ΟΝΕΙΡΟ

Όνειρο είναι η βίωση μίας σειράς εικόνων, ήχων ή άλλων αισθήσεων, ιδεών, συναισθημάτων και μορφών που ενδεχομένως δημιουργούν μια, συνήθως

αλλοπρόσαλλη, «ιστορία» κατά τη διάρκεια του ύπνου. Το περιεχόμενο των ονείρων δεν έχει συνήθως τη λογική αλληλουχία της φυσικής πραγματικότητας και είναι πέρα από τον συνειδητό έλεγχο αυτού που το βιώνει. Η εξαίρεση σ' αυτό είναι γνωστή ως συνειδητό όνειρο, κατά το οποίο το άτομο συνειδητοποιεί ότι ονειρεύεται και συχνά

είναι σε θέση να αλλάξει το ονειρικό του περιβάλλον και να ασκήσει έλεγχο σε διάφορες πτυχές του ονειρικού περιεχομένου. Το ονειρικό περιβάλλον είναι πολύ πιο ρεαλιστικό κατά τη διάρκεια του συνειδητού ονείρου - συχνά αντίστοιχου ρεαλισμού με τον φυσικό κόσμο κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης - και οι αισθήσεις του ατόμου

οξυμένες. Το να βλέπει κανείς όνειρα φαίνεται πως είναι φυσιολογική ανάγκη του οργανισμού, καθώς όταν κάποιος μείνει χωρίς να κοιμηθεί για διάστημα μερικών

ημερών αρχίζει και ονειρεύεται ενώ είναι ξύπνιος.

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ….

Τα όνειρα έχουν συναρπάσει κάθε λαό σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι, θεωρώντας ότι τα όνειρα έχουν κάτι το μυστήριο και μαγικό, τους

έδιναν πάντοτε μεγάλη και, πολλές φορές, ιερή σημασία. Τα όνειρα αποτελούσαν για αρκετές κουλτούρες και αρχαίους πολιτισμούς θεϊκά μηνύματα και η

αποκωδικοποίησή τους ήταν δουλειά ανθρώπων με υποτιθέμενες ειδικές ικανότητες στην υπηρεσία των θεών και των αρχόντων. Ακόμα και σήμερα βέβαια, μια μεγάλη

μερίδα ανθρώπων πιστεύει στη μεταφυσική ιδιότητα των ονείρων και πολλοί αναζητούν σε αυτά μηνύματα από άλλους κόσμους ή στοιχεία για το μέλλον. Ίσως

ακόμα και να ήταν η αιτία που ο άνθρωπος στις αρχές τις ιστορίας του δημιούργησε τον μεταφυσικό κόσμο και ξεχώρισε την ψυχή από το σώμα. Είναι λοιπόν

εκπληκτικό, το ότι παρόλο που τα όνειρα είναι τόσο σημαντικά στην ανθρώπινη ύπαρξη, δεν τα καταλαβαίνουμε πολύ καλά. Ξοδεύουμε πολλά χρόνια από τις ζωές μας βλέποντας όνειρα και καμία άλλη δραστηριότητα δεν έχει επηρεάσει τόσο πολύ

την φαντασία μας. Παρόλο όμως που είναι τόσο σημαντικά ακόμα δεν γνωρίζουμε ακριβώς το γιατί και πώς συμβαίνουν.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΟΝΕΙΡΩΝ

Σχετικά με την ερμηνεία των ονείρων έχουν ασχοληθεί αρκετοί ψυχαναλυτές με κυριότερους τον Sigmund Freud και τον Carl Jung. Ο Freud άρχισε να ασχολείται με την ανάλυση των ονείρων καθώς πίστευε ότι κάθε ανθρώπινη πράξη, αντίδραση δεν συμβαίνει τυχαία αλλά υποκινείται ως ένα βαθμό από το υποσυνείδητο. Ο άνθρωπος στη σημερινή κοινωνία τείνει να καταστέλλει τις επιθυμίες και τα ένστικτά του, τα

οποία του βγαίνουν στη διάρκεια των ονείρων. Επίσης υποστήριζε πως το υποσυνείδητο χρησιμοποιεί μία συμβολική γλώσσα για να εκφραστεί. O Jung

παράλληλα με τον δάσκαλό του υποστήριζε και αυτός την ύπαρξη του υποσυνείδητου όμως αντίθετα του έδινε μια πιο πνευματική μορφή. Τα όνειρα δεν πρέπει να

λαμβάνονται ως τα πραγματικά αισθήματα του συνειδητού μυαλού αλλά ως ένα "παράθυρο" στο υποσυνείδητο, προσφέροντας προτεινόμενες λύσεις για ένα

πρόβλημα του συνειδητού κόσμου του ατόμου. Μια σύντομη επισκόπηση δείχνει ότι δεν υπάρχει μόνο μία θεωρία ή ερμηνεία για την αιτία των ονείρων που να είναι

αποδεκτή από το σύνολο των ψυχολόγων και υπάρχουν τόσες προτάσεις και σχολές όσες και ο αριθμός των επαγγελματιών που ασχολούνται με το θέμα επί δεκαετίες. Ένα πράγμα όμως στο οποίο συμφωνούν οι περισσότεροι ψυχολόγοι είναι ότι κάθε όνειρο πρέπει να αξιολογείται με βάση τον άνθρωπο που το είδε και σε αναφορά

πάντα με τις δικές του εμπειρίες και καταστάσεις.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΟΝΕΙΡΩΝ

Ο εγκέφαλος είναι αρκετά πολύπλοκος για να περιορίζεται από μια μόνο λειτουργία και να

περιγράφεται από μόνο μια θεωρία. Αν για παράδειγμα έχω ένα επαναλαμβανόμενο εφιάλτη με θέμα μια φοβία μου , τότε αυτό θα μπορούσε να έχει πολλαπλές ερμηνείες.

Ίσως σημαίνει ότι αύτη η φοβία με βασανίζει , ότι το μυαλό μου κάνει πρόβες αντιμετώπισής του αφού με απασχολεί το θέμα τόσο πολύ, ότι συμβολίζουν μια πιο

σκοτεινή μου σκέψη ή επιθυμία , και ότι ίσως αποφεύγω ένα πρόβλημα του οποίου η μόνιμη παρουσία προκαλεί ένα συναίσθημα που μόνο με τέτοιες εικόνες μπορεί το μυαλό

μου να το αναπαράγει. Οι θεωρίες και προτάσεις που παραθέτουν οι νευροεπιστήμονες είναι επίσης αρκετές και ποικίλουν. Έτσι, δεν υπάρχει ούτε σε αυτό το στρατόπεδο

συμφωνία για το αν τα όνειρα εξυπηρετούν συγκεκριμένο σκοπό ή αν είναι αποτέλεσμα τυχαίων σημάτων που ενεργοποιούνται από άλλες διαδικασίες.

Σίγουρα είναι πιο δύσκολο να γίνει ερμηνεία συγκεκριμένων ονείρων υπό το πρίσμα της νευροεπιστήμης και όλων των μοντέλων που έχουν περιγράφει μέχρι τώρα.

Η επιστήμη όμως αποκαλύπτει συνεχώς τις χημικές διεργασίες που κρύβονται πίσω από αναρίθμητες ψυχολογικές καταστάσεις και συναισθήματα, ενώ ταυτόχρονα η

φαρμακολογία επιδεικνύει μεγάλη ικανότητα χειρισμού και ελέγχου αυτών των καταστάσεων, οπότε είναι θέμα χρόνου να ξεφύγουμε από τις αναφορές σε αόριστες και

μυστήριες πτυχές του ανθρώπου και να δούμε ότι η ψυχολογία είναι η εξωτερίκευση και η έκφραση των χημικών και νευροφυσιολογικών διεργασιών του εγκεφάλου. Να δούμε δηλαδή ότι η συνολική συμπεριφορά του ατόμου είναι το αποτέλεσμα των βιολογικών

διεργασιών σε αλληλεπίδραση με τον κόσμο που μας αποκαλύπτουν οι αισθήσεις.

Βασισμένοι λοιπόν σε όλες τις υποθέσεις και θεωρίες της υπάρχουσας βιβλιογραφίας σε συνδυασμό με την εμπειρική ανάλυση είναι ότι η απάντηση ίσως βρίσκεται στις αλλαγές των επιπέδων των νευροδιαβιβαστών και άλλων βιοχημικών μορίων κατά τις βιωματικές

μας εμπειρίες. Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε ποια είναι η χημική υπογραφή κάθε συναισθήματος και εμπειρίας στον εγκέφαλο.

Ίσως τα όνειρα είναι το αποτέλεσμα της αποκατάστασης της βιοχημικής ισορροπίας έπειτα από κάθε αλλαγή που φέρνει μια νέα ημέρα και όλα αυτά τα στάδια ύπνου και

διαφορετικών ονείρων να οφείλονται στις διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου που

επηρεάζονται. Μια τέτοια προσέγγιση θα συνδύαζε την ψυχολογική και νευροφυσιολογική πτυχή του θέματος και ίσως εξηγούσε το γεγονός ότι, παρόλο που τα όνειρα διαφέρουν

ανάλογα με τη ζωή του καθενός, υπάρχουν ομοιότητες και κοινή θεματολογία.

Το πάντρεμα μεταξύ συναισθημάτων, επιθυμιών και μνήμης που αναφέρουν οι ψυχολόγοι και οι νευροεπιστήμονες θα γίνει όταν αποκαλύψουμε τις χημικές διεργασίες που

λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια κάθε νέας πληροφορίας ή ερεθίσματος που δεχόμαστε. Δεν είναι τυχαίο ότι συγκεκριμένες συναισθηματικές καταστάσεις δημιουργούν όνειρα με

κοινή ή συχνή θεματολογία αλλά και το γεγονός ότι οποιαδήποτε συναισθηματική φόρτιση επέρχεται μια μείωση της έντασης ύστερα από κάποιες ώρες ύπνου και το επόμενο πρωινό

μας βρίσκει σχετικά αποφορτισμένους. Αυτή την προσέγγιση την ονομάζουμε Ψυχημειολογία και αποτελεί μια συνδυαστική προσέγγιση στο θέμα της ερμηνείας των

ονείρων και μια νέα υπόθεση.

Διεισδύοντας όλο και περισσότερο στον κόσμο των ονείρων και του ύπνου οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι μαθαίνουμε περισσότερα για τον εγκέφαλο και τις κρυμμένες

δυνατότητες ή αδυναμίες του όταν κοιμόμαστε και όχι όταν είμαστε ξύπνιοι. Θα μπορούσε να πει κάποιος, ότι εάν η συνειδητή μας ύπαρξη χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια

επιβίωσης με βάση τις εξωτερικές πληροφορίες που μας μεταφέρουν οι αισθήσεις μας, τότε η λειτουργία του εγκεφάλου είναι επικεντρωμένη σε συγκεκριμένους στόχους και περιορισμένη. Κατά τη διάρκεια του ύπνου όμως, ο εγκέφαλος λειτουργεί περισσότερο

ελεύθερα και αυτόνομα δίχως εξωτερικές παρεμβάσεις αποκαλύπτοντας μας πολλά περισσότερα, όχι μόνο για εμάς τους ίδιους, αλλά και για τον κόσμο στον οποίο ζούμε.

ΣΕΝΑΡΙΑ ΟΝΕΙΡΩΝ

Έκτος των παραπάνω παρεμβάσεων που έχουν να κάνουν με την ψυχολογική και σωματική μας κατάσταση τα εξωτερικά ερεθίσματα είναι και αυτά ωστόσο

σημαντικά για τα σενάρια που δημιουργούμε κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Όταν κοιμόμαστε, τα εξωτερικά ερεθίσματα γίνονται κομμάτι των ονείρων μας. Ο

εγκέφαλός μας έχει τη δυνατότητα τα ενσωματώνει τις «παρεμβολές» στα όνειρα

προκειμένου να παραμείνει στην κατάσταση του ύπνου. Αυτό σημαίνει ότι είναι αρκετοί οι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη ενός ονείρου. Ποιοι είναι όμως

αυτοί;1. Ήχοι

Σας έχει τύχει ποτέ να ονειρευτείτε ότι χτυπά το ξυπνητήρι; Μπορεί στο όνειρο ο ήχος να προέρχεται από ένα συναγερμό, όμως αυτό δείχνει πως οι ήχοι που ακούμε

στην πραγματικότητα μπορεί να ενσωματωθούν σε ένα όνειρο και να επηρεάσουν την ιστορία που εξελίσσεται την ώρα που κοιμόμαστε.

2. ΜυρωδιέςΣτο πλαίσιο μελέτης, Γερμανοί ερευνητές μελέτησαν την επίδραση των εξωτερικών

οσμών στα όνειρα. Επέλεξαν είτε μια «θετική» μυρωδιά (τριαντάφυλλα) είτε μια «αρνητική» μυρωδιά (χαλασμένα αυγά) την ώρα που οι συμμετέχοντες βρίσκονταν στο στάδιο REM, στο οποίο εμφανίζονται τα όνειρα. Τα τριαντάφυλλα επηρέασαν θετικά τα όνειρα των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα, ενώ τα αυγά όχι.Οι

επιστήμονες εξηγούν ότι αν μυρίσουμε λουλούδια ή άρωμα όταν είμαστε ξύπνιοι, αυτό πιθανότατα θα μας προκαλέσει θετικά συναισθήματα. Έτσι, και το όνειρο που

θα δούμε την ώρα που κοιμόμαστε ακολουθεί το ίδιο μοτίβο. Υπάρχει παράλληλα και βιολογική εξήγηση αυτού του φαινομένου, καθώς το μεταιχμιακό σύστημα του

εγκεφάλου που ρυθμίζει την όσφρηση ελέγχει επίσης και το συναίσθημα.3. Στάση σώματος

Πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Κίνα έδειξε ότι τα άτομα που κοιμούνται μπρούμυτα βλέπουν συχνότερα ερωτικά όνειρα ή όνειρα στα οποία κάποιος τους καταδιώκει. Η εξήγηση είναι ότι όταν κοιμόμαστε μπρούμυτα τα

γεννητικά όργανα έρχονται σε επαφή με το κρεβάτι και επομένως υπάρχει επακόλουθη διέγερση. Παράλληλα, εμποδίζεται η αναπνοή. Άλλο ένα παράδοξο

εύρημα είναι ότι θυμόμαστε καλύτερα τα όνειρα που είδαμε όταν παραμένουμε στην ίδια θέση αφού ξυπνήσουμε.4. Ψυχολογική κατάσταση

Όπως είναι φυσικό, η ψυχολογική μας κατάσταση επηρεάζει τα όνειρά μας. Η κατάθλιψη, για παράδειγμα, φαίνεται πως έχει αντίκτυπο στα χρώματα που βλέπουμε

στα όνειρά μας. Τα όνειρα σε άσπρο και μαύρο ή αποχρώσεις του γκρι μπορεί να αποτελούν ένδειξη κατάθλιψης. Εκτός από τα χρώματα, η ψυχολογία μας επηρεάζει και τα καιρικά φαινόμενα στα όνειρά μας. Το άγχος φέρνει ανεμοστρόβιλους, ενώ η

ψυχική ηρεμία φέρνει ηλιόλουστες μέρες. 5. Στερήσεις

Όταν βρισκόμαστε σε δίαιτα, πολλές φορές βλέπουμε στον ύπνο μας λαχταριστά φαγητά και γλυκά. Όταν απέχουμε από κάτι –είτε είναι φαγητό είτε το τσιγάρο ή

οτιδήποτε άλλο– τότε σίγουρα θα το δούμε στον ύπνο μας. Τα άτομα που κόβουν το τσιγάρο μπορεί να βλέπουν στον ύπνο τους ότι καπνίζουν ακόμη και 30 χρόνια μετά.

6. Φάρμακα και βιταμίνεςΤα φάρμακα που παίρνουμε επηρεάζουν τα όνειρά μας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, Τα επιθέματα νικοτίνης, για παράδειγμα, συχνά οδηγούν σε έντονα και

αληθοφανή όνειρα. Ακόμη, τα φάρμακα επηρεάζουν την ικανότητά μας να θυμόμαστε τα όνειρα που έχουμε δει.

ΤΕΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝΑΝΝΥ ΤΣΑΚΩΝΑ

ΤΜΗΜΑ Β4’ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013-2014