Η παράγραφος

Δομή της παραγράφουΚάθε παράγραφος έχει δυο δομικά στοιχεία:α) τη θεματική πρόταση, που βρίσκεται συνήθως στην αρχή και παρουσιάζει την κύρια ιδέα ή θέμα της παραγράφου. β) τις λεπτομέρειες (ή ανάπτυξη), με τις οποίες αναπτύσσεται η ιδέα που διατυπώθηκε στη θεματική πρόταση.

Η παράγραφος μερικές φορές έχει κι ένα τρίτο στοιχείο:γ) την πρόταση κατακλείδα, που συνοψίζει όσα προηγήθηκαν και υπενθυμίζει την κύρια ιδέα της παραγράφου.

Αρετές της παραγράφουα) πληρότητα: επαρκής ανάπτυξη της θεματικής πρότασης. Για να την πετύχουμε, χρειάζεται ν’ αναπτύσσουμε με αρκετές λεπτομέρειες.β) ενότητα: λόγος για ένα επιμέρους θέμα. Η ενότητα πετυχαίνεται, όταν η παράγραφος δεν περιλαμβάνει λεπτομέρειες άσχετες προς την κύρια ιδέα που εκφράζει η θεματική πρόταση.γ) αλληλουχία: λογική και φυσική σειρά των επιμέρους ιδεών.δ) συνοχή: σύνδεση μεταξύ των λεπτομερειών.ε) έμφαση: εξασφαλίζεται από τη θέση και την αναλογία, δηλ. το σημαντικότερο τοποθετείται στην αρχή συνήθως και του δίνουμε μεγαλύτερη έκταση.

Ανάπτυξη παραγράφουΕιδικότερα μπορούμε ν’ αναπτύξουμε μια παράγραφο με τους ακόλουθους τρόπους:α) Ειδικές λεπτομέρειες - παραδείγματα: Είναι τα σχόλια, οι ιδέες, οι πληροφορίες, τα παραδείγματα που αναπτύσσουν, επεξηγούν ή διασαφηνίζουν την κατευθυντήρια ιδέα της θεματικής πρότασης και οδηγούν στο συμπέρασμα, δηλ. στην πρόταση-κατακλείδα, αν βέβαια υπάρχει.β) Αιτιολόγηση: Στην περίπτωση που η θεματική πρόταση είναι μια κρίση, γνώμη ή άποψη, είναι αναγκαία η τεκμηρίωσή της ή η λογική της απόδειξη με αιτιολογήσεις, λογικά επιχειρήματα.γ) Σύγκριση και αντίθεση: Όταν πρόκειται να επισημάνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε δυο πρόσωπα, πράγματα ή ιδέες. Μπορούμε ακόμη να εξετάσουμε την αντίθετη άποψη από αυτή που θέλουμε ν’ αποδείξουμε, για να ελέγξουμε την ισχύ της.δ) Διαίρεση: Συνήθως αναπτύσσουμε τέτοιες παραγράφους, όταν θέλουμε να κατακερματίσουμε μια ιδέα στα συστατικά της και να τα αναπτύξουμε. Είναι δηλ. η ανάλυση των στοιχείων από τα οποία

1

αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια ιδέα. Με άλλα λόγια, αναλύουμε το όλο στα μέρη του. ε) Ορισμός: Αν η θεματική περίοδος υποβάλλει την πιθανή ερώτηση «τι είναι;» ή «τι εννοεί;», η παράγραφος μπορεί να στηριχτεί στην ανάλυση του συγκεκριμένου όρου.στ) Αναλογία: Πρόκειται για εκτεταμένη παρομοίωση ή μεταφορά που αποδεικνύει γλαφυρά και παραστατικά την άποψη της θεματικής περιόδου. Δίνονται δηλ. κάποια ανάλογα παραδείγματα από άλλους χώρους, πιο οικείους στον αναγνώστη. Προβάλλεται έτσι μια λανθάνουσα ομοιότητα, που αφορά δυο αντικείμενα διαφορετικά φαινομενικά.ζ) Αίτια και αποτελέσματα: Διατυπώνεται η αιτία ή οι αιτίες που οδηγούν σ’ ένα αποτέλεσμα ή σε αποτελέσματα.

Συνήθως καταφεύγουμε στο συνδυασμό των παραπάνω μεθόδων, για ν’ αναλύσουμε ή να στηρίξουμε την άποψη της θεματικής πρότασης.

Σύνδεση παραγράφωνΤρόποι σύνδεσης:α) Επαναλαμβάνουμε την τελευταία ιδέα της παραγράφου.β) Επαναλαμβάνουμε μία ή περισσότερες λέξεις – κλειδιά από την προηγούμενη παράγραφο.γ) Σύνδεση με τη χρήση μιας συνδετικής λέξης ή φράσης.

1. Όταν πρόκειται να συνδεθούν όμοια νοήματα (π.χ. συνέπειες, αιτίες, είδη κάποιου πράγματος κ.λ.π.): Επίσης – Πρώτα – Εκτός από αυτό – Επιπλέον – Το ίδιο συμβαίνει και – Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία – Το σημαντικότερο (το χειρότερο) απ’ όλα - Αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα – Ένα άλλο εξίσου δυσάρεστο επακόλουθο – Στις θετικές τέλος επιπτώσεις – Αλλά και ένας άλλος λόγος υπάρχει – Δε φτάνει μόνο αυτό χρειάζεται και – Αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα ότι – Ας σημειωθεί ακόμη ότι – Μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη – Δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι …

2. Για διαφορετικά ή αντίθετα νοήματα: Αντίθετα – Δε συμβαίνει όμως το ίδιο – Στο άλλο άκρο βρίσκεται – Παρ’ όλα αυτά – Από την άλλη μεριά – Στον αντίποδα αυτής της άποψης …

3. Όταν πρόκειται να συνδεθεί η αιτία με το αποτέλεσμα και αντίστροφα: Αυτό έχει ως αποτέλεσμα – Προϋπόθεση όλων αυτών είναι – Αυτό δε θα συνέβαινε αν – Αυτό αφείλεται σε – Από τα παραπάνω

2

συνάγεται – Έτσι, λοιπόν, επομένως – Για τους παραπάνω λόγους, κ.λ.π. Για να εισάγουμε αιτίες, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις παρακάτω φράσεις:Μια βασική αιτία / Ένας εξίσου βασικός παράγοντας / Τις αιτίες του προβλήματος μπορούμε να τις εντοπίσουμε / Εξετάζοντας αναλυτικότερα το θέμα διαπιστώνουμε / Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει επίσης / Ένας ακόμη λόγος / Παράλληλα όμως με αυτό / Ας σημειωθεί τέλος και μια άλλη αιτία / Η ευθύνη των … δεν είναι μικρή / Τέλος, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι … / κ.λ.π.

Για να εισάγουμε προτάσεις αντιμετώπισης ενός προβλήματος, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις παρακάτω φράσεις:Οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην επίλυση του προβλήματος … / Για να αντιμετωπιστεί η προβληματική αυτή κατάσταση … / Προσπαθώντας να εντοπίσουμε παράγοντες εξάλειψης του φαινομένου … / Απαραίτητη είναι και η συμβολή … / Δε φτάνει μόνον αυτό χρειάζεται και … / Μπροστά σε τούτη την τραγική προοπτική το χρέος όλων είναι να … / Αυτό όμως που προπαντός είναι χρέος όλων είναι …/ κ.λ.π.

3