Χόρχε Μπουκάϊ.

Πρώτη αλήθεια

Αυτό που είναι, είναι.

Η πραγματικότητα δεν είναι όπως με συμφέρει εμένα να είναι.

Δεν είναι όπως θα έπρεπε να είναι.

Δεν είναι όπως μου είπαν ότι θα είναι.

Δεν είναι όπως ήταν.

Η πραγματικότητα γύρω μου είναι όπως είναι.

Η αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο όταν έχουμε συναίσθηση της παρούσας

κατάστασης.

Εγώ είμαι αυτός που είμαι.

Δεν είμαι αυτός που θα ήθελα να είμαι.

Δεν είμαι αυτός που θα έπρεπε να είμαι.

Δεν είμαι αυτός που η μαμά μου θα ήθελε να είμαι.

Δεν είμαι καν αυτός που ήμουν.

Είμαι αυτός που είμαι.

Όλες οι νευρώσεις ξεκινούν από τη στιγμή που προσπαθούμε να είμαστε αυτό

που δεν είμαστε.

Εσύ είσαι όπως είσαι.

Εσύ δεν είσαι όπως χρειάζομαι να είσαι.

Εσύ δεν είσαι όπως ήσουν.

Εσύ δεν είσαι όπως συμφέρει εμένα να είσαι.

Εσύ δεν είσαι όπως θέλω εγώ να είσαι.

Εσύ είσαι όπως είσαι.

Ο ορισμός μιας ώριμης και αληθινής σχέσης είναι η ανιδιοτελή προσπάθεια να

δημιουργείς χώρο στον άλλον, ώστε να μπορεί να είναι όπως είναι.

Δεύτερη αλήθεια

Τίποτα καλό δεν είναι δωρεάν.

Αν επιθυμώ κάτι που είναι καλό για ‘μένα, θα όφειλα να ξέρω ότι θα πληρώσω

κάποιο αντίτιμο γι’ αυτό.

Οπωσδήποτε αυτή η πληρωμή δεν είναι πάντα χρηματική (αν χρειάζονταν μόνο

τα χρήματα, θα ήταν τόσο εύκολο!). Το αντίτιμο είναι κάποιες φορές υψηλό κι

άλλες φορές πολύ χαμηλό, αλλά πάντα υπάρχει. Γιατί τίποτα καλό δεν είναι

δωρεάν.

Αν οι γύρω μου μου προσφέρουν κάτι, αν μου συμβαίνει κάτι καλό, αν ζω

καταστάσεις ευχάριστες και απολαυστικές, είναι επειδή τις έχω κερδίσει. Τις

έχω πληρώσει, τις αξίζω.

Μόνο για να προετοιμάσω τους απαισιόδοξους και για να αποθαρρύνω τους

καιροσκόπους, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι η πληρωμή γίνεται πάντα

προκαταβολικά: το καλό που ζω το έχω ήδη πληρώσει. Πληρωμή με δόσεις, δε

γίνεται.)

Τρίτη αλήθεια

Είναι αλήθεια ότι κανείς δε μπορεί να κάνει πάντα αυτό που θέλει, αλλά

ο καθένας μπορεί να ΜΗΝ κάνει ΠΟΤΕ αυτό που ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ.

Ποτέ να μην κάνω αυτό που δεν θέλω.

Αν είμαι ενήλικος, κανείς δε μπορεί να με αναγκάσει να κάνω κάτι που

δεν θέλω. Αρκεί να καταφέρω να απαλλαγώ απ’ την ανάγκη μου να βλέπω

κάποιους να με επικροτούν, να με χειροκροτούν, να με αγαπούν.

Το να μάθει κανείς να ζεί σύμφωνα με αυτή την αλήθεια, δεν είναι εύκολο

πράγμα. Και κυρίως, δεν είναι δωρεάν.

(Τίποτα καλό δεν είναι δωρεάν κι αυτό είναι κάτι καλό).

Το κόστος είναι ότι όταν κάποιος τολμάει να πει ”όχι” αρχίζει να ανακαλύπτει

κάποιες άγνωστες πλευρές των φίλων του: το σβέρκο, την πλάτη και όλα τα

σημεία που γίνοντα ορατά μόνο όταν ο άλλος φεύγει.

Το σημαντικό σε μια διαπροσωπική σχέση δεν είναι να σου λέω ότι σ' αγαπάω, ούτε

να στο αποδεικνύω με διάφορους τρόπους. Το σημαντικό είναι να νιώθεις εσύ ότι σ'

αγαπάνε.

Γι' αυτό προτείνω την επόμενη φορά που θα σου πεί κάποιος: σ' αγαπώ, η απάντηση

να είναι:

Το ξέρω.

Όταν παίρνει κανείς αυτήν την απάντηση απ' τον άλλον, αισθάνεται πως το

συναίσθημα του βρήκε στόχο. Δεν είναι απλός αντίλαλος από απέναντι, αλλά ο

άλλος φαίνεται ότι το έχει καταγράψει. Οπότε κλείνει ο κύκλος.

Ο έρωτας ως σωτηρία;

* Η σχέση βοηθάει την προσωπική μας εξέλιξη, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, να γνωρίσουμε

καλύτερα τον εαυτό μας. Η σχέση προσθέτει. Γι' αυτό αξίζει τον κόπο.

Αξίζει... τον ΚΟΠΟ (δηλαδή, αξίζει να κοπιάσουμε γι' αυτήν). Αξίζει το βάσανο που προκαλεί.

Αξίζει τον πόνο που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Κι όλα αυτά αξίζουν, γιατί όταν θα τα έχουμε

ξεπεράσει δεν θα είμαστε πια οι ίδιοι: θα έχουμε αναπτυχθεί, θα είμαστε πιο

συνειδητοποιημένοι, θα αισθανόμαστε πιο ολοκληρωμένοι.

Η σχέση δεν μας σώζει από τίποτα: δεν θα έπρεπε να μας σώζει από τίποτα.

Πολλοί άνθρωποι ψάχνουν ένα σύντροφο ως μέσο για να λύσουν τα προβλήματά τους.

Πιστεύουν πως μία στενή σχέση θα θεραπεύσει τις αγωνίες τους, την ανία τους, την απουσία

νοήματος από τη ζωή τους. Ελπίζουν πως μια σχέση θα γεμίσει τα κενά τους. Τι φοβερό λάθος!

Όταν επιλέγω κάποιον σύντροφο με αυτές τις προσδοκίες, καταλήγω αναπόφευκτα να μισήσω το

πρόσωπο που δεν μου δίνει αυτό που περίμενα. Και μετά; Μετά μπορεί να ψάξω να βρω άλλον,

κι άλλον, κι άλλον... Ή μπορεί να αποφασίσω να περάσω τη ζωή μου γκρινιάζοντας για την τύχη

μου.

Η πρόταση είναι να φτιάξω τη δική μου ζωή χωρίς να περιμένω να το κάνει κανένας άλλος για

μένα. Η πρόταση είναι, επίσης, να μην προσπαθήσω να φτιάξω τη ζωή του άλλου, αλλά να βρω

κάποιον για να κάνουμε κάτι μαζί, να περνάμε καλά, να αναπτυχθούμε, να διασκεδάσουμε,

αλλά όχι για να μου φτιάξει τη ζωή.

Η σκέψη πως ο έρωτας θα μας σώσει, θα λύσει όλα μας τα προβλήματα και θα μας προσφέρει

μια διαρκή κατάσταση ευτυχίας ή ασφάλειας, καταφέρνει μόνο να μας κρατάει παγιδευμένους

σε φαντασιώσεις και αυταπάτες, αποδυναμώνοντας την αυθεντική δύναμη της αγάπης που ξέρει

πώς να μας μεταμορφώσει. Και τίποτα δεν είναι πιο διαφωτιστικό από το να είσαι με κάποιον

άλλον από εκεί και έπειτα.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο ξεχωριστό από το να βιώνεις την ίδια σου τη μεταμόρφωση δίπλα στον

άνθρωπο που αγαπάς. Αντί να ψάχνουμε καταφύγιο σε μια σχέση, θα μπορούσαμε να δεχτούμε

τη διεγερτική δύναμη που μας ξυπνάει από το λήθαργο και μας φέρνει σε άμεση επαφή με τη

ζωή, μας ωθεί προς τα μπρος και μας δείχνει καθαρά πώς πρέπει να αναπτυχθούμε.

Για να ευδοκιμήσουν οι σχέσεις μας, είναι αναγκαίο να τις δούμε με διαφορετικό τρόπο: σαν μια

σειρά από ευκαιρίες να διευρύνουμε τη συνείδησή μας, να ανακαλύψουμε μια βαθύτερη

αλήθεια και να γίνουμε άνθρωποι με όλη τη σημασία της λέξης.

Και όταν γίνω άνθρωπος ολοκληρωμένος, που δε χρειάζεται κανέναν για να επιβιώσει, τότε

σίγουρα θα βρω κάποιον επίσης ολοκληρωμένο για να μοιραστούμε αυτά που έχω κι αυτά που

έχει. Αυτό είναι το νόημα της σχέσης : όχι η σωτηρία, αλλά η επαφή. Ή, μάλλον, οι επαφές. Εγώ

μ' εσένα. Εσύ μ' εμένα. Εγώ μ' εμένα. Εσύ μ' εσένα. Εμείς με τον κόσμο.

3. Δύο ενδιαφέροντες παρομοιώσεις

* Μπορούμε να κοιτάξουμε τα χέρια, τα πόδια, και τον αφαλό μας... Ωστόσο, υπάρχουν μέρη

που ποτέ δεν έχουμε δει απευθείας, όπως το πρόσωπό μας - τόσο σημαντικό και χαρακτηριστικό,

που μας είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως ποτέ δε θα το δούμε με τα ίδια μας τα μάτια... Για να

γνωρίσουμε την όψη των κρυμμένων απ' το βλέμμα μας σημείων, χρειαζόμαστε έναν καθρέφτη.

Παρομοίως, στην προσωπικότητά μας, στον τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε στον κόσμο,

βρίσκονται πτυχές κρυμμένες από την αντίληψή μας. Για να τις δούμε χρειαζόμαστε επίσης έναν

καθρέφτη... Και ο μοναδικός καθρέφτης που μπορεί να μας τις δείξει, είναι ο άλλος.

Το βλέμμα του άλλου, μού δείχνει αυτό που δεν μπορούν να δουν τα μάτια μου. Έτσι όπως

συμβαίνει και με την υλική πραγματικότητα, η ακρίβεια της αντανάκλασης εξαρτάται από την

ποιότητα του καθρέφτη και την απόσταση από την οποία τον κοιτάμε. Όσο πιο ακριβής είναι ο

καθρέφτης, τόσο πιο λεπτομερής και πιστή θα είναι η εικόνα. Όσο πιο κοντά βρίσκομαι, για να

δω την αντανάκλαση της εικόνας μου, τόσο πιο σαφής θα είναι η αντίληψη που έχω για τον

εαυτό μου. Ο καλύτερος, ο ακριβέστερος και αυστηρότερος απ' όλους τους καθρέφτες είναι η

σχέση του ζευγαριού: είναι ο μοναδικός δεσμός στον οποίο μπορούν να καθρεφτιστούν από

κοντά οι χειρότερες και καλύτερες πλευρές μου.

*..καθώς δείχνει με το δάχτυλο τον κατηγορούμενο, τρία δάχτυλα δείχνουν προς τη δική του

κατεύθυνση... Ο μέσος, ο παράμεσος και ο μικρός, του λένε πως ίσως ο ίδιος να είναι τρεις φορές

πιο άπληστος και τρεις φορές πιο επιθετικός απ' αυτόν τον οποίον κατηγορεί. Όταν κάτι με

ενοχλεί στον άλλον, σχεδόν πάντα σημαίνει πως, στην πραγματικότητα, αυτό το κάτι με ενοχλεί

στον εαυτό μου.

Αν εγώ δεν βρίσκομαι σε σύγκρουση με αυτή μου την πλευρά, δεν με ενοχλεί που την έχει ο

άλλος. Έτσι, η ερώτηση μου πρέπει να είναι πάντα: <<Γιατί με εκνευρίζει αυτό στον άλλον; Τι

σχέση έχει μ' εμένα;>>

Εκμεταλλεύομαι τις συγκρούσεις για την προσωπική μου εξέλιξη: περί αυτού πρόκειται. Αντί να

χρησιμοποιώ ενέργειά μου για να αλλάξω τον άλλον, τη χρησιμοποιώ για να παρατηρώ τι

υπάρχει από μένα σ' αυτό που με ενοχλεί.

4. Αγάπη και έρωτας

* Ο έρωτας μας συνδέει με τη χαρά που αισθανόμαστε γνωρίζοντας την ύπαρξη του άλλου. Μας

φέρνει σε επαφή με τη σπάνια αίσθηση της πληρότητας.

* Τα συναισθήματα, αντίθετα από τα πάθη, διαρκούν περισσότερο και είναι συνδεδεμένα με την

αντίληψη της εξωτερικής πραγματικότητας. Η αγάπη αρχίζει να χτίζεται μόλις μπορέσω να δω

αυτόν που έχω μπροστά μου, μόλις ανακαλύψω τον άλλον. Τότε είναι που η αγάπη αντικαθιστά

τον έρωτα.

Μόλις περάσει αυτή η πρώτη στιγμή, αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια οι χειρότερες

πλευρές μου, που επίσης προβάλλω στον άλλον. Το να αγαπήσω κάποιον είναι μια πρόκληση για

να ξεφορτωθώ εκείνες τις προβολές, για να έρθω σε πραγματική επαφή μαζί του. Αυτή η

διαδικασία δεν είναι εύκολη, αλλά είναι από τα ωραιότερα πράγματα που συμβαίνουν, ή που

βοηθάμε να συμβούν. Μιλάμε για αγάπη με την έννοια του <<ενδιαφέροντος για το καλό του

άλλου.>> Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.

Για την αγάπη, σαν ευφορία που κυριεύει σώμα και ψυχή που ενισχύεται - εφόσον μπορώ να δω

τον άλλον χωρίς να θέλω να τον αλλάξω.

* Πολύς κόσμος ζει χωρίς πραγματική επαφή με τον εαυτό του, γεμάτος μόνο με αυτά που

σκέφτεται και χωρίς να έχει ιδέα για το τι πραγματικά αισθάνεται. Με αυτόν τον τρόπο, είναι

πολύ δύσκολο να αφεθείς στον έρωτα. Για να αγαπάς, είναι απολύτως απαραίτητο να τολμάς να

κοιτάς προς τα μέσα. Έτσι, χωρίς να είναι απαραίτητη η σύγκρουση, μπορώ να κοιτάζω μέσα μου,

να διατηρώ επαφή και να είμαι ο εαυτός μου. Αν δε δείξω τον πραγματικό μου εαυτό, κανείς δεν

μπορεί να με αγαπήσει. Εν πάση περιπτώσει, θα αγαπήσουν τη μεταμφίεσή μου, όπως λες κι

εσύ, κι αυτό δε μου χρησιμεύει σε τίποτα. Διάβασα ένα βιβλίο του Μαουρίσιο Αμπάντι που

μιλάει για τον έρωτα και σου παραθέτω τρία ενδιαφέροντα αποσπάσματα.Ο έρωτας είναι μια

σχέση στην οποία το άλλο πρόσωπο, αντί να αναγνωρίζεται ως ένα πραγματικά διαφορετικό

πρόσωπο, γίνεται μάλλον αντιληπτό και ερμηνεύεται σαν να ήταν το είδωλο του εαυτού μου,

εφοδιασμένο με τα χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν στην εξιδανικευμένη εικόνα αυτού που θα

ήθελα να είμαι. Στον έρωτα ισχύει το <<εγώ αγαπώ τον εαυτό μου καθώς βλέπω την

αντανάκλασή του σ' εσένα.>>

Έρωτας είναι να σου λέω ότι μου αρέσεις επειδή κρατάς με χάρη τον καθρέφτη στον οποίο

παρατηρώ τον εαυτό μου, ώστε να συνειδητοποιήσω την αγάπη μου για μένα. Αλλά, καθώς ο

χρόνος τρέχει και η σχέση περνά από διάφορες αντιξοότητες, συμβαίνει ο υποτιθέμενος

καθρέφτης να παύει να είναι καθρέφτης και να προτιμά να ξαναβρεί τη δική του ταυτότητα. Στην

αρχή, ήταν τέτοια η επιθυμία του να νιώθει αγαπητός και αρεστός, που σχεδόν δεν τον

ενοχλούσε να τον περνάνε για άλλον, μια και περί αυτού πρόκειται. Έχουμε τέτοια ανάγκη για

αγάπη, που για ένα χρονικό διάστημα την απολαμβάνουμε ακόμα κι αν είναι απάτη.

* Έρωτας είναι να αγαπάς τις ομοιότητες και αγάπη, να ερωτεύεσαι τις διαφορές. Ο έρωτας δεν

είναι ένα συναίσθημα που μοιραζόμαστε, επειδή ακόμα δεν υπάρχει άλλο υποκείμενο να

μοιραστούμε μαζί του. Ο έρωτας είναι ένας αυθαίρετος και σχεδόν αναπόφευκτος

παραλογισμός, μια εικόνα τρελής σύγχυσης σε μανιακή έξαρση. Η αγάπη, αντιθέτως, είναι ένα

προϊόν λογικής και κόπου.

Διαρκεί περισσότερο και είναι λιγότερο ταραχώδης, αλλά χρειάζεται σκληρή δουλειά για να τη

διατηρήσεις.

5. Πηγή προβλημάτων

* τα προβλήματα ενός ζευγαριού είναι προβλήματα προσωπικά, τα οποία εκδηλώνονται στη

σχέση. Και αυτά τα προβλήματα βγαίνουν στην επιφάνεια μόνο στον ερωτικό δεσμό, δεδομένου

ότι, όταν είμαστε με κάποιον άλλον, φωτίζονται εκείνες οι πλευρές μας που πριν βρίσκονταν στη

σκιά.*Προβάλλω τη σκιά μου στο σύντροφό μου και, βλέποντας πάνω του, την ανακαλύπτω. Από

εκείνο το σημείο και μετά έχω δύο πιθανότητες: ή να προσπαθήσω να καταστρέψω την τρομερή

απειλή της σκιάς μου καταστρέφοντας μαζί και τον άλλον, ή να δεχτώ την ευκαιρία να ενωθώ με

τη σκιά μου και να τελειώσω μια και καλή με την απειλή της.

6. Το πληγωμένο παιδί

* Ο Τζον Μπράντσο ονομάζει αυτήν την ανάμνηση του πρωτογενούς τραύματος: <<το πληγωμένο

παιδί. Αυτό το πληγωμένο παιδί που φέρουμε μέσα μας είναι που μας κάνει να αντιδρούμε έτσι.

Κουβαλάμε τους πόνους που δεν μπορέσαμε να εκφράσουμε στην παιδική μας ηλικία και τους

εξωτερικεύουμε μέσω των αντιδράσεών μας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αυτό σημαίνει πως

τοποθετούμαστε πριν καλά καλά μπορέσουμε να σκεφτούμε. Αυτού του είδους οι αντιδράσεις

είναι που δημιουργούν τα περισσότερα προβλήματα στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις.

Δυστυχώς, όταν βιώνουμε μία σχέση, τους πόνους και τους θυμούς που δεν βρήκαν διέξοδο στο

παρελθόν, τους αναπλάθουμε στο παρόν μας, εμπλέκοντας και τον άλλον στις αντιδράσεις μας.

Γενικά, αυτοί οι παλιοί πόνοι δεν εμφανίζονται μέχρι να βρεθούμε σε μια ερωτική σχέση. Η

σχέση και ο γάμος ξύνουν τις παλιές πληγές και υποθέτουμε πως είναι ο σύντροφός μας που τις

προκαλεί. Συνήθως αυτό δεν συμβαίνει από την αρχή, αλλά σιγά σιγά, όσο αισθανόμαστε

πραγματικά δεμένοι με τον άλλον. Αυτό το πληγωμένο παιδί που κουβαλάμε μέσα μας είναι σαν

μια μαύρη τρύπα που ρουφάει τα πάντα, σαν ένας πονόδοντος. Όταν παρουσιάζεται δεν

μπορούμε να σκεφτούμε τίποτ' άλλο, ο πόνος κυριαρχεί στη ζωή μας.

7. Η ανάγκη για όνομα

* Ονομάζω σημαίνει ορίζω, και ορίζω σημαίνει αρχίζω να ελέγχω, γιατί δεν μπορεί κανείς να

ελέγξει κάτι που δεν μπορεί να ορίσει ή να ονομάσει.

8. Διαφορετικότητα* το πάθος είναι στενά συνδεδεμένο με την πιθανότητα ο άλλος να μην είναι

εκεί: με την έκπληξη, το εκτός προγράμματος. Αν αυτό μετατραπεί σε συμβατική σχέση, το πάθος

εξατμίζεται.

* Συμβαίνει, αυτό ακριβώς που μας ελκύει, να είναι η διαφορετικότητα. Στην αρχή με γοητεύει

που ο άλλος έχει αυτό που για μένα είναι τόσο δύσκολο να αποκτήσω. Συμπληρώνομαι από το

σύντροφό μου, ακριβώς επειδή μπορεί να κάνει πράγματα που εγώ δεν μπορώ, και

αντιστρόφως. Στη φάση του έρωτα, όχι μόνο αποδέχομαι αυτά του τα χαρακτηριστικά, αλλά

επίσης τα αποδέχομαι και στον εαυτό μου.* όταν ο έρωτας εξασθενεί αρχίζω να καβγαδίζω με

τον σύντροφό μου για τα ίδια εκείνα χαρακτηριστικά τα οποία μας έφεραν κοντά.

* Η πρότασή μας συνίσταται στην ανάπτυξη των πλευρών που έχουμε απαρνηθεί ή πολεμήσει,

για να τις εντάξουμε έτσι στον ίδιο τον εαυτό μας, να γίνουμε πιο ολοκληρωμένοι άνθρωποι

δίνοντας τέλος στην εσωτερική ή εξωτερική διαμάχη.* Η αληθινή σχέση με τον άλλον - που

κάποια συγκεκριμένη στιγμή πιστέψαμε και χάρη στην παρουσία του καταφέραμε να

ξεπεράσουμε το άγχος μας για τη μοναξιά και την αυτάρκεια - , είναι μια από τις ωραιότερες

καταστάσεις, καθώς μας επιτρέπει να πλησιάσουμε τα ανθρώπινα πλάσματα με αγάπη.>>

9. Η χαρά της προσφοράς* Το <<δίνω>> είναι από μόνο του και <<παίρνω>>: εγώ παίρνω χαρά

επειδή εσύ παίρνεις κάτι καλό που έχω να σου δώσω. Παίρνω τη χαρά που με ακούς και που

εκτιμάς αυτά που σου δίνω. Δεν έχει νόημα να δίνουμε περιμένοντας κάτι πέρα από την ίδια την

πράξη της προσφοράς.

10. Ψευδαισθήσεις, όνειρα, πραγματικότητα και μαγεία

* Η στιγμή που αφήνουμε τις ψευδαισθήσεις, που λέμε: <<θα απολαύσω αυτό που έχω και θα

σταματήσω να κλαίω για το αδύνατο>> είναι αποφασιστική για τη ζωή ενός ανθρώπου.*

χρειαζόμαστε λίγη μαγεία την οποία θα αποκτήσουμε μόνο αν είμαστε ικανοί να νιώσουμε

έκπληξη που σήμερα βρισκόμαστε σε σημείο διαφορετικό από εκείνο που συνηθίζαμε να

βρισκόμαστε μέχρι χτες. Μια έκπληξη χωρίς φόβο, μια έκπληξη χωρίς παράλυση, μια έκπληξη

που θα ξυπνήσει μάλλον τη φρεσκάδα της περιέργειας παρά την ανασφάλεια του αγνώστου.

* Εν πάση περιπτώσει, όπως έλεγε ο Αμβρόσιος Μπιρς: << Αν θέλεις τα όνειρά σου να γίνουν

πραγματικότητα, ξύπνα>>.

*Πολλά άγχη και καταθλίψεις δημιουργούνται εξαιτίας μιας προκαθορισμένης ιδέας που έχουμε

για το πού θέλουμε να φτάσουμε, και, όταν ο στόχος δεν εκπληρώνεται, απογοητευόμαστε. Όταν

δεν φέρεσαι σύμφωνα με τις προσδοκίες μου, δεν σε θέλω πια. Δεν είναι έτσι. Η ζωή είναι

περισσότερο βιώσιμη αν υιοθετήσουμε τη συμπεριφορά του σέρφερ: τα κύματα είναι που

δείχνουν το δρόμο, όχι η ιδέα μου για το πού πρέπει να φτάσω. Είναι καλύτερα να ανοίγεις το

δρόμο ανάλογα με τις πέτρες που συναντάς στο δρόμο σου. Πόσο χαλαρωτικό είναι να μπορέσεις

να πεις: αυτό μπορώ να κάνω, κι αυτό είναι το καλό για μένα. Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό

μοντέλο ζωής, αυτό που εμένα με ξετρελαίνει εσένα δε σ' αρέσει, και όλα καλά.* Δεν σου

φαίνεται βαρετό να ξέρεις όλα όσα θέλεις να σου συμβούν; Είναι το ίδιο με το να είσαι μόνος:

δεν υπάρχει μαγεία. Όπως λέει ο φίλος μου ο Λουίς Χάλφεν: <<Μπορούμε να ζήσουμε τη ζωή

σαν οδηγοί του μετρό, γνωρίζοντας ακριβώς πού πάμε και πώς είναι η διαδρομή. Ή σαν σέρφερ:

ακολουθώντας το κύμα>>

* Τα πάντα είναι ένα κράμα τέχνης και προπόνησης. Κανείς δεν γεννιέται έμπειρος, και είναι

απολύτως απαραίτητο να είσαι διατεθειμένος να βουλιάξεις μια και δυο φορές, ή να αντέξεις

κάποιες πτώσεις που θα σου αφήσουν μελανιές αλλά και εμπειρίες, ώστε να αντιμετωπίσεις το

επόμενο κύμα. Είναι αλήθεια. Δεν αρκούν τα όνειρα, δεν αρκεί η φαντασία, δεν αρκούν οι

ψευδαισθήσεις, δεν αρκεί η επιθυμία και τα σχέδια... Και, ωστόσο, χωρίς όλα αυτά δεν υπάρχει

δρόμος.* Χρειάζεται να φορέσουμε μαγιό, να πάρουμε τη σανίδα των σχεδίων μας, να ριχτούμε

στη ζωή και να περιμένουμε με προσήλωση το κύμα της πραγματικότητας, για να ανέβουμε

πάνω του και να σερφάρουμε μέχρι τη μαγική παραλία της ικανοποίησης.

11. Το ταξίδι της καρδιάς

* Όσο πιο βαθύς είναι ο έρωτας που ενώνει δύο ανθρώπους, τόσο πιο μεγάλο θα είναι το

ενδιαφέρον τους για τον κόσμο στον οποίο κατοικούν. Θα αισθανθούν την σύνδεσή τους με τη γη

και θα αφοσιωθούν στη φροντίδα του πλανήτη και όλων των ευαίσθητων πλασμάτων που

χρειάζονται τη βοήθειά τους.

12. Πόνος

* ο πόνος είναι η μόνη διέξοδος για να μπορέσω να ανακαλύψω τις αληθινές μου ανάγκες και,

μόνο αν τις ανακαλύψω, θα μπορέσω μετά (μετά!) να τις ικανοποιήσω. Γιατί, αν αντιστεκόμαστε

στο να νιώσουμε ευάλωτοι, κάθε φορά θα σκληραίνουμε όλο και περισσότερο και θα

απομακρυνόμαστε από την πιθανότητα να διαπιστώσουμε τι χρειαζόμαστε.* Στη σχέση μας θα

έπρεπε να αφήνουμε χώρο για τον πόνο και τη σύγχυση που παρουσιάζονται όταν αφοπλίζουμε

τις στρατηγικές μας. Αυτός είναι ο δρόμος για το σπίτι, ο δρόμος για την ένωση μ' ένα άλλο

ανθρώπινο πλάσμα. Ο δρόμος της αγάπης.

13. Ταυτότητες

* Με βάση τις εγγενείς στην εκπαίδευση απογοητεύσεις, έχουμε συνηθίσει να πιστεύουμε πως

δεν είμαστε άξιοι ή κατάλληλοι να αγαπηθούμε έτσι όπως είμαστε, και τότε νιώθουμε

αναγκασμένοι να δημιουργήσουμε μια ταυτότητα στα μέτρα εκείνων από τους οποίους

νιώθουμε απόρριψη: τους γονείς μας. Αυτή η ταυτότητα δεν αρκεί για να μας επιδοκιμάσουν,

οπότε δημιουργούμε σε αντιστάθμισμα μια δεύτερη ταυτότητα, η οποία θα δώσει τη θέση της σε

μια τρίτη και μια τέταρτη και όσες χρειαστούν, μέχρι να φτάσουμε σ' εκείνη που θα δεχτεί την

επιδοκιμασία των παιδαγωγών μας, γιατί θεωρούμε πως έτσι θα τους κάνουμε να μας

αγαπήσουν: επινοούμε μια ταυτότητα άξια ν' αγαπηθεί, με την πεποίθηση ότι η ύπαρξή μας, έτσι

όπως είναι στην πραγματικότητα, δεν αξίζει αυτήν την αγάπη. Έτσι, όταν χτίζουμε μια προσωπική

σχέση, η επιθυμία μας είναι ο σύντροφός μας να αποδεχτεί αυτή την ταυτότητα-αντιστάθμισμα.

Από την άλλη, τρέμουμε μήπως οι υπόλοιποι μπορέσουν να ξεσκεπάσουν την πλαστή μας

ταυτότητα, μήπως καταλάβουν πως δεν είμαστε όπως δείχνουμε και, συνεπώς, δεν αξίζουμε την

αγάπη τους. Το κλειδί είναι να τολμήσουμε να απελευθερωθούμε από την υποτιθέμενη

ταυτότητά μας, να εγκατασταθούμε στον κόσμο χωρίς να απαιτούμε από εμάς τους ίδιους να

ανταποκριθούμε σε αυτήν, ανακαλύπτοντας τους εαυτούς μας κάθε στιγμή παρατηρώντας τη

συμπεριφορά μας.*Αναζητούμε την ένταση της επαφής, αλλά μόλις έρθει τρομάζουμε, χάνουμε

την ισορροπία μας. Και, ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να μην την αποζητούμε, γιατί

διαισθανόμαστε πως δεν υπάρχει τίποτα πιο υγιές από μια αυθεντική συνάντηση, χωρίς μάσκες,

χωρίς απάτες. εδώ και τώρα, χωρίς προσδοκίες. Αλλά, επίσης, διαισθανόμαστε πως ρισκάρουμε

να πονέσουμε πολύ - κάτι που κοστίζει ακριβά.

* Είναι πολύ ωραίο να επιθυμούμε τον άλλον και αυτός να είναι παρών. Αλλά, όταν δεν

συμβαίνει έτσι, ο πόνος μάς φαίνεται πιο ανυπόφορος απ' οποιοδήποτε άλλο βάσανο. Γι' αυτό

πολλές φορές βάζουμε φρένο στην τάση μας για αυθορμητισμό και αναζητούμε μια ζωή ασφαλή,

κλεισμένη στην παλιά μας καλή και δομημένη προσωπικότητα. Και δεν λέω ότι αυτό είναι κακό,

γιατί δεν μπορούμε να ζούμε γυμνοί και απροστάτευτοι. Το θέμα είναι ότι μια ζωή κλεισμένη σε

μία ταυτότητα, αργά ή γρήγορα, γίνεται βαρετή ή θλιβερή. Η ένταση είναι ελκυστική και

οδυνηρή: την αποζητούμε αλλά δεν μπορούμε να την αντέξουμε.* Πάντα μας τριγυρίζει ο φόβος

να παραδοθούμε, να υποφέρουμε, να χάσουμε την ισορροπία μας, κι όσα άλλα καταφέραμε

χτίζοντας την ταυτότητά μας.

* Η προσωπικότητα ταυτίζεται με ένα μέρος του είναι μας, στο οποίο ανατίθεται η αξία του

συνόλου. Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε συναίσθηση ότι είμαστε το είναι και όχι μόνο η στάση

με την οποία ταυτιζόμαστε. Το μυαλό έχει, κατά κάποιον τρόπο, την ικανότητα να μας ορίζει, λες

κι αν είμαστε έτσι ή αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να υπάρχουμε με κανέναν άλλον τρόπο. Αυτός

είναι ο μηχανισμός που μας εμποδίζει να είμαστε ολοκληρωμένοι. Παίρνουμε ως δεδομένο ότι

είμαστε το εγώ που το μυαλό μας έχει κατασκευάσει και δεν παρατηρούμε πως αυτό το εγώ

είναι κάτι που σχηματίστηκε στο παρελθόν, που έχει τις ρίζες του εκεί και η πίστη σε αυτό

οφείλεται σε πράγματα που συνέβησαν τότε, γεγονότα και αναμνήσεις λίγο-πολύ

παραποιημένα, τα οποία συντηρούμε και προσπαθούμε να τα διατηρήσουμε ή να τα κρύψουμε.

Συνεπώς, δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως παρόντες, γιατί είμαστε δεμένοι με πράγματα του

παρελθόντος που υπήρξαν καθοριστικά για τη δημιουργία της ταυτότητάς μας. * Πρέπει να

είμαστε προετοιμασμένοι να απομακρυνθούμε από την προσωπικότητά μας, για να την

αφήσουμε να αποδυναμωθεί, για να την ευχαριστήσουμε που μας βοήθησε να επιβιώσουμε

μέχρι σήμερα, για να αποδεχτούμε πως πια δεν μας χρησιμεύει. Έχουμε συνηθίσει να ζούμε μέσα

της: δεν ξέρουμε πώς είναι να αφήνεσαι να παρασυρθείς χωρίς το φρένο της ταυτότητας. Μας

φοβίζει και είναι πολύ δύσκολο να εισχωρήσουμε στα σκοτεινά σημεία του είναι μας και να

εγκαταλείψουμε την παλιά και γνώριμη ταυτότητα. Το να δίνω και να παίρνω αγάπη

μετατρέπεται σε μία πολύ επίπονη εργασία, αν δεν είμαι αποφασισμένος να εγκαταλείψω την

παλιά μου δομή. Δεν λέω πως θα πάρουμε την απόφαση να αφήσουμε την παλιά μας ταυτότητα

και θα συνδεθούμε αμέσως με το είναι μας. Αν ήταν τόσο εύκολο θα το έκανε όλος ο κόσμος,

γιατί όλοι ψάχνουμε την αγάπη. Με διάφορους τρόπους, όλοι ψάχνουμε να αγαπήσουμε και να

αγαπηθούμε, να είμαστε αποδεκτοί, να μας εκτιμούν, και τα λοιπά.* Ο Γουέλγουντ μας

ενθαρρύνει να απομακρυνθούμε από την ιδέα ενός κατασκευασμένου εγώ. Προτείνει να

έρθουμε σε άμεση επαφή με το κενό, αντί να προσπαθήσουμε να το γεμίσουμε με μια ψεύτικη

ταυτότητα. Αλλά αυτή την αίσθηση του κενού την αντιλαμβανόμαστε ως μία μεγάλη απειλή για

τη δομή μας. Μάλιστα, όλο το σχέδιο της ταυτότητας είναι μία αμυντική μέθοδος ώστε να μην

αισθανόμαστε αυτήν την απειλή. Το μυαλό δεν μπορεί να κρατηθεί από το κενό. Το μυαλό

αντιμετωπίζει το κενό λες και είναι μια μαύρη τρύπα. Το εγώ θέτει ένα όριο, κι ό,τι βρίσκεται έξω

απ' αυτό μας φαίνεται επικίνδυνο. Το δομημένο εγώ μεταμορφώνει αυτή την φοβισμένη

συμπεριφορά σε ζωτική ανάγκη, κάνοντας τη ζωή να καταλήξει να περιστρέφεται διαρκώς γύρω

από τον κίνδυνο του κενού. Νομίζω πως θα είμαστε πολύ πιο ζωντανοί, αν τολμήσουμε να

συνειδητοποιήσουμε πως δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ξέρουμε κάθε στιγμή ποιοι είμαστε, και

ούτε χρειάζεται να εγγυηθούμε με ακρίβεια και λεπτομέρειες τι μπορεί κανείς να περιμένει από

εμάς. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως πράγματι μπορούμε (και ίσως οφείλουμε) να ριχτούμε

στην εμπειρία της εξέλιξης, χωρίς να γίνουμε αιχμάλωτοι ενός εγώ που μας περιορίζει σε λίγες

γνώριμες συναντήσεις. Αυτές οι ιδέες θα μπορούσαν να βοηθήσουν μια σχέση, γιατί θα

επέτρεπαν τη χαλάρωση παλιών περιορισμών και, κυρίως, γιατί θα απελευθέρωναν και τους

συνταξιδιώτες μας από τις δικές τους προσωπικές εξαρτήσεις.

14. Ικανότητα αγάπης

* Ο Ορτέγα ι Γκασέτ λέει πως για ν' αγαπήσεις χρειάζονται διάφορες συνθήκες. Η πρώτη θα ήταν

η αντίληψη, η ικανότητα να βλέπουμε τον άλλον, να μπορούμε να ενδιαφερόμαστε για τρίτο

άνθρωπο, έξω από εμάς τους ίδιους.* ο τρόπος να είσαι με τον άλλον, να μπορείς να τον αγαπάς,

να θέλεις να τον ανακαλύψεις, είναι να φανείς ικανός να τον δεχτείς όπως είναι. Αλλά οι

περισσότεροι άνθρωποι δεν ανησυχούν για το αν αγαπούν ή όχι. Ανησυχούν για το αν

αγαπιούνται και για το αν τους δείχνουν αγάπη.

* τα προβλήματα μιας σχέσης είναι προβλήματα προσωπικά, γιατί ο ικανός να αγαπήσει πάντα

θα βρίσκει κάτι αξιαγάπητο στον άνθρωπο που έχει μπροστά του.

15. Ανικανότητα αγάπης

* Οι άνθρωποι νομίζουν πως αγαπούν, αλλά στην πραγματικότητα είναι εξαρτημένοι από την

ανάγκη τους να κατέχουν τον άλλον. Είναι σαν να λένε: <<Σ' αγαπώ όσο είσαι πλάι μου, αλλά αν

φύγεις σίγουρα θα σε μισήσω>>. Αυτό δεν μπορεί να είναι αγάπη. Αγάπη σημαίνει να μπορείς

να σκεφτείς τι χρειάζεται ο άλλος και να χαίρεσαι όταν είναι καλά, όλα αυτά εντελώς ανεξάρτητα

από το αν τον έχεις δίπλα σου.* η ζήλια είναι πάντα (ΠΑΝΤΑ!) ένα νευρωτικό σύμπτωμα,

έκφραση των πιο σκοτεινών πλευρών μας. Ζηλεύω, σημαίνει είμαι πεπεισμένος πως ο

αγαπημένος μου δίνει σε άλλον άνθρωπο αυτό που μόνο εγώ έχω το δικαίωμα να παίρνω απ'

αυτόν. Ή, όπως λέει ο Αμβρόσιος Μπιρς στο Λεξικό του Διαβόλου: <<Η ζήλια είναι ο φόβος να

χάσεις κάποιον τον οποίον, αν χάσεις εξαιτίας του φόβου σου μην τον χάσεις, δε θα άξιζε τον

κόπο να τον κρατήσεις>>. Ο σκοπός είναι μάλλον να πρέπει να προσπαθήσω περισσότερο για να

πετύχω τη σχέση που επιθυμώ να έχω με τον αγαπημένο μου παρά να λογοκρίνω και να ελέγχω

τις υπόλοιπες σχέσεις του. Κατά τα άλλα, είναι σημαντικό να μάθουμε να αποδεσμευόμαστε.

Είναι μέρος των πιστεύω μου να παλεύω ενάντια σε αυτούς που προτείνουν να

αγκριστρωνόμαστε στις σχέσεις. Οι σχέσεις διαρκούν όσο πρέπει να διαρκέσουν, δηλαδή, για

όσον καιρό συνεπάγονται την ανάπτυξη και των δύο: κάποιες φορές μερικές βδομάδες, άλλες

μια ολόκληρη ζωή. Το να είσαι πάντα διατεθειμένος να αποδεσμευτείς είναι ο μόνος τρόπος για

να διατηρήσεις μία σχέση που θα μπορεί να ανανεώνεται εσαεί.

16. Πρόγραμμα εργασίας για άτομα με δυσκολίες στη σχέση--> Να αναπτύξουμε την ικανότητα

για αγάπη.

-->Να εγκαταλείψουμε την προσδοκία για τελειότητα.-->Να βρούμε την ισορροπία μεταξύ άνευ

όρων παράδοσης στον άλλον και ιδιωτικότητας.

-->Να αναπτύξουμε τη διαίσθησή μας ώστε να αφηνόμαστε να μας οδηγεί και αυτή και, πότε

πότε, αυτή του συντρόφου μας.-->Να δουλέψουμε τις δυσκολίες του να δίνεις και να παίρνεις,

χωρίς να χάσουμε την επαφή με τις αληθινές μας ανάγκες.

-->Να δώσουμε προτεραιότητα στα μηνύματα του σώματος και στις ευχάριστες καταστάσεις,

έναντι των προκαταλήψεων περί <<σωστού>>.-->Να δουλέψουμε τίμια για να δούμε μέχρι πού

μπορούμε να δώσουμε ό,τι έχουμε, ακόμα κι αν μας στοιχίζει και δεν μας περισσεύει. Να

αφήσουμε χώρο και χρόνο στη σχέση και να πάψουμε να είμαστε το απόλυτο κέντρο του

σύμπαντος.

17. Αναγέννηση

* Θυμόταν τη φράση του Γκουρτζίεφ: <<Για να είσαι πράγματι ζωντανός πρέπει να αναγεννηθείς,

και γι' αυτό πρέπει πρώτα να πεθάνεις, και γι' αυτό πρέπει πρώτα να ξυπνήσεις>>.

18. Διαφορές

* Είναι αλήθεια: υπάρχουν θέματα που δεν επιλύονται. Κυρίως, όταν η επίλυση εξαρτάται από

κάτι που είναι απίθανο να συμβεί. Η λύση είναι να μάθουμε να συμβιώνουμε με τις διαφορές

και η επαφή μας να βασίζεται στα σημεία που συμπίπτουμε. Να απολαμβάνουμε τους τομείς

που μπορούμε να μοιραστούμε και να αποδεχόμαστε πως υπάρχουν απώλειες που δεν θα

εξισορροπηθούν με μια νέα σχέση. Η εξυπνάδα ενός ζευγαριού έχει να κάνει με το να

απολαμβάνει ό,τι έχει και να μην καβγαδίζει προσπαθώντας να πετύχει κάτι που δεν γίνεται.

Αυτή η συμπεριφορά, παρεμπιπτόντως, πλησιάζει αρκετά στην ιδέα μου για τον καλύτερο

έρωτα.

19. Αρσενικό - Θηλυκό

* Είναι γνωστό πως οι περισσότερες γυναίκες έχουν την τάση να βλέπουν τα πράγματα ολιστικά,

ενώ οι άντρες να εστιάζουν σε κάτι συγκεκριμένο. Η αρσενική οπτική έχει να κάνει με τη

διαίρεση, την ανάλυση, την εστίαση, την αλλαγή... και τελικά με το ενεργητικό στοιχείο που οι

νευροβιολόγοι συνήθως ταυτίζουν με τη λειτουργία του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου

(του κυρίαρχου). Η θηλυκή οπτική, αντιθέτως, έχει να κάνει περισσότερο με τη συνείδηση της

ενότητας, τη δεκτική ικανότητα, την αναμονή, την προδιάθεση για σύναψη σχέσεων, για όνειρα

και δημιουργία (λειτουργίες, απ' ό,τι φαίνεται, του δεξιού ημισφαιρίου).*Ο Νορμπέρτο Λέβι

λέει: <<Όπως υπάρχει μια σχέση ζεύγους μ' ένα άλλο ανθρώπινο ον, έτσι υπάρχει και μια

εσωτερική σχέση ζεύγους μεταξύ των θηλυκών και αρσενικών πλευρών του ίδιου του ατόμου>>.

Όλοι αποτελούμαστε από αντιθέσεις. Έχουμε πλευρές αρσενικές και θηλυκές, ενεργητικές και

παθητικές, αδύναμες και δυνατές. Το θέμα είναι πως, αν πολιτισμικά ταυτιζόμαστε με μία μόνο

απ' αυτές τις αντίθετες πλευρές, θα εξοστρακίσουμε την άλλη μακριά μας. Η σύγχυση που

δημιουργείται συνήθως, οφείλεται στην πεποίθηση πως για τις συγκρούσεις φταίει ο σύντροφός

μου, χωρίς να συνειδητοποιώ πως πρόκειται για μια εσωτερική διαμάχη ανάμεσα στις δύο

αντίθετες πλευρές που ασυνείδητα κουβαλάω. Όση ενέργεια χρησιμοποιώ για να καβγαδίσω με

τον σύντροφό μου, τόση ακριβώς χρειάζομαι για ν' ανακαλύψω τι συμβαίνει σ' εμένα τον ίδιο.

* Δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτιέται, όπως ο Gray: <<Πώς εναρμονίζονται δύο άνθρωποι που

ζουν σε διαφορετικούς κόσμους; Πώς μπορούν να επικοινωνήσουν ένας άντρας και μια γυναίκα,

αν βρίσκονται σε διαφορετικές συχνότητες;>> Απάντηση: μόνο αν μπορέσουν να εγκαταλείψουν

την ιδέα πως υπάρχει μία και μόνο οπτική γωνία. Δεν θα πάνε καλά τα πράγματα αν πιστεύω

πως η δική μου θέση ανάλυσης είναι η μοναδική, αν και είναι ακόμα χειρότερο να αφεθώ να με

πείσεις πως η δική σου θέση έχει προτεραιότητα. Είναι απολύτως απαραίτητη η ενσωμάτωση και

των δύο τρόπων ύπαρξης στον κόσμο, ώστε να φτάσουμε στην ένωση με τον άλλον και με τον

εαυτό μας. Σέβομαι την ταυτότητα και τον τρόπο με τον οποίο υπάρχω και, από εκεί κι έπειτα,

δίνω και απαιτώ σεβασμό.* Το πρόβλημα της σχέσης του ζευγαριού εστιάζεται στο ότι, αν εγώ

δεν έχω την ευελιξία να περνάω από το ένα επίπεδο συνείδησης στο άλλο, τότε υιοθετώ μια

άκαμπτη οπτική γωνία και τείνω να απορρίπτω τον σύντροφό μου που βλέπει τα πράγματα από

τη δική του πλευρά. Αν ριχτώ στην περιπέτεια να καταλάβω τον τρόπο σκέψης του, ενσωματώνω

καινούργια πράγματα, αλλά κυρίως ενσωματώνω τον ίδιο. Η πρόκληση για ένα ζευγάρι είναι να

μπορέσει να ανοιχτεί σ' έναν διαφορετικό τρόπο ύπαρξης μέσα στον κόσμο: τον τρόπο του άλλου

ή της άλλης, και του συνδυασμού τους. Άνοιγμα σ' έναν νέο τρόπο σκέψης, σ' έναν διαφορετικό

τρόπο να αντιμετωπίζω τη ζωή. Ο έρωτας ξεκινάει, όταν ανακαλύπτω ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ τον άλλον.

Δεν πρόκειται πια για μια ιδέα του πώς θα έπρεπε να είναι, αλλά για ένα νέο πρόσωπο που με

εκπλήσσει με την πρωτοτυπία του. Εκεί αρχίζει ο έρωτας: με την έκπληξη, με την ανακάλυψη...

Αντιθέτως, αν προσπαθώ μονάχα να προσαρμόσω τον άλλον στις παλιές ιδέες μου, δεν

συμβαίνει τίποτα. Τουλάχιστον, τίποτα <<ερωτικό>>. Το άνοιγμα στον έρωτα σημαίνει άνοιγμα

στο καινούργιο... Αγάπη είναι να ανοίγεσαι στην πραγματικότητα.

20. Εμπόδια στην επαφή* Ο Καστιγιέχο λέει πως υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι που εμποδίζουμε

την επαφή. Ο πρώτος είναι πως, μερικές φορές, προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε ενώ

βρισκόμαστε σε διαφορετικά επίπεδα συνείδησης, Όπως λες κι εσύ, υπάρχουν δύο τρόποι

ύπαρξης στον κόσμο: ο ένας με τη συνείδηση εστιασμένη, κι ο άλλος με τη συνείδηση διάχυτη και

καθολική. Ο πρώτος είναι η αναλυτική ματιά κι έχει να κάνει με τη λογική. Ο δεύτερος έχει να

κάνει με την ολιστική αντίληψη του κόσμου σαν ένα σύνολο, και συμπεριλαμβάνει τα

συναισθήματα και τα βιώματα: είναι η άποψη της εμπειρίας.

* Είναι θεμελιώδες να συνειδητοποιήσουμε από ποια σκοπιά μας μιλάει ο άλλος: πώς βλέπει τον

εαυτό του, πώς βλέπει εμένα, πώς βλέπει αυτά που μας συμβαίνουν. Αν εγώ έχω συνηθίσει να

βλέπω τα πράγματα μέσω της διάχυτης συνείδησής μου ή μέσω της διαίσθησής μου, το να θέλω

να βρίσκομαι σε αρμονία με κάποιον άλλον που βλέπει τη ζωή μέσω της λογικής είναι, καταρχήν,

μια φιλοδοξία σχεδόν ουτοπική. Η πρόταση είναι να ανοιχτώ εγώ σε κάποιον άλλον τρόπο να

βλέπω τα πράγματα, και τότε όχι μόνο θα μπορέσω να έρθω σε επαφή με τον άλλον, αλλά

επίσης θα ενσωματώσω στον εαυτό μου τον διαφορετικό τρόπο ύπαρξης στον κόσμο.*Άλλο

εμπόδιο είναι η αυταπάτη. Οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν τι τους συμβαίνει, αλλά σχεδόν

πάντα έχουν μια λογική εξήγηση για τις ταλαιπωρίες τους, ένα εγχειρίδιο που δικαιολογεί όλα

όσα τους συμβαίνουν, αλλά που στην πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση με τον αληθινό πόνο

τους. Πώς θα μπορούσε κανείς να με βοηθήσει ή να με καταλάβει, αν εγώ ο ίδιος είμαι

μπερδεμένος σχετικά μ' αυτό που με πληγώνει ή αυτό που χρειάζομαι;

* Το τρίτο θέμα είναι η δυσκολία μας να ακούμε. Το να περιμένουμε -λιγότερο ή περισσότερο

υπομονετικά-, τον άλλον να τελειώσει να μιλάει μόνο και μόνο για να μπορέσουμε να πούμε

αυτό που ήδη σκεφτόμασταν, δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με διάλογο, αλλά μάλλον με το

μπλέξιμο και την υπερκάλυψη δύο μονολόγων... Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι συνομιλητές δεν

έρχονται καθόλου σε επαφή με αυτά που λέγονται. Δεν ακούνε ο ένας τον άλλον , γιατί και οι

δυο έχουν ήδη προαποφασίσει πως έχουν δίκιο και, έτσι, το μόνο πράγμα που είναι

διατεθειμένοι να κάνουν είναι να περιμένουν να έρθει σειρά τους ώστε να μπορέσουν να το

αποδείξουν με επιχειρήματα.

21. Αξίζει η αναμονή;* Αναφέρομαι στο πόσο ωραίο θα ήταν αν δεν είχα να περιμένω, κι άφηνα

την καρδιά μου να φτερουγίσει έκπληκτη βλέποντας στον ορίζοντα να φτάνει αυτός που τόσο

επιθυμούσα, αλλά που πια δεν περίμενα. Ίσως αυτό θα βοηθούσε στο να μην είμαι τόσο

απαιτητικός με ό,τι συναντώ μπροστά μου. Γιατί, αν περιμένω ένα τάγμα με άσπρες σημαίες και

τα χρυσά λάβαρα, και φτάσει ένα καραβάνι με πράσινες σημαίες και χωρίς λάβαρα, διατρέχω

τον κίνδυνο να μην το αναγνωρίσω, να μην συνειδητοποιήσω πως η πομπή έρχεται προς το

μέρος μου, να το αφήσω να περάσει χωρίς να το γιορτάσω, να περάσω τη ζωή μου κλαίγοντας

για κάτι που δεν συνέβη ενώ, στην πραγματικότητα, εγώ είμαι που δεν ήξερα να διακρίνω τι

συνέβαινε.

22. Το παράδοξο του έρωτα* Το πραγματικό ζευγάρι δεν μπορεί να αποφύγει τον πόνο. Όταν

κάποιος το συνειδητοποιεί, μένει μόνος του <<μέχρι να εμφανιστεί>> ο ιδανικός σύντροφος

(που, ακριβώς επειδή είναι ιδανικός, δεν υπάρχει). Οπότε, ο πόνος όχι μόνο δεν εξαφανίζεται,

αλλά είναι διαρκώς παρών. Κάθε στενή διαπροσωπική σχέση στην οποία μπορούμε να

ανοιχτούμε και να πετύχουμε την επαφή και την παράδοσή μας, αποτελεί μία από τις

μεγαλύτερες πηγές ικανοποίησης στη ζωή. Σε αυτήν ψάχνουμε επαφή, αγάπη και οικειότητα,

γιατί αυτές είναι οι καταστάσεις που περισσότερο μας πλουτίζουν, μας κάνουν να αισθανόμαστε

ζωντανοί, μας γεμίζουν με δύναμη και διάθεση για ζωή. Το παράδοξο αρχίζει όταν

συνειδητοποιούμε πως, ταυτόχρονα, αυτού του είδους οι σχέσεις είναι που μας προκαλούν τα

περισσότερα βάσανα και τον μεγαλύτερο πόνο, πολύ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Όταν

ανοιγόμαστε στην οικειότητα, στον έρωτα, στην επαφή, βρισκόμαστε εκτεθειμένοι και στον πόνο

και στα βάσανα. Η δύναμη που μας ωθεί από τη φύση στο να αφεθούμε στα συναισθήματά μας

και να επιδιώξουμε την ένωση, έρχεται αντιμέτωπη με τη φυσική μας τάση να φροντίσουμε να

μην υποφέρουμε, γιατί διαισθανόμαστε πως, το δίχως άλλο, αν ανοιχτούμε σε άλλον άνθρωπο,

αυτός θα μπορεί να μας πληγώσει. Όλοι έχουμε μια προσωπικότητα, μια πανοπλία που δεν θέλει

να διακινδυνεύσει να πληγωθεί, και γι' αυτό <<κλείνεται>>.

* Η προσωπικότητα που δημιουργούμε μας χρησιμεύει για να πετύχουμε την αγάπη των άλλων.

Δημιουργούμε ένα προσωπείο και ταυτιζόμαστε μ' αυτό. Σιγά σιγά ξεχνάμε ποιοι είμαστε και τι

πραγματικά θέλουμε. Αγάπη και οικειότητα μπορούν να δοθούν, μόνο αν ανοιχτούμε σε κάποιον

όντας παρόντες. Αλλά αυτό είναι αδύνατον αν φοράμε την πανοπλία, αν είμαστε κλεισμένοι στο

κάστρο μας ή κρυμμένοι στο καβούκι μας. Το θέμα δεν είναι καν να απορρίψουμε αυτήν την

ταυτότητα: την έχουμε κατασκευάσει για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε κάποιες δυσκολίες

της ζωής. Η ιδέα είναι να την παρατηρήσουμε, να τη γνωρίσουμε και να συνειδητοποιήσουμε

πότε λειτουργεί εις βάρος μας διακόπτοντας την αληθινή επαφή.* Το παράδοξο εξακολουθεί

γιατί δεν υπάρχει ευκαιρία απ' αυτήν τη στενή και δυνητικά καταστροφική σχέση, για να

μπορέσουμε να συναντηθούμε ξανά και να ξεφορτωθούμε τα συνηθισμένα προσωπεία μας.

Έτσι, πολλές φορές καταλήγουμε να λύσουμε αυτό το παράδοξο αποφεύγοντας τον πόνο,

εμποδίζοντας την αγάπη και απαγορεύοντας στον εαυτό μας τη στενή επαφή. Στην προσπάθειά

μας να πούμε όχι στον πόνο, λέμε όχι στον έρωτα. Και το χειρότερο: λέμε όχι στον ίδιο μας τον

εαυτό.

* Όταν ερωτευόμαστε, το ασυνείδητο του έρωτά μας σε ένα πρώτο στάδιο μας κάνει να

ανοιχτούμε και να έρθουμε σε επαφή με το πραγματικό μας είναι. Αυτό είναι που κάνει τον

έρωτα τόσο υπέροχο, γιατί μας δίνει την ευκαιρία να φανούμε όπως πραγματικά είμαστε. Ο

έρωτας είναι μια συνάντηση μεταξύ δύο όντων που είναι. Φτάνουμε παίζοντας ρόλους,

λειτουργώντας σαν προγραμματισμένα ρομπότ, και ξαφνικά συμβαίνει το θαύμα... Βγάζουμε

τα προσωπεία μας και δωρίζουμε την παρουσία μας σε αυτόν που ερωτευόμαστε. Ξέρουμε

πως αυτό δεν διαρκεί πολύ. Αργά ή γρήγορα εμφανίζονται τα εμπόδια, οι τάσεις, οι συνήθειες,

οι άμυνες. Θα ήταν καλό να μάθουμε πως ο μοναδικός τρόπος για να ξεπεράσουμε αυτά τα

εμπόδια είναι να είμαστε εκεί μαζί τους, αντί να τα αρνούμαστε ή να τα προβάλλουμε στον

σύντροφό μας. Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν ταυτιζόμαστε με την πανοπλία μας και

αισθανόμαστε σίγουροι μέσα σ' αυτήν. Προστατευόμαστε από τα άβολα συναισθήματά μας

μαθαίνοντας να μην νιώθουμε, χάνοντας την επαφή με τις ανάγκες μας, και οι άμυνες

μετατρέπονται σε μια ταυτότητα που μας χωρίζει από τα αισθήματά μας και μας εμποδίζει να

αγαπήσουμε.* Στη σχέση μπορούμε να παρατηρήσουμε πώς και πότε ανοιγόμαστε και πότε

κλεινόμαστε στον άλλον. Γνωρίζοντας περισσότερα για την έλλειψη επαφής, θα μπορέσουμε

να δημιουργήσουμε μία δίοδο για να ανοιχτούμε. Οι σύντροφοι προβάλλουν ο ένας στον

άλλον την θωρακισμένη πλευρά τους και μεταφέρουν εκείνη την εσωτερική διαμάχη σε μια

εξωτερική. Και τότε θεωρούμε πως ο άκαμπτος είναι ο άλλος, πως αυτός είναι που κλείνεται

και δεν μας αφήνει να τον προσεγγίσουμε. Αν πορευτούμε αυτόν το δρόμο μαζί και

αγαπημένοι, θα μπορέσουμε, αντί να ξεσηκωνόμαστε μπροστά στην αντίδραση του άλλου, να

του δείξουμε τι μας συμβαίνει όταν αυτός απομακρύνεται και κλείνεται. Πρέπει να ακούσω

από τον σύντροφό μου ποιες συμπεριφορές μου τον πληγώνουν και τον κάνουν να φεύγει

μακριά μου. Τα προβλήματα του ζευγαριού εμφανίζονται όταν παύουμε να είμαστε παρόντες

για τον εαυτό μας και για τον άλλον, όταν κρυβόμαστε ξανά πίσω από σταθερούς ρόλους και

οθόνες. Όταν αρχίζουμε να νιώθουμε τον πόνο της απομάκρυνσης του συντρόφου μας, που

πολλές φορές είναι μια προβολή του πώς απομακρυνόμαστε εμείς οι ίδιοι.

* Το να είμαστε ανοιχτοί και σίγουροι ότι ο άλλος θα μας δει έτσι όπως είμαστε, είναι μια στάση

που οδηγεί στον έρωτα. Δεν χρειάζεται να μεταμφιεστώ σε δυνατό για να με αγαπήσεις. Αν το

κάνω, ποτέ δεν θα μάθω αν είσαι ικανός να με αγαπήσεις όπως πραγματικά είμαι: ευάλωτος,

αδύναμος ή οτιδήποτε. Σε συνδέσω τότε με την εικόνα εκείνων που, κατά τη διάρκεια της

εκπαίδευσής μου, με έπεισαν πως έπρεπε να είμαι έτσι ή αλλιώς για να μ' αγαπάνε.

* Δεν είναι εύκολο να φτάσουμε στο σημείο να τολμάμε να δείξουμε τον εαυτό μας. Μας φοβίζει,

για παράδειγμα, να φανούμε ευάλωτοι. Αλλά αν είμαι ευάλωτος (που φυσικά και είμαι),

χρειάζομαι να αποδεχτούμε (εσύ κι εγώ) την αδυναμία μου, ώστε να είμαστε παρόντες και ικανοί

να αφεθούμε. Είναι δύσκολο στη σχέση, γιατί και οι δύο παίζουμε το ίδιο παιχνίδι, κι αν

ανοίγομαι εγώ ενώ ο άλλος κλείνεται, ο πόνος γίνεται αβάσταχτος. Γι' αυτό η στενή σχέση

προκαλεί τόση οδύνη, γιατί παραμένουμε πάντα στο ίδιο πρόβλημα, στο ίδιο παιχνίδι.

* Ίσως η λύση να βρίσκεται στη συνειδητοποίηση πως ο προδιαγεγραμμένος δρόμος

αποδείχθηκε άχρηστος. Θα πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τις παλιές μας ταυτίσεις και να

αναζητούμε διαρκώς νέα πορεία: να αφήσουμε τις παλιές μας δομές για να επινοήσουμε ένα

δρόμο μαζί: να αντιμετωπίσουμε το φόβο και τη σύγχυση και το κενό. Δεν μπορούμε να

περιμένουμε να απαλλαγούμε από το φόβο για να προχωρήσουμε. Μόνο μαζί του θα

μπορέσουμε να πάμε μπροστά.* Όλα τα ζευγάρια έχουν προβλήματα, άλυτα ζητήματα. Η ιδέα

δεν είναι να τα διορθώσουμε, γιατί αν αφιερωθούμε σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, αύριο θα

εμφανιστεί άλλο και πάει λέγοντας. Η ιδέα είναι να απομακρυνθούμε από το ειδικό περιεχόμενο

του προβλήματος και να το τοποθετήσουμε σε νέα βάση, ώστε να δούμε τι μας συμβαίνει: να

παρατηρήσουμε τα προβλήματα με άλλο βλέμμα, χωρίς να ταυτιζόμαστε μόνο με τη δική μας

πλευρά. Να απομακρυνθούμε από την ιδέα να διορθώσουμε τα πράγματα, για να απαλλαγούμε

από το πρόβλημα. Αυτή η πρόταση σημαίνει να πάμε πιο πέρα απ' αυτό που βλέπουμε με την

πρώτη ματιά και να δούμε το βάθος του ζητήματος: για τι πράγμα μιλάμε πραγματικά, ποια είναι

η πραγματική αιτία του καβγά που εκφράζεται μέσα απ' αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο. Δεν

είναι εύκολο να τοποθετηθεί κανείς σε αυτή τη νέα οπτική γωνία, γιατί είναι αντίθετη με την

κουλτούρα μας, που τείνει να διορθώνει τα πράγματα αλλάζοντας κάτι εξωτερικά. Και επειδή η

εξωτερική βελτίωση ποτέ δεν είναι αρκετή, συνηθίζουμε να ρίχνουμε το φταίξιμο, γι' άλλη μια

φορά, στην ασυμβατότητα χαρακτήρων ή στο ότι δεν βρήκαμε τον κατάλληλο άνθρωπο. Το

παράδοξο του έρωτα...

23. Να βλέπεις στον έρωτα* θυμήθηκα ένα ποίημα της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, που λέει πάνω

κάτω:

Να σ' αγαπώ με μάτια κλειστά

Σημαίνει να σ' αγαπώ τυφλά.

Να σ' αγαπώ και να σε βλέπω κατά πρόσωπο Θα ήταν τρέλα...

Εγώ θα ήθελα να μ' αγαπούν με τρέλα.

24. Σενάρια συντρόφων και το θέμα της αποδοχής* Ο καθένας έχει μια σειρά από νευρωτικές

εξαρτήσεις που προσπαθεί να προσαρμόσει στις σχέσεις του με τους άλλους. Οι ιστορίες που

επινοεί δεν θα ήταν τόσο κακές, αν δεν κατέληγαν προφητείες που βγαίνουν αληθινές.

* Σε τέτοιες καταστάσεις, είναι σημαντικό να είμαστε συνειδητοποιημένοι. Το να καταλάβουμε τι

κάνουμε εμείς στραβά και η ιστορία επαναλαμβάνεται είναι ένα πρώτο βήμα για να

σταματήσουμε να το κάνουμε. Στα ζευγάρια, τα σενάρια των συντρόφων υπερισχύουν σιγά σιγά

πάνω στην ίδια τη σχέση και καταλήγουν να επηρεάζουν την αντίληψη του ενός για τον άλλον. Ο

κάθε ένας αναθέτει στον σύντροφό του ένα ρόλο, κι έτσι δημιουργείται μια παραμορφωμένη

πραγματικότητα. Οι άνθρωποι θεμελιώνουν τις σχέσεις τους πάνω σε μια ιδέα για το τι πρόκειται

να συμβεί, συμπεριφέρονται λες κι αυτό συμβαίνει πραγματικά, ώσπου τελικά καταφέρνουν να

το κάνουν να συμβεί στ' αλήθεια.

* αγάπη δεν σημαίνει να σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο ούτε να σ' αγαπώ περισσότερο από τον

εαυτό μου. Το θέμα είναι να με σέβεσαι όπως είμαι. Το θέμα είναι να βλέπεις στον έρωτα, να

αγαπάς με τα μάτια ανοιχτά.

* η αποδοχή μάς δίνει μια αίσθηση ελευθερίας: είναι να σαν ένας μηχανισμός που μας επιτρέπει

να αφεθούμε. Είναι σημαντικό να εργαστούμε ώστε να αποδεχτούμε το σύντροφό μας έτσι όπως

είναι, βλέποντας τον στο σύνολό του, αποκαλύπτοντας το σύστημα λειτουργίας του με σεβασμό

προς τον τρόπο ζωής του. Όταν ένα από τα δύο μέλη ενός ζευγαριού λέει: <<Θα ήθελα να ήσουν

λιγότερο έτσι και περισσότερο αλλιώς>> δεν συνειδητοποιεί πως, αν ο άλλος άλλαζε

πραγματικά, τότε θα άλλαζε και όλο το σύστημα. Επιπλέον, κανείς δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί

πως ο άνθρωπος που απαιτεί την αλλαγή θα συνέχιζε να αισθάνεται έλξη για τον άλλον, αφού η

αλλαγή θα τον είχε κάνει άλλον άνθρωπο. Ξέρουμε πως αγαπάμε τον άλλον έτσι όπως είναι: δεν

θα μπορούσαμε να ξέρουμε αν θα τον αγαπούσαμε αν ήταν αλλιώς. Οι άνθρωποι είμαστε ένα

ολοκληρωμένο πακέτο, και αγάπη είναι να μπορείς να αποδέχεσαι και τον άλλον σαν ένα

συμπαγές πακέτο, να τον θέλεις έτσι όπως είναι, χωρίς να προσπαθείς να τον αλλάξεις. Εν τέλει,

όλα είναι μια πρόκληση... Μια πρόκληση που ξεκινάει από εμάς τους ίδιους. Η αποδοχή του

άλλου ξεκινάει με την αποδοχή του εαυτού μου. <<Αποδοχή>> -θα το επαναλαμβάνω μέχρι

τελικής πτώσεως-, δεν σημαίνει ότι παραιτούμαι και ότι πιστεύω πως δεν υπάρχει πιθανότητα

για βελτίωση. Το εντελώς αντίθετο: είμαστε πεπεισμένοι πως είναι ακριβώς αυτή η κίνηση

αποδοχής και ειρήνης -και τίποτ' άλλο- που μπορεί να επιφέρει την πραγματική αλλαγή. Όλα

αλλάζουν φυσικά. Αν το συνειδητοποιήσω αυτό, απελευθερώνομαι άφοβα, γιατί ξέρω πως δεν

θα οδηγηθώ σε τέλμα και πως η ζωή είναι μία διαρκής ροή. Αν και ακούγεται αντιφατικό, το να

θέλω να αλλάξω σημαίνει πως φρενάρω τη φυσική διαδικασία της αλλαγής. Αντιθέτως, αποδοχή

σημαίνει πως επιτρέπω τη φυσική αλλαγή που θα συμβεί χωρίς εγώ να το αποφασίσω. Είμαι

ζωντανός, σημαίνει είμαι σε διαρκή κίνηση: αυτό που δεν μπορώ να κάνω, είναι να κατευθύνω

αυτήν την αλλαγή.* Μπαίνουμε στη σχέση γεμάτοι ιδέες για το πώς πρέπει να είναι ο δεσμός

πώς να συμπεριφέρεται μια γυναίκα, πώς να συμπεριφέρεται ένας άντρας, πώς θα έπρεπε να

συμπεριφέρεται κάποιος που μας αγαπάει, τι είναι και τι δεν είναι να μοιράζεσαι, πόσο και πώς

πρέπει να κάνουμε έρωτα, αν πρέπει να κάνουμε τα πάντα μαζί ή όχι, και τα λοιπά. Και ούτε στο

ζευγάρι ούτε στα μεμονωμένα άτομα υπάρχει κανένας νόμος που να καθορίζει τι είναι καλύτερο.

Το καλύτερο είναι να είσαι πάντα ο εαυτός σου. Είναι αλήθεια πως είναι πιθανό να εξελιχθούμε

και να υπερβούμε τον εαυτό μας, αλλά μόνο όταν θα αποδεχτούμε ότι είμαστε αυτοί που

είμαστε εδώ και τώρα. Λέει η Νάνα Σνάκε: <<Κανείς δεν μπορεί να χτίσει γέφυρα πάνω από ένα

ποτάμι που δεν βλέπει>>. Να αποδεχτούμε τον εαυτό μας δεν σημαίνει να παραιτηθούμε από

την προσπάθεια βελτίωσης. Σημαίνει να δούμε τον εαυτό μας όπως είναι, να μην θυμώνουμε με

ό,τι μας συμβαίνει, να συμπεριφερόμαστε με αγάπη και να θεμελιώσουμε μια επανορθωτική

σχέση μ' εμάς τους ίδιους, πράγμα που θα μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε. Αν συνεχίσουμε να

βασανίζουμε τον εαυτό μας απαιτώντας να γίνουμε κάτι που δεν είμαστε, μάλλον θα

καταλήξουμε να καταλογίσουμε σε κάποιον άλλον τη δυσαρέσκειά μας. Σ' ένα πρώτο στάδιο,

αυτή τη θέση κατέχουν οι γονείς. Αλλά μετά, όσο μεγαλώνουμε, μεταθέτουμε την ευθύνη αυτή

στον σύντροφό μας.

25. Συγκράτηση;* Θα έπρεπε να μπορούμε να κρατάμε ό,τι νιώθουμε μέχρι να βρεθεί η

κατάλληλη στιγμή για να το εκφράσουμε, και να βρούμε τον κατάλληλο τρόπο, ώστε ο άλλος α

μπορέσει να δεχτεί αυτό που βγαίνει από την ψυχή μας.

* Είναι μαγευτική η διαδικασία της ενδοσκόπησης όταν διαπλέουμε τα συναισθήματά μας μέχρι

να δούμε τι συμβαίνει στο βάθος, και δεν κολλάμε σ' ένα πρώτο συναίσθημα που μπορεί να

κρύβει από κάτω άλλα.

26. Απομυθοποίηση

* Ο ρομαντικός έρωτας έχει πεθάνει. Θα έπρεπε να ορίσουμε σε τι αναφερόμαστε σήμερα όταν

μιλάμε για έρωτα.

27. Παρουσία* Τι είναι η παρουσία; Το να είμαι εδώ-και-τώρα είναι ίσως το πιο σημαντικό

κομμάτι αυτής της πρόκλησης. Είναι απαραίτητο να δεχτούμε, χωρίς ψεύτικη μετριοφροσύνη,

πως αυτό που μου κάνει το παρόν τόσο διαφορετικό από το παρελθόν και το μέλλον είναι, το

δίχως άλλο, η παρουσία μας. Αυτό συμβαίνει πραγματικά, είναι στη διάθεση μου, κι εγώ το ζω.

Το να βρίσκομαι στο εδώ-και-τώρα, η <<διαρκής συνειδητοποίηση>> (όπως το εξηγεί ο Φριτς

Πέρλς), είναι μια τεχνική, μια μέθοδος, και η ενσωμάτωσή της στην καθημερινή μας ζωή είναι

σαν να μαθαίνουμε ποδήλατο: στην αρχή χρειάζεται βοηθητικές ρόδες για να μην πέσουμε,

πρέπει να προσέχουμε συνέχεια την ισορροπία μας και είναι πολύ δύσκολο. Αλλά με την

εξάσκηση καταφέρνουμε να αυτοματοποιήσουμε τις γνώσεις μας και, με κάποιον ανεξήγητο

τρόπο, η κίνησή μας ρέει χωρίς να χρειάζεται να απασχολούμε το μυαλό μας με το πώς θα

κρατήσουμε ισορροπία.

* Πώς να είμαστε παρόντες στα μέρη που δεν θέλουμε να είμαστε παρόντες; Πώς να είμαστε

παρόντες εκεί απ' όπου θέλουμε να ξεφύγουμε; Αυτά τα μέρη που απεχθανόμαστε είναι εκεί

που ποτέ δεν μάθαμε να είμαστε, καταστάσεις τις οποίες κανείς δεν μας έδειξε πώς να

αντιμετωπίζουμε, παρά μόνο πώς να αποφεύγουμε. Πρέπει να αναπτύξουμε την ικανότητα να

είμαστε ξανά εκεί. Φανταζόμαστε πως δεν μπορούμε να είμαστε παρόντες στα οδυνηρά σημεία

και, συνεπώς, θεωρούμε πως η μόνη λύση είναι η αντίδραση: γινόμαστε εσωστρεφείς,

επιθετικοί, κατηγορούμε ή το βάζουμε στα πόδια. Με αυτή τη στάση ζωής, μετά από χρόνια,

εκείνα τα σημεία εγκαταλείπονται. Εξαιτίας αυτού του κενού παρουσίας, μέσα μας έχει μείνει

μια μαύρη τρύπα, ένα κομμάτι που λείπει. Οι ιστορίες που επινοούμε ξεκινούν από την ιδέα πως

αν χωθούμε μέσα στη θλίψη ας, ποτέ δεν θα ξαναβγούμε. Αν παραδοθούμε στη θλίψη μας, θα

μείνουμε παγιδευμένοι εκεί. Είναι επικίνδυνο να επιστρέψουμε σ' εκείνο το σημείο: το

φανταζόμαστε κρυμμένο στο σκοτάδι, ενώ στην πραγματικότητα, το μόνο που υπάρχει εκεί είναι

η έλλειψη παρουσίας.* Αν μπορέσουμε να δώσουμε παρόν στον πόνο -όπως ποτέ πριν δεν

κάναμε-, θα αρχίσουμε να βρίσκουμε τις δυνάμεις μας. Και τότε, ξανά, η συνάντηση με τον άλλον

θα είναι εφικτή μέσα από τη συνάντηση με τον εαυτό μας. Θα είμαστε παρόντες και οι δύο. Περί

αυτού πρόκειται.

28. Η ιδέα του άλλου μας μισού* Η χειρότερη από τις αντιλήψεις που έμαθαν και μετέφεραν οι

γονείς στα παιδιά τους είναι πως υποτίθεται ότι βρισκόμαστε στην αναζήτηση του άλλου μας

μισού. Γιατί να μην προσπαθήσουμε να βρούμε κάποιον ολόκληρο αντί να συμβιβαστούμε με

κάποιον μισό;

* Ο έρωτας που προτείνουμε χτίζεται μεταξύ ολόκληρων ανθρώπων που συναντιούνται, όχι

ανάμεσα σε δύο μισά που χρειάζονται το ένα το άλλο για να νιώσουν ολόκληρα। Όταν

χρειάζομαι τον άλλον για να ζήσω, η σχέση μετατρέπεται σε εξάρτηση. Και υπό εξάρτηση,

επιλογές δεν μπορούν να γίνουν. Και χωρίς επιλογή δεν υπάρχει ελευθερία. Και χωρίς ελευθερία

δεν υπάρχει αληθινός έρωτας. Και χωρίς αληθινό έρωτα μπορεί να υπάρχουν γάμοι, αλλά δεν

υπάρχει σχέση.

29. Ένα παραμύθι από τη Χιλή - Ο νερουλάς και το πιθάρι

* Ήταν μια φορά κι έναν καιρό, σ’ένα πολύ μικρό χωριουδάκι, ένας άντρας, που δούλευε σαν

νερουλάς. Εκείνα τα χρόνια, το νερό δεν έβγαινε από τις βρύσες, αλλά βρισκόταν στον πάτο

τρίσβαθων πηγαδιών ή έρεε άφθονο στα ποτάμια. Καθώς δεν υπήρχαν ανοιγμένα πηγάδια

κοντά στο χωριό, όποιος δεν ήθελε να πάει ο ίδιος να βρει νερό, έπρεπε να το αγοράσει από

κάποιον από τους νερουλάδες που πηγαινοερχόταν με μεγάλα πιθάρια γεμάτα με το πολύτιμο

νερό.

Ένα πρωί, ένα από τα πιθάρια ράγισε κι άρχισε να χάνει νερό στη διαδρομή. Μόλις έφτασε στο

χωριό, οι αγοραστές πλήρωσαν τα συνηθισμένα δέκα νομίσματα για το δεξί πιθάρι, αλλά μόνο

πέντε για το περιεχόμενο του άλλου που έφτανε μόλις στη μέση.

Η αγορά ενός καινούργιο πιθαριού ήταν υπερβολικά ακριβή για τον νερουλά. Έτσι, αποφάσισε

πως έπρεπε να επιταχύνει το βήμα του, για να αντισταθμίσει τη διαφορά στα λεφτά που έβγαζε.

Επί δύο χρόνια, ο άνθρωπος συνέχιζε να πηγαινοέρχεται με σταθερό βήμα. Έφερνε νερό στο

χωριό κι έπαιρνε τα δεκαπέντε νομίσματά του σαν πληρωμή για ενάμισι πιθάρι νερό.

Ένα βράδυ, ξύπνησε από ένα «τσιστ» στο δωμάτιό του :

- «Τσισσστ … Τσισσστ …»- «Ποιος είναι εκεί;» ρώτησε ο άνθρωπος.- «Εγώ είμαι» είπε μια φωνή

που έβγαινε από το ραγισμένο πιθάρι.- «Γιατί με ξυπνάς τέτοια ώρα;»- «Υποθέτω πως, αν σου

μίλαγα κάτω από το φως της μέρας, η τρομάρα δεν θα σ’ άφηνε να μ’ ακούσεις. Κι έχω ανάγκη

να μ’ ακούσεις».- «Τι θέλεις;»- «Θέλω να σου ζητήσω να με συγχωρέσεις. Δεν φταίω εγώ για τη

ρωγμή απ΄ όπου στάζει το νερό, αλλά ξέρω πόσο κακό σου έκανα. Κάθε μέρα, όταν φτάνεις στο

χωριό κουρασμένος και παίρνει και παίρνεις για το περιεχόμενό μου τα μισά λεφτά απ΄όσα

παίρνεις για την αδελφή μου, μου έρχεται να βάλω τα κλάματα. Εγώ ξέρω πως έπρεπε να με

είχες αντικαταστήσει μ΄ένα καινούργιο πιθάρι και να με είχες ξεφορτωθεί, και ωστόσο με

κράτησες πλάι σου. Θέλω να σε ευχαριστήσω και να σου ζητήσω για άλλη μια φορά

συγνώμη».«Είναι αστείο που μου ζητάς συγνώμη» είπε ο νερουλάς. «Αύριο, νωρίς νωρίς, θα

βγούμε μαζί εσύ κι εγώ. Θέλω να σου δείξω κάτι».Ο νερουλάς συνέχισε τον ύπνο του μέχρι την

αυγή. Όταν ο ήλιος φάνηκε στον ορίζοντα, πήρε το ραγισμένο πιθάρι και πήγε μαζί του στο

ποτάμι.- «Κοίτα» είπε μόλις έφτασαν, δείχνοντας την πόλη. «Τι βλέπεις;».- «Την πόλη» είπε το

πιθάρι.- «Τι άλλο;» ρώτησε ο άντρας.- «Δεν ξέρω … Το δρόμο» απάντησε το πιθάρι.- «Ακριβώς.

Κοίτα τις δύο άκρες του μονοπατιού. Τι βλέπεις;».- «Βλέπω την ξερή γη και τις πέτρες στη δεξιά

μεριά του δρόμου και τα λουλούδια στην αριστερή μεριά» είπε το πιθάρι, που δεν καταλάβαινε

τι ήθελε να του δείξει ο ιδιοκτήτης του.

- «Για πολλά χρόνια έχω διανύσει αυτό το θλιμμένο και μοναχικό δρόμο κουβαλώντας νερό

μέχρι το χωριό και παίρνοντας την ίδια ποσότητα χρημάτων και για τα δύο πιθάρια … Αλλά μια

μέρα πρόσεξα πως είχες ραγίσει κι έχανες νερό. Δεν μπορούσα να σε αλλάξω, κι έτσι πήρα ια

απόφαση : αγόρασα σπόρους λουλουδιών όλων των χρωμάτων και τους φύτεψα στις άκρες του

μονοπατιού. Σε κάθε διαδρομή που έκανα, το νερό που έσταζε πότιζε την αριστερή μεριά του

μονοπατιού και, σε αυτά τα δύο χρόνια, κατάφερες να κάνεις αυτή τη διαφορά». Ο νερουλάς

έκανε μια παύση και χαϊδεύοντας το πιστό του πιθάρι, του είπε : «Κι εσύ μου ζητάς συγνώμη; Τι

σημασία έχουν μερικά νομίσματα λιγότερα, αν χάρη σ΄ εσένα και τη ρωγμή σου τα λουλούδια

του δρόμου κάνουν πιο χαρούμενη τη διαδρομή μου; Εγώ είμαι αυτός που πρέπει να ευγνωμονεί

το ελάττωμά σου».