«Το Πορτοκάλι με την Περόνη»

υλικό εργασίας

θεατρικές ασκήσεις και δημιουργικές δραστηριότητες

Συμπεριλαμβάνεται CD με φωτογραφικό υλικό

2

Το πορτοκάλι με την περόνη: υλικό εργασίας

θεατρικές ασκήσεις και δημιουργικές δραστηριότητες

Πρώτη έκδοση Δεκέμβριος 2004

© Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση

Έδρα: 17ης

Νοεμβρίου 99, Αθήνα 15562

Τηλ/Φαξ. 2106564109

Email: theatro@theatroedu.gr

Πληρ.: www.TheatroEdu.gr

ISBN 960-87317-8-Χ

Το «Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση»

είναι ένωση εκπαιδευτικών μέλος του International Drama/Theatre Education Association

(IDEA) και επιστημονική εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

3

«Το Πορτοκάλι με την Περόνη»

υλικό εργασίας

θεατρικές ασκήσεις και δημιουργικές δραστηριότητες

Τζένη Καραβίτη, Δημήτρης Σακατζής, Πηνελόπη Χατζηδημητρίου

4

Η ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Η Τζένη Καραβίτη είναι εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σπούδασε

Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και

Θέατρο στο City Lit Institute του Λονδίνου και στο University of Essex της Μ. Βρε-

τανίας (Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Σύγχρονη Θεατρική Πρακτική). Είναι εταίρος

και ενεργό μέλος της επιστημονικής ένωσης «Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην

Εκπαίδευση». Συνεργάζεται με εκδοτικούς οίκους ως μεταφράστρια.

O Δημήτρης Σακατζής είναι ηθοποιός, απόφοιτος του Τμήματος Βιβλιοθηκονομίας

του Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης και της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Θεάτρου Βορεί-

ου Ελλάδος. Ως ηθοποιός έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με το Κ.Θ.Β.Ε., την Πει-

ραματική Σκηνή της Τέχνης, τη Λύκη Βυθού, το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας, το Δημοτικό

Θέατρο Καλαμαριάς, το Θέατρο Σοφούλη, και έχει πάρει μέρος σε φεστιβάλ θεάτρου

στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συμμετέχει στο μουσικό σχήμα Βόρειοι Εταίροι.

Παράλληλα εργάζεται ως εμψυχωτής θεατρικών ομάδων (Θεατρική Ομάδα Παπαφεί-

ου Ιδρύματος Θεσσαλονίκης, Σύλλογος Οικογενειών Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες του

Δήμου Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης, κ.ά.) και διδάσκει Θεατρική Αγωγή στα ολοή-

μερα δημοτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης.

Η Πηνελόπη Χατζηδημητρίου είναι διδάκτωρ Θεατρολογίας του Αριστοτελείου Πανε-

πιστημίου Θεσσαλονίκης με ειδίκευση στη Σκηνοθεσία Θεάτρου και την Παραστα-

σιολογία. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Α.Π.Θ. και έλαβε το μεταπτυχιακό της

δίπλωμα στις Δραματικές και Θεατρικές Σπουδές από το Royal Holloway, University

of London. Διδάσκει θέατρο στο τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του

Α.Π.Θ.

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ...............................................................................................................6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ..................................................................................8

1. Οι συντελεστές..................................................................................................8

2. Σημείωμα του σκηνοθέτη .................................................................................9

3. Το έργο............................................................................................................10

ΜΕΡΟΣ Α: ΟΜΑΔΑ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ: ...................................12

ΑΣΚΗΣΕΙΣ, ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ

1. Ζέσταμα ..........................................................................................................12

2. Ασκήσεις ομαδικότητας, ενεργοποίησης & εμπιστοσύνης ............................14

3. Από τον πραγματικό στο φανταστικό κόσμο: ασκήσεις μεταμόρφωσης .......17

4. Τεχνικές αντιπαράθεσης .................................................................................20

ΜΕΡΟΣ Β: ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ .................23

1. Με αφορμή κείμενα ......................................................................................23

2. Με αφορμή φωτογραφίες ...............................................................................26

3. Με αφορμή μια κινηματογραφική ταινία .....................................................27

4. Παιχνίδια ρόλων .............................................................................................28

ΜΕΡΟΣ Γ: ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ..............................................30

1. Έρευνα:

α. στον τύπο ....................................................................................................30

β. στο διαδίκτυο ..............................................................................................30

2. Δημιουργική Γραφή:.......................................................................................31

α. με αφορμή κείμενα .....................................................................................32

β. με αφορμή φωτογραφίες ............................................................................31

3. Εικαστική δραστηριότητα ..............................................................................32

4. Το δέντρο της ζωής μου – συλλογή πρωτότυπου υλικού ...............................33

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ......................................................................................................34

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ..........................................................................................................35

1. Κείμενα ...........................................................................................................35

2. Πήγες...............................................................................................................38

3. Γλωσσάριο .....................................................................................................39

4. Φωτογραφίες ..................................................................................................41

6

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

«Η τέχνη είναι μια απέραντη αλληλεγγύη και κανείς δεν μπορεί να καυχη-

θεί ότι τη νιώθει, αν δε νιώσει την αλληλεγγύη αυτή» (ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕ-

ΡΗΣ)» 1

Η αφορμή

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με αφορμή την παράσταση Το Πορτοκάλι με την Περόνη

(Παιχνίδια Πολέμου). Είναι ένα πρακτικό βοήθημα για εκπαιδευτικούς και εμψυχωτές

νεανικών θεατρικών ομάδων και έχει σχεδιαστεί για να μπορεί κανείς να το αξιο-

ποιήσει ακόμα κι αν δεν έχει παρακολουθήσει την παράσταση. Ο εκπαιδευτι-

κός/εμψυχωτής μπορεί να προσαρμόσει το υλικό στην ηλικιακή ομάδα με την οποία

δουλεύει.

Τα θέματα και ο τρόπος προσέγγισης

Προτείνονται ιδέες για βιωματική και δημιουργική προσέγγιση κάποιων θεμάτων που

θίγονται στην παράσταση, όπως είναι ο πόλεμος, η βία, η προσφυγιά, η απώλεια

κ.ά., στο πλαίσιο μιας ομάδας. Στόχος των δραστηριοτήτων είναι να ευαισθητοποιη-

θούν οι νέοι γι’ αυτά τα θέματα και να τα διερευνήσουν ως μια κοινότητα μέσα στην

οποία ο καθένας μπορεί να εκφράσει την ατομικότητά του, μαθαίνοντας παράλληλα

να ακούει και να σέβεται τον άλλο, να τον εμπιστεύεται και να συνεργάζεται δη-

μιουργικά μαζί του.

Τρία βασικά στοιχεία της παράστασης μας οδήγησαν να γράψουμε αυτό το

βοήθημα:

Πρώτο στοιχείο, το γεγονός ότι η παράσταση είναι το αποτέλεσμα εργαστη-

ριακής, ερευνητικής δουλειάς με μια θεατρική ομάδα νέων σε ένα ίδρυμα, η οποία

έλαβε υπόψη τα δικά τους δεδομένα, τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς τους,

στηρίχτηκε σ’ αυτά και τα αξιοποίησε στο έπακρο. Ο καλλιτέχνης–εμψυχωτής δεν

προσπάθησε να επιβάλει στην ομάδα όσα είχε αυτός στο μυαλό του, αλλά δέχτηκε

αυτό που κάθε μέλος της ομάδας είχε να δώσει. Η διαδικασία αυτή, που έρχεται σε

αντίθεση με ό,τι συνήθως συμβαίνει, οδήγησε σε μια παράσταση που τη χαρακτηρίζει

η αυθεντικότητα, ο αυθορμητισμός και η αλήθεια.

Το δεύτερο στοιχείο είναι το γεγονός πως πρόκειται για μια δουλειά η οποία

στηρίζεται κυρίως στο σώμα και στις δυνατότητές του, καθώς και στη δύναμη της

φαντασίας της ομάδας. Χωρίς σκηνικά, με το σώμα και ελάχιστα σκηνικά αντικείμε-

να, που τα μεταμορφώνει η εφευρετικότητα των ηθοποιών, η παράσταση είναι μια

απόδειξη πως μπορούμε με πολύ λίγα μέσα να κάνουμε ποιοτικό, δημιουργικό θέατρο

με νέους.

Ο τρίτος λόγος αφορά τη θεματολογία της παράστασης: τα ζητήματα του πο-

λέμου, της βίας, της απώλειας, της προσφυγιάς εξακολουθούν να αποτελούν την τρα-

γική καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων στην εποχή μας. Με τον κατακλυσμό

της πληροφόρησης κυρίως μέσο της τηλεόρασης, έχουμε όλοι μας στον ένα ή στον

άλλο βαθμό εξοικειωθεί με αυτήν την πραγματικότητα. Απέναντι στην παθητική στά-

ση του θεατή των γεγονότων, η οποία φαίνεται να κυριαρχεί, προτείνουμε τη βιωμα-

τική, ενεργητική, συλλογική, δημιουργική διερεύνησή τους, κυρίως μέσω της τέχνης

του θεάτρου.

1

Σεφέρης, Γιώργος, «Διάλογος πάνω στην Ποίηση», Δοκιμές. Τομ Α σελ. 82-104. Ίκαρος, Αθήνα 1974

7

Τι περιλαμβάνει αυτό το έντυπο

Το βιβλίο περιέχει:

-ΕΙΣΑΓΩΓΗ, με στοιχεία για την παράσταση, σημείωμα του σκηνοθέτη και σύντομη

περιγραφή της.

-ΜΕΡΟΣ Α΄ με τίτλο «Ομάδα και Θεατρική Δημιουργία»: Περιλαμβάνει ασκήσεις,

παιχνίδια και θεατρικές τεχνικές και τη συγκρότηση και τη συνοχή της ομάδας.

-ΜΕΡΟΣ Β΄ με τίτλο «Θεατρικές Δημιουργικές Δραστηριότητες»: Περιλαμβάνει ιδέ-

ες για να δουλέψει η ομάδα με θεατρικές τεχνικές κάποια θέματα που θίγονται στην

παράσταση, έχοντας ως αφορμή κείμενα, φωτογραφίες, κινηματογραφικές ταινίες,

παιχνίδια ρόλων.

-ΜΕΡΟΣ Γ΄ με τίτλο «Παράλληλες Δραστηριότητες»: Περιλαμβάνει προτάσεις για

έρευνα, δημιουργική γραφή, εικαστικές δραστηριότητες, συλλογή πρωτότυπου υλι-

κού, που μπορούν να αξιοποιηθούν είτε παράλληλα είτε ανεξάρτητα από το Μέρος

Β΄.

- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ που χρησιμοποιήθηκε και στην οποία μπορεί κανείς να βρει το

θεωρητικό πλαίσιο και πάρα πολλά παραδείγματα προσέγγισης των ίδιων ή άλλων

θεμάτων μέσω της τέχνης του θεάτρου.

-ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, με κείμενα, φωτογραφίες, πηγές για τα θέματα που θίγονται και ένα

βοηθητικό γλωσσάρι με σχετικούς όρους.

Πολλές ευχαριστίες ανήκουν στους Μπέττυ Γιαννούλη, Πάτρα Γιαγιάκου,

Νίκο Γκόβα, Νίκο Κυριακίδη και Γιάννα Πιτούλη για τη στήριξή τους στη συγκέ-

ντρωση και καταγραφή του υλικού.

Η Συγγραφική Ομάδα

Δεκέμβριος 2004