1

ΤΟ ΤΙΜΙΟΝ ΞΥΛΟΝ

ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ Τὸ Τίμιον Ξῦλον εἶναι ὁ πολυτιμώτερος πνευματικὸς θησαυρὸς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ξηροποτάμου Ἁγίου Ὄρους. Στὸ καθολικὸ της φυλάσσονται σήμερα δεκατρία τεμάχια Τιμίου Ξύλου, τέσσερα μεγάλα σὲ εἰδικὲς σταυροθῆκες καὶ ἐννέα μικρὰ σὲ λειψανοθῆκες μαζί μὲ ἄλλα ἅγια Λείψανα. Ὅλα ἔχουν σχῆμα σταυροῦ ἢ βρίσκονται μέσα σὲ χρυσοὺς ἢ ἀργυροὺς σταυρούς. Ὅλα αὐτὰ τὰ τεμάχια Τιμίου Ξύλου ἀρχικὰ συναποτελοῦσαν τὸ περίφημο μέγιστο ἀνὰ τὸν κόσμο τεμάχιο, τὸ ὁποῖο δώρισε στὸν ἱδρυτὴ καὶ κτίτορα τῆς μονῆς Ὅσιο Παῦλο τὸν Ξηροποταμηνὸ ὁ αὐτοκράτωρ Ρωμανὸς κατὰ τὸν 10ο αἰῶνα. Τὸ πρῶτο ἀπὸ αὐτὰ τὰ τεμάχια εἶναι τὸ μεγαλύτερο καὶ περιφημότερο στὸν κόσμο καὶ φέρει στὸ κάτω ἄκρο του μία ἡλοπὴ, μία δηλ. ἀπὸ τὶς τρύπες ποὺ ἄνοιξαν τὰ καρφιὰ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου. Ἔχει σχῆμα βυζαντινοῦ σταυροῦ μὲ δύο ὁριζόντιες κεραῖες (ἡ δεύτερη καὶ μικρότερη στὴν θέσι τῆς «ἐπιγραφῆς»). Συγκρατεῖται μέσα σὲ «χρυσοδεσιά», δηλ. χρυσὸ πλέγμα ἐνισχυμένο στὶς ἀκμές του καὶ στολισμένο μὲ πολύτιμους λίθους, τὸ ὁποῖο ἀφήνει ὁρατὴ ὅλη σχεδὸν τὴν ἐπιφάνεια τοῦ Τιμίου Ξύλου. Τὸ μῆκος τοῦ κατακόρυφου ἱστοῦ εἶναι 31 ἑκ., ἐνῶ τῶν δύο ὁριζοντίων κεραιῶν 16 ἑκ. καὶ 12 ἑκ. ἀντιστοίχως. Τὸ πλάτος ἱστοῦ καὶ κεραιῶν εἶναι 2,5 ἑκ. καὶ τὸ πάχος τους 1,5 ἑκ. Ὁλόκληρος ὁ Σταυρὸς ζυγίζει περίπου 320 γραμμάρια. Σήμερα ὁ Σταυρὸς αὐτὸς δὲν ἐξέρχεται ποτὲ ἀπὸ τὴν Μονὴ Ξηροποτάμου, φυλάσσεται μόνιμα μέσα στὸ καθολικό της καὶ τίθεται σὲ προσκύνησι κατὰ τὶς πανηγύρεις καὶ ἑορτὲς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Εἶναι αὐτὸς ποὺ συνήθως

2

ἀπεικονίζεται στὶς φωτογραφίες. Τὸ δεύτερο σὲ μέγεθος Τίμιον Ξῦλον τῆς Μονῆς Ξηροποτάμου περιέχεται μέσα σὲ ἀργυρεπίχρυσο περίκλειστο σταυρό, ποὺ ἀφήνει ἀκάλυπτο μέρος τῆς προσόψεώς του. Τὸ τεμάχιο αὐτὸ εἶναι ἐκεῖνο ποὺ «μετακομίζεται» ἐκτὸς Ἁγίου Ὄρους πρὸς ἁγιασμὸν τῶν εὐλαβῶν Χριστιανῶν. Παρὰ τὸ ὅτι εἶναι περίκλειστο καὶ προσκυνεῖται ἀπὸ χιλιάδες στόματα, ἀναδίδει μιὰ λεπτή, πνευματικὴ εὐωδία, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδοθῆ ἀλλοῦ παρὰ στὴν Χάρι τοῦ Ἐσταυρωμένου Κυρίου μας. Εἶναι δὲ χαρακτηριστικὸ τὸ γεγονὸς ὅτι αὐτὴ ἡ ἄρρητη εὐωδία ἐκπέμπεται περισσότερο ἀπὸ αὐτὸ τὸ δεύτερο σὲ μέγεθος Τίμιο Ξῦλο τῆς μονῆς, τὸ ὁποῖο ὅμως προσκυνεῖται ἀπὸ τοὺς περισσοτέρους Χριστιανούς. Ἡ ἀργυρεπίχρυση σταυροθήκη ποὺ περιέχει αὐτὸν τὸν Τίμιο Σταυρὸ περιέχει ἐπίσης καὶ τεμάχια λειψάνων τῶν ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων (στοὺς ὁποίους τιμᾶται τὸ καθολικὸ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ξηροποτάμου, 9 Μαρτίου) καὶ τοῦ ἁγίου Μοδέστου (18 Δεκεμβρίου), προστάτου τῶν ποιμνίων καὶ τῶν κατοικιδίων ζώων.

* * * Η ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἐπειδὴ ὁ Χριστός, ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, ἁγίασε κατὰ τοὺς θεολόγους τὸ στοιχεῖον τοῦ ἀέρος, δηλ. τὴν ἀτμόσφαιρα, ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ ἀρχαιοτάτων χρόνων ἐπικαλεῖται τὴν χάρι καὶ θαυματουργὸ ἐνέργεια τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐναντίον τῶν ἐπιδημιῶν, τῶν μεταδοτικῶν ἀσθενειῶν, τῶν ἀκραίων καιρικῶν φαινομένων καὶ τῶν πυρκαϊῶν. Καὶ ἐπειδὴ οἱ ἀνωτέρω θεομηνίες συνέβαιναν συχνὰ πρὸς τὸ τέλος τοῦ καλοκαιριοῦ, κάθε Αὔγουστο στὴν Κωνσταντινούπολι γινόταν ἐπίσημη «πρόοδος» (δηλ. ἔξοδος, παρουσίασις) τῶν Τιμίων Ξύλων ἀπὸ τὰ βασιλικὰ ἀνάκτορα σὲ διάφορα σημεῖα καὶ ἁγιάσματα τῆς Πόλεως μὲ λιτανεῖες καὶ δεήσεις. Ὑπόλειμμα αὐτοῦ τοῦ βυζαντινοῦ ἐθίμου εἶναι ἡ ἑορτὴ τῆς Προόδου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ κατὰ τὴν 1η Αὐγούστου. Πολλὰ θαύματα κατὰ τῶν ἀνωτέρω θεομηνιῶν ἀποδίδονται καὶ στὸ Τίμιο Ξῦλο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ξηροποτάμου κατὰ τὸ ἀπώτερο καὶ πρόσφατο παρελθόν. Κατὰ τὸν 18ο αἰῶνα ἐπιδημία πανώλους (πανούκλας) στὴν ἁγιορειτικὴ Σκήτη τοῦ Προφήτου Ἠλιού, κοντὰ στὶς Καρυές, σταμάτησε, ὅταν λιτανεύθηκε ἐκεῖ ὁ Τίμιος Σταυρός. Ἐπίσης ἡ μεγάλη δασοπυρκαγιὰ τοῦ Ἁγίου Ὄρους τὸν Αὔγουστο τοῦ 1990 ἔκαψε περιμετρικὰ τὸ νότιο τμῆμα τῆς Ἀθωνικῆς Χερσονήσου καὶ σταμάτησε μετὰ ἀπὸ δεκατρεῖς μέρες τὸ πρωῒ τῆς 14ης Αὐγούστου στὸ ρέμα τοῦ Ξηροποτάμου, ὅπου εἶχαν προηγουμένως λιτανεύσει μὲ τὸ Τίμιο Ξῦλο οἱ Ξηροποταμηνοὶ μοναχοί.

ΠΩΣ ΝΑ ΚΑΝΩΜΕ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ

«Ὁ πανάγαθος Θεός τόν Σταυρόν μᾶς ἐχάρισεν. Μέ τόν Σταυρόν νά εὐλογοῦμεν καί τά Ἄχραντα Μυστήρια, μέ τόν Σταυρόν νά ἀνοίγωμεν καί τόν Παράδεισον, μέ τόν Σταυρόν νά κατακαίωμεν καί τούς δαίμονας, Πρῶτα ὅμως καί ἐμεῖς νά ἔχωμεν τό

3

χέρι μας καθαρόν ἀπό ἁμαρτίες καί ἀμόλυντο. Καί τότε, ὡσάν κάνωμεν τόν σταυρόν, κατακαίεται ὁ διάβολος καί φεύγει. Εἰδέ καί εἴμασθε μεμολυσμένοι μέ ἁμαρτίες, δέν πιάνεται ὁ σταυρός ὁπού κάνομεν. Ὅθεν ἀδελφοί μου, ἤ τρῶτε ἤ πίνετε κρασί ἤ νερόν ἤ περιπατεῖτε ἤ δουλεύετε νά μή σᾶς λείπει αὐτός ὁ λόγος ἀπό τό στόμα σας καί ὁ σταυρός ἀπό τό χέρι σας. Καί ἄν ἠμπορῆτε τό ἡμερόνυκτο νά κάμετε καί πενῆντα καί ἑκατό κομποσχοίνια, καλόν καί ἅγιον εἶναι ἔργον. Καί νά προσεύχεσθε πάντοτε τήν αὐγήν καί τό βράδυ καί μάλιστα τό μεσονύκτιον ὅλον, ὁπού εἶναι ἡσυχία. Ἀκούσατε, Χριστιανοί μου, πῶς πρέπει νά γίνεται ὁ σταυρός καί τί σημαίνει. Μᾶς λέγει τό ἅγιον Εὐαγγέλιον πώς ἡ ἁγία Τριάς, ὁ Θεός, δοξάζεται εἰς τόν οὐρανόν περισσότερον ἀπό τούς Ἀγγέλους. Τί πρέπει νά κάμης καί ἐσύ; Σμίγεις τά τρία σου δάκτυλα μέ τό δεξιόν τό χέρι σου καί μήν ἠμπορώντας νά ἀνεβῆς εἰς τόν οὐρανόν νά προσκυνήσης, βάνεις τό χέρι σου εἰς τό κεφάλι σου, διατί τό κεφάλι σου εἶναι στρογγυλό καί φανερώνει τόν οὐρανόν καί λέγεις μέ τό στόμα: «Καθώς ἐσεῖς οἱ Ἄγγελοι δοξάζετε τήν ἁγίαν Τριάδα εἰς τόν οὐρανόν ἔτσι καί ἐγώ ὡς δοῦλος ἀνάξιος δοξάζω καί προσκυνῶ τήν ἁγίαν Τριάδα. Καί καθώς αὐτά εἶναι τρία, εἶναι ξεχωριστά εἶναι καί μαζί, ἔτσι εἶναι καί ἡ ἁγία Τριάς· ὁ Θεός, Τρία πρόσωπα καί Ἕνας μόνος Θεός». Κατεβάζεις τό χέρι σου ἀπό τό κεφάλι σου καί τό βάνεις εἰς τήν κοιλίαν σου καί λέγεις: «Σέ προσκυνῶ καί σέ λατρεύω, Κύριέ μου, ὅτι κατεδέχθης καί ἐσαρκώθης εἰς τήν κοιλίαν τῆς Θεοτόκου διά τάς ἁμαρτίας μας». Τό βάζεις πάλιν εἰς τόν δεξιόν σου ὦμον καί λέγεις: «Σέ παρακαλῶ, νά μέ συγχωρήσης καί νά μέ βάλης εἰς τά δεξιά Σου μέ τούς δικαίους». Βάνοντάς το πάλιν εἰς τόν ἀριστερόν ὦμον λέγεις: «Σέ παρακαλῶ, Κύριέ μου, μή μέ βάλης εἰς τά ἀριστερά μέ τούς ἁμαρτωλούς». Ἔπειτα κύπτοντας κάτω εἰς τήν γῆν: «Σέ δοξάζω, Θεέ μου, Σέ προσκυνῶ καί Σέ λατρεύω, ὅτι, καθώς ἐβάλθηκες εἰς τόν τάφον, ἔτσι θά βαλθῶ καί ἐγώ». Καί ὅταν σηκώνεσαι ὀρθός, φανερώνεις τήν Ἀνάστασιν καί λέγεις: «Σέ δοξάζω, Κύριέ μου, Σέ προσκυνῶ καί Σέ λατρεύω, πώς ἀναστήθηκες ἀπό τούς νεκρούς, διά νά μᾶς χαρίσης τήν ζωήν τήν αἰώνιον». Αὐτό σημαίνει ὁ πανάγιος Σταυρός».

ΤΟ ΣΗΜΕΙΟΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Ὦ τρισμακάριστε Σταυρὲ καὶ πανσεβάσμιε, σὲ προσκυνοῦμεν οἱ πιστοὶ καὶ μεγαλύνομεν,

ἀγαλλόμενοι τῇ θείᾳ σου ἀνυψώσει. Ἀλλ᾿ ὡς τρόπαιον καὶ ὅπλον ἀπροσμάχητον,

περιφρούρει τε καὶ σκέπε τῇ σῇ χάριτι, τοὺς σοὶ κράζοντας· χαῖρε ξῦλον μακάριον.

Πραγματικά, ὁ Tίμιος Σταυρός, ποὺ εἶναι τὸ ὑψηλότερο σύμβολο καὶ τρόπαιο τῆς Ὀρθοδοξίας, δίνει πνευματικὸ βάρος καὶ περιεχόμενο στὴ βασανισμένη ζωή μας καὶ

4

μᾶς δείχνει τὸ δρόμο ποὺ βγάζει στὴν Ἀνάστασι. Ἂν μπορούσαμε ν᾿ ἀνακαλύψωμε ἕναν εὔκολο Χριστιανισμό, χωρὶς θλίψι καὶ δίχως Σταυρό, θὰ ἦταν ὁπωσδήποτε ψεύτικος. Ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι «χαρμολύπη», εἶναι Πάθος, εἶναι Σταυρός. «Κηρύσσομεν Χριστὸν καὶ τοῦτον ἐσταυρωμένον», λέγει ὁ Ἀπ. Παῦλος. Κι ὁ Χριστὸς ὁ ἴδιος λέγει: «Ὅστις οὐ λαμβάνει τὸν Σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος». Αὐτὸν τὸν σταυρό του ὅμως τὸν προσωπικό, ὁ κάθε Χριστιανὸς ποὺ πάσχει καὶ ὑποφέρει, τὸν γλυκαίνει κοιτώντας τὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ. Γιὰ νὰ ἔχῃ μάλιστα καὶ πιὸ κοντά του τὸ ἅγιο αὐτὸ σύμβολο, βάζει παντοῦ τριγύρω του σταυρούς: στοὺς τρούλλους καὶ στὰ καμπαναριὰ τῶν ἐκκλησιῶν, στοὺς τάφους τῶν νεκρῶν καὶ στὰ νεόχτιστα σπίτια, ποὺ ἀκόμα οἱ μαστόροι δουλεύουν στὴ σκεπή τους, στὶς σημαῖες καὶ στὰ λάβαρα, στὰ πρόσωπα τῶν σπιτιῶν καὶ στὰ ψηλὰ κατάρτια τῶν καραβιῶν, στὰ ψωμιὰ ποὺ ζυμώνουν οἱ γυναῖκες τοῦ χωριοῦ καὶ στὶς βρῦσες ποὺ ξεδιψοῦν οἱ χωρικοὶ καὶ οἱ περαστικοί, στὰ ψηλὰ δέντρα καὶ στὰ σταυροδρόμια, ὅπου, βλέποντας τὸ Σταυρό, σταυροκοπιέται κάθε Χριστιανὸς πηγαίνοντας ἢ γυρνώντας τὸ βράδυ ἀπὸ τὴ δουλειά του. Ἂς πλησιάσουμε ὅμως τὸ μυστήριο κι ἂς δοῦμε ποιός εἶναι ὁ δρόμος ποὺ περνάει κάτω ἀπὸ τὸν ἴσκιο τοῦ Σταυροῦ, τὸν ὁποῖο πρέπει ν᾿ ἀκολουθῇ ὁ πραγματικὸς Χριστιανός, γιὰ νὰ βρῇ τὴν λύτρωσι καὶ τὴν σωτηρία τῆς ψυχῆς του.

* * * Χωρὶς τὸν Σταυρό, ὁ Χριστιανὸς δὲν θά ᾿χε τὴ δύναμι νὰ προχωρήσῃ στὴ ζωή, ν᾿ ἀγωνιστῇ σκληρὰ μὲ τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὸν σατανᾶ καὶ νὰ βγῇ στὸ τέλος νικητής. Γιατὶ δὲν εἶναι τὸ ἁπλὸ ξῦλο ἢ τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ ποὺ σχηματίζουμε ἐπάνω μας αὐτὰ ποὺ ἐνισχύουν τὸν Χριστιανό στὸν ἀγῶνά του, ἀλλὰ ἡ μυστικὴ δύναμις τῆς θυσίας καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Ἐσταυρωμένου. Ὅπως ἡ σημαία, ποὺ δὲν εἶναι παρὰ ἕνα κομμάτι χρωματιστὸ ὕφασμα, μᾶς κάνει στὸ πέρασμα ἢ στὸ θέαμά της νὰ ἀναρριγοῦμε, γιατὶ θυμόμαστε τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια τῆς Πατρίδος μας, ἔτσι καὶ μὲ τὸ Σταυρό: Ὁ νοῦς μας πηγαίνει στὸν Γολγοθᾶ καὶ στέκεται νοερὰ μαζὶ μὲ τὴν Παναγία καὶ κλαίει ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ ρουφᾶ ἀπὸ τὴν ἀνοιχτὴ θεία πληγὴ τὴν Ζωὴ ποὺ ἀνέβλυσε γιὰ τὴν δική μας λύτρωσι καὶ σωτηρία. Ἂν δὲ τὸν βλέπουμε ἔτσι τὸν Σταυρό, δὲν μποροῦμε νὰ καταλάβουμε τὸ νόημα ποὺ κρύβουν οἱ στίχοι τῶν Χαιρετισμῶν τοῦ Σταυροῦ:

Χαῖρε, ὅτι ἀνυψούμενος συνανυψοῖς νῦν ἡμᾶς. Χαῖρε, ὅτι προσκυνούμενος καθαγιάζεις τὰς ψυχάς.

Βλέποντας ὅμως τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ μέσα ἀπ᾿ αὐτὲς τὶς θέσεις τοῦ σωτηριολογικοῦ δόγματος τῆς Ἐκκλησίας, βλέπουμε ὅλη τὴν ζωή μας νὰ κρέμεται ἀπ᾿ τὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ, τὸ αἱματόβρεχτο φλάμπουρο τοῦ πιστοῦ Χριστιανοῦ. Ἡ πεῖνα καὶ ἡ δίψα μας ἂς τελειώνουν στὸν Σταυρό. Ἡ ἀγωνία μας ἂς σταματᾷ στὸν Σταυρό. Τὰ προβλήματά μας ἂς φωτίζωνται ἀπ᾿ τὸ πονεμένο φῶς τοῦ Σταυροῦ. Τὰ βάσανά μας καὶ οἱ πόνοι μας ἂς ξαλαφρώνουν μπροστὰ στὴν πίκρα καὶ τὴν

5

ἀπερίγραπτη ὀδύνη ποὺ δέχθηκε γιὰ χάρη μας ὁ Ἐσταυρωμένος Ἰησοῦς. Τὰ πάντα ἂς λυτρώνωνται ἀπ᾿ τὴν θυσία τοῦ Σταυροῦ. Οἱ βρωμιὲς καὶ οἱ παλιανθρωπιὲς ποὺ βάζει ὁ μισόκαλος γύρω μας, γιὰ νὰ ἀνακόψῃ τὴν πορεία μας πρὸς τὸν Χριστό, ἂς παίρνουν ἀπ᾿ τὸ «ζωομύριστον ξῦλον» μιὰν οὐράνια εὐωδία δικαίωσης καὶ σωτηρίας. Ἂς γίνῃ γιὰ μᾶς ὁ Σταυρὸς ἡ θύρα τῶν μυστηρίων καὶ ἡ οὐρανοστήριχτη σκάλα, ἀπ᾿ τὴν ὁποία θ᾿ ἀνεβοῦμε στὴν μακαριότητα τοῦ Παραδείσου, χωρὶς νὰ καταφέρουν νὰ μᾶς ἐμποδίσουν οἱ δαίμονες. Ἂς θυμηθοῦμε ἐδῶ τὸ γνωστὸ περιστατικὸ τοῦ Γεροντικοῦ: Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βοστρηνός, ποὺ εἶχε λάβει ἀπὸ τὸν Θεὸ τὸ ἰδιαίτερο χάρισμα νὰ βγάζῃ ἀπ᾿ τοὺς δαιμονισμένους τὰ δαιμόνια, ρώτησε μιὰ μέρα τοὺς δαίμονες ποὺ κατοικοῦσαν μέσα σὲ κάποιες νεαρὲς κοπέλλες καὶ τὶς βασάνιζαν σκληρά: «Ποῖα πράγματα φοβεῖσθε ἀπὸ τῶν Χριστιανῶν;» Καὶ ἐκεῖνοι τοῦ ἀποκρίθηκαν: «Ἔχετε ὄντως τρία πράγματα μεγάλα· ἓν μὲν ὅπερ φορεῖτε εἰς τὸν τράχηλον ὑμῶν (δηλ. τὸν ἅγιο Σταυρό)· καὶ ἓν ὅπερ λούεσθε εἰς τὴν Ἐκκλησίαν (δηλ. τὸ ἅγιο Βάπτισμα)· καὶ ἓν ὅπερ τρώγετε εἰς τὴν σύναξιν (δηλ. τὴν θεία Κοινωνία)». Ἔτσι ἀπ᾿ τὴν ἀπάντησι τῶν ἰδίων τῶν δαιμόνων φαίνεται πὼς τὰ φοβερώτερα ὅπλα τοῦ Χριστιανοῦ, ποὺ φοβοῦνται καὶ δὲν τολμοῦν νὰ ἀντιμετωπίσουν οἱ αἰώνιοι ἐχθροὶ τῆς σωτηρίας μας, εἶναι ὁ τίμιος Σταυρός, τὸ ἅγιον Βάπτισμα καὶ ἡ θεία Κοινωνία —ὅταν βέβαια τὰ «φυλάσσωμεν καλῶς».

* * * Οἱ Χριστιανοὶ προσκυνοῦμε τὸν τύπο τοῦ Σταυροῦ, γιατὶ «σημεῖόν ἐστι μέγιστον καὶ τρόπαιον Χριστοῦ κατὰ τοῦ διαβόλου καὶ πάσης τῆς ἀντικειμένης φάλαγγος· διὸ καὶ φρίττουσι καὶ φυγαδεύονται τοῦτον τυπούμενον ὁρῶντες», καθὼς σημειώνει ὁ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Καὶ τὸν τιμοῦμε καὶ τὸν δοξάζουμε τώρα, γιὰ νὰ ἔχωμε παρρησία νὰ τὸν κοιτοῦμε τὴν ὥρα τῆς Κρίσεως, κατὰ τὴν ὁποῖα θὰ ἐμφανισθῇ πάλι καὶ θὰ λάμψῃ μὲ πολλὴ δόξα. Γιὰ τὸν Χριστιανὸ δὲν εἶναι σκάνδαλο ὁ λόγος τοῦ Σταυροῦ, οὔτε μωρία, ὅπως εἶναι γιὰ τοὺς Ἰουδαίους καὶ τοὺς εἰδωλολάτρες, ἀλλὰ «Θεοῦ δύναμις καὶ Θεοῦ σοφία», ποὺ σώζει καὶ φωτίζει τὴν ψυχή. Ἀδελφοί μου, λέγει καὶ ὁ ἅγ. Κύριλλος Ἱεροσολύμων, ἂς μὴ ντρεπώμαστε γιὰ τὸ Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ· κι ἂν κάποιος ντρέπεται καὶ κρύβεται, ἐσὺ κάμνε τὸ σταυρό σου: ὅταν τρῶς ἢ ὅταν πίνῃς, ὅταν κάθεσαι κι ὅταν κοιμᾶσαι, ὅταν σηκώνεσαι, ὅταν περπατᾶς, ὅταν μιλᾶς· καὶ πάντοτε, σὲ κάθε στιγμὴ τῆς ζωῆς σου, κάνε τὸ σταυρό σου. Μὲ τὸν Σταυρὸ ποὺ προσκυνοῦμε γινόμαστε κοινωνοὶ «τῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ». Καὶ δὲν καυχιόμαστε γιὰ τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνο γιὰ τὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ ὅπως ὁ Ἀπ. Παῦλος, ὁ ὁποῖος γράφει πρὸς τοὺς Γαλάτας (στ´ 14): «ἐμοί δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ». Ἀλλὰ γιὰ νὰ εἶναι τέτοιος ὁ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ, πρέπει νὰ ὁδηγῇ τὴν ψυχή μας στὴν συσταύρωσί της μὲ τὸν Χριστό. Ἡ προτροπὴ τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου μας γιὰ συσταύρωσι μαζί Του διασώζεται καλύτερα στὸ εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ: «Εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἔρχεσθαι, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καθ᾿ ἡμέραν καὶ ἀκολουθείτω μοι». Μπορεῖ νὰ προσέξῃ κανεὶς ἰδιαίτερα τὶς φράσεις: «εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἔρχεσθαι» —ἐνεστὼς χρόνος, ποὺ δείχνει τὴν διαρκῆ καὶ ἀσταμάτητη

6

πορεία τοῦ Χριστιανοῦ στὰ ἴχνη τοῦ Χριστοῦ— καὶ «ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καθ᾿ ἡμέραν —ὄχι, μιὰ φορὰ μόνο— καὶ ἀκολουθείτω μοι». Γιατί, πνευματικά, ὁ Χριστὸς δὲν ἔπαψε ποτὲ νὰ σταυρώνεται γιὰ τὸν καθένα μας, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος: «δι᾿ ἡμᾶς ἀεὶ τοῦτο ποιεῖ καὶ πάσχει, ὡς πάντα γινόμενος ἵνα σώσῃ τοὺς πάντας». Ἑπομένως καὶ ἡ δική μας συσταύρωσις πρέπει νὰ εἶναι παντοτινή, καὶ νὰ μὴ θέλωμε κι ἐμεῖς νὰ ξέρωμε τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνον «Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ τοῦτον ἐσταυρωμένον». Κι αὐτὸ θὰ πῇ, νὰ βρίσκεσαι νοερὰ καὶ ψυχικὰ καθαρισμένος μὲ τὴν μετάνοια μπροστὰ στὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ, πάνω στὸ Γολγοθᾶ. Νὰ βλέπῃς τὸν Βασιλέα τῆς Δόξης πάνω στὸ Σταυρὸ καὶ νὰ συλλογίζεσαι: Πόσα ἔπαθε ὁ Χριστός μου γιὰ μένα, καὶ πόσα παραλείπω ἐγὼ νὰ κάνω γιὰ τὴ σωτηρία μου; Νὰ τὸν ἀκοῦς ποὺ κράζει πρὸς τὸν Πατέρα Του «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς», καὶ νὰ συγχωρῇς καὶ σὺ ὅσους σοῦ ἔφταιξαν ἢ σ᾿ ἔκαναν νὰ πονέσῃς. Νὰ βλέπῃς τὶς ταπεινώσεις ποὺ ὑπέφερε γιὰ σένα καὶ νὰ παίρνῃς κουράγιο, ὅταν βρίσκεσαι ἀνάμεσα σὲ σύγχρονους Φαρισαίους καὶ Σαδδουκαίους, ποὺ χλευάζουν καὶ εἰρωνεύονται ὅσους θέλουν νὰ ζήσουν κατὰ Χριστόν. Νὰ βλέπῃς τὸν τεράστιο Σταυρό τοῦ Χριστοῦ (δεκαπέντε πόδια μάκρος καὶ ὀχτὼ πλάτος, κατὰ μία ἀρχαία παράδοσι) καὶ τότε νὰ αἰσθάνεσαι πανάλαφρο τὸν δικό σου σταυρό. Μ᾿ ἕνα λόγο, νὰ διαβάζῃς ἐκεῖ στὸ Σταυρὸ τοῦ Κυρίου, ὅσα κανένα βιβλίο καὶ κανένα πανεπιστήμιο δὲν μπορεῖ νὰ σοῦ διδάξῃ. Γράφει γι᾿ αὐτὸ κάπου ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: «Ἀπὸ βιβλία εἶναι γεμᾶτος ὅλος ὁ κόσμος· μὰ μὲ ὅλον τοῦτο, δὲν ἠμποροῦν ὅλα ὁμοῦ τὰ βιβλία τόσον ἐντελῶς νὰ σοῦ ἑρμηνεύσουν τὸν τρόπο γιὰ νὰ ἀποκτήσῃς τὰς ἀρετάς, καθὼς σοῦ τὸν ἑρμηνεύει ὁ Ἐσταυρωμένος Ἰησοῦς. Εἰς τοῦτον τὸν Ἐσταυρωμένον σὲ συμβουλεύω, τέκνον μου, νὰ προστρέχῃς καὶ νὰ τὸν καταφιλῇς μὲ δάκρυα καὶ νὰ τὸν ἀγκαλίζεσαι θερμῶς, κάθε φορὰν ὁποὺ δαγκωθῇς καὶ φαρμακωθῇς ἀπὸ τὰ νοητὰ φίδια τῶν δαιμόνων καὶ τῶν ἐξ ἀνθρώπων πειρασμῶν· καὶ βέβαια θέλεις ἰατρευθῆ ἀπὸ τὰς πληγάς σου· καθὼς καὶ οἱ Ἑβραῖοι τότε εἰς τὴν ἔρημον ἰατρεύοντο ἀπὸ τὰ δαγκώματα τῶν αἰσθητῶν ὄφεων, εὐθὺς μόνον ὁποὺ ἔβλεπαν εἰς τὸν χάλκινον ὄφιν, τὸν ἐπὶ ξύλου κρεμάμενον, ὅστις ἦτο ἀντίτυπος τύπος τοῦ Κυρίου μας, ὡς αὐτὸς ἔλεγε: “Καὶ καθὼς Μωϋσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου· ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾿ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον”». Μὲ κανένα ἄλλο ὅπλο δὲν πολεμάει καλύτερα ὁ Χριστιανός, ἀπὸ τὸ ἀκαταμάχητον ὅπλο τοῦ Σταυροῦ. Εἶναι γραμμένο στὸ λάβαρο τῆς Ἐκκλησίας: «Ἐν τούτῳ νίκα»! Παίρνει ὁ Χριστιανὸς τὸ Χριστὸ στὴν καρδιά του, κάνει τὸ σταυρό του καὶ νικᾶ καὶ κατατροπώνει, σὰν τὸν ἅγιο Ἀντώνιο στὴν ἔρημο, χιλιάδες δαίμονες, ὅπως κι ἂν τοῦ ἐπιτεθοῦν. Γι᾿ αὐτὸ ὅμως πρέπει τὰ μάτια μας νὰ τά ἔχουμε καρφωμένα στὸ Σταυρό, κι ὅ,τι καὶ νὰ μᾶς συμβῇ, νὰ ζητᾶμε ἀμέσως τὴν βοήθειά του. Γιατὶ ἐνῶ βαδίζουμε πρὸς τὴ Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας, μᾶς δαγκώνουν φίδια πολλὰ καὶ μᾶς θανατώνουν τὴν ψυχή. «Συκοφαντίαι, ἀδικίαι, ψεύδη, ἀπάται, ἐγκλήματα, πλημμυρίζουν τὸν κόσμον. Ἐχθροὶ ὁρατοὶ καὶ ἀόρατοι μᾶς περισφίγγουν. Οἱ φθόνοι τῶν ἀνθρώπων μᾶς περισφίγγουν καὶ μᾶς καταπνίγουν. Φίδια μὲ θανατηφόρον δηλητήριον, τὰ πάθη τῆς ψυχῆς καὶ τὰ πάθη τοῦ σώματος, μᾶς δαγκώνουν καθημερινῶς, μᾶς τραυματίζουν, μᾶς δηλητηριάζουν τὴν ψυχήν, μᾶς φαρμακώνουν τὴν ζωή». Καὶ ὅπως οἱ ἄνθρωποι

7

τοῦ Μωϋσῆ, μόλις τοὺς δάγκωναν τὰ φίδια, κοιτοῦσαν τὸ χάλκινο φίδι ποὺ ὕψωσε ὁ Μωϋσῆς καὶ γίνονταν ἀμέσως καλά, ἔτσι κ᾿ ἐμεῖς: Ὅποιο ὄνομα κι ἂν ἔχῃ τὸ φίδι ποὺ θὰ μᾶς δαγκώσῃ —στὸ σῶμα ἢ στὴν ψυχὴ— πρέπει νὰ ἀτενίσωμε ἀμέσως τὸ Σταυρὸ τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ θεραπευτοῦμε. Νὰ κάνωμε ἀμέσως τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ καὶ θὰ φύγουν οἱ ἐνέργειες τῆς μαγείας, τῆς φαρμακείας, τῶν δαιμόνων, τῆς ἐπηρείας τῶν παθῶν, τῆς ἁμαρτίας —τῆς κάθε ἁμαρτίας, ποὺ ἔρχεται νὰ μᾶς ρίξῃ στὰ δίχτυα τοῦ Σατανᾶ. Πνευματικώτατα τοποθετεῖ τὸ θέμα ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅταν ἐξηγῇ τὸ «δι᾿ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ» καὶ συμβουλεύει τὴν διπλῆ «σταύρωσι» (κατὰ τὴ γνωστὴ θεωρία τοῦ ἁγίου Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου), δηλαδὴ «ὄχι μόνον διὰ τοῦ σώματος καὶ τῆς πράξεως, ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦ λογισμοῦ καὶ τῆς θεωρίας»: «Χάριν λόγου», λέγει ὁ ἅγιος Νικόδημος, «ἦλθέ σοι λογισμὸς νὰ συνάξῃς χρήματα; Ὁ λογισμὸς οὗτος εἶναι ἀσταύρωτος καὶ πρέπει νὰ τὸν σταυρώσῃς: ἤτοι νὰ νεκρώσῃς αὐτὸν διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Σταυροῦ. Πῶς; Ἐὰν στοχασθῇς ὅτι ὁ ἐπὶ Σταυροῦ κρεμάμενος Θεὸς τῶν ἁπάντων ἦτον πάμπτωχος καὶ γυμνός. Ἦλθέ σοι ἕνας λογισμὸς φιληδονίας; Αὐτὸς εἶναι ἀσταύρωτος καὶ πρέπει νὰ σταυρώσῃς καὶ νεκρώσῃς αὐτόν. Πῶς; Ἐὰν στοχασθῇς τὸ δριμὺ ὄξος καὶ τὴν πικροτάτην χολήν ὁποὺ ἐγεύθη ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ὁ γλυκασμὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ἦλθέ σοι λογισμὸς φιλοδοξίας; Αὐτὸς εἶναι ἀσταύρωτος καὶ πρέπει νὰ σταυρώσῃς καὶ νὰ νεκρώσῃς αὐτόν. Πῶς; Ἐὰν στοχασθῇς τὰς ἀτιμίας καὶ γέλωτας ὁποὺ ὑπέμεινεν ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ὁ Δεσπότης σου. Ὁμοίως ποίει καὶ εἰς τοὺς ἄλλους κακοὺς λογισμοὺς ὁποὺ σοὶ ἔρχονται, σταυρώνων αὐτοὺς καὶ νεκρώνων, μὲ τὴν δύναμιν τοῦ Σταυροῦ καὶ τοῦ ἐν τῷ Σταυρῷ προσηλωθέντος Χριστοῦ, τόσον διὰ τῆς πράξεως, ὅσον καὶ διὰ τῆς θεωρίας».

* * * Στὴν Ἑρμηνεία τῶν Κανόνων τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γράφει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: «Ὅλος ὁ κόσμος οὗτος Μερρᾶ ὀνομάζεται, ἤτοι πικρία, διὰ τὰς πολλὰς θλίψεις καὶ δυστυχίας καὶ λύπας, ὁποὺ καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν καὶ ὥραν ἀκολουθοῦν εἰς αὐτόν. Πῶς λοιπὸν ἠμπορεῖ νὰ μεταβληθῇ ἡ πικρότης τοῦ κόσμου εἰς γλυκύτητα; Ἐὰν βάλῃς εἰς αὐτὸν ἀντιφάρμακον τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου· ἤγουν, ἐὰν σὺ συλλογισθῇς τοῦτο: Ἂν ἕνας Θεὸς ἀναμάρτητος, διὰ τὰς ἰδικάς μου ἁμαρτίας, ἔλαβε τόσα πάθη ἐπάνω εἰς τὸν σταυρόν, καὶ ἐγεύθη ὄξος καὶ τὴν πικροτάτην χολήν· ἂν ἐκεῖνος ὁποὺ ἦτον Δεσπότης τῶν ἁπάντων ἐδοκίμασε τὰς τόσας πικρίας καὶ θλίψεις· τί μέγα πρᾶγμα εἶναι, ἐὰν ἐγὼ ὁ δοῦλος —καὶ δοῦλος ἁμαρτωλὸς— δοκιμάζω θλίψεις καὶ πικρίας, ὄχι δι᾿ ἄλλων ἁμαρτίας, ἀλλὰ διὰ τὰς ἰδικάς μου; Αὐτὸς ὁ συλλογισμός, ὅταν εἶναι βαθέως ἐντετυπωμένος εἰς τὴν φαντασίαν σου, Χριστιανέ, δύναται νὰ μεταβάλῃ εἰς γλυκύτητα καὶ χαράν, κάθε πικρότητα καὶ θλῖψιν ὁποὺ δοκιμάζεις ἐν τῷ κόσμῳ». Ἂν λοιπόν κι ἐμεῖς σταυρώνωμε τὴ σάρκα μας καὶ νεκρώνωμε τὰ πάθη καὶ τὶς κακές μας ἐπιθυμίες, κι ἂν ὑπομένωμε μὲ ὑπομονὴ καὶ καρτερία κάθε θλίψι καὶ κάθε κακοπάθεια, ὁ Χριστὸς θὰ ἔλθῃ νὰ ἀναπαυθῇ ἐπάνω μας, ὅπως ἀναπαύτηκε πάνω στὸν Τίμιο Σταυρό. «Ὥσπερ πατὴρ κήδεται τέκνου, λέγει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ, οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς κήδεται σώματος κακοπαθοῦντος δι᾿ αὐτόν, καὶ πλησίον ἐστὶ τοῦ σώματος αὐτοῦ διὰ παντός»! Πουθενὰ δὲν ἀναπαύεται ὁ Θεὸς τόσο, ὅσο στὴν θλιμμένη καρδιά, στὴν πονεμένη καὶ βουτηγμένη μέσα στὰ δάκρυα καὶ στὴν

8

κακοπάθεια, ἀλλὰ ποὺ βαστάει μὲ ὑπομονὴ τὸ σταυρό της. Λέγει κάπου ὁ Μελέτιος Πηγᾶς «Παρακαλῶ σε, ἀγάπησε καὶ ἐσὺ τοῦ λόγου σου, ἀδελφέ, παράλαβε τὸν σταυρόν σου καὶ ἀκολούθησε τὸν Χριστόν. Μὴ σοῦ φανοῦσι βαριὰ τὰ Πάθη καὶ ὁ ὀνειδισμὸς τοῦ Χριστοῦ, διότι βάρος ὑπερβάλλον, κατὰ τὸν ἀπόστολον, βάρος δόξης κατεργάζεται. Καὶ πρῶτον μὲν στέκων βέβαιος, ἑδραῖος, ἀκλόνητος, ἀμετακίνητος εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν τοῦ Χριστοῦ τῆς Πίστεως, καθὼς σὲ ἐπαίδευσεν ἡ Ἐκκλησία ἡ Ὀρθόδοξος, ἡ ἀνατολική, καὶ μὴ σὲ πλανέσῃ τινὰς ἄνθρωπος νὰ θαρρέψῃς, ὅτι οἱ θλίψεις καὶ οἱ στενοχωρίες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἢ δύνουνται νὰ εἶναι σημάδι, πὼς νὰ μὴν εἶναι Ἐκκλησία ἀληθινή ἡ Ἐκκλησία ἡ πειρασμένη καὶ χειμαζομένη· μάλιστα τὸ ἀληθινώτατον σημεῖον τῆς ἀληθινῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ εἶναι οἱ θλίψεις, οἱ ζάλες, οἱ ταραχές· “εἰ γάρ, φησὶν ὁ Σωτὴρ πρὸς τὴν ἐκκλησίαν τῶν ἀποστόλων, εἰ ἐκ τοῦ κόσμου ἦτε, ὁ κόσμος ἂν τὸ ἴδιον ἐφίλῃ”· καὶ πάλιν: “ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε”. »

* * * Θὰ κλείσωμε μὲ ἕνα ἐκλεκτὸ ἀπόσπασμα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ποὺ ἀξίζει νὰ τὸ προσέξωμε ἰδιαίτερα: «Ἄμποτε, ἀδελφέ, νὰ εἶναι καὶ εἰς ἐσὲ ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου φῶς νοητόν, φωτίζων μὲν τὸν νοῦν καὶ τὴν διάνοιάν σου μὲ τὰς ἀκτῖνας τῆς θείας γνώσεως καὶ σοφίας, θέλγων δὲ καὶ γλυκαίνων τὴν καρδίαν σου μὲ τὴν χάριν τοῦ ἐν αὐτῷ σταυρωθέντος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὥσπερ γὰρ ὁ πύρινος ἐκεῖνος καὶ φωτεινὸς στῦλος ὡδήγει τοὺς Ἰσραηλίτας ἐν τῇ ἐρήμῳ, κατὰ τὸν καιρὸν τῆς νυκτὸς καὶ δὲν ἄφηνεν αὐτοὺς νὰ πλανηθοῦν εἰς τὴν στράταν, οὕτω καὶ ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου ἐδόθη εἰς ἐσέ, Χριστιανέ, διὰ νὰ σὲ φωτίζῃ καὶ νὰ σὲ ὁδηγῇ μέσα εἰς τὸ σκότος τῆς παρούσης ζωῆς καὶ νὰ μὴ σὲ ἀφήνῃ νὰ πλανηθῇς εἰς τοὺς κρημνοὺς τῆς ἁμαρτίας. Ἀγάπα ὅμως καὶ σὺ νὰ σηκώνῃς τὸν Σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ», γιὰ νὰ περάσῃς μὲ ἀσφάλεια καὶ βεβαιότητα ἀπὸ τὴν θύρα τοῦ Παραδείσου, δηλ. τὸν Τίμιο Σταυρό, στὴ Βασιλεία τῆς Ἀναστάσεως.