Εάν ενδιαφερόμαστε να παραμείνουμε υγιείς, είναι σημαντικό το νερό που πίνουμε και κάνουμε μπάνιο να είναι καθαρό και ένας από τους πιο διαδεδομένους κινδύνους υγείας σε οποιαδήποτε εγκατάσταση πόσιμου νερού είναι η Legionella pneumophila - ένα εξαιρετικά ανθεκτικό βακτήριο. Γενικά, η λεγιονέλλα αφθονεί στα συστήματα ζεστού νερού με χαμηλή παροχή, σε περιοχές όπου το νερό λιμνάζει ή δεξαμενές ζεστού νερού που δεν συντηρούνται σωστά. Ένα λασπώδες στρώμα βιο-φιλμ στο εσωτερικό των σωλήνων ή των δεξαμενών δημιουργεί ένα προστατευτικό περιβάλλον για τη λεγιονέλλα και άλλους μικροοργανισμούς. Τα βακτηρίδια πολλαπλασιάζονται και ευδοκιμούν στο βιο-φιλμ σε θερμοκρασίες μεταξύ των 25 και 46 0C, και αποτελούν ένα σοβαρό κίνδυνο για την υγεία.

Η απολύμανση του νερού είναι ύψιστης σημασίας σε όλα τα κτήρια με κατανάλωση πόσιμου νερού και ιδιαίτερα, σε κτήρια που διαθέτουν εγκαταστάσεις ντους και μπάνιου. Η απολύμανση του νερού είναι επίσης σημαντική σε αυτές τις εφαρμογές όπου σταγονίδια του νερού ψεκάζονται στον αέρα, όπως πύργοι ψύξης και συμπυκνωτές εξάτμισης.

Από τον Jens Nørgaard, Διευθυντή Εφαρμογών για την

GRUNDFOS ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ

Τι είναι η Λεγιονέλλα;Το πνευμόφιλο λεγιονέλλα – το βακτηρίδιο που σχετίζεται με πάνω από το 90% όλων των περιπτώσεων της νόσου των Λεγεωνάριων – είναι ένα ραβδοβακτηρίδιο της οικογένειας Legionellaceae. To νερό οικιακής χρήσης στα εμπορικά κτήρια μολύνεται πολύ συχνά με το λεγιονέλλα πνευμόφιλο και κατά συνέπεια πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα για την καταπολέμησή του, καθώς είναι, στο μεγαλύτερο μέρος του, ανθεκτικό στα βιοκτόνα.

Το λεγιονέλλα πνευμόφιλο στο μικροσκόπιο

Τι επιπτώσεις έχει η Λεγιονέλλα;Η Λεγιονέλλα μπορεί να μεταφερθεί στο ανθρώπινο αναπνευστικό σύστημα από οποιοδήποτε ψεκασμό νερού με μέγεθος σταγονιδίου 3 ως 5 μm και ψεκασμοί αυτού του μεγέθους δημιουργούνται εύκολα σε περιβάλλοντα όπως ντουζιέρες και πύργοι ψύξης. Ακόμη και μία σχετικά χαμηλή συγκέντρωση βακτηριδίων στους ψεκασμούς είναι αρκετή για να προσβάλει ένα υγιές άτομο. Μετά από μία περίοδο επώασης 2-10 ημερών, το λεγιονέλλα πνευμόφιλο προκαλεί μία ειδική μορφή πνευμονίας (legionellosis) η οποία μπορεί να συνοδεύεται από πυρετό Pontiac. Σύμφωνα με εκτιμήσεις από το Γραφείο Στατιστικής της Ομοσπονδιακής Γερμανίας κάθε χρόνο στη Γερμανία προσβάλλονται από legionellosis γύρω στους 25.000 με 30.000 άνθρωποι. Για άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως είναι οι ηλικιωμένοι, οι ασθενείς και οι καπνιστές, η νόσος μπορεί να αποβεί μοιραία σε περίπτωση που δεν αντιμετωπιστεί μέσα στις πρώτες τέσσερις ημέρες. • Το ποσοστό της νόσου της legiollosis ανέρχεται στο

5% εκείνων που εισπνέουν μολυσμένα σωματίδια νερού.

• Το ποσοστό θανάτου φτάνει μέχρι το 30 % εκείνων που υποκύπτουν στην legiollosis.

Θάνατοι που προκλήθηκαν από τροχαία ατυχήματα και θάνατοι που

προκλήθηκαν από λεγιονέλλα στη Γερμανία το 1996

Πού βρίσκεται η λεγιονέλλα;Μικρές ποσότητες λεγιονέλλας απαντώνται φυσικά στη μικροχλωρίδα των ποταμών, των λιμνών και των υπόγειων υδάτων. Αυτές οι χαμηλές συγκεντρώσεις δεν συνδέονται κατά κανόνα με την ασθένεια, αλλά όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες πολλαπλασιασμού, τα βακτηρίδια μπορεί να φτάσουν σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις.

ΑπολύμΑνση νεροY στΑ εμπορικΑ κτηριΑ

Οδική κυκλοφορία* Λεγιονέλλα

*18-

25 χ

ρόνι

α 19

96

Η λεγιονέλλα ‘ταξιδεύει’ στα συστήματα παροχής νερού των κτηρίων μέσω των εισαγωγών νερού επιφανειακού ή δικτύου ποσίμου. Γενικότερα, οι συνθήκες στα συστήματα ζεστού νερού, όπως χαμηλή παροχή, χαμηλές θερμοκρασίες, στάσιμο νερό και κακώς συντηρημένες δεξαμενές νερού δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για τον πολλαπλασιασμό της λεγιονέλλας. Η λεγιονέλλα πολλαπλασιάζεται άφθονα σε μία περιοχή θερμοκρασίας που κυμαίνεται μεταξύ των 25 και 46 οC και ζει σε βιο-φιλμ όπου προφυλάσσεται από τα περισσότερα χημικά απολυμαντικά και τις περισσότερες τεχνολογίες απολύμανσης.Το βιο-φιλμ αποτελείται κυρίως από μεικτές αποικίες μικοοργανισμών (βακτηρίδια, φύκη, μύκητες, πρωτόζωα) που συνδέονται το ένα με το άλλο, προσκολλούνται σε ένα ενιαίο υπόστρωμα και ενσωματώνονται πλήρως ή μερικώς σε μία πολυμερή οργανική μάζα (ιλύ) που παράγεται από τους οργανισμούς. Αυτό το βιο-φιλμ που μοιάζει με γέλη προσφέρει όχι μόνο τις ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης αλλά και τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία στα βακτηρίδια.

Το βακτηρίδιο της λεγεονέλλας σε βιο-φιλμ

Πηγές λεγιονέλλας στα εμπορικά κτήριαΥπάρχουν αρκετές εφαρμογές σε οποιοδήποτε εμπορικό κτήριο από τις οποίες μπορούν να εξαπλωθούν τα βακτηρίδια της λεγεονέλλας. Παραθέτουμε ορισμένες πιθανές πηγές κινδύνου:

Συστήματα ζεστού νερού Όλα τα συστήματα ζεστού νερού κινδυνεύουν να μολυνθούν. Ωστόσο υπάρχει ένας αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης στα συστήματα όπου: • Το ζεστό νερό παραμένει λίγο ή πολύ στάσιμο λόγω

της χαμηλής κατανάλωσης. • Η θερμοκρασία νερού κυμαίνεται μεταξύ των 25 oC

και 46 oC, η οποία είναι “ιδανική” καθώς η λεγιονέλλα είναι ένα μεσόφιλο βακτηρίδιο που πολλαπλασιάζεται σε αυτή ακριβώς την περιοχή θερμοκρασίας.

• Υπάρχουν “τυφλά σημεία” χωρίς κυκλοφορία. • Υπάρχουν επικαθίσεις, σκουριά, πουρί και ιλύς, που

αποτελούν πηγές τροφής για τα βακτηρίδια. • Το σύστημα δεν συντηρείται κανονικά.

Η θερμοκρασία στις δεξαμενές ζεστού νερού πρέπει να είναι 60 οC, ενώ οι θερμοκρασίες στις βρύσες και στους σωλήνες κυκλοφορίας δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 55 οC. Ωστόσο, εάν η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 60 οC, θα δημιουργηθούν επικαθίσεις αλάτων τόσο στις δεξαμενές όσο και στις σωληνώσεις.

Συστήματα κρύου νερούΣτα μεγάλα και ψηλά κτήρια, το κρύο νερό συχνά θερμαίνεται σε θερμοκρασίες που δημιουργούν ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης για διάφορα είδη βακτηριδίων. Στο κεντρικό σημείο εισόδου του νερού στο κτήριο, το κρύο νερό έχει συνήθως θερμοκρασία 8-12oC. Πέρα από αυτό το σημείο, η θερμοκρασία του κρύου νερού αρχίζει να αυξάνεται λόγω των γύρω υψηλών θερμοκρασιών. Εάν η ροή του νερού καταλήγει σε μία δεξαμενή στέγης που δεν είναι μονωμένη, είναι πιθανό η θερμοκρασία του νερού να αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Μετά από μερικές ώρες παραμονής στη δεξαμενή στέγης, το νερό εισέρχεται και πάλι στο κτήριο για άντληση. Όχι μόνο ο καταναλωτής δεν θα καταλάβει ποτέ πώς είναι το κρύο νερό, αλλά είναι πολύ πιθανό το νερό να περιέχει και υψηλά επίπεδα βακτηριδίων.

Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης βακτηριδίων στα συστήματα όπου:• Οι σωληνώσεις και η δεξαμενή δεν είναι μονωμένα

ή δεν είναι καλά συντηρημένα. Οι σωλήνες κρύου νερού και οι δεξαμενές θα πρέπει πάντα να είναι μονωμένοι ώστε να αποφεύγεται η ανεπιθύμητη θέρμανση.

• Οι σωλήνες κρύου και ζεστού νερού είναι μονωμένες μαζί. Η θερμότητα θα ταξιδέψει από το ζεστό σωλήνα στον κρύο σωλήνα.

• Χρησιμοποιούνται δεξαμενές στέγης και ενδιάμεσες δεξαμενές. Εάν δεν μπορεί να αποφευχθεί η χρήση δεξαμενών, τότε θα πρέπει να είναι τοποθετημένες στο εσωτερικό του κτηρίου και θα πρέπει να έχουν τέτοιες διαστάσεις ώστε να συγκρατούν το νερό τον ελάχιστο δυνατό χρόνο.

• Υπάρχουν δεξαμενές νερού από οργανικό υλικό, καθώς η ίδια η δεξαμενή θα αποτελέσει πηγή τροφής για τα βακτηρίδια.

• Οι σωλήνες είναι πολύ μεγαλύτερες από ότι χρειάζεται. Το στάσιμο νερό αυξάνει τον κίνδυνο της ανάπτυξης βακτηριδίων.

• Το υλικό των σωλήνων σκουριάζει. Η σκουριά αποτελεί μία καλή πηγή τροφής για τα βακτηρίδια.

• Υπάρχουν ‘τυφλά σημεία’ όπου δεν υπάρχει ροή νερού.

Πύργοι ψύξης στη στέγηΟι πύργοι ψύξης και οι συμπυκνωτές εξάτμισης χρησιμοποιούνται για να διαχέουν την ανεπιθύμητη θερμότητα στην ατμόσφαιρα μέσω της εξάτμισης του νερού. Το νερό ψεκάζεται στον πύργο ψύξης μέσω των ακροφυσίων ψεκασμού και δημιουργούνται μικροσκοπικά σταγονίδια που μεταφέρονται με τον αέρα. Ενόσω πέφτουν μέσα από τον πύργο, κάποια ποσότητα του νερού εξατμίζεται αλλά ορισμένα σταγονίδια, γνωστά ως αιωρούμενα παρασυρόμενα

σταγονίδια, μεταφέρονται εκτός του πύργου από το ρεύμα αέρα που παράγεται από τους ανεμιστήρες. Η λεγιονέλλα αναπτύσσεται εύκολα στο νερό και διαχέεται εύκολα μαζί με τα αιωρούμενα παρασυρόμενα σταγονίδια.

Spa Η λεγιονέλλα αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα στα spa γιατί:. Το νερό στα spa κυμαίνεται μεταξύ των 32 ως 35 oC,

η οποία είναι και η καλύτερη θερμοκρασία για την ανάπτυξη των βακτηριδίων της λεγιονέλλας.

. Ακαθαρσίες, νεκρά κύτταρα δέρματος κ.λπ. από τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν τα λουτρά προσφέρουν τροφή στα βακτηρίδια.

. Οι “κρυμμένοι” σωλήνες κυκλοφορίας αέρα και νερού προσφέρουν μία μεγάλη επιφάνεια όπου μπορούν να αναπτυχθούν τα βακτηρίδια.

Το βιο-φιλμ σε αυτούς τους σωλήνες δεν μπορεί κατά συνέπεια να απομακρυνθεί. . Το νερό που αναταράσσεται δημιουργεί υετό και

ψιχάλες μέσα από τις οποίες τα βακτηρίδια μπορούν να διασκορπιστούν και να τα αναπνεύσουμε.

Σιντριβάνια νερούΤα σιντριβάνια νερού σε μέρη όπως εμπορικά κέντρα,

αεροδρόμια, ξενοδοχεία και πάρκα ψυχαγωγίας ευνοούν την ανάπτυξη των βακτηριδίων. Το νερό ψεκάζεται στον αέρα, σχηματίζοντας αιωρούμενα σταγονίδια τα οποία στη συνέχεια μπορούν εύκολα να εισέλθουν στους πνεύμονες. Το νερό του σιντριβανιού έχει την ίδια θερμοκρασία με τον περιβάλλοντα αέρα και σε αυτήν την θερμοκρασία, η λεγιονέλλα και τα άλλα βακτηρίδια αναπτύσσονται εύκολα στο νερό και στο βιο-φιλμ.

Ποιες μέθοδοι χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της λεγιονέλλας;Θερμική επεξεργασίαΜία από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται συνήθως για την καταπολέμηση της λεγιονέλλας είναι η θερμική αποστείρωση.Η λεγιονέλλα αρχίζει να πεθαίνει σε θερμοκρασίες άνω των 56 oC, γεγονός που καθιστά δυνατή την καταπολέμησή της με τη θέρμανση του μολυσμένου συστήματος νερού. Πρέπει να επιτευχθεί και να διατηρηθεί μία θερμοκρασία περίπου 70 oC για 10 λεπτά περίπου σε όλο το σύστημα σωληνώσεων. Ωστόσο, αυτό σπάνια μπορεί να πραγματοποιηθεί στις συνηθισμένες εγκαταστάσεις γιατί το νερό ψύχεται καθώς φτάνει τις εξόδους του νερού.

Υπάρχουν σχετικά λίγα πλεονεκτήματα στη θερμική επεξεργασία: • Δεν επηρεάζει την οσμή και τη γεύση του νερού.• Δεν είναι ευπαθής στην τιμή pH του νερού.• Ευρέως γνωστή και κατανοητή αρχή.• Δεν χρειάζεται προσθήκη βιοκτόνων στο νερό.

Τα σταγονίδια από έναν πύργο ψύξης μπορούν εύκολα να ταξιδέψουν 6 χλμ.

Temperature in °C

Propagation DieInactivity stage

Rate

of e

radi

catio

nRa

te o

f pro

paga

tion

Από την άλλη, υπάρχουν πολλά μειονεκτήματα αναφορικά με τη θερμική επεξεργασία.• Μεγάλος κίνδυνος εγκαύματος σε περίπτωση που οι

έξοδοι του νερού είναι ανοικτές κατά τη διάρκεια της αποστείρωσης.

• Το βιο-φιλμ παραμένει ανεπηρέαστο και ως αποτέλεσμα τα μικρόβια δημιουργούνται ξανά μεταξύ των κύκλων της επεξεργασίας. Δεν υπάρχει μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα με την αποστείρωση.

• Τα “τυφλά σημεία” δεν αποστειρώνονται καθόλου. • Μία προηγμένη επεξεργασία ανοίγματος των

βρυσών πρέπει να εφαρμοστεί για να είμαστε βέβαιοι ότι όλα τα τμήματα του συστήματος νερού έχουν αποστειρωθεί. Δεν χρειάζεται καν να αναφέρουμε ότι στα μεγάλα οικιακά και εμπορικά συστήματα νερού δεν είναι δυνατόν να εξασφαλίσουμε το ξέπλυμα όλων των σωλήνων.

• Η θέρμανση μεγάλων συστημάτων νερού συνεπάγεται και πολύ μεγάλη κατανάλωση ενέργειας.

• Η επιθυμητή θερμοκρασία των 70 oC δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί σε όλο το σύστημα επειδή το νερό ψύχεται πριν φτάσει τις βρύσες νερού.

• Η όλη διαδικασία έχει ως συνέπεια τη δημιουργία περισσότερων επικαθίσεων αλάτων στους σωλήνες και στις δεξαμενές. Αυτό μπορεί να καταστρέψει τα συστήματα και να φράξει τις βρύσες.

• Η θερμική διαστολή στους σωλήνες μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές και διαρροές στις παλαιότερες εγκαταστάσεις.

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η θερμική επεξεργασία είναι μία αναποτελεσματική και ακριβή διαδικασία.

Η ικανότητα του βακτηριδίου λεγιονέλλα να αναπαράγεται σε συνάρτηση με

τη θερμοκρασία

Χλωρίωση (διάλυμα υποχλωρίτη)Ένας από τους συνηθέστερους τρόπους απολύμανσης νερού. Το χλώριο χρησιμοποιείται συχνά ως απολυμαντικό με τη μορφή ενός διαλύματος υποχλωρίτη που εγχέεται στο σύστημα του νερού. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της χλωρίωσης είναι ότι το κόστος επένδυσης είναι πολύ χαμηλό.

Υπάρχουν, ωστόσο, πολλά μειονεκτήματα:• Το επεξεργασμένο νερό θα έχει τη γεύση και

τη μυρουδιά του χλωρίου. Ο καταναλωτής θα σταματήσει να πίνει αυτό το νερό και θα αγοράσει εμφιαλωμένο νερό για κατανάλωση.

• Η διαδικασία είναι ευπαθής στην τιμή pH του νερού. Σε επίπεδα πάνω από 7,5, το αποτέλεσμα της απολύμανσης είναι μειωμένο.

• Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες στα βακτηρίδια είναι περιορισμένες. • Το βιο-φιλμ στη δεξαμενή και στους σωλήνες του

ζεστού νερού παραμένη ανεπηρέαστο.

Ακτινοβολία UVΤο μολυσμένο νερό υποβάλλεται σε υπεριώδη ακτινοβολία με μήκος κύματος 254 nm. Οι ακτίνες UV διαπερνούν το κυτταρικό τοίχωμα και καταστρέφουν τις γενετικές πληροφορίες του βακτηριδίου και των ιών, διακόπτωντας τα αναπαραγωγικά τους συστήματα. Μία λυχνία UV χρησιμοποιείται για την ακτινοβολία του νερού.

πλεονεκτήματα:• Η επεξεργασία με UV είναι αποτελεσματική κατά των

ελεύθερων βακτηριδίων που εκτίθενται πραγματικά στις ακτίνες UV.

• Δεν επηρεάζει την οσμή και τη γεύση του νερού.• Δεν προστίθενται χημικά στο νερό.• Η επεξεργασία UV δεν είναι ευπαθής στην τιμή pH

του νερού.

Θερμοκρασία σε οC

Συγκέντρωση απολυμαντικού [mg/l]

Eναπ

ομεί

ναντ

α μι

κρόβ

ια [%

]

εναπομείναντα μικρόβιαμε HCIO

pH > 7,5

εναπομείναντα μικρόβιαμε CIO2

Ρυθμ

ός ε

ξάλε

ιψης

Ρυθμ

ός π

ολλα

πλα

σιασ

μόύ

στάδιο αδράνειας πολλαπλασιασμός Εξάλειψη