τα χωριά της βόρειας Ελλάδας, τις παραμονές των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο και γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Αυτό είναι το Χριστόξυλο.

Η νοικοκυρά έχει ήδη φροντίσει να καθαρίσει το σπίτι και ιδιαίτερα το τζάκι με μεγάλη προσοχή, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζει ακόμη και την καπνοδόχο του σπιτιού, ώστε να μη μπορέσουν να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως αναφέρεται στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια.

Σο βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούρια φωτιά και μπαίνει στην εστία το Χριστόξυλο.

ύμφωνα με τις παραδόσεις του λαού, καθώς καίγεται το Χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη Σου.

Κάθε οικογένεια, προσπαθεί να διατηρήσει αυτή τη φωτιά αναμμένη για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, από τα Χριστούγεννα, μέχρι τα Φώτα.

τα χωριά Πλατανιά και ιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των

Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από του Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του

εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές

κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί, φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή

άλλων – ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή

γεροντικών προσώπων.

Οι Μωμόγεροι, εμφανίζονται καθ‟ όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών, και

προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των

χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους: «Αρχή κάλαντα και

αρχή του χρόνου, πάντα κάλαντα, πάντα του χρόνου». Όταν δύο παρέες συναντηθούν,

κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να

δηλώσει υποταγή.

Παραλλαγές του ίδιου εθίμου, συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης και της Καστοριάς,

με την ονομασία Ραγκουτσάρια. Άλλοι το λένε ρογκάτσια ή μπαμπαλιούρια.

Πρόκειται ουσιαστικά για ένα προαιώνιο λαϊκό παραμύθι με περίεργες οντότητες και

ζωομορφικές φιγούρες, με χορό και θέατρο, μυσταγωγία και σάτιρα, με ρόλο και

κορυφαίους, με χορικά και στάσιμα, όπως ακριβώς το αρχαίο δράμα.

O χορός, μαζί με τη μουσική, το τραγούδι και τις επιφώνησεις, προκαλεί την εντύπωση

υποτυπώδους χορικού τραγωδίας η κωμωδίας, πράγμα που μας δίνει μιαν ιδέα του

πώς θα πρέπει να ήταν η προσθεσπική μορφή των αττικών δραμάτων. Γιατι οι

Μωμόγεροι είναι στενότερα δεμένοι, από ό,τι οι αρχαίοι χορευτές του κλασικού

δράματος.

το νησί της Θάσου μέχρι σήμερα ακόμα οι

οικογένειες κρατούν ένα πολύ παλιό έθιμο είναι το

σπόρισμα των φύλλων και γίνεται ως εξής :

Κάθονται όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι,

τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν

γύρω στ‟ αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς,

βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς

όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το

φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα

πραγματοποιηθεί και η ευχή του.

Κυρίως στην Πέλλα αναβιώνει το έθιμο της «Κόλιντα Μπάμπω» που έχει σχέση με τη σφαγή του Ηρώδη. Οι κάτοικοι της περιοχής ανάβουν το βράδυ φωτιές φωνάζοντας «κόλιντα μπάμπω» δηλαδή «σφάζουν γιαγιά». ύμφωνα με το έθιμο οι φωτιές ανάβουν για να μάθουν οι άνθρωποι για τη σφαγή και να προφυλαχθούν.

Σο «Κόλιντα Μπάμπω» φυσικά δεν είναι τίποτα περισσότερο από τα κάλαντα στη γιαγιά, μια φράση που είναι γνωστή σε πάρα πολλές περιοχές της Ελλάδας και την συναντούμε όχι μόνο στην Μακεδονία αλλά και στην Θράκη.

ήμα κατατεθέν τα Χριστούγεννα στην Φλώρινα είναι οι φωτιές. Ένα έθιμο με παγανιστικές ρίζες που χάνονται στα βάθη των αιώνων και αφορούσε την λατρεία του ήλιου. Σώρα όμως έχει σχέση με τον Χριστιανισμό και αναπαριστά την φωτιά που άναψαν οι βοσκοί για να ζεστάνουν το Θείο Βρέφος. Σα μεσάνυχτα 23 προς 24 Δεκέμβρη κάθε γειτονιά ανάβει μία μεγάλη φωτιά (με μεγαλύτερη αυτή στην πλατεία Ηρώων), η προετοιμασία κρατάει μήνες, ομάδες παιδιών μαζεύουν τόνους ξύλα και κέδρους που κόβουν από το βουνό.

Κάθε ομάδα βρίσκει ένα ασφαλές μέρος να φυλάξει τα ξύλα της, κάθε βράδυ ορίζουν έναν από την ομάδα για φύλακα, γιατί οι άλλες ομάδες καιροφυλακτούν να κλέψουν ξύλα από τους αντιπάλους, είναι τιμή για την αντίπαλη ομάδα αν καταφέρει να κλέψει ξύλα χωρίς να την καταλάβουν, και μεγάλη ντροπή για τους άλλους.

Λένε ότι παλιά αυτός που στην βάρδια του έκλεψαν ξύλα ντρεπόταν ακόμα και σχολείο να πάει μετά.

Σο έθιμο της φωτιάς υπάρχει και την Πρωτοχρονιά, ανάβουν φωτιές για να „ρθει πιο γρήγορα ο καινούργιος χρόνος, και μεταμφιέζονται, το έθιμο της μεταμφίεσης κρατάει από την Βακχική λατρεία , επειδή τα καρναβάλια γίνονταν προς τιμή του Διονύσου, θεού της γονιμότητας, της ευθυμίας και της αφθονίας. Αυτό το έθιμο είναι τα “Μπαμπάρια”, που αναβιώνει στο χωριό Παπαγιάννη στα βόρεια της Φλώρινας, άλλοι πιστεύουν ότι έχει Ρωμαϊκή προέλευση, η σημασία του όμως είναι ότι υμνεί το ξύπνημα της γης και την καρποφορία στην 1η του Γενάρη.

Σο έθιμο των Αράπηδων αναβιώνει κάθε χρόνο, στις 6 Ιανουαρίου,

στο Μοναστηράκι, το οποίο απέχει από την πόλη της Δράμας μόλις 4

χλμ. Σο συναντάμε επίσης και στα χωριά Βώλακας, Πετρούσα και

Ξηροπόταμος. Σο ίδιο έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο και στη Νικησιανή

του Δήμου Παγγαίου στο νομό Καβάλας.

Οι «Αράπηδες» φορούν μαύρες, φλοκωτές, ποιμενικές κάπες, που

καλύπτουν όλο το σώμα και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες-

κεφαλοστολές από γιδοπροβιές. τη μέση τους κρεμούν τρία μεγάλα

κουδούνια αρμονικά συνταιριασμένα από έμπειρους συγχωριανούς.

τα χέρια τους κρατούν από ένα μεγάλο, ξύλινο σπαθί και ένα σακουλάκι με στάχτη του Δωδεκαημέρου, με το οποίο χτυπούν όσους

συναντούν, «για το καλό» –τα κουδούνια και οι στάχτες πιστεύεται ότι

έχουν αποτρεπτικές ιδιότητες του κακού. την ομάδα των «Αράπηδων»

-την «τσέτα»- όπως λέγεται, μετέχουν ενεργά και άλλοι μεταμφιεσμένοι,

όλοι τους ευσταλείς και ενθουσιώδεις νέοι του χωριού. Είναι οι «Γκιλίγκες», οι «Παπούδες» και οι «Εύζωνοι-Σσολίαδες».