Ρένος Αποστολίδης

Πορτρέτο του ΡένουΑποστολίδη από τον ζωγράφοΓιάννηΣταύρου, 2003.

Ο Ρένος Αποστολίδης (Αθήνα, 2 Μαρτίου 1924 –Αθήνα, 10 Μαρτίου 2004) ήταν Έλληνας συγγρα-φέας,φιλόλογος και κριτικός της λογοτεχνίας της με-ταπολεμικής γενιάς.

1 Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Ηρακλής Ν. Αποστολίδης, δη-μοσιογράφος, αρχισυντάκτης σε πολλές αθηναϊκέςεφημερίδες, διευθυντής της Εγκυκλοπαιδείας του εκ-δοτικού οίκου Πυρσός, διευθυντής της Εθνικής Βι-βλιοθήκης (1945–1959) και δημιουργός της πρώτηςΑνθολογίας Ποίησης και Διηγήματος.[1] Η μητέρατου, Ελπινίκη, το γένος Ζαμπέλη, ήταν δασκάλα.Το 1935 τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και το 1941το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του1941 οργάνωσε μαθητική αποχή.Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, έζησεαπό κοντά τα τραγικά γεγονότα των Δεκεμβριανώντου 1944. Από το 1945 σπουδάζει στο τμήμα Ιστορίαςκαι Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά

αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του, γιατίτον κάλεσαν να υπηρετήσει στον Ελληνικό Στρατόκατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Ζώντας από κοντάτην καταστροφή και τον θάνατο, ορκίστηκε να ρίξειμήτε μία σφαίρα και να καταγράψει ό,τι ζούσε επίδυόμισι χρόνια στον Γράμμο, το Βίτσι και κατά τιςεκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Ρούμελης και τηςΠελοποννήσου. Μόλις απολύθηκε, δημοσίευσε τηνΠυραμίδα 67, ένα από τα πιο αυθεντικά κείμενα γιατον Εμφύλιο Πόλεμο.[2][3]

Το 1950 ολοκλήρωσε τις σπουδές του, για να δι-δάξει κατόπιν Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Ιστορίακαι Λατινικά σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια. Ηπρώτη του συγγραφική του εμφάνιση έγινε το 1944,με τη δημοσίευση του δοκιμίου «Καιρός τού είναι»στο περιοδικό Γράμματα. Έναν χρόνο αργότερα, εξέ-δωσε την πρώτη του συλλογή δοκιμίων Τρεις σταθ-μοί μιας πορείας. Συνεργάστηκε με πολλές εφημε-ρίδες και περιοδικά της Αθήνας ως συντάκτης σταέντυπα Ελευθερία, Νίκη, Εικόνες, Γνώσεις, Νεώτε-ρον Λεξικόν Ηλίου, Ανεξάρτητος Τύπος και άλλωνεκδόσεων, αλλά και ως κριτικός βιβλίων στα έντυπαΓράμματα, Φοιτητική Φωνή, Δελτίον του Βιβλίου,Κύκλος, Κοχλίας, Νέα Εστία, Νέοι Ρυθμοί, Νέες Ει-κόνες, Έθνος, Εθνικός Κήρυκας, Εποπτεία και ΝέαΚοινωνιολογία.Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κρι-τική στήλη στο περιοδικό Ο Αιώνας μας, και το 1952ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό Τα Νέα Ελλη-νικά, από τις σελίδες του οποίου άσκησε έντονη κρι-τική «εναντίον του πολιτικού και λογοτεχνικού κατε-στημένου», και ιδιαιτέρως κατά της «Γενιάς του '30»,καταλογίζοντας σε αυτήν «πνευματική και ηθικήανεπάρκεια». Για τη στάση του αυτή, οι κριτικοί τηςεποχής τον αγνόησαν περιφρονητικά, ενώ είχε μηνύ-σει ο Μ. Καραγάτσης τον ίδιο και τον πατέρα τουγια λόγους πνευματικών δικαιωμάτων.[4] Ωστόσο, το1960 έλαβε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τησυλλογή διηγημάτων Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές.Από το 1962 έως το 1964, διετέλεσε συνεργάτηςτης Γενικής Διεύθυνσης του Εθνικού Ιδρύματος Ρα-διοφωνίας. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1963κατήλθε υποψήφιος βουλευτής υπό τον ΣπυρίδωναΜαρκεζίνη, και στις δημοτικές εκλογές του 1964 κα-τήλθε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στον ΔήμοΑθηναίων. Το 1965 ο Ρένος Αποστολίδης ήταν επικε-φαλής του οργισμένου πλήθους που είχε εισβάλει στηΒουλή,[5] πράξη για την οποία συνελήφθη και κατα-δικάστηκε σε δυόμισι έτη φυλάκιση, εκτίοντας συνο-

1

2 3 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

λικά τρεις μήνες.Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το 1969, κα-τάφερε να υποβάλλει τη δημοσίευση σε συνέχειεςστον αθηναϊκό Τύπο της Ανθολογίας Διηγήματοςτου Ηρακλή Ν. Αποστολίδη υπό τον όρο να μηνλογοκριθούν τα κείμενά του. Η δημοσίευση, ωστόσο,της δικής του νουβέλας Ο Α2, με θέμα τον Εμφύλιο,προκάλεσε την επέμβαση της λογοκρισίας και τη δια-κοπή της δημοσίευσής της.Μετά τη δικτατορία και έως το 1979, συνέχισε ναγράφει κριτικές στο περιοδικό Τετράμηνα και δη-μοσίευσε αρκετά έργα του. Στα τελευταία του χρό-νια έκανε δημόσιες διαλέξεις και εμφανίζονταν στηντηλεόραση για θέματα της ελληνικής γλώσσας καιπαιδείας και λογοτεχνίας, ενώ υπήρξε επίτιμος κα-λεσμένος σε παρουσιάσεις έργων του. Ήταν υπο-στηρικτής του πολυτονικού συστήματος γραφής, τηςιστορικής ελληνικής ορθογραφίας και της διδασκα-λίας των αρχαίων ελληνικών στην εκπαίδευση απότο πρωτότυπο.Πέθανε στις 10 Μαρτίου του 2004 χτυπημένοςαπό οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Μιας και ήταναγνωστικός και ελευθεριακός[6] η ταφή του έγινε χω-ρίς θρησκευτική τελετή.

2 Το έργο του

Το δημοσιευμένο έργο του Ρένου Αποστολίδη ανέρ-χεται στα τριάντα βιβλία με διηγήματα, δοκίμια καικριτική. Επιμελήθηκε την κλασική επτάτομη Ανθο-λογία Ποίησης και Διηγήματος και μετέφρασε καισχολίασε με τους γιους του, Ήρκο και Στάντη, τηνεξάτομη Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Διαδό-χων και Επιγόνων του Droysen. Μαζί με τους γιουςτου, εξέδωσε επίσης την σχολιασμένη έκδοση τωνΑπάντων του Καβάφη.Βασικό χαρακτηριστικό του πεζογραφικού έργου τουείναι η κυριαρχία της παρεμβολής του συγγραφέαστη ροή της αφήγησης και η έκφραση της προσω-πικής του άποψης και οπτικής του μύθου με τρόποάμεσο. Κύρια πηγή της θεματολογίας του είναι η πε-ρίοδος της γερμανικής κατοχής και του ελληνικούΕμφυλίου. Τα ιστορικά γεγονότα αυτής της περιόδουτα εντάσσει στην αφήγησή του, «τόσο για να κρίνειτις αρνητικές τους επιπτώσεις όσο και για να τονί-σει το υπαρξιακό αδιέξοδο στο οποίο οδηγούν τουςήρωές του». Στα μεταγενέστερα έργα του στράφηκεπρος την σύγχρονη πραγματικότητα, διατηρώνταςωστόσο την άποψή του για τις επιπτώσεις του Εμφυ-λίου στην μετέπειτα πολιτική και κοινωνική ζωή τηςΕλλάδας.Το αρχείο του, με δημοσιεύματα, επιστολές κι ανέκ-δοτα κείμενα, ξεπερνάει τις 40.000 σελίδες. Σε DVDκυκλοφορούν τα καλύτερα αποσπάσματα του ντοκι-μαντέρ Ο Εμφύλιος μέσα μας (που βασίστηκε στην

Πυραμίδα 67) σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη.Έργα του μεταφράστηκαν στα ολλανδικά,γερμανικά, γαλλικά και ιταλικά.

3 Εργογραφία

3.1 Δικά του έργα

• Τρεις σταθμοί μιας πορείας, 1945

• Τα φτερά του πελαργού, 1949

• Ποιητικά γράμματα, 1949

• Πυραμίδα 67, 2006, 6η έκδοση (πρώτη έκδοση1950)

• Τα Νέα Ελληνικά (περιοδικό), 1952, 1957, 1966–1967

• Ιστορίες από τις νότιες ακτές, 1960

• Το κριτήριο, 1960

• Ο γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod,1970

• Κριτική του Μεταπολέμου, 1970

• Βορά στο θηρίο, 1963

• Κατηγορώ, 1963

• Στη γέμιση του φεγγαριού, 1981

• Ο Α2, 1995 (πρώτη έκδοση 1968)

• Κλειδιά, 1968

• Η άλλη ιστορία, 1972

• Ανθύλη, 1973

• Από τον κόσμο ΡΑ, 1973

• Τετράμηνα (περιοδικό), 1974–1979

• Αντι-τύπος, 1975

• Renos, 1977

• Καμμένα φτερά, 1978

• Άξονες, 1979

• Οι Ερινύες, 1980

• Ημερολόγια της Ανθολογίας, 1980 –1983

• ΚΑΙΓΕ, 1982

• Οι εξάγγελοι, 1984

• Η αυτοκρατορία των σκουπιδιών, 1989

• Οι γάτες, 1989

3

• Ο κεραυνός, 1991

• Η δίνη, 1993

• Στον κυνηγημένο καιρό, 1993

• Απάντηση στην «Πυραμίδα 67», 1996

• Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι, 1998

• Ουλάν Μπατόρ, 1999

• Το μαύρο καράβι, 2004

3.2 Ανθολογίες

• Ανθολογία της Νεοελληνικής Γραμματείας, Ποί-ηση, 3 τόμοι. Διήγημα, 4 τόμοι.

3.3 Φιλολογικά έργα

(Πρόκειται περί έργων που ο Ρένος Αποστολίδης,μαζί με τους γιους τουΉρκο και Στάντη Αποστολίδη,επιμελήθηκε ή μετέφρασε, σχολίασε εκτενώς και εξέ-δωσε.)

• Κ. Π. Καβάφης, Ποιήματα: Άπαντα τα δημο-σιευμένα, 2003

• J. G. Droysen, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάν-δρου, 2 τόμοι, 1993

• J. G. Droysen, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάν-δρου, 2 τόμοι, 1996–1999

• J. G. Droysen, Ιστορία των Διαδόχων του Μεγά-λου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 2002

• J. G. Droysen, Ιστορία των Επιγόνων του Μεγά-λου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 2006

4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• www.renosapostolidis.gr — Επίσημος ιστοχώροςκαι ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο των κληρονόμωντου Ρένου Αποστολίδη.

• «Ο αιρετικός λόγος ενός μοναχικού» — Άρθροτου Βαγγέλη Χατζηβασιλείου· στην εφημ. Ελευ-θεροτυπία, 19 Απριλίου 2004.

• «Δεν θα μπορούσα να ζήσω βάζοντάς το στα πό-δια»— Συνέντευξη που παραχώρησε ο συγγρα-φέας στην Αργυρώ Κραββαρίτη το 2001· στηνεφημ. Ελευθεροτυπία, 19 Απριλίου 2004.

• «Καλό είναι να εισπράττεται και το τίποτα» —Αποφθέγματα του αιρετικού Ρένου Αποστολίδη·στην Ελευθεροτυπία, 11 Μαρτίου 2004.

• «Για όσους γίνεται λόγος σήμερα, περίπου όλοιανάξιοι είναι» — Συνέντευξη που παραχώρησεο συγγραφέας στον Βασίλη Καλαμαρά επ' ευ-καιρία της κυκλοφορίας του τελευταίου του βι-βλίου· στην εφημ. Ελευθεροτυπία, 8 Δεκεμβρίου2003.

5 Πηγές[1] Η α΄ έκδοση που δημοσιεύτηκε το 1933 συνεχίστηκε

από τον ίδιο και τους γιους του.

[2] ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ. «Κριτικη: «Πυ-ραμίδα 67»». protoporia.gr. http://www.protoporia.gr/pyramida-67-p-278767.html. Ανακτήθηκε στις 12-Oct-2014.

[3] Κατσίγερας, Μιχάλης (3-Jun-2001). «Ρένος Απο-στολίδης, ο αντάρτης γραφιάς». Καθημερινή.http://www.kathimerini.gr/93245/article/politismos/arxeio-politismoy/renos-apostolidhs-o-antarths-grafias.Ανακτήθηκε στις 12-Oct-2014.

[4] εφημερίδα Εμπρός, Φύλλο: 23/9/1952, Σελίδα: 3

[5] Βιογραφικό Ρ.Α., Αρχείο Λογοτεχνών, ΕΚΕΒΙ

[6] Ρένος Αποστολίδης (Αγνωσία) 2/4, «προσωπική ανα-φορά στο 0:30 σε τηλεοπτική εκπομπή στο κανάλι 5»,ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2011

• “Who’s Who 1979” σ.46.

4 6 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES

6 Text and image sources, contributors, and licenses

6.1 Text• Ρένος Αποστολίδης Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%82%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82?oldid=5095427 Συνεισφέροντες:Kalogeropoulos, Dada, Templar52, Badseed, FocalPoint, Gerakibot, Flashdart2, Mmsoft, Patsiliva, Dead3y3, Harkoz, Dadabot, Dead3y3Bot, Magioladitis, Sperxios, Atlantia, Nafpaktiakos, Konsnos, Mitsver, MARKELLOS, Ttzavaras, Nikosguard, Vagrand, ZéroBot,MARKbot, Dennispouka, Polyklinj, Iliasmlx, Μύριος, Istoria1944, SamoaBot, Gts-tg και Ανώνυμες συνεισφορές: 15

6.2 Images• Αρχείο:Renos.jpg Πηγή: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/el/b/b6/Renos.jpg Άδεια χρήσης: Εύλογη χρήση Συνεισφέροντες:http://www.renosapostolidis.gr Αρχικός δημιουργός:Χρήστης:Patsiliva

6.3 Content license• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0