Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
56
3 3 Ο Ο Ο Γ Γ Ε Ε Ν Ν Ι Ι Κ Κ Ο Ο Λ Λ Υ Υ Κ Κ Ε Ε Ι Ι Ο Ο Γ Γ Α Α Λ Λ Α Α Τ Τ Σ Σ Ι Ι Ο Ο Υ Υ Έ Έ τ τ ο ο ς ς : : 2 2 0 0 1 1 1 1 - - 2 2 0 0 1 1 2 2 Ε Ε Ρ Ρ Ε Ε Υ Υ Ν Ν Η Η Τ Τ Ι Ι Κ Κ Η Η Ε Ε Ρ Ρ Γ Γ Α Α Σ Σ Ι Ι Α Α Θ Θ έ έ μ μ α α : : « « Α Α ν ν α α κ κ α α λ λ ύ ύ π π τ τ ο ο ν ν τ τ α α ς ς τ τ ο ο ν ν κ κ ό ό σ σ μ μ ο ο τ τ ο ο υ υ χ χ ο ο ρ ρ ο ο ύ ύ » » Α Α ’ ’ υ υ π π ο ο ο ο μ μ ά ά δ δ α α : : Κ Κ ό ό ρ ρ α α Π Π ά ά μ μ ε ε λ λ α α [ [ H H o o p p e e D D a a n n c c e e r r s s ] ] Κ Κ ο ο ύ ύ π π ρ ρ ι ι ζ ζ α α ς ς Γ Γ ι ι ά ά ν ν ν ν η η ς ς Μ Μ η η τ τ ρ ρ ο ο π π ο ο ύ ύ λ λ ο ο υ υ Σ Σ ω ω τ τ η η ρ ρ ί ί α α Ο Ο ρ ρ φ φ α α ν ν ό ό ς ς Ν Ν ί ί κ κ ο ο ς ς Σ Σ ι ι δ δ έ έ ρ ρ η η Γ Γ ε ε ω ω ρ ρ γ γ ί ί α α Φ Φ ε ε ν ν έ έ κ κ ο ο υ υ Μ Μ α α ρ ρ ι ι ά ά ν ν ν ν α α Β Β ’ ’ υ υ π π ο ο ο ο μ μ ά ά δ δ α α : : Κ Κ α α ρ ρ κ κ ά ά λ λ ο ο υ υ Β Β α α σ σ ι ι λ λ ι ι κ κ ή ή [ [ F F r r e e e e D D a a n n c c e e ] ] Κ Κ λ λ ε ε φ φ τ τ ό ό γ γ ι ι α α ν ν ν ν η η Χ Χ α α ρ ρ ά ά Κ Κ ω ω ν ν σ σ τ τ α α ν ν τ τ ι ι ν ν ο ο π π ο ο ύ ύ λ λ ο ο υ υ Π Πα α ν ν α α γ γ ι ι ώ ώ τ τ α α Λ Λ ε ε π π ε ε ν ν ί ί τ τ σ σ α α Σ Σ τ τ έ έ λ λ λ λ α α Γ Γ ΄ ΄ υ υ π π ο ο ο ο μ μ ά ά δ δ α α : : Β Β ό ό τ τ σ σ η η Χ Χ ρ ρ ι ι σ σ τ τ ί ί ν ν α α [ [ S S t t e e p p D D a a n n c c e e ] ] Κ Κ α α τ τ σ σ α α β β ο ο χ χ ρ ρ ή ή σ σ τ τ ο ο υ υ Α Α γ γ γ γ ε ε λ λ ι ι κ κ ή ή Π Πα α π π α α ν ν τ τ ω ω ν ν ί ί ο ο υ υ Κ Κ ι ι κ κ ή ή Σ Σ ί ί τ τ τ τ α α Ε Ε ύ ύ α α Δ Δ ΄ ΄ υ υ π π ο ο ο ο μ μ ά ά δ δ α α : : Α Α ν ν α α σ σ τ τ ά ά σ σ η η Ί Ί ν ν ν ν α α [ [ S S t t r r e e e e t t D D a a n n c c e e r r s s ] ] Γ Γ ε ε ω ω ρ ρ γ γ ί ί ο ο υ υ Ρ Ρ έ έ ν ν α α Π Π α α γ γ ώ ώ ν ν η η Π Π α α ν ν α α γ γ ι ι ώ ώ τ τ α α Π Π α α π π α α ϊ ϊ ω ω ά ά ν ν ν ν ο ο υ υ Μ Μ α α ρ ρ ι ι ά ά ν ν τ τ α α Σ Σ τ τ ε ε φ φ α α ν ν ά ά κ κ η η ς ς Ά Ά κ κ η η ς ς Χ Χ ρ ρ ι ι σ σ τ τ ο ο φ φ ό ό ρ ρ ο ο υ υ Α Α ν ν τ τ ώ ώ ν ν η η ς ς Ε Ε π π ό ό π π τ τ ρ ρ ι ι α α : : Κ Κ α α ρ ρ α α μ μ α α τ τ ζ ζ ι ι ά ά ν ν η η Ε Ε λ λ ί ί ν ν α α Α Α θ θ ή ή ν ν α α , , Μ Μ ά ά ρ ρ τ τ ι ι ο ο ς ς 2 2 0 0 1 1 2 2
-
Upload
3-geniko-lykeio-galatsi -
Category
Documents
-
view
241 -
download
7
description
Έκθεση της ερευνητικής εργασίας: "Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού η οποία εκπονήθηκε το σχ. έτος 2011-2012 στο 3ο Γενικό Λύκειο Γαλατσίου από μαθητές της Α’ Λυκείου.
Transcript of Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
333ΟΟΟ ΓΓΓΕΕΕΝΝΝΙΙΙΚΚΚΟΟΟ ΛΛΛΥΥΥΚΚΚΕΕΕΙΙΙΟΟΟ ΓΓΓΑΑΑΛΛΛΑΑΑΤΤΤΣΣΣΙΙΙΟΟΟΥΥΥ ΈΈΈτττοοοςςς::: 222000111111---222000111222
ΕΕΕΡΡΡΕΕΕΥΥΥΝΝΝΗΗΗΤΤΤΙΙΙΚΚΚΗΗΗ ΕΕΕΡΡΡΓΓΓΑΑΑΣΣΣΙΙΙΑΑΑ
ΘΘΘέέέμμμααα::: «««ΑΑΑνννααακκκαααλλλύύύπππτττοοονννττταααςςς τττοοοννν κκκόόόσσσμμμοοο τττοοουυυ χχχοοορρροοούύύ»»»
ΑΑΑ’’’ υυυππποοοοοομμμάάάδδδααα ::: ΚΚΚόόόρρρααα ΠΠΠάάάμμμεεελλλααα
[[[HHHooopppeee DDDaaannnccceeerrrsss]]] ΚΚΚοοούύύπππρρριιιζζζαααςςς ΓΓΓιιιάάάννννννηηηςςς
ΜΜΜηηητττρρροοοππποοούύύλλλοοουυυ ΣΣΣωωωτττηηηρρρίίίααα
ΟΟΟρρρφφφααανννόόόςςς ΝΝΝίίίκκκοοοςςς
ΣΣΣιιιδδδέέέρρρηηη ΓΓΓεεεωωωρρργγγίίίααα
ΦΦΦεεενννέέέκκκοοουυυ ΜΜΜαααρρριιιάάάννννννααα
ΒΒΒ’’’ υυυππποοοοοομμμάάάδδδααα ::: ΚΚΚαααρρρκκκάάάλλλοοουυυ ΒΒΒααασσσιιιλλλιιικκκήήή
[[[FFFrrreeeeee DDDaaannnccceee]]] ΚΚΚλλλεεεφφφτττόόόγγγιιιαααννννννηηη ΧΧΧαααρρράάά
ΚΚΚωωωνννσσσττταααννντττιιινννοοοππποοούύύλλλοοουυυ ΠΠΠαααννναααγγγιιιώώώτττααα
ΛΛΛεεεπππεεενννίίίτττσσσααα ΣΣΣτττέέέλλλλλλααα
ΓΓΓ΄́́ υυυππποοοοοομμμάάάδδδααα ::: ΒΒΒόόότττσσσηηη ΧΧΧρρριιισσστττίίίνννααα
[[[SSSttteeeppp DDDaaannnccceee]]] ΚΚΚααατττσσσαααβββοοοχχχρρρήήήσσστττοοουυυ ΑΑΑγγγγγγεεελλλιιικκκήήή
ΠΠΠαααπππαααννντττωωωνννίίίοοουυυ ΚΚΚιιικκκήήή
ΣΣΣίίίττττττααα ΕΕΕύύύααα
ΔΔΔ΄́́ υυυππποοοοοομμμάάάδδδααα ::: ΑΑΑνννααασσστττάάάσσσηηη ΊΊΊννννννααα
[[[SSStttrrreeeeeettt DDDaaannnccceeerrrsss]]] ΓΓΓεεεωωωρρργγγίίίοοουυυ ΡΡΡέέένννααα
ΠΠΠαααγγγώώώνννηηη ΠΠΠαααννναααγγγιιιώώώτττααα
ΠΠΠαααπππαααϊϊϊωωωάάάννννννοοουυυ ΜΜΜαααρρριιιάάάννντττααα
ΣΣΣτττεεεφφφααανννάάάκκκηηηςςς ΆΆΆκκκηηηςςς
ΧΧΧρρριιισσστττοοοφφφόόόρρροοουυυ ΑΑΑννντττώώώνννηηηςςς
ΕΕΕπππόόόπππτττρρριιιααα ::: ΚΚΚαααρρραααμμμααατττζζζιιιάάάνννηηη ΕΕΕλλλίίίνννααα
ΑΑΑθθθήήήνννααα ,,, ΜΜΜάάάρρρτττιιιοοοςςς 222000111222
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα εργασία εντάσσεται στα πλαίσια της μελέτης της ερευνητικής εργασίας με
θέμα: «Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού». Σκοπός της έρευνάς μας είναι η κριτική προσέγγιση του χορού ως καλλιτεχνική έκφραση του ανθρώπου. Έχει ενδιαφέρον η μελέτη του χορού ως μέσο έκφρασης, διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Από τότε που υπάρχει ζωή πάνω στη γη ο χορός αποτελεί την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και ψυχής. Μέσα στα κύτταρά μας υπάρχει κωδικοποιημένη η κίνηση, η έκφραση και η δημιουργία. Χορεύουμε είτε με αυθόρμητες κινήσεις ακούγοντας μια μελωδία, έναν ρυθμό είτε καθοδηγούμενοι ακολουθώντας μια χορογραφία. Έτσι με τον χορό βελτιώνουμε την φυσική μας κατάσταση, χρησιμοποιώντας την γλώσσα του σώματος, καλλιεργούμε ελεύθερο πνεύμα και συμβάλλουμε στην ψυχική, σωματική μας ισορροπία και τόνωση της αυτοπεποίθησης μας: ‘‘ νους υγιής εν σώματι υγιεί’’. Παράλληλα μαθαίνουμε πως ο ίδιος ο χορός αποτέλεσε την σύνδεση πολλών κοινωνικών, πολιτικών, τοπικών και κοινοτικών παραμέτρων και αντικατοπτρίζει τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των λαών. Είναι, λοιπόν, κομμάτι πολιτισμού.
Η μέθοδος που θα ακολουθήσουμε είναι η ομαδοκεντρική και συνεργατική όπου θα υπάρχει κατευθυνόμενος διάλογος και αυτενέργεια των μαθητών.
Τα ερευνητικά εργαλεία που θα χρειαστούμε είναι η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών για έρευνα στο διαδίκτυο, βιντεοπροβολέα, τύπος (ηλεκτρονικός-περιοδικός), βιβλία σχετικά με το χορό, κάμερα και οτιδήποτε άλλο κριθεί απαραίτητο που προέρχεται από την σχολική μονάδα.
Οι τεχνικές που θα χρησιμοποιήσουμε είναι ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, φωτογραφίες και χαρτόνια. Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραλείψουμε και το προσωπικό βίωμα της κάθε ομάδας και τις εμπειρίες του κάθε παιδιού. Τέλος, οι ομάδες είναι:
Αναστάση Ίννα Γεωργίου Ρένα Παγώνη Παναγιώτα Παπαϊωάννου Μαριάντα Στεφανάκης Άκης Χριστοφόρου Αντώνης
Κόρα Πάμελα Κούπριζας Γιάννης Μητροπούλου Σωτηρία Ορφανός Νίκος Σιδέρη Γεωργία Φενέκου Μαριάννα
Βότση Χριστίνα Κατσαβοχρήστου Κέλλυ Παπαντωνίου Κική Σίττα Εύα
Καρκάλου Βασιλική Κλεφτόγιαννη Χαρά Κωνσταντινοπούλου Παναγιώτα Λεπενίτσα Στέλλα
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
2
Ευχαριστούμε θερμά τις δύο δασκάλες χορού κ. Δουράκη Μαριαλένα και κ. Παπαλού Μαρία για το αμέριστο ενδιαφέρον και την αφιλοκερδή αρωγή τους στην εκμάθηση διαφόρων ειδών χορού. Στο σημείο αυτό σημαντική ήταν και η συμβολή της μαθήτριας της Γ’ Λυκείου Ζαρακά Κέλλυς. Παράλληλα, ευχαριστούμε τα παιδιά της Γ’ Λυκείου: Μάγγου Δήμητρα και Μέρκο Θανάση για την πολύτιμη βοήθεια και συμμετοχή τους στην εκμάθηση διάφορων ειδών χορού στη σχολική κοινότητα. Τέλος, ευχαριστούμε και την Αξιωτάκη Λίνα, τον Λυμπέρη Νίκο και τον Νικολόπουλο Νίκο για την συμμετοχή τους στα χορευτικά δρώμενα.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Αρ. Σελίδας
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ 5
Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ 7
ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 8
ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 9
ΧΟΡΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ 10
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 11
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 11
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 13
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 14
ΧΟΡΟΙ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ 15
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 17
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 18
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ 21
ΧΑΣΑΠΟΣΕΡΒΙΚΟΣ 23
ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟΣ 23
ΞΕΝΟΙ ΧΟΡΟΙ 24
JAZZ 24
CHARLESTON 25
FLAMENCO 27
FOX TROT 27
SWING 29
ΜΠΑΛΕΤΟ 30
ORIENTAL 30
TANGO 31
MAMBO 31
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
4
LATIN 31
DISCO 32
CHA CHA 32
WALTZ 32
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΧΟΡΟΣ 33
STREET DANCE 33
CAPOEIRA 34
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 36
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 38
1Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 38
2Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 39
3Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 40
ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 41
ΕΠΙΛΟΓΟΣ 47
ΠΗΓΕΣ 48
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 49
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
5
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ
Για το μάθημα του project στο 2ο τετράμηνο επιλέξαμε να ερευνήσουμε ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, το χορό. Χορός είναι η ρυθμική κίνηση ενός ή περισσοτέρων προσώπων με τη συνοδεία μουσικής. Είναι μία μορφή καλλιτεχνικής και αθλητικής έκφρασης κατά την οποία ο άνθρωπος δίνει το σώμα αλλά και το πνεύμα του. Ακόμη είναι ένα μέσο εξωτερίκευσης συναισθημάτων το οποίο προσφέρει απόλυτη ισορροπία και διέξοδο από την καθημερινή ρουτίνα και το στρες. Είναι μια δραστηριότητα που προάγει την ομαδικότητα και τη χαρά της επικοινωνίας καθώς οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά και ενισχύουν την κοινωνικότητάς τους. Μέσα από αυτόν οι χορευτές εκφράζουν συναισθήματα όπως: χαρά, λύπη και αγάπη ενώ εκτονώνονται και νιώθουν ελευθερία. Είναι μια απόδραση από τον υπόλοιπο κόσμο.
Αλλά ποιος και με ποιον τρόπο ορίζει την έννοια του; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα κρύβεται στη μοναδικότητα κάθε λαού ο οποίος εκφράζει μέσω του χορού την ιστορία, τα βιώματα, την ιδεολογία, τις παραδόσεις, τα ήθη και τον πολιτισμό του. Ποια είναι όμως η ιστορική αφετηρία της εξέλιξης του χορού; Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πρώτος χορός διδάχτηκε από τη θεά Ρέα στους Κουρήτες της Κρήτης και στους Κορύβαντες της Φρυγίας. Επίσης αποτελούσε μέρος του εορτασμού διάφορων θρησκευτικών εκδηλώσεων όπου οι άνθρωποι χόρευαν προς τιμή κάποιου θεού. Στην ελληνική μυθολογία μούσα του χορού ήταν η Τερψιχόρη.
Επομένως, ο χορός έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και αποτελεί κομμάτι της ιστορίας του ανθρώπου. Στην αρχαιότητα για τους Έλληνες η μουσική και ο χορός χρησιμοποιούνταν στη μουσική εκπαίδευση της πρώιμης Ελλάδας. Αυτή τους τη λειτουργία όμως την έχασαν στο νέο διανοητικό κόσμο και επιβίωσαν( ιδιαίτερα στην Αθήνα) μόνο ως υψηλά εκλεπτυσμένες μορφές τέχνης. Ωστόσο πολλοί ιστορικοί της αρχαιότητας αναγνωρίζουν τη σημασία του χορού και τον θεωρούσαν ένα από τα κύρια τελετουργικά καθήκοντα του ευσεβούς πολίτη. Στην υπόλοιπη Ευρώπη μόλις τον 12ο αιώνα άρχισε ο χορός να εξελίσσεται και να αποτελεί μέσο έκφρασης.
Στο πέρασμα των χρόνων παρατηρείται ότι ο χορός έχει αναπτυχθεί σημαντικά με αποτέλεσμα στις μέρες μας να βρίσκει γόνιμο έδαφος τόσο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων σε καλλιτεχνικά δημιουργήματα όσο και σε δημόσιες συγκεντρώσεις χορού.
Υπάρχουν βέβαια είδη χορού οπού το καθένα έχει τα δικά του βήματα και το δικό του ρυθμό αλλά και με πολλές παραλλαγές ή και τροποποιήσεις. Τα πιο διαδεδομένα από αυτά είναι ο σύγχρονος χορός, το κλασικό μπαλέτο, λάτιν, κλακέτες, hip-hop, μοντέρνο μπαλέτο, βαλς, break dance και άλλα. Πολλά από τα χορευτικά είδη χορού αποτελούν εξέλιξη ή συγχώνευση ενός ή περισσότερων χορών. Επίσης για να χορέψουμε κάποιο από τα είδη χορού απαιτείται και ο κατάλληλος εξοπλισμός και ενδυμασία. Κάθε χορός έχει τη δική του μουσική, το δικό του ρυθμό και τεχνική. Η μουσική μπορεί να είναι απλή με ή χωρίς λόγια δυνατή αλλά και πιο σύγχρονη. Για την πραγματοποίηση μιας χορογραφίας οι χορευτές θα πρέπει να υποβληθούν σε πολλές πρόβες, Τα χειροκροτήματα των θεατών είναι ανταμοιβή των χορευτών.
Πόσο όμως ισχυρός είναι για να κατευθύνει τη συμπεριφορά των ανθρώπων; Η καθημερινή ζωή επιβεβαιώνει πως όταν αισθανόμαστε χαρά, ευτυχία, ζωντάνια
διαλέγουμε ζωντανούς χορούς με γρήγορες κινήσεις που τέρπουν το μυαλό. Σε αντίθετη περίπτωση επιλέγονται αργοί χοροί με μελαγχολική και υποτονικά μελωδία.
Ο χορός λοιπόν είναι άποψη, φαντασία, δημιουργία, πάθος, τεχνική που λειτουργεί ως δίοδος απόδρασης από την καθημερινότητα. Το πείσμα και η θέληση όπως προαναφέρθηκε είναι αρκετά για να πραγματωθεί αυτό που ονομάζουμε «χορό». Μια χορογραφία, τα βήματα, ο σωστός ρυθμός, οι κινήσεις, η παράδοση του κάθε λαού και οι απόψεις των ανθρώπων συμβάλλουν στη δημιουργία του χορού. Η φαντασία, το χαμόγελο και η καλή διάθεση κάνουν το χορό ακόμη πιο όμορφο και εντυπωσιακό, ώστε να μπορεί ο καθένας να τον γνωρίσει.
Εμπλεκόμενα μαθήματα είναι η γυμναστική (νους υγιής εν σώματι υγιή), η έκθεση – έκφραση (θέματα σχετικά με την τέχνη και την παράδοση), η κοινωνιολογία-ψυχολογία
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
6
(συσχέτιση του χορού με την κοινωνική και ψυχολογική κατάσταση του ατόμου αντίστοιχα), αγγλικά (για τη μετάφραση ξενόγλωσσων κειμένων) και πληροφορική( έρευνα στο διαδίκτυο). Οι μαθητές μέσα από την έρευνα μαθαίνουν, αναπτύσσουν πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας, κοινωνική αντοχή, ανακαλύπτουν άλλες πτυχές της προσωπικότητας τους μέσα από τη βιωματική μάθηση, συνθέτουν πληροφορίες από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, θέτουν στόχους και γίνονται υπεύθυνοι.
Η έρευνα αποτελείται από 8 κεφάλαια πιο συγκεκριμένα στο Α΄ κεφάλαιο έχουμε τη έννοια-σημασία του χορού. Στο Β΄ κεφάλαιο αναφερόμαστε στην ιστορική εξέλιξη του χορού, διαμέσου των αιώνων. Στο Γ΄ κεφάλαιο μελετάμε τα σημαντικότερα είδη χορού τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Στο Δ΄ κεφάλαιο είναι το ερευνητικό κομμάτι της μελέτης στο οποίο παρουσιάζονται διαγράμματα με τις απαντήσεις μαθητών και άλλων ατόμων από τα ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν καθώς και συνεντεύξεις ατόμων που σχετίζονται με τον χορό. Στο Ε΄ κεφάλαιο προβαίνουμε σε ένα συσχετισμό του χορού με την εκπαίδευση. Στο ΣΤ΄ μελετάμε το χορό ως κομμάτι του πολιτισμού (χορός-παράδοση). Στο Ζ΄ κεφάλαιο παρατηρούμε τη μεγάλη επιρροή που ασκεί ο χορός στην ψυχολογία του ανθρώπου (χοροθεραπείες). Στο Η΄ κεφάλαιο καταγράφονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη σχολική αίθουσα. Τέλος μην ξεχνάμε πως με την παρούσα μελέτη παρουσιάζουμε και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τα διάφορα είδη χορού.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
7
Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ
Σύμφωνα με μια άποψη ο χορός = χαρά 9(Χ) της ομηγύρεως (Ο) η οποία ρέει (Ρ) στον χώρο (Ο) με κινήσεις παλινδρομικές (Σ). Χορός είναι η ρυθμική κίνηση ενός ή περισσότερων πρόσωπων που εκτελείται με συνοδεία μουσικής η τραγουδιού. Ο χορός είναι μια από τις σπάνιες ανθρώπινες δραστηριότητες όπου ο άνθρωπος δίνεται ολοκληρωτικά: σώμα, καρδιά, και πνεύμα. Ο χορός είναι η ζωή, καθαρή έκφραση της ψυχής, ξεκουράζει και χαλαρώνει ψυχολογικά. Είναι ένα χόμπι χωρίς χρονικούς περιορισμούς που προσφέρει ανανέωση, ψυχαγωγία και διασκέδαση. Άρα και ως αγχολυτικό. Χορεύοντας ξεχνάμε έστω και για λίγο τις υποχρεώσεις και την κούραση της ημέρας. Από τότε που υπάρχει ζωή πάνω στη γη , ο χορός είναι η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και ζωής. Μέσα στα κύτταρα μας υπάρχει κωδικοποιημένη η κίνηση, η έκφραση και η δημιουργία. Κάθε λαός καλλιέργησε το χορό με τον τρόπο που ταίριαζε στα ήθη, τα έθιμα και τις ιδιαιτερότητες του. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι είναι δώρο θεών προς τον άνθρωπο. Ο σεβασμός για αυτόν βασίστηκε στην ολοκληρωμένη φιλοσοφία των ελλήνων κατά τη διάρκεια του 6ου και 5ου αιώνα. Ο χορός είναι ένας ολοκληρωμένος τρόπος ζωής γιατί είναι γνώση, τέχνη, και θρησκεία ταυτόχρονα. Είναι η πλήρης σοφία που αποτελούσε τη δημιουργική δύναμη του κάθε ανθρώπου. Ο χορός ο ίδιος είναι μια μορφή διαλογισμού. Ο χορός είναι ένα είδος κίνησης που έχει μια αισθητική και δεν εκπέμπει απλά μια πληροφορία αλλά είναι ένα μέσο επικοινωνίας, ένας λόγος που βγαίνει από το σώμα. Αυτό λοιπόν που διαφοροποιεί το χορό από την γυμναστική είναι το περιεχόμενο μέσα στο οποίο οι δραστηριότητες εκτυλίσσονται και κατανοούνται και οι έννοιες δράση και κίνηση του σώματος. Η κίνηση του σώματος έχει την βάση της στην φυσιολογία, ενώ η δράση έχει συγκεκριμένο στόχο και στην περίπτωση του χορού καλλιτεχνικό στόχο. Η περιγραφή δράσεων εξαρτάται από το περιεχόμενο. Στο περιεχόμενο του χορού ως τέχνη, οι συμμετέχοντες είναι δημιουργικοί, είναι δεσμευμένοι με την καλλιτεχνική παράσταση όταν παρουσια2ουν το χορό και παρατηρούν χορό για να τον εκτιμήσουν ως καλλιτεχνικό, αισθητικό και πολιτισμικό φαινόμενο. Αυτό σημαίνει να συμπεριφέρεσαι στο χορό ως τέχνη.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
8
ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Ο χορός ως μορφή τέχνης έχει ως στόχο την ανάδειξη της πολιτισμικής διάστασης στην εκπαίδευση και την αναζωογόνηση του πυρήνα της καθημερινής σχολικής δράσης. Ο χορός-κίνηση φιλοδοξεί να αποκαταστήσει μια αυθεντική επικοινωνία του παιδιού με το ιστορικό-κοινωνικό και πολιτισμικό του περιβάλλον. Μέσα στο πλαίσιο της γενικής παιδείας, ο χορός δεν στοχεύει άμεσα στην ανάπτυξη ειδικών χορευτικών δεξιοτήτων αλλά στη χρήση του σώματος ως εργαλείο για δράση, επικοινωνία και δημιουργικότητα. Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να σκέφτεται και να ενεργεί δημιουργικά, στοιχειό που τον καταστεί ικανό να ερευνά το άγνωστο. Από τα βασικά χαρακτηριστικά της δημιουργικότητας είναι το κίνητρο για δραστηριοποίηση, η αξιοποίηση ιδεών, η σύνθετη διαδικασία της σκέψης και η διαδικασία ανακάλυψης της λύσης. Ο McFee(1994) πιστεύει ότι η θεωρία χτίζει ανθρώπινες προσωπικότητες και κοινωνίες. Βασισμένοι στην εξέλιξη της φιλοσοφίας της εκπαίδευσης, οι σύγχρονοι δάσκαλοι πρέπει να προκαλούν τους εαυτούς τους και να ανανεώνουν τις μεθόδους διδασκαλίας τους. Ο χορός έτσι μπορούμε να πούμε ότι συμβάλει στην καλλιτεχνική και αισθητική αγωγή του παιδιού. Η καλλιτεχνική αγωγή ασχολείται με την ικανότητα των παιδιών να αναπτύσσουν και να κάνουν κριτικά σχόλια για το χορό. Η Autard επισημαίνει ότι τα παιδιά είναι ελεύθερα να ερμηνεύσουν τα νοήματα και τα συναισθήματα που περιέχονται σε ένα χορό και να ξεκινούν να εκφράζουν τις απόψεις τους μέσα σε συζητήσεις ή επί τη μορφή γραπτού λόγου. Η ουσία βρίσκεται στην κινητική δημιουργικότητα και όχι στην κινητική ικανότητα. Είναι αναγκαία επομένως η προβολή μιας άλλης, νέας αντίληψης στον τρόπο που προσεγγίζονται, παρουσιάζονται και αναλύονται τα γνωστικά αντικείμενα στην εκπαίδευση. Γενικότερα το αντικείμενο όλων των μεθόδων διδασκαλίας χορού πρέπει να στηρίζεται:
1. Στην ανάπτυξη ολόκληρης της ανθρώπινης νοημοσύνης
2. Ανάπτυξη δημιουργικότητας
3. Εξερεύνηση αξιών
4. Κατανόηση πολιτισμικών αλλαγών και διαφοροποιήσεων
5. Ανάπτυξη κινητικών, και αισθητικών ικανοτήτων
Για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω, πρέπει:
1. Να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα που αναγνωρίζουν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του χορού σαν τέχνη ξεχωριστή από τη φυσική αγωγή.
2. Οι τέχνες και συγκεκριμένα ο χορός να συμπεριληφθούν στην εκπαίδευση των
δασκάλων, όπου οι δάσκαλοι θα εξερευνήσουν τις κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες, τις
σωματικές ικανότητες και την δημιουργικότητα που μπορεί ο χορός να καλλιεργήσει
στους ίδιους.
3. Οι δάσκαλοι ειδικότητας (χορευτές) πρέπει να είναι ικανοί να προσφέρουν πρακτική
εμπειρία στο χορό και να είναι ικανοί να ανταποδίδουν την ειδίκευση τους σε μη
ειδικούς συναδέλφους, περιλαμβανομένου την εισαγωγή στους χορούς άλλων
πολιτισμών.
4. Οι δουλειά των δασκάλων χρειάζεται να υποστηριχτεί και από τους γονείς βοηθώντας
την εκπαιδευτική διαδικασία και ενισχύοντας την προσπάθεια αυτή του σχολείου.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
9
ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ο χορός αποτελεί ένα από τα ωραιότερα είδη λαϊκής τέχνης και από τις πρώτες
κοινωνικές εκδηλώσεις των ανθρώπων. Ήταν μέρος των τελετουργιών, των εορτών και των πανηγυριών και στα αρχικά τους στάδια συνοδεύονται πάντοτε με το κράτημα του χρόνου, με τα χέρια ή τα τύμπανα.
Πρόκειται για ένα σύνολο από ρυθμικές κινήσεις και συσπάσεις του σώματος (η όρχησις ή χορεία των Αρχαίων), που γίνονται καταρχήν για επίκληση, ευχαριστία ή εξορκισμό των πνευμάτων και των άλλων μεταφυσικών δυνάμεων, ή για ενεργοποίηση της συλλογικής μνήμης (αναπαράσταση σκηνών από τη μυθολογία ή την ιστορία μιας φυλής, ενός χωριού κλπ) ή για τέρψη. Στην Αρχαία Ελλάδα χορός λεγόταν ο κυκλικός χώρος στον οποίο δρούσαν οι χορευτές και ο οποίος επηρέασε, εντέλει, τις κινήσεις τους. Σε πολλές χώρες οι κυκλικοί χοροί διατηρούσαν πάντοτε ισχυρότατους δεσμούς με τα λαϊκά (λ.χ. ο χορός της φωτιάς στην Κεϋλάνη, ο χορός των πυρσών στη Νορβηγία, οι σλαβικοί κυκλικοί χοροί της σημύδας κλπ.). Συν τω χρόνω οι κυκλικοί χοροί αποσπάσθηκαν βαθμιαία από τα τελετουργικά δρώμενα και απόκτησαν διαφορετικό περιεχόμενο, που εξέφραζε τις νέες ιδιομορφίες του τρόπου ζωής. Στη χώρα μας για παράδειγμα, οι γαμήλιες τελετές, το πλήθος των πανηγυριών, οι συνήθειες της αποκριάς και το γλέντι της Ανάστασης υπήρξαν το κατεξοχήν πλαίσιο της ανάπτυξης και της διάδοσης των λαϊκών χορών. Στους νεότερους χορούς στη Ελλάδα εκείνοι που διακρίνονται για το ηρωικό τους πνεύμα και στυλ είναι οι χοροί των ποντίων αλλά και των Σαρακατσαναίων. Σε κάθε λαό έχουν διαμορφωθεί οι δικές του χορευτικές παραδόσεις, πλαστική εκφραστικότητα, συντονισμός, τρόποι συσχετισμού της μουσικής με την κίνηση.
Οι χοροί των λαών της Ευρώπης βασίζονται στις κινήσεις των ποδιών, ενώ στους χορούς των λαών της Ασίας και των άλλων χορών της Ανατολής η βασική προσοχή στρέφεται στις κινήσεις των χεριών και του σώματος. Στους λαϊκούς χορούς πάντα υπερισχύει το ρυθμικό στοιχείο που υπογραμμίζεται στους/ τις χορευτές/τριες (χτύπημα ποδιών παλαμάκια, κρούση δακτύλων κλπ). Πολλοί χοροί χορεύονται με συνοδεία λαϊκών οργάνων που, συχνά οι χορευτές/τριες κρατούν στα χέρια τους (ντέφι καστανιέτες), ενώ αρκετοί χορεύονται με αντικείμενα καθημερινής ζωής (καπέλο, πιάτο). Στην Ελλάδα ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η χρήση του μαντηλιού αλλά και του κομπολογιού.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
10
ΧΟΡΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ
Καθαρή έκφραση χαράς. Ο χορός ξεκουράζει και χαλαρώνει ψυχολογικά. Είναι ένα χόμπι χωρίς χρονικούς περιορισμούς που προσφέρει ανανέωση, ψυχαγωγία και διασκέδαση. Ο χορός δρα και ως αγχολυτικό. Χορεύοντας ξεχνάτε έστω και για λίγο τις υποχρεώσεις και την κούραση της ημέρας.
Από τότε που υπάρχει ζωή πάνω στην γη ο χορός είναι η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και ψυχής.
Μέσα στα κύτταρά μας υπάρχει κωδικοποιημένη η κίνηση, η έκφραση και η δημιουργία. Ο άνθρωπος χορεύει είτε με αυθόρμητες κινήσεις ακούγοντας μια μελωδία, έναν ρυθμό είτε καθοδηγούμενος ακολουθώντας μία χορογραφία είτε γιατί βρίσκεται σε κατάσταση έκστασης κατά την διάρκεια μιας τελετουργίας ή απλά για διασκεδάσει μαζί με φίλους. Όπως και να έχει ο χορός είναι κομμάτι του «είναι» μας.
Σε όλες τις εποχές και τις χώρες δημιουργήθηκαν είδη χορού. Οι διαφορετικοί τόνοι μελωδίας αντιστοιχούν στα διάφορα εσωτερικά μας όργανα που συνδέονται με τα ενεργειακά μας κέντρα και καθώς δονούνται τα ανοίγουν και τα ενεργοποιούν.
Η ενέργεια του Reiki κάνει ακριβώς το ίδιο καθώς ρέει ρυθμικά ανά κύματα μέσα στο σώμα μας. Η ενέργεια χορεύει γύρω μας και μέσα μας σε μια συχνότητα φωτός. Ο χορός ο ίδιος είναι μια μορφή διαλογισμού.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
11
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Η Μακεδονία, είναι ένα από τα γεωγραφικά διαμερίσματα της ηπειρωτικής Ελλάδας και αποτελεί το νότιο και μεγαλύτερο μέρος της ευρύτερης γεωγραφικής και ιστορικής περιοχής της Μακεδονίας. Βρίσκεται ανάμεσα στην οροσειρά της Πίνδου και τον ποταμό Νέστο.
Στη Μακεδονία απαντά κανείς μεγάλη ποικιλία από χορούς μουσική και ρυθμούς που ανήκουν στην χορευτική παράδοση είτε των γηγενών πληθυσμών είτε των προσφύγων που ήρθαν από την Βόρεια Θράκη και τη Μ. Ασία και εγκαταστάθηκαν σ’ αυτήν μετά το 1923. Συναντούμε χορούς κυκλικούς και αντικριστούς.
Όλοι οι χοροί που αναφέρονται ως κυκλικοί χορεύονται σε ανοιχτό κύκλο. Παλιά δημιουργούνταν ξεχωριστοί κύκλοι ανδρών και γυναικών ή στον ίδιο κύκλο έμπαιναν πρώτα όλοι οι άνδρες και ακολουθούσαν οι γυναίκες. Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν πάντα το μαντήλι τη μια άκρη του οποίου κρατούσε ο τε-λευταίος των ανδρών και την άλλη η πρώτη των γυναικών.
Πολλοί χοροί της Μακεδονίας έχουν το χαρακτηριστικό γνώρισμα να ξεκινάνε με πολύ αργό ρυθμό και να καταλήγουν σε πολύ γρήγορο ρυθμό. Π.χ Γκάιντα, Μάρενα, Στάνκενα, Σουλεϊμάνοβο, Γκέϊκο κ.α. Ιδιαίτερο γνώρισμα των χορών της Μακεδονίας είναι η μεγάλη ποικιλία των ρυθμών που απαντώνται.
Γερακίνα
Γυναικείος χορός που χορεύεται στη Νιγρίτα Σερρών. Την ονομασία του οφείλει στα λόγια του τραγουδιού που αναφέρονται σε μια όμορφη νέα, τη Γερακίνα. Σύμφωνα με την παράδοση η Γερακίνα, προσπαθώντας να αντλήσει νερό από ένα πηγάδι, έπεσε μέσα και δεν κατάφερε να σωθεί παρά τις προσπάθειες του αγαπημένου της. Η ιστορία έγινε θρύλος και με τον καιρό εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους χορούς.
Ο χορός αποτελείται από τρία μέρη, και η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Στο πρώτο μέρος γίνονται 12 βήματα προς τα δεξιά, ενώ τα χέρια πηγαίνουν στον δεξί ώμο της προηγούμενης και το αριστερό στη μεσολαβή και 12 βήματα προς τ’ αριστερά, αλλάζοντας χέρια. Στο δεύτερο μέρος γίνονται δύο 6άρια με μέτωπο προς το κέντρο του κύκλου, ενώ στο 3ο μέρος γίνονται 22 κινήσεις επιτόπου, παλαμάκια και κινήσεις του κορμού αριστερά-δεξιά.
Βλάχικος Μακεδονίας
Ο χορός αυτός είναι ένας από τους πολλούς που έφεραν οι Βλάχικες ομάδες πληθυσμού κατά τις μετακινήσεις τους προς την περιοχή της Νάουσας. Είναι μικτός χορός που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε ξεχωριστούς κύκλους, (διπλοκάγγελο) ή και στον ίδιο κύκλο. Χορεύεται επίσης και χωρίς λαβή, ζευγαρωτά, σε κυκλικό σχηματισμό.
Μακεδονικός Κλέφτικος Είναι ένας από τους ωραιότερους Μακεδονικούς χορούς, που χορεύεται κυρίως στην
περιοχή του Γιδά .
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
12
Χορευτές και χορεύτριες σχηματίζουν κύκλο ανοικτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια σε στάση προσοχής. Λαβή καλαματιανού ή από τους ώμους. Ο χορός αποτελείται από τρεις στροφές, κάθε μια από τις οποίες περιλαμβάνει τέσσερα βήματα. Τα βήματα μετριούνται σε διπλούς χρόνους (έ-να, δύ-ο, τρί-α, τέ- σσερα)
Γκάιντα
Χορεύεται με μικρές παραλλαγές σ’ όλη την Μακεδονία και κυρίως στη Φλώρινα, στα χωριά του Ρουμουλκιού (κάμπος Γιαννιτσών) και στη Νάουσα.
Η ονομασία του χορού οφείλεται μάλλον στο μουσικό όργανο που συνοδεύει το χορό. Είναι αντρικός χορός και αποτελείται από δύο μέρη: το αργό και το γρήγορο. Στο γρήγορο μέρος ο πρωτοχορευτής εκτελεί φιγούρες και μπορεί να κατευθύνει τον κύκλο σε διάφορους σχηματισμούς.
Ο Νικολός
Χορεύεται κυρίως από γυναίκες στην περιοχή της Σιάτιστας. Μόλις αρχίσει ο χορός, οι χορεύτριες γυρίζουν προς τη φορά και με το δεξί χέρι πιάνουν τον αριστερό ώμο της προηγούμενης χορεύτριας, ενώ με το αριστερό πιάνουν το δεξί χέρι της επόμενης που στηρίζεται κι αυτό με την παλάμη στον αριστερό ώμο.
Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο γίνονται 30 βήματα (5x6) με τη λαβή που προαναφέρθηκε και χορεύεται σε κύκλο. Μπορούν όμως να γίνουν τα 15 βήματα προς τη φορά του χορού και τα υπόλοιπα αντίθετα από τη φορά. Το δεύτερο μέρος εκτελείται με μέτωπο προς το κέντρο του κύκλου και γίνονται δύο δωδεκάρια.. Το πρώτο αρχίζει με το δεξί πόδι και το δεύτερο με το αριστερό, ενώ η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με τους αγκώνες τεντωμένους, με μικρή κίνηση μπροστά – πίσω στα πρώτα 8 βήματα και στα δύο δωδεκάρια.
Ο Μπουγάτσας
Μακεδονικός χορός που χορεύεται συνήθως στην περιοχή της Φλώρινας από άνδρες και γυναίκες. Χορεύεται σε ζευγάρια με λαβή από τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες και ελεύθερα μετ α χέρια στη μεσολαβή η γυναίκες, ενώ οι άνδρες σε αρμονική αντιμετάθεση.
Τα βήματα του χορού είναι 8, τα οποία γίνονται εναλλάξ, αρχίζοντας μια φορά με το δεξί πόδι και μια φορά με το αριστερό.
O Καγκελευτός
Χορεύεται στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, από άνδρες και γυναίκες και αναπαριστά την σφαγή πάνω από 400 κατοίκων από τους Τούρκους. Εξαιτίας της προσπάθειας των κατοίκων της Ιερισσού, να επαναστατήσουν οι Τούρκοι τους μετέφεραν όλους στην τοποθεσία «Μαύρο Αλώνι» και βάζοντάς τους να σχηματίσουν μια αλυσίδα χορού τους αποκεφάλισαν. Για να τιμήσουν τους νεκρούς οι κάτοικοι της Ιερισσού, χορεύουν μια φορά το χρόνο την τρίτη μέρα του Πάσχα, στην τοποθεσία εκείνη τον «καγκελευτό».
Η λαβή του χορού είναι αγκαζέ με το δεξί χέρι ενός χορευτή κάτω από το αριστερό χέρι του προηγούμενου και τα δάχτυλα μπλεγμένα. Χορεύεται σε σχήμα σαλίγκαρου και όταν φθάσει ο πρώτος το κέντρο, τότε σχηματίζουν μια αψίδα μαζί με το δεύτερο σηκώνοντας τα
χέρια τους σε αψίδα, απ’ όπου περνούν οι υπόλοιποι από κάτω.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
13
Ο Τράνος
Είναι χορός που χορευόταν στους γάμους στην Κοζάνη. Επίσης την Πρωτομαγιά χορεύανε τον Αβαή έναν γυναικείο κυκλικό χορό. Ακόμα αξίζει να συμπληρώσουμε ότι χορεύανε και την Βλάχα από το τραγούδι «στην κεντημένη σου ποδιά μωρ’ βλάχα». Στην Φλώρινα χορεύανε τον Κασαπιτό και το Λεβέντικο και οι δύο μεικτοί κυκλικοί.
Μερικοί χοροί της Θεσσαλονίκης ήταν ο Συρτός
Πυλαία γυναικείος κυκλικός χορός. Ο Ακριτικός Μακεδόνιο που χορευόταν από άντρες και γυναίκες αντικριστά σε ζευγάρια. Στην Θεσσαλονίκη στους γάμους χόρευαν τον Πρωτόψωμο γυναικείος κυκλικός χορός για γάμους όπου χορευόταν στο σπίτι του γαμπρού ή της νύφης την παραμονή του γάμου.
Στη Κιλκίς χόρευαν το Γκέκο όπου αποτελούταν από άνδρες και στους γάμους χόρευαν το
Μντηλάκι γυναικείος κυκλικός χορός που χορευόταν στο σπίτι της νύφης, την ώρα του αποχωρισμού από τους δικούς της και το Προσκυνιτό όπου χορευόταν από τις φίλες της νύφης. Οι χοροί της Έδεσσας είναι ο Συγκαθιστός που χορεύεται από άντρες και γυναίκες. Στην Αριδαία ο Μπατασκίνο, χορευόταν από άνδρες και γυναίκες.
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Η Ήπειρος είναι μια σχετικά μεγάλη ιστορική και γεωγραφική περιοχή της Δυτικής Ελλάδας που διαιρείται διοικητικά σε τέσσερις νομούς: Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας, Άρτας και Πρεβέζης. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Όλα αυτά τα γεγονότα ήταν φυσικό να επηρεάσουν το χαρακτήρα και την ζωή των Ηπειρωτών. Ως αποτέλεσμα, το τραγούδι και ο χορός, αποτέλεσαν αναπόσπαστα στοιχεία όλης σχεδόν της καθημερινότητάς τους. Αυτό που χαρακτηρίζει γενικά τους Ηπειρώτικους χορούς σε ότι αφορά το ύφος ήταν οι περιορισμένες και συγκρατημένες κινήσεις.
Φυσούνι
Κυκλικός χορός της Πρέβεζας που χορεύονταν κυρίως από γυναίκες, με λαβή από τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Το όνομά του το πήρε από κάποιον αέρα που φυσούσε στην περιοχή. Ο χορός αποτελείται από δύο κινητικά μοτίβα, οκτώ κινήσεων το καθένα, και με μερικά επιτόπια βήματα. Η μουσική του είναι πολύ χαρακτηριστική και θεωρείται από τις πιο ωραίες μελωδίες των Ελληνικών Παραδοσιακών χορών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί εδώ ότι η λαβή του χορού άλλαξε πρόσφατα σε λαβή από τους ώμους, και φαίνεται πως έπαιξε σ’ αυτό ρόλο η παρουσίασή του από διάφορα χορευτικά συγκροτήματα. Στην εικόνα η κινητική ανάλυση των δύο μοτίβων.
Πώς το τρίβουν το πιπέρι
Κυκλικός αντρικός μιμικός χορός. Χορεύονταν στα οικογενειακά γλέντια και στους γάμους, κυρίως τις πρωινές ώρες, όταν ορισμένοι έρχονταν σε μεγάλο κέφι. Στο χωριό Πράμαντα χορεύονταν και στο χοροστάσι τις Απόκριες, μετά το δημόσιο χορό των πανηγυριών, όταν αποχωρούσαν οι γυναίκες και οι περισσότεροι από τους άνδρες, εξαιτίας ακριβώς του ότι θα άρχιζε
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
14
ο χορός αυτός, ο «τριβυτός», όπως τον ονόμαζαν. Ο χορός ξεκινούσε με συρτό στα τρία. Στην συνέχεια εκτελούσαν μιμικές κινήσεις περιγράφοντας τις κινήσεις των καλογέρων προκειμένου να τρίψουν το πιπέρι και μπορούσε να γίνει πολύ αθυρόστομος τόσο στα λόγια όσο και στις κινήσεις. Αν κάποιος από τους χορευτές δεν συμμορφώνονταν προς τις επιταγές του τραγουδιού, εξαναγκαζόταν να το κάνει πάντοτε από τον τελευταίο χορευτή που γύριζε ανάμεσά τους και τους απειλούσε με την γκλίτσα που κρατούσε στο χέρι. Στο δεύτερο μέρος εκτελούσαν δύο φορές τις κινήσεις του καλαματιανού.
Λιποθυμιάρικος ή Χορός της νύφης
Ήταν κι αυτός κυκλικός μιμικός χορός, αλλά συγχρόνως και περιγελαστικός. Χορευόταν από τους άνδρες σ’ όλη την Ήπειρο, κυρίως στους γάμους, τις πρωινές ώρες. Το χορό αποτελούσαν δύο εναλλασσόμενα μέρη. Το πρώτο χορεύονταν απ’ όλους τους χορευτές σαν συρτός στα δύο (συνολικά έξι φορές) ενώ το δεύτερο είχε ελεύθερο μελωδικό σχήμα και χορευόταν μόνο από τον πρωτοχορευτή. Αυτός προσποιούταν ότι λιποθυμούσε – όπως πάθαιναν πολλές φορές οι νύφες- και οι υπόλοιποι προσπαθούσαν να τον συνεφέρουν.
Ο Γανωτής
Μιμικός χορός της τέχνης του καλατζή, που χορευόταν μόνο από άνδρες στους γάμους και συνήθως τις πρωινές ώρες. Χωριζόταν σε δύο μέρη: Το πρώτο χορεύονταν όπως ο Φεζοδερβέναγας (συνολικά τρεις φορές) και το δεύτερο που είχε ελεύθερο μελωδικό σχήμα, ο πρωτοχορευτής μιμούνταν τις κινήσεις του γανωτή. Η μετάβαση από τον ρυθμικό χορό στην μίμηση γινόταν με το παράγγελμα «γανωτή κατέβα κάτω» που δινόταν από τους στίχους του τραγουδιού.
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Παρ’ όλο που οι κάτοικοί της παρουσιάζουν ετερογένεια ως προς την προέλευση, (Βλαχόφωνοι, Χασιώτες, Σαρακατσάνοι, Καραγκούνηδες, Μικρασιάτες και Θρακιώτες πρόσφυγες), εντούτοις κατόρθωσαν να διατηρήσουν μια κοινή διάλεκτο και παράδοση. Ο Σαρακατσάνοι λοιπόν, χορεύουν κυρίως χορούς στα τρία, τσάμικους, καλαματιανούς και χορούς του γάμου. Τα τραγούδια τους έχουν να κάνουν με την ποιμενική τους ζωή και με τα κατορθώματα των κλεφτών με τους οποίους ερχόταν σε επαφή κάθε θερινή περίοδο όταν μετακινούνταν με τα κοπάδια τους στα χωριά των Αγράφων.
Σημαίνουσα αξία έχουν και οι τοπικοί χοροί της Αργιθέας, της νότιας ορεινής θεσσαλικής περιοχής. Εδώ οι χοροί είναι «κλειστοί», ένα είδος αργού τσάμικου με βαριές κινήσεις όπου έχουμε σαφή επηρεασμό από Ηπειρωτικές επιδράσεις.
Οι πηλιορείτικοι χοροί είναι ολοφάνερα επηρεασμένοι από τους ρυθμούς του Αιγαίου ενώ η περιοχή που συνορεύει με την Μακεδονία διαμορφώνει κοινούς μ’ αυτήν ρυθμικούς, μουσικούς και χορευτικούς τύπους. Η θέση των χορευτών είναι κι εδώ αυστηρά καθορισμένοι από κοινωνικούς τύπους, ενώ πολλοί χοροί χορεύονται χωρίς οργανική συνοδεία.
Πηλιορείτικος
Χορός της περιοχής του Πηλίου που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με λαβή καλαματιανού. Κατά τη διάρκεια του χορού οι χορευτές σχηματίζουν λαβύρινθο. Αποτελείται από 12 βήματα εκ των οποίων τα οκτώ πρώτα εκτελούνται προς τη φορά ξεκινώντας με το δεξί.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
15
Εναλλάξ το πόδι που ακολουθεί τοποθετείται έτσι ώστε η καμάρα του να έρχεται σε επαφή με τη φτέρνα του προπορευόμενου ποδιού.
Καγκέλι
Χορεύεται στη Θεσσαλία και στην Ήπειρο από άνδρες και γυναίκες. Είναι ελεύθερος πηδηχτός χορός στον οποίο οι χορευτές εκτελούν πολλές στροφές. Χορεύεται με τα βήματα του Καλαματιανού, πάνω στα οποία γίνονται διάφορες φιγούρες. Η λαβή των χεριών είναι στην αρχή από τις παλάμες και πιασμένοι σε κύκλο τελείως κλειστό. Στη συνέχεια οι χορευτές γίνονται ζευγάρια και χορεύουν ελεύθερα με πολλές φιγούρες.
Αρβανιτοβλάχικο
Χορεύεται συνήθως ελεύθερα από άνδρες και γυναίκες και στη συνέχεια σχηματίζουν ζευγάρια. Η κίνηση των χεριών στους άνδρες είναι ελεύθερη, φέρνοντας πάντα μπροστά ίδιο χέρι και πόδι, ή έχουν τα χέρια τους πιασμένα στη μεσολαβή. Όταν γίνονται ζευγάρια, η γυναίκα βρίσκεται από την εσωτερική πλευρά του κύκλου
Ρουγκατσιάρικος Χορεύτεται τη μέρα των Φώτων στην περιοχή
Φαρσάλων στο Πεδινό Καρδίτσας και σε άλλες Θεσσαλικές περιοχές, σαν τοπικό έθιμο. Ο Ρουγκατσιάρης είναι αυτός που χλευάζει τους γύρω του. Φορά προβιές, έχει πολλά κουδούνια στο λαιμό του. Αυτοί που ντύνονται μ’ αυτό τον τρόπο σχηματίζουν μια παρέα, η οποία γυρίζει από γειτονιά σε γειτονιά χορεύοντας τον χορό με ανταπόδοση φιλέματα και κεράσματα. Τα βήματα του χορού είναι έξι και χορεύονται όπως τα πρώτα βήματα του καλαματιανού.
Ο χορός χορεύεται ελεύθερα (χωρίς λαβή) και πηδηχτά. Ο χορευτής έχει μεγάλο περιθώριο να αυτοσχεδιάσει, με πηδήματα, στροφές κλπ.
Θεσσαλικός Ανδρικός και γυναικείος χορός που χορεύεται στην περιοχή του Τυρνάβου με λαβή από
τις παλάμες και τους αγκώνες λυγισμένους. Σχηματίζεται κύκλος ανοιχτός με μέτωπο λοξώς δεξιά. Η φτέρνα του δεξιού ποδιού είναι μέσα στην καμάρα του αριστερού. Αποτελείται από πέντε χορευτικά μοτίβα καθένα από τα οποία έχει δικό της αριθμό βημάτων. Όλα τα βήματα εκτελούνται ισόχροναργια στα παλιούρια.
ΧΟΡΟΙ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Ο Πόντος είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές σε ποικιλία χορών και τραγουδιών. Ο ποντιακός πολιτισμός στηρίχθηκε στο διάβα των αιώνων σε στέρεες ρίζες και αρχές. Συνειδητοποίησαν τον ενωτικό και συνδετικό χαρακτήρα του χορού. Πίστευαν ότι τα λόγια χωρίζουν ενώ αντίθετα ο χορός ενώνει. Ενώνει τα χέρια, ενώνει τις ανάσες, ενώνει τους καημούς και τα όνειρα και εκφράζει την ενότητα και την υπεροχή της ομάδας, αποκαλύπτοντας το μεγαλείο ή τις αδυναμίες ενός πολιτισμού.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
16
Οι χοροί του Πόντου ξεπερνούν τους 100 και σίγουρα υπάρχουν και άλλοι που δεν έχουν καταγραφεί ακόμα. Πολλοί από τους χορούς αυτούς, κυρίως του Δυτικού Πόντου, χάθηκαν διότι στον Δυτικό Πόντο πολλές περιοχές έχασαν βίαια το γλωσσικό τους ιδίωμα και αναγκάστηκαν να μιλούν τούρκικα (δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γενοκτονία σε πολλές περιπτώσεις στην περιοχή έφτασε μέχρι και το 80%).
Όταν ήρθαν στην Ελλάδα οι Πόντιοι του Ανατολικού Πόντου που μιλούσαν ποντιακά και έπαιζαν λύρα, το κατ' εξοχήν ποντιακό μουσικό όργανο, και βέβαια είχαν και καλύτερους λυράρηδες, επεκράτησαν των Δυτικών με συνέπεια να ατονήσουν τα τραγούδια και οι χοροί του Δυτικού Πόντου. Μερικοί χοροί του Ανατολικού Πόντου ατόνησαν επίσης. Στον ελλαδικό χώρο, μερικοί χοροί όπως το Κότσαρι, η Σερανίτσα (ή Εικοσιένα), η Λετσίνα κλπ. έχασαν τον τοπικό τους χαρακτήρα και χορεύτηκαν από όλους τους Πόντιους, ενώ άλλοι όπως οι χοροί Τάμσαρα, Τίταρα, Εταιρέ Σαμψόν, Ντολμέ, Ανεφορίτσα κλπ. διατήρησαν την ιδιαιτερότητα τους.
Η ποντιακή κοινωνία, κατά το μεγαλύτερο μέρος αγροτική, έδινε μέσα από τους χορούς τις εικόνες της αγροτικής ζωής. Η θεά της γονιμότητας, η γη που δίνει τους καρπούς της, δοξάζεται στους ειρηνικούς χορούς Τρυγόνα, Σαρίκουζ κλπ. Οι θρησκευτικοί τελετουργικοί χοροί φανερώνουν την πίστη των Ποντίων στο έθιμο και το σεβασμό στις αξίες εκείνες που αναπαρήγαγαν τους θεσμούς της δικής τους κοινωνίας, όπως το Θύμιγμαν, το Κοτσαγγέλ και όλοι οι χοροί του γάμου. Τα μουσικά όργανα που ακούγονταν περισσότερο ήταν το βιολί, το ούτι, ο ζουρνάς, και το νταούλι. με τα οποία τραγουδούσαν περισσότερο στα τούρκικα.
Στην πλειοψηφία τους οι χοροί του Πόντου είναι κυκλικοί (κλειστός κύκλος) ύψιστο δείγμα δημοκρατίας, δικαιοσύνης και ίσης συμμετοχής. Ο κλειστός κύκλος έχει επίσης θρησκευτικό χαρακτήρα και πηγές προέλευσης σε δεισιδαιμονίες και δοξασίες στα βάθη των αιώνων όπου πίστευαν ότι είχε την ιδιότητα να προστατεύει από τα κακά πνεύματα. Δεν υπάρχει κορυφαίος, όπως ακριβώς και στους αρχαίους κυκλικούς χορούς. Όταν χόρευαν πολλά άτομα μπορούσαν να σχηματίσουν πολλούς ομόκεντρους κύκλους. Πολλές φορές ο χορός στηνόταν αυθόρμητα χωρίς καμία ιδιαίτερη αιτία. Μοναδική προϋπόθεση η παρουσία μουσικού και η ψυχική διάθεση. Το κάλεσμα για τους χορούς στα μικρά χωριά γινόταν με το άκουσμα των οργάνων ή διαδίδονταν μεταξύ των χωρικών, ενώ στα μεγαλύτερα έβγαιναν δύο-τρία παιδιά που διαλαλούσαν σαν ντελάληδες στους δρόμους το γεγονός.
Στη στενή λωρίδα γης στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας οι Πόντιοι έζησαν ειρηνικά, χωρίς ποτέ να κάνουν ούτε έναν κατακτητικό πόλεμο, ώσπου η ιστορία έχασε τη ντροπή της. Και τότε μπήκαν στα καράβια σαν ανταλλάξιμη ύλη και πήραν το δρόμο της προσφυγιάς. Άφησαν το μυρωμένο σώμα του Πόντου στην αγκαλιά της Μαύρης Θάλασσας και πήραν μαζί τους το πνεύμα του, τον πολιτισμό του, την παράδοσή του. Και έφτασαν στην Μητέρα Πατρίδα. Φτωχοί τόσο που πιο πολύ δεν παίρνει. Κάθε Κυριακή, ξεχνώντας το μόχθο και τα δάκρυα της
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
17
εβδομάδας, έβαζαν τις φορεσιές της Πατρίδας και πιάνονταν στο χορό. Η λύρα άναβε φωτιές και τα τραγούδια έδιναν και έπαιρναν. Τραγούδια για τον ξεριζωμό, για την αγάπη, το θάνατο, τη ζωή.
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Η μόνη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας που διαφοροποιείται ως προς τα υφολογικά χαρακτηριστικά των χορών της, είναι η περιοχή των Μεγάρων. Αυτό οφείλεται στην παραθαλάσσια θέση τους, η οποία δημιούργησε από πολύ νωρίς δυνατότητες εμπορικών και πολιτισμικών συνδιαλλαγών με την Μ. Ασία, την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου. Εδώ το κλίμα μεταλλάσσεται, ελαφραίνει, ο χορός γίνεται πιο πηδηχτός και το τσάμικο χάνει την αίγλη του. Στα Μέγαρα συναντώνται επίσης και χοροί προσαρμοσμένοι σε διαφορετικές εορτάσιμες ημέρες, και είναι τόσο πλούσια περιοχή σε χορευτικές παραλλαγές, που μόνη της έχει να επιδείξει περισσότερους χορούς απ’ όλη την υπόλοιπη Στερεά.
Πάρα πολλά από τα τραγούδια της Στερεάς είναι ιστορικά και κατατάσσονται στα
κλέφτικα. Αποδίδονται σε ελεύθερο ρυθμικό σχήμα και χαρακτηρίζονται σαν καθιστικά ή της τάβλας. Τραγουδιούνται αντιφωνικά και σε πολλές περιπτώσεις προηγούνται των χορευτικών τραγουδιών, ενώ έχουν έντονο θρησκευτικό και πατριωτικό περιεχόμενο. Τσάμικος
Ανδρικός χορός, από τους πιο λεβέντικους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου. Λέγεται και «κλέφτικος» γιατί χορευόταν από τους κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ανάλογα με την περιοχή, συναντάμε διάφορες μορφές Τσάμικου, με 8, 12, 14 και 16 βήματα. Στα ορεινά της Ρούμελης για παράδειγμα προτιμούν τα 8 βήματα, ενώ αντίθετα στην Πελοπόννησο τον χορεύουν με τα 14. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτός που σέρνει το χορό, χορεύει στον τόπο, αυτοσχεδιάζει δηλαδή, κάνοντας πηδήματα, ψαλίδια, στροφές επιδεικνύοντας έτσι την λεβεντιά του και τις χορευτικές τους ικανότητες. Όταν ο πρώτος αυτοσχεδιάζει εκτελώντας φιγούρες, οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούν με τα βήματα της περιοχής ή επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα 2 πρώτα βήματα του τσάμικου, προς τη φορά του κύκλου. Αντίθετα με την Ήπειρο, οι κινήσεις των Πελοποννήσιων χορευτών ήταν πιο απελευθερωμένες, με πηδήματα κλπ, ενώ στην Ήπειρο, κυριαρχούσε το αργό, βαρύ πάτημα.
Συρτοκαλαματιανός
Είναι χορός της Ανατολικής Ρούμελης και συνοδεύεται συνήθως από τα τραγούδια Τα Ρίτσα και η Κοντούλα. Το συρτοκαλαματιανό αρχίζει με ρυθμό καλαματιανού σε αργό τέμπο και στη συνέχεια εξελίσσεται πιο γρήγορα και χορεύεται με ταχύτερο ρυθμό. Είναι ο χορός που χορεύουν οι βλάχοι και οι τσελιγκάδες. Ανάλογα με την περιοχή που χορεύεται παρουσιάζει μικρές παραλλαγές, κυρίως σταυρώματα αριστερά – δεξιά.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
18
Κουλουριώτικος
Μικτός χορός που χορεύεται στη Σαλαμίνα (Κούλουρη), από την οποία πήρε και το όνομά του. Οι χορεύτριες και οι χορευτές σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια είναι σε στάση προσοχής ενώ τα χέρια συνδέονται με τη λαβή του Καλαματιανού ή σταυρωτά, δηλαδή το αριστερό χέρι του πρώτου χορευτή, τεντώνεται λοξά αριστερά, πάνω από το δεξί του δεύτερου, και συνδέεται με την παλάμη του δεξιού χεριού του τρίτου προς τα αριστερά χορευτή. Με όμοιο τρόπο συνδέουν τα χέρια τους ο δεύτερος και ο τέταρτος, ο τρίτος και ο πέμπτος κ.ο.κ. Το δεξί χέρι του πρώτου συνδέεται με το δεξί του δεύτερου και το αριστερό του τελευταίου με το αριστερό του προτελευταίου.
Χορός της Τράτας
Ο χορός αυτός που χορεύεται κυρίως στην περιοχή των Μεγάρων σε ρυθμό 2/4, έχει πάρει τις κινήσεις του από τη ζωή των ψαράδων. Ανάλογα με την εθιμική περίσταση, παρουσιάζει διάφορες παραλλαγές που αποδίδονται με διαφορετικό ρυθμό και χορευτικό μοτίβο, προσαρμοσμένο προς την ανάλογη εορτάσιμη ημέρα του χρόνου. Έτσι για παράδειγμα έχουμε τη λαμπρή καμάρα, που χορεύεται αποκλειστικά και μόνο τη μέρα του Πάσχα, τα «Μόινα-νενά» και το «Συρτό της Τράτας» που χορεύονται σε όλες τις χορευτικές περιστάσεις. Χατζηχρήστος
Διμερής χορός της περιοχής των Μεγάρων που ξεκινά σε δίσημο ρυθμό συρτού (2/4) και γυρίζει σε τρίσημο ρυθμό τσάμικου. Τα δύο μοτίβα εναλλάσσονται συνέχεια στην πορεία της μελωδίας η οποία παίζεται με τα νησιώτικα κυρίως όργανα, το βιολί και το λαούτο.
Εκτός από τον Χατζηχρήστο στα Μέγαρα συναντούμε επίσης και τους συρτούς Πιπίνι και Παπίρη σε δίσημο ρυθμό, ενώ στο ρυθμό του καλαματιανού χορεύεται ο χορός Λεπενιώτικο Κατζέλι.
Ο τοπικός Καρσιλαμάς χορεύεται σε μέτρο 2+3+2+2 (εννεάσημος ρυθμός).
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
Αραχωβίτικος Ο χορός αυτός θεωρείται ότι έχει
κάποια ιστορική σχέση με τον ομώνυμο χορό που χορευόταν από παρθένες στην αρχαία πόλη Καρυές, που βρισκόταν στα σύνορα Αρκαδίας – Λακωνίας. οι κινήσεις είναι πολύ ενδιαφέρουσες και ο χορός που αποτελείται από δύο στροφές (χορευτικά μοτίβα) χορεύεται μόνο από γυναίκες. Οι χορεύτριες σχηματίζουν δύο χωριστούς ομόκεντρους ανοιχτούς κύκλους. Από το σχηματισμό αυτό χορεύουν τα βήματα της δεύτερης στροφής, η οποία αποτελείται από τα δώδεκα βήματα του Καλαματιανού, τα οποία επαναλαμβάνονται συνολικά 2 φορές.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
19
Τσακώνικος
Είναι ένας πολύ γνωστός χορός που χορεύεται στην Τσακωνιά της Πελοποννήσου και αναφέρεται ως ο χορός που χόρεψε ο Θησέας. Οι διάφοροι σχεδιασμοί που γίνονται κατά την εκτέλεση, η σειρά των χορευτών εναλλάξ, το πιάσιμο απ’ τον βραχίονα, η χρησιμοποίηση μαντηλιού από τον πρωτοχορευτή και την πρωτοχορεύτρια, καθώς και ο αρχαίος πεντάσημος ρυθμός, έδωσαν αφορμή σε πολλούς μελετητές να εκφράσουν αυτή την άποψη. Τον παραλληλίζουν με τον αρχαίο χορό «Γέρανο». Οι χορευτές πιάνονται ή με τα χέρια «επί καρπώ» ή απλά από τις παλάμες. Μπορούν επίσης να κρατιούνται σφιχτά από το μπράτσο
σαν να φοβούνται μήπως χάσει ο ένας τον άλλο.Ο χορός γυρίζει κανονικά και σχηματίζει φίδι που κουλουριάζει.
Καλαματιανός
Ο καλαματιανός, είναι ένας συρτός χορός που χορεύεται σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, διαφοροποιούμενος ελάχιστα, σε ότι αφορά το ύφος του και το ρυθμό. Το χορευτικό του μοτίβο απαρτίζεται από 12 κινήσεις που χορεύονται συγχρόνως απ’ όλους τους χορευτές. Σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του φαίνεται πως οφείλεται στα λόγια του τραγουδιού «σαν πας στην Καλαμάτα…» με αναφορά στο μαντήλι, ιερό σύμβολο κάθε παραδοσιακής γαμήλιας τελετής.
Μανιάτικος Οι χοροί γίνονταν παλαιότερα μόνο με τραγούδια φωνητικά, είτε σε αντιφωνία ανδρών
γυναικών, είτε σε αντιφωνία ανάμεσα σε δύο ομάδες χορευτών, είτε σε αντιφωνία μεταξύ ενός σολίστα και της χορευτικής ομάδας. Τα όργανα που χρησιμοποιούσαν ήταν η φλογέρα και το νταούλι, η λύρα παλαιότερα και ο ταμπουράς κυρίως στα παραλιακά μέρη της Ν. Μεσσηνίας και
στην Μάνη, αλλά και η ζυγιά ζουρνάς (πίπιζα ή καραμούζα). Ο «μανιάτικος» χορός πού είναι εντελώς ιδιαίτερος στη Μάνη πρέπει να προσέξουμε και να τον διακρίνουμε σε δύο είδη: α) τον αυθεντικό παλαιό χορό και β) έναν πεποιημένο χορό πού διάφοροι χοροδιδάσκαλοι δημιούργησαν, ίσως έχοντας τον προηγούμενο σαν πρότυπο, στις αρχές του αιώνα μας. Για τον δεύτερο δε νομίζω να υπάρχει λόγος ν' ασχοληθούμε εδώ. Πρόκειται για μίγμα του Μανιάτικου και του χορού των Καρυών (Αραχοβίτικου). Ο παλαιός
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
20
μανιάτικος χορός, ο πραγματικός, καμία σχέση δεν έχει με τον πεποιημένο μεταγενέστερο. Ο μανιάτικος είναι πολύ παλαιός χορός, πανάρχαιος, απ’ ότι δείχνουν τα βήματα και η συνολική εικόνα και κινήσεις των χορευτών.
Πυρρίχιος
Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Πυρρίχιος (και όχι Πιρρίχιος) ήταν πολεμικός χορός των αρχαίων Ελλήνων και μάλιστα των Δωριέων. Πύρριχος λεγόταν και η αρχαία πόλη που ήταν στην θέση του σημερινού χωριού: Κάβαλος, όπου και διασώθηκε το παλαιό όνομα στο τόπων: Πούρχος. Ο χορός χορευόταν από οπλισμένους άντρες, έναν ή περισσότερους με συνοδεία λύρας ή αυλού. Ο Πυρρίχιος φαίνεται να επιβίωσε σε όλη την ιστορική εποχή για να εξαφανιστεί στις μέρες μας από τον χώρο της Μάνης. Επιβιώσεις του αρχαίου χορού υπάρχουν σε άλλους τόπους (π.χ. στον Ποντιακό πολεμικό χορό, στον Ηπειρώτικο πολεμικό χορό και στον Κρητικό κ.λπ.). Ο χορός χορευόταν από ένα άτομο ή με συνοδεία ενός ακόμη. Ο χορός του ήταν μάλλον ενδοστρεφής-απ' ότι θυμάμαι-είχε σχετικά μονότονο ύφος και κινήσεις όλο επισημότητα που μερικές φορές γίνονταν πολύ γρήγορες με αλλεπάλληλα ανακαθίσματα. Πρόκειται για τον ίδιο χορό πού χόρευαν οι Μανιάτες και στην εποχή της πρώτης Τουρκοκρατίας τον πολεμικό χορό των Μανιατών. Αυτός χορευόταν με συνοδεία λύρας μανιάτικης. Ο κορυφαίος ξέκοβε από τον χορό και έκανε τα κινήματα και βήματα μόνος του ή συνοδευόμενος από ένα «βοηθό».
Διπλός Συρτός
Συρτός που οι μουσικές φράσεις του τραγουδιού που τον συνόδευε ολοκληρωνόταν με διπλά σταυρώματα στο τελείωμά τους είτε και τα τέσσερα σταυρώματα μπροστά είτε και τα τέσσερα πίσω. (Περιοχή νότιας Μάνης και Πεταλιδίου).
Μονοδιπλος Συρτός
Συρτός που το τραγούδι που τον συνόδευε είχε άνισες μεταξύ τους μουσικές φράσεις. Η μία φράση χορευόταν σε Μονό (Καλαματιανό) και η άλλη σε Διπλό, (περιοχή νότιας Μάνης και Πεταλιδίου).
Σήμερα Χριστός Ανέστη
Πασχαλινό συρτό τραγούδι που χορευόταν σε όλη σχεδόν την Μεσσηνία. Στην περιοχή της Μεσσηνιακής Μάνης και σε ορισμένα χωριά της κεντρικής Μεσσηνίας ήταν το πρώτο τραγούδι των πασχαλιάτικων χορών μετά την Δεύτερη Ανάσταση (Αγάπη ή Αποκερασιά) και την τελετή του «αλληλοσυχωρέματος» που ακολουθούσε.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
21
Οι χορευτές βρίσκονται σε δύο ομόκεντρους κύκλους, εσωτερικά οι γυναίκες και εξωτερικά οι άνδρες πιασμένοι κατά σειρά ηλικίας.
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Ο Πεντοζάλης Πήρε το όνομα του από τα πέντε βασικά του βήματα ( = ζάλα στη κρητική διάλεκτο, «το
ζάλο» = το βήμα), που επαναλαμβανόμενα γίνονται δέκα. Δηλαδή είναι τόσα όσοι και οι Ιδαίοι δάκτυλοι. Σύμφωνα με τον Παυσανία, το Διόδωρο, τον Στράβωνα κ.α., οι Ιδαίοι δάκτυλοι ήσαν οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης, κατοικούσαν στην οροσειρά Ίδη ή Ιδαία όρη της Κρήτης και επειδή αρχικά ήσαν 5 ή 10 (= 5 γυναίκες και 5 άνδρες), δηλαδή τόσοι όσα και τα δάκτυλα του χεριού ή των χεριών μας, γι αυτό και ονομάστηκαν έτσι. Απόγονοι των Ιδαίων δακτύλων ήσαν οι Κουρήτες, που ανακάλυψαν πρώτοι τους ρυθμούς και τους χορούς. (Περισσότερα βλέπε «Ιδαίοι Δάκτυλοι ή Κουρήτες»). Τα πήλινα ειδώλια των χορευτών που έχουν βρεθεί στο Παλιόκαστρο της Κρήτης είναι όμοια με αυτά των χορευτών του πεντοζάλη σήμερα και χρονολογούνται από την πρωτομινωική περίοδο. Ο πεντοζάλης χορεύεται από άντρες και γυναίκες πιασμένους από τους ώμους, με χέρια τεντωμένα σε ανοιχτό κύκλο. Χορός ενθουσιώδης, πηδηχτός, πολεμικός, που αναδεικνύει τη λεβεντιά των χορευτών του και δίνει την ευκαιρία για πολλούς αυτοσχεδιασμούς και θεαματικά σάλτα, κάτω από τους ζωηρούς ήχους της βροντόλυρας (ή του βιολιού) και του λαούτου.
Ο «Πηδηχτός ή Καστρινός ή Μαλεβιζιώτικος»
Λέγεται «Πηδηχτός χορός» από τα νευρικά άλματα και τις αεράτες φιγούρες του, «Καστρινός» (σ’ αντιστοιχία με το Χανιώτικος) ή Μαλε6ιζιώτικος, επειδή ο χορός αυτός επινοήθηκε στην επαρχία Μαλεβιζίου του Κάστρου (= το Ηράκλειο). Σήμερα ο χορός αυτός έχει και παραλλαγές. Ο πηδηχτός χορός βασικά αποτελείται από οκτώ βήματα με κατεύθυνση προς το κέντρο του κύκλου και άλλα οκτώ προς τα πίσω, όμως οι χορευτές μπορούν να αυτοσχεδιάσουν ότι βήματα θέλουν αρκεί να ακολουθούν το ρυθμό και τη φορά των άλλων χορευτών. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες πιασμένους χέρι-χέρι (μπαίνει ένας άνδρας συν μια γυναίκα) σε γωνία και σε ανοιχτό κύκλο. Χορός ενθουσιώδης, πηδηχτός, πολεμικός, που αναδεικνύει τη λεβεντιά των χορευτών του και δίνει την ευκαιρία για πολλούς αυτοσχεδιασμούς και θεαματικά σάλτα του πρωτο-χορευτή και της πρωτο-χορεύτριας, κάτω από τους ζωηρούς ήχους της βροντόλυρας και του λαούτου. Για τους ενήλικες στην ανατολική
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
22
Κρήτη υπάρχει και παραλλαγή του χορού, «ο γεροντικός πηδηχτός», που είναι με πιο ήπιες φιγούρες, όμως πιο φινετσάτες. Ο «Σιγανός»
Λέγεται έτσι επειδή χορεύεται χωρίς νευρικά πηδήματα σε σχέση με το πηδηχτό. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες με τα χέρια πλεγμένα στους ώμους και αποτελεί την εισαγωγή στον πεντοζάλη. Τα βήματα του είναι βασικά ένα αριστερά και δυο δεξιά και συνοδεύονται από τους σχεδόν ψιθυριστούς ήχους της λύρας και του λαούτου. Ο πρωτοχορευτής φαίνεται σαν να σέρνει τη σφιχτοδεμένη ανθρώπινη αλυσίδα, προσπαθώντας να την οδηγήσει κάπου, έξω από τον Λαβύρινθο, στη σωτηρία, όπως ο Θησέας. Κατά το χορό κανονικά ο κάθε χορευτής λέει και μια μαντινάδα είτε διασκεδαστική είτε με ερωτικό ή άλλο χαρακτήρα.
Ο «Συρτός ή Χανιώτικος»
Λέγεται χανιώτικος, επειδή η επινόησή του έγινε στα Χανιά και συρτός επειδή οι χορευτές χορεύουν όλοι μαζί και συρτά, κάτι ως ο καλαματιανός. Οι χορευτές, άντρες και γυναίκες, πιασμένοι χέρι-χέρι στο ύψος του ώμου, σέρνουν αργά τα βήματα τους σε ανοιχτό κύκλο. Οι κινήσεις τους είναι απλές, ελεγχόμενες, ομοιόμορφες. Τα βήματά του κανονικά είναι 10, όσοι και οι Ιδαίοι δάκτυλοι (5 γυναίκες και 5 άνδρες) που ξεκινούν με κίνηση εμπρός μετά οπίσω και αριστερά και μετά δεξιά και πίσω στην αρχική θέση.
« Η Σούστα» Λέγεται έτσι από το
ρυθμικό ανεβοκατέβασμα του κορμιού και τις απαλές αιωρήσεις. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες αντικριστά κι έχει ερωτικό χαρακτήρα. Το ζευγάρι πλησιάζει και χωρίζεται με χαριτωμένες ρυθμικές κινήσεις. Αποτελείται βασικά από τρία βήματα δεξιά και τρία βήματα αριστερά ή από έξι ελαφρώς πηδηχτά βήματα που επαναλαμβανόμενα γίνονται δώδεκα.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
23
Χασαποσέρβικος
Το χασαποσέρβικο αποτελεί μετασχηματισμένο και διευρυμένο χορευτικό μοτίβο του ήδη γηγενούς χασάπικου και διαμορφώθηκε από τις επιδράσεις άλλων λαών της βαλκανικής και ανατολικής Ευρώπης. Οι λαοί αυτοί έφταναν στα μεγάλα αστικά κέντρα και στα λιμάνια της μακράς Ασίας και ανατολικής Ορακής για λογούς εμπορικούς ή βιοποριστικούς. Οι περιπλανώμενοι μουσικοί, πολλοί από τους οποίους ήταν τσιγγάνοι και έπαιζαν στα καφέ-αμάν, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στις αναμφισβήτητες μουσικοχορευτικές αλληλεπιδράσεις που ακλούθησαν.
Ζεϊμπέκικος Πρόκειται για χορό με πολλές
παραλλαγές, που χόρευαν αρχικά οι Ζεϊμπέκηδες από όπου πηρέ και το όνομα του. Το χαρακτηριστικό του χορού είναι ότι δεν έχει βήματα αλλά φιγούρες και είναι ένας μονήρης χορός. Κάθε χορευτής έχει τα δικά του βήματα και χορεύει ένα συγκεκριμένο τραγούδι συνήθως μόνο μια φορά. Ο άγριος αυτός χορός μοιάζει με αυτόν των ποντίων. Ένας ιδιότυπος ζεϊμπέκικος καταγράφεται το 1856.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
24
ΞΕΝΟΙ ΧΟΡΟΙ JAZZ
Η jazz ως χορευτικό είδος ξεκίνησε το 1800 ως ένα εντελώς διαφορετικό είδος από τον χορό που γνωρίζουμε σήμερα. Οι ρίζες του βρίσκονται στον χορό με κλακέτες (tapdance) και στην αφροαμερικάνικη jazz μουσική. Οι πρώτοι χορευτές jazz εκτελούσαν περίπλοκες και γρήγορες κινήσεις με τα πόδια τους πάνω στους ρυθμούς της jazz, φορώντας παπούτσια tap .Από την jazz (χορός) και προέκυψαν άλλοι χοροί όπως το cakewalk, το Charleston, το jitterbug, το swing και το LindyHop, που είναι ζωηροί και ενεργητικοί χοροί. Εκείνη την περίοδο, η jazz μπορούσε να χορευτεί από τον καθένα σε οποιοδήποτε χορευτικό κέντρο.
Σήμερα, ο χορός jazz έχει εξελιχθεί σε ένα είδος σύγχρονου, θεατρικού χορού. Επειδή έχει εξελιχθεί τεχνικά σε σχέση με την παλαιότερή του μορφή, απαιτεί γερές χορευτικές βάσεις από το μπαλέτο.
Τι προσφέρει ο χορός jazz. Η jazz είναι ένας χορός γεμάτος ενέργεια και δυναμισμό που προβάλει το προσωπικό στιλ
και την αυθεντικότητα του χορευτή. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χορευτής jazz ερμηνεύει και εκτελεί τις κινήσεις και τα βήματα με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
Ο χορός περιλαμβάνει περίπλοκες κινήσεις των πελμάτων, τα μεγάλα άλματα, τις γρήγορες περιστροφές και την ευλυγισία των χορευτών. Είναι προφανές λοιπόν, ότι για να διαπρέψει κάποιος στην jazz, θα πρέπει να έχει βάσεις από το μπαλέτο ή από ρυθμική ή ενόργανη γυμναστική, που βελτιώνουν την ισορροπία, την σωστή στάση του σώματος και την ευλυγισία.
Επειδή το μοντέρνο jazz έχει δεχτεί επιρροές από το μπαλέτο, τα δύο χορευτικά είδη έχουν πολλά κοινά βήματα, όπως κάποιες στροφές (chaines, piques, και pirouettes), άλματα (grandejetes). Φυσικά, ως ανεξάρτητο χορευτικό είδος περιλαμβάνει και μοναδικά βήματα, όπως στροφές που ανήκουν αποκλειστικά στην jazz, άλματα με περιστροφές και tourjetes.
Αλλά η πιο χαρακτηριστική κίνηση της jazz είναι ο «βηματισμός jazz» (jazzwalk), που μπορεί να γίνει με διάφορες παραλλαγές. Μία ακόμα δημοφιλής κίνηση της jazz είναι «η σύσπαση» (contraction), η οποία όπως φανερώνει το όνομά της περιλαμβάνει την σύσπαση του κορμού με την πλάτη κυρτή προς τα έξω και την λεκάνη προς τα μπρος. Άλλες κινήσεις είναι το «βασικό τετράγωνο της jazz» (BasicJazzSquare), το κράτημα του ποδιού στον αέρα (σε θέση σπαγγάτο), το μεσαίο σπαγγάτο στον αέρα, το «layout», και οι απομονώσεις του θώρακα και των γοφών, το ballchange, το «τρέξιμο», τα chasse, κ.ά.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
25
CHARLESTON Ο χορός Charleston έγινε
δημοφιλής χάρη στο μιούζικαλ Runnin’ wild (1923). Ο ζωηρός ρυθμός του και ο βίαιος δυναμισμός του χαρακτήρισαν καλύτερα από κάθε άλλο χορό την εποχή του. Αν και η προέλευση του χορού δεν έχει βρεθεί, ο χορός ανάγεται σε μαύρους που ζούσαν σε ένα νησί κοντά των ακτών Τσάρλεστον(από όπου και πήρε την ονομασία). Ο χορός Charleston πραγματοποιούνταν σε κοινότητες μαύρων από το 1903 αλλά δεν έγινε δημοφιλής διεθνώς μέχρι το μουσικό ντεμπούτο το 1923. Ο χορός χρησιμοποιεί και τα δύο χέρια που ταλαντεύονται και τη γρήγορη κίνηση των ποδιών. Για να ξεκινήσει ο χορός, το δεξί πόδι κάνει ένα βήμα πίσω και στη συνέχεια ξεκινά προς τα πίσω το αριστερό πόδι, ενώ το δεξί χέρι κινείται προς τα εμπρός. Στη συνέχεια, τα δύο πόδια και τα χέρια επανατοποθετούνται στην αρχική θέση και το δεξί πόδι κινείται προς τα εμπρός, ενώ το δεξί χέρι κινείται προς τα πίσω. Ο χορός μπορεί να χορευτεί είτε σόλο, είτε με παρτενέρ, είτε και μία ολόκληρη ομάδα.
Σόλο
Κατά να χορέψει σόλο ή κατά ομάδες, τα χέρια ταλαντεύονται συχνά προς τα εμπρός και πίσω, απέναντι από την κατεύθυνση του αντίστοιχου ποδιού. Συχνά τα δάχτυλα διατηρούνται τη συνοχή δείχνοντας λοξά μακριά από το σώμα, αφήνοντας τους φοίνικες παράλληλους στο πάτωμα.
Το Τσάρλεστον μπορεί να χορευτεί σόλο, απλός του, εύκαμπτο βασικό βήμα που καθιστά το εύκολο να επικεντρωθεί στο ύφος και το musicality.
Η προεπιλογή πρόκειται να χορέψει ένα βασικό βήμα. Ένα άτομο χαρακτηριστικά έπειτα θα απαιτήσει μια παραλλαγή (όπως η στροφή 360 βαθμών σε ισχύ στις αριθμήσεις 5-8), όποιος γίνεται έπειτα από τον καθέναν που αρχίζει το επόμενο μέτρο και πάλι για τα ακόλουθα 2 μέτρα. Εάν ο επισκέπτης δεν καλεί ένα άλλο βήμα αμέσως, οι χορευτές επιστρέφουν στο βασικό βήμα. Η αλλαγή των πλευρών καλείται μερικές φορές, επάνω στο οποίο ο λυκίσκος χορευτών στο αριστερό πόδι απέναντι στην άλλη πλευρά στις αριθμήσεις 5-8, στροφή 180 βαθμών στο αριστερό.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
26
Ζεύγη Το βασικό βήμα εξαρτάται από το ύφος του Τσάρλεστον ένα θέλει να εκτελέσει. Το
Τσάρλεστον είχε μερικές υφολογικές αλλαγές μέσω της δεκαετία του '20-δεκαετίας του '40, και το βασικό βήμα και κρατά θα άλλαζε μέσω των διαφορετικών μουσικών εποχών.
H δεκαετία του '20 Τσάρλεστον: Το άτομο και η κυρία στέκονται το ένα το άλλο. Το ανθρώπινο δεξί χέρι πρέπει να τοποθετηθεί στη γυναικεία πλάτη, μεταξύ των λεπίδων ώμων της. Το γυναικείο αριστερό χέρι πρέπει να στηριχτεί στον ανθρώπινο βραχίονα ή τον ώμο αυτό ενισχύει τη σύνδεσή τους. Το ανθρώπινο αριστερό και γυναικείο δεξί χέρι είναι ο φοίνικας στο φοίνικα, ελαφρώς μοιάζοντας με μια σύνδεση χορού αιθουσών χορού. Το βασικό βήμα είναι για το άτομο να αγγιχτεί το αριστερό πόδι του πίσω από τον, αλλά για να μην μετατοπίσουν το βάρος του στις αριθμήσεις 1 και 2, ενώ η κυρία αντανακλά την κίνηση με να αγγίξει το σωστό πόδι της μπροστά από την χωρίς μετατόπιση του βάρους. Στις αριθμήσεις 3 και 4, και το άτομο και η κυρία φέρνουν τα πόδια τους πίσω σε μια μόνιμη θέση, αλλά μετατοπίστε το βάρος τους επάνω στο πόδι που κινήθηκαν ακριβώς. Στις αριθμήσεις 5 και 6, το άτομο αγγίζει το σωστό πόδι του μπροστά από τον ενώ η κυρία αγγίζει την αριστερή πλάτη ποδιών της. Σε 7 και 8, και τα δύο πόδια παρουσιάζονται πίσω στη μόνιμη θέση όπου η απαραίτητη μετατόπιση βάρους εμφανίζεται για να επιτρέψει στο βασικό βήμα για να επαναλάβει.
H δεκαετία του '40 Τσάρλεστον: Η βασική λαβή πρόκειται για την κυρία να σταθεί δίπλα στο άτομο στην ανθρώπινη σωστή πλευρά. Το άτομο κρατά το γυναικείο δεξί χέρι με το αριστερό του. Το ανθρώπινο δεξί χέρι τοποθετείται στη γυναικεία μέση στη σωστή πλευρά της κατά συνέπεια μπορεί να οδηγήσει τη σωστή πλευρά της με το χέρι του, από κοινού με το αντιβράχιό του πέρα από τη χαμηλότερη πλάτη της. Το γυναικείο αριστερό χέρι τοποθετείται στον ανθρώπινο σωστό ώμο.
Για να οδηγήσει το βασικό βήμα, κατόπιν, το άτομο χρησιμοποιεί το δεξί χέρι του για να οδηγήσει τη σωστή δευτερεύουσα (και έτσι πόδι) πλάτη της κυρίας καθώς περπατά πίσω στο αριστερό πόδι του. Οδηγεί έπειτα τη σωστή πλευρά της μπροστινή καθώς κλωτσά και βήματα προς τα εμπρός στις αριθμήσεις 3 και 4. Επιπλέον, ο μόλυβδος καθρέφτης-εικόνας συνεχίζεται για το δεύτερο μισό του βήματος.
Ομάδες
Ένας κοινός σχηματισμός για τον χορό κατά ομάδες πρόκειται να διαμορφώσει δύο μακροχρόνιες γραμμές χορευτών που αντιμετωπίζουν η μια την άλλη.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
27
FLAMENCO Ένας χορός γεμάτος πάθος.
Γεννήθηκε στην Ισπανία και συγκεκριμένα στην Ανδαλουσία κατά τον 19ο αιώνα., ένας συνδυασμός τραγουδιού, κιθάρας και χορού που καθρεφτίζει την πολύπλοκη ψυχή της Ανδαλουσίας. Ο συγκεκριμένος χορός βγαίνει από το σώμα, εκφράζει την ψυχή, είναι η γλώσσα του σώματος ένας τρόπος να αισθάνεσαι. Το Flamenco είναι εκφραστικός χορός χαρακτηριστικός για τις έντονες κινήσεις των χεριών, το ρυθμικό χτύπο των ποδιών τους φραμπαλάδες, τα βολάν, τις καστανιέτες, τις βεντάλιες και το κοφτό χειροκρότημα των χορευτών. Το μάθημα δε βασίζεται σε κάποια χορογραφία, αλλά στον αυτοσχεδιασμό βάση του ρυθμού (palo).Αν κάποιος έχει υπομονή και επιμονή και θέλει πραγματικά να μάθει, δεν θα συναντήσει μεγάλες δυσκολίες. Το φλαμένκο σου δίνει την δυνατότητα να δεις τον κόσμο με αρμονία και να τον ερμηνεύσεις.
FOX TROT
Ένας κομψός χορός στο ρυθμό της τζαζ. Η γέννηση του Fox Trot χρονολογείται το 1914 ή τουλάχιστον τότε εντοπίζονται τα πρώτα
γραπτά κείμενα για το χορό αυτό. Πράγματι, στις 26 Ιουλίου του 1914 η έγκριτη εφημερίδα New York Times δημοσίευσε μια σειρά διαφημίσεων για την εκμάθηση του συγκεκριμένου χορού, από τον καθηγητή Γκ. Χ. Γουίλσον. Παρ' όλα αυτά, οι μελέτες για την προέλευση του στηρίζονται σε τέσσερις διαφορετικές θεωρίες. Όλες όμως συμφωνούν στο όνομα του εφευρέτη του φοξ τροτ: Ήταν ο Αμερικανός καλλιτέχνης Χάρι Φοξ, ο οποίος χόρευε στα διαλείμματα των κινηματογραφικών προβολών του θεάτρου New York με πολύ μεγάλη επιτυχία. Το περιοδικό Variety έκανε μνεία στη δημοτικότητα αυτών των χορών και των παραστάσεων Jardin de danse (Ο κήπος του χορού), που έθεσαν τις βάσεις για την επιτυχία του θεάματος. Έτσι, το φοξ τροτ γεννήθηκε στο πλαίσιο των παραστάσεων Jardin de danse, με τη μαγική εκτέλεση των Dolly Sisters και του ίδιου του Φοξ, που προσάρμοσε τα βήματα του χορού στο ρυθμό του
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
28
αμερικανικού ράγκταϊμ. Τα επόμενα χρόνια ο Φοξ πέρασε πολύ χρόνο μέσα στον «κήπο», μέχρις ότου αποφάσισε να παντρευτεί τη Γιάνσι Ντόλι, μία από τις Dolly Sisters, και να αφιερωθεί μαζί της σε κάτι νέο. Το ζευγάρι παντρεύτηκε στο Λονγκ Μπιτς του Λονγκ Άιλαντ τον Αύγουστο του 191 4 και σιγά σιγά εγκατέλειψαν τον «κήπο» για να ανοίξουν νέους δρόμους στον κόσμο του θεάτρου. Αυτή η εκδοχή για την καταγωγή του φοξ τροτ βασίζεται στη θεωρία που ανέπτυξε το 1951 ο Όσκαρ Ντουριέα. ένας από τους πιο διάσημους και διακεκριμένους δασκάλους του χορού.O ταλαντούχος Vernon μαζί με τη γυναίκα του Irene Castle προσέδωσαν στον χορό το προσωπικό τους στυλ. Κατά τη δι άρκεια της δεκαετίας του 1940 το Foxtrot έγινε ο πιο δημοφιλής γρήγορος χορός έχοντας ως αποτέλεσμα η πλειοψηφία των δισκογραφιών να περιλαμβάνει το συγκεκριμένο είδος μουσικής. Το Waltz καθώς και το Tango, εξίσου δημοφιλή, παρ΄ όλα αυτά δεν ξεπέρασαν ποτέ σε δημοτικότητα το Foxtrot.Μάλιστα, στην πρώτη του μορφή μόνο επαγγελματίες χορευτές μπορούσαν να ασχοληθούν με το foxtrot και στην πορεία εξελίχτηκε και έγινε προσιτός στον υπόλοιπο κόσμο. Το fox trot είναι ένας ήρεμος αλλά επιδέξιος χορός που χαρακτηρίζεται από βαδιστικές κινήσεις κυρίως, οι οποίες έχουν τακτικές εναλλαγές στο ρυθμό τους. Οι στροφές που χρησιμοποιούνται είναι παρόμοιες με αυτές του βαλς, με τη διαφορά ότι είναι πιο ήπιες-μετριασμένες, δίνεται μεγαλύτερη έκταση στην κίνηση τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της στροφής. Το fox trot χορεύεται σε μουσική 4/4, όπου το 1ο και το 3ο τέταρτο τονίζονται ιδιαίτερα στην κίνηση. Χορεύεται σε συνδυασμούς
αργών και γρήγορων βηματισμών, όπου κάθε αργός βηματισμός διαρκεί δύο τέταρτα και κάθε γρήγορος ένα τέταρτο του μέτρου. Τα βασικά βήματα του fox trot είναί: basic backward, rock left turn, forward progressive, promenade.
Στο foxtrot το μέτρημα έχει σπουδαίο ρόλο στις κινήσεις, καθώς τα βήματα πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένα στο πάτωμα και προσεγμένα, ενώ ισχύει το «slow, quick, quick, slow».Τα βήματα είναι είτε αργά, είτε γρήγορα, ενώ το γεγονός ότι είναι καμαρωτά δίνουν ένα θεατρικό χαρακτήρα στο χορό, αλλά και στην έκφραση του προσώπου. Μερικές από τις φιγούρες είναι το weave, όπου οι χορευτές κάνουν 6 βήματα στη σειρά στις μύτες των ποδιών τους, καθώς και το feather, όπου ο άντρας χορευτής βηματίζει έξω από την ντάμα του. Επιπλέον, στο foxtrot ξεχωρίζουν τα ζιγκ-ζαγκ που κάνουν οι χορευτές στο πάτωμα, αλλά και το γεγονός ότι τα γρήγορα βήματα γίνονται με τις μύτες των ποδιών, ενώ τα γρήγορα με το τακούνι του παπουτσιού.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
29
SWING
Το σουίνγκ (swing) είναι ένα είδος της jazz μουσικής που έγινε αυτόνομο και αναγνωρίσιμο στυλ κατά τη δεκαετία του 1930 στις Η.Π.Α. Αποτελεί ουσιαστικά ένα ενδιάμεσο σταθμό ανάμεσα στην παραδοσιακή και στη μοντέρνα τζαζ. Η ονομασία του προέρχεται από το αγγλικό ρήμα swing, που σημαίνει κουνιέμαι, αιωρούμαι, ακριβώς γιατί η μουσική ήταν εύθυμη και ρυθμική και γιατί συνδυαζόταν με τον αντίστοιχο χορό που απαιτούσε ευκινησία. Ιστορία του σουίνγκ Το είδος του σουίνγκ πρωτοεμφανίστηκε μετά το 1920 στο Σικάγο, στις μεγάλες ορχήστρες νέγρων και κυρίως του Κάουντ Μπέζι και της Μαίρη Λου Γουίλλιαμς. Μετά το 1930 όμως πλήθαιναν οι μεγάλες ορχήστρες και οι λευκοί άρχισαν να αντιγράφουν τη μουσική των μαύρων. Η μουσική καλλιέργεια των λευκών τους έκανε νά διαμορφώσουν ένα άλλο είδος τζαζ με στοιχεία ευρωπαϊκής μουσικής. Από τότε μέχρι σήμερα δεν έπαψαν οι επιδράσεις, είτε προέρχονταν από την κλασική μουσική είτε από την ξένη λαϊκή. Χάρη στο σουίνγκ, όμως, άνοιξαν οι ορίζοντες της τζαζ και άρχισε η διάδοση της και εξω από την Αμερική. Από το 1935 μέχρι το 1945 όλες oι ορχήστρες έπαιζαν σουίνγκ, η νεολαία χόρευε τον αντίστοιχο χορό, το ραδιόφωνο μετέδιδε προγράμματα τζαζ ενώ παράλληλα γίνονταν κοντσέρτα και περιοδείες. Επιπλέον, ο Μπένι Γκούντμαν είχε στεφθεί βασιλιάς του σουίνγκ ενώ ονομαστές ορχήστρες ήταν αυτές των αδελφών Τόμμυ & Τζίμμυ Ντόρσεϋ και του Γκλεν Μίλλερ. Μέσα από τις μεγάλες ορχήστρες του σουίνγκ, ξεπήδησαν πολλοί μουσικοί που έδωσαν ώθηση στους νεώτερους να καινοτομήσουν ριζικά στη τζαζ, προκαλώντας τη βαθμιαία μετάβαση από τις παλιές μορφές προς τις νεότερες. Μεγάλες προσωπικότητες αυτής της «μετάβασης» είναι ο Τσάρλι Κρίστιαν στην κιθάρα, ο Λέστερ Γιανγκ στο τενόρο σαξόφωνο, ο Τζίμμυ Μπλάντον στο μπάσο και ο Ρόυ Έλντριτζ στην τρομπέτα. Στην εποχή του σουίνγκ θα πρέπει να αναφερθεί και ένας πολύ σπουδαίος συνθέτης και πιανίστας, ο Ντιούκ Έλλινγκτον, παρόλο που δεν ανήκει ολοκληρωτικά σε κανένα στυλ. Έγινε πολύ γνωστός με τη συμβολή του στη δημιουργία της διασκευασμένης τζαζ για μεγάλη ορχήστρα, χαρακτηριστικό της περιόδου του σουίνγκ. Ο Ντιούκ Έλλιγκτον είναι αναμφίβολα από τους σημαντικότερους μουσικούς σε όλη την ιστορία της τζαζ καθώς η ζωή του συμβαδίζει με τη γένεση και την ανάπτυξη της. Η μουσική του αποτελεί μια σύζευξη της παραδοσιακής και της μοντέρνας τζαζ κατά ένα μοναδικό τρόπο. Στα χρόνια του σουίνγκ εμφανίζονται και οι σημαντικότερες τραγουδίστριες και τραγουδιστές της τζαζ: η Έλλα Φιτζέραλντ, η Μπίλλι Χόλιντεϋ, η Ανίτα Ό Ντέυ, ο Φρανκ Σινάτρα, ο Τζίμμυ Ράσσιγκ κ.ά. Ένας συνδυασμός του σουίνγκ με την αφρο-κουβανέζικη μουσική σχημάτισε το Μάμπο και επηρέασε ορχήστρες όπως του Τίτο Πουέντε ενώ και οι ορχήστρες σουίνγκ συνήθιζαν να παίζουν κομμάτια σε αυτούς τους ρυθμούς. Ένα από τα θετικά στοιχεία του σουίνγκ ως μουσικό είδος αποτελεί το γεγονός ότι χρησιμοποίησε στις ορχήστρες λευκούς και νέγρους μουσικούς μαζί. Αυτό ήταν μια νίκη στις φυλετικές διακρίσεις των Αμερικανών και στην επιμονή τους να θεωρούν την τζαζ μουσική μόνο των νέγρων.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
30
ΜΠΑΛΕΤΟ
Είναι μια τέχνη μέσα από την οποία ο άνθρωπος εκφράζεται, ψυχαγωγείται και δημιουργεί. Καλλιεργεί τη φαντασία, τον αυθορμητισμό, και την κοινωνικότητα. Δίνει δυνατότητα έκφρασης που τονώνει την αυτοπεποίθηση του ατόμου. Η μουσική συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία. Το μπαλέτο είναι χορογραφική σύνθεση προορισμένη να παρουσιάζεται σε κοινό με ή χωρίς μουσική, ερμηνεία από έναν ή περισσότερους χορευτές. Πρόκειται για εξευγενισμένη ανθρώπινη κίνηση και έκφραση που απαιτεί λεπτές δεξιότητες δύναμης, συντονισμού και αίσθησης του χορού και του εαυτού μας. Υπάρχουν διάφορα είδη όπως ακαδημαϊκό, αυλικό, αφηρημένο, σολφέζ, και κλασσικό μπαλέτο. Το μπαλέτο εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια των δυο προηγούμενων αιώνων, προερχόμενο από τις βασιλικές αυλές της Γαλλίας και της Ιταλίας ως ευγενής ψυχαγωγία.
ORIENTAL
Ο χορός Οριεντάλ (ή χορός της κοιλιάς, όπως είναι ως επί το πλείστον γνωστός στον δυτικό κόσμο) είναι ο σημερινός κατεξοχήν χορός της ανατολής. Η ιστορία του αναβλύζει στα βάθη των αιώνων. Σύμφωνα με διάφορες θεωρίες προέρχεται από τις τελετουργίες γονιμότητας της Ελλάδας και της Αφρικής. Στη σημερινή του μορφή είναι κυρίως διαδεδομένος στον αραβικό χώρο, καθώς και στην Ελλάδα, βαλκάνια, Περσία, Τουρκία και σε ορισμένες περιοχές της Ινδίας. Παρότι φαινομενικά ο χορός της κοιλιάς είναι αρκετά ελεύθερος, στην πραγματικότητα κυριαρχείται από αυστηρούς κανόνες, και είναι εκτελεστικά ιδιαίτερα δύσβατος.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
31
TANGO Το τάγκο, από τα πρώτα ισπανικά, είναι είδος
χορού. Το τάγκο γεννήθηκε, ήκμασε και ακμάζει ακόμη στην περιοχή του Ρίο ντε λα Πλάτα, δηλαδή στην αργεντινή και στην Ουρουγουάη, αλλά και διαδόθηκε σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Το τάγκο ως χορός γεννήθηκε προς το τέλος του 19ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα το αργεντίνικο τάγκο γνώρισε μεγάλη εξάπλωση στην Ευρώπη και απέκτησε δικά του, ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Στο πέρασμα του χρόνου έγινε γνωστό ως ‘’ευρωπαϊκό τάγκο’’. Το ευρωπαϊκό τάγκο διατήρησε την ουρά και τον αισθησιασμό του αργεντίνικου τάγκο. Χορεύεται από ζευγάρια αγκαλιασμένα κοντά, και μολονότι η αγκαλιά μπορεί κάποτε να χαλαρώνει για να εκτελεστούν κινήσεις που απαιτούνται, κατά κανόνα δεν σπάει.
MAMBO
Mambo είναι ένας λατινικός χορός κουβανικής προέλευσης που αντιστοιχεί σε μουσική mambo. Αυτή η μουσική επινοήθηκε κατά τη δεκαετία του 1930 στην Αβάνα. Mambo μουσική αναπτύχτηκε από τον Dazizon που είχε επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τους μουσικούς της τζαζ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ο Perez Prado βρήκε το χορό για τη μουσική mambo και έγινε ο πρώτος άνθρωπος που εμπορεύεται τη μουσική του ως “mambo” . Ο χορός χαρακτηρίζεται από ελευθερία και περίπλοκα βήματα.
LATIN Ο χορός λάτιν έχει την καταγωγή του στην λατινική
Αμερική. Τυπικοί χοροί λάτιν είναι οι ΤΣΑ ΤΣΑ ΤΣΑ, ρούμπα, σάμπα, σάλσα, μάμπο. Μερικοί δάσκαλοι χορού επίσης συμπεριλαμβάνουν το τάγκο και το αργεντίνικο τάγκο παρόλο που είναι εντελώς διαφορετικοί στη μορφή τους. Σε κάθε χώρα υπάρχουν και άλλοι παραδοσιακοί χοροί λάτιν. Στην αργεντινή υπάρχουν οι τσακαρέρα, γκάτο, εσκοντίδο και ζάμπα. Στην Βολιβία υπάρχουν οι μορενάδα, γιαμεράδα, καποράλες και ο πρόσφατα δημιουργηθείς τίνκου. Σε σχέση με τους χορούς λάτιν που διδάσκονται οι αυθεντικοί χοροί λάτιν είναι γενικώς πιο γρήγοροι, πιο αισθησιακοί και έχουν περισσότερες ρυθμικές εκφράσεις.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
32
DISCO
Ο χορός disco είναι ένα είδος μουσικού χορού.Η ιστορία του χορού disco ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του ’70 από αφροαμερικάνικες και λατινοαμερικάνικες κοινότητες των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο χορός disco είχε σαφέστατες μουσικές επιρροές από rock, soul, blues και funk, τις οποίες εμπλούτισε με ηχητικά εφέ και φωνητικά. Γενικά, ο χορός disco προήλθε από παλιότερους χορούς, όπως το mambo και η salsa. Γενικά, ο χορός disco δεν έχει τεχνικές δυσκολίες, ούτε περίπλοκα βήματα. Ο ρυθμός ήταν καθαρός και μπορούσε οποιοσδήποτε να χορέψει ντίσκο. Πέρα, όμως, από το χορό και τη μουσική, η disco σαν ολοκληρωμένη κουλτούρα περιλάμβανε και ειδικό ντύσιμο, όπως και ξεχωριστή τεχνολογία φωτισμού της πίστας. Οι άνθρωποι που ακολουθούσαν την κουλτούρα αυτή είχαν το δικό τους ενδυματολογικό κώδικα. Παρόλο που σήμερα δεν υπάρχει αυτό που κάποτε αποκαλούνταν "Disco", παρ' όλ' αυτά ο χορός και το μουσικό στιλ έχουν επιζήσει. Όπως και να 'χει, η ουσία της disco είναι ακόμα ζωντανή, μιας κι έχει να κάνει με τη χαρά της μουσικής και του χορού και των ανθρώπων που τη μοιράζονται πάνω στην πίστα.
CHA CHA Ο χορός της δεκαετίας του ’50. Το ΤΣΑ ΤΣΑ γεννήθηκε στην Κούβα στις αρχές του 20ού
αιώνα, ταυτόχρονα με άλλους γνωστούς ρυθμούς. Οι Κουβανοί μουσικοί θεωρούν πως το τσα τσα τσα συνδέεται στενά με την ιστορία του μάμπο. Ίσως, λοιπόν, γι' αυτόν το λόγο οι καλύτεροι ερμηνευτές του τσα τσα τσα είναι επίσης γνωστοί και ως καλλιτέχνες του μάμπο. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του συγκεκριμένου χορού. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η λέξη σχετίζεται άμεσα με το θόρυβο που κάνουν τα πόδια κατά την εκτέλεση του χορού.
Το τσα τσα τσα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1948, όταν ο μουσικός Ενρίκε Χορίν επανεκτέλεσε μια μεγάλη μεξικανική επιτυχία και άρχισε να το παρουσιάζει στις συναυλίες του σε δύο διαφορετικές εκτελέσεις: Μία με το γνωστό τρόπο και τη δεύτερη με τον νέο, κατά το ήμισυ ως τραγούδι και χορό, και κατά το ήμισυ ως τραγούδι και μουσική.
WALTZ Ένας αγροτικός χορός από την Γερμανία στην αυλή της Βιέννης. Ήταν ο παλιότερος
αγροτικός χορός. Αναδύεται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και ήταν διάσημος και ιδανικός για κριτική. Ο χορός έφθασε και διαδόθηκε στην Αγγλία γύρω στο 1812. Παρουσιάστηκε ως γερμανικό βαλς και έγινε τεράστιο χιτ. Αρχικά, το βαλς ήταν σημαντικά διαφορετικό σε σχέση με το σημερινό. Το 1920, στην Γερμανία, το βιεννέζικο βαλς έγινε ξεπερασμένο ως έναν μοντέρνο και δυναμικό χορό. Το βιεννέζικο βαλς θα είναι για πάντα ένα σύμβολο της πολιτικής και δημόσιο συναίσθημα.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
33
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΧΟΡΟΣ Ο σύγχρονος χορός αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εφόδια του επαγγελματία
χορευτή μαζί με τις γνώσεις του κλασικού χορού. Ο χορευτής αποκτά μεγαλύτερη εκφραστικότητα και καλύτερη τεχνική.
Ο σύγχρονος χορός εναντιώνεται στην αυστηρά δομημένη τεχνική και στην στολή και τα παπούτσια του μπαλέτου. Γι’ αυτό και οι χορευτές αυτού του στυλ εκτελούν κινήσεις με μεγαλύτερη ελευθερία, ρούχα που τους εκφράζουν και συχνά χωρίς παπούτσια. Κάθε χορευτής μπορεί να σχεδιάσει ο ίδιος τις χορογραφίες του και συχνά επινοεί βήματα τα οποία χρησιμοποιεί στις ρουτίνες του.
Η ιστορία του σύγχρονου χορού ξεκίνησε στην Αμερική στα τέλη του 1920 ως μια μορφή αντίδρασης στις αυστηρές δομές του μπαλέτου.
Η γυναίκα που έθεσε τα θεμέλια του σύγχρονου χορού θεωρείται από πολλούς ότι ήταν η Isadora Duncan. Η Duncan απέρριψε τους κανόνες που επέβαλε το μπαλέτο στην τεχνική εκτέλεση των βημάτων, στην ενδυμασία και στο στήσιμο των χορευτών, θεωρώντας ότι ερχόταν σε αντίθεση με την ανθρώπινη φύση.
Το μπαλέτο του 19ου αιώνα είχε αρχίσει να χάνει την προηγούμενη λάμψη του, έτσι πολλές χορεύτριες ακολούθησαν τα βήματα της Isadora απορρίπτοντας το κλασικό μπαλέτο και υιοθέτησαν το σύγχρονο χορό. Μερικές από τις σημαντικότερες χορεύτριες που επηρέασαν την εξέλιξη του σύγχρονου χορού ήταν η Helen Tamiris και η Martha Graham.
Από το 1980 και μετά, ο σύγχρονος χορός δέχτηκε επιρροές από την κουλτούρα της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης και εξελίχθηκε σε θεατρικό στυλ που επηρέασε και άλλα
είδη χορού, όπως το μπαλέτο και τους ballrooms χορούς.
STREET DANCE Ονομάζονται «χοροί του δρόμου» γιατί εκεί γεννήθηκαν, στους δρόμους φτωχών
συνοικιών της Νέας Υόρκης. Πρόκειται για μοντέρνους ρυθμούς, που περιλαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό τον αυτοσχεδιασμό και τη δυνατότητα έκφρασης μέσω της μουσικής. Δεν βασίζονται σε συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά σε ελεύθερες κινήσεις.
Break dance
Οι ρίζες του. Γεννήθηκε στους δρόμους της Νέας Υόρκης, στα τέλη του ’60, από συμμορίες που προσπαθούσαν μέσω της μουσικής και του χορού να αποκτήσουν τη δική τους ταυτότητα.
Χαρακτηριστικά. Είναι ελεύθερος χορός, εξαιρετικά δυναμικός και εκρηκτικός. Oι κινήσεις του γίνονται στο έδαφος, ενώ στόχος είναι να απομονωθούν τα διάφορα μέλη του σώματος και να εκφράζονται ξεχωριστά. Απαιτεί πολύ καλό μυϊκό σύστημα, γι’ αυτό και απευθύνεται σε νεαρά άτομα με ενέργεια. Από τον πρώτο χρόνο έχει μάθει κανείς τις βασικές αρχές. Προσοχή! Μην ξεκινήσετε μαθήματα break dance αν αντιμετωπίζετε σοβαρά προβλήματα στα γόνατα, στη μέση κλπ.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
34
R & B
Οι ρίζες του. Τα αρχικά του προέρχονται από τις λέξεις Rhythm and Blues και δηλώνουν τη λαϊκή μουσική των νέγρων, που τραγουδούσαν τον πόνο, τη χαρά ή τον έρωτά τους.
Χαρακτηριστικά. Οι κινήσεις του είναι πιο ήπιες από το break dance, ενώ ισχύει και εδώ η κίνηση μεμονωμένων κομματιών του σώματος (body isolation). Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μορφές street dance, δεν απαιτούνται ιδιαίτερες ικανότητες για να ξεκινήσει κανείς. Σε έξι περίπου μήνες θα έχετε πάρει μια πρώτη ιδέα του χορού.
Hip-hop
Οι ρίζες του. Στο Μπρονξ, μια περιοχή γεμάτη με οικογένειες μαύρων και Λατινοαμερικανών που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τη φτώχεια, αναπτύχθηκε στις αρχές του ’70 η κουλτούρα του hip-hop. Τα παιδιά των μεταναστών, στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν τη δική τους ταυτότητα, δημιούργησαν συμμορίες, που διατηρήθηκαν στο χρόνο ως ομάδες. Σταδιακά, τα πάρτι και τα θεάματα που διοργάνωναν πήραν συγκεκριμένο ύφος και ονομάστηκαν hip-hop. Χαρακτηριστικά. Πρόκειται ουσιαστικά για τον εκμοντερνισμό του break dance με στοιχεία και από το R & B. Θεωρείται χορός του αέρα, επειδή περιλαμβάνει πολλά άλματα. Χαρακτηρίζεται από ένταση και δύναμη, γι’ αυτό και απευθύνεται σε νεαρές ηλικίες. Σε περίπου 6 μήνες, μπορεί κανείς να γνωρίζει τις βασικές του αρχές.
CAPOEIRA Η Capoeira είναι μια βραζιλιάνικη
πολιτιστική έκφραση που εμπεριέχει χορό, πολεμική τέχνη, φιλοσοφία, άθληση και εκπαίδευση. Εξελίχτηκε στη Βραζιλία από μαύρους σκλάβους, κυρίως από την περιοχή της Angola. Μεταξύ 16ου και 19ου αιώνα, οι Πορτογάλοι μετέφεραν πολλούς σκλάβους από την Αφρική στη Βραζιλία για να χρησιμεύσουν ως εργατικά χέρια στην παραγωγή ζαχαροκάλαμου. Η Capoeira προέκυψε ως μία ανάγκη να αντισταθούν στην καταπίεση, να μεταφέρουν την παράδοσή τους και να αποκτήσουν κουράγιο. Ενστικτωδώς οι σκλάβοι αντιλήφθηκαν ότι μπορούσαν να εξελίξουν μέσω του σώματος, ένα είδος αυτοάμυνας και
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
35
πάλης, την οποία θα χρησιμοποιούσαν ως όργανο για την απελευθέρωσή τους. H Capoeira ‘παίζεται’ μέσα σε έναν ανθρώπινο κύκλο, την Roda. Οι κινήσεις που γίνονται μέσα στην Roda είναι ένας μικρόκοσμος και συμβολίζουν τις μάχες για ελευθερία, αξιοπρέπεια και ειρήνη που δίνονται στον μεγάλο κύκλο της ζωής. Το παιχνίδι παίζεται από δύο άτομα που ξεκινούν γονατίζοντας στο έδαφος μπροστά από τα ‘Berimbaus’. Το σημείο αυτό ονομάζεται ‘PédaCruz’ ή ‘PédoBerimbau’ που σημαίνει το πόδι του σταυρού ή το πόδι του Berimbau αντίστοιχα. Διάφορες κινήσεις αποφυγής και επίθεσης, κλωτσιές, περάσματα και ακροβατικά εκτελούνται στον ρυθμό που δίνει το Berimbau. Οι δύο παίκτες προσπαθούν εκτός απ’ το να επιτύχουν ένα αρμονικό παιχνίδι με όμορφες ανταλλαγές κινήσεων, έξυπνα μαρκαρίσματα και κυρίως επικοινωνία μεταξύ τους οι κινήσεις τους να μην οδηγήσουν σε κάποιον τραυματισμό.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
36
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1. Σας αρέσει ο χορός;
2. Τι είδος χορού σας αρέσει;
3. Πιστεύετε ότι ο χορός είναι κομμάτι
του πολιτισμού;
4. Τι είδους έκφρασης πιστεύετε ότι
ταιριάζει στον χορό;
5. Μας δημιουργεί ο χορός
πρότυπα;
6. Πιστεύετε ότι ο χορός εγκυμονεί
κινδύνους;
ΝΑΙ
ΌΧΙ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ
ΚΑΤΙ ΆΛΛΟ
ΝΑΙ
ΌΧΙ
ΠΑΘΟΣ
ΕΝΤΑΣΗ
ΔΥΝΑΜΙΣΜΟΣ
ΌΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑ
ΝΩ
ΚΑΤΙ ΆΛΛΟ
ΝΑΙ
ΙΣΩΣ
ΌΧΙ
ΝΑΙ
ΌΧΙ
ΙΣΩΣ
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
37
7. Αφιερώνετε χρόνο στον χορό;
8. Πιστεύετε ότι ο χορός είναι είδος
εκτόνωσης;
9. Νιώθετε απελευθερωμένοι όταν
χορεύετε;
10. Πιστεύετε ότι ο χορός είναι τρόπος
ζωής και μέσο έκφρασης των
συναισθημάτων σας;
11. Ο χορός βοηθά να διατηρήστε σε καλή
φυσική κατάσταση ;
Ευχαριστούμε για τον χρόνο που διαθέσατε!!
NAI
OXI
ΝΑΙ ΌΧΙ
ΙΣΩΣ
ΝΑΙ
ΌΧΙ
ΙΣΩΣ
ΝΑΙ
ΌΧΙ
ΙΣΩΣ
ΝΑΙ ΛΙΓΟ
ΚΑΘΟΛΟΥ
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
38
1Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Αυτή η συνέντευξη πάρθηκε από μια γιαγιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ήπειρο. 1. Ποιος είναι ο πιο γνωστός χορός;
Ο συρτός πογονησιος. 2. Ποιες είναι οι ρίζες αυτού του χορού;
Προέρχεται από την περιοχή πογονη κοντά στα αλβανικά σύνορα. 3. Ποια είναι η κατάλληλη ενδυμασία για το χορό;
Οι γυναίκες φοράνε άσπρη μακριά φούστα κόκκινη ή άσπρη χρυσοκεντημένη, άσπρο μαντήλι στα μαλλιά και ζωνάρι. Οι άντρες φοράνε φουστανέλα, μαύρο γιλέκο, άσπρο πουκάμισο φαρδύ δεμένο στο λαιμό και τσαρούχια. 4. Από πόσα άτομα αποτελείται;
Είναι ομαδικός χορός και αποτελείται από 5 και περισσότερα άτομα και καμιά φορά αν είναι πολλά τα άτομα χορεύεται και σε δυο κύκλους
5. Έχει συγκεκριμένα βήματα, και αν ναι, ποια;
Χορεύεται στα τρία. 6. Είναι αργός ή γρήγορος ο ρυθμός του και από ποια όργανα συνοδεύεται;
Είναι αργός ο ρυθμός του και βαρύς και συνοδεύεται από κλαρίνο και ντέφι. 7. Σε τι περίσταση χορεύεται;
Χορεύεται σε γάμους πανηγύρια και γιορτές. 8. Τι αντιπροσωπεύει;
Αντιπροσωπεύει τις χαρούμενες και λυπητερές στιγμές της ζωής. 9. Γιατί σε εκφράζει αυτός ο χορός;
Γιατί μου αρέσουν τα κλαρίνα και ο ρυθμός αυτός. 10. Γιατί θεωρείται σημαντικός για σένα;
Γιατί έχω μεγαλώσει με αυτόν το χορό και αυτά τα τραγούδια και εκφράζουν όλη τη ζωή μου. 11. Με ποιο χορό μοιάζει;
Μοιάζει με το συρτό.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
39
2Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Η συνέντευξη αυτή πάρθηκε από μία μαμά η οποία κατάγεται από την Λέρο, στα Δωδεκάνησα. 1. Ποιος είναι ο ποιο γνωστός χορός της Λέρου;
Ο Λέρικος. 2. Ποιες είναι οι ρίζες αυτού του χορού;
Ο χορός κατάγεται από την Λέρο. 3. Χρειάζεται κατάλληλη ενδυμασία για αυτόν τον χορό;
Χρειάζεται παραδοσιακή φορεσιά, λέρικη. Οι άντρες φοράνε πουκάμισο και φούστα. Έξω από το πουκάμισο ένα γιλέκο και μία κόκκινη ζώνη. Στο κεφάλι τους φοράνε ένα καπέλο συνήθως κόκκινο. Οι γυναίκες φοράνε πουκάμισο με μακρύ, συνήθως καφέ φόρεμα, απ’έξω ένα κοντό σακάκι , και αυτό καφέ, εκρού ζώνη και εκρού μαντήλι στο κεφάλι. Συχνά βλέπουμε και τις γυναίκες να φοράνε χρυσά κοσμήματα. 4. Από πόσα άτομα αποτελείται;
Ε Από πολλούς. Δεν έχει συγκεκριμένο αριθμό ατόμων. Όποιος ξέρει να τον χορεύει, χορεύει. Δηλαδή μπορεί να χορευτεί από 2 έως 102.
5. Έχει συγκεκριμένα βήματα;
Ναι, βέβαια. Οι χορευτές είναι πιασμένοι σταυρωτά, σε κύκλο. Τα βήματα είναι: ένα δεξιά, μετά το ένα πόδι πίσω από το άλλο, μετά πάλι δεξιά, έπειτα το αριστερό πόδι σταυρωτά μπροστά από το δεξί, μετά το αριστερό επιστρέφει πάλι στην αρχική του θέση και τέλος το αριστερό μπροστά και ακολουθεί το δεξί σε στάση προσοχής. 6. Είναι γρήγορος ή αργός ο ρυθμός του και με ποιο όργανο συνοδεύεται;
Ο ρυθμός του είναι κανονικός και ο χορός συνοδεύεται από βιολί, λαούτο αλλά και μπουζούκι. 7. Σε τι περίσταση χορεύεται;
Χορεύεται σε γάμους, πανηγύρια και γενικά οποιαδήποτε γιορτή, παντού. 8. Γιατί σε εκφράζει αυτός ο χορός;
Γιατί μου θυμίζει την πατρίδα μου. 9. Γιατί θεωρείται σημαντικός για εσένα;
Όπως είπα παραπάνω. Μου θυμίζει τον τόπο μου, την καταγωγή μου, τις ρίζες μου. 10. Με ποιον χορό μοιάζει;
Δεν μπορώ να πω ότι μοιάζει με κανέναν. Νομίζω ότι είναι ξεχωριστός.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
40
3Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Η συνέντευξη αυτή πάρθηκε από μία θεία η οποία μένει και κατάγεται από την Κρήτη. Ο αγαπημένος της χορός είναι ο πεντοζάλης.
1. Ποιος είναι ο πιο γνωστός χορός της Κρήτης;
Ο πιο γνωστός χορός της Κρήτης είναι ο πεντοζάλης. 2. Ποιες είναι οι ρίζες του χορού;
Ο χορός αυτός στηρίχτηκε στην προφορική παράδοση και οι χορευτές τον χορεύουν πιάνοντας ο
ένας τους ώμους του άλλου με τεντωμένα χέρια. Αυτό συμβολίζει την αλληλοϋποστήριξη, την
αμοιβαία εμπιστοσύνη, την αλληλοεκτίμηση και την συνεργασία.
3. Ποια είναι η κατάλληλη ενδυμασία για τον χορό;
Οι άντρες φοράνε βράκες, γιλέκο, πουκάμισο, στιβάνια και στη ζώνη τους έχουν κρητικά
μαχαίρια. Στο κεφάλι φοράνε σαρίκι (όπως είναι τυλιγμένο γύρω από το κεφάλι κρέμονται στο
κούτελο σαν κρόσσια, αυτά μοιάζουν με δάκρυα και συμβολίζουν τα δάκρυα των κρητικών κατά
τους πολέμους). Οι γυναίκες φορούν την παραδοσιακή κρητική στολή η οποία αποτελείται από
φούστα μακριά, γιλέκο, πουκάμισο, ποδιά και μαντίλι στα μαλλιά.
4. Από πόσα άτομα αποτελείται ο χορός;
Όλοι οι χοροί χορεύονται από όσα άτομα και να είναι, και συνήθως κυκλικά, εκτός από τη Σούστα που είναι ανά ζευγάρια.
5. Έχει συγκεκριμένα βήματα;
Ο πεντοζάλης έχει πέντε βήματα (ζάλα= βήμα). Όταν επαναλαμβάνονται γίνονται δέκα.
6. Ο ρυθμός είναι γρήγορος ή αργός και από τι όργανο συνοδεύεται;
Ξεκινάει αργός και γίνεται σιγά-σιγά γρήγορος. Συνοδεύεται από λύρα και λαούτο.
7. Σε τι περίσταση χορεύεται;
Χορεύεται στις χαρές, στους γάμους, σε γλέντια, σε πανηγύρια.
8. Τι αντιπροσωπεύει;
Ο χορός αυτός αντιπροσωπεύει τον πόλεμο, τη λεβεντιά και την αδελφικότητα των πολεμιστών.
9. Γιατί σε εκφράζει αυτός ο χορός;
Γιατί είναι πηδηχτός, ζωντανός χορός και δείχνει τη λεβεντιά των χορευτών.
10. Γιατί θεωρείται σημαντικός για σένα;
Γιατί δείχνει ακριβώς τη λεβεντοσύνη των κρητικών.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
41
ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η χοροθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση της κίνησης και του χορού, μέσα από
την οποία το άτομο συμμετέχει δημιουργικά σε μια διαδικασία που προωθεί τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική του ολοκλήρωση. Η χοροθεραπεία - κινητική θεραπεία- ανήκει στην κατηγορία των θεραπειών μέσω τεχνών, μαζί με τη μουσικοθεραπεία, τη δραματοθεραπεία και την εικαστική θεραπεία. Συμπεριφορές έκφρασης, επικοινωνίας και προσαρμογής εξετάζονται, είτε πρόκειται για ομαδική, είτε για ατομική θεραπεία.
Η χοροθεραπεία πρεσβεύει ότι το σώμα καθρεφτίζει την προσωπική ιστορία, την προσωπικότητα και τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Μέσα από την κίνηση έχουμε πρόσβαση και σε οτιδήποτε αφορά τα προ-λεκτικά στάδια της ανάπτυξης και της ωρίμανσης.
Τα βασικά επίπεδα της ανθρώπινης υπόστασης (βιολογικό, ψυχολογικό, γνωστικό, πνευματικό, κοινωνικό) βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση, άρα επηρεάζοντας ένα από αυτά θα επέλθουν αλλαγές και στα άλλα.
Οι προσωπικές μας κινήσεις εκφράζουν την στάση μας και την αντίληψή μας για το περιβάλλον, τους άλλους και τον εαυτό μας. Τα συναισθήματά μας, οι αποφάσεις μας και το νοητικό μας στιλ μπορούν να γίνουν κατανοητά από όσους είναι εκπαιδευμένοι στη παρατήρηση της κίνησης.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της χοροθεραπείας είναι ότι χρησιμοποιείται η γλώσσα του
σώματος και η μη λεκτική διάσταση της επικοινωνίας. Με τη σημερινή της μορφή αναπτύχθηκε στα μέσα του 20ου αιώνα, μετά το 1940. Η
εξέλιξή της, ως ιδιαίτερου ψυχοθεραπευτικού κλάδου, συμβαδίζει με την εξέλιξη των ψυχαναλυτικών θεωριών και ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, αλλά και του σύγχρονου χορού, που στράφηκε σε νέες αξίες όπως ο αυθορμητισμός, η αυθεντικότητα, η ατομική έκφραση.
Η θεωρητική βάση της χοροθεραπείας αντλείται από το χορό, την ψυχολογία, τη νευροψυχολογία, την ψυχιατρική, τη δυναμική των ομάδων και την ανάλυση της κίνησης.
Η συνεχόμενη ανάπτυξή της έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ποικίλων μεθόδων και τεχνικών, οι οποίες αντανακλούν τις διαφορετικές προσεγγίσεις των χοροθεραπευτών, οι οποίες ανταποκρίνονται και στις ανάγκες των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων.
Η χοροθεραπεία απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες. Οι χοροθεραπευτές έργάζονται με άτομα (παιδιά, εφήβους, ενήλικες, ηλικιωμένους) με σωματικά ή ψυχικά προβλήματα, αλλά και με άτομα που αποζητούν την έκφραση, τη δημιουργικότητα , την αυτογνωσία μέσα από την κίνηση και το χορό. Επίσης εργάζονται σε προγράμματα πρόληψης, εκπαίδευσης, επιμόρφωσης, σε μονάδες απεξάρτησης, επανένταξης, αποασυλοποίησης κ.λ.π. Η χοροθεραπεία στοχεύει και στην αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων και απευθύνεται κυρίως σε μαθητές Λυκείου και φοιτητές.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
42
Συνήθως λειτουργούν προγράμματα:
ομαδικής θεραπείας για
ενήλικες ή παιδιά
ατομικής θεραπείας για ενήλικες
ή παιδιά
για οικογένειες
για ζευγάρια
για ξεμπλοκάρισμα της
δημιουργικής διαδικασίας
(απευθύνεται σε ηθοποιούς, χορευτές, χορογράφους και γενικά καλλιτέχνες που θα επιθυμούσαν να τονώσουν την δημιουργικότητά τους ή να ξεπεράσουν τυχόντα δημιουργικά αδιέξοδα).
ΒΡΕΦΗ, ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΙ Τα βρέφη, τα παιδιά και οι έφηβοι μοιράζονται το φαινόμενο μιας ραγδαίας αλλαγής του
σώματος με την οποία βιώνουν και αντιλαμβάνονται τον κόσμο και μέσω της οποίας ολοκληρώνουν τις βιολογικές, συναισθηματικές και νοητικές διαδικασίες. Οι δημιουργικές και αυθόρμητες πλευρές της κινητικής θεραπείας προσφέρουν ένα φυσικό θεραπευτικό τρόπο ειδικά κατάλληλο για την ανάπτυξη του σωματοκεντρικού βρέφους, παιδιού ή εφήβου.
Βρέφη
Εξελιγμένες τεχνικές επιτρέπουν σήμερα την διάγνωση από την βρεφική ηλικία ενός μεγάλου εύρους περιπτώσεων όπως σύνδρομο DOWN, αδυναμία όρασης, ακοής, αναπτυξιακή καθυστέρηση κ.τ.λ. Επειδή η έμφαση της κινητικής θεραπείας βρίσκεται στην μη-λεκτική επικοινωνία μπορεί να γίνει η πιο κατάλληλη μορφή θεραπείας για τέτοια παιδιά.
Ο κινητικός θεραπευτής χρησιμοποιεί συγκεκριμένες παρεμβατικές τεχνικές ανάλογα με την προσωπικότητα του κάθε παιδιού και την αδυναμία του. Παραδείγματος χάρη, ερέθισμα σε ένα υποκινητικό παιδί, προσοχή και εστίαση σε κάποιο υπερκινητικό παιδί προσφέρεται μέσα σε μια αμοιβαία κινητική αλληλεπίδραση. Επιπροσθέτως, ο κινητικός θεραπευτής μπορεί να συμπεριλάβει και τους γονείς μέσα στην θεραπευτική διαδικασία δίνοντάς τους την δυνατότητα να συναλλαγούν με τα συναισθήματα που έχουν για το παιδί τους, όπως επίσης να τους προσφέρει τεχνικές για μια πιο ενημερωμένη και υγιή σχέση γονέα - παιδιού.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
43
Αυτιστικό παιδί Τα αυτιστικά παιδιά χαρακτηρίζονται από την αδυναμία τους να διαμορφώσουν
διαπροσωπικές σχέσεις και να αλληλεπιδράσουν κατάλληλα με το περιβάλλον. Συχνά χωρίς να μιλάνε, αυτά τα παιδιά μπορεί να απασχολούνται με παράξενες, επαναλαμβανόμενες κινητικές συμπεριφορές οι οποίες αυξάνουν την απομόνωσή τους.
Ο κινητικός θεραπευτής χρησιμοποιεί την κίνηση του σώματος για να έρθει σε επαφή και να δημιουργήσει μία θεραπευτική σχέση με το παιδί. Χαρακτηριστικά στοιχεία της κίνησης του παιδιού είναι ο καθρεπτισμός της κίνησης, η δημιουργία κάποιας προσωπικής του σειράς κινήσεων η οποία το καθησυχάζει λόγω της οικειότητας και της αποδοχής που έχει το παιδί με αυτή. Ξεκινώντας από αυτή την μοναδική κινητική συμπεριφορά ο κινητικός θεραπευτής συναντά το παιδί σε ένα πρωταρχικό, μη λεκτικό επίπεδο και από εκεί το παιδί μπορεί να εξελιχθεί αυξάνοντας την αυτογνωσία του και ανακαλύπτοντας νέες ικανότητες για να αντιμετωπίσει το περιβάλλον.
Παιδιά με εγκεφαλικές βλάβες και μαθησιακές δυσκολίες Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να έχουν παραμορφωμένη ή ανολοκλήρωτη
εικόνα του σώματός τους, προβλήματα αντίληψης, χαμηλή αυτοεκτίμηση και πολύ συχνά προβλήματα συμπεριφοράς. Η κινητική θεραπεία δουλεύει ακριβώς πάνω σε όλα αυτά τα προβλήματα. Ο κινητικός θεραπευτής δουλεύει με τις ανέπαφες ικανότητες του παιδιού, τονίζοντας την ευχαρίστηση της σωματικής δράσης, ενώ προσφέρει κινητικές εμπειρίες οι οποίες σχετίζονται με τις διαστάσεις και το σχήμα του σώματος, με τον προσανατολισμό των μελών του σώματος, με την οργάνωση ταυ χώρου, όπως επίσης με τον έλεγχο των παρορμήσεων και την κατάλληλη έκφραση των συναισθημάτων.
Έφηβοι Σημαντικές φυσιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της
εφηβείας. Πιθανά προβλήματα αυτής της ηλικίας είναι η σύγχυση της εικόνας που έχουν οι έφηβοι για τον εαυτό τους και της σεξουαλικής τους ταυτότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ασταθής σωματική εικόνα, χαμηλό έλεγχο των παρορμήσεων και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η κινητική θεραπεία προσφέρει ένα ασφαλές, και με κατάλληλο για την ηλικία παιχνίδι, περιβάλλον μέσα στο οποίο ψυχολογικές συγκρούσεις μπορούν να αναγνωριστούν και να δουλευτούν. Μέσω της κινητικής δράσης και αλληλεπίδρασης η σωματική εικόνα και η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους σταθεροποιείται. Αισθήματα σύγxισnς εκφράζονται και κατάλληλοι ρόλοι και συμπεριφορές ενηλίκων δοκιμάζονται συμβολικά.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
44
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
Σε αυτές τις ομάδες χοροθεραπείας, αναπτύσσεται η επικοινωνία μέσα από το άγγιγμα, την επαφή, το παιχνίδι, την χαλάρωση, αναπτύσσοντας έτσι μια βαθύτερη επικοινωνία η οποία κατ’ αρχήν προσφέρει χαρά και ικανοποίηση, δύο από τις θεμελιώδεις ανθρώπινες λειτουργίες. Η χοροθεραπεία στηρίζεται σε πέντε θεμελιώδεις αρχές:
1. Υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση μεταξύ σώματος και πνεύματος και όταν συμβεί μια
σημαντική αλλαγή στο κινητικό επίπεδο μπορεί να επηρεάσει το νοητικό ή το
συναισθηματικό και αντίστροφα. Ο χοροθεραπευτής συνδέει τις κινητικές εμπειρίες με
τη λεκτική κατανόηση χρησιμοποιώντας ελεύθερο συνειρμό και ερμηνείες της κίνησης.
2. Πλευρές της προσωπικότητας του ατόμου αντικατοπτρίζονται στην κίνηση. Αυτές οι
πλευρές μπορεί να περιλαμβάνουν τρόπους και μοτίβα κοινωνικής συσχέτισης,
ψυχολογικές εξελικτικές διαδικασίες, ψυχοπαθολογία κ.ά.
3. Η θεραπευτική σχέση ασθενή - θεραπευτή είναι μεγίστης σημασίας. Ο θεραπευτής
χρησιμοποιεί κυρίως μη-λεκτική ανταπόκριση και αλληλεπίδραση με τον ασθενή, όπως
καθρεπτισμός της κίνησης, συγχρονισμός, σωματική επαφή κ.ά.
4. Η κίνηση μπορεί να αποτελεί ένδειξη ασυνείδητης διαδικασίας. Κινητικά σύμβολα και
κινητικές μεταφορές που χρησιμοποίησε ο ασθενής κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής
συνεδρίας τον βοηθούν να αποκτήσει πρόσβαση στο ασυνείδητο του.
5. Η εμπλοκή σε μια δημιουργική διαδικασία κίνησης μέσα από αυτοσχεδιασμό έχει
μεγάλη θεραπευτική αξία. Το άτομο μέσα από νέους τρόπους κίνησης του σώματος του
βιώνει νέες εμπειρίες.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
45
Διαφορές μεταξύ χοροθεραπείας και των άλλων τύπων φυσικών δραστηριοτήτων πχ.
πρωτόγονη έκφραση, θεραπευτικός χορός κτλ.
Στόχος της χοροθεραπείας δεν είναι να κάνει τον πελάτη - ασθενή να κινηθεί πιο
ελεύθερα ή πιο τέλεια, αλλά να πειραματιστεί μέσα από την κίνηση, να
εξερευνήσει νέους τρόπους να ζει και να αισθάνεται και να έλθει σε επαφή με
συναισθήματα τα οποία δεν μπορεί να λεκτικοποιήσει.
Ο δάσκαλος της κίνησης / χορού χρησιμοποιεί συγκεκριμένες κινήσεις για να
κατευθύνει τους μαθητές να αισθανθούν σε ένα συγκεκριμένο τρόπο πχ μπορεί
να τους ζητήσει να πηδήξουν ή να κουνήσουν τα χέρια τους ελεύθερα κτλ, ενώ
αντίθετα ο χοροθεραπευτής δεν κατευθύνει την κίνηση ούτε περιγράφει τα
συναισθήματα που πρόκειται να εκφράσει ο πελάτης / ασθενής.
Ο χοροθεραπευτής αντίθετα από τον δάσκαλο έχει γνώσεις θεωριών ψυχολογίας
και ψυχοθεραπείας και είναι εκπαιδευμένος να χρησιμοποιεί την κινητική
αλληλεπίδραση για το όφελος του ασθενή.
Ο χοροθεραπευτής δε διορθώνει την κίνηση όπως ο δάσκαλος.
Η διαδικασία της χοροθεραπείας ξεκινά από την κίνηση προς τα σύμβολα και τις
μεταφορές (στοιχεία του ασυνείδητου) και φτάνει στην ερμηνεία.
Σε ποιους απευθύνεται η χοροθεραπεία;
Στον καθένα που βιώνει συναισθηματικά
προβλήματα, πίεση, άγχος.
Σε ανθρώπους που θέλουν να αναπτύξουν τις
προσωπικές τους ικανότητες επικοινωνίας, την
εξερεύνηση ή την κατανόηση του εαυτού τους.
Σε ανθρώπους που ίσως κάποια συναισθήματα ή
εμπειρίες τους, βρίσκουν πολύ δύσκολο να τα
εκφράσουν μόνο με λέξεις, ή σε αυτούς που
αποφεύγουν το συναίσθημα ή συγχέουν τα
ζητήματα όταν χρησιμοποιούν τις λέξεις.
Σε ανθρώπους που τα προβλήματά τους επιδρούν
σε σωματικό επίπεδο, σε διαταραχή της εικόνας του σώματος, σε δυσκολίες στην
κίνηση, όπως ένταση ή μπλοκάρισμα σε κάποιες περιοχές του σώματος,
ασυνήθιστες κινήσεις ή άγχος σχετικά με την απόσταση, σωματική επαφή ή
εμπιστοσύνη.
Σε ανθρώπους που διανύουν συγκεκριμένες περιόδους πίεσης και άγχους, όπως
αυτές που σχετίζονται με απώλεια προσώπων ή μεταβατικές περίοδοι ή περίοδοι
αλλαγής.
Σε ανθρώπους που ανησυχούν ότι τα προβλήματα που αισθάνονται συνεχίζονται
για πάρα πολύ καιρό, ή σε αυτούς που αισθάνονται ότι «τα πράγματα δεν πάνε
καλά» γι’αυτούς, την σχέση τους ή την οικογένειά τους.
Άτομα που εμφανίζουν διαταραχές του φάσματος του Αυτισμού.
Άτομα με διαταραχές λόγου και επικοινωνίας , φωνολογικές και αρθρωτικές
διαταραχές καθώς και τραυλισμό.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
46
Άτομα με συναισθηματικές δυσκολίες.
Παιδιά και εφήβους με προβλήματα συμπεριφοράς, με μειωμένη ικανότητα
συγκέντρωσης και προσοχής, και με δυσκολίες στην κοινωνικοποίησή τους.
Πρόληψη και θεραπεία της εξάρτησης από ουσίες.
Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες μέσα από την κίνηση, όσο περιορισμένη και αν είναι
αυτή, μπορούν να αυξήσουν τις ικανότητές τους σταδιακά σ’ένα ασφαλές
περιβάλλον και να ενεργοποιήσουν τις εγκεφαλικές και τις σωματικές τους
λειτουργίες.
Παιδιά και εφήβους με μετατραυματική διαταραχή (τραυματικές εμπειρίες)
Τα οφέλη από την χοροθεραπεία:
Βελτίωση της αυτογνωσίας, της αυτοεκτίμησης
και της προσωπικής αυτονομίας.
Κατανόηση των δεσμών μεταξύ σκέψης,
συναισθημάτων και συμπεριφοράς.
Βελτίωση προσαρμοστικότητας.
Έκφραση και διαχείριση επίπονων σκέψεων και
συναισθημάτων.
Μεγιστοποίηση πηγών επικοινωνίας.
Διαχείριση των εσωτερικών αποθεμάτων μέσα
από το δημιουργικό παιχνίδι.
Κατανόηση της επίδρασης του εαυτού μας
στους άλλους.
Συσχέτιση της εσωτερικής με την εξωτερική
πραγματικότητα.
Συναισθηματικές, νοητικές και/ή φυσικές
αλλαγές.
Ανάπτυξη μιας σχέσης εμπιστοσύνης.
Βοήθεια του ατόμου να διαχειριστεί
συναισθήματα που εμποδίζουν την μάθηση.
Ανάπτυξη ικανοτήτων κοινωνικής
αλληλεπίδρασης.
Γενικότερα με τη χοροθεραπεία αντιμετωπίζονται προβλήματα άγχους, κατάθλιψης, σχέσεων, επικοινωνίας, διαταραχών διατροφής, απώλειας, κακοποίησης, ψυχιατρικά περιστατικά.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται σημαντική έρευνα για τα θεραπευτικά αποτελέσματα της χοροθεραπείας, όπως και αντίστοιχες δημοσιεύσεις.
Ο χορός θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
47
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ένα σπουδαίο ταξίδι έφτασε στο τέλος του. Ολοκληρώνοντας την ερευνητική μας εργασία συνειδητοποιούμε πως από τον πρωτόγονο άνθρωπο, μέχρι σήμερα, από την μια άκρη της γης, ως την άλλη, υπάρχει κάτι κοινό να ενώνει τους λαούς, ο χορός. Αυτές οι συντονισμένες, ρυθμικές κινήσεις, που έγιναν μορφή τέχνης και αποτέλεσαν μέγιστη μορφή έκφρασης για τον άνθρωπο, τον ακολουθούν σε όλες τις φάσεις της ζωής του.
Οι λαοί χορεύουν στο καλό και στο κακό, στην ειρήνη και στον πόλεμο, στη χαρά και στη λύπη, στη γέννηση και στο θάνατο, σε κάθε αρχή και κάθε τέλος. Χορεύουν για να τιμήσουν τους θεούς τους, χορεύουν για να εκφράσουν αυτά που νιώθουν, χορεύουν για να γυμνάσουν το σώμα τους και να διασκεδάσουν και να ηρεμίσουν την ψυχή τους. Χορεύουν μαζί, χορεύουν μόνοι.
Έτσι, ο χορός είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού, που εμπεριέχει ολόκληρη ιστορία και παράδοση. Κάθε λαός καλλιέργησε το χορό με τα ήθη, τα έθιμα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του. Όλοι όμως από κοινού τον χρησιμοποίησαν ως μέσο επικοινωνίας, έκφρασης, ακόμα και ψυχοθεραπείας. Ως μέσο που προωθεί τη γνωστική, συναισθηματική, φυσική και κοινωνική ολοκλήρωση του ατόμου.
Ο χορός βέβαια σαν ένας ακόμη τρόπος έκφρασης της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας, εμπλέκει το άτομο σε μια διαδικασία ανάπτυξης και ωρίμανσης. Το βοηθάει να γνωρίσει και να εκτιμήσει τον εαυτό του και τους γύρω του. Να κατανοεί και να διαχειρίζεται τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Να προσαρμόζεται, να επικοινωνεί και να εμπιστεύεται. Να νιώθει άλλοτε αυτόνομο και άλλοτε σημαντικό μέρος της ομάδας.
Από την Τερψιχόρη λοιπόν μέχρι σήμερα ο χορός είναι ένας ολοκληρωμένος τρόπος ζωής, που συνδυάζει γνώση και τέχνη, σοφία και δημιουργική δύναμη. Ακολουθεί τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή και τον κάνει να αισθάνεται ελεύθερος.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
48
ΠΗΓΕΣ
http://www.krassanakis.gr
http://www.enhoro.com
http://danzafuerte.gr
http://danzza.gr
http://www.paroutsas.jmc.gr/dances/epiros/mimikoi.htm
http://paroutsas.jmc.gr/dances/macedon/gainta.htm
http://xoroimakedonias.blogspot.com/
http://www.mani.org.gr/ithi/horoi.htm
http://www.messinia-guide.gr/?id=195&lang
http://paroutsas.jmc.gr/dances/pelopon/4maniatik.htm
http://www.mani.org.gr/ithi/foresia/for.htm
http://el.wikipedia.org/wiki/
http://www.danceforum.gr/showthead.php
http://gadt.gr/choreotherapy.htm
http://dimitrioszaxos.com/
http://www.specialeducation.gr
http://www.keepea.gr
http://eguide-of-greece.gr/dancetherapy/
http://tarpa.ondsl.gr/chorotherapeia.html
http://noesi.gr
Από το βιβλίο του Κυριάκου Δ. Κάσση «Λαϊκή Τέχνη στη Μάνη», Αθήνα 1982.
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
49
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
50
Την Τετάρτη 28 Μαρτίου οι 20 μαθητές της Α΄ λυκείου στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας: «Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού», επισκεφθήκαμε στο Γαλάτσι το Μουσικοχορευτικό όμιλο: «Το Χοροστάσι» που συναντήσαμε την υπεύθυνη την κα Παπαλού Μαρία, την οποία θέλουμε να ευχαριστήσουμε για την πολύτιμη βοήθεια της στην ξενάγηση της έκθεσης του λαογραφικού υλικού του ομίλου και την αφιλόκερδη αρωγή της στην εκμάθηση παραδοσιακών χορών. Ήταν μια μοναδική και αξέχαστη εμπειρία, με την οποία συνειδητοποιήσαμε πως με το χορό καλλιεργούμε ελεύθερο πνεύμα και συμβάλλουμε στην ψυχική και σωματική μας ισορροπία καθώς και στην τόνωση της αυτοπεποίθησης μας: «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Παράλληλα, όμως αντιληφθήκαμε πως ο ίδιος ο χορός αποτέλεσε την σύνδεση πολλών κοινωνικών και πολιτιστικών παραμέτρων και αντικατοπτρίζει τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των λαών. Είναι λοιπόν κομμάτι πολιτισμού! Έτσι, η εκπαιδευτική αυτή επίσκεψη αποτελεί για όλους εμάς σταθμός και ορόσημο μιας εξαίσιας εμπειρίας μεστής από γνώσεις και εντυπώσεις!
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
51
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
52
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
53
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
54
Ανακαλύπτοντας τον κόσμο του χορού
55
