Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α

Προστασία Παραδοσιακών Οικισμών

& Σύγχρονος Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ

ΚΑΙ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού, Αθήνα

23 Ιανουαρίου 2012

1

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ.

Ελένη Μαΐστρου Αρχιτέκτων Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η σημερινή ημερίδα που οργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία και το Σύλλογο Αρχιτεκτόνων, έρχεται να δώσει απαντήσεις σε δύο σημαντικά επίκαιρα ζητήματα που απασχολούν τον επιστημονικό κόσμο των Αρχιτεκτόνων.

Το πρώτο εξ αυτών είναι οι μελέτες οικισμών που προκήρυξε το ΥΠΕΚΑ οι οποίες θέτουν το ερώτημα: Είναι οι μορφολογικοί περιορισμοί η αναγκαία και ικανή συνθήκη για τη διατήρηση των οικισμών μας;

Το δεύτερο ζήτημα τίθεται από τον πρόσφατο εφαρμοστικό νόμο ο οποίος ακυρώνει κάθε έννοια σχεδιασμού του χώρου, και κάθε νομοθετημένη ρύθμιση προστασίας του, στο όνομα της «αξιοποίησης» της δημόσιας γης και περιουσίας.

Από τις Προδιαγραφές Εκπόνησης Μελετών του ΥΠΕΚΑ προκύπτουν μερικά σημαντικά ερωτήματα:

O μεγάλος αριθμός οικισμών που ανατίθεται στην κάθε ομάδα μελέτης και η απουσία ενημερωμένων υποβάθρων, κινδυνεύει να οδηγήσει σε μία επιφανειακή προσέγγιση και γενίκευση των προτάσεων για οριοθέτηση οικισμών, ζώνες προστασίας και όρους δόμησης. Στην προκήρυξη διαπιστώνονται αντικρουόμενα στοιχεία με αποτέλεσμα να μην είναι σαφές αν προωθούνται οι «νέες μορφολογικές αναζητήσεις» η πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για «μορφολογικούς περιορισμούς» Εξάλλου, στους οικισμούς που δεν είναι αξιόλογοι και δεν συντρέχουν προϋποθέσεις χαρακτηρισμού τους –όπως στα τεύχη της προκήρυξης αναφέρεται‐ είναι παραπλανητική η αναφορά «να ενθαρρύνονται οι μορφολογικές προσεγγίσεις που βασίζονται στην τήρηση των ιστορικών μορφών αρχών η τυπολογίας τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης». Και άλλα ερωτήματα δημιουργούνται, όπως π.χ το ότι ζητείται η «μελέτη δικτύου κίνησης πεζών και εξεύρεση χώρων στάθμευσης» χωρίς να εμπεριέχεται στα αιτούμενα της μελέτης η ανάλυση της κυκλοφοριακής κατάστασης των οικισμών, η ακόμη, δεν ζητούνται προτάσεις «προστασίας του παραδοσιακού πολεοδομικού ιστού» ενώ αναφέρεται ως πρόβλημα η αλλοίωση του και ζητείται στην ανάλυση η καταγραφή της κατάστασης του. Τέλος, η πρόταση χωροθέτησης εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. θα πρέπει να προκύψει αρχικά από την ειδική χωροταξική μελέτη στην οποία και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες του φυσικού και δομημένου τοπίου των οικισμών της χώρας.

Ο εφαρμοστικός νόμος παρακάμπτει την πολεοδομική νομοθεσία, τις διατυπωμένες χωροταξικές κατευθύνσεις, τις αναπτυξιακές επιλογές, τους συνταγματικούς περιορισμούς προκειμένου να υλοποιηθούν με συνοπτικές διαδικασίες σχέδια επενδύσεων που

2

προϋποθέτουν την προνομιακή ιδιοποίηση στοιχείων του δημόσιου πλούτου από ιδιωτικούς επενδυτικούς φορείς. Παρακάμπτει ακόμη, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς προκειμένης της εκμετάλλευσης δημόσιας γης από ιδιώτες.

Η Ελληνική Εταιρεία θα πρέπει τέλος να αναφέρω, έχει οργανώσει και παλαιότερες εκδηλώσεις με παρόμοιο προβληματισμό με χαρακτηριστική την περίπτωση της ημερίδας που οργανώθηκε με αντικείμενο την προστασία της Ύδρας. Επίσης, σε απάντηση ερωτημάτων που τέθηκαν από τους προηγούμενους ομιλητές θα σημειώσω ότι η Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ έχει ενταγμένα στο πρόγραμμα σπουδών της, μαθήματα άμεσα συσχετισμένα με την Αρχιτεκτονική Κληρονομιά και την Προστασία της. Τον περασμένο Μάιο οργάνωσε ‐σε συνεργασία με την Αρχιτεκτονική Σχολή της Θεσσαλονίκης και με συμμετοχή όλων των Αρχιτεκτονικών Σχολών της χώρας‐ επιστημονικό τριήμερο με θέμα ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ. Ελπίζουμε να μπορέσουμε να εκδώσουμε τα Πρακτικά που θα αποτελέσουν τεκμήριο της προσφοράς των Αρχιτεκτονικών Σχολών στον προβληματισμό που αναπτύσσεται.

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ/ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ.

1. Προστασία και ανάπτυξη όροι συγκρουόμενοι η αλληλοσυμπληρούμενοι;

Οι βασικές αρχές της «ολοκληρωμένης προστασίας» όπως τέθηκαν το 1975 με τη διακήρυξη του Άμστερνταμ ‐όπου αναφέρεται ότι η διατήρηση της κληρονομιάς πρέπει να ενταχθεί στον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό‐ και η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ –όπως διαμορφώνεται μέσα από τα σχετικά κείμενα από το1987‐ έχουν ταυτόσημους στόχους: Τη διατήρηση του περιβάλλοντος (φυσικού και δομημένου) και των κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών του κάθε τόπου. Πολλά νεώτερα κείμενα και διακηρύξεις, (με ποιο πρόσφατο την Χάρτα της Μάλτας 2011), ενισχύουν την παραπάνω προσέγγιση.

2. Ποια είναι τα στοιχεία που συγκροτούν τον πολιτιστικό χαρακτήρα των παραδοσιακών οικισμών;

Είναι τα υλικά αλλά και τα άυλα χαρακτηριστικά του που έχουν διαμορφωθεί διαχρονικά, καθώς και ο ευρύτερος χώρος του και το φυσικό τοπίο που τον περιβάλλει. Το δομημένο τοπίο σαν σύνολο σε συνδυασμό με τα τοπογραφικά και φυσικά χαρακτηριστικά του χώρου αποκτά ιδιαίτερη σημασία τα τελευταία χρόνια, με την εισαγωγή και του νέου όρου του «ιστορικού πολεοδομικού τοπίου» (Vienna Memorandum

2005) ενώ παράλληλα, οι παραδοσιακοί οικισμοί πρέπει να θεωρούνται οικοσυστήματα που θα πρέπει να προστατεύονται , ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν αρμονικά.

Α. ΥΛΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: η γενική εικόνα, η χωρική οργάνωση, η πολεοδομική μορφή, οι πράσινοι χώροι, η σχέση κτισμένου – άκτιστου, οπτικές σχέσεις, τα κτίσματα, το σύστημα δρόμων και ελεύθερων χώρων, η σχέση του δομημένου χώρου με το περιβάλλον του.

3

Β. ΑΥΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: οι λειτουργίες που έχουν αποκτηθεί διαχρονικά, οι δραστηριότητες, τα ήθη και έθιμα οι πολιτιστικές πρακτικές, οι συμβολισμοί, το κοινωνικό περιεχόμενο.

Γ. Ο ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΧΩΡΟΣ / ΤΟ ΤΟΠΙΟ: Περιλαμβάνει αρχαιολογικά κατάλοιπα, ιδιαίτερους τόπους, φυσικά τοπία, ιδιαίτερα οικοσυστήματα, σημαντικές θέες κλπ

3. Πως θα διατηρηθούν τα παραπάνω παράλληλα με την ανάπτυξη του οικισμού;

Σημαντική θέση αποτελεί το ότι οι παραδοσιακοί οικισμοί ‐όπως έχει γενικώς αναγνωρισθεί‐ δεν είναι στοιχεία παγωμένα στο παρελθόν αλλά ζωντανά οικιστικά σύνολα, και κατά συνέπεια ο σχεδιασμός της ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ και ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ τους, ουσιαστικά προϋποθέτει τη ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ που επιτελούνται σε αυτούς. Η ζωή που συνεχίζεται και εξελίσσεται μέσα στους οικισμούς αποτελεί βασικό πολιτιστικό χαρακτηριστικό τους. Το κύριο λοιπόν στοιχείο των νεώτερων προσεγγίσεων που αφορούν τα ιστορικά σύνολα / πολεοδομικά τοπία, είναι η αποδοχή της σύγχρονης πραγματικότητας για αλλαγή. Aλλάζει ο τρόπος ζωής και οι απαιτήσεις του ανθρώπου από την κατοικία του, αλλάζει ο τρόπος εργασίας και η οικονομική βάση των οικιστικών συνόλων. Αλλάζουν οι συνθήκες κατοίκησης και οι συνθήκες εργασίας. Απαίτηση λοιπόν του σύγχρονου σχεδιασμού είναι Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ.

4. Ποιες είναι οι κύριες αλλαγές που προκαλούνται στα παραδοσιακά οικιστικά σύνολα και στο άμεσο περιβάλλον τους, ποια είναι τα προβλήματα που δημιουργούν και ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι ενός σχεδίου διαχείρισης τους με στόχο την προστασία και ανάπτυξή τους;

4.1. ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ / ΥΛΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Προκύπτουν από (α) τις υπέρμετρες νέες επεκτάσεις των ορίων των οικισμών, που αλλοιώνουν την εικόνα του ιστορικού συνόλου και τη σχέση φυσικού και δομημένου χώρου, (β) από την υπερβολική εκμετάλλευση της γης και την αύξηση του ποσοστού κάλυψης και των συντελεστών δόμησης, που οδηγούν στην κατεδάφιση των παλαιών κτισμάτων και αντικατάσταση τους με νέα και στην αλλοίωση της σχέσης κτισμένου – άκτιστου (γ) από λανθασμένες παρεμβάσεις που οδηγούν σε παραμόρφωση των ιστορικών κτισμάτων, καθώς και (δ) από τα χαρακτηριστικά της νέας δόμησης.

Προκύπτουν ακόμη και (α) από την απουσία νομοθετικής οριοθέτησης δημόσιων και ιδιωτικών χώρων και γραμμών δόμησης, που οδηγεί στην καταπάτηση δημόσιων ή δημοτικών εκτάσεων και στην μετατροπή τους σε «οικόπεδα» (δρόμοι, ελ. Χώροι, πράσινο). Κτίζονται περιοχές που λόγω των τοπογραφικών και φυσικών χαρακτηριστικών τους ή λόγω της θέσης τους στον οικιστικό ιστό, θα όφειλαν να παραμείνουν αδόμητες και αποκτούν την ίδια πυκνότητα όλες οι περιοχές του οικισμού ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, (β) από τεχνικά έργα (υποδομών η οδοποιίας) και πρόσφατα (γ) από την εισαγωγή εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φωτοβολταϊκα, ανεμογεννήτριες, κλπ) τα οποία ενώ δεν θα πρέπει να αποκλείονται, απαιτούν ιδιαίτερη μελέτη ως προς τη χωροθέτηση τους.

4

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ/ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ για να αντιμετωπίσει τα παραπάνω, θα πρέπει να εξασφαλίζει τη διατήρηση:

(α) της γενικής εικόνας του τόπου και της σχέσης φυσικού και δομημένου χώρου, (β) της δομής του ιστορικού συνόλου: σχέση κτισμένου ‐ άκτιστου, σχέση δημόσιων, και ιδιωτικών χώρων, (γ) της χάραξης και της μορφής του παραδοσιακού πολεοδομικού ιστού: το σύστημα των δρόμων, πλατειών και ελεύθερων χώρων και (δ) των ιστορικών κτιρίων και ιστορικών στοιχείων στο χώρο

Μέσα από έναν Πολεοδομικό Σχεδιασμό και Ειδική Πολεοδομική Μελέτη θα πρέπει να διαμορφώνεται ένα Ειδικό νομοθετικό πλαίσιο που θα περιλαμβάνει: Οριοθέτηση και κήρυξη του προστατευόμενου συνόλου, Ζώνες προστασίας, Ρυμοτομικό σχέδιο (πολεοδομικός ιστός, ειδικές χρήσεις κτιρίων, δρόμοι και πεζόδρομοι), Διατηρητέα κτίρια, και στοιχεία, Γενικούς και ειδικούς όρους δόμησης, καθώς και Θέσπιση ειδικών ζωνών εκτός οικισμού (π.χ ειδικές ζώνες προστασίας, ειδικών όρων δόμησης, χρήσεων) κλπ.

Η ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ δημιουργία μέσα σε ιστορικά σύνολα θα πρέπει να εκφράζει την εποχή της ενώ συγχρόνως η σύλληψή της θα πρέπει να αναφέρεται στο ιστορικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται και να βασίζεται στη συστηματική ανάλυση των χαρακτηριστικών του.

Για την ένταξη νέας αρχιτεκτονικής δημιουργίας μέσα σε ιστορικά σύνολα, οι αρχιτέκτονες καλούνται είτε να σχεδιάσουν, είτε να συντάξουν ειδικούς όρους δόμησης, μετά από προσεκτική ανάγνωση των αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών χαρακτηριστικών του συνόλου και με βάση ένα σύνολο αρχών που συνοψίζονται στα παρακάτω:

Διατήρηση της σχέσης κτισμένου και άκτιστου, ιδιωτικού και δημόσιου, Αναζήτηση ισορροπίας του νέου όγκου στην κλίμακα του περιβάλλοντος και σεβασμός της ογκομετρικής οργάνωσης και της κλίμακας του δομημένου χώρου, Διατήρηση της ισορροπίας των υψών στο μέτωπο του δρόμο, Διατήρηση της ομοιογένειας στη πέμπτη όψη του συνόλου, μέσω και του τρόπου κάλυψης των κτιρίων, Διαλεκτική σχέση με τα κτίρια του άμεσου περιβάλλοντος, Επιλογή υλικών και κατασκευών συμβατών με τον υπάρχοντα χώρο και συνεπής έκφρασή τους, στη μορφή και Υψηλή ποιότητα στη μελέτη και στην κατασκευή.

Οι ΕΙΔΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ, οφείλουν να ορίζουν πολεοδομικές παραμέτρους που καθορίζουν την ογκομετρική οργάνωση και την κλίμακα των κτισμάτων, καθώς και τη σχέση τους με το δημόσιο χώρο. διατήρηση των παραδοσιακών μεγεθών των οικοπέδων, ορισμός μέγιστης κάλυψης, μέγεθος του συντελεστή δόμησης και του συντελεστή όγκου, μέγιστο ύψος και τρόπος μέτρησής του, σχέση του κτίσματος με τα όρια του οικοπέδου, διάταξη των ακαλύπτων, σχέση του με το έδαφος (π.χ απαγόρευση pilotis) η διαμόρφωση της πέμπτης όψης του κλπ. Οφείλουν επίσης να επισημάνουν, τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των επί μέρους ενοτήτων των οικισμών, τα συνεκτικά τμήματα με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική σημασία και τους σημαντικούς αρχικούς πυρήνες με στόχο να διαμορφώσουν τους καταλληλότερους ΣΔ. ανά ενότητα

5

Οι ειδικοί όροι δόμησης δεν πρέπει να συγχέονται με τους ειδικούς μορφολογικούς περιορισμούς που καθοδηγούν στη διαμόρφωση της τελικής αρχιτεκτονικής έκφρασης του κτιρίου και ενίοτε στην επανάληψη μορφολογικών χαρακτηριστικών ενός συγκεκριμένου ρυθμού ή αρχιτεκτονικών στοιχείων που αποτελούν εξέχοντα ή μοναδικά χαρακτηριστικά του οικισμού.

4.2. ΑΛΛΑΓΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ‐ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ / ΑΥΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Οι αλλαγές των χρήσεων οδηγούν συχνά σε απώλεια των παραδοσιακών λειτουργιών των οικισμών και σε απώλεια της παραδοσιακής οικονομικής τους βάσης (γεωργία, κτηνοτροφία, βιοτεχνία, κλπ) με αποτέλεσμα όχι μόνον οικονομικούς αλλά και κοινωνικούς μετασχηματισμούς οι οποίοι ενίοτε οδηγούν είτε σε υποβάθμιση και εγκατάλειψη, είτε σε υπερεκμετάλλευση και μετατροπή των οικισμών σε προϊόν κατανάλωσης μαζικού τουρισμού.

Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού και της αναψυχής καταστρέφουν την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου, οδηγούν σε υπερβολική αύξηση τιμών γης, υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής (θόρυβος, κυκλοφορία) και ως αποτέλεσμα των παραπάνω, εκδιώκουν τους κατοίκους. Ακόμη, όταν οι δρόμοι και οι μικρής κλίμακας ελεύθεροι χώροι που προορίζονταν αποκλειστικά για κίνηση πεζών καταλαμβάνονται από αυτοκίνητα, το περιβάλλον υποβαθμίζεται και η ποιότητα ζωής υποβιβάζεται.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ / ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ θα πρέπει να εξασφαλίζει οι νέες χρήσεις να είναι συμβατές με τον χαρακτήρα (χωρητικότητα, μεγέθη) του παραδοσιακού περιβάλλοντος και να μην καταστρέφουν η θέτουν σε κίνδυνο τις παραδοσιακές χρήσεις καθώς και αυτές που είναι απαραίτητες για την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Οι νέες χρήσεις πρέπει να υπακούνε στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης θεωρώντας το ιστορικό σύνολο σαν οικοσύστημα μοναδικό και αναντικατάστατο. Να διατηρούνται κατά το δυνατόν οι δραστηριότητες και οι λειτουργίες που έχουν αναπτυχθεί διαχρονικά στο χώρο και τα παραδοσιακά επαγγέλματα. Να διατηρείται η πολυλειτουργικότητα του τόπου. Να ελέγχεται η ένταση και η πυκνότητα των λειτουργιών που υποβαθμίζουν το χώρο. Να προσελκύονται οικονομικές δραστηριότητες που δεν καταστρέφουν το περιβάλλον.

Ειδικότερα η ανάπτυξη του τουρισμού, θα πρέπει να βασίζεται στον σεβασμό και στην ανάδειξη της ταυτότητας του τοπικού πληθυσμού, των πολιτιστικών χαρακτηριστικών του και των παραδοσιακών ασχολιών του, καθώς και στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του ευρύτερου χώρου και του φυσικού περιβάλλοντος. Η τουριστική δραστηριότητα θα πρέπει να σέβεται και να μην διαταράσσει την καθημερινή ζωή των κατοίκων.

Η κυκλοφορία οχημάτων στους παραδοσιακούς οικισμούς θα πρέπει να περιορίζεται στην απολύτως απαραίτητη για την εξυπηρέτηση των κατοίκων και των χρήσεων, να έχει «ήπιο» χαρακτήρα και να δίνει προτεραιότητα στην κίνηση των πεζών. Οι χώροι στάθμευσης να οργανώνονται στις παρυφές του οικισμού και να μην καταστρέφουν τον ιστορικό ιστό και το ευρύτερο περιβάλλον του οικισμού.

6

7

Απαραίτητη είναι η διατήρηση της λειτουργίας της κατοικίας (άυλη κληρονομιά). Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες εκσυγχρονισμού της κατοικίας και οι ανάγκες αναβάθμισης των δικτύων τεχνολογικής υποδομής, και της μορφής και λειτουργίας του δημόσιου χώρου με ιδιαίτερη φροντίδα στα ζητήματα κινήσεων πεζών και ελέγχου της κυκλοφορίας και στάθμευσης των αυτοκινήτων. Απαραίτητη για τη διατήρηση των κατοίκων στον τόπο τους είναι και η εξασφάλιση των απαραίτητων κοινωνικών και πολιτιστικών εξυπηρετήσεων και οι παρεμβάσεις ανάπλασης του Δημόσιου χώρου. Απαιτείται ένα Πολεοδομικό σχέδιο το οποίο θα διαμορφώσει τις απαραίτητες ρυθμίσεις οργάνωσης και προστασίας του χώρου και κίνητρα για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.

4.3. ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Πέρα από τις φυσικές καταστροφές, για τις οποίες πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη αποφυγής η/και αντιμετώπισης τους, βασικό πρόβλημα αποτελεί η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος που οφείλεται σε εντατικές η ακατάλληλες χρήσεις ‐στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η κυκλοφορία οχημάτων, ο τουρισμός και η αναψυχή‐ και η επιβάρυνση του μικροκλίματος που οφείλεται στην εντατικοποίηση της δόμησης, στα χαρακτηριστικά των νέων κτιρίων και στις λανθασμένες παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ θα πρέπει να εξασφαλίζει οι αλλαγές στα ιστορικά σύνολα να σέβονται την ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος να μην καταστρέφουν / εξαντλούν τους φυσικούς πόρους και να επιδιώκουν την εξοικονόμηση ενέργειας.

5. Ποια είναι η στρατηγική για τη σύνταξη και εφαρμογή ενός σχεδίου διαχείρισης που θα εξασφαλίζει την προστασία και ανάπτυξη (βιώσιμη ανάπτυξη)

Ένα σχέδιο προστασίας και ανάπτυξης ενός τόπου, οφείλει να βασίζεται στη σε βάθος γνωριμία και διεπιστημονική μελέτη του, από την οποία θα πρέπει να προκύπτει ένα πολεοδομικό σχέδιο που θα συμπεριλαμβάνει την ανάλυση των αρχαιολογικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, τεχνικών, κοινωνιολογικών και οικονομικών δεδομένων. Το πολεοδομικό σχέδιο θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα σχέδιο διαχείρισης και από μία συνεχή παρακολούθηση. Το σχέδιο διαχείρισης προσδιορίζει λεπτομερώς τη στρατηγική και τα απαραίτητα εργαλεία για την προστασία της κληρονομιάς, ενώ παράλληλα απαντά στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής. Περιλαμβάνει μέτρα νομοθετικά, οικονομικά, διοικητικά, μέτρα προστασίας καθώς και σχέδιο Προστασίας και διαρκούς παρακολούθησης.

Η διαχείριση για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να διαμορφώνεται ανάλογα με τα ιδιαίτερα πολιτιστικά και φυσικά χαρακτηριστικά του ιστορικού συνόλου στο οποίο αναφέρεται. Θα πρέπει να ενσωματώνει τις παραδοσιακές δραστηριότητες και να συντονίζεται με τα λοιπά εργαλεία πολεοδομικού και χωρικού σχεδιασμού που βρίσκονται σε ισχύ. Τέλος, βασικές αρχές Προστασίας και (βιώσιμης) Ανάπτυξης ενός τόπου αποτελούν: η ελάττωση της «κατανάλωσης» της γης (πυκνότητα δόμησης, επεκτάσεις), η διατήρηση των πολιτιστικών και φυσικών πόρων και της ποικιλίας των χρήσεων, η διατήρηση υγιούς οικονομικής βάσης (γεωργική γη, παραδοσιακά βιοτεχνικά επαγγέλματα) και η βελτίωση της ποιότητας ζωής.