Κ. Γιέδνπ, . σηεξίνπ & Ν. Σδηκόπνπινο (Δπηκ.), Πξαθηηθά Δξγαζηώλ 7νπ Παλειιήληνπ πλεδξίνπ ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

«Αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηώλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε», ζ. 1-5

ύξνο, 17,18,19 Μαΐνπ 2013

«Πού πήγε το υεγγάρι απόψε;» Εκπαιδεςηικό ζενάπιο για ηη Σελήνη και ηιρ θάζειρ ηηρ

ζηο Ψηθιακό Σσολείο

Διρήνη πσράτοσ1, Γιάννης Κωτσάνης

2

1 Δθπαηδεπηηθόο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, Τπνςήθηα δηδάθησξ ΔΚΠΑ eirinispyratou@yahoo.com

2 Γξ Μεραληθόο Πιεξνθνξηθήο, πλεξγάηεο ΗΣΤΔ "Γηόθαληνο"

* kotsanis@sch.gr

ΠΔΡΙΛΗΨΗ Η εξγαζία απηή αλαθέξεηαη ζην ζρεδηαζκό θαη ηε δηακόξθσζε κηαο νινθιεξσκέλεο δηδαθηηθήο πξόηαζεο γηα ηε

Σειήλε θαη ηηο θάζεηο ηεο, δνκεκέλεο κε ηε κνξθή ελόο δηαζεκαηηθνύ εθπαηδεπηηθνύ ζελαξίνπ. Γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ

ελλνηώλ θαη ησλ γλσζηηθώλ πεξηερνκέλσλ ηνπ ζελαξίνπ αμηνπνηνύληαη δηεξεπλεηηθά ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα,

πεξηβάιινληα πξνζνκνίσζεο θαη εθπαηδεπηηθέο δηθηπαθέο πύιεο, κε έκθαζε ζηηο εθαξκνγέο πνπ πεξηέρνληαη ζηα

εκπινπηηζκέλα ειεθηξνληθά βηβιία ηνπ Ψεθηαθνύ Σρνιείνπ θαη ζην Ψεθηαθό Απνζεηήξην Μαζεζηαθώλ Αληηθεηκέλσλ

«Φσηόδεληξν».

Τν εθπαηδεπηηθό ζελάξην απνηειεί έλα παξάδεηγκα δηδαζθαιίαο γηα έλλνηεο θαη θαηλόκελα ηεο θαζεκεξηλήο δσή πνπ

ππεξβαίλνπλ ηα ρσξηθά θαη ρξνληθά όξηα ηεο αλζξώπηλεο εκπεηξίαο θαη δξάζεο, ζηνρεύνληαο ζηελ νηθνδόκεζε ελλνηώλ

ζπκβαηώλ κε ηα επηζηεκνληθά κνληέια εξκελείαο ηνπ θόζκνπ. Απεπζύλεηαη ζε καζεηέο ηεο Δ’ θαη Ση’ ηάμεο ηνπ

Γεκνηηθνύ γηα ηηο γλσζηηθέο πεξηνρέο Γεσγξαθίαο, Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ, Γιώζζαο, Μαζεκαηηθώλ θαη ΤΠΔ.

Γηαρεηξίδεηαη επηιεγκέλν ςεθηαθό πιηθό, δηδαθηηθά πξνζαλαηνιηζκέλν κε βάζε ηνπο ζηόρνπο ηνπ ζελαξίνπ θαη δνκεκέλν

κε ηε κνξθή θύιισλ εξγαζίαο. Οη καζεηέο εκπιέθνληαη ζε δξαζηεξηόηεηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο, δηαρεηξίδνληαη

πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ θαη ελζαξξύλνληαη ζηελ εμεξεύλεζε, ηνλ πεηξακαηηζκό, ηελ αλαθάιπςε

ζρέζεσλ κεηαμύ ησλ ελλνηώλ θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ.

ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ: Σειήλε, Ψεθηαθό Σρνιείν, Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, Φπζηθέο Δπηζηήκεο

ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ ειήλε, αλ θαη απνηειεί ην πιεζηέζηεξν ζηε Γε νπξάλην ζώκα, παξακέλεη απόκαθξν ζηελ

αλζξώπηλε γλώζε θαη εκπεηξία. Οη έξεπλεο ζην πεδίν ηεο Γηδαθηηθήο ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ

αλαδεηθλύνπλ ηηο αλαπαξαζηάζεηο πνπ δηαηεξνύλ νη καζεηέο ζε όιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο

αλαθνξηθά κε ηα νπξάληα ζώκαηα θαη θαηλόκελα (Sadler 1987, Comins 2001). πγθεθξηκέλα ε πιεηνςεθία

ησλ καζεηώλ ηαπηίδεη ηε ειήλε κε ηα άζηξα θαη ηνπο πιαλήηεο (Sharp 1996), ζεσξεί όηη ε ειήλε δελ

πεξηζηξέθεηαη γύξσ από ηνλ εαπηό ηεο θαη εθθξάδεη αλζξσπνθεληξηθέο θαη γεσθεληξηθέο αληηιήςεηο ηνπ

θόζκνπ.

Δηδηθόηεξα νη καζεηέο αλ θαη έρνπλ επίγλσζε ησλ θάζεσλ ηεο ειήλεο, ηηο απνδίδνπλ είηε ζε

εμσηεξηθνύο παξάγνληεο (Starakis J., and Halkia K., 2010), όπσο ηα ζύλλεθα, ν ήιηνο, νη πιαλήηεο θιπ. ή ζε

κεραληζκνύο παξόκνηνπο κε ηηο εθιείςεηο ηεο ειήλεο (π.ρ. ε ζθηά ηεο Γεο πέθηεη πάλσ ζηε ειήλε θαη

θξύβεη έλα κέξνο ηεο). Γηαηεξνύλ πνηθίια κνληέια γηα ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο, ηα νπνία ζπζρεηίδνπλ κε

άιια θαηλόκελα θαη θαηαζηάζεηο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο.

Ζ έιιεηςε άκεζεο εκπεηξίαο, ε δεκηνπξγία εηθνληθώλ εκπεηξηώλ κέζα από άηππεο θαη ηππηθέο κνξθέο

γλώζεο, ε εξκελεία ηνπο κε ηελ θνηλή ινγηθή, ε ρξήζε απινπζηεπηηθώλ κνληέισλ ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα

απνηεινύλ ζεκαληηθνύο παξάγνληεο ζην ζρεκαηηζκό ελαιιαθηηθώλ αληηιήςεσλ γηα ηνλ θόζκν (Υαιθηά,

2007).

Σα δηεξεπλεηηθά ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα, ηα ζπζηήκαηα ζπκβνιηθήο έθθξαζεο θαη επηθνηλσλίαο

ηεο πιεξνθνξίαο, κπνξνύλ λα ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά ζηελ νηθνδόκεζε ελλνηώλ πνπ ζρεηίδνληαη κε

θαηλόκελα ηνπ καθξόθνζκνπ όπνπ απαηηείηαη ε κεηάβαζε από ηηο βησκαηηθέο λνεηηθέο παξαζηάζεηο ησλ

καζεηώλ ζηε λνεηηθή ζπγθξόηεζε κνληέισλ ζπκβαηώλ κε ηελ επηζηεκνληθή εξκελεία ηνπ θόζκνπ.

Ζ αμηνπνίεζε εθαξκνγώλ δηαδηθηύνπ, νη πξνζνκνηώζεηο, νη πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ελόο

θαηλνκέλνπ θαη ε έληαμή ηνπο ζε έλα πεξηβάιινλ δηδαθηηθά πξνζαλαηνιηζκέλν κε άμνλεο, ηα γλσζηηθά

εκπόδηα θαη ηηο ελαιιαθηηθέο ηδέεο πνπ δηαηεξνύλ νη καζεηέο γηα ην θαηλόκελν κπνξνύλ λα ελεξγνπνηήζνπλ

ην καζεηή, λα δηεπξύλνπλ ηνπο γλσζηηθνύο ηνπ νξίδνληεο, λα ελζαξξύλνπλ ηε δηαπξαγκάηεπζε ησλ ελλνηώλ

* Οκάδα "Γεσγξαθίαο - Πεξηβάιινληνο", ζην πιαίζην ηεο Πξάμεο κε Κσδ. ΟΠΣ 296441 (Τειηθόο Γηθαηνύρνο ΙΤΥΔ) ηεο Καηεγνξίαο

Πξάμεσλ «Αλάπηπμε Ψεθηαθνύ Δθπαηδεπηηθνύ Υιηθνύ – Ψεθηαθή Βάζε Γλώζεσλ - Υπνδνκέο γηα έλα Ψεθηαθό Σρνιείν», ηνπ

ΔΠΔΓΒΜ, πνπ ζπγρξεκαηνδνηείηαη από ηελ ΔΔ θαη ην Διιεληθό Γεκόζην ζηo πιαίζην ηνπ ΔΣΠΑ.

2 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

θαη λα ηνλ νδεγήζνπλ ζηαδηαθά ζηελ νηθεηνπνίεζε ελλνηώλ θαη ηθαλνηήησλ πνπ εκπιέθνληαη ζηε δηδαθηηθή

καζεζηαθή δηαδηθαζία ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ.

ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΔΝΑΡΙΟΤ

Τίηλορ Διδακηικού Σεναπίος

Πνύ πήγε ην θεγγάξη απόςε;

Εμπλεκόμενερ γνωζηικέρ πεπιοσέρ

Γεσγξαθία, Φπζηθέο Δπηζηήκεο, Γιώζζα, Μαζεκαηηθά θαη ΣΠΔ. Μπνξεί λα εληαρζεί κε βάζε θαη ηηο

ελαιιαθηηθέο δξαζηεξηόηεηεο θαη ζε δηαζεκαηηθά ζρέδηα εξγαζίαο ζην πιαίζην ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο.

Τάξειρ ζηιρ οποίερ απεςθύνεηαι

Δ΄θαη η΄ ηάμε Γεκνηηθνύ

Σςμβαηόηηηα με ηο αναλςηικό ππόγπαμμα

Σν ζελάξην είλαη ζπκβαηό κε ην ΑΠ ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ ηεο Δ΄θαη η΄ ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνύ θαη

αλαθέξεηαη ζηηο ελόηεηεο: Δλέξγεηα, Φώο θαη Σθηά, Η Γε ζην Γηάζηεκα, Οη θηλήζεηο ηεο Γεο, Η πεξηθνξά ηεο

Γεο γύξσ από ηνλ Ήιην.

Ζ θαηαλόεζε ησλ θάζεσλ ηεο ειήλεο ζπλδέεηαη κε ηε γλώζε ησλ ζρεηηθώλ θηλήζεσλ Γε-Ήιηνο-

ειήλε, ηε γλώζε όηη ε ειήλε είλαη νξαηή δηόηη αλαθιά ην θσο ηνπ ήιηνπ θαη ηε γλώζε όηη ε ηξνρηά ηεο

ειήλεο δε βξίζθεηαη πάλσ ζην επίπεδν πεξηθνξάο ηεο Γεο γύξσ από ηνλ ήιην.

ύκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία, νη καζεηέο δελ δηαηεξνύλ έλα ζπλεπέο κνληέιν γηα ηηο θάζεηο ηεο

ειήλεο (Barnett & Morran, 2002). Πξνζεγγίδνπλ εξκελεπηηθά ην θαηλόκελν ρξεζηκνπνηώληαο πβξηδηθά

κνληέια θαη ζπλζέηνληαο θνκκάηηα πιεξνθνξηώλ κε βάζε ηελ εκπεηξηθή θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθή ηνπο

ηαπηόηεηα.

ην πιαίζην ηνπ παξόληνο ζελαξίνπ νη καζεηέο δηεπθνιύλνληαη λα πξνζεγγίζνπλ δηεξεπλεηηθά ηηο

έλλνηεο, κέζα από θαηάιιεια ζρεδηαζκέλεο ζπλεξγαηηθέο δηεξεπλεηηθέο δξαζηεξηόηεηεο θαη

αιιειεπηδξώληαο κε πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ θαηλνκέλσλ.

Οπγάνωζη ηηρ διδαζκαλίαρ & απαιηούμενη ςλικοηεσνική ςποδομή

Σν εθπαηδεπηηθό ζελάξην πινπνηείηαη ζηε ζρνιηθή ηάμε. Οη καζεηέο εξγάδνληαη ζε νκάδεο 2-3 αηόκσλ

κε έλα θνξεηό ππνινγηζηή αλά νκάδα. Δλαιιαθηηθά ην ζελάξην κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί θαη ζηελ

αίζνπζα Ζ/Τ.

Γηα ηελ πινπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ζελαξίνπ απαηηνύληαη: νζόλε πξνβνιήο ή δηαδξαζηηθόο

πίλαθαο (πξναηξεηηθά), έλαο Ζ/Τ αλά 2-3 καζεηέο. Λνγηζκηθά: Stellarium, Google Earth, Δπεμεξγαζηήο

Κεηκέλνπ, δηθηπαθόο εθηππσηήο (πξναηξεηηθά), θπιινκεηξεηήο (browser), πιηθά γηα ηελ θαηαζθεπή

κνληέινπ πξνζνκνίσζεο ησλ θάζεσλ ηεο ειήλεο (κπαιάθη ηέληο, κνιύβη, θνπηί από ραξηί, ςαιίδη) θαη

θύιια εξγαζίαο.

Διδακηικοί ζηόσοι

θνπόο ηνπ ζελαξίνπ είλαη λα αηζζεηνπνηήζνπλ νη καζεηέο έλλνηεο θαη θαηλόκελα ηνπ θπζηθνύ θόζκνπ

πνπ ππεξβαίλνπλ ηα ρσξν-ρξνληθά όξηα ηεο αλζξώπηλεο εκπεηξίαο θαη δξάζεο κέζσ ζπλεξγαηηθώλ

δηεξεπλεηηθώλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ δίλνπλ πξνηεξαηόηεηα ζε πξαθηηθέο ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ

(παξαηήξεζε, δηαηύπσζε ππνζέζεσλ, πείξακα, δηαπξαγκάηεπζε ελλνηώλ, έιεγρν ησλ ππνζέζεσλ, εξκελεία,

θαηαζθεπή κνληέισλ). Οη επηκέξνπο ζηόρνη ηνπ ζελαξίνπ είλαη νη καζεηέο:

Να δηεξεπλήζνπλ ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο θαη λα δεκηνπξγήζνπλ έλα κνληέιν αλαπαξάζηαζεο ησλ

θάζεώλ ηεο πνπ λα εμεγεί όηη απηέο νθείινληαη ζην ηκήκα ηεο θσηηζκέλεο επηθάλεηαο ηεο ειήλεο

πνπ είλαη νξαηή από έλα ζπγθεθξηκέλν ηόπν ζηε Γε.

Να παξαηεξήζνπλ ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο ώζηε λα αληηιεθζνύλ όηη ην θσηεηλό ζήκα ηεο

κεηαβάιιεηαη θαζεκεξηλά κε έλα θύθιν 30 εκεξώλ.

Να αλαπαξαζηήζνπλ ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο θαη λα δηαπηζηώζνπλ ηνλ θύθιν κεηαβνιήο ηεο.

Να ζπλεξγαζηνύλ αξκνληθά θαη λα επηθνηλσλήζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο δηεξεύλεζήο ηνπο κε

γξαπηό θαη πξνθνξηθό ιόγν.

Να αμηνπνηήζνπλ πξνζνκνηώζεηο γηα λα εμεξεπλήζνπλ ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο αιιάδνληαο θιίκαθεο

θαη ηξόπνπο αλαπαξάζηαζεο θαη δηεξεπλώληαο ηηο ζρέζεηο κεηαμύ ησλ ελλνηώλ.

Να επηιύζνπλ απιά πξνβιήκαηα επεμεξγαδόκελνη θξηηηθά πιεξνθνξίεο θαη ρεηξηδόκελνη δηαδηθηπαθέο

εθαξκνγέο.

Εκηιμώμενη διάπκεια

6 δηδαθηηθέο ώξεο

3 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

ΑΝΑΛΤΣΙΚΗ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΔΝΑΡΙΟΤ

Πεπιγπαθή

Σν εθπαηδεπηηθό ζελάξην «Πνύ πήγε ην θεγγάξη απόςε;» απνηειεί κηα δηδαθηηθή πξόηαζε γηα ηελ

νηθνδόκεζε ελλνηώλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο. Ο καζεηήο/καζήηξηα δηεξεπλά ην

θαηλόκελν ρεηξηδόκελνο πεξηβάιινληα πξνζνκνίσζεο. Δζηηάδνληαο ζε πηπρέο ηνπ θαηλνκέλνπ, παξαηεξεί

θαη θαηαγξάθεη ηηο αιιαγέο πνπ πξνθύπηνπλ από ην ρεηξηζκό βαζηθώλ κεηαβιεηώλ. Αλαιύνληαο ην

θαηλόκελν ζηα δνκηθά ηνπ κέξε, απνζαθελίδεη δπζλόεηνπο όξνπο, ππεξβαίλεη ηα γλσζηηθά ηνπ εκπόδηα θαη

δηεπθνιύλεηαη ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Ζ αμηνπνίεζε αλαπαξαζηάζεσλ ηνπ θαηλνκέλνπ δηεπθνιύλεη ηε

καζεζηαθή δηαδηθαζία, ελεξγνπνηεί ην ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή θαη ελζαξξύλεη ηελ απνζαθήληζε δύζθνισλ

όξσλ θαη ελλνηώλ. Δίλαη ζεκαληηθό λα δηεπθξηληζηεί ζηνπο καζεηέο όηη νη πξνζνκνηώζεηο απνηεινύλ

κνληέια κίκεζεο ησλ θαηλνκέλσλ θαη εκπεξηέρνπλ απινπζηεύζεηο ηεο πξαγκαηηθόηεηαο θαη ζπκβάζεηο. Ζ

επηζήκαλζε απηώλ ησλ παξαδνρώλ ζα κεηώζεη ην ελδερόκελν παξαλνήζεσλ θαη ηε δεκηνπξγία πξόζζεησλ

ελαιιαθηηθώλ αληηιήςεσλ.

Διδακηική Πποζέγγιζη

Οη καζεηέο ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο δηαηεξνύλ αλαπαξαζηάζεηο γηα ηε ειήλε θαη ηηο θάζεηο

ηεο ειήλεο νη νπνίεο απνθιίλνπλ από ηηο επηζηεκνληθέο. Βαζηθόο ζηόρνο ηνπ ζελαξίνπ είλαη νη καζεηέο λα

θαηαλνήζνπλ θαηλόκελα ηα νπνία δελ κπνξνύλ λα βηώζνπλ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή θαη γηα ηα νπνία

έρνπλ κηα πεξηνξηζκέλε γλώζε ή έρνπλ δεκηνπξγήζεη αλαπαξαζηάζεηο πνπ δελ είλαη ζπκβαηέο κε ηηο

επηζηεκνληθέο.

Βαζηθή δηδαθηηθή κέζνδνο ηνπ ζελαξίνπ είλαη ε ζπλεξγαηηθή δηεξεύλεζε ε νπνία βαζίδεηαη ζηνπο

άμνλεο ησλ θνηλσληθν-επνηθνδνκεηηθώλ θαη θνηλσληθν-πνιηηηζκηθώλ ζεσξηώλ κάζεζεο. ην πιαίζην απηό

αλαγλσξίδεηαη ν ζεκαληηθόο ξόινο ησλ δηαδηθαζηώλ αιιειεπίδξαζεο πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηε καζεζηαθή

δηαδηθαζία, κε έκθαζε ζηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή, ζηελ αμηνπνίεζε ηεο πξνϋπάξρνπζαο γλώζεο, ζηε

ζπλεξγαζία γηα ηελ πινπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ζελαξίνπ, ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ηε

ζπιινγηθή δηαπξαγκάηεπζε ελλνηώλ.

Οη καζεηέο εξγάδνληαη ζε νκάδεο κε ηε βνήζεηα ζρεδηαζκέλσλ θύιισλ εξγαζίαο. Ο εθπαηδεπηηθόο

ελζαξξύλεη ηελ έθθξαζε ησλ απόςεσλ ησλ καζεηώλ, πξνσζεί ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηα ππνινγηζηηθά

εξγαιεία θαη εζηηάδεη ζηε δηαπξαγκάηεπζε ησλ ελλνηώλ ζην πιαίζην ηεο νκάδαο αλαιακβάλνληαο ην ξόιν

ηνπ δηακεζνιαβεηή θαη δηεπθνιπληή.

Μεθοδολογία

Οη δξαζηεξηόηεηεο ηνπ ζελαξίνπ αλαπηύζζνληαη ζηα 4 παξαθάησ δηαθξηηά ζηάδηα:

1. Διαηύπωζη Υποθέζεων

2. Παπαηήπηζη - Πειπαμαηιζμόρ

3. Καηαζκεςή

4. Επμηνεία

Μέζα από ην πξνηεηλόκελν «κνληέιν» δξαζηεξηνηήησλ, ην νπνίν βαζίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο

δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο, νη καζεηέο εκπιέθνληαη ελεξγεηηθά ζην ρεηξηζκό πξνζνκνηώζεσλ, επεμεξγάδνληαη

πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ, ελζαξξύλνληαη ζηελ εμεξεύλεζε θαη ηνλ πεηξακαηηζκό. Οη

δξαζηεξηόηεηεο απηέο αλαιύνληαη ζπλνπηηθά παξαθάησ:

1. Διαηύπωζη Υποθέζεων

Μύζνη, θείκελα, ηξαγνύδηα, κνπζηθή γηα ηε Σειήλε θαη ηηο θάζεηο ηεο.

http://nssdc.gsfc.nasa.gov/imgcat/thumbnail_pages/moon_thumbnails.html

Ζ δξαζηεξηόηεηα απηή απνηειεί ην έλαπζκα γηα ηνλ πξνβιεκαηηζκό ζρεηηθά κε ην θαηλόκελν, ηε

δηαηύπσζε ππνζέζεσλ θαη ηελ έθθξαζε απόςεσλ θαη πξνϋπαξρνπζώλ γλώζεσλ. Οη καζεηέο δηαβάδνπλ

δηαθνξεηηθνύο κύζνπο θαη εθθξάδνπλ ηηο απόςεηο ηνπο γηα ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο (θύιιν εξγαζίαο).

Δλδεηθηηθά κπνξνύλ λα δηαβάζνπλ απνζπάζκαηα από ινγνηερληθά θείκελα θαη πνηήκαηα (π.ρ. «Φεγγαξάθη»

Γ. Βηδπελνύ, «Ζ ζνλάηα ηνπ ειελόθσηνο» Γ. Ρίηζνπ, «Σειεπηαίνο ζηαζκόο» Γ. εθέξε), λα αθνύζνπλ

ηξαγνύδηα (π.ρ. «Σν θεγγάξη είλαη θόθθηλν», κνπζηθή-ζηίρνη Μ. Υαηδηδάθηο) θαη κνπζηθέο ζπλζέζεηο (π.ρ.

νλάηα ππό ην ειελόθσο, Μπεηόβελ) θιπ. ρεδηάδνπλ θαη ηεθκεξηώλνπλ κε ζρόιηα ηα ζθίηζα ηνπο.

Παξνπζηάδνπλ ζηελ νινκέιεηα ηηο ηδέεο ηνπο. Σα πξνθνξηθά θαη γξαπηά ζρόιηά ηνπο δηακνξθώλνπλ ηνπο

άμνλεο γηα ην ζρεδηαζκό θαη ηελ αλάπηπμε ηεο δηδαθηηθήο πξόηαζεο, ζε ζπλδπαζκό κε ηα γλσζηηθά εκπόδηα

θαη ηελ αλάδεημε ησλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ καζεηώλ.

Η πξνζεδάθηζε ηνπ Απόιισλ 11 ζηελ επηθάλεηα ηεο Σειήλεο θαη ηα ηαμίδηα ζην δηάζηεκα

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL100/572/3715,16250/extras/gstd06_apollon11/index.html http://photodentro.edu.gr/video/handle/8522/45

4 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

Οη καζεηέο παξαθνινπζνύλ ηελ πξνζεδάθηζε ηεο πξώηεο επαλδξσκέλεο δηαζηεκηθήο απνζηνιήο ζηε

ειήλε. πδεηνύλ θαη θαηαγξάθνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειήλεο (επηθάλεηα, ζρήκα. θσο, ζθηά θιπ.).

Μπνξνύλ λα παξαθνινπζήζνπλ θαη άιια ζρεηηθά εηθνληθά ηαμίδηα (π.ρ. γηα θαηαζθελσηηθέο βάζεηο πνπ

ζρεδηάδεη ε αλζξσπόηεηα λα εγθαηαζηήζεη ζην κέιινλ ζηε ειήλε θαη ηνπο άιινπο πιαλήηεο).

Παξάιιειεο δξαζηεξηόηεηεο

ε ζπλδπαζκό θαη κε ηηο άιιεο ελόηεηεο ηνπ αλαιπηηθνύ πξνγξάκκαηνο, π.ρ. γηα ηε Γε σο Οπξάλην

Σώκα (πεξηζηξνθή θαη πεξηθνξά ηεο Γεο θιπ), ζα κπνξνύζε λα νξγαλσζεί επίζθεςε ζε ζρεηηθό κνπζείν

(π.ρ. Γεσαζηξνθπζηθήο ηνπ Δζληθνύ Αζηεξνζθνπείνπ Αζελώλ, http://www.noa.gr/museum/) αιιά θαη άιιεο

δξαζηεξηόηεηεο, όπσο γηα παξάδεηγκα κηα βξαδηά «Αζηξνπαξαηήξεζεο» (εκπιέθνληαο νκάδεο

Αζηξνλνκίαο, π.ρ. http://www.hellas-astro.gr/).

Μνληέιν Ηιηαθνύ Σπζηήκαηνο ηνπ 1840 ην νπνίν ιεηηνπξγεί θαλνληθά ζην Μνπζείν Γεσαζηξνθπζηθήο

2. Παπαηήπηζη – Πειπαμαηιζμόρ

Οη θάζεηο ηεο Σειήλεο γηα ην έηνο 2013

http://www.econews.gr/2012/11/29/nasa-selini-2013/

Οη καζεηέο παξαθνινπζνύλ έλα βίληεν ηεο NASA γηα ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο ("Moon Phase &

Libration": ζην νπνίν παξέρνληαη πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηξνρηά ηεο ειήλεο θαη ην ρξόλν εμέιημεο ηνπ

θαηλνκέλνπ). Καηαγξάθνπλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνύ θαηλνκέλνπ ζε θύιιν παξαηήξεζεο (όςεηο

ειήλεο, ρξόλνο εκθάληζεο αιιαγώλ, επαλαιεπηηθόηεηα ησλ θάζεσλ θιπ.). Αλαθνηλώλνπλ ηηο

παξαηεξήζεηο ηνπο ζηελ νινκέιεηα ηεο ηάμεο.

Ηκεξνιόγηα κε ηηο θάζεηο ηεο Σειήλεο

http://www.sydneyobservatory.com.au/moon-phase-calendar-2/

Αμηνπνηνύλ βάζεηο δεδνκέλσλ θαη επεμεξγάδνληαη εκεξνιόγηα εηθνληθώλ αλαπαξαζηάζεσλ ηεο

ειήλεο. Αξρηθά δίλνπκε ζηνπο καζεηέο απεηθνλίζεηο ησλ θάζεσλ ηεο ειήλεο. Εεηνύκε από ηνπο καζεηέο

λα ζπδεηήζνπλ γηα ηνλ ηξόπν πνπ παξνπζηάδεηαη ε εμέιημε ηνπ θαηλνκέλνπ (ηπραίνο ή επαλαιακβαλόκελνο)

θαη λα ηηο βάινπλ ζε θάπνηα ζεηξά. ηε ζπλέρεηα επεμεξγάδνληαη απεηθνλίζεηο (επηζθεπηόκελνη

ζπγθεθξηκέλνπ ηζηόηνπν ή αλαδεηώληαο εκεξνιόγηα - moon phase calendar) βαζηζκέλεο ζε πξαγκαηηθέο

θσηνγξαθίεο ηεο ειήλεο γηα θάζε εκέξα, κήλα, έηνο πνπ επηζπκνύλ.

Φάζεηο ηεο Σειήλεο από ην Sydney Observatory

5 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

Οη καζεηέο δηεπθνιύλνληαη κέζα από απηή ηε δξαζηεξηόηεηα λα αληηιεθζνύλ όηη ην θσηεηλό ζήκα ηεο

ειήλεο κεηαβάιιεηαη θαζεκεξηλά θαηά ηε δηάξθεηα ελόο ζειεληαθνύ κήλα (30 εκεξώλ πεξίπνπ). Κάζε

νκάδα κειεηά ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο θαηά ηε δηάξθεηα ελόο κήλα από κηα Νέα ειήλε κέρξη ηελ επόκελε

Νέα ειήλε ζε έλα νπνηνδήπνηε έηνο. Καηόπηλ εθηππώλνπλ ηηο απεηθνλίζεηο πνπ επέιεμαλ θαη θαηαγξάθνπλ

θαη ηε ζρεηηθή εκεξνκελία. Γίλεηαη ζπδήηεζε θαη παξνπζίαζε ησλ αθηζώλ ησλ νκάδσλ.

Πξνζνκνίσζε ησλ θάζεσλ ηεο Σειήλεο, πεηξακαηηζκόο κε ηηο θάζεηο ηεο Σειήλεο.

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL100/418/2818,10624/extras/gstd06_moon/index.html

http://photodentro.edu.gr/jspui/handle/8521/1589

http://geogr.eduportal.gr/astronomy/faseis_selinis/fs2.htm http://astro.unl.edu/naap/lps/animations/lps.html

Υεηξηδόκελνη πξνζνκνηώζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ, θαηαζθεπάδνπλ εκεξνιόγηα ελόο ζειεληαθνύ κήλα κε

ζρέδηα ηεο ειήλεο θαη θαηαγξάθνπλ θάζε κέξα ηελ νλνκαζία θάζε θάζεο. Καηαγξάθνπλ ηελ όςε ηεο

ειήλεο θαη ηελ νλνκαζία πνπ ιακβάλεη θαζώο κεηαβάιιεηαη ν ρξόλνο.

Δθαξκνγή γηα ην Σύζηεκα Ήιηνπ - Γεο - Σειήλεο ζην Ψεθηαθό Σρνιείν

Οη καζεηέο κεηαβάιινπλ βαζηθέο κεηαβιεηέο θαη εληνπίδνπλ ηα δνκηθά ζηνηρεία εμέιημεο ηνπ

θαηλνκέλνπ. Τινπνηώληαο βήκα βήκα ηηο δξαζηεξηόηεηεο ησλ θύιισλ εξγαζίαο, ζπδεηνύλ ζε νκάδεο,

θαηαγξάθνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο, δηαπξαγκαηεύνληαη έλλνηεο θαη επηιύνπλ απιά πξνβιήκαηα ζηα θύιια

εξγαζίαο. Σέινο παξνπζηάδνπλ ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο.

Σθηέο ζην δηάζηεκα

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E107/559/3671,15948/ http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E107/559/3671,15948/extras/Experiments-

Simulations/kef7_skia_paraskia/WebPlayer.html

Οη καζεηέο ρεηξίδνληαη ηηο πξνζνκνηώζεηο γηα ηελ έθιεηςε ηεο ειήλεο από ην εκπινπηηζκέλν βηβιίν

θπζηθήο ηνπ Φεθηαθνύ ρνιείνπ. Παξαηεξνύλ ηελ πξνζνκνίσζε θαη δηαβάδνπλ ην ζρεηηθό απόζπαζκα από

ην βηβιίν ηνπ καζεηή ηεο Δ΄ Γεκνηηθνύ.

Δθαξκνγή γηα ηε Σθηά - Παξαζθηά ζην Ψεθηαθό Σρνιείν

πδεηνύλ ην εξώηεκα «Ση ζπκβαίλεη όηαλ ε ειήλε βξίζθεηαη κέζα ζηε ζθηά ηεο Γεο;»

6 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

3. Καηαζκεςή

Καηαζθεπή κνληέινπ Γεο-Σειήλεο (κεγέζε, απόζηαζε)

ηόρνο απηήο ηεο δξαζηεξηόηεηαο είλαη λα ζπγθξίλνπλ ηα παηδηά ηα κεγέζε Γεο-ειήλεο θαη λα

δηαπηζηώζνπλ ην κέγεζνο ηεο κεηαμύ ηνπο απόζηαζεο. Γίλνπκε αξρηθά ηα κεγέζε ησλ ζσκάησλ όζν θαη ηελ

απόζηαζε θαη δεηνύκε λα βξνπλ ηηο αλαινγίεο ώζηε λα θαηαζθεπάζνπλ έλα κνληέιν κε απιά πιηθά ππό

θιίκαθα (πιαζηειίλε, πειόο, ραξηί, καξθαδόξνη).

Τν κνληέιν ησλ θάζεσλ ηεο Σειήλεο

Καηαζθεπάδνπλ έλα απιό κνληέιν ησλ θάζεσλ ηεο ειήλεο (Υαιθηά 2006). Υξεζηκνπνηνύλ απιά

πιηθά (θνπηί από ραξηόλη, θαθό, κπάια ηέληο, κνιύβη). Σνπνζεηνύλ ην κπαιάθη πάλσ ζην κνιύβη ζην θέληξν

ηνπ θνπηηνύ. ηεξεώλνπλ ζηε κηα πιεπξά ηνλ θαθό (ήιην). ηηο πιεπξέο ηνπ θνπηηνύ αλνίγνπλ ηξύπεο ώζηε

λα κπνξνύλ λα παξαηεξνύλ ηε κπάια (ειήλε) από δηάθνξεο πιεπξέο θαη θαηεπζύλζεηο.

4. Επμηνεία

Τα νλόκαηα ησλ θάζεσλ ηεο Σειήλεο

http://geogr.eduportal.gr/astronomy/faseis_selinis/fs3.htm

Οη καζεηέο ειέγρνπλ ηηο γλώζεηο ηνπο κε απιέο δξαζηεξηόηεηεο εμάζθεζεο γηα ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο.

Αληηζηνηρνύλ ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηεο ειήλεο κε ηηο νλνκαζίεο ησλ θάζεσλ θαη κε ηηο ζρεηηθέο ζέζεηο ησλ

ζσκάησλ Ήιηνο-Γε-ειήλε.

Δθαξκνγή εμάζθεζεο ζην eduportal.gr

Δπίιπζε πξνβιεκάησλ

http://www.nasa.gov/topics/history/features/apollo_8.html, http://astro.unl.edu/naap/lps/lunarPage4.html http://photodentro.edu.gr/jspui/handle/8521/2346

Γηεξεπλνύλ ζε νκάδεο ηα παξαθάησ πξνβιήκαηα:

- Πώο θαίλεηαη ε Σειήλε ζε έλαλ παξαηεξεηή πνπ βξίζθεηαη ζηνλ ήιην;

- Πώο θαίλεηαη ε Σειήλε ζε έλαλ παξαηεξεηή πνπ βξίζθεηαη ζηε Σειήλε;

- Πώο θαίλεηαη ε Σειήλε ζε έλαλ παξαηεξεηή ηνπ δηαζηήκαηνο;

- Πώο θαίλεηαη ε Γε από έλαλ παξαηεξεηή ηεο Σειήλεο;

- Γηαηί βιέπνπκε ηε Σειήλε από ηε Γε;

- Αλαηέιιεη θαη δύεη ε Σειήλε ηελ ίδηα ώξα θάζε εκέξα;

- Δίλαη δπλαηόλ λα βξίζθεηαη ε Σειήλε ζηνλ εκεξήζην νπξαλό ηαπηόρξνλα κε ηνλ ήιην;

- Πόζν δπγίδεη ζηε Σειήλε έλα παηδί αλ μέξνπκε πόζν δπγίδεη έλαο αζηξνλαύηεο;

7 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

Διέγρνπλ ηηο απόςεηο ηνπο ρεηξηδόκελνη δηεξεπλεηηθά ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα (όπσο ην Stellarium, ην

νπνίν απαηηεί ηνπηθή εγθαηάζηαζε) θαη πξνζνκνηώζεηο από εθπαηδεπηηθέο δηθηπαθέο πύιεο (θύιιν

εξγαζίαο).

Γηα ηε δηεξεύλεζε ησλ δύν πξνηειεπηαίσλ εξσηεκάησλ θαζνδεγνύληαη νη καζεηέο λα αμηνπνηήζνπλ ηα

ινγηζκηθά (παξαηήξεζε ζηνλ νπξαλό ηεο αλαηνιήο ηεο ειήλεο ζε δηαθνξεηηθέο εκέξεο ηνπ ίδηνπ κήλα). Ο

δάζθαινο κπνξεί λα πξνβάιιεη ηε ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή ζην βηληενπξνβνιέα ή ζην δηαδξαζηηθό πίλαθα.

Δλαιιαθηηθά κπνξνύλ νη καζεηέο αλά δύν λα παξαηεξήζνπλ ην θαηλόκελν ζην εξγαζηήξην Ζ/Τ. Οη καζεηέο

θαηαζθεπάδνπλ έλα εκεξνιόγην αλαηνιήο θαη δύζεο ηεο ειήλεο. ρεδηάδνπλ ηηο θάζεηο ηεο ειήλεο όηαλ

απηή ζπκπίπηεη ζηνλ εκεξήζην νπξαλό κε ηνλ ήιην. πδεηνύλ θαη ηεθκεξηώλνπλ ηηο απόςεηο ηνπο.

Δθαξκνγή γηα ηελ αλαινγία βάξνπο Γεο θαη Σειήλεο ζην Ψεθηαθό Σρνιείν

Γηα ην ηειεπηαίν εξώηεκα είλαη απαξαίηεην νη καζεηέο λα γλσξίδνπλ ηα αλάινγα πνζά. Αμηνπνηώληαο

ζρεηηθό πξόβιεκα από ην βηβιίν ησλ Μαζεκαηηθώλ (ηεο Α’ Γπκλαζίνπ) κπνξνύλ λα πεηξακαηηζηνύλ θαη λα

ππνινγίζνπλ ηελ αλαινγία βάξνπο ελόο αλζξώπνπ ζηε Γε θαη ζηε ειήλε. Αληίζηνηρν είλαη θαη ην

πξόβιεκα κε ηελ αλαινγία αλάκεζα ζην πξαγκαηηθό κέγεζνο Γεο/ειήλεο θαη ζην ππό θιίκαθα κέγεζνο

πνπ θαινύληαη νη καζεηέο λα αλαπαξαζηήζνπλ ζην κνληέιν ηνπο κε απιά πιηθά.

ε θάζε εξώηεκα θαη πξόβιεκα πνπ θαινύληαη λα επηιύζνπλ εξγάδνληαη ζε νκάδεο θαη αθνινπζνύλ ηα

ζηάδηα: Τπνζέησ – Παξαηεξώ – Καηαζθεπάδσ – Δξκελεύσ. Αξρηθά εθθξάδνπλ ηηο ππνζέζεηο ηνπο θαη ζηε

ζπλέρεηα ειέγρνπλ θαη εθαξκόδνπλ ηηο απόςεηο ηνπο ζην πεξηβάιινλ ησλ πξνζνκνηώζεσλ θαη ησλ

ππνινγηζηηθώλ εξγαιείσλ.

Αξιολόγηζη

Σν ζελάξην εκπεξηέρεη δηεξγαζίεο αμηνιόγεζεο ζε όια ηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηνπ. Δηδηθόηεξα θαηά

ηε δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ζελαξίνπ, θαη κέζσ ησλ εθαξκνγώλ πξαθηηθήο θαη εμάζθεζεο αιιά

θαη ησλ θύιισλ εξγαζίαο (ελόηεηεο ησλ νπνίσλ ζπληζηνύλ δηακνξθσηηθή αμηνιόγεζε) νη καζεηέο:

• Δλζαξξύλνληαη λα εθθξάζνπλ ηηο απόςεηο ηνπο θαη λα αλαδείμνπλ ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηνπο γηα ηε

ειήλε.

• Διέγρνπλ, θαη δνθηκάδνπλ ηηο απόςεηο ηνπο κέζα από δηεξεπλεηηθέο θαη ζπλεξγαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη

αιιειεπηδξώληαο κε ηα ππνινγηζηηθά εξγαιεία. Οηθεηνπνηνύληαη ζηαδηαθά έλλνηεο

δηαπξαγκαηεπόκελνη ζπιινγηθά έλλνηεο.

• Αλαζηνράδνληαη πάλσ ζηε καζεζηαθή ηνπο πνξεία. Δπηιύνπλ πξνβιήκαηα θαη πξνβαίλνπλ ζε

εξκελείεο αμηνινγώληαο θαη ηεθκεξηώλνληαο γλώζεηο θαη δηαδηθαζίεο.

ΔΦΑΡΜΟΓΗ - ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Σν ζελάξην έρεη εθαξκνζηεί πηινηηθά ζηελ Δ΄ θαη η΄ ηάμε ηνπ Γεκνηηθνύ ρνιείνπ Φηινζέεο (15

καζεηέο θαη 14 καζεηέο αληίζηνηρα) ζε ηξία δηδαθηηθά δίσξα, ζην πιαίζην ηνπ νινήκεξνπ πξνγξάκκαηνο,

θαηά ηε ζρνιηθή ρξνληά 2012-13. Ζ ζεηηθή αληαπόθξηζε πνπ είρε από ηνπο καζεηέο θαη ηηο καζήηξηεο θαη

ησλ δύν ηάμεσλ δεκηνπξγεί ηηο πξνϋπνζέζεηο θαη γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξσηλήο

ππνρξεσηηθήο δώλεο, αιιά θαη ηελ ελδερόκελε επέθηαζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ, ώζηε λα απνηηκεζεί επαξθώο ε

καζεζηαθή θαη γλσζηηθή δπλακηθή ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζελαξίνπ.

8 7ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθώλ γηα ηηο ΣΠΔ

Πξαθηηθά πλεδξίνπ www.e-diktyo.eu

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bailey, J. M., and Slater, T. F., 2003, “A Review of Astronomy Education Research,” Astronomy

Education Review, 2, 20.

Barnett, M., and Morran, J., 2002, “Addressing children’s alternative frameworks of the Moon’s phases

and eclipses,” International Journal of Science Education, 24, 859.

Dove, J., 2002, “Does the man in the moon ever sleep? An analysis of student answers about simple

astronomical events: A case study,” International Journal of Science Education, 24, 823.

Driver R., Squires A., Rushworth P., Wood-Robinson V., Οηθν-δνκώληαο ηηο έλλνηεο ησλ Φπζηθώλ

Δπηζηεκώλ, κία παγθόζκηα ζύλνςε ησλ ηδεώλ ησλ καζεηώλ, Δθδ. Σππσζήησ, Αζήλα, 2000

Jonassen D. H., Computers as Mindtools for Schools: engaging critical thinking (2nd Edition), Prentice-

Hall, 2000

Jones, B., Lynch, P., and Reesink, C. J., 1987, “Children’s conceptions of the Earth, Sun and Moon,”

International Journal of Science Education, 9:1, 43-53.

Sharp, J. G., 1996, “Children’s Astronomical Beliefs: A Preliminary Study of Year 6 Children in South-

West England,” International Journal of Science Education, 18, 685.

Starakis J., and Halkia K., 2010, “Primary School Students’ Ideas Concerning the Apparent Movement

of the Moon”, Astronomy Education Review, 9, 2010

Trumper, R., 2001, “A Cross-Age Study of Junior High School Students’ Conceptions of Basic

Astronomy Concepts,” International Journal of Science Education, 23, 1111.

Trundle, K. C., Atwood, K. R., and Christopher, J. E., 2007, “Fourth-Grade Elementary Students’

Conceptions of Standards-Based Lunar Concepts,” International Journal of Science Education, 29, 595.

Γ.Δ.Π.Π.., Γηαζεκαηηθό Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδώλ, ΦΔΚ 304, Σεύρνο Γεύηεξν,

13/03/2003

Κόκεο Η., Β., Δηζαγσγή ζηηο Δθπαηδεπηηθέο Δθαξκνγέο ησλ Σερλνινγηώλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ησλ

Δπηθνηλσληώλ, Δθδ. Νέσλ Σερλνινγηώλ, Αζήλα 2004

Υαιθηά Κ. Σν Ζιηαθό ύζηεκα Μέζα ην ύκπαλ, Παλεπηζηεκηαθέο Δθδόζεηο Κξήηεο, 2004

ΒΑΙΚΔ ΔΛΛΗΝΙΚΔ ΓΙΑΓΙΚΣΤΑΚΔ ΠΗΓΔ Δκπινπηηζκέλα Ζιεθηξνληθά Βηβιία Φεθηαθνύ ρνιείνπ: Φπζηθή Δ’ Γεκ., Γεσγξαθία η’ Γεκ.,

Γεσγξαθία Α’ Γπκλαζίνπ θαη Μαζεκαηηθά Α’ Γπκλαζίνπ

http://digitalschool.minedu.gov.gr/ "Φσηόδεληξν": Παλειιήλην Φεθηαθό Απνζεηήξην Μαζεζηαθώλ Αληηθεηκέλσλ

http://photodentro.edu.gr "Φσηόδεληξν": Παλειιήλην Φεθηαθό Απνζεηήξην Δθπαηδεπηηθώλ Βίληεν

http://photodentro.edu.gr/video/ "e-γεσγξαθία": Διιεληθή Πύιε Παηδείαο

http://geogr.eduportal.gr/astronomy/content/faseis_sel.htm

Γεσδξόκην… έλα ηαμίδη ζηνλ θόζκν κε γεσγξαθηθέο δηαδξνκέο θαη εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο

http://www.geodromio.gr