Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτειάς στη Νάξο στο β΄...

40 Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτειάς στη Νάξο στο β΄ μισό του εικοστού αιώνα Αμαλία Κουμπούρα Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Der vorliegende Aufsatz beschäftigt sich mit dem Fremdevolkslied in Naxos im zweiten Halb des zwanzigsten Jahrhunderts. Was untersucht wird, ist der Inhalt der Zweizeilern, dieser repräsentativen Formen der volkstümlichen Inseltradition, und seine Zusammenhänge mit den althergebrachten Themen und Motiven des Volkslieds, wie die Abreise, der Stand und das Schicksal der Frau oder der Ehefrau des in der Fremde lebenden Mannes, das Leben dieses Mannes auf dem fremden Land unter allen Schwierigkeiten, die im mythologischen Rahmen der Magie und des Irrtums angesehen werden. Es lohnt sich, dass das historische, gesellschaftliche und wirtschaftliche Umgebung der Auswanderung erwähnt wird. Es ist auch untersucht der volkstümliche Gedanke des Volksdichter. Die Fremdevolkslieder stehen in Verbindung mit anderen Liederkategorien, wie den Hochzeitsliedern und den Klageliedern. Der griechische Pessimismus wird von einer anthropologischen und psychoanalytischen Absicht betrachtet, der die sentimentalen Reaktionen in der neugriechischen Periode einprägt. Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτειάς ανήκει κατά το Στίλπωνα Π. Κυριακίδη στη δημώδη νεοελληνική ποίηση 1 . Η άμεση και ιστορική σχέση του με το γεγονός του εκπατρισμού πλέκει γύρω από τον ξενιτεμό ένα ιδεολογικό κοσμοθεωρητικό υπόβαθρο με εμπλεκόμενους, αφενός τον ξενιτεμένο, ο οποίος στη ξένη γη δε θα έχει τα οικογενειακά στηρίγματα και την οικογενειακή φροντίδα, κατά κύριο λόγο σε δύσκολες ώρες, όπως την ασθένεια, και αφετέρου, τους αναμένοντας τον ξενιτεμένο, που προσδοκούν εναγωνίως την επιστροφή του, πολλές φορές ματαίως, για μακρύ χρονικό διάστημα. Σε μια τοποθέτηση σε παλαιότερες ιστορικές περιόδους, το τραγούδι συνδέεται με το μεγάλο κύμα μετανάστευσης που ακολούθησε την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με την εισβολή των Τούρκων. Τα δημοτικά τραγούδια της ξενιτειάς αποτελούν σημαντική κατηγορία της δημοτικής ποίησης, τόσο για τον αριθμό των κειμένων, όσο και για τη σπουδαιότητα της σκέψης και της μυθολογίας που αναπτύσσεται σε αυτά. Τα ναξιακά δίστιχα 2 που εξετάζονται από το 1970 και μετά είναι κατά πλειονότητα αυτοσχέδια κοτσάκια 3 , με τα οποία οι Απεραθίτες και οι Απεραθίτισσες ξεδιπλώνουν την έμφυτη ποιητική ικανότητά τους. Ο αυτοσχεδιασμός σχετίζεται με θέματα και μοτίβα της κοσμοθεωρητικής αντίληψης του Ναξίου ποιητή, με μια απομάκρυνση κατά βάση από τα καθιερωμένα θέματα της δημοτικής παράδοσης του τραγουδιού. Αυτή η διάσταση της ποιητικής σύνθεσης καθίσταται εντονότερη με την ολοκλήρωση του 20 ου αιώνα και την υποχώρηση του μεταναστευτικού ρεύματος. Οι ιστορικές αρχές του δημοτικού τραγουδιού της ξενιτειάς είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με απόλυτη ακρίβεια. Ο Στίλπων Κυριακίδης τις τοποθετεί κατά το πλείστον 1 Στίλπ. Π. Κυριακίδου, Ελληνική Λαογραφία, Μνημεία του λόγου, μέρος Α΄, έκδ. Β΄, Εν Αθήναις: Δημοσιεύματα του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, αρ. 8, 1965, σ. 85. 2 Τα τραγούδια των Απειρανθίων είναι δίστιχα. Κατά το Δημ. Β. Οικονομίδη είναι αυτοσχέδια, καθότι «τα τραγουδούν με τη μουσική (σκοπό) που οι ίδιοι δημιουργούν». Δίχως το σκοπό δε μπορεί να νοηθεί τραγούδι. Ο μουσικός τόνος δεν παραλείπεται. Η άνευ μουσικής απαγγελία συνδέεται περισσότερο με τα ξόρκια, τις γητειές, τις επωδές, όπως για παράδειγμα του Κλήδονα. Βλ. Δημητρίου Β. Οικονομίδη, «Το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι της Απειράνθου Νάξου» στο Ναξιακά, Αθήνα: Eπιθεώρηση της Ομοσπονδίας Ναξιακών Συλλόγων, έτος VII, τεύχος 30-31, Οκτώβριος 1991-Μάρτιος 1992, σ. 47. 3 Τα κοτσάκια είναι γνήσια ναξιώτικα τραγούδια. Ιαμβικά οκτασύλλαβα ή ομοιοκατάληκτα τροχαϊκά, το καθένα ανεξάρτητο από τα άλλα. Κατά τον Αντ. Φλ. Κατσουρό, οι ρίμες, οι πατινάδες, τα μοιρολόγια, τα κοτσάκια είναι άτεχνα και δεν αποπνέουν το άρωμα των παλαιών δημοτικών τραγουδιών. Αντ. Φλ. Κατσουρός, «Το Δημοτικό τραγούδι στη Νάξο» στο Ναξιακά, Αθήνα: Επιθεώρηση της ομοσπονδίας ναξιακών συλλόγων, έτος Ι, τ. 6, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1986, σ. 23.

Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτειάς στη Νάξο στο β΄...

Documents

Transcript of Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτειάς στη Νάξο στο β΄...