Τα οφέλη της μουσικής στην ανάπτυξη των παιδιών .Εισαγωγή, μουσικά είδη και προτάσεις για γονείς και παιδιά.

“Όπου κι αν βρισκόμαστε, αυτό που ακούμε είναι κυρίως θόρυβος. Αν τον αγνοήσουμε, μας

ενοχλεί. Αν τον ακούσουμε, γίνεται συναρπαστικός…”

John Cage.

Η καλλιέργεια της μουσικής ακρόασης μπορεί να συμβάλει στην συναισθηματική,

σωματική και νοητική ανάπτυξη ενός παιδιού.

Η ευχαρίστηση που προκαλεί η μουσική στο συναισθηματικό μας κόσμο, (βελτίωση

διάθεσης, συναισθηματική αποφόρτιση, ονειροπόληση...) είναι γνωστή σε όλους και

ευτυχώς δεν χρειάζεται, καμία προσπάθεια ή εκπαίδευση.

Η επίδραση της μουσικής στο σώμα είναι επίσης γνωστή (χορευτική μουσική,

νανουρίσματα, τραγούδια εργασίας ). Η κατάλληλη μουσική μπορεί να κάνει ένα παιδί να

σηκωθεί από την καρέκλα και να αρχίσει να κινείται, να δουλέψει με ρυθμό ή να το

νανουρίσει. Η σχέση του μουσικού ρυθμού με το ρυθμό της καρδιά είναι εντυπωσιακή.

Κάθε ρυθμός πιο γρήγορος από το ρυθμό της καρδιάς (60-70 χτύποι τον λεπτό) προκαλεί

διάθεση για χορό-κίνηση. Κάθε ρυθμός πιο αργός προκαλεί ηρεμία-χαλάρωση.

Η συνεισφορά της μουσικής στη νοητική ανάπτυξη, έχει αποτελέσει τα τελευταία

χρόνια αντικείμενο μελέτης των κλάδων της νευρολογίας και της ψυχολογίας. Η προσοχή, η

μνημονική ικανότητα, η αφαιρετική σκέψη, οι λεπτές κινήσεις και η κιναισθητική μνήμη

είναι κάποιες από τις νοητικές ιδιότητες τις οποίες ενισχύει η μουσική ακρόαση και ακόμη

περισσότερο η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου. Η μουσική λειτουργεί ως κώδικας

επικοινωνίας. Ο «κώδικας» αυτός, όμως όσο αυθόρμητος και ελεύθερος και αν ακούγεται

έχει χτιστεί σε ένα πλήθος συγκεκριμένων (ηχητικών-εννοιολογικών) κανόνων για το πώς

πρέπει να ηχεί αυτό που ονομάζουμε μουσική. Η μουσική ακρόαση αποτελεί μία

αποκωδικοποίηση και ερμηνεία αυτών των χαρακτηριστικών μια διαδικασία η οποία απαιτεί

ενεργή συμμετοχή της νόησης.

Μουσικά είδη

Κάθε είδος μουσικής είναι ωφέλιμο για την καλλιέργεια της ακουστικής παιδείας και

ικανότητας των παιδιών. Όλες οι mainstream  μουσικές (pop, rock, dance, rap...), δεδομένου

ότι έχουν ήδη μεγάλη προβολή (Πάρτι, τηλεόραση, ραδιόφωνο, παιδότοποι, video games....),

δε χρειάζονται επιπλέον έμφαση από τους γονείς. Μεγάλη σημασία αξίζει να δοθεί από τους

γονείς, στην ακρόαση της κλασικής, της Jazz και της παραδοσιακής μουσικής. Μουσικές οι

οποίες έχουν περιορισμένο βαθμό προβολής σε σχέση με την αξία τους.

Παραδοσιακή μουσική

Η Ελληνική παραδοσιακή μουσική (από τη Θράκη και την Ήπειρο μέχρι την Κρήτη)

έχει έναν ανεκτίμητο ηχητικό πλούτο ο οποίος, για πολλά χρόνια, είχε επισκιαστεί από

πολλά εξωμουσικά κριτήρια (κιτς αισθητική, φολκλόρ, γραφικότητα κλπ). Είναι απαραίτητο

να την ακούσουμε με πιο ανοιχτά αυτιά. Μέσα στα πλαίσια της παραδοσιακής μουσικής

καλό θα ήτανε να ενταχθούν και οι μουσικές άλλων χωρών. Εκτός από τα οφέλη της

διαπολιτισμικής αντίληψης, προσφέρουν στα ανοιχτά παιδικά αυτιά, ένα ηχητικό ταξίδι το

οποίο διευρύνει το ακουστικό του πεδίο (φθόγγοι-συχνότητες, προφορά, εξωτικοί ρυθμοί

και μελωδίες).

Κλασική μουσική

Η κλασική μουσική δεν πρέπει να φοβίζει του γονείς, οι οποίοι δεν έχουν αντίστοιχα

ακούσματα. Η συχνή ακρόαση γνωστών έργων μικρής διάρκειας μπορεί να καλλιεργήσει

σταδιακά την εξοικείωση με το κλασικό ύφος. Το βασικό χαρακτηριστικό της κλασικής

μουσικής είναι οι μεγάλες και διευρυμένες φόρμες (διάρκεια – ανάπτυξη). Το τεχνικό και το

εννοιολογικό της βάθος, παρά τις αρχικές δυσκολίες κατανόησης, μπορεί να αποτελέσει

υλικό μουσικής αναζήτησης για μία ολόκληρη ζωή. Μία μουσική η οποία δεν εξαντλείται σε

ένα άκουσμα.

Jazz

Η χαρά και η γοητεία της Jazz (αυτοσχεδιασμός) είναι κάτι, το οποίο δεν είναι ίσως

και πολύ μακριά από τη παιδική αυθόρμητη συμπεριφορά. Ο αυτοσχεδιασμός και η ελεύθερη

έκφραση είναι στοιχεία που συναντάμε συχνά στο παιδικό παιχνίδι. Λεκτικοί

αυτοσχεδιασμοί, μουσικοί αυτοσχεδιασμοί, παραλλαγές γνωστών ιστοριών-

παραμυθιών ,είναι απλώς επιστημονικοί ορισμοί της παιδικής καθημερινότητας. Σε κάθε

είδος jazz μουσικής, το γραμμένο – γνωστό μέρος της μουσικής είναι πάντα πολύ μικρό έως

και ελάχιστο. Το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργείται την ίδια τη στιγμή της εκτέλεσης. Οι

μουσικοί, σε πραγματικό χρόνο και ενώ το κομμάτι εξελίσσεται, αντλούν υλικό από έναν

πολύ μεγάλο όγκο μουσικών πληροφοριών (Αρμονία, ρυθμός, κλίμακες) και δημιουργούν

μία σύνθεση η οποία γεννιέται και εξελίσσεται εκείνη τη στιγμή. Αν η προσέγγιση στη Jazz

γίνει με βάση αυτή την ελεύθερη έκφραση τα παιδιά δεν θα δυσκολευτούν να εισέλθουν σε

έναν οικείο χώρο.

Η ποικιλία ακουσμάτων είναι πολύ σημαντική για την καλλιέργεια της ακουστικής-

αισθητικής αντίληψης των παιδιών. Κανένα είδος μουσικής δεν πρέπει να αποκλείεται ή να

αντιμετωπίζεται υποτιμητικά μέσα στο σπίτι. Οι όποιες διαφωνίες υπάρχουν καλό είναι να

επικεντρώνονται στο τεχνικό μέρος της κάθε μουσικής μιας και είναι και ο μοναδικός

αντικειμενικός παράγοντας. Όσα κερδίζουμε από τη λογιότητα και το βάθος της κλασικής

μουσικής άλλα τόσα κερδίζουμε και από την εξωστρέφεια και την ελευθερία των λαϊκών

μουσικών .

Ο ρόλος των γονιών είναι να προσφέρουν στα παιδιά τους το σύνολο των μουσικών

ερεθισμάτων και να τους εξηγήσουν ότι η μουσική έχει τόσες πλευρές όσες και ένας

άνθρωπος: μπορεί να είναι χαρούμενη, λυπημένη, ανάλαφρη, σοβαρή, σκεπτική, ανέμελη,

ξέφρενη... Αντίστοιχα υπάρχει μουσική για χορό, για πάρτι, μουσική για σκέψη για

προβληματισμό, μουσική για ονειροπόληση και χαλάρωση κ.ο.κ. Το σημαντικό είναι να

έχουμε τα αυτιά μας έτοιμα και ανοιχτά να δεχτούν όλα αυτά τα ερεθίσματα. Όπως ανέφερε

και ο πρωτοποριακός συνθέτης J. Cage : η προσοχή μπορεί να μετατρέψει ακόμη και το

θόρυβο σε μουσική !

Μουσικές προτάσεις.

Οι παρακάτω προτάσεις έχουν ως σκοπό να αποκομίσουμε τα οφέλη της μουσικής,

με τον απλούστερο δυνατό και άμεσο τρόπο. Να ενταχθούν σε απλές καθημερινές

δραστηριότητες και να τις κάνουν μελωδικότερες. Δεν απαιτούν καμία εξειδικευμένη

γνώση, είναι προτάσεις για γονείς και παιδιά.

Κλασική-Jazz.

Δημιουργικά παιχνίδια: Παζλ, κατασκευές ,χειροτεχνίες μπορούν να συνοδεύονται

από απαλή μουσική χωρίς λόγια η οποία βοηθάει στη συγκέντρωση.

Ζωγραφική και μουσική: Επιλέξτε μουσικά κομμάτια διαφορετικού ύφους και

ζητήστε από τα παιδιά να «αποτυπώσουν» στο χαρτί τα συναισθήματα που τους προκαλεί η

μουσική.

Μουσική και κίνηση: Πασίγνωστα μουσικά θέματα όπως ο καρυοθραύστης¨ και η

λίμνη των κύκνων είναι μουσική για μπαλέτο. Μιμηθείτε με το παιδί σας τις κινήσεις των

χορευτών .

Αφήγηση και αυτοσχεδιασμός : Βάλτε στα παιδιά να ακούσουν διαφορετικές

ερμηνείες γνωστών Jazz κομματιών πχ: Το summertime ή το when the saints go marchin’

in¨. Εξηγείστε στο παιδί τις ομοιότητες των μουσικών της jazz, με την παιδική αφήγηση:

Κάθε ερμηνεία είναι μοναδική, κάθε καλλιτέχνης- παιδί έχει το δικαίωμα να εκφραστεί και

να ερμηνεύσει το υλικό του όπως νιώθει ,και οι δύο ξεκινάνε με μία βασική ιστορία και στη

συνέχεια αυτοσχεδιάζουν. Αν δεν το έχει κάνει ήδη, παροτρύνεται το παιδί σας να αφηγηθεί

την αγαπημένη του ιστορία αυτοσχεδιάζοντας .

Ακρόαση: Mozart "Ah, vous dirai-je, maman" 12 παραλλαγές πάνω στο παιδικό

τραγούδι «φεγγαράκι μου λαμπρό». Η μελωδία του γνωστού παιδικού τραγουδιού σε 12

διαφορετικές εκδοχές. Επικεντρώστε τη προσοχή σας τόσο στη μελωδία και πως αυτή

κρύβεται η μεταμορφώνεται μέσα από την ανάπτυξη, όσο και στα διαφορετικά

συναισθήματα που γεννάει η κάθε παραλλαγή

¨Ο Πέτρος και ο Λύκος¨ S.Prokofiev : Ακούστε με τα παιδιά σας προσεκτικά αυτό το

μουσικό παραμύθι, είναι ένα αριστούργημα περιγραφικής μουσικής με σκοπό να γνωρίσουν

τα παιδιά τα όργανα της ορχήστρας.

Παιδικά τραγούδια.

Μουσικές παραλλαγές: α) Πάρτε τους στίχους ενός παιδικού τραγουδιού (πχ κούνια

μπέλα) και τραγουδήστε τους με τη μελωδία κάποιου άλλου (π.χ. η μικρή Ελένη ). β)

Τραγουδήστε ένα παιδικό τραγούδι (Πχ: μια ωραία πεταλούδα) αλλάζοντας τα φωνήεντα του

: (Α) μα αραα παταλαδα... (Ο) μο οροο ποτολοοδο ... κοκ

Μουσική ερμηνεία: Πάρτε το αγαπημένο σας τραγούδι και τραγουδήστε το Πολύ

δυνατά, πολύ σιγά, πολύ γρήγορα, πολύ αργά, με στόμφο, με νάζι, γκρινιάρικα, δραματικά...

Εκτός από τη γνωριμία με του μουσικούς όρους (piano, forte, allegro, lento, schercho κλπ) τα

παιδιά θα ακούσουν τις εκφραστικές δυνατότητες της φωνής τους.

Παραδοσιακά.

Διακοπές-Ταξίδια: Η αντίστοιχη τοπική μουσική μπορεί να καλύψει το ηχητικό κενό

που αφήνουν οι φωτογραφίες . Οργανώστε το πλάνο του ταξιδιού υπό τον ήχο της τοπικής

μουσικής, τα αυτιά σας θα έχουν φτάσει πριν από σας.

Φανταστικά ταξίδια: Στην υδρόγειο ή στον χάρτη! Επιλέξτε μια μακρινή χώρα,

ακούστε πως τραγουδάνε και πως νανουρίζουν τα παιδιά τους. Προσπαθήστε να μιλήσετε

και να τραγουδήσετε όπως οι Ινδοί και οι Κινέζοι.

Μαγειρική : Οποιαδήποτε ξένη (ινδική, ιταλική, κινέζικη...) ή παραδοσιακή

(κρητική, πολίτικη...) κουζίνα μπορεί να συνοδεύεται από την αντίστοιχη μουσική.

Καλή ακρόαση και καλή διασκέδαση!

Γιώργος Κούτρας .