Στεφάνι με φύλλα βελανιδιάς

χρυσόςΕλληνικό

Ελληνιστική περίοδος4ος-3ος αι. π.Χ

Μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου δημιουργήθηκε σοβαρό πρόβλημα επειδή υπήρχε απουσία ενός ικανού και νόμιμου διαδόχου.

Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε προσωρινά με την αναγνώριση της συμβασιλείας στον Φίλιππο Αρριδαίο, ετεροθαλή αδερφό του Αλέξανδρου, και στο παιδί που αναμενόταν να γεννήσει η γυναίκα του Αλέξανδρου Ρωξάνη, τον Αλέξανδρο Δ΄.

Καθώς όμως οι δύο βασιλείς ήταν ανίκανοι να διατηρηθούν στο θρόνο, σύντομα εκδηλώθηκαν εξεγέρσεις και συγκρούσεις για τη διαδοχή, με συνέπεια τη διάσπαση της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου.

Μόλις πληροφορήθηκαν το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, εξεγέρθηκαν οι Αθηναίοι και οι Αιτωλοί. Η εξέγερση υποκινήθηκε από τους Αθηναίους ρήτορες Υπερείδη και Δημοσθένη.

Δημοσθένης Υπερείδης

Μετά τις συγκρούσεις στη Λαμία (Λαμιακός πόλεμος 323-322 π.Χ) και στη Θεσσαλία οι Μακεδόνες νίκησαν κατά κράτος. Οι συνέπειες ήταν :Εξαναγκασμός των Αθηναίων, να αντικαταστήσουν το δημοκρατικό πολίτευμα με ολιγαρχικό, να πληρώσουν χρηματική αποζημίωση και να δεχτούν μακεδονική φρουρά στη Μουνιχία (λιμάνι του Πειραιά).Η δολοφονία του Υπερείδη και η αυτοκτονία του Δημοσθένη για να αποφύγει την ατίμωση.Ο εξαναγκασμός πόλεων της Πελοποννήσου να δεχτούν μακεδονικές φρουρές.

Οι Μακεδόνες στρατηγοί, πάντως, δεν πρόλαβαν να τιμωρήσουν τους Αιτωλούς, καθώς έπρεπε να επιστρέψουν άμεσα στην Ασία, όπου είχαν αρχίσει οι διαμάχες των διαδόχων.

Την ίδια περίπου περίοδο εκδηλώθηκαν εξεγέρσεις στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας από πληθυσμούς γηγενείς, αλλά και από τους Έλληνες που είχαν εγκατασταθεί στη Βακτριανή.

Ο Έλληνας διοικητής της Μηδίας Πείθωνας, κατέστειλε την εξέγερση αυτή και αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητος διοικητής των Άνω σατραπειών της αυτοκρατορίας.

Οι φιλοδοξίες των στρατηγών του

Μ. Αλέξανδρου και η απουσία ισχυρής κεντρικής εξουσίας οδήγησαν σε συγκρούσεις που κράτησαν είκοσι χρόνια μέχρι το διαμελισμό της αυτοκρατορίας σε επιμέρους βασίλεια.

Η αρχή έγινε με τη δολοφονία των νόμιμων διαδόχων και των επικρατέστερων στρατηγών.

Συνεχίστηκε με την πρώτη κατανομή της εξουσίας στο Τριπαράδεισο της Συρίας (321 π.Χ) όπου ο Αντίπατρος αναγορεύτηκε από τον στρατό επιμελητής αυτοκράτορας και οι υπόλοιποι στρατηγοί ανέλαβαν τη διοίκηση μιας περιοχής της αυτοκρατορίας.

Στην συνέχεια όμως, ένας από τους στρατηγούς ο Αντίγονος, αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας και παραχώρησε τον ίδιο τίτλο και στον γιο του Δημήτριο τον Πολιορκητή.

Οι άλλοι στρατηγοί αντέδρασαν στις ενέργειες του Αντίγονου και τον αντιμετώπισαν ενωμένοι σε μάχη που έγινε στην Ιψό της Φρυγίας το 301 π.Χ, όπου ο στρατός του Αντίγονου νικήθηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε. Ο γιος του Δημήτριος, ωστόσο, διέφυγε τη σύλληψη και αργότερα έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας (294 π.Χ)

Η μάχη στην Ιψό προκάλεσε την οριστική διάσπαση της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου και τη δημιουργία τεσσάρων βασιλείων:Του βασιλείου της Αιγύπτου, με βασιλιά τον ΠτολεμαίοΤου βασιλείου της Συρίας, με βασιλιά τον ΣέλευκοΤου βασιλείου της Μακεδονίας, με βασιλιά τον ΚάσσανδροΤου βασιλείου της Θράκης, με βασιλιά τον Λυσίμαχο

Μετά την μάχη της Ιψού (301 π.Χ) το κράτος του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου διαμελίστηκε μεταξύ Λυσιμάχου, Σελεύκου και Πτολεμαίου. Ωστόσο λίγα χρόνια αργότερα το 294, ο γιος του ηττημένου ηγεμόνα Δημήτριος ο Πολιορκητής κατέλαβε το θρόνο της Μακεδονίας. Στον χάρτη σημειώνονται τα εδάφη των τεσσάρων βασιλείων, του Κασσάνδρου στη Μακεδονία, του Λυσιμάχου στη Θράκη και τη Μικρά Ασία, του Σέλευκου στις ασιατικές περιοχές των αλεξανδρινών κτήσεων και του Πτολεμαίου στην Αίγυπτο.

Κατόπιν οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν ανάμεσα στο βασιλιά της Θράκης Λυσίμαχο και το βασιλιά της Συρίας Σέλευκο γιατί ο Λυσίμαχος είχε κυριαρχήσει στη Μ. Ασία. Τελικά η ήττα και ο θάνατος του Λυσίμαχου στη μάχη που έγινε στο Κουροπέδιον της Λυδίας το 281 π.Χ είχε ως αποτέλεσμα τη διάσπαση του βασιλείου του. Τα εδάφη του μοιράστηκαν μεταξύ των βασιλείων της Μακεδονίας και της Συρίας.

Αργότερα στο χώρο της Μ. Ασίας:Ιδρύθηκε ένα βασίλειο με κέντρο την πόλη ΠέργαμοΑποσπάστηκαν και άλλα εδάφη από την κυριαρχία των Σελευκιδών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία των άλλων μικρότερων κρατών (π.χ. της Βιθυνίας, της Αρμενίας, του Πόντου κ.α.)

Με μπλε συμβολίζεται η αρχική επικράτεια της Περγάμου και με γαλάζιο η τελική

Ερείπια ναού στον αρχαιολογικό χώρο της Περγάμου

Οικονομικά

Κοινωνικά

Πολιτικά

Οι κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου δημιούργησαν μεγάλες αλλαγές στον οικονομικό τομέα.

Ο ελληνιστικός κόσμος λειτούργησε κάτω από ένα ενιαίο οικονομικό σύστημα –χρησιμοποιήθηκε κοινό νομισματικό σύστημα, εφαρμόστηκε κοινή δημοσιονομική πολιτική και κοινός τρόπος συναλλαγών.

Βάση της οικονομίας ήταν η πλούσια γεωργική παραγωγή και οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων βασιλείων

Καθιερώθηκαν τα ελληνικά νομίσματα στη θέση των περσικών, δημιουργήθηκαν τράπεζες και χρησιμοποιήθηκαν επιταγές.

Διαμορφώθηκε μια προνομιούχα αστική τάξη που αποτελούνταν από Έλληνες και λίγους γηγενείς που ασχολούνταν με το εμπόριο τις τραπεζικές επιχειρήσεις και τη διοίκηση.

Το μεγαλύτερο μέρος των γηγενών ήταν εργάτες και μικροκαλλιεργητές που συγκεντρώνονταν στις πόλεις αναζητώντας καλύτερη τύχη.

Ευνοήθηκε η ανάπτυξη της δουλείας όπου ήταν απαραίτητο για να καλυφθούν οι ανάγκες της πλούσιας επιβίωσης των ηγεμόνων και των ανώτερων στρωμάτων.

Το σύστημα διακυβέρνησης ήταν η απόλυτη μοναρχία. Οι ηγεμόνες συγκέντρωναν όλες τις εξουσίες και κυβερνούσαν με ένα επιτελείο από Έλληνες και λίγους γηγενείς από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα.

Την αίγλη των ηγεμόνων επαύξανε η λατρεία των υπηκόων τους.

Οι ελεύθεροι πολίτες δεν διαδραμάτιζαν κανένα ρόλο στη διακυβέρνηση και ενδιαφέρονταν μόνο για το ατομικό τους συμφέρον.

Το κέντρο βάρος μετατοπίστηκε από την κυρίως Ελλάδα στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής, (Αλεξάνδρεια, Πέργαμο, Αντιόχεια και άλλες) που αποτελούσαν διοικητικά, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα.

Η τύχη της Αντιόχειας

Το ρωμαϊκό θέατρο της Αλεξάνδρειας

Αναστηλωμένος Ναός του αυτοκράτορα Τραϊανού

Την ίδια περίοδο ο ελλαδικός χώρος κυβερνήθηκε κατά τα πρότυπα της μακεδονικής βασιλείας.

Κάποιες πόλεις, όπως η Αθήνα, η Σπάρτη, η Ρόδος και η Δήλος, διατήρησαν την αυτονομία τους

Άλλες περιοχές για να διατηρήσουν την αυτονομία τους οργανώθηκαν σε ομοσπονδίες όπως συνέβη με τους Αιτωλούς και τους κατοίκους της Αχαΐας.