος συναντάται και η κυκλική ανάπτυξη, όπου ο αστικός ιστός πολλαπλασιάζεται γύρω από τα όρια του. Ο ένοικος μιας πόλης μπορεί να κινείται μέσα σε αυτή, είτε γραμμικά ακολουθώντας μια σχεδιασμένη από πριν διαδρομή, θέλοντας να κα-ταλήξει σε κάτι συγκεκριμένο, είτε απλά να περιπλανιέται χωρίς λόγο και σχέδιο.Η ανάπτυξη της αφήγησης επιτυγχάνεται με ποικίλες τεχνικές. Η πιο διαδεδομένη είναι η γραμμική αφήγηση. Κατά περίπτωση χρησιμο-ποιείται διάλογος, περιγραφή, σχόλια, ελεύθερος πλάγιος λόγος και εσωτερικός μονόλογος. Η ανάγνωση ενός κειμένου μπορεί να είναι επίσης γραμμική, ακολου-θώντας την ροή των προτάσεων και των παραγράφων. Υπάρχει και η μη γραμμική ανάγνωση, που αναγνωρίζεται ως μια δημιουργική δια-δικασία ανασύνθεσης και επαναδιαμόρφωσης του κειμένου κατά την ανάγνωση.

Η ανάγνωση της αφήγησης ενός περιπάτου ή μιας πόλης, οδηγεί στον εντοπισμό μιας γραμμικής ασυνέχειας στα αντικείμενα, υλικά και μη, που περιγράφει και την συνθέτουν.

Ο νέος ένοικος θα πάψει να είναι ένας απλός παρατηρητής, την στιγμή που θα θέσει το πρώτο του ερώτημα. Από εκείνη τη στιγμή, ξεκινά με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου να αναπαριστά όλο και περισσότερο την πόλη. Μαθαίνει να διαβάζει την αφήγησή της, και την υποδύεται μέσα στα πλαίσια που ορίζει, άλλοτε η πόλη και άλλοτε ο ίδιος. Ανα-πτύσσει μια ασυνεχή προσωπική παράσταση. Η ασυνέχεια της πόλης με αυτόν τον τρόπο, αναπαριστάται απόλυτα στα σώματα, στις συ-μπεριφορές και τις λέξεις των ενοίκων της.

α σ τ ι κ ο ί π ε ρ ί π α τ ο ι

υπεύθυνοι καθηγητές

Θωμάς ΝίκοςΚεβεντζίδης ΚωστήςΚοζόκος ΤάκηςΠατρίκιος Γιώργος

Ζγέρας Γιάννης


περιεχόμενα

εισαγωγη...........................................................................9μέρος α’: αστικοί περίπατοι...........................................15μέρος β’: παράρτημα......................................................67ενδεικτική βιβλιογραφία/φιλμογραφία...........................85

παρουσίαση.....................astikoi0peripatoi.wordpress.com

Ευχαριστίες στους

Μ. Αδαμόπουλο, Β. Γκαγκέλη, Ε. Δανεσή, Κ. Ζβες, Ν. Ζγέρα, Δ. Ζηγούλα, Δ. Κατσαρέλη, Ε. Μπακογιάννη, Σ.

Οικονομίδη, Κ. Παπαλεωνίδα, Ν. Παππάς, Γ. Πορτοκάλογλου

ε ι σ α γ ω γ ή

ο τόπος εκπέμπει μια τρομερή ενέργεια, δεν μπορώ να σας το περιγράψω

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 11

…Μετά από αυτά όμως, είπα, φαντάσου την ανθρώπινη φύση ως προς την παιδεία και την απαιδευσιά, σαν μια εικόνα που πα-ριστάνει μια τέτοια κατάσταση. Δες λοιπόν με τη φαντασία σου ανθρώπους που κατοικούν μέσα σε μια σπηλιά κάτω από τη γη, που να έχει την είσοδό της ψηλά στην οροφή, προς το φως, σε όλο το μήκος της σπηλιάς μέσα της να είναι άνθρωποι αλυσοδεμένοι από την παιδική ηλικία στα πόδια και στον αυχένα, έτσι ώστε να είναι καρφωμένοι στο ίδιο σημείο και να μπορούν να βλέπουν μόνο μπροστά τους και να μην είναι σε θέση, εξαιτίας των δεσμών, να στρέφουν τα κεφάλια τους ολόγυρα. Κι οι ανταύγειες της φωτιάς που καίει πίσω τους να είναι πάνω και μακριά από αυτούς. Και ανάμεσα στη φωτιά και στους δεσμώτες, προς τα πάνω, να υπάρ-χει ένας δρόμος που στο πλάι του να είναι χτισμένο ένα τοιχάκι, όπως τα παραπετάσματα που τοποθετούν οι θαυματοποιοί μπρο-στά από τους ανθρώπους, και πάνω απ’ αυτά τους επιδεικνύουν τα ταχυδακτυλουργικά τους.

Πολιτεία (βιβλίο VII στ. 514α – 520α) – Πλάτωνας

Ο νέος ένοικος γεννιέται υπό το λευκό φως προβολέων σε κάποια χειρουργική αίθουσα. Το φως του ήλιου θα το αντικρίσει πολύ αργότερα. Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την γέννηση του, θα μεταφερθεί σε χώρο εντός της πόλης συνήθως, που ονομά-ζεται ‘σπίτι’. Η μεταφορά γίνεται από παλιούς ενοίκους που τον δημιούργησαν. Το πώς και το γιατί δεν αποτελεί αντικείμενο αυτής της αφήγησης. Το σπίτι είναι ένας εσωτερικός χώρος, διαιρεμένος από ‘δωμάτια’ κλιμακούμενων μεγεθών. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο χώρος αυτός αποτελείται και από κάποιο εξωτερικό κομμάτι. Αν εδράζεται στο έδαφος το κομμάτι αυτό, ονομάζεται ‘αυλή’. Τα σπί-τια χωρίς αυλή λέγονται συνήθως ‘διαμερίσματα’ και συναντώνται ομαδοποιημένα σε κατακόρυφους και οριζόντιους όγκους, γνωστούς και σαν ‘πολυκατοικίες’ ή ‘συγκροτήματα κατοικιών’. Δεν είναι λί-γες οι φορές που διαμερίσματα διαθέτουν κάποιο εξωτερικό χώρο. Οι χώροι αυτοί αποκαλούνται ‘μπαλκόνια’, και εμφανίζονται κατά κύριο λόγο σε προεξοχές και εσοχές πάνω στους όγκους. Τα σπίτια και τα διαμερίσματα έχουν ως σκληρά και αδιαπέραστα όρια τους, ‘τοίχους’. Πάνω σε αυτούς υπάρχουν ανοίγματα, τα επονομαζόμενα ‘παράθυρα’. Από τα παράθυρα οι ένοικοι, παλιοί και νέοι, κοιτάζουν την πόλη και αναπνέουν τον αέρα της. Τα ανοίγματα μπορεί να απο-

ΑΣΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ12 ΑΣΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ12

καλούνται και ‘πόρτες’. Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται ώστε να είναι δυνατή και εύκολη η μετάβαση από το εσωτερικό (ιδιωτικό) στο εξωτερικό (δημόσιο) κομμάτι του σπιτιού ή του δια-μερίσματος.Ο νέος ένοικος της πόλης μέσα σε αυτό το πρώτο του περιβάλλον, αρ-χίζει να κινείται από χώρο σε χώρο ακουμπώντας με τα γόνατα και τα χέρια στο πάτωμα, και προσπαθεί να αντιληφθεί τι γίνεται γύρω του. Παρατηρεί και από την στιγμή που θα του το επιτρέψει ο φά-ρυγγάς του σε συνδυασμό με την απαιτούμενη ανάπτυξη του εγκε-φάλου, θα αρχίσει να θέτει ερωτήματα στους παλαιότερους ενοίκους ώστε να εξηγήσει όσα βλέπει. Η αντίληψη του θα αρχίσει σταδιακά να οξύνεται. Παράλληλα, κάνει και ένα ακόμη σημαντικό βήμα. Κα-ταφέρνει μετά από αλλεπάλληλες πτώσεις, να σταθεί στις πατούσες του και να περπατήσει. Με τον καιρό επιτυγχάνει μια αρκετά ικανο-ποιητική ισορροπία και κρατώντας το χέρι κάποιου παλιού ενοίκου της πόλης, κάνει τα πρώτα του βήματα και βαδίζει μέσα σε αυτή.Στα πρώτα χρόνια της παραμονής του στην πόλη λοιπόν, οι κύριες και σημαντικότερες ασχολίες του είναι η παρατήρηση, οι ερωτήσεις και το παιχνίδι. Ο περίπατος μπορεί να συνδυάζει και τις τρεις αυ-τές ασχολίες και για τον λόγο αυτό αποτελεί πηγή γνώσης για τον νέο ένοικο της πόλης. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής είναι πολύ πιθανό να τραβήξει την προσοχή του το πλέγμα των γραμμών που διαμορφώνουν οι αρμοί από τα πλακάκια του πεζοδρομίου. Συ-χνά, μάλιστα, η παρατήρηση οδηγεί σιωπηλά, στην ανακάλυψη ενός παιχνιδιού, που οι κανόνες του ορίζονται εσωτερικά και ενστικτω-δώς. Ξεκινά αυτομάτως και χωρίς να το καταλάβει να παίζει. Το παιχνίδι αναφέρεται στο βάδισμα και μοναδικός του κανόνας είναι να αποφεύγει το βήμα τους αρμούς. Το βλέμμα αναγκαστικά καρφώ-νεται στο έδαφος και ο βηματισμός προσαρμόζεται στα μεγέθη των πλακών και στη διαδοχή τους. Είναι μοναχικό και όπως αναφέρθηκε και παραπάνω δεν ξεκινά συνειδητά.Το ενδιαφέρον με την συγκεκριμένη ασχολία εντοπίζεται στο γεγονός πως οι περισσότεροι νέοι ένοικοι επιδίδονται σε αυτή χωρίς να τους το έχει υποδείξει ή προτείνει κάποιος. Χωρίς να το επικοινωνούν μάλιστα ανά μεταξύ τους, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο και ο κανόνας ορίζεται πανομοιότυπος από την πλειοψηφία των παικτών.Ο νέος ένοικος όμως, μεγαλώνει. Το περιβάλλον γύρω του παύει να είναι ξένο, καθώς από μία ηλικία και μετά, παρακολουθεί σχεδόν καθημερινά, τα λεγόμενα μαθήματα σε ένα χώρο που λέγεται ‘σχο-λείο’. Εκεί μαθαίνει πως κάθε τι έχει μια εξήγηση. Όταν εξηγηθούν όλα όσα χρειάζεται περνά στην διαδικασία της εξειδίκευσης. Για τον λόγο αυτό μεταφέρεται σε έναν άλλο χώρο εκπαίδευσης το ‘πανεπι-

ανάφλεξη ή έναυση είναι η έναρξη της καύσης, δηλαδή της χημικής αντί-δρασης που λαβαίνει χώρα κατά την ένωση ενός καυσίμου με το οξυγόνο


στήμιο’.Όλη αυτή η πορεία, οδηγεί τον νέο ένοικο προς την εξάλειψη της ιδι-ότητας που τον χαρακτηρίζει, ώστε να αποτελέσει χρήσιμη μονάδα για την πόλη, και την ανάπτυξη της. Αναπτύσσεται σε σωματικό και πνευματικό επίπεδο με σκοπό να συμβάλλει στην αναπαραγωγή της έννοιας της πόλης. Έτσι σιγά σιγά εγκαταλείπει κάποιες σημαντικές ασχολίες που τον διαμόρφωναν, όπως το παιχνίδι και την παρατή-ρηση. Επίσης είναι πολύ συχνό φαινόμενο η μείωση της συχνότητας των ερωτήσεων. Ο ένοικος έχοντας επιτύχει την αναγκαία απόσταση από την νεότητα, σταματά το παιχνίδι του βαδίσματος και σηκώνει το βλέμμα προς την πόλη.

μ έ ρ ο ς α’α σ τ ι κ ο ί π ε ρ ί π α τ ο ι

ΜΕΡΟΣ Α’: ΙΣΠΑΝΙΑ 17

01

Πέντε στάσεις του μετρό. Αλλαγή τρένου. Άλλες δύο στάσεις και η αμαξοστοιχία βγαίνει ομαλά στην επιφάνεια και το φως της ημέρας.Πάρκο-εμπορική έκθεση. Το τίμημα του κατοίκου για την ύπαρξη πρασίνου στην καθημερινότητα του. Κενοί χώροι στάθμευσης αυτο-κινήτων περιστοιχισμένοι από δέντρα και σιδερένια κάγκελα. Κλει-δωμένες πόρτες. Δρόμος από την έξω μεριά του φράχτη. Κορδέλες της αστυνομίας παραμένουν δεμένες σε δέντρα δεξιά και αριστερά του δρόμου. Σύννεφα κρύβουν τον ήλιο και με το ελαφρύ βοριαδάκι χάνονται για να έρθουν τα επόμενα.Ξαφνικά πλατεία, κόμβος ανθρώπων. Διασταυρώνονται συμπεριφο-ρές και χαλάρωση ανάμεσα σε παγκάκια και αυτοκίνητα που φορ-τώνουν και ξεφορτώνουν ανθρώπους. Ο αστικός μας περίπατος δεν ξεκινάει από το κατώφλι του σπιτιού μας αλλά από την θέση που θα παρκάρουμε το αυτοκίνητό μας, μόνο και μόνο για να έχει χαρα-κτήρα απόδρασης από την πόλη. Να μπορέσουμε να νιώσουμε την αποφόρτιση και την ηρεμία της φύσης χωρίς να σκεφτούμε την θέση και την πορεία μας.Λίγο πιο κάτω εκτείνεται η λίμνη. Το στοιχείο του νερού σε έναν περίπατο μπορεί να δίνει την ανθρώπινη κλίμακα, καθώς βλέποντας το είδωλο σου στο νερό αντιλαμβάνεσαι το μέγεθος σου στο τοπίο, όμως σε μια λίμνη που από την μία όχθη δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τους ανθρώπους της άλλης συμβαίνει το αντίθετο. Έτσι η βόλτα στις όχθες της φοντάρει σε αντικατοπτρισμούς, εναλλαγές έντονων χρω-μάτων του ουρανού και ανθρώπινες φιγούρες που καταναλώνουν, είτε μεταφορικά είτε κυριολεκτικά, την ψεύτικη εικόνα της. Ένα σκηνικό στημένο για να αποκτήσει μια ευέλικτη καταναλωτική αξία. Μόνο ο ήλιος παραμένει αληθινός. Τον αισθάνεσαι να σου καίει το πρόσωπο και όλα θαμπώνουν και χάνονται κάθε φορά που το βλέμ-


μα σου τον πλησιάζει. Αρχίζεις να νιώθεις την αδυναμία σου. Μια κατάσταση όμως παροδική. Ο ήλιος χάνεται και επιστρέφεις στην κανονικότητα της πραγματικότητας. Και τότε είναι που τα χρώμα-τα μοιάζουν πιο σκοτεινά και πιο φτωχά για τα γούστα σου. Φώτα ανάβουν σε πολύ μεμονωμένα σημεία και η φύση που απολάμβανες μέχρι εκείνη τη στιγμή σου λέει ευγενικά πως κλείνει τις πόρτες της για το κοινό. (12)Ο δρόμος της επιστροφής έχει διαφορετικά χρώματα από αυτά των σταθμών του μετρό στη διαδρομή μέχρι το πάρκο. Η περιέργεια να δεις τι έχασες και τι κέρδισες ταξιδεύοντας κάτω από τη γη σε οδη-γεί να βαδίσεις. Η διαδρομή συνεχίζει ανάμεσα στα δέντρα. Η περι-οχή ξαφνικά αποκτά χαρακτηριστικά φυσικού τοπίου με έντονη και άναρχη βλάστηση. Όλα δείχνουν να έχουν αφεθεί να διαμορφωθούν σε μια τυχαιότητα από τις συνθήκες, όμως συχνά πυκνά συναντάς εγκαταστάσεις ηλεκτρικού ρεύματος και άρδευσης, ντυμένες με λα-μαρινένια κουβούκλια, πάνω σε πλάκες από μπετόν. Ανάμεσα στα δέντρα αρχίζουν να ξεχωρίζουν χρωματιστές μεταλλικές επιφάνειες από τα αυτοκίνητα που πηγαινοέρχονται, και όσο προχωράς οι επι-φάνειες αυτές μεγαλώνουν ώσπου ξεχωρίζεις ολόκληρο το αυτοκί-νητο να διασχίζει έναν δρόμο που δεν μπορείς να δεις το τέλος του. Συστοιχίες ψηλών δέντρων δεξιά και αριστερά του δρόμου.Καθώς προχωράς, στο βάθος, εμφανίζονται στον ουρανό σιδερένια καλώδια που πάνω τους πηγαινοέρχονται άδεια τελεφερίκ. Η πόλη από ψηλά. Ένας εναέριος αστικός περίπατος. Και ο πεζός που βαδί-ζει από κάτω έχει την αίσθηση μιας πόλης του μέλλοντος, βγαλμένης από ταινία επιστημονικής φαντασίας της δεκαετίας του τριάντα.Ο ουρανός έχει σκοτεινιάσει αρκετά και σου δημιουργείται η ψευ-δαίσθηση ότι μπαίνεις σιγά σιγά στη ζωή της πόλης και στα φώτα. Βρίσκεσαι να διασχίζεις μια λευκή μπετονένια πεζογέφυρα και κάτω από τα πόδια σου τέσσερις ταχείας κυκλοφορίας λωρίδες αυτοκι-νήτων βουίζουν, με τα φώτα τους να σε τυφλώνουν κάθε φορά που στρέφεις το βλέμμα σου να κοιτάξεις δεξιά ή αριστερά.Κατεβαίνοντας τα σκαλιά της έρχεσαι αντιμέτωπος με την άλλη με-ριά του αυτοκινητόδρομου και αναρωτιέσαι πως μια πεζογέφυρα μπορεί να γεφυρώσει τέτοιες αντιθέσεις. Είναι η περιοχή των ανθρώ-πων -παρότι βρίσκονται ανάμεσα σε δυο μεγάλα αστικά πάρκα- που δεν είναι κύριοι χρήστες όλων αυτών που είχες προσπεράσει. Ερ-γατικές κατοικίες, πολυώροφες, όψεις επενδυμένες με σκούρες και τραχείς επιφάνειες, γήπεδα μέσα σε οξειδωμένα συρματοπλέγματα, χώροι πρασίνου οργανωμένοι ενδιάμεσα των κτιρίων. Και όλα αυτά να λούζονται από ένα κιτρινοκόκκινο φως. Παρκαρισμένα αυτοκίνη-τα παντού και τα πεζοδρόμια άδεια από ανθρώπους.

χορηγός των εορταστικών εκδηλώσεων... φέρνει στην πλατεία Συντάγματος


Μια γυναίκα ψάχνει αναπτήρα έξω από το αμάξι της, ντυμένη ακόμη με την φόρμα της δουλειάς και στο στόμα της περιμένει το τσιγάρο της χαλάρωσης. Ένα τσιγάρο είναι η απόσταση πλέον που την χωρίζει από το σπίτι της, καθώς βρίσκεται στο κατώφλι του. Εσύ συνεχίζεις μέχρι τον επόμενο δρόμο, περνάς μέσω μιας γέφυρας, πάνω από ένα ποτάμι που στις όχθες του κάποιοι ψαρεύουν, διασχίζεις έναν ακόμα δρόμο και βρίσκεσαι σε ένα πάρκο-πλατεία που το άλλο όριο του είναι ένας συνεχόμενος πέτρινος τοίχος. Μεταβάλλεται πολύ γρήγορα το περιβάλλον, οι άνθρωποι γύρω σου είναι ελάχιστοι και απότομα αρχίζεις να αναζητάς μια πεζογέφυρα που θα σε περάσει απέναντι και πάνω από τις γραμμές του τραίνου, που παράλληλα με το ποτάμι δημιουργούν μια δεύτερη κοίτη από σίδερα. Η πεζογέφυρα μεταλ-λική και σκοτεινή αυτή την φορά. Το βήμα γίνεται από ένστικτο πιο γρήγορο και νιώθεις ότι βαδίζεις σε πιο γκρίζες ζώνες της πόλης.Μπροστά σου βρίσκεται ένα ακόμη μεγάλο πάρκο. Έχει νυχτώσει και ο φωτισμός είναι ελάχιστος. Προχωράς ανάμεσα σε δέντρα. Βαδίζεις μια μεγάλη ανηφόρα που στο τέλος της βλέπεις το έντονο, νυχτερινό φως της πόλης από την οποία ξεκίνησες πριν τρεις ώρες. Δεν δια-σταυρώνεσαι με κανένα σ’ αυτό το κομμάτι του πάρκου. Αισθάνεσαι πως δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα σ’ αυτό το μέρος μέχρι να ξημε-ρώσει. Μια παντελής απουσία γεγονότων περιβάλλει την ατμόσφαι-ρα και σε κάνει να προχωρήσεις προς το φως. Εκεί που οι αντιθέσεις καλύπτονται και σε όσα έχει συνηθίσει το μάτι σου να βλέπει. (16)


02

Παλιά πόλη, αραβοευρωπαϊκή, τοποθετημένη σε έντονο ανάγλυφο, τσιγγάνικο στοιχείο στους δρόμους.Γύρω στις έντεκα το βράδυ βρίσκεσαι να περπατάς στα στενά σοκά-κια της. Βροχή. Άλλοτε πιο δυνατή και άλλοτε ψιλόβροχο. Κουκου-λωμένος κάτω από ένα αδιάβροχο, βαδίζεις. Κανένας περαστικός και τα μόνα ανοιχτά μαγαζιά είναι τα τουριστικά μπαρ που γνω-ρίζουν στο κοινό το τσιγγάνικο φλαμένγκο. Αρχίζεις να ανεβαίνεις στα στενά σοκάκια φτιαγμένα από ένα βότσαλο, ποταμίσιο που το νιώθεις να ενοχλεί τις πατούσες σου. Το πόδι σου ακουμπάει κάθε φορά σταθερά πάνω στον βρεγμένο δρόμο. Γύρω σου διώροφα σπί-τια με μικρές αυλές στήνουν το σκηνικό της βόλτας σου.Καθώς προχωράς το βλέμμα βρίσκει διεξόδους στους απέναντι λό-φους και στην νέα πόλη που εκτείνεται στο βάθος χαμηλά. Νιώθεις ότι εκείνα τα φώτα βρίσκονται πολύ μακριά για να κουράσουν τα μάτια σου και συ κινείσαι στο ημίφως μιας πόλης διαφορετικής. Μάλλον χωριό. Ένα χωρίο με τσιγγάνικο χρώμα στις αυλές και στα σπίτια. Ησυχία απόλυτη, οι ψιχάλες της βροχής συμπληρώνουν τον ήχο από το βάδισμά σου.Βλέπεις τα πιο φτωχά σπίτια να απολαμβάνουν τις ωραιότερες θέες της πόλης. Σχεδόν καλύβια, πίσω από μικρούς κήπους με λουλούδια και κληματαριές.Κάπου εκεί, ανάμεσα στις εικόνες που μοιάζουν με αεροφωτογραφί-ες και τα σπίτια, ακούς χαρούμενες φωνές και τον ήχο μιας κιθάρας. Έρχεται μέσα από μια παράγκα που στο παράθυρο της υπάρχει φως. Ακινητοποιείσαι και προσπαθείς να ακούσεις καλύτερα. Το μυαλό ξεκινάει να πλάθει εικόνες μιας καθημερινότητας πολύ δια-φορετικής από αυτήν ενός διαμερίσματος στην άλλη άκρη της πόλης. Δυο εικόνες αντιφατικές, όμως επανέρχεσαι στην πραγματικότητα όταν αντιλαμβάνεσαι πως η κιθάρα ακουγόταν από μια τηλεόραση


και οι χαρούμενες φωνές ήταν παιδικές. Συνειδητοποιείς πως ακόμα και σ’ αυτή τη γειτονιά, πέρα από το φλαμένγκο είναι και η ζωή που μπορεί να μπει σε καλούπια. (2)Ακούς ξανά μονάχα τον ήχο του βηματισμού σου και την βροχή. Ανεβαίνεις όλο και πιο ψηλά στον λόφο. Τα σπίτια αραιώνουν και ο φωτισμός στα στενά λιγοστεύει. Περνάς μέσα από μια μικρή πλα-τεία που καταλήγει σε μια πέτρινη σκάλα. Μπετονένια, γκρι σκούρα σκαλιά σκαρφαλώνουν μέχρι την κορυφή του λόφου. Οδηγούν σε μια εκκλησία. Νεκρό τοπίο δεξιά και αριστερά. Βράχοι σπαρμένοι σε ένα επικλινές έδαφος. Καμία κίνηση γύρω σου. Απόλυτα απροστάτευτος από τον καιρό. Ξαφνικά η διαδρομή περνά ανάμεσα από σπηλιές-παράγκες χωμένες μέσα στο λόφο. Όσο ανεβαίνεις τόσο νιώθεις πως απομακρύνεσαι εννοιολογικά από αυτό πού βρίσκεται λίγα σκαλιά πιο κάτω. Βλέπεις πως τα σκουπίδια μπορούν να γίνουν στέγη και πως ακόμα και ο πιο φτωχός μπορεί να νιώθει πλούσιος κάθε φορά που βγαίνει στην πόρτα του.Λίγο μετά, τα σκαλιά τελειώνουν και απομένει ένας πέτρινος ανη-φορικός δρόμος για να βρεθείς στην εκκλησία. Στον ουρανό σχεδόν. Εκεί από όπου μπορείς να δεις το οτιδήποτε από μια απόσταση. Εκεί από όπου μπορείς να κοιτάξεις τα πράγματα και να αλλάξουν όψη και μέγεθος. Παλιά πόλη και νέα δημιουργούν ένα μωσαϊκό από φώτα σε τρεις διαστάσεις και τα σύννεφα από πάνω τους παίζουν ένα διαφορετικό παιχνίδι. Στέκεσαι στο κατώφλι της εκκλησίας, για να μην βρέχεσαι και κάνεις ένα τσιγάρο, καθώς η βροχή δυναμώνει για να ξαναγίνει ψιλόβροχο.Κοιτάζεις προς τα φώτα και ξεχωρίζεις ένα καθεδρικό ναό μέσα στην πόλη, και ένα αραβικό παλάτι στην κορυφή του απέναντι λόφου, στα όρια του παραδοσιακού οικισμού. Επιβάλλονται και τα δυο με το μέγεθος και τον φωτισμό τους στο μάτι σου. Αρχίζεις να κατανοείς τους λόγους για τους οποίους υψώθηκαν τέτοια κτίρια και στη συ-γκεκριμένη θέση μέσα στην πόλη, και ταυτόχρονα συνειδητοποιείς τον τόπο και το σημείο που καπνίζεις αυτό το τσιγάρο και τα κοι-τάζεις. Η οργάνωση των εξουσιών και των αξιών μέσα σε μια πόλη. Καθετί δείχνει να έχει τη θέση του, τοποθετημένο από κάποιο χέρι για να γίνεται ξεκάθαρη η επικρατούσα αντίληψη της κοινωνικής συνοχής κάθε εποχής. Αποφασίζεις να φύγεις. Κατηφόρα. Τα πρώτα σκαλιά. Υγρασία. Η πόλη συνεχώς μπροστά σου καθώς κατεβαίνεις. Εμφανίζονται λίγο πιο κάτω δύο ανθρώπινες φιγούρες από ένα μονοπάτι στα δεξιά καιπαίρνουν τα σκαλιά προς την πόλη. Ένας ψυχρός αεράς συμπλη-ρώνει το ψιλόβροχο. Βλέπεις τα είδωλα τους να καθρεφτίζονται στα βρεγμένα σκαλοπάτια. Τα πρώτα φώτα θα τα σβήσουν μόλις


κατεβούν το τελευταίο σκαλοπάτι. (6)

τα ρολόγια της καθημερινής πραγματικότητας στο δάσος


03

Ένα βασιλικό μουσείο στο κέντρο μιας ευρωπαϊκής πρω-τεύουσας. Μια έκθεση από έναν ηλικιωμένο πλέον video-artist που δύσκολα μπορείς να την κατανοήσεις. Ένα δωμάτιο σκοτεινό στο υπόγειο του μουσείου, όπου προβάλλονται από μια παλαιού τύπου μηχανή προβολής φιλμ, στιγμιότυπα ενός αγώνα πυγμαχίας.Βγαίνεις στο προαύλιο-πλατεία του μουσείου. Ένας μετανάστης με τον γιο του και ένα μάλλον ντόπιο νεαρό κλωτσούν μια μπάλα. Ανάμεσα στον κόσμο που ξαποσταίνει, πριν ή μετά την βόλτα στις εκθέσεις, ένας άλλος μετανάστης περιπλανιέται στην πλατεία και δείχνει αποκομμένος από την πραγματικότητα. Μουρμουρίζει κου-βέντες που δεν μπορείς να καταλάβεις και ίσως μοιάζουν με κατά-ρες στην τύχη του. Σου ζητάει ένα τσιγάρο. Το παίρνει, ευχαριστεί και φεύγει.Οχτώ στάσεις του μετρό και βρίσκεσαι γρήγορα στα προάστια της πόλης. Μια εργατική συνοικία μεταναστών. Γύρω σου κτίρια χωρίς καμία ποικιλία στα χρώματα και στις όψεις τους. Κτίρια όμως, με όψεις που παίρνουν χρώμα από τους χρήστες τους. Βλέπεις ρού-χα απλωμένα να περνούν πάνω από τον δρόμο και να καταλήγουν στην απέναντι οικοδομή. Βλέπεις καταπράσινα παράθυρα πνιγμένα από φυτά. Ο ορισμός της μικροκλίμακας μέσω μιας ανεξάντλητης και αταίριαστης ποικιλομορφίας. Βαδίζεις λιγάκι και προσπερνάς μεγάλους κενούς χώρους πρασίνου, ολοζώντανους από ανθρώπους. Γήπεδα γεμάτα με νέους. Είναι ένα χαρακτηριστικό γκέτο με ημε-ρομηνία λήξης μετά από μερικές γενιές. Αυτό το πολύχρωμο κολάζ από συμπεριφορές, ανθρώπους και πολιτισμούς, δείχνει να πολιορ-κείται από την κρύα επανάληψη του αστικού μοτίβου. (9)Καταλήγεις στην άκρη του, στα όρια που το ορίζουν. Εκεί δυο λόφοι κοιτάζουν την πρωτεύουσα από ψηλά και προς τη δύση. Ένα ιδιόμο-


ρφο αστικό πάρκο. Λόφοι που μοιάζουν ψεύτικοι. Έχουν το όνομα και την όψη γυναικείου στήθους. Μοιάζουν όμως τόσο ψεύτικοι όσο και η σιλικόνη πάνω σε ένα γυναικείο σώμα. Τους κοιτάζεις από μακριά και καθώς πλησιάζεις, τα μάτια σου συνεχίζουν να διαβάζουν μια το ίδιο τέλεια καμπύλη και στους δύο λόφους. Καταπράσινοι από το αστικό γκαζόν και γυμνοί από δέντρα. Απέναντι τους η δύση στη σύγχρονη πρωτεύουσα. Μπορείς να δεις τον ήλιο μέχρι τη στιγμή που χάνεται το φως από την όψη του δυτικότερου κτιρίου της πόλης. Το μοναδικό σημείο ίσως που μπορείς να δεις αυτή την εικόνα, πατώντας σε έδαφος.Κάθεσαι στο γκαζόν. Νιώθεις την υγρασία από το χώμα και συνειδητοποιείς πως αν βασιζόσουν μονάχα στις αισθήσεις σου (εκτός της όρασης) θα κατέληγες στο συμπέρασμα πως βρίσκεσαι μακριά από την πόλη. Βρίσκεσαι όμως μέσα της. Και μετά το σιλικονάτο στήθος καταλαβαίνεις πως τελικά ο τόπος αυτός, δεν μοιάζει καν με γυναίκα αλλά με μια πλαστική κούκλα.Στο βάθος πυροτεχνήματα πυροδοτούνται από κάποιο πάρκο στο κέντρο. Η πόλη γιορτάζει και απολαμβάνεις το θέαμα. Μόλις τελειώσουν βλέπεις ότι στον ουρανό έχουν απομείνει μόνο κοκκινωποί καπνοί και το φως από το ελικόπτερο της αστυνομίας που περιπολεί για να διασφαλίσει ότι τίποτα δεν μπορεί να χαλάσει τη γιορτή. Η εικόνα της πόλης με τους καπνούς σου φέρνει στο μυαλό την εικόνα μιας άλλης πρωτεύουσας, βομβαρδισμένης και όχι γιορτινής. Από την άλλη η εικόνα με το ελικόπτερο σε φέρνει αντιμέτωπο με την δυστοπία μιας ζωής υπό παρακολούθηση.Βαδίζεις ξανά προς το κέντρο. Κατεβαίνεις από τον λόφο και βρίσκεσαι στην ίδια γειτονιά που τώρα μοιάζει πιο έρημη. Βγαίνεις σε μια διασταύρωση πέντε δρόμων με μερικά μαγαζιά. Τα πεζοδρόμια είναι γεμάτα τραπέζια και κόσμο. Για πρώτη φορά βλέπεις ισόγεια κτίρια να στεγάζουν μπιραρίες και καταστήματα σ’ αυτή την πόλη. Εδώ τα πάντα μοιάζουν επαρχιακά. Η ατμόσφαιρα είναι λίγο πιο ανθρώπινη σ’ αυτούς τους δρόμους αλλά και πιο ξένη για σένα, που έχεις συνηθίσει να κινείσαι σε λεωφόρους και μικρά, τουριστικά και κενά σοκάκια του κέντρου.Αποφασίζεις να δεις τι συμβαίνει στην άλλη μεριά του αυτοκινητόδρομου, που χωρίζει την συγκεκριμένη συνοικία από την υπόλοιπη πόλη. Διασχίζεις ένα μικρό πάρκο χωμένο ανάμεσα σε δυο πολυώροφα κτίρια εργατικών κατοικιών. Σκοτεινό και άδειο, με ένα μονοπάτι σε οδηγεί σε μια πεζογέφυρα που περνάει πάνω από το μισό αυτοκινητόδρομο και καταλήγει σε ένα άλλο πάρκο, μάλλον νησίδα πρασίνου ανάμεσα σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας. Προσπαθείς να φανταστείς τον εαυτό σου καθισμένο σ’ ένα από τα


παγκάκια που προσπερνάς και τις σκέψεις που θα έκανες κοιτώντας γύρω σου. Δεν βγάζεις νόημα.Μέσω μιας τοξωτής ράμπας και μιας σκάλας, βρίσκεσαι γρήγορα στο πεζοδρόμιο της αερογέφυρας που θα σε ενώσει με το άλλο κομ-μάτι της πόλης. Στο τέλος της έχεις να αποφασίσεις αν θα συνεχίσεις από τα στενά, τις λεωφόρους ή αν τελικά θα πάρεις το μετρό για να φτάσεις στο κέντρο. (20)


04

Μια πόλη χωρίς τουρισμό και συ ως επισκέπτης, ελλείψει ση-μείων αναφοράς και τουριστικών περιοχών, κινείσαι ανάμεσα στους ντόπιους, με την διαφορά ότι το δικό σου πορτοφόλι είναι αρκετά πιο βαρύ από το δικό τους. Την βιώνεις σαν πλούσιος, νιώθοντας πως οι άνθρωποι που σε προσπερνούν και μιλούν αυτή την άγνωστη γλώσσα επιβιώνουν με δυσκολία, όμως αν τηρήσεις τις αναλογίες και λάβεις υπόψη σου τα μεγέθη που τις διαμορφώνουν, δεν απέχουν πολύ από τη δική σου κατάσταση. Οι συσχετισμοί είναι μονάχα που διαφέρουν.Το λιμάνι και το αεροδρόμιο που υπάρχουν στην πόλη λόγω γεω-γραφίας, της δίνουν πνοή χωρίς να την κάνουν πλούσια. Το καταλα-βαίνεις αυτό ακόμα και μετά από αυτή την επιφανειακή βόλτα που κάνεις περιμένοντας να πάρεις το λεωφορείο για τον προορισμό σου. Σκέφτεσαι πως δύσκολα θα είχες βρεθεί εκεί αν η πτήση για αυτό το αεροδρόμιο δεν ήταν η πιο φτηνή.Παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου και τον τρόπο που σε κοιτάζει. Νιώ-θεις πως δεν σε βλέπουν σαν επισκέπτη αλλά σαν χρήματα. Ξέρουν πως στις τσέπες σου υπάρχουν ποσά που θα βελτίωναν την ποιότητα ζωής τους για κάποιες μέρες, και προσπαθούν να σου πουλήσουν οτιδήποτε διαθέτουν. Εσύ απλά αδιαφορείς για τις περισσότερες προσφορές και καταναλώνεις επιλεκτικά τον τόπο μέσα από τα πιο θελκτικά προϊόντα και τις εικόνες του. Αδυνατείς να αναγνωρίσεις την ομορφιά του. Οι τιμές άλλωστε είναι ελκυστικές, και έτσι, γεμί-ζοντας σιγά σιγά το στομάχι σου, συμφιλιώνεσαι με την ιδέα ότι όλα όσα δεν αγοράζονται σε ένα ταξίδι δεν θα τα κοινωνήσεις σε αυτόν τον τόπο. (10)Στο λεωφορείο φεύγοντας βλέπεις αυτή την ομορφιά πίσω από ένα τζάμι. Φευγαλέα περνούν οι εικόνες της πόλης που χτίζεται ακόμα. Των γειτονιών με τους χωμάτινους δρόμους και την καθημερινότητα

ΜΕΡΟΣ Α’: ΜΑΡΟΚΟ 29

των ανθρώπων που θα ήθελες να συναναστραφείς και να γνωρίσεις. Είναι αυτές οι μακρινές και ξένες εικόνες που βλέπεις σε περιοδικά και ντοκιμαντέρ. Νιώθεις τον κίνδυνο και την πρόκληση του ρίσκου που δεν πήρες προσπερνώντας κτίρια και ανθρώπους με ταχύτητα. Χρώματα και βλέμματα χαράσσονται στα μάτια σου, που γρήγορα πια, χαμηλώνουν από την κούραση και τον ήλιο.Αναρωτιέσαι, με κλειστά μάτια πλέον, γιατί κάνεις ένα ταξίδι. Είναι οι εικόνες του τόπου στις οποίες θα ήθελες να αποτελέσεις κομμά-τι; Είναι οι άνθρωποι του τόπου που θέλεις να γνωρίσεις; Μήπως τελικά σου αρκούν οι εικόνες και κάποιες υποθέσεις που κάνεις για τους ντόπιους, ώστε να συνειδητοποιήσεις πράγματα για σένα, χωρίς όμως να σε απασχολεί πόσο ασφαλή είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν;Ξυπνάς μετά από λίγο και σκέφτεσαι το πόσο άβολες είναι οι καρέ-κλες των λεωφορείων. Βλέπεις τον ήλιο που δύει στη θάλασσα και την άγρια ομορφιά αυτού του τόπου που το πράσινο της Ευρώπης και το κίτρινο της Αφρικής βρίσκονται σε ισορροπία.


05

Ξεκινάς να μιλάς για έναν τόπο μετά από δύο μέρες ζάλης μέσα σε έντονα χρώματα. Για μια πόλη που τη γέννησε ο τόπος. Την έπλασε η φύση μαζί με τους ανθρώπους και της έδωσαν χρώμα, μόνο στους τόνους του γαλάζιου. Η φύση γύρω γύρω έντυσε το γαλάζιο με αποχρώσεις του πράσινου και στις κορυφές του το βουνό εμφάνισε μια άγρια βραχώδη όψη σε σκούρο καφέ. Όλα αυτά τα χρώματα τα συμπληρώνει άλλοτε το μπλε και άλλοτε το γκρίζο του ουρανού.Στην πόλη οι άνθρωποι πουλούν την καθημερινότητα τους για να επιβιώσουν λίγο καλύτερα, καθώς η δύση έχει προλάβει να τους δη-μιουργήσει ανάγκες δυτικής φύσης. Έτσι άνθρωποι από αναπτυγ-μένες χώρες ταξιδεύουν για να αγοράσουν αυτό το πιο εναλλακτικό τουριστικό προϊόν. Την καθημερινότητα ανθρώπων που αιωρούνται ανάμεσα στην μουσουλμανική τους ταυτότητα και τις επιταγές της παγκοσμιοποίησης. Πουλούν την ανατολίτικη ταυτότητα τους μετά από παζάρια σε μια φαινομενικά χαμηλή τιμή και συ φεύγεις ικανο-ποιημένος από το πόσο λίγο σου στοίχησε αυτή η εξωτική εμπειρία.Δυσκολεύεσαι πολύ να σχηματίσεις άποψη για το πόσο ειλικρινές είναι το χρώμα αυτής της πόλης. Είναι κρίμα να γνωρίζονται οι άν-θρωποι μ’ αυτόν τον τρόπο. Μοιάζει με πληρωμένο έρωτα. Μοιάζει όμως και πολύ δύσκολο να ζήσεις κάτι απόλυτα αυθεντικό. Και πιο πολύ μάλλον φταις εσύ πάρα ο ντόπιος που σου πουλάει την ανθρώ-πινη επικοινωνία. Γιατί η αγορά προσαρμόστηκε στις ανάγκες της τουριστικής ζήτησης. (19)Έτσι ο οδηγός για τουρίστες μοιάζει να είναι το επάγγελμα του μέλ-λοντος για τους νέους εκεί. Ένα επάγγελμα όμως που ακόμα κρατά τα χαρακτηριστικά της πιάτσας, με τα τεχνάσματα και την δεξιοτε-χνία που προκύπτουν από τον κάθε άνθρωπο και όχι από την πολυ-τέλεια και την τεχνολογία. Καταφέρνουν να σε κάνουν να αγοράσεις

η κοινωνική συνοχή στην πόλη


όσα θα σε ενδιέφερε να δεις χωρίς να το καταλάβεις και υπακού-οντας πάντα στους δικούς τους οικονομικούς νόμους. Αναγνωρίζεις την τέχνη τους, και απλά συμβιβάζεσαι γιατί βρίσκεσαι στον τόπο τους και γιατί αγνοείς τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσες να χει-ριστείς ανθρώπους κατώτερου οικονομικού πολιτισμού.Ίσως κάποτε καταλήξει να γίνει και η τέχνη του οδηγού, από τρόπος εκμετάλλευσης των χρημάτων των επισκεπτών, κομμάτι της τουρι-στικής ατραξιόν όπως οι ξυλουργοί, οι υφαντουργοί και οι εργάτες στα χωράφια. Ίσως πάρει και αυτή η τέχνη μια θέση στο ζωντανό μουσείο των επαγγελμάτων αυτής της πόλης.Φεύγεις έχοντας μόνο εικόνες για τον τόπο που αφήνεις πίσω σου. Δυστυχώς οι περισσότερες είναι θολές και απογοητεύεσαι γιατί συ-νειδητοποιείς ότι αυτοί οι άνθρωποι σου πουλούν ότι πιο ανεκτίμητο έχουν για να πλησιάσουν περισσότερο την δυτική κουλτούρα και να προσαρμοστούν στις επιταγές της οικειοθελώς.

ΜΕΡΟΣ Α’: ΜΑΡΟΚΟ 33

06

Ότι πιο ιδιαίτερο και ενδιαφέρον θα μπορούσες να συναντή-σεις σε ένα ταξίδι. Το φυσικό τοπίο, το φως, το χτισμένο αστικό και οι άνθρωποι που το χρησιμοποιούν μπλέκονται με έναν μοναδικό τρόπο στη μεντίνα (παλιά πόλη στον αραβικό κόσμο). Ένα κέντρο πόλης που μοιάζει να χτίστηκε όλο μαζί πριν από αιώνες και έχει αφεθεί στην τυχαιότητα να το διαμορφώσει, χωρίς αναπλάσεις και μεγαλεπήβολα πρότζεκτ. Αρκούν λίγα λεπτά στα στενά για να νιώ-σεις την ατμόσφαιρα να σε κυριεύει. Βαδίζεις αλλά όχι όπως τις προηγούμενες φορές. Αυτή τη φορά έχεις την αίσθηση ότι κάνεις ένα ταξίδι στο παρελθόν. Έναν περίπατο σε ένα ιστορικό κέντρο που δεν έχει γίνει ακόμα έκθεμα αλλά συνεχίζει να μεταλλάσσεται όντας ζωντανό και δυναμικό.Καθετί γύρω σου δείχνει πρωτόγνωρο και ελκυστικό. Βγαλμένο από κάποιο παραμύθι ή μια ζωγραφιά της Ανατολής. Χάνεσαι στα στε-νά και στις σκέψεις σου για αυτά, και δεν μπορείς να συνειδητο-ποιήσεις πως για κάθε καρέ που λαμβάνουν τα μάτια σου από το περιβάλλον, υπάρχει και ένα ίδιο καρέ σε κάποια άλλα μάτια με κάτι ‘ξένο’ μέσα σ’ αυτό. Έχεις συνηθίσει να γνωρίζεις πόλεις με δρόμους γεμάτους από τουρίστες και όχι από ντόπιους. Έχεις συνη-θίσει από την πρώτη στιγμή να είσαι κομμάτι του κέντρου σε κάθε πόλη που επισκέπτεσαι και αυτή να δείχνει πάντα προετοιμασμένη να σε υποδεχτεί. Σ’ αυτή την πόλη τα πράγματα είναι διαφορετικά και δεν αντιλαμβάνεσαι αυτό το διαφορετικό καρέ που σε καθιστά το ‘ξένο’ και προσωρινό σώμα σε αυτόν τον τόπο. Είναι το καρέ των ανθρώπων που ζουν στη μεντίνα και της δίνουν ζωή. Κατοικούν σ’ αυτά τα στενά, οικειοποιούνται κάθε πιθαμή του δημόσιου χώρου καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, και αποδεικνύουν πως μπορεί η καρδιά μιας πόλης να συνεχίζει να χτυπά, όχι χάρις τις πολυεθνικές εταιρίες, αλλά χάρις τους ανθρώπους της. Τα στενά


δρομάκια και οι χρήστες τους σου δείχνουν ότι μπορεί να παραμείνει ‘έργο’ το κέντρο μιας πόλης, κρατώντας αποστάσεις από τα δυτικά πρότυπα που θα το καθιστούσαν προϊόν καταναλώσιμο για τους επι-σκέπτες.Μαγαζιά με τρόφιμα που παρασκευάζονται επιτόπου, τεχνίτες που δουλεύουν υφάσματα, ξύλα και σίδερα, μυρωδιές από μπαχαρικά, σκατά και φρεσκοψημένο ψωμί, εξατμίσεις από μηχανάκια, παιδιά που τρέχουν και παίζουν στα στενά, σκουπίδια, γάτες που ψαχου-λεύουν στα σκουπίδια, χιλιάδες γάτες, γέροι που με μπαστούνια σκαρφαλώνουν στις ανηφοριές της μεντίνας. Η βόλτα στα στενά αυτά μοιάζει με ένα ξεχωριστό ταξίδι για κάθε μια από τις αισθήσεις σου, όμως δεν είναι μόνο αυτό. Και εκεί είναι που εκπλήσσεσαι, ή καλύ-τερα συνέρχεσαι από το όνειρο και αντιλαμβάνεσαι πως όλα αυτά τα βιώνεις σε πραγματικό χρόνο. Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ, ούτε εσύ είσαι καθισμένος αναπαυτικά στον καναπέ σου.Αυτό το όνειρο είναι ο τόπος και η καθημερινότητα του κατοίκου της μεντίνας. Αν εσύ θες να αποτελέσεις κομμάτι της θα πρέπει να πληρώσεις ένα αντίτιμο, γιατί γι’ αυτόν τα πράγματα είναι πιο περί-πλοκα από ότι είναι για σένα. (14)Έχεις να συνδιαλλαγείς με ένα λαό που ισορροπεί ανάμεσα στην πα-ράδοση της κουλτούρας του και τις επιρροές της δύσης. Οπότε εκεί, δεν έχει πάψει ακόμα να είναι προκλητικό το να βαδίζεις ξέγνοιαστα στο σπίτι του έχοντας το ύφος του εναλλακτικού – δυτικού – του-ρίστα, που έφτασε ως εκεί με ένα αεροπλάνο για να ζήσει αυτό το όνειρο. Εκεί ισχύουν διαφορετικοί νόμοι και δεν μπορείς να πιστεύ-εις πως όλα γύρω σου είναι μαγικά πλασμένα μονάχα για να τα δεις και να τα αγγίξεις.

ΜΕΡΟΣ Α’: ΜΕΤΡΟ 35

07

Είναι πρωί. Ξεκινάς από το σπίτι σου χωρίς να έχεις προλά-βει να πιείς μια γουλιά καφέ. Τρέχεις. Μπαίνεις στη στάση του με-τρό και κατεβαίνεις βιαστικά τις κυλιόμενες σκάλες, προσπερνώντας ανθρώπους που ακινητοποιημένοι κατεβαίνουν προς τις αποβάθρες. Λίγο πριν τα τελευταία σκαλιά γίνουν χαλί, και χαθούν κάτω από το πάτωμα του υπογείου που βρίσκεται η στάση σου, ακούς τον χαρακτηριστικό ήχο που προειδοποιεί τους επιβάτες πως οι πόρτες κλείνουν και η αμαξοστοιχία αναχωρεί.Καταλαβαίνεις πως δεν είχες την τύχη να ταιριάξουν οι χρονικές συγκυρίες του πρωινού σου. Δεν είναι η πρώτη φορά. Φτάνεις σε μία άδεια από ανθρώπους αποβάθρα και κάθεσαι σε ένα παγκά-κι. Ξέρεις πως σου απομένουν μόνο πέντε λεπτά αναμονής για το επόμενο τραίνο. Ψάχνεις στην τσάντα σου για το mp3. Βρίσκεις τα ακουστικά όμως η συσκευή λείπει. Την έχεις ξεχάσει συνδεδεμένη στον υπολογιστή σου από το προηγούμενο βράδυ, που ανανέωσες τις ήδη πολύ καλά ενημερωμένες λίστες σου. (22)Η αποβάθρα σιγά σιγά γεμίζει με κόσμο και ο φωτεινός πίνακας ενημερώνει πως απομένουν τέσσερα λεπτά για την άφιξη του τραί-νου. Παρατηρείς για πρώτη φορά τους ανθρώπους της απέναντι στάσης. Είναι ελάχιστοι. Τους μετράς. Είναι εφτά. Οι τρείς από αυ-τούς είναι καθισμένοι και οι υπόλοιποι περιμένουν όρθιοι. Οι έξι από αυτούς φορούν στα αυτιά τους ακουστικά και μένουν ανέκφραστοι να κοιτάζουν το κενό, αποφεύγοντας τα βλέμματα των απέναντι και χωρίς να εστιάζουν σε κάτι συγκεκριμένο στο χώρο. Ο έβδομος είναι μια ηλικιωμένη κυρία που φοράει κίτρινο φόρεμα και καθισμένη διαβάζει, το ίδιο ανέκφραστα με τους υπόλοιπους, μια εφημερίδα.Ο χρόνος περνάει αργά και συνειδητοποιείς πως για πρώτη φορά σκέφτεσαι πράγματα για τους γύρω σου στο μετρό. Η αμαξοστοιχία

προσήχθησαν 33.691 αλλοδαποί, συνελήφθησαν 2.984 αλλοδαποί, γιατί δεν πληρούσαν τις νόμιμες προϋποθέσεις παραμονής στη χώρα.

ΜΕΡΟΣ Α’: ΜΕΤΡΟ 37

της απέναντι στάσης φτάνει στην αποβάθρα. Ο χώρος γεμίζει από τον ήχο του φρεναρίσματος και χάνεται η οπτική επαφή με τους απέναντι.Ο φωτεινός πίνακας σε ενημερώνει πως δύο λεπτά μένουν για την άφιξη του τραίνου σου. Μένεις να κοιτάζεις τον φωτεινό πίνακα μέ-χρι που η ένδειξη του ‘δύο’ γίνεται το πολυπόθητο ‘ένα’ που αναβο-σβήνει. Ακούς έναν ήχο που εξαφανίζεται στο τούνελ και διακρίνεις έναν άλλον πανομοιότυπο που πλησιάζει. Αρχίζεις να ετοιμάζεσαι. Σηκώνεσαι και βλέπεις απέναντι πως η κυρία με το κίτρινο φόρε-μα εξακολουθεί να βρίσκεται καθισμένη διαβάζοντας την εφημερίδα της.Το τραίνο σου φτάνει στην αποβάθρα και επιβιβάζεσαι σε ένα βα-γόνι που βρίσκονται άλλοι οχτώ άνθρωποι. Τους παρατηρείς και αυτούς. Για δεύτερη φορά πιάνεις τον εαυτό σου να λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο από ότι συνήθως.Και οι οχτώ φορούν ακουστικά στα αυτιά τους, και στέκουν αμίλη-τοι και ανέκφραστοι όπως ακριβώς και οι επιβάτες που περίμεναν το τραίνο της αντίθετης κατεύθυνσης. Κανείς τους δεν διαβάζει. Κά-ποιοι μασούν τσίχλα και άλλοι χτυπούν νευρικά τα δάχτυλα των χε-ριών τους στα πόδια τους. Οι περισσότεροι κοιτάζουν μέσα από τους αντικατοπτρισμούς του βαγονιού στα παράθυρα, εξακολουθώντας όμως να αποφεύγουν τα ανθρώπινα βλέμματα ανά μεταξύ τους. Μαζί τους και εσύ.Η μισή ώρα που χρειάζεται για να φτάσει το τραίνο στον προορισμό σου αισθάνεσαι πως θα είναι βασανιστική, μετά τη βραδύτητα με την οποία κύλησαν τα πέντε λεπτά της αναμονής σου στην στάση, και σε συνδυασμό με την πρωτόγνωρη και ενοχλητική παρατηρητι-κότητα, που σου διαταράσσει, για πρώτη φορά, την πρωινή διαδρο-μή προς την δουλειά.Θυμάσαι το mp3 που ξέχασες σπίτι και σκέφτεσαι το πόσο διαφο-ρετικά θα κυλούσε αυτή η μισή ώρα αν άκουγες τη μουσική που με τόση φροντίδα οργάνωσες το προηγούμενο βράδυ. Και εκείνη τη στιγμή που η σκέψη σου στρέφεται προς τη μουσική, η αλυσίδα με τις αναταραχές του πρωινού σου συμπληρώνεται με έναν ακόμα κρίκο. Ίσως τον πιο ανυπόφορο. (1)Ξαφνικά λοιπόν, παρατηρείς με περισσότερη σχολαστικότητα τους συνεπιβάτες σου και νιώθεις σιγά σιγά τα καρφιά των ακουστικών τους να αποσυνδέονται ένα ένα από τις συσκευές αναπαραγωγής. Σου παρουσιάζονται με την σειρά τα τραγούδια που ακούει ο κα-θένας από τους οχτώ αυτούς ανθρώπους, μέχρι που στα αυτιά σου ηχούν ταυτόχρονα οχτώ διαφορετικά είδη μουσικής, πάνω στον ηχη-τικό φόντο του θορύβου της μηχανής του τραίνου. Προσπαθείς να


εστιάσεις στην σιωπή αυτών των ανθρώπων για να καταφέρεις να νικήσεις τον θόρυβο που δημιουργεί η σκέψη σου για αυτούς. Μάταια όμως. Οι οχτώ μουσικές εξακολουθούν να μπλέκονται στο μυαλό σου χωρίς να μπορείς να τις σταματήσεις.Μετά από μια διαδρομή που αισθάνεσαι πως έχει επιμηκυνθεί φτά-νεις στον προορισμό σου. Βγαίνεις από τα υπόγεια του μετρό στον αέρα της πόλης. Νιώθεις πιο ήρεμος αλλά δυσκολεύεσαι να διώξεις μια υποψία. Αναρωτιέσαι τι ήταν αυτό που άκουσες αφαιρώντας αυτό το προστατευτικό ηχητικό περίβλημα των συνεπιβατών σου. Προσπαθείς να αναιρέσεις μέσα σου μια αμφιβολία και μια οικειό-τητα.

ΜΕΡΟΣ Α’: ΑΘΗΝΑ 39

08

Μέρες γιορτινές. Πλατεία Ομονοίας. Η πλατεία στολι-σμένη στο πνεύμα των γιορτών και μιας καταναλωτικής διάθεσης. Μπροστά σου απλώνεται ένας χώρος με ιστορία συνεχών μεταμορ-φώσεων. Μεταμορφώσεων που άλλοτε υπαγορεύονται από τις κοι-νωνικές διεργασίες και άλλοτε από τα «οράματα» για το μέλλον της πόλης. Βλέπεις τα αποτελέσματα μιας βίαιης μεταστροφής της πραγματικότητας της πλατείας. Οι άνθρωποι γύρω σου μοιάζουν ξένο σώμα μέσα στην νέα κανονικότητα και προσπαθούν να συνηθί-σουν τον νέο τρόπο βαδίσματος.Μετανάστες ελάχιστοι. Πεζοδρόμια γεμάτα πάγκους – επεκτάσεις των μαγαζιών, με κάθε είδους μικροπροϊόντα. Οι ξένοι μικροπωλη-τές που έδιναν χρώμα στους δρόμους και τα γύρω στενά, χάθηκαν από την οργή του ολύμπιου θεού της φιλοξενίας. Η αστυνόμευση διακριτική πια, για να μην διαταράξει την πλέον εύρυθμη εμπορική ανάπτυξη της πλατείας, που ετοιμάζεται να αποκτήσει την αντικει-μενική αξία που της αρμόζει λόγω της θέσης της. Κοιτάζεις απέναντι σου το τεράστιο πανό που καλύπτει ολόκληρη την όψη ενός πολυ-ώροφου κτιρίου. Το μήνυμα διατυμπανίζεται ξεκάθαρο σε αυτή την νέα πραγματικότητα της πλατείας. «ΑΧ ΕΛΛΑΔΑ Σ’ ΑΓΑΠΩ» και φόντος η γαλανόλευκη. (8)Προχωράς προς το Μοναστηράκι από την Αθηνάς. Είσαι φορτωμέ-νος και το βήμα σου είναι κάπως γρήγορο. Νιώθεις κουρασμένος. Προσπερνάς ανθρώπους και το μόνο που σκέφτεσαι είναι να μπεις στο μετρό για να φτάσεις σπίτι. Επέλεξες να μην πάρεις την υπό-γεια ανταπόκριση για να περπατήσεις λίγο και να αποφύγεις τις αλλαγές τραίνων. Δεν σε ενοχλεί όμως τόσο που είσαι φορτωμένος, όσο το γεγονός ότι δεν σου είναι πια γνώριμη η περιοχή. Νιώθεις ξένα στοιχεία να εισβάλλουν στην εικόνα του μυαλού σου για αυτήν


και προχωράς γρήγορα, αποφεύγοντας τις σκέψεις.Μπροστά στη βιτρίνα ενός κλειστού μαγαζιού ένας μετανάστης με ξύλινο πόδι παίζει μια μελαγχολική, βαλκανική μελωδία με το ακορ-ντεόν του και διεκδικεί την προσοχή σου. Ο ήχος και η μορφή του μπλέκονται με τους ανθρώπους που βαδίζουν στο πεζοδρόμιο μπρο-στά του. Κάνεις προσπάθεια για να τον δεις. Κάνεις ακόμα μεγαλύ-τερη προσπάθεια για να τον ακούσεις. Δε σταματάς. Κρατάς τον ίδιο ρυθμό στο βήμα σου και όσο απομακρύνεσαι από αυτόν, εγκαταλεί-πεις και την προσπάθεια.Φτάνεις στην είσοδο του σταθμού. Κάτω από την γη έρχεσαι αντιμέ-τωπος με μια άλλη πραγματικότητα. Μια γυναίκα σε μια διαφημιστι-κή αφίσα, επαναλαμβάνεται σε κάθε διαχωριστικό των θέσεων του βαγονιού. Κοιτάζεις προς το βάθος του διαδρόμου και την βλέπεις να επαναλαμβάνεται στο άπειρο. Όσο και να προσπαθήσεις δεν μπορείς να απομακρυνθείς από τα δεδομένα του περιβάλλοντος σου. Γύρω σου αμίλητοι άνθρωποι, παρεμβάλλονται στην εικόνα της γυναίκας και στα παράθυρα του τραίνου καθρεφτίζεται το ίδιο σκηνικό.


09

Βγαίνεις στον αέρα της φωτισμένης Αθήνας. Ο σταθμός του μετρό στο Μοναστηράκι γεμάτος από ανθρώπους που είτε ξε-κινούν την βόλτα τους στο εμπορικό κέντρο της πόλης είτε την ολο-κληρώνουν εκεί, φορτωμένοι με σακούλες. Ξεκινάς να ανεβαίνεις το πλακόστρωτο για τον λόφο της ακρόπολης. Προσπερνάς ελληνορω-μαϊκούς, περιφραγμένους κίονες που φωτισμένοι, είτε κείτονται στο έδαφος, είτε στέκουν γυμνοί από κτίρια. Από την άλλη μεριά του δρόμου μαγαζιά με χειροποίητα αντικείμενα και σουβενίρ του αρ-χαίου ελληνικού πολιτισμού. Δίπλα σου ένας γενειοφόρος γέροντας. Καθισμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, μπροστά από τα κάγκελα της βιβλιοθήκης του Αδριανού, βγάζει επαναλαμβανόμενες κραυγές και γεμίζει το γιορτινό απόγευμα και το δρόμο με κάτι απόκοσμο.Ο παραδοσιακός οικισμός ξεκινά με τα πρώτα διώροφα σπιτάκια που σε καλωσορίζουν σε μια άλλη όψη της πόλης. Ο φωτισμός μειώ-νεται. Η σιωπή τυλίγει την ατμόσφαιρα γύρω σου. Ο δρόμος γίνεται στενό και οι κραυγές του γέροντα χάνονται σιγά σιγά από την ηρε-μία της περιοχής, καθώς απομακρύνεσαι από τη βουή του κέντρου. Σπίτια με αυλές. Κάποιες είναι ορατές και άλλες υπονοούνται πίσω από ψηλές μάντρες που ορίζουν εμφατικά το τι είναι ιδιωτικό και τι δημόσιο. Τα πιο πολλά κτίρια μοιάζουν πρόσφατα ανακαινισμένα ή ανακατασκευασμένα. Νεοκλασικά και παραδοσιακά αθηναϊκά σπί-τια με βαριές πόρτες ασφαλείας και κάμερες που σε σημαδεύουν. Έρχεσαι αντιμέτωπος με μια επιτήρηση ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Μια επιτήρηση που πηγάζει από την ανασφάλεια των καιρών και την συγκέντρωση προκλητικού πλούτου.Τα ερειπωμένα σπίτια ελάχιστα, γεγονός που είναι απόρροια της αξίας του να κατοικείς πάνω στον ιερό βράχο. Της αξίας του να κοιμάσαι και να ξυπνάς (γιατί σίγουρα δεν εργάζεσαι εκεί) εκεί ακριβώς που το έκανε και ο αρχαίος αθηναίος πρόγονος σου. Γιατί


έτσι νιώθεις την υπερηφάνεια της κληρονομιάς σου να ξεχειλίζει και να σε καθησυχάζει.Καθώς κινείσαι παράλληλα με την ακρόπολη, σε κάθε διακλάδωση νιώθεις την ζώνη με τα καφέ και την ζωή της, που περικυκλώνει τον λόφο στους πρόποδες του αλλά περιορίζεται εκεί. Προσπαθείς να απομακρυνθείς από αυτήν. Επιλέγεις τα πιο σκοτεινά στενά. Αυτά που δεν είναι προσβάσιμα ούτε από αυτοκίνητα, με την ελπίδα ότι θα καταλήξεις σε ένα όμορφα διαμορφωμένο από τους κατοίκους αδιέξοδο. Όπου συναντάς σκαλιά τα ανεβαίνεις αναζητώντας την ου-σία και την ατμόσφαιρα της περιοχής που την διαπνέει αιώνες τώρα. Και είναι στιγμές που η αναζήτηση σε αποζημιώνει με όμορφες, μι-κρές αυλές και σπίτια που ο χρόνος είναι ορατός πάνω τους, χωρίς να δείχνει πως η διαβίωση εκεί είναι δυσμενής. Είναι και φορές που πέτρινα σπίτια και τα ερείπια κάποιων οικοπέδων σου θυμίζουν τι υπήρξε και την ζωή στην πρωτεύουσα που διαμορφωνόταν με την νοοτροπία του χωριού. Παρόλα αυτά όμως παραμένουν στιγμές και εξαιρέσεις που δεν είναι ικανές να σου αλλάξουν την γενικότερη αί-σθηση για τον τόπο και σου επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Σου δίνεται ξεκάθαρα η αίσθηση ότι η μνήμη παραμένει μόνο σε επίπεδο πολε-οδομικής κάτοψης, στην λογική των χαράξεων της κίνησης πάνω στο έντονο ανάγλυφο, και απουσιάζει από την τρίτη διάσταση του κτι-σμένου. Διακρίνεις ξεκάθαρα τον τρόπο που διαμορφώνονται οι αξίες της περιοχής (αντικειμενικές και κοινωνικές). Ο οικισμός μοιάζει πια καθαρά αστικός και όχι παραδοσιακός. Σου έρχονται στο μυαλό οι ιδιωτικές κηπουπόλεις και τα προάστια υπνωτήρια της Δύσης. Νιώ-θεις έντονες της ομοιότητες καθώς η απουσία ανθρώπινης δραστη-ριότητας κυριαρχεί στις αυλές και τα πλακόστρωτα δρομάκια. Το αίσθημα της έκπληξης λείπει σε μεγάλο βαθμό.Διασταυρώνεσαι μονάχα με κάποιους ελάχιστους περαστικούς, που όπως και συ, αντιλαμβάνονται σε αυτήν την πόλη την ησυχία σαν αξιοθέατο και επιλέγουν να την εντάσσουν σαν περίπατο – διάλλειμα στην ρουτίνα της καθημερινότητας, και όχι να την κατοικούν και να την διαμορφώνουν. Όταν τα κτίρια του δρόμου σου το επιτρέπουν, προστατευμένος, απολαμβάνεις απλά και αποφορτίζεσαι με τη θέα του φωτισμένου κέντρου, που νιώθεις πως βράζει από έναν πυρετό κίνησης. (3)Χορτασμένος από γαλήνη και εικόνες – φωτογραφίες, βγαίνεις στο δρόμο που θα σε επαναφέρει στη λογική του κέντρου. Εκεί ακριβώς είναι τοποθετημένο το νέο μουσείο. Για να σου δείξει με το μέγεθος και τις φωτισμένες πέτρες που διακρίνονται από τις γυάλινες όψεις, πως η ιστορία για να είναι ακίνδυνη και να επαναλαμβάνεται, πρέπει να παραμένει φυλακισμένη σε τοίχους και γυάλινους χώρους. Νεκρή

στην πλέον κατάλληλη περιοχή της Αθήνας για την ανάπτυξη αυτού του είδους κατοικίας


και κενή από αξίες να παίζει το ρόλο του εκθέματος. Εντυπωσιάζε-σαι από την σιωπή που δημιουργεί στο χώρο το κτίριο και σε κάνει να νιώθεις κοιτώντας το, πώς, όπως τα περισσότερα μουσεία, κατα-φέρνει με μοναδικό τρόπο να μετατρέπει τα υλικά ίχνη ενός νεκρού πολιτισμού σε απλές πέτρες και μάζες επεξεργασμένων υλικών, που αποστειρωμένα εκτίθενται για να καταναλωθούν οπτικά και μόνο. Συνειδητοποιείς πως κάπως έτσι έχει καταφέρει και η νέα Αθήνα να μετατρέψει τα πνευματικά ίχνη αυτού του πολιτισμού σε ψευ-δαισθήσεις και επικίνδυνα μεταφρασμένες αξίες. Στην πάνω γωνία του οικοπέδου του μουσείου, συναντάς σώα δύο νεοκλασικά κτίρια κατοικιών να επιβιώνουν, σιωπηλά, από την βίαιη προσγείωση του κτιρίου στο οικοδομικό τους τετράγωνο. Μορφικά ανένταχτα αλλά λειτουργικά υπάκουα στο μοτίβο της διαδοχικής επανάληψης των μέσων παρακολούθησης του δρόμου.Αφήνεις πίσω σου το μουσείο και μπροστά σου εκτείνεται η οδός Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Κοιτάζεις από την μια μεριά του πεζόδρο-μου, τις πολυτελείς κατοικίες με την αθηναϊκή φινέτσα της άρχου-σας τάξης και από την άλλη το σύμβολο της ιστορικής μνήμης ενός ολόκληρου λαού. Αρχίζεις να σκέφτεσαι πως ίσως οι γείτονες του «ιερού» βράχου, αυτοεπιβεβαιώνουν περιστασιακά μέσα τους, μια «ιερή» υποχρέωση και ευθύνη λόγω της θέσης τους κοινωνικά και χωρικά. Αντιλαμβάνεσαι ένα συμβολισμό στην πολεοδομία της περιο-χής και σκεπτόμενος το μέχρι εκεί τόξο που διέγραψες γύρω από την ακρόπολη, συνειδητοποιείς πως οι σύγχρονοι άρχοντες του τόπου, μιμούμενοι τους αρχαίους προκατόχους τους, οχυρώνονται στην πρώ-τη ζώνη γύρω από τον Παρθενώνα. Αποτελούν την αρχή της πόλης και τοποθετούνται εκεί ακριβώς που η συνθήκη θα ικανοποιηθεί και χωρικά, για να είναι σαφές και μη αμφισβητήσιμο.Ο δρόμος γίνεται κατηφορικός καθώς φτάνεις στην είσοδο προς τον αρχαιολογικό χώρο. Κατηφορίζεις και βλέπεις δεξιά και αριστερά μέσα στο σκοτάδι, τα κάγκελα των περιφράξεων και από πίσω τους, τους λόφους κατάφυτους. Λίγο παρακάτω το πλάτος του πεζόδρο-μου μεγαλώνει. Εμφανίζεται ξανά στα αριστερά η πόλη και το βά-δισμα σου συνεχίζεται μέσα σε μια θάλασσα από άδεια τραπεζοκα-θίσματα. Πιο κάτω, ελάχιστοι άνθρωποι στο σταθμό του ηλεκτρικού στο Θησείο και στην πιάτσα των ταξί, ενισχύει ακόμα περισσότερο την ερημιά της περιοχής, καθώς η ώρα πλησιάζει μεσάνυχτα. Συνεχί-ζεις για λίγο ακόμα το περπάτημα ώστε να κλείσεις αυτό τον κύκλο γύρω από την ακρόπολη.Λίγο πριν φτάσεις στο σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι, τα μά-τια σου καρφώνονται στο ρυτιδιασμένο πρόσωπο μιας όχι και τόσο ηλικιωμένης γυναίκας και στο μελαγχολικό της βλέμμα που καθώς


βαδίζει ανάμεσα στον κόσμο, παραμένει στραμμένο στο έδαφος. Σε προσπερνά και απέναντι σου εμφανίζεται ο γέροντας που καθι-σμένος στο αναπηρικό καροτσάκι του, βρίσκεται στο ίδιο ακριβώς σημείο που τον άφησες. Καπνίζει ένα τσιγάρο και κοιτάζει αμίλητος. Τα ερείπια. Τους ανθρώπους. Μπορεί και τίποτα από τα δύο. (15)


10

Πρώτο τσιγάρο στην πλατεία Μοναστηρακίου. Κόσμος πάει και έρχεται. Άλλοι τόσοι απλά κάνουν μια στάση στα πεζούλια της πλατείας. Καπνίζουν. Περιμένουν. Κουβεντιάζουν. Βλέπεις μια ανθρώπινη μάζα και δυσκολεύεσαι να εστιάσεις σε κάτι συγκεκρι-μένο. Ανάμεσα σε όλους αυτούς είναι και κάποιοι που δεν είναι περαστικοί αλλά κατοικούν κάπου εκεί κοντά. Ξεχωρίζουν ανάμεσα στο πλήθος με τις κινήσεις τους, τον τόνο της φωνής τους και το πα-ρουσιαστικό τους. Ίσως είναι μερικοί από αυτούς που κάθε βράδυ κουκουλώνονται κάτω από κουβέρτες και χαρτόνια στην έξοδο του μετρό στην οδό Αθηνάς. Αναγκασμένοι να κατοικούν τον χώρο της πλατείας και να επιβιώνουν, νιώθεις πως κάθε πρωί ανοίγουν το σπιτικό τους για να περάσει κόσμος μέσα από αυτό. Κοινωνικοποι-ούνται με τους οδοκαθαριστές. Ζητούν ένα κομμάτι ψωμί από τους περαστικούς ή ένα τσιγάρο. Μένουν αμίλητοι. Ανταλλάσσουν δύο κουβέντες. Μοιράζονται τις ιστορίες τους. Μαζί τους, διάσπαρτοι μικροπωλητές συμπληρώνουν αυτήν την ανθρώπινη μάζα της πλατεί-ας με την πραμάτεια τους, που την εκσφενδονίζουν με δύναμη στον αέρα και γεμίζουν τον ουρανό της πλατείας με δεκάδες μπλε φωτά-κια. Φωτάκια που σιγά σιγά προσγειώνονται στο πλακόστρωτο, για να τα μαζέψουν και να τα εκσφενδονίσουν ξανά. Και νιώθεις πως το ίδιο έργο, στο ίδιο σκηνικό, επαναλαμβάνεται όλο το βράδυ και κάθε βράδυ. Με ελάχιστες παραλλαγές στο σενάριο.Επιλέγεις να βαδίσεις στο στενό που στη γωνία του στέκει το παλιό τζαμί. Εντυπωσιάζεσαι από τις καμπύλες του. Δίνουν μια ανατολίτι-κη ατμόσφαιρα στην πλατεία και συνειδητοποιείς πως το κτίριο, όσο ανήκει στην ιστορία της πόλης, άλλο τόσο θα μπορούσε να μιλά και για το παρόν της. Αναρωτιέσαι πως μπορεί μια πρωτεύουσα ευρω-παϊκή, που αυτοπροσδιορίζεται ως πολιτισμένη και οι άρχοντες της ρητορεύουν περί δικαιωμάτων, να αγνοεί τόσους μουσουλμάνους που


που την κατοικούν. Σήμερα στεγάζονται σε αυτό τουριστικά μαγα-ζιά.Προχωράς. Δεξιά και αριστερά, μικρά μαγαζιά με τα προϊόντα τους σε βιτρίνες και πάγκους, δομούν τα μέτωπα του δρόμου. Άνθρωποι μπαινοβγαίνουν σε αυτά. Αγοράζουν αναμνηστικά της Αθήνας. Προ-βάρουν ρούχα και κοσμήματα, και κοιτάζουν τα είδωλα τους, όχι σε καθρέφτες, αλλά στις οθόνες των ‘έξυπνων’ κινητών τηλεφώνων τους. Μια καταναλωτική χαλαρότητα και ξεγνοιασιά διαπνέει τον αέρα του στενού. (18)Αναζητάς την ένταση του κέντρου και προσεγγίζεις την Ερμού. Θέ-λεις να περπατήσεις στον πιο εμπορικό δρόμο της χώρας. Να δεις αυτή τη μεγάλη βιτρίνα της πόλης. Μπαίνεις λοιπόν σε αυτό το ατελείωτο κοπάδι ανθρώπων που ανεβοκατεβαίνει, από και προς το Σύνταγμα, και γίνεσαι και συ μια κουκίδα του. Ανηφορίζεις το δρόμο χωρίς να μπορείς να κοιτάξεις τις βιτρίνες του αλλά ούτε και τους ανθρώπους. Χωρίς να μπορείς να ακούσεις τους πλανόδι-ους μουσικούς του, ούτε να κλέψεις μια κουβέντα από αυτούς που προσπερνάς. Ψηλά κτίρια. Εκατοντάδες επιγραφές. Χιλιάδες φωτά-κια και περαστικοί. Και όλα αυτά τυλιγμένα με μια βουή, από την οποία τα αυτιά σου δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τίποτα συγκεκριμέ-νο. Βουή ηχητική αλλά και βουή πληροφοριών. Το βήμα σου χωρίς να το καταλάβεις γίνεται πιο γρήγορο και ακολουθεί τον ρυθμό που υπαγορεύουν αυτή η βουή και η κίνηση του δρόμου. Δίπλα σου σπά-ει η χορδή από την κιθάρα ενός μουσικού. Την είδες να σπάει αλλά δεν άκουσες το οξύ τρίξιμο της.Κουρασμένος από το αποπνικτικό περιβάλλον αρχίζεις να διαγρά-φεις μαιάνδρους με την πορεία σου, στα κάθετα στενά και στους παράλληλους δρόμους, με κατεύθυνση προς το Σύνταγμα. Θέλεις να πάρεις μια ανάσα πριν βρεθείς στην κεντρική πλατεία και καθώς προχωράς εντοπίζεις, παράλληλα με τον κύριο εμπορικό άξονα της Ερμού και εκατέρωθεν του, δύο ακόμα καταναλωτικές ζώνες, δια-φορετικής φύσης. Η πρώτη στα κάθετα στενά της με τα καφέ της χαλάρωσης και της αποφόρτισης από τον πυρετό των αγορών. Η δεύτερη με τα πιο «ταπεινά» καταστήματα που πουλούν χάντρες, υφάσματα, βιβλία, εργαλεία και κάθε λογής χρήσιμα αντικείμενα. Σε αυτή τη δεύτερη ζώνη όμως, βλέπεις και τα σημάδια της οικονομικής ύφεσης που δεν έχουν προλάβει ακόμα να πλήξουν τις άλλες δύο. Οι δρόμοι πιο ήσυχοι σε κίνηση. Κλειστοί και εγκαταλελειμμένοι χώροι καταστημάτων. Στοές έρημες με ελάχιστο φως. Σε κάποιες από αυ-τές τα πρόχειρα, υπαίθρια υπνοδωμάτια αστέγων.Καθώς πλησιάζεις προς το Σύνταγμα σκέφτεσαι τους δρόμους που διέσχισες. Προσπαθείς να θυμηθείς τα πολυώροφα κτίρια που στε-


γάζουν στα ισόγεια τους όλα αυτά τα φανταχτερά καταστήματα και αδυνατείς να ανακαλέσεις στη μνήμη σου τις όψεις τους. Αν είχαν μπαλκόνια, παράθυρα, ανθρώπους στα μπαλκόνια. Έχεις την αίσθη-ση ότι μόλις βγήκες από κάποιο κλειστό εμπορικό κέντρο, ενώ μπρο-στά σου εμφανίζεται η «μεγάλη» πλατεία.Δεύτερο τσιγάρο. Περπατάς περιμετρικά της πλατείας. Εκατομμύρια λαμπάκια στολίζουν απ’ άκρη σ’ άκρη ολόκληρο τον μεγάλο ενιαίο χώρο της. Κάθε δυνατός συνδυασμός δείχνει να έχει καλυφθεί. Δέ-ντρο δεν υπάρχει αυτή τη φορά για να υπάρχει κίνδυνος φωτιάς. Έγινε ψηφιακό και έπαψε να είναι αφορμή ανάφλεξης κοινωνικής. Μια χαρακτηριστική αλλαγή λόγω της μεταστροφής στο καθεστώς της πλατείας. Χάθηκε ο δημόσιος χαρακτήρας της, αφού ολόκληρη η έκταση της έχει καλυφθεί από χώρους προώθησης προϊόντων τε-χνολογίας. Η φύλαξη της για λόγους διασφάλισης της εμπορικότητας πέρασε στην ιδιωτική πρωτοβουλία και έπαψε να είναι πονοκέφαλος για τους φορείς της εξουσίας, δημιουργώντας παράλληλα και έσοδα. Δεν διαπραγματεύονται ζητήματα, δεν είναι πεδίο συγκρούσεων και δεν είναι οικειοποιήσιμος ο δημόσιος χώρος της. Έγινε και η πλατεία προέκταση της Ερμού και δεν μπορείς να αναγνωρίσεις διαφορετικές ποιότητες, πέρα από τα δέντρα και τα μεγέθη. Η Βουλή στο φόντο επιτηρεί τη ζωή στη πλατεία ορίζοντάς την παράλληλα, ενώ ταυτό-χρονα ποζάρει και η ίδια, με τον λιτό της στολισμό, για τις καθιερω-μένες εορταστικές της φωτογραφίες.Τα πάντα γύρω σου δείχνουν τακτοποιημένα και ο καθένας παίζει τον ρόλο του με θρησκευτική ευλάβεια. Είναι και το κλίμα της γιορ-τής τέτοιο. Εστιάζεις για λίγο στις λεπτομέρειες που διαμορφώνουν την ατμόσφαιρα. Μια λωρίδα τρεχούμενου νερού χαράσσει το ένα όριο με το δρόμο. Τα χαμόγελα τον ανθρώπων που απολαμβάνουν τον χειμώνα τσουλώντας πάνω στον πάγο που έχει τοποθετηθεί. Οι αναμμένες δάδες με πραγματική φωτιά, στην είσοδο ενός πολυτε-λούς ξενοδοχείου. Στοιχεία της φύσης όλα, που μαζί με τα δέντρα συμπληρώνουν τον άλλο κόσμο της πλατείας. Τον άλλο κόσμο της μητρόπολης και δημιουργούν μια πιο προσιτή εικόνα για το κέντρο της στην τουριστική αγορά.Αφήνεις πίσω σου την πλατεία και από την Σταδίου αρχίζεις να ανεβαίνεις την Βουκουρεστίου. Εκεί αισθάνεσαι πως προσεγγίζεις ακόμη περισσότερο το ένα άκρο των αντιθέσεων της πόλης. Περιβάλ-λεσαι από τις πιο ακριβές βιτρίνες και καταστήματα του κέντρου. Η χλιδή βροντοφωνάζει εμφατικά μια εικόνα για τους πιο απαιτητικούς πολίτες και επισκέπτες. Άνθρωποι με πιο εκλεπτυσμένες κινήσεις και συμπεριφορές, περιδιαβαίνουν τον δρόμο και νιώθουν και αυτοί την ασφάλεια του οικείου στην πόλη τους. Το βάδισμα τους διαφορετικό


από των υπολοίπων που συνάντησες.Δεν αργείς όμως να βρεθείς στην Πανεπιστημίου και εκεί τα πράγ-ματα αλλάζουν. Τα φώτα γίνονται πιο απαλά. Η κλίμακα μεταβάλ-λεται. Ο δρόμος φαρδαίνει απότομα και συ βλέπεις ένα άλλο πεδίο συγκρούσεων ορισμένο από το κράτος σε μεγέθη που ευνοούν την καταστολή. Την καταστολή όχι μόνο κινημάτων αλλά και της συνεί-δησης του πολίτη που περνά την καθημερινότητα του εκεί, δουλεύο-ντας, σπουδάζοντας, περιμένοντας ένα λεωφορείο, μέσα σε ένα πε-ριβάλλον εκτός ανθρώπινης κλίμακας. Πολυώροφα ίδια κτίρια. Ένα ποτάμι από αμάξια χωρίζει τις δύο μεριές του δρόμου αποκόπτο-ντας τες τελείως. Η γνώση φυλακισμένη σε χώρους που αναβιώνουν αισθητικά μόνο την αρχαιοελληνική παράδοση. Η πόλη επιβάλλεται με όλες τις δυνάμεις της στον περαστικό και τον χρήστη. (13)Κάπου εκεί ανάμεσα στα πανεπιστημιακά κτίρια έρχεσαι αντιμετω-πίζεις την άλλη όψη των αντιθέσεων του κέντρου. Ο πολύ περιορι-σμένος φωτισμός του χώρου, με τις λωρίδες πρασίνου που ορίζουν την κίνηση, έχουν δώσει «στέγη» σε ανθρώπους του περιθωρίου. Τους τοξικομανείς που ναρκωμένοι κινούνται μετά από κάποια δόση ή την αναζητούν ζητώντας χρήματα. Τους αστέγους που ψάχνουν για ένα κομμάτι ψωμί στα σκουπίδια ή για το παγκάκι που θα τους προστατέψει από το κρύο, ναρκωμένοι και αυτοί από την πείνα. Κοιτάζεις δίπλα σου, τα γεμάτα συνθήματα μάρμαρα των ναών της γνώσης, λουσμένα από το ατμοσφαιρικό φως κίτρινων προβολέων. Ξέρεις πως είναι δύσκολο να αντιληφθεί και να αντιμετωπίσει, όλος αυτός ο κόσμος που κινείται λίγους δρόμους παραπέρα, τις εικόνες αυτές και τους λόγους που τις δημιουργούν. Μονάχα ενοχλείται και τις αποφεύγει. Δεν ανήκει στον κόσμο που κατοικεί το κέντρο και τις συνθήκες του, για να μπορεί να τις καταλάβει.Συνεχίζεις στην Ακαδημίας κατευθυνόμενος προς την πλατεία Κά-νιγγος με ελάχιστες παρακάμψεις στην πορεία σου. Σε μια από αυ-τές καταλήγεις έξω από το αστυνομικό τμήμα Εξαρχείων. Βλέπεις τον τρόπο που φρουρείται το σύνορο δύο κόσμων. Του κόσμου του χρήματος και του κόσμου των κοινωνικών διεργασιών για κάτι δια-φορετικό. Άγρυπνοι φρουροί ένας ματατζής που καπνίζει αμέριμνος την ηλεκτρονική του πίπα και στην απέναντι γωνία ένας ακόμα που κοιτάζει καχύποπτα το παρουσιαστικό των περαστικών. Οι υπόλοι-ποι μαντρωμένοι σε μια κλούβα χαλαρώνουν παίζοντας χαρτιά και τάβλι, καθώς αναμένουν κάποιο σήμα και απολαμβάνουν την ηρεμία του απογεύματος.Η Ακαδημίας αναπαράγει της ποιότητες της Πανεπιστημίου αλλά με λιγότερη κίνηση ανθρώπων και αυτοκινήτων, λόγω της ώρας που βρέθηκες εκεί. Τα περισσότερα μαγαζιά σιγά σιγά κατεβάζουν ρολά


και ο δρόμος ερημώνει. Μπροστά σου εκτίνεται η μικρή και έρημη πλατεία Κάνιγγος. Στην πόρτα του υπουργείου εμπορίου είναι μα-ζεμένοι κάποιοι άλλοι τοξικομανείς, εξορισμένοι από την Ομόνοια λόγω των προγραμμάτων εξευγενισμού εκείνης της πλατείας. Ένας άντρας αγοράζει από δύο νέους τη δόση του. Μια γυναίκα σκυμμένη μπροστά από ένα πεζούλι, ετοιμάζεται με τον αναπτήρα στο ένα χέρι και το κουτάλι στο άλλο. Στα δόντια της μια σύριγγα. Στο διπλανό παγκάκι ένας άντρας πιέζει τη βελόνα σε μια φλέβα του χεριού του. Στην γωνία του υπουργείου άλλη μια κλούβα. Οι δύο φρουροί ακρο-βολισμένοι ο ένας απέναντι από τον άλλον, κοιτάζουν προς την μεριά των τοξικομανών και ανταλλάσσουν χαμογελαστοί νοήματα. Νιώθεις πως οι γκρίζες ζώνες του κέντρου κινούνται από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τις προθέσεις της εξουσίας, τσουβαλιάζοντας άρρωστους ανθρώπους.Φτάνοντας στη πλατεία Ομονοίας επιλέγεις να μην κάνεις το τρίτο τσιγάρο. Η τρίτη κορυφή του εμπορικού τριγώνου είναι απλά νεκρή και ας βλέπεις ανθρώπους και αυτοκίνητα να την γεμίζουν. Η κίνηση των πεζών είναι μουδιασμένη και η κυκλική κίνηση των αυτοκινήτων στους δρόμους γύρω της, πάει χρόνια, που έπαψε να κινεί το ενδι-αφέρον. Μια ψευδαίσθηση νομιμότητας κατακλύζει αυτό το αστικό κενό. Στα μάτια σου η πλατεία μοιάζει με φάντασμα, κι ας την απο-καλούσαν έτσι την εποχή που την κατοικούσαν πόρνες, τοξικομανείς και βαποράκια.Προσπερνάς την πλατεία και βαδίζεις την Αθηνάς προς το Μοναστη-ράκι για να κλείσεις αυτό το νοητό τρίγωνο. Φτάνεις στην πλατεία Κοτζιά. Άλλη μια έρημη πλατεία στο κέντρο. Σκέφτεσαι πως ίσως είναι το απόγευμα ιδιαίτερο. Ότι μπορεί να φταίει που κοντεύει η ώρα κλεισίματος των εμπορικών καταστημάτων. Ίσως το κρύο που είναι λίγο πιο έντονο αυτές τις μέρες. Δεν υποψιάζεσαι ότι μπορεί να φταίει που το πρωί, απομακρύνθηκε βίαια ένας αριθμός μεταναστών από την περιοχή, μετά από επιχείρηση της αστυνομίας. Δεν περνάει καν από το μυαλό σου, πως κάπως έτσι οργανώνονται σήμερα και ρυθμίζονται οι αντικειμενικές αξίες κάθε περιοχής. Δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι η αστυνομία παίζει ρόλο εκτελεστή στα οικονομικά παιχνίδια της πίτας του εμπορικού κέντρου.Μπαίνεις στην άδεια Βαρβάκειο αγορά. Τα ψαράδικα και τα κρεο-πωλεία είναι κλειστά. Η μυρωδιά του κρέατος μπερδεύεται με αυτή του ψαριού. Λίγα νερά στα πλακάκια του διαδρόμου κάνουν τα βή-ματα σου να αντηχούν στη μεταλλική οροφή της αγοράς. Για πρώτη φορά ακούς τον ήχο τους. Εδώ και ώρες δεν είχες σκεφτεί ότι μπο-ρεί να υπάρχει σε αυτή την πόλη. Γύρω σου πολλές κρεμασμένες ελληνικές σημαίες. Σε ψυγεία, πάγκους και πόρτες. Η μανία για το


ελληνικά πιστοποιημένο προϊόν μοιάζει να κρύβει και άλλα μηνύμα-τα, παρόμοια με αυτά που γεμίζουν με υπερβολική αγάπη για την πατρίδα τους δρόμους του κέντρου.Στα στενά προς το Μοναστηράκι επικρατεί ησυχία. Τα κτίρια δεί-χνουν κενά από χρήστες και χρήσεις. Φτάνοντας στην είσοδο του με-τρό επί της Αθηνάς, προσπερνάς τρείς ανθρώπους. Ξαπλωμένοι και κουκουλωμένοι με κουβέρτες και χαρτόνια, κουβεντιάζουν. Μιλούν ελληνικά και δεν αποτελούν ακόμα πρόβλημα για την εικόνα της πόλης ώστε να απομακρυνθούν. Όταν καταλαγιάσει κάπως αυτή η υπερβολική αγάπη για την πατρίδα και λυθούν κάποια προβλήματα, θα απομακρυνθούν και αυτοί. (4)

εφεύραν τη μυγοπαγίδα μ’ έναν κύβο ζάχαρη στο κέντρο και πολλές μύγες πέθαιναν ανήμπορες


11

Τρία τέταρτα στο αστικό λεωφορείο. Ένα γρήγορο πέρα-σμα από τις νοτιοδυτικές συνοικίες της Αθήνας. Από τα παράθυρα, άλλοτε όρθιος και άλλοτε καθισμένος, αντικρίζεις τα μέτωπα μιας εμπορικής λεωφόρου. Περνάς μέσα από διαδοχικά τοπικά κέντρα, όμοια μεταξύ τους, που τα ενώνει ένας άξονας κίνησης αυτοκινήτων. Μια ευθεία γραμμή που για χιλιόμετρα σε οδηγεί προς το λιμάνι. Σε κάποια σημεία χάνονται οι πολυκατοικίες από το οπτικό σου πε-δίο, και εμφανίζονται μεγάλες αποθήκες και βιομηχανικοί χώροι. Το λεωφορείο όμως, εισέρχεται γρήγορα σε ακόμα μια παραλλαγή της αυτονομίας και αυτάρκειας των προαστίων. Κοινά χαρακτηριστικά. Οικιστικές περιοχές χωρίς ταυτότητα. Ούτε πολεοδομική, αλλά ούτε και αισθητική. Το κτισμένο ακολουθεί ένα πολύ συγκεκριμένο μο-ντέλο, και νιώθεις πως ταξιδεύεις διασχίζοντας μια πεδιάδα γεμάτη μπετόν.Λιμάνι Περάματος. Αναρωτιέσαι για τους ανθρώπους που κατοι-κούν σήμερα σε αυτόν τον πρώην εργατικό – προσφυγικό οικισμό. Φαίνεται να παίρνουν ζωή από τα καράβια που πηγαινοέρχονται στα ναυπηγεία. Στην είσοδο του λιμανιού, καθώς κατεβαίνεις από το λεωφορείο, υπάρχει έντονη η παρουσία της αστυνομίας. Αρχίζεις να βαδίζεις στον κεντρικό δρόμο παράλληλα με το λιμάνι. Ξαφνικά η περίφραξη του λιμανιού γίνεται ένα ενιαίο κολάζ από τοίχους αποθηκών, χωρίς παράθυρα. Μονάχα βαριές μεταλλικές πόρτες και επιγραφές των ναυπηγείων που σε παράταξη φράζουν τη θέα προς τη θάλασσα. Δεν αισθάνεσαι καθόλου το νερό που βρίσκεται σε από-σταση λίγων μέτρων. Σου θυμίζει βιομηχανική περιοχή και όχι πόλη αυτή η πρώτη επαφή με το Πέραμα. Από την άλλη μεριά του δρόμου, στο μέτωπο προς τη θάλασσα αποτυπώνεται μια μάχη ανάμεσα στο παλιό και στο νέο. Νεόδμητες οικοδομές χωρίς αρχιτεκτονικό ύφος, διαδέχονται μικρά διώροφα και τριώροφα κτίρια που δείχνουν να


να κουβαλούν τουλάχιστον μισό αιώνα ζωής. Κοιτάζεις προς το τέ-λος του δρόμου και βλέπεις το ίδιο μοτίβο να επαναλαμβάνεται όσο μπορεί να δει το μάτι σου.Αποφασίζεις να ανηφορίσεις λιγάκι και να συνεχίσεις την πορεία σου προς τον Πειραιά, από τον πρώτο παράλληλο δρόμο. Διασχίζοντας το κάθετο στενό, έχεις την εντύπωση πως περνάς ένα κατώφλι, που σε οδηγεί σε κάτι διαφορετικό. Ένα άλλο σκηνικό απλώνεται μπρο-στά σου. Βγαίνεις σε ένα ήσυχο δρομάκι που ορίζεται από δύο σει-ρές ισόγεια και διώροφα σπίτια, με μικρές, όμορφα διαμορφωμένες αυλές. Επικρατεί ηρεμία. Μοιάζει να κοιμάται η γειτονιά, παρότι μόλις που πλησιάζει μεσημέρι, και η μέρα είναι ηλιόλουστη. Σε όλο το στενό κυριαρχεί η αίσθηση του χωριού. Κάπου κάπου ανάμεσα στις κατοικίες, συναντάς χώρους εργασίας μαστόρων και τεχνητών. Άνθρωποι δουλεύουν ήρεμοι πάνω από ξύλα και σίδερα. Δείχνουν να έχουν απόλυτη επαφή με το προϊόν που παράγουν. Πλησιάζεις σε κάποιες αυλόπορτες σπιτιών. Παρατηρείς τις πρόχειρες κατασκευές των ιδιοκτητών για να ομορφύνουν τις αυλές τους με ένα στέγαστρο, ένα φούρνο ή ένα απλό παγκάκι. Σε εντυπωσιάζει η απλότητα των χώρων που έχουν δημιουργήσει. Γεμάτοι λουλούδια και φτηνά υλικά, αλλά τοποθετημένα όλα με τόσο μεράκι και φροντίδα από το χέρι του ανθρώπου που κατοικεί εκεί. Είναι εμφανές σε όποια γωνιά του σπιτιού ή της αυλής και αν κοιτάξεις, το πόσο αποτελούν έργο των κατοίκων τους. Και το γεγονός αυτό εκπέμπει μια γαλήνη και κάτι οικείο σε όλο το δρόμο.Καθώς περπατάς όμως δεν παύεις να νιώθεις ξένος από τα βλέμμα-τα κάποιων περαστικών. Φαίνεται μια αμηχανία στο βάδισμά σου, που μεταφράζεται σαν ενδεχόμενη απειλή στα μάτια των ντόπιων. Παρότι βρίσκεσαι μακριά από το κέντρο, η περιοχή αποτυπώνει την νοοτροπία της πόλης με το δικό της λεξιλόγιο. Με το λεξιλόγιο του χωριού για την ξενοφοβία και την μη αποδοχή του διαφορετικού. Το μαρτυρούν άλλωστε, πέρα από τα βλέμματα και τα φασιστικά συνθήματα στους τοίχους. Μάλλον ο δρόμος αυτός, έχει λησμονήσει την προσφυγική του φύση και την ιστορία των ανθρώπων που δη-μιούργησαν τον πρώτο καταυλισμό εκεί. Δεν χρειάστηκε ούτε ένας αιώνας για να ξεχαστούν λέξεις όπως ξεριζωμός, μετανάστευση και προσφυγιά. (21)Ο δρόμος καταλήγει σε ένα αδιέξοδο. Ανηφορίζεις προσπαθώντας να διατηρήσεις την πορεία σου προς τον Πειραιά. Περνάς μέσα από ένα πάρκο και φτάνεις σε ένα δεύτερο αδιέξοδο. Δυο ηλικιωμένοι άντρες καθισμένοι σε ένα παγκάκι κουβεντιάζουν στην άκρη του πάρκου. Διαβάζοντας το ξάφνιασμα σου για το διέξοδο, σου εξηγούν χαμογε-


λαστοί, πριν καν τους ρωτήσεις, πως το μονοπάτι συνεχίζεται λίγο πιο κάτω και καταλήγει στον κεντρικό δρόμο των ναυπηγείων. Συ-νειδητοποιείς πως υπάρχουν και κάποιοι που επιλέγουν να μην κοι-τάζουν καχύποπτα.Ακολουθείς της οδηγίες τους και φτάνεις σε ένα μικρό πέρασμα δίπλα σε μια αυλή. Ακούς τον ήχο από το τρεχούμενο νερό, που περιμετρικά της περίφραξης, κατεβαίνει μαζί με το μονοπάτι προς τον δρόμο. Στον αέρα αισθάνεσαι μια μυρωδιά από φρεσκοπλυμένα ρούχα. Μια απότομη κατηφόρα όμως, σε ξεβράζει μαζί με τα νερά στον κεντρικό δρόμο. Οι οσμές και οι ήχοι χάνονται από την εξουσία των αυτοκινήτων.Το Πέραμα κάπου εκεί τελειώνει. Ο δρόμος με μια απαλή, διπλή καμπύλη ανεβαίνει πιο ψηλά και συνεχίζει παράλληλα με την ακτο-γραμμή, αλλά από μεγαλύτερη απόσταση μέχρι το Κερατσίνι. Στην έξοδο της συνοικίας, γύρω από την στάση του λεωφορείου, τα ίχνη ενός τροχαίου. Σπασμένα γυαλιά και κάποια λουλούδια.Βαδίζεις στο μικρό πεζοδρόμιο ενός αυτοκινητόδρομου ταχείας κυ-κλοφορίας. Μια νησίδα στη μέση, χωρίζει τις δύο λωρίδες για κάθε κατεύθυνση. Ο θόρυβος των αυτοκινήτων προκαλεί ένα συνεχόμενο βουητό στα αυτιά σου, από το οποίο ξεχωρίζουν μόνο οι αυξομειώ-σεις των ταχυτήτων και μερικά φρεναρίσματα και κόρνες. Για μία ώρα περπατάς σε αυτόν τον άξονα κίνησης που δεν αναφέρεται σε ανθρώπους. Από τη μία πλευρά στέκεται η ψηλή μάντρα του λιμανιού που εμποδίζει την ορατότητα προς τη θάλασσα. Μια δε-ντροστοιχία από μανταρινιές ακολουθεί την πορεία του δρόμου από το πεζοδρόμιο και συ κινείσαι ανάμεσα τους. Τα δέντρα δείχνουν ταλαιπωρημένα από το θόρυβο και το καυσαέριο. Οι καρποί μυρω-δάτοι αλλά στη γεύση τους είναι έντονη η μυρωδιά του πετρελαίου από τις δεξαμενές που βρίσκονται στην άλλη μεριά του δρόμου για τις ενεργειακές ανάγκες των πλοίων. Πίσω από αυτές υψώνεται ένας πετρώδης, γυμνός λόφος. Διάσπαρτα πάνω του, μικρά σπίτια, που καθώς προχωράς τα βλέπεις να αραιώνουν και να πυκνώνουν στην πλαγιά.Σε ορισμένα σημεία η μάντρα του λιμανιού χαμηλώνει επιτρέποντας την οπτική επαφή με τη θάλασσα. Ο ήλιος έχει ξεκινήσει την καθο-δική του πορεία και γεμίζει σκιές την αχανή, μπετονένια έκταση του λιμανιού. Σε εντυπωσιάζει το ύψος των γερανών που ξεφορτώνουν κοντέινερ από τα καταστρώματα των πλοίων. Οι φιγούρες τους δη-μιουργούν στον ουρανό μπλε και κόκκινα περιγράμματα. Στις απο-βάθρες πολύχρωμα βουνά από κοντέινερ και λίγο πιο πίσω, απο-θήκες εμπορευμάτων. Πολλές από αυτές έρημες, δείχνουν να έχουν εγκαταλειφτεί από καιρό. Ελάχιστη η κίνηση εκεί. Μονάχα κάποια


φορτηγά πηγαινοέρχονται από και προς τις αποθήκες. (11)Για πρώτη φορά μετά από ώρα, σηκώνοντας το κεφάλι σου, βλέ-πεις να εμφανίζονται πολυκατοικίες. Νιώθεις μια ανακούφιση για το αστικό που προσεγγίζεις. Έχει περάσει ώρα από την τελευταία φορά που διασταυρώθηκες με κάποιον. Ένιωσες το βιομηχανικό να σε πνί-γει και καθώς οι λωρίδες του δρόμου διπλασιάζονται μπροστά σου, καταλαβαίνεις πως περνάς ξανά σε μια ζώνη που πέρα από μηχανές κατοικείται και από ανθρώπους.Κάπου εκεί, εισέρχεσαι στη μεταβατική ζώνη ανάμεσα στο Κερατσίνι και την Δραπετσώνα. Η τελευταία εικόνα του λιμανιού έχει χαρακτη-ριστικά απέραντου χώρου στάθμευσης. Γεμάτος από κοπάδια ίδιων αυτοκινήτων που περιμένουν μάλλον να εκτελωνιστούν ώστε να δι-ατεθούν στις διάφορες εκθέσεις της χώρας. Σε έναν χώρο πρασίνου ανάμεσα σε δύο δρόμους, μετανάστες έχουν στήσει ένα μικρό παζάρι παπουτσιών. Τα έντονα χρώματα των πάγκων τους δένουν όμορφα με την πράσινη νησίδα, και συ προσπερνάς και αυτή την εικόνα για να βρεθείς ανάμεσα σε πολυκατοικίες.Προχωράς προς μια μεγάλη και απότομη ανηφόρα. Η Δραπετσώνα σκαρφαλώνει με τις οικοδομές της καρφωμένες σε ένα ανήσυχο ανά-γλυφο και αντιμάχεται την οριζοντιότητα της θάλασσας που βρίσκε-ται τόσο κοντά. Μπροστά σου μια άλλη ποιότητα του αστικού της Αθήνας. Εργατική γειτονιά και αυτή, δημιουργείται από ένα πλή-θος εργατικών κατοικιών και άλλων πολυκατοικιών της αντιπαρο-χής, φτιάχνοντας ένα σύνολο σχεδόν ομοιόμορφο. Μέσα σε αυτό και με σταθερή συχνότητα οργανωμένοι χώροι πρασίνου, ορίζονται από την περασμένη, ταυτόχρονη ανοικοδόμηση οικοδομικών τετραγώνων. Ολόκληρη η περιοχή αναπτύσσεται πάνω σε έναν απόλυτο πολεοδο-μικό κάνναβο που υπερνικά την κλίση του λόφου. Έχεις την αίσθηση πως βαδίζεις σε μια πεδινή πόλη, και συνειδητοποιείς, μια σαφή επι-κράτηση του οριζόντιου εις βάρος του κατακόρυφου. Στην κορυφή του λόφου, τα ψηλά φουγάρα μιας εγκαταλελειμμένης βιομηχανικής μονάδας σχίζουν τα γλυκά χρώματα του ουρανού της δύσης, δίνοντας το σύνορο της πόλης με το λιμάνι που για οχτώ χιλιόμετρα δεν έχει σταματήσει να σε ακολουθεί. Νιώθεις αδύναμη αυτήν την τελευταία ένταση, στην ιδιότυπη μάχη αστικού - φυσικού που βιώνεις.Ξεκινάς να κατηφορίζεις προς τον Πειραιά και σκέφτεσαι ξανά το Πέραμα, αλλά αυτή τη φορά σε σχέση με τη Δραπετσώνα. Μια έντονη αντίθεση ενυπάρχει σε κάθε γωνιά των περιοχών που διέσχισες μέχρι εκεί. Δυο συνοικίες με τελείως διαφορετικές ποιότητες. Ακόμα και τα συνθήματα στους τοίχους έγιναν αντιφασιστικά στη Δραπετσώνα. Παρόλα αυτά γύρω σου έντονα τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης νεκρής γειτονιάς. Ελάχιστη κίνηση και μια απουσία γεγονότων κυ-


ριαρχεί. (13)Απότομη κατηφόρα. Περνάς γρήγορα μέσα από μια οικιστική ζώνη που η συχνότητα των κατοικιών μειώνεται. Στα δεξιά στέκονται, σε ένα οικόπεδο γεμάτο συντρίμμια, ήρεμα τα μηχανήματα κατε-δάφισης. Μια λευκή σκόνη από σοβά αιωρείται ακόμα. Σε μια γω-νία κουβαριασμένα σίδερα δημιουργούν μια γιγάντια μπάλα. Πίσω τους τα γυμνά κλαδιά ενός δέντρου, σε κάνουν να δυσκολεύεσαι να ξεχωρίσεις το τι είναι χάλυβας και τι ξύλο. Λίγο πιο κάτω ένα μανάβικο με βουνά από φρούτα στους εξωτερικούς πάγκους. Κολάζ χρωμάτων. Απέναντι από το μανάβικο ένα ασημί παγκάκι με μπλε και κόκκινα σανίδια. Δίπλα του ο λευκός τοίχος μιας αποθήκης, λει-τουργεί σαν φόντο στον κίτρινο γερανό που υψώνεται μπροστά της. Τα μάτια σου αποκτούν ευαισθησία σε όλα αυτά τα χρώματα, που μοιάζουν έντονα, ίσως λόγω του γκρίζου τοπίου στον αυτοκινητό-δρομου που διέσχισες. Βαδίζεις την αλλαγή των χρήσεων γης και τα καταστήματα και οι αποθήκες πληθαίνουν.Ανάμεσα στο κτίρια εμφανίζεται το φουγάρο ενός πλοίου. Κατα-λαβαίνεις ότι πλησιάζεις στην επέκταση του επιβατικού λιμανιού του Πειραιά. Περνάς πάνω από μια γέφυρα που κάτω της τρέχουν παλιές σιδηροδρομικές γραμμές. Ένα μικρό φαράγγι ορίζεται από τις ξύλινες όψεις κενών κτιρίων, που σε παραπέμπουν σε εικόνα από κανάλι κεντροευρωπαϊκής πόλης. Προσπαθείς να φανταστείς το ση-μείο αυτό ενεργό από κίνηση ανθρώπων και τραίνων. Να φανταστείς τις κατεστραμμένες λάμπες να φωτίζουν τις όψεις εκατέρωθεν των γραμμών, όμως το μαύρο της μούχλας των ξύλων και το σκοτάδι δεν σε αφήνουν. Περνώντας τον κάθετο στη γέφυρα δρόμο, μπαίνεις σε μια παλιά πειραιώτικη γειτονιά, που διατηρείται άγνωστο πως, σε μια πόλη που πνίγει τις μνήμες της. Δυο στενά με ισόγεια εργαστή-ρια και σπίτια σε όροφο, στήνουν ένα θεατρικό σκηνικό συνοικίας του μεσοπολέμου.Αφήνοντας πίσω όλες αυτές τις νοσταλγικές εικόνες μιας πόλης που δεν πρόλαβες, αλλά και που δεν έζησες τις δυσκολίες της για να μην τη νοσταλγείς, προχωράς σε στενά με αποθήκες, καταστήματα, κτίρια γραφείων και κάποια διάσπαρτα σιδεράδικα. Σε ένα από αυτά βλέπεις δυο μαστόρους να δουλεύουν υπό το κίτρινο φως μιας λάμπας, πάνω από μια άγκυρα. Στο τραπέζι μπροστά τους, ανάμε-σα σε εργαλεία και βίδες, δύο καφέδες μέσα σε πλαστικά ποτήρια. Σκέφτεσαι για λίγο τους εργαζόμενους στο διπλανό κτίριο γραφείων με τους τεράστιους υαλοπίνακες και το λευκό φώς νοσοκομείου πουεκπέμπει.Κουρασμένος καταλήγεις στον σταθμό του ηλεκτρικού στον Πειραιά. Σε υποδέχεται η μεταλλική πεζογέφυρα που περνάει τους επιβάτες


από το σταθμό κατευθείαν στο χώρο του λιμανιού. Απόλυτα ξένη με το περιβάλλον συγκρούεται αισθητικά ακόμα και με τα αραγμέ-να πλοία. Κάνεις μια μικρή βόλτα στα γύρω στενά πριν πάρεις το τραίνο. Η ατμόσφαιρα του λιμανιού έντονη στη περιοχή. Νεοκλασι-κά κτίρια μουχλιάζουν κενά, ενισχύοντας την βρωμιά του τόπου και υπερτονίζοντας την ατμόσφαιρα του. Παρενθέσεις σε όλο αυτό το κλίμα τα κενά οικόπεδα που έχουν μετατραπεί σε ιδιωτικούς χώρους στάθμευσης. Στις τυφλές όψεις που τους περικλείουν, φαίνονται ακό-μα τα ίχνη των κατεδαφισμένων κτιρίων,

οι κρατούμενοι προαυλίζονται σε μια ιδιωτική αυλή, παραγγέλνουν απ’ έξω φαγητό της αρεσκείας τους


12

Ξεκινάς μια βόλτα στα στενά του Ψυρή μη έχοντας εικόνα για τις περιοχές που θα περιπλανηθείς. Στο μυαλό σου υπάρχει μόνο μια θολή εντύπωση, για μια γωνιά της Αθήνας που συγκεντρώνει μνήμες και νοσταλγική ατμόσφαιρα. Η τόσο γνωστή τουριστική πε-ριοχή, με την ραγδαία ανάπτυξη, ξεκινά να σου δίνει εικόνες. Πολλές από αυτές ανοίκειες.Η πρώτη αίσθηση από τους στενούς δρόμους, αρχίζει να επιβάλλει μια ηρεμία στο βάδισμα το δικό σου και των περαστικών. Οι ρυθ-μοί μοιάζουν να χαμηλώνουν σ’ αυτό το περιβάλλον με τα δεκάδες μαγαζιά εστίασης κάθε λογής, που καταλαμβάνουν όλα τα ισόγεια των κτιρίων. Κατάμεστα τραπεζοκαθίσματα κατοικούν με ανθρώπι-νη γαλήνη τα πεζοδρόμια. Κάποια εμπορικά καταστήματα πουλούν τα εναλλακτικά προϊόντα που θα ενδιέφεραν το πολύ συγκεκριμένο αγοραστικό κοινό των καφέ και των εστιατορίων. Τουρίστες και ντό-πιοι δείχνουν να έχουν βρεθεί εκεί για αυτό το διαφορετικό αστικό προϊόν, με τις λιγοστές οικοδομές και τα πολλά ισόγεια και μονώ-ροφα σπίτια, που αλλάξανε χρήσεις και προσπαθούν να αναβιώσουν την νέα ανακαινισμένη εικόνα της παλιάς Αθήνας. Ο χρόνος ήταν αρκετός. Οι αρχικά ανοίκειες εικόνες για την Αθήνα συνειδητοποιείς πως γρήγορα μετατράπηκαν σε τουριστικά οικείες και απομακρύνε-σαι.Χώνεσαι σε ένα μικρό στενό και ρωτώντας προσπαθείς να προσεγ-γίσεις την οδό Ευριπίδου. Τα εγκαταλελειμμένα κτίρια πληθαίνουν. Άδεια και σχεδόν ερείπια, σαπίζουν γεμάτα σκουπίδια, πίσω από συρματοπλέγματα. Τα προσπερνάς και σου μένει η μυρωδιά του σά-πιου στα ρουθούνια σου, ενώ ανάμεσά τους μερικά πλήρως ανακαι-νισμένα και φρεσκοβαμμένα σπίτια, φωτίζουν με αστραφτερή λευκό-τητα τα δύο μέτωπα του δρόμου. Το στενό καταλήγει σε έναν δρόμο γεμάτο μικρά εμπορικά καταστήματα, φαγάδικα και καφενεία.


Οδός Ευριπίδου. Το χρώμα το αντιλαμβάνεσαι πιο έντονο από άλλες περιοχές της Αθήνας. Δρόμος γεμάτος από μετανάστες κάθε εθνι-κότητας και χρώματος. Κυρίαρχο το κινέζικο στοιχείο και μέσα σ’ αυτούς διάσπαρτοι αφρικανοί μικροπωλητές φορτωμένοι μπόγους με την πραμάτεια τους, πηγαινοέρχονται με βιαστικό βηματισμό. Καθώς κατηφορίζεις νιώθεις ξένος αλλά δεν νιώθεις να κινδυνεύεις. Αυτή η πολυπολιτισμική όψη της πόλης μοιάζει ενδιαφέρουσα στα μάτια σου και δεν βιάζεσαι. Δεν ανησυχείς. Αν ο περίπατος ήταν νυ-χτερινός ίσως να προκαλούσε άλλα συναισθήματα – όχι απαραίτητα επειδή θα υπήρχε λόγος, όμως δεν είναι. Απολαμβάνεις εικόνες και δεν μπαίνεις στη διαδικασία να φανταστείς το πώς κινούνται οι ίδιοι άνθρωποι σε άλλες γειτονιές του κέντρου. Σε γειτονιές ας πούμε πιο γαλανόλευκες και πιο ‘περιφρουρημένες’. (5)Η απαλή κατηφόρα του μη φανταχτερού εμπορικού δρόμου, σε οδηγεί σε μια πλατεία. Κοντεύει μεσημέρι και είναι τελείως άδεια. Μοιάζει με ένα αυστηρά οργανωμένο πάρκο, στο οποίο αναπτύσσο-νται χώροι πρασίνου με δέντρα μέσα σε παρτέρια. Πλακόστρωτες ζώνες με παγκάκια, ορίζουν της κινήσεις και τις στάσεις στο χώρο της πλατείας. Ρωτάς για την κατεύθυνση που θα σε οδηγήσει στο Μεταξουργείο. Μαθαίνεις πως αυτός ο τόσο αστικά διαμορφωμένος και επίπεδος χώρος που κατέληξες, είναι η Κουμουνδούρου. Η κυ-ρία που σε πληροφόρησε συνεχίζει την πορεία της και συ περπατάς για λίγο μέσα στην πλατεία. Τέσσερις αστυνομικοί, με τις μηχανές τους παρκαρισμένες στο πιο κεντρικό σημείο της, πίνουν καφέ και καπνίζουν. Απολαμβάνουν τον ήλιο κοιτάζοντας τους περαστικούς πίσω από μαύρα γυαλιά. Απέναντι τους, αλλά σε κάποια απόσταση, ένας μετανάστης κάθεται σε ένα πεζούλι και γύρω του έχουν συγκε-ντρωθεί όλα τα περιστέρια. Τα ταΐζει κριθάρι κοιτάζοντας τα. (23)Κατηφορίζεις κι άλλο, προς την κατεύθυνση που σου υπέδειξε η κυρία. Κινείται και αυτή παράλληλα με σένα αλλά από το απέναντι πεζοδρόμιο. Το βλέμμα σου για πρώτη φορά σταματάει στη όψη ενός γωνιακού, διώροφου, πέτρινου σπιτιού. Ο όροφος είναι κενός και χωρίς κουφώματα τα παράθυρα, αλλά στο ισόγειο στεγάζεται ένα φαρμακείο. Ένας λαμπερός κόκκινος σταυρός αναβοσβήνει και αποφασίζεις να συνεχίσεις την πορεία σου από το πρώτο παράλληλο δρόμο που συναντάς στα δεξιά σου.Τελικά ο δρόμος είναι ένας στενός πεζόδρομος, με διώροφα μικρά σπίτια χωρίς αυλές, να τον ορίζουν. Οι όψεις τους σε αποχρώσεις από κόκκινο, κίτρινο και γκρίζο, συνθέτουν ένα μωσαϊκό χρωμάτωνεκατέρωθεν σου που συνεχίζεται μέχρι το τέλος του στενού. Διαβά-ζεις το όνομα του δρόμου. Δεν μπορείς να θυμηθείς τι έχεις ακούσει


για την οδό Ιάσωνος, όμως καθώς προχωράς συνειδητοποιείς αμέσως τον λόγο στον οποίο οφείλει τη φήμη της. Αναμμένα φώτα στις όψεις των σπιτιών, παρέες αντρών που μπαινοβγαίνουν από τις πόρτες των ημιυπόγειων, μυρωδιά κάτουρου παντού. Κοιτάζεις διακριτικά τα πρόσωπα και το σκηνικό πίσω τους. Άνθρωποι που μέρα μεσημέρι αναζητούν πληρώνοντας, μια στιγμή έντασης και μία χαλάρωση. Μια γειτονιά με χρώμα και οσμές από κάτι μακρινό για αυτή την πόλη, που προσπαθεί να πλασάρει εικόνες αποστειρωμένες και δυτικοευ-ρωπαϊκές. Ντόπιοι και μετανάστες, πεσμένοι σοβάδες, σκουπίδια, ανοιχτά φρεάτια περιφραγμένα με κόκκινες πλαστικές σήτες, δο-ρυφορικά πιάτα που προεξέχουν μέσα από παράθυρα σπιτιών που μοιάζουν εγκαταλειμμένα, συνθήματα, αφίσες, ζωγραφιές σε τοίχους, γαλάζια ξύλινα παντζούρια που μένουν κλειστά, αγριόχορτα που φυ-τρώνουν σε μπαλκόνια, κτίρια με τα σημάδια του χρόνου πάνω τους. Όλα όσα δεν μπορούν να συμβαδίσουν με την κανονικότητα και τη βιτρίνα της πόλης συγκεντρωμένα σε ένα στενό. Και για κάποιο πε-ρίεργο λόγο νιώθεις μια αρμονία στο περιβάλλον σου. Θαρρείς και καθετί γύρω σου έχει τη θέση του και έχει τοποθετηθεί εκεί για συ-γκεκριμένο λόγο, προσφέροντας μια αίσθηση ολοκληρωμένη που δεν μπορεί να προσδιοριστεί.Ο δρόμος κάνει μια διχάλα και αποφασίζεις να ακολουθήσεις το στε-νό στα αριστερά. Το πλάτος του μειώνεται απότομα και οι μυρωδιές γίνονται πιο έντονες. Στα δεξιά σου η τυφλή όψη ενός κτιρίου με μια μικρή πόρτα και μια κάμερα από πάνω, επιβάλλει έναν πιο γρήγορο ρυθμό στο βήμα σου. Έτσι καταλήγεις και πάλι μετά από αυτή τη μικρή παρένθεση στη βουή μιας λεωφόρου. Στο φανάρι μπροστά σου στέκεται η κυρία που συνάντησες στην πλατεία όμως διστάζεις να την ξαναρωτήσεις για το που βρίσκεσαι ή για να ζητήσεις οδηγίες για το πώς θα φτάσεις στον Κεραμικό. Φοβάσαι μήπως την τρομοκρα-τήσει η άγνοια σου και ρωτάς έναν κύριο που πίνει τον καφέ του σε απόσταση αναπνοής από τα αυτοκίνητα του δρόμου. (23)Μπαίνεις ξανά στα στενά και ακολουθείς την κατεύθυνση που σου υπέδειξε. Πεζόδρομοι συναντούν κάθετους μικρούς δρόμους. Χαμη-λά κτίρια μαζί με πολυκατοικίες και κενά οικόπεδα διαμορφώνουν μέτωπα που με σταθερή συχνότητα επαναλαμβάνονται ασταμάτητα δεξιά και αριστερά σου. Σταματάς για ένα καφέ. Το μαγαζί είναι άδειο από κόσμο και ο εργαζόμενος σου μιλάει για την περιοχή και τους κατοίκους της. Προσπαθείς να ανακαλέσεις στη μνήμη σου τις περιοχές της Αθήνας που γνώρισες καθώς τον ακούς. Σου λέει για τα μελλοντικά σχέδια που πρόκειται να ισοπεδώσουν για να ξανα-χτίσουν αυτή τη γειτονιά, ή στην καλύτερη περίπτωση να την πασα-λείψουν με αστική πούδρα ώστε να κρύψει την βρωμιά και την αλή-


θεια της, και να γίνει ποθητή στο εναλλακτικό κοινό με την οικονο-μική άνεση, που θα της δώσει αίγλη και αξία. Τα ενοίκια ήδη έχουν αρχίσει να ανεβαίνουν, τα νεανικά μαγαζιά πληθαίνουν και οι νέες οικοδομές εξοπλίζονται με το νέο είδος κατοικίας που ονομάζεται λοφτ.Βγαίνοντας από το καφέ βλέπεις ένα γερανό να υψώνεται στο βά-θος. Πλησιάζεις. Στέκεσαι και παρατηρείς μια μάζα από οριζόντια, κατακόρυφα και κεκλιμένα μπετά, να δικαιολογούν την ύπαρξή του μπροστά σ’ αυτή την κατά τ’ άλλα όμορφη πλατεία με τα δέντρα και την ισορροπία στις όψεις των κτιρίων που εκτονώνονται σ’ αυ-τήν. Το γκρίζο γιαπί αφήνει να εννοηθεί το τρομακτικό μέλλον του τόπου, που άκουσες να σου περιγράφουν λίγα λεπτά πριν.Και ενώ δεν έχεις προλάβει να τελειώσεις τη σκέψη σου για το πως συνταιριάζουν όσα άκουσες με αυτά που βλέπεις, χτυπάει πάνω στον αμφιβληστροειδή σου μια άλλη γκρίζα μάζα από μπετό. Ολο-κληρωμένη και στολισμένη με κίτρινες, μπλε και κόκκινες λεπτομέ-ρειες. Κοιτάζεις το σύγχρονο αυτό συγκρότημα κατοικιών και σου έρχεται κατευθείαν στο μυαλό ένα άλλο κτίριο – διαστημόπλοιο που έχει προσγειωθεί πίσω από την Ακρόπολη. Το εσωτερικό αίθριο του συγκροτήματος είναι καλά φυλαγμένο. Οι κάμερες στην είσοδο σε συνδυασμό με τις βαριές σιδερένιες πόρτες διαχωρίζουν ιδιωτικό από δημόσιο, και κάνουν να μοιάζει φυλακισμένη την ελιά με τα λαμπάκια που βρίσκεται στο κέντρο αυτής της νεκρής αυλής. Έχο-ντας πλήρη εικόνα για το τι πρόκειται να συμβεί τα επόμενα χρόνια απομακρύνεσαι από αυτή τη βίαιη αρχιτεκτονική, που αντί να σέβε-ται τη γειτονιά και το ύφος της, προσπαθεί με τον πιο εξουσιαστικό τρόπο να δηλώσει την νέα αισθητική και τον άλλο τρόπο ζωής, που θέλουν δεν θέλουν, θα υιοθετήσουν σύντομα οι κάτοικοι και σ’ αυτή τη γωνιά της Αθήνας.Παρόλα αυτά, στη γειτονιά εξακολουθούν να κυριαρχούν οι μονο-κατοικίες και τα παλιά αθηναϊκά σπίτια απέναντι στις νεόδμητες οικοδομές. Είναι όμως ακόμα πιο πολλά τα κενά οικόπεδα με τις ταμπέλες οικοδομικών επιχειρήσεων ή τα πωλητήρια μεσιτικών γρα-φείων. Σ’ αυτά στέκονται ακόμα δέντρα, υπονοώντας αυλές που πε-ρικύκλωναν σπίτια απλά. Διακρίνεις τα ίχνη στις τυφλές όψεις των γειτονικών κτιρίων, από τους ορόφους, τις στέγες και τις σκάλες των κατεδαφισμένων. Μπορείς να φανταστείς την παλιά ομοιομορφία αυτής της γειτονιάς που δεν έμοιαζε σε τίποτα με την μονοτονία της μελλοντικής. Κινείσαι προς της γραμμές του ηλεκτρικού που θα σε οδηγήσουν στη στάση του μετρό στον Κεραμικό. Το ήσυχο στενό πριν βγεις στην Κωνσταντινουπόλεως, σε ανταμείβει με μια εικόνα που μοιάζει να

δεν λειτουργεί διορθωτικά πάνω στις εν λόγω ατέλειες, παρά επιτυγχάνει προσωρινά την επιθυμητή ομοιογένεια του ‘δέρματος’


αποτελεί εξαίρεση, και ταιριάζει περισσότερο με αυτή που παλεύεις να συνθέσεις στο μυαλό σου για το παρελθόν αυτής της γειτονιάς. Δυο μετανάστες ψάχνουν μέσα στα σκουπίδια για οτιδήποτε χρήσι-μο μπροστά από ένα ισόγειο σπίτι με μικρή αυλή. Από την ανοιχτή πόρτα βγαίνουν μάλλον τα δύο παιδιά τους, χαμογελαστά, και ξεκι-νούν το παιχνίδι με ένα σκύλο που αδιάφορος αράζει σε ένα καναπέ στο πεζοδρόμιο.Η απόλυτη ευθεία των γραμμών όμως, σε οδηγεί τυφλά και χωρίς να το καταλάβεις στο σταθμό του μετρό. Δεν προλαβαίνεις να συ-νειδητοποιήσεις το πώς οι αυλές και οι μονοκατοικίες γίνανε εκλε-πτυσμένα μπαρ και εστιατόρια. Το Γκάζι με τα μαγαζιά του σε κα-λωσορίζει. Τα φώτα του, που σιγά σιγά ανάβουν για να υποδεχτούν και απόψε τον κόσμο, φτιάχνουν τον επίλογο του περιπάτου σου. Σου παρουσιάζουν τα προϊόντα τους και σου επιβεβαιώνουν πως ο επίλογος δεν αναφέρεται μόνο στον περίπατό σου, αλλά πολύ πε-ρισσότερο στη γειτονιά που μόλις προσπέρασες, στην αισθητική της, στον τρόπο ζωής που διαμόρφωνε. (24)

μένει ακινητοποιημένος μπροστά από εναλλασσόμενα θεατρικά σκηνικά, παίζοντας ρόλους από διαφορετικές αστικές κωμωδίες

μ έ ρ ο ς β’π α ρ ά ρ τ η μ α

ΜΕΡΟΣ Β’: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 69

(1) Σελίδες από το χάος / Blade Runner – W. Barrows (1979)

ΡΕ ΜΠΙ ΤΖΕΪ, μου ζητάς να σου πω μέσα σε μια γραμμή τι λέει αυτή η ταινία; Ε, σου λέω λοιπόν πως δεν χωράει με τίποτε μέσα σε μία γραμμή – όσο μεγάλη κι αν είναι. Κι αν θες μια πρώτη γεύση, μιλάει για την Κρατική Υγειονομική Ασφάλιση που δεν έχουμε. Μι-λάει για έναν συνηθισμένο τύπο, τον μεσοαστό - μεσοεισοδηματία Τζο, τον τύπο που του βγαίνει ο πάτος σε δυο δουλείες για να φτά-σει τα 15000 δολάρια το χρόνο, που ‘χει την εφορία από πάνω του να του ρουφάει τα χρήματα της δεύτερης δουλείας του για να έχουν τα διάφορα επιδόματα και την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη όλοι αυτοί οι αράπηδες και οι Πορτορικανοί ώστε να είναι σε φόρμα να του καρυδώσουν τη γιαγιά του, να βιάσουν την αδερφή του και να κωλομπαρέψουν τον δεκάχρονο γιο του. Πόσα του μένουν στην τράπεζα του Τζο των 15 χιλιάρικων αφού του την πέσει η εφορία για την εξυπηρέτηση; Λιγότερα και από τίποτε. Αντέχει η τσέπη του να πληρώσει 300 δολάρια τη μέρα για ένα κρεβάτι στο νοσοκομείο;…«Πρέπει να τους προσέχουμε αυτούς τους ξένους, είναι κάτι λέ-ρες…»«Ε, τι να γίνει. Μερικοί την βλέπουν έτσι. Κομμάτι της όλης εικό-νας είναι κι αυτό. Στο τέλος ο φασισμός χάνει από το Αμερικάνικο όνειρο.»

Εικόνα του Μανχάταν από ελικόπτερο…«Ο υπερπληθυσμός έχει οδηγήσει σε έναν διαρκώς αυξανόμενο έλεγχο πάνω στον απλό πολίτη, όχι πάνω στα πρότυπα της καταπί-εσης και της τρομοκρατίας όπως στα αστυνομικά κράτη του παλιού καιρού, αλλά πάνω στις εργασιακές σχέσεις, τις πιστώσεις, την οικι-


στική πολιτική, τα επιδόματα ανάπτυξης και την ιατρική περίθαλψη. Υπηρεσίες που μπορεί να καταργηθούν και να ελέγχονται από ηλε-κτρονικούς υπολογιστές. Αν δεν καταχωριστεί, αν δεν έχεις νούμερο, δεν δικαιούσαι τίποτε. Εν τούτοις, η κατάσταση αυτή δεν γέννησε τις καλουπωμένες ανθρώπινες μονάδες με τον πλυμένο εγκέφαλο, που θεωρήθηκαν αυταπόδεικτο γεγονός από προφήτες της γραμμικής εξέλιξης, όπως ο Τζωρτζ Όργουελλ. Αντίθετα, ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αναγκάστηκε να βγει στο περιθώριο. Πόσο μεγάλο, κανείς δεν ξέρει. Δεν υπάρχει νούμερο – δεν έχουν νούμερο.

(2) Κοινωνική συνοχή στην πόλη (πηγή: «Σχεδιασμός κατασκευών από ωπλισμένο σκυρόδεμα έναντι σεισμού» - Χρήστος Γ. Καρα-γιάννης)

ΟρισμόςΠλάστιμο υλικό ονομάζεται εκείνο, το οποίο αναπτύσσει μεγάλη πα-ραμόρφωση χωρίς να μειώνεται η μέγιστη αντοχή που αναπτύσσει στο στάδιο διαρροής του (στο σημείο μετάβασης από την ελαστική συμπεριφορά στην ανελαστική). Μπορεί να αποδοθεί ως ο λόγος της συνολικής ικανότητας του υλικού για παραμόρφωση, ελαστικής και ανελαστικής, προς την αντίστοιχη μέγιστη ελαστική παραμόρφωση.

(3) Χριστούγεννα με τη W. στο Σύνταγμα (πηγή: Marketing Week Online)

Η W. είναι φέτος μεγάλος χορηγός των εορταστικών εκδηλώσεων του Δήμου Αθηναίων.Στο πλαίσιο αυτό, φέρνει στην πλατεία Συντάγματος παγοδρόμιο 200τμ. καθώς και το Χριστουγεννιάτικο Photorama, μία διαδραστική εμπειρία όπου μέσα σε έναν θόλο, 40 smartphones απαθανατίζουν τις στιγμές των επισκεπτών του ενώ με το 3G δίκτυο της W. δημιουρ-γείται video 360º που ανεβαίνει άμεσα στο YouTube και αποστέλλε-ται με email. Επιπλέον, έχει στηθεί ένα σπίτι με δραστηριότητες για τα παιδιά και τον Άγιο Βασίλη.Τις εκδηλώσεις συμπληρώνουν καλλιτεχνικά δρώμενα, μουσική, εκ-παιδευτικά προγράμματα, εργαστήρια, παραμύθια, θεατρικές πα-ραστάσεις, εμψυχωτές, κλόουν, ακροβάτες, ζογκλέρ, κάλαντα και πολλές άλλες εκπλήξεις. Σημαντική είναι και η παρουσία 18 φορέ-ων στην πλατεία με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών. Η W. υποστηρίζει επίσης τις εκδηλώσεις σε 4 κεντρικές


πλατείες, 26 γειτονιές και 13 πολιτιστικά κέντρα, όπου συμμετέχουν συνολικά 550 καλλιτέχνες και 200 παιδαγωγοί σε ειδικές ενέργειες.

(4) Ανάφλεξη (πηγή: Wikipedia)

ΟρισμόςΑνάφλεξη ή έναυση είναι η έναρξη της καύσης, δηλαδή της χημικής αντίδρασης που λαβαίνει χώρα κατά την ένωση ενός καυσίμου με το οξυγόνο. Για να συμβεί η ανάφλεξη του καυσίμου, απαιτούνται τρεις παρά-γοντες: - καύσιμο - οξυγόνο, στην απαραίτητη αναλογία με το καύσιμο - πηγή ανάφλεξης (πηγή εναύσεως), που συνήθως είναι σπινθήρας ή φλόγα ή μια πυρωμένη επιφάνεια Η ποσότητα του οξυγόνου (αέρα) που απαιτείται για να συμβεί ανά-φλεξη για μια δεδομένη ποσότητα καυσίμου, πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ κάποιων ορίων. Τα όρια της απαιτούμενης αναλογίας καυσί-μου/αέρα για να συμβεί ανάφλεξη είναι γνωστά σαν όρια αναφλεξι-μότητας και διαφέρουν από καύσιμο σε καύσιμο. Αν η περιεκτικό-τητα σε καύσιμο ενός μίγματος καυσίμου/αέρα είναι μικρότερη από το κατώτερο όριο αναφλεξιμότητας, τότε το μίγμα δεν αναφλέγεται (ανεπάρκεια καυσίμου) και λέγεται φτωχό σε καύσιμο. Αντίθετα, αν η περιεκτικότητα σε καύσιμο είναι μεγαλύτερη από το ανώτερο όριο αναφλεξιμότητας, τότε το μίγμα δεν αναφλέγεται (ανεπάρκεια αέρα) και λέγεται πλούσιο σε καύσιμο.

(5) Πραγματεία περί εθελοδουλείας – Ετιέν ντε λα Μποεσί (χρο-νολογία έκδοσης 1574)

Ένας λαός σκλαβώνεται μόνος του, κόβει τον ίδιο του το λαιμό όταν, έχοντας να επιλέξει ανάμεσα στο να είναι υποτελής και στο να εί-ναι ελεύθερος, εγκαταλείπει τις ελευθερίες και μπαίνει στο ζυγό, συναινώντας στην ίδια του τη δυστυχία, ή μάλλον, προφανώς, κα-λωσορίζοντας την. ...δεν υπάρχει τίποτα που ένα ανθρώπινο όν θα μπορούσε να αγαπήσει περισσότερο από την αποκατάσταση του φυσικού δικαιώματος, να μεταμορφωθεί ο ίδιος από ένα κτήνος με κυρτή πλάτη σε άνθρωπο για να το πούμε έτσι……Όλοι γνωρίζουν ότι η φωτιά που ξεκινά από ένα μικρό σπινθήρα θα μεγαλώσει και θα γίνει φλόγα όσο βρίσκει ξύλο να κάψει. Όμως


χωρίς να σβηστεί με νερό, αλλά απλώς μη βρίσκοντας άλλο καύσιμο να τροφοδοτηθεί, ξοδεύεται μονάχη της, ξεθυμαίνει, και δεν είναι πια φλόγα.

(6) Απόσπασμα από διάλογο σε αστικό λεωφορείο στη Θεσσα-λονίκη

Ηλικιωμένος κύριος φλερτάρει ώριμη κυρία…- Ώστε είστε Αθηναία λοιπόν. Σε ποια περιοχή μένετε;- Το σπίτι μου είναι στους πρόποδες του βράχου της Ακρόπολης. Έχω μεγαλώσει εκεί και από επιλογή παραμένω σε αυτή τη γειτονιά.- Τι λέτε; Είναι ένα από τα αγαπημένα μου σημεία στην Αθήνα.- Η αλήθεια είναι πως ο τόπος εκπέμπει μια τρομερή ενέργεια. Δεν μπορώ να σας το περιγράψω.…

(7) Ο μπαμπάς στο κέντρο κράτησης, το 5χρονο παιδί «μόνο στο σπίτι» για 2,5 μήνες (πηγή: www.tvxs.gr)

«Υπόθεση που μου ήρθε σήμερα: Συνελήφθη «για χαρτιά» πριν δυό-μισι μήνες στην Αθήνα, Σουδανός που είναι σχεδόν 20 χρόνια στη χώρα, την ώρα που είχε πεταχτεί στο σούπερ μάρκετ για ψώνια. Σπίτι είχε μείνει η πεντάχρονη κόρη του, γεννημένη στην Ελλάδα, με την οποία κατοικούσε (η μητέρα τους είχεαφήσει όταν η κόρη ήταν 6 μηνών). Ο Σουδανός κατά τη σύλληψή του, αλλά και αργότερα, εκλιπαρούσε να πάει κάποιος στο σπίτι και να φροντίσει το κορίτσι, πλην όμως κανείς δεν ενδιαφέρθηκε... Η τύχη του παιδιού αγνοείται δυόμισι μήνες μετά. Εκείνος είναι υπό κράτηση, προς απέλαση».

(8) Μετέωροι χώροι της ετερότητας – Σταύρος Σταυρίδης (2010)

Η περιτοιχισμένη ελευθερία, η εξασφαλισμένη από μια φυλασσόμενη περίμετρο ελευθερία, μπορεί εύκολα να ταυτιστεί στη συλλογική και την ατομική φαντασία με τις εγγυήσεις της ελευθερίας. Η προϋπό-θεση της περιτοιχισμένης ελευθερίας (ο έλεγχος των συνόρων της) μεταπίπτει τότε σε ουσιαστικό γνώρισμα της. Κάπως έτσι γίνεται αποδεκτό η ελευθερία να περιορίζεται στο όνομα της ασφάλειας που


την εγγυάται. Στη σύγχρονη φαντασιακή υποκατάσταση της εντοπι-σμένης και εντοπίζουσας ελευθερίας από τον έλεγχο που την εγγυ-άται οφείλει τη γοητεία της η προοπτική των τειχισμένων γειτονιών. Εκεί, εκείνοι που μπορούν αγοράζουν την «απελευθέρωση» τους από τις απειλές του κοινωνικού ανταγωνισμού που σημαδεύει τη ζωή στην πόλη.

(9) ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: Αποτίμηση της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς» από την ημέρα εφαρμογής της (πηγή: Ελληνική Αστυνομία)

Αποτελέσματα διμήνου 04.08.2012 έως 06.10.2012 Με αφορμή τη συμπλήρωση δύο μηνών από την ημέρα εφαρμογής της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς», ανακοινώνονται τα αποτελέσματα που έχουν σημει-ωθεί στο ευρύτερο κέντρο της Αθήνας, αλλά και την περιοχή του Έβρου. Ειδικότερα στην Αττική, μέχρι στιγμής, από τους αστυνομι-κούς ελέγχους: - Προσήχθησαν 33.691 αλλοδαποί. - Συνελήφθησαν 2.984 αλλοδαποί, γιατί δεν πληρούσαν τις νόμιμες προϋποθέσεις παραμονής στη χώρα. - Συνελήφθησαν 15 άτομα (αλλοδαποί και ημεδαποί) για παράνομη οπλοκατοχή, κατοχή ναρκωτικών ουσιών, παροχή καταλύματος σε μεγάλο αριθμό ατόμων και διευκόλυνση της παραμονής τους, παρα-κώλυση κυκλοφορίας οχημάτων σε φωτεινούς σηματοδότες, καθώς και για πολεοδομικές παραβάσεις. - Διενεργήθηκαν 273 έρευνες σε σπίτια παρουσία εισαγγελικών λει-τουργών. … Οι δράσεις και οι αστυνομικοί έλεγχοι στο πλαίσιο της επιχείρησης συνεχίζονται.

(10) Διαφημιστικοί χώροι, Μετρό Μαδρίτης (πηγή: www.metromadrid.es)

Υψηλής επιρροής δρώμενα σας επιτρέπουν να αλληλεπιδράσετε στο-χευμένα και αποτελεσματικά με εκατομμύρια πελάτες. Η προώθη-ση προϊόντων και οι διαφημιστικές δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτά τα δρώμενα, έχουν έναν ιδιαιτέρως θετικό αντίκτυπο στον χρήστη του μετρό. Σας προτείνουμε να ρίξετε μια ματιά στις διαφο-ρετικές παροχές. - Διαφημιστικά περίπτερα: Χώροι προσιτοί στους πελάτες, ιδανικοί για να γνωρίσετε στο αγοραστικό κοινό νέες υπηρεσίες και προϊόντα.


- Δρώμενα προώθησης προϊόντων: Δρώμενα που καλύπτουν μια ευ-ρεία κλίμακα. Παρέχεται η δυνατότητα προσφοράς προϊόντων για δοκιμή από τους πελάτες μέχρι επιδείξεις και παρουσιάσεις προϊό-ντων.- Χώροι για διαφημιστικές καμπάνιες: Ευρύχωροι χώροι που μπο-ρούν να χρησιμοποιηθούν για εκθέσεις, δωμάτια επίδειξης και πα-ρουσιάσεις προϊόντων και υπηρεσιών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. - Εκθεσιακό Μέγαρο: Νοικιάστε το ‘EXPOMETRO’, το εκθεσιακό μέγαρο στο σταθμό Retiro, ειδικά εξοπλισμένο για να φιλοξενήσει διαφημιστικές εκθέσεις.

(11) Ξυλοκόπησαν μετανάστη που έκανε ωτοστόπ στην Εγνατία οδό (πηγή: www.iefimerida.gr)

Ένα περίεργο περιστατικό συνέβη στην Εγνατία οδό, όπου ένας με-τανάστης ξυλοκοπήθηκε άγρια από αγνώστους την ώρα που έκανε ωτοστόπ για να επιστρέψει στην Αθήνα.Ο άτυχος άνδρας είχε προηγουμένως μεταφερθεί... κατά λάθος, στην Κομοτηνή στο πλαίσιο της αστυνομικής επιχείρησης «Ξένιος Ζευς». Κάποια στιγμή βρέθηκε να κείτεται στο έδαφος στο ύψος της Ξάνθης στην μέση του δρόμου, και διερχόμενοι σταμάτησαν και τον βοήθη-σαν. Τελικά με ασθενοφόρο μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.Κατά την παραμονή του εκεί διαπιστώθηκε πως είχε υποστεί κάταγ-μα στο πόδι και θα νοσηλευτεί επί τρεις ημέρες στην Ορθοπεδική κλι-νική. Στους ιατρούς είπε πως την ώρα που περπατούσε στον δρόμο άγνωστοι τον πλησίασαν τον ξυλοκόπησαν και τον παράτησαν εκεί.Σύμφωνα με τα λεγόμενα του τραυματία, οι αστυνομικοί στην Κο-μοτηνή τον άφησαν ελεύθερο όταν διαπίστωσαν ότι διαθέτει νόμιμα έγγραφα, αλλά δεν είχε χρήματα για να πάρει το λεωφορείο. Τότε ξεκίνησε με τα πόδια για την Αθήνα όπου εργάζεται, κάνοντας ωτο-στόπ με την ελπίδα πως κάποιος θα τον έπαιρνε μαζί του.Τελικά επειδή ο ίδιος με σπασμένο πόδι αδυνατούσε να γυρίσει στην Αθήνα και ειδικότερα χωρίς χρήματα, το νοσηλευτικό προσωπικό συ-γκέντρωσε το απαραίτητο ποσό για να αγοράσει το εισιτήριό του.

(12) Προαυλισμός στην πόλη (πηγή: από τον ημερίσιο τύπο)

Το ημερήσιο πρόγραμμα 1Οι κρατούμενοι στο Ράικερς Αϊλαντ ξυπνούν στις 6 το πρωί, ενώ το βράδυ τα φώτα σβήνουν στις 23.00. Τρώνε απλό φαγητό χωρίς

παρακολουθεί σχεδόν καθημερινά, τα λεγόμενα μαθήματα σε ένα χώρο που λέγεται ‘σχολείο’


απαιτήσεις, ενώ ενδιαμέσως τους δίδεται μία ώρα ψυχαγωγίας ημε-ρησίως. Δέχονται επισκέψεις ως και τρεις φορές την εβδομάδα, πέραν των συναντήσεων με τους δικηγόρους τους.

Το ημερήσιο πρόγραμμα 2Ο πρώην υπουργός και οι συγκρατούμενοί του ξεκινούν τη μέρα τους τυπικά στις 7.15΄ που ανοίγουν τα κελιά, αν και οι περισσότεροι ξυ-πνάνε και εμφανίζονται στους κοινόχρηστους χώρους μετά τις 9 π. μ. Τα κελιά ξανακλειδώνουν για ένα τρίωρο μετά τις 12 το μεσημέρι και πάλι το βράδυ μετά τις 9 μ. μ.. Στον «ελεύθερο» χρόνο τους οι κρατούμενοι προαυλίζονται σε μια ιδιωτική αυλή, παραγγέλνουν απ’ έξω φαγητό της αρεσκείας τους, διαβάζουν, παίζουν επιτραπέζια παιχνίδια, τάβλι, και συζητάνε.

(13) Αστικό πάρκο (πηγή: Wikipedia)

Το Μάη του ’69, απόβλητοι νέοι, φοιτητές, κι αργότερα απλοί πολίτες του Μπέρκλεϊ, μάχονταν πάνω από μία εβδομάδα με την αστυνομία για να κρατήσουν ένα όμορφο πάρκο και παιχνιδότοπο, που ‘χαν δημιουργήσει σε ένα παραμελημένο αγροτεμάχιο, μεταμορφωμένο σε σκουπιδότοπο, το οποίο ανήκε στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Το πάρκο επιστράφηκε τελικά στους πανεπιστημιακούς του ιδιοκτή-τες, με αντίτιμο τη ζωή ενός νέου, πολλούς σοβαρούς τραυματισμούς, και μαζικές συλλήψεις. Μετέπειτα μετατράπηκε σε τόπο παρκαρί-σματος και πλακόστρωτο γήπεδο ποδοσφαίρου.

(14) Τα όρια της πόλης – Μ. Μπούκτσιν (1979)

Για την γειτονιά Ο κόσμος της γειτονιάς πεθαίνει. Οι ίδιες δυνάμεις που ακρωτηριάζουν τον κάτοικο της νέας κωμόπολης, παραδίνουν το μικρό κατάστημα στο σούπερ μάρκετ και την παλιά πολυκατοικία στο απολυμασμένο, θεόρατο υπερσυγκρότημα.. Ορισμένοι θύλακες της ζωής της γειτονιάς θα συνεχίσουν , αναμφίβολα, να υπάρχουν, αλλά θα παραμείνουν απλώς θύλακες – το αντίστοιχο, στη σύγχρονη κοινωνία, των σωζόμενων πόλεων του Μεσαίωνα και της Αναγέννη-σης, που προσελκύουν τον τουρίστα στην Ευρώπη για μια οπτική ανάπαυλα απ’ την αστική μονοτονία, που κυριαρχεί γοργά στις πε-ρισσότερες πόλεις του κόσμου.Για την πολεοδομία και την ιεραρχία Η σύγχρονη πολεοδομία μας προσφέρει λειτουργικά αστικά σχέδια δίχως ανθρώπινες αξίες, κι


ορθολογικά οργανωμένο χώρο δίχως πολιτικό περιεχόμενο. Το να μετριάζουμε τη συμφόρηση δίχως να προσφέρουμε στενή επικοινω-νία – ή ακόμα και να ανοίγουμε νέες γραμμές επικοινωνίας, δίχως να δημιουργούμε το έδαφος για μια μεστή νοήματος ανθρώπινη επαφή – είναι μια παρωδία των υψηλών παραδόσεων του ουρμπανισμού. Ιστορικά, η βάση για μια ζωτική αστική οντότητα δε συνίστατο πρω-ταρχικά στα στοιχεία του σχεδίου της, αλλά στις πυρηνικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, που γεννούσανε αυτά τα στοιχεία. Η ανθρώπινη κλίμακα ήταν κάτι περισσότερο από ένα σχέδιο πάνω σε ένα σχεδιαστήριο. (…). Οι ιεραρχικές κοινωνικές σχέσεις γεννούσανε ιεραρχικό χώρο, οι εξισωτικές σχέσεις εξισωτικό χώρο. Μέχρι η πο-λεοδομία ν’ ανταποκριθεί στην ανάγκη για μια ριζοσπαστική κριτική της κυρίαρχης κοινωνίας και ν’ αντλήσει τα στοιχεία του σχεδιασμού της από μια επαναστατική μεταμόρφωση των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων, θα παραμείνει μια απλή ιδεολογία – ο υπηρέτης της ίδιας ακριβώς της κοινωνίας που γεννάει την αστική κρίση της εποχής μας.

(15) Τα βυζιά της Vallecas

Υπήρξε κάποτε μια πολιτεία που γιγαντώθηκε πολύ. Οι άνθρωποι μεταναστεύανε από κάθε γωνιά της χώρας για να ζήσουν και να δουλέψουν στη μεγάλη πόλη. Οι δρόμοι και τα σπίτια αρχίσανε να απλώνονται προς την ύπαιθρο. Η ανάπτυξη της δεν σταματούσε. Η τεχνολογία έλυνε όλα τα προβλήματα και τα χωράφια αρχίσανε να μειώνονται σημαντικά. Δεν υπήρχε ανάγκη για τροφή. Οι ανάγκες καλύπτονταν με εισαγωγές προϊόντων από άλλες περιοχές. Ακόμα και τα σκουπίδια τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων βρέθηκε τρόπος να απομακρύνονται μακριά. Η πόλη όμως επεκτάθηκε κι άλλο, και περικύκλωσε με οικοδομές και δίκτυα κυκλοφορίας τα πέ-ντε βουνά απορριμμάτων που είχαν δημιουργηθεί. Η μέχρι τότε χω-ματερή άρχισε να αποτελεί πληγή για την μεγάλη πόλη. Έθετε στο περιθώριο τους ανθρώπους που τους έλαχε εκείνη η περιοχή για να κατοικήσουν και τους ανάγκαζε να δουλεύουν ψάχνοντας μέσα στα σκουπίδια. Τα κάθε λογής αντικείμενα που αχρήστευσε η ανάπτυξη και η νέα πραγματικότητα, αναμειγμένα με σκατά στήνανε το σκηνι-κό της γειτονιάς. Όλα αυτά που πριν χρόνια είχαν απομακρυνθεί σε απόσταση ασφαλείας από την πόλη τώρα πια βρίσκονταν μέσα της.Έτσι τα χρόνια κύλησαν και γρήγορα βρέθηκε λύση. Έπαψαν να μεταφέρονται εκεί τα σκουπίδια. Τα στέλνανε πολτοποιημένα με μεγάλους εκτοξευτήρες, να αιωρούνται έξω από την ατμόσφαιρα. Οι άνθρωποι της περιοχής όμως συνέχισαν να δουλεύουν μέσα στους


σωρούς. Τα βουνά γίνανε σιγά σιγά λόφοι, και συχνά πυκνά έβγαι-ναν στην επιφάνεια αντικείμενα ξεχασμένα που κανείς δεν μπορούσε να εξηγήσει το γιατί λησμονήθηκαν. Για κάποιο άγνωστο λόγο το ένστικτο της μνήμης άρχισε και πάλι να οξύνεται και να δημιουργεί συνειρμούς με την πραγματικότητα στα κεφάλια των κατοίκων.Για να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή, οι άρχοντες έθεσαν σε ισχύ ένα καινούριο μηχανισμό. Μεγάλες μηχανές άρχισαν να δουλεύουν στην περιοχή, σμιλεύοντας με περίσσια τέχνη τους λόφους, απαλύ-νοντας τις απότομες κλίσεις και δημιουργώντας τέλειες καμπύλες. Απαγορεύτηκε κάθε είδους άλλη εργασία στα σκουπίδια. Όταν οι καμπύλες έγιναν οι επιθυμητές και ευχάριστες προς το μάτι, ήρθαν κάποιες άλλες μηχανές που πρώτα ρίξανε πάνω στους λόφους μπε-τό, μετά χώμα και μετά το σπείρανε με κάποιους ειδικούς σπόρους που δημιουργούσαν το γκαζόν, ένα φυτό πράσινο το οποίο τα ζώα αποφεύγανε να βοσκίσουν. Μάλιστα όταν ολοκληρώθηκε το έργο, οι άρχοντες που το κοίταξαν από τις ταράτσες των πολυκατοικιών είπαν πως έμοιαζαν οι λόφοι με γυναικείο στήθος. Το ότι ήταν πέντε και όχι δύο, δεν αναγνωρίστηκε τότε σαν αστική τερατογέννεση και τα βαφτίσανε Βυζιά. Η μυρωδιά που πλανιόταν και «μόλυνε» τη γειτονιά και τους ανθρώπους θάφτηκε, και με τον καιρό χάθηκε από τον αέρα σε εκείνη την μεριά της πόλης. Ο μηχανισμός αυτός κρίθηκε απόλυτα επιτυχημένος και ονομάστηκε «ανάπλαση». Στα χρόνια που ήρθαν αποδείχτηκε πολύ χρήσιμος και σε άλλες περιπτώσεις. Αυτό που δημιουργούσε το ονόμασαν πάρκο, και αργότερα υπήρξαν κι άλλες παραλλαγές στον όρο, όπως του-ριστικό πάρκο, θεματικό πάρκο, εμπορικό πάρκο και πόλη πάρκο. Στην αρχή οι πολίτες είχαν μια αμηχανία στο να χρησιμοποιήσουν τα πάρκα, και για τον λόγο αυτό τους είχαν μοιραστεί ειδικά εγχειρίδια με οδηγίες χρήσεις. Έτσι με τον καιρό έμαθαν, και από ένα σημείο και μετά κατάφερναν να προσαρμόζονται μόνοι τους σε οτιδήποτε νέο δημιουργούσαν οι αναπλάσεις. Ακόμα και όταν ήρθε ο καιρός που οι ακτίνες του ήλιου με δυσκολία κατάφερναν να περάσουν ανά-μεσα από τα αιωρούμενα σκουπίδια, κανείς δεν παραξενεύτηκε που τα πρώτα εγχειρίδια περιέγραφαν τους απολαυστικούς περιπάτους των πολιτών στα πάρκα τις ηλιόλουστες μέρες.

(16) Καλούλι (πηγή: Από τον ήχο στο χώρο. Ήχοι και αντίληψη του χώρου – Ε. Δανεσή _ Α. Δημάκη)

Για τους Καλούλι, το περιβάλλον μοιάζει με ένα φυσικό μεταλλικό διαπασών, το οποίο παρέχει πολύ γνωστά σήματα που χαρακτηρί-


ζουν και συντονίζουν την καθημερινή ζωή. Ο χώρος, ο χρόνος και οι εποχές χαρακτηρίζονται και ερμηνεύονται με βάση τους ήχους. Οι ήχοι στο δάσος δίνουν ενδεικτικές πληροφορίες για το ύψος, το βάθος και την απόσταση. Ο χρόνος που χρειάζεται ένας ήχος για να διατρέξει περιοχές με διαφορετικά είδη βλάστησης, τα διαφορετικά είδη ήχων που παράγονται ανάλογα με τις διαφορές στη μορφολογία του εδάφους, τα διάφορα στρώματα του ήχου των πουλιών μέσα στις φυλλωσιές ή στα ξέφωτα – πολυάριθμοι ήχοι που είναι πάντα διαθέσιμοι και ερμηνεύονται από τους Καλούλι ως τα ρολόγια της καθημερινής πραγματικότητας στο δάσος. (Feld St., Η δομή του ήχου ως κοινωνική δομή, Από την μουσική στον ήχο – Π. Πανόπουλος)

(17) «Κουτσαβάκηδες» (πηγή: Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία)

Από το 1870 του Ψυρή είχε μετατραπεί σε μια από τις πιο επικίν-δυνες περιοχές της Αθήνας. Αιτία ήταν οι περίφημοι «κουτσαβάκη-δες», δηλαδή οι διάφοροι μάγκες που ζούσαν μέσα στην παρανο-μία. Οι κουτσαβάκηδες λήστευαν και πολλές φορές δολοφονούσαν εμπόρους με αποτέλεσμα να δημιουργούν μεγάλο φόβο στους πε-ραστικούς. Η αστυνομία σπάνια επενέβαινε αλλά και όταν αυτό γινόταν αποτύγχανε. Τελικά η δράση των κουτσαβάκηδων τελείωσε απότομα τον Δεκέμβριο το 1893, όταν και ο τότε αστυνομικός διευ-θυντής Αθηνών-Πειραιώς Δημήτριος Μπαϊρακτάρης αποφάσισε να καθαρίσει την περιοχή από τα κακοποιά στοιχεία. Μέσα σε ένα μήνα κατάφερε να συλλάβει τους μάγκες της περιοχής και να ανακουφίσει την περιοχή μια για πάντα.

(18) Medianeras (2011) – Gustavo Taretto (απόσπασμα από κινη-ματογραφική ταινία)

Το Μπουένος Άιρες αυξάνεται ανεξέλεγκτα και ατελώς. Μια πυκνο-κατοικημένη πόλη σε μια ερημική χώρα. Μια πόλη στην οποία χιλιά-δες κτίρια υψώνονται στον ουρανό. Χωρίς κανένα κριτήριο. Δίπλα σε ένα ψηλό, ένα χαμηλό. Δίπλα σε ένα ρασιοναλιστικό, ένα μη ρασιο-ναλιστικό. Δίπλα σε ένα γαλλικό, κάποιο χωρίς κανένα στυλ. Αυτές οι ανωμαλίες ίσως μας αντικατοπτρίζουν απόλυτα. Αισθητικές και ηθικές ανωμαλίες. Αυτά τα κτίρια, που δεν ακολουθούν καμία λογι-κή, δείχνουν κακό σχεδιασμό. Ακριβώς όπως οι ζωές μας: Δεν έχουμε ιδέα πώς θέλουμε να είναι. Ζούμε λες και το Μπουένος Άιρες είναι


μια στάση. Δημιουργήσαμε μια «κουλτούρα ενοίκων». Τα κτίρια γίνονται όλο και πιο μικρά για να κάνουν χώρο για ακόμη μικρότερα. Τα διαμερίσματα μετρώνται από τον αριθμό των δωμα-τίων τους και κυμαίνονται από πέντε δωμάτια με μπαλκόνια, παιδό-τοπους, δωμάτια υπηρεσίας και αποθήκες, μέχρι διαμερίσματα ενός δωματίου γνωστά και ως «σπιρτόκουτα». Ακριβώς όπως σχεδόν όλα τα χειροποίητα αντικείμενα, τα κτίρια κατασκευάζονται για να μας διαφοροποιούν. Υπάρχει μια μπροστινή και μια πίσω πλευρά. Ψηλά και χαμηλά διαμερίσματα. Οι προνομιούχοι έχουν το γράμμα Α ή μερικές φορές το Β. Όσο πιο πίσω στο αλφάβητο, τόσο χειρότερο το διαμέρισμα. Το υποσχόμενο φως και η θέα σπάνια συμπίπτουν με την πραγματικότητα. Τι μπορεί να περιμένει κανείς από μια πόλη που γυρίζει την πλάτη στο ποτάμι της; Είμαι πεπεισμένος ότι οι χωρισμοί, τα διαζύγια, η ενδοοικογενειακή βία, η πληθώρα των κα-λωδιακών τηλεοπτικών σταθμών, η έλλειψη επικοινωνίας, η νωθρό-τητα, η απάθεια, η κατάθλιψη, η αυτοκτονία, οι νευρώσεις, οι κρίσεις πανικού, η παχυσαρκία, η υπερένταση, η ανασφάλεια, η υποχονδρία, το άγχος και η καθιστική ζωή, οφείλονται σε αρχιτέκτονες και πο-λεοδόμους. Υποφέρω από όλες αυτές τις ασθένειες εκτός από την αυτοκτονία.

(19) Λοφτ (πηγή: αποσπάσματα διαφημιστικού με μικρές απλοποι-ήσεις)

Η Α.ΕΛ.ΝΤΙ. εισήγαγε και εξέλιξε το concept των loft apartments στην Αθήνα. Ξεκινώντας το 2002 στο Γκάζι, κατάφερε να πρωτοστα-τήσει και να καθιερωθεί στην πλέον κατάλληλη περιοχή της Αθήνας για την ανάπτυξη αυτού του είδους κατοικίας. Δημιούργησε κτίρια που αποτελούν σημεία αναφοράς στην περιοχή γύρω από την Τε-χνόπολη. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας και η συνέπεια στο ύφος προσέλ-κυσαν ένα ιδιαιτέρως απαιτητικό κοινό από τον επιχειρηματικό και καλλιτεχνικό χώρο και ανέδειξαν την Α.ΕΛ.ΝΤΙ. ως βασικό εκπρόσω-πο και πρωτοπόρο της αγοράς.Το «Λοφτ ζην» Είναι μια από τις κύριες τάσεις διαβίωσης στις σύγ-χρονες μητροπόλεις της Δύσης, η οποία οδήγησε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού σε μετακινήσεις προς το αστικό κέντρο κάθε πρωτεύου-σας. Το κέντρο απέκτησε ξανά ζωή και σημεία του επαναπροσδιορί-στηκαν ως ζώνες κατοικίας. Με αυτόν τον τρόπο, η προϋπάρχουσα αρχιτεκτονική της πόλης άρχισε να γίνεται κομμάτι της νέας καθη-μερινότητας των κατοικιών. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των loft apartments προσφέρουν στους ενοίκους την ελευθερία να δημιουρ-


γήσουν μια λειτουργική κατοικία και να αναπτύξουν το δικό τους μοναδικό περιβάλλον, έμπνευσης και δημιουργίας.Απευθύνεται και στους ιδιοκτήτες υφιστάμενων ακινήτων που επι-θυμούν να αναβαθμίσουν τον χώρο που διαμένουν ή πρόκειται να διαμείνουν, σε μια σύγχρονη κατοικία υψηλής ποιότητας και αισθη-τικής σύμφωνα με τις ανάγκες τους.Προς επένδυση… Απευθύνεται στους ιδιοκτήτες ακινήτων που επι-θυμούν να αναβαθμίσουν την ιδιοκτησία τους με στόχο την υψηλό-τερη και αμεσότερη απόδοση της και την μελλοντική υπεραξία της.

(20) ‘Αστική’ πούδρα

ΟρισμόςΠούδρα: λεπτή αρωματική σκόνη, που χρησιμοποιείται ως καλλυ-ντικό. Καλύπτει τυχόν ατέλειες, είτε προσωρινές είτε μόνιμες, του ‘προσώπου’ και πιο σπάνια του ‘σώματος’. Σε καμία περίπτωση δεν λειτουργεί διορθωτικά πάνω στις εν λόγω ατέλειες, παρά επιτυγ-χάνει προσωρινά την επιθυμητή ομοιογένεια του ‘δέρματος’, με την απόκρυψη τους. Ιδανική για να καλύπτει τυχόν σπυράκια, μελανιές ή πληγές του ‘ιστού’. Η χρήση της ενδείκνυται κυρίως σε επίσημες εμφανίσεις, φωτογραφίσεις και κοινωνικές εκδηλώσεις.

(21 ) Ένα σχόλιο για το Γκάζι (πηγή: Wikipedia)

Μηχανισμός «Οικιστικό Πλάνο στη θάλασσα 1» (Δημόσιο) Γύρω στα μέσα του 19ο αιώνα ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα άνθρα-κα σε ένα ιαπωνικό νησί κοντά στο Nagashaki. Η M. Corporation, η οποία διαχειρίζεται την εξόρυξη άνθρακα, αγοράζει το νησί το 1890 και αρχίζει εξορύξεις. Για να μείνουν οι ανθρακωρύχοι, η εται-ρεία δημιουργεί στο νησί μια ολόκληρη πόλη με δέκα πολυώροφα συγκροτήματα αλλά και σχολεία, εστιατόρια και καζίνο, που όλα περιβάλλονται από ένα προστατευτικό τείχος. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, στο νησί υπήρξε και χώρος καταναγκαστι-κής εργασίας για Κινέζους και Κορεάτες αιχμαλώτους. Την δεκαε-τία του 1950 η περιοχή αποτελεί το πιο πυκνοκατοικημένο σημείο παγκοσμίως με 139000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το 1974 με την επικράτηση του πετρελαίου, τα ανθρακωρυχεία κλεί-νουν και το νησί ερημώνει τελείως. Παραμένει έτσι μέχρι και σήμε-ρα. Απαγορεύεται δια νόμου από το ιαπωνικό κράτος η επίσκεψη σε αυτό. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες να αξιοποιηθεί


τουριστικά. Ένα πολύ μικρό μέρος του είναι προσβάσιμο και για το υπόλοιπο θα απαιτηθούν αρκετά κεφάλαια και χρόνος για να κατα-στεί ασφαλές. Γίνονται επίσης προσπάθειες ώστε το νησί να χαρα-κτηριστεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Μηχανισμός «Οικιστικό πλάνο στη θάλασσα 2» (Δημόσιο) Το Coney Island είναι μια χερσόνησος και παραλία στον Ατλαντικό Ωκεανό στο νότιο Brooklyn της Νέας Υόρκης. Η περιοχή ήταν στο παρελθόν ένα κανονικό νησί, αλλά στη συνέχεια συνδέθηκε με την ηπειρωτική χώρα με υγειονομική ταφή. Περιλαμβάνει: Πάρκα ψυχαγωγίας/Θεματικά πάρκα, Προβλήτες/Απο-βάθρες/Παραλιακές εξέδρες περιπάτου, Γειτονιές, Παραλίες, Ορόση-μα/Σημεία ενδιαφέροντος Δραστηριότητες: δείπνο, ξενάγηση στην πόλη με τα πόδια, παρακο-λούθηση άγριων ζώων, εκδρομή με λεωφορείο, γκολφ, τζόκιν, ιππα-σία, ομαδικές εκδρομές, κατανάλωση ποτών, περιήγηση στην πόλη, ψώνια, νυχτερινή ζωή, αγορά αντικών, περιήγηση με τα πόδια, πο-δηλασία, καγιάκ, ψάρεμα, πατινάζ, γάμοι, τένις, χορός, παρατήρηση ατόμων, αναρρίχηση σε βράχους.

(22) Πρόοδος και οπισθοδρόμηση – J. Cortazar

Εφεύραν ένα τζάμι μέσα από το οποίο μπορούσαν να περάσουν οι μύγες. Η μύγα ερχόταν, έσπρωχνε λίγο με το κεφάλι της και, χοπ, βρισκόταν μεμιάς στην αντίθετη πλευρά. Απερίγραπτη η χαρά της μύγας.Όλα τα κατέστρεψε ένας Ούγγρος σοφός που ανακάλυψε ότι η μύγα μπορούσε να περάσει όχι όμως και να επιστρέψει ή αντίστροφα, γιατί ποιός ξέρει τι κόλπο υπήρχε στην ελαστικότητα των ινών αυτού του ημιπερατού τζαμιού. Αμέσως μετά εφεύραν τη μυγοπαγίδα μ’ έναν κύβο ζάχαρη στο κέντρο και πολλές μύγες πέθαιναν ανήμπορες. Έτσι έληξε κάθε πιθανή συναδελφοσύνη μ’ αυτά τα άξια μιας καλύ-τερης τύχης ζωάκια.

(23) Η πόλη - R. Park

Η πόλη είναι η πιο συνεπής και συνολική, η πιο επιτυχημένη προ-σπάθεια του ανθρώπου να ανακατασκευάσει τον κόσμο στον οποίο ζει ώστε να συμφωνεί περισσότερο με τις επιθυμίες της καρδιάς του. Αλλά, αν η πόλη είναι ο κόσμος που κατασκεύασε ο άνθρωπος, είναι


και ο κόσμος στον οποίο είναι στο εξής καταδικασμένος να ζει. Έτσι, έμμεσα, και χωρίς καμία σαφή αίσθηση της φύσης της αποστολής του, φτιάχνοντας την πόλη ο άνθρωπος ξαναέφτιαξε τον εαυτό του.

(24) Εισαγωγή

Ο ένοικος συνειδητοποιεί πως η πόλη έχει μετατρέψει το παιδικό παιχνίδι σε μια πραγματικότητα που οι δύο διαστάσεις έχουν γίνει τρεις. Ο κανόνας που υπαγόρευε το βήμα, υπαγορεύει την διαδρομή. Οι αρμοί έχουν γίνει δρόμοι. Οι πλάκες του πεζοδρομίου κτίρια που ορίζουν την κίνηση μονάχα γύρω τους. Έχει την αίσθηση πως μένει ακινητοποιημένος μπροστά από εναλλασσόμενα θεατρικά σκηνικά, παίζοντας ρόλους από διαφορετικές αστικές κωμωδίες.Η διάρκεια της περιόδου που ο ένοικος κρατά σηκωμένο το βλέμμα του προς την πόλη, δεν είναι σταθερή και διαφέρει από ένοικο σε ένοικο. Αδυνατώντας όμως να εξηγήσει το γιατί η πόλη αναπαριστά με τον συγκεκριμένο τρόπο έννοιες όπως η κατοίκηση, το βάδισμα, η εργασία και η επιβίωση, χαμηλώνει ξανά το βλέμμα και το σώμα του επιστρέφει στην φυσιολογική στάση. Η σκέψη του καθησυχά-ζεται από την επανάληψη των δραστηριοτήτων με τις οποίες είναι συνυφασμένη η καθημερινότητα του ενοίκου.Το επόμενο και τελευταίο στάδιο στη ζωή του, θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι η επιστροφή στο παιδικό παιχνίδι του βαδίσματος. Οι κανόνες είναι οι ίδιοι. Το κεφάλι σκυμμένο προς το έδαφος. Το βήμα πρέπει να αποφεύγει τους αρμούς. Μοναδική διαφορά είναι ο παίκτης που επιδίδεται σε αυτό. Έχει πάψει να είναι νέος, είναι όμως ειδικά εκπαιδευμένος, μετά από όλη αυτή την πορεία, να προ-σαρμόζει κάθε φορά τον βηματισμό του στα δεδομένα του δρόμου. Είναι απόλυτα αφοσιωμένος και με μοναδική δεξιοτεχνία καταφέρ-νει να ανεβαίνει τα επίπεδα δυσκολίας στην τόσο απαιτητική πίστα, που ονομάζεται ‘πόλη’.

γεννιέται υπό το λευκό φως προβολέων σε κάποια χειρουργική αίθουσα

ε ν δ ε ι κ τ ι κ ή β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α / φ ι λ μ ο γ ρ α φ ί α


βιβλιογραφία

• Το κουτσό - Julio Cortázar• Δικαίωμα στην πόλη - Henry Lefebvre• Τα όρια της πόλης - Murray Bookchin• Περιπλάνηση στον κόσμο - Μ. Καραγάτσης• Μετέωροι χώροι της ετερότητας - Σταύρος Σταυρίδης• Το Παρίσι τον 20ο αιώνα - Ιούλιος Βερν• Σελίδες από το χάος - William S. Burroughs• Ηλεκτρονική επανάσταση - William S. Burroughs• Αμφισβητούμενοι χώροι στην πόλη - Κ. Γιαννακόπουλος / Γ.

Γιαννιτσιώτης• Πραγματεία περί εθελοδουλείας - Estienne de La Boétie• Ιστορίες των Κρονόπιο και των Φάμα - Julio Cortázar• Καπέλο από δέρμα ψαριού - Milorad Pavić• Εκκαθάριση - Imre Kertész• Κρυφά ταξίδια - Τέος Ρόμβος• Μνήμη και εμπειρία του χώρου - Σταύρος Σταυρίδης• Το χάρτινο σπίτι - Carlos María Domínguez• Οι πύλες της αντίληψης - Aldous Huxley• Genius Loci / Το πνεύμα του τόπου - Christian Norberg - Schulz• Θαυμαστός καινούριος κόσμος -

βιβλιογραφία / φιλμογραφία 87

φιλμογραφία

• Werckmeister Harmonies (2000) - Béla Tarr• The Turin Horse (2011) - Béla Tarr• Medianeras (2011) - Gustavo Taretto• Paris, Texas (1984) - Wim Wenders• Naked (1993) - Mike Leigh• Γλυκιά Συμμορία (1983) - Νίκος Νικολαίδης• Smoke (1995) - Wayne Wang• Pi (1998) - Darren Aronofsky• Le Mari de la coiffeuse (1990) - Patrice Leconte• Night on Earth (1991) - Jim Jarmusch• The Passing (1991) - Bill Violla• Breathless (1960) - Jean-Luc Godard• The Raft (2004) - Bill Viola• Bal (2010) - Semih Kaplanoglu• Moon (2009) - Duncan Jones• Amour (2012) - Michael Haneke• Μαχαιροβγάλτης (2010) - Γιάννης Οικονομίδης

Η ανάπτυξη μιας πόλης μπορεί να είναι γραμμική, να επεκτείνεται δηλαδή πάνω σε ένα κύριο άξονα. Μπορεί επίσης να γίνεται με δια-σπορά˙ αναφέρεται σε περιπτώσεις που κοντά σε πόλεις δημιουργή-θηκαν αστικοί δορυφόροι έξω από την έκταση της, οι οποίοι μετέπειτα γιγαντώθηκαν και ενώθηκαν με αυτές. Τέλος συναντάται και η κυκλική ανάπτυξη, όπου ο αστικός ιστός πολλαπλασιάζεται γύρω από τα όρια του. Ο ένοικος μιας πόλης μπορεί να κινείται μέσα σε αυτή, είτε γραμμικά ακολουθώντας μια σχεδιασμένη από πριν διαδρομή, θέλοντας να κα-ταλήξει σε κάτι συγκεκριμένο, είτε απλά να περιπλανιέται χωρίς λόγο και σχέδιο.Η ανάπτυξη της αφήγησης επιτυγχάνεται με ποικίλες τεχνικές. Η πιο διαδεδομένη είναι η γραμμική αφήγηση. Κατά περίπτωση χρησιμο-ποιείται διάλογος, περιγραφή, σχόλια, ελεύθερος πλάγιος λόγος και εσωτερικός μονόλογος. Η ανάγνωση ενός κειμένου μπορεί να είναι επίσης γραμμική, ακολου-θώντας την ροή των προτάσεων και των παραγράφων. Υπάρχει και η μη γραμμική ανάγνωση, που αναγνωρίζεται ως μια δημιουργική δια-δικασία ανασύνθεσης και επαναδιαμόρφωσης του κειμένου κατά την ανάγνωση.

Η ανάγνωση της αφήγησης ενός περιπάτου ή μιας πόλης, οδηγεί στον εντοπισμό μιας γραμμικής ασυνέχειας στα αντικείμενα, υλικά και μη, που περιγράφει και την συνθέτουν.

Ο νέος ένοικος θα πάψει να είναι ένας απλός παρατηρητής, την στιγμή που θα θέσει το πρώτο του ερώτημα. Από εκείνη τη στιγμή, ξεκινά με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου να αναπαριστά όλο και περισσότερο την πόλη. Μαθαίνει να διαβάζει την αφήγησή της, και την υποδύεται μέσα στα πλαίσια που ορίζει, άλλοτε η πόλη και άλλοτε ο ίδιος. Ανα-πτύσσει μια ασυνεχή προσωπική παράσταση. Η ασυνέχεια της πόλης με αυτόν τον τρόπο, αναπαριστάται απόλυτα στα σώματα, στις συ-μπεριφορές και τις λέξεις των ενοίκων της.


αστικοί περίπατοι

Documents

Transcript of αστικοί περίπατοι