Ευριπίδου έργα (Θεατρικά - διάλογοι)

2

Ο Ευριπίδης (480 π.Χ. - 406 π.Χ.), υπήρξε τραγικός ποιητής και ένας από τους τρεις µεγάλους διδάσκαλους του αττικού δράµατος στο αρχαίο ελληνικό θέατρο. Καταγόµενος από τη Φλύα, δήµος της Κεκρωπίας (σηµ. Χαλάνδρι) λέγεται ότι γεννήθηκε στην Σαλαµίνα την ηµέρα της ναυµαχίας όταν ο Αισχύλος αγωνίζονταν ως πρόµαχος άνδρας ο δε Σοφοκλής ως έφηβος που έσερνε το χορό των επί το τρόπαιο επινικίων. Το γένος του ποιητού δεν ήταν επιφανές όπως των άλλων τραγικών. Γονείς του φέρονται ο Μνήσαρχος και η Κλειτώ την οποία ο Αριστοφάνης σκώπτει ως λαχανοπώλη (Αχαρν.480, Ιππ.19). Ο Ευριπίδης έζησε σε εποχή ακµάζουσα, τον χρυσό αιώνα του Περικλέους. Κατά τον Φιλόχορο ο ποιητής έτυχε επιµεληµένης αγωγής, σε συµµετοχή του σε εορτές του δήµου του, έγινε πυρφόρος του εκεί λατρευοµένου Ζωστηρίου Απόλλωνα σε δε αγώνες έλαβε µέρος στο παγκράτιο και στη πυγµήν όπου και νίκησε ακόµη και στους Παναθήναιους γυµνικούς αγώνες. Γρήγορα όµως απαρνήθηκε τον αθλητισµό και µίσησε τους αθλητές διότι κατά τον ίδιον "κακών γαρ µυρίων όντων καθ΄ Ελλάδα, ουδέν κάκιον έστιν αθλητών γένος" (Αποσπ.284).

Ακµή

Ασχολήθηκε και µε τη ζωγραφική έργα του οποίου παρουσιάσθηκαν στα Μέγαρα, την δε επ΄ αυτού ιδιοφυΐα µαρτυρούν

και πλείστες εικόνες στις τραγωδίες του. Για λίγο ασχολήθηκε µε τη φιλοσοφία και την ποίηση. Υπήρξε ακουστής

(ακροατής) του Αναξαγόρα, Προδίκου, Πρωταγόρα αλλά και του Σωκράτη µε τον οποίο διατηρούσε µακρά φιλία.

Θαυµαστής των φιλοσόφων ∆ηµόκριτου και Ηράκλειτου διότι δεν ήταν µόνο µελετηρός αλλά διέθετε µια από τις πιο

πλούσιες βιβλιοθήκες (Αθην.Ι,3).

Με την πολιτική δεν ασχολήθηκε όπως οι άλλοι τραγικοί αλλά τη δική του θέση, γνώµη και θεωρία τις παρουσίαζε µέσα

από τα έργα του κρίνοντας την άκρατη οχλοκρατία αλλά και κατακρίνοντας µε σφοδρότητα τους δηµαγωγούς που µε

ιταµότητα παρέσερναν στον όλεθρο τα πλήθη ενώ την µεσαία τάξη των πολιτών θεωρούσε σωτήρες της πόλης και

φύλακες της τάξης "Τριών δε µοιρών η εν µέσω σώζει πόλεις,κόσµον φυλάττουσ΄ όντιν αν τάξη πόλις" (Ικετ.244-247).

Αλλά και η φιλοπατρία του ποιητή είναι φλογερή και ενθουσιώδης όπως φαίνεται στα έργα του που δεν διστάζει και να

καυτηριάσει τους νικητές του Πελοποννησιακού πολέµου τους Λακεδαιµονίους για τους οποίους λέγει:

"Ώ πάσιν ανθρώποισιν έχθιστοι βροτών

Σπάρτης ένοικοι, δόλια βουλευτήρια,

ψευδών άνακτες, µηχανορράφοι κακών

ελικτά κουδέν υγιές, αλλά παν πέριξ

φρονούντες αδίκως ευτυχείτ΄ αν Ελλάδα" (Ανδροµ. 444 κ.εξ).

Ήταν σύγχρονος των σοφιστών και γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε πολλές απο τις απόψεις τους είτε δεν τις δεχόταν είτε

τις παραποιούσε σύµφωνα µε την δική του σκέψη. Ο Ευριπίδης µε τιςτραγωδίες του προβληµατίζει τους πάντες ακόµη

και σήµερα. Η τραγωδία του "Ελένη" παρουσιάζει στοιχεία πρωτοφανή για την εποχή εκείνη καθώς ο Ευριπίδης δίνει

λόγο σε ρόλους ως τότε "βουβούς", όπως ο ρόλος το δούλου. Αρκετές φορές µέσα από τα έργα του αµφισβητεί τα

πάντα, ακόµη και την ύπαρξη των Θεών, χωρίς ωστόσο να είναι άθεος.

3

Ιδιωτικός βίος

Ο ιδιωτικός του όµως βίος του ποιητή δεν ήταν ευτυχής. Τη πρώτη του γυναίκα την Χοιρίνη την απέπεµψε για

ακολασία. Η δεύτερη η Μελιτώ, υπήρξε πιο ακόλαστη απ τη πρώτη και τον εγκατέλειψε. Από την πρώτη απέκτησε τρεις

γιους τον Μνησαρχίδη - έµπορος, τον Μνησίλοχο έγινε υποκριτής και τον Ευριπίδη τον νεότερο που δίδαξε (ανέβασε

και παίχθηκαν) δράµατα του πατέρα του µετά τον θάνατο εκείνου.

Η δύση

Ο Ευριπίδης τον περισσότερο χρόνο της ζωής του τον πέρασε στην Αθήνα αλλά τα τελευταία τα πέρασε

στη Μακεδονία προσκεκληµένος στην βασιλική αυλή στη Πέλλα από τον ίδιο τον φιλόµουσο Βασιλιά τον Αρχέλαο που

συνήθιζε να καλεί µεγάλους καλλιτέχνες προκειµένου να λαµπρύνει αλλά και να αναπτύξει στη χώρα του καλλιτεχνικές

δραστηριότητες. Εκεί ο ποιητής µετά ολιγόχρονη παραµονή στη Μαγνησία όπου τιµήθηκε τα µέγιστα µέχρι προξενίας

και ατέλειας, έγινε δέκτης επίσης µεγάλων τιµών από τον ίδιο τον Βασιλιά. Εκεί ποίησε δράµα µε τον τίτλο «Αρχέλαος»

στο οποίο εγκωµίαζε τον Βασιλιά καθώς και το έργο «Βάκχαι» που όµως δεν αξιώθηκε να το παρουσιάσει αλλά ούτε

και την πατρίδα του να ξαναδεί λόγω του πρόωρου θανάτου του. Ο Βασιλεύς πένθησε και ανήγειρε µεγαλοπρεπή τάφο

που αργότερα έγινε τόπος προσκυνήµατος των θαυµαστών του.

Αλλά και οι Αθηναίοι, όταν έµαθαν το θάνατό του πένθησαν. Ο δε Σοφοκλής παρουσιάσθηκε µε µαύρο χιτώνα και

εισήγαγε αστεφάνωτους τους υποκριτές και τον χορό κατά την είσοδό τους στο Θέατρο. Αλλά και µετά την άρνηση του

Μακεδόνα Βασιλιά να τους παραδώσει τα οστά του Ευριπίδη, εκείνοι ανήγειραν µέγα κενοτάφιο στην άγουσα προς

Πειραιά οδό (Παυς. 1,2,2) µε το υπόΘουκυδίδη επίγραµµα:

«Μνήµα µεν Ελλάς άπασ΄ Ευριπίδου. οστέα δ΄ ίσχει

γή Μακεδών. η γαρ δέξατο τέρµα βίοο.

πατρίς δ΄ Ελλάδος Ελλάς, Αθήναι. Πλείστα δε Μούσα:

τέρψας εκ πολλών και τον έπαινον έχει»

Κατόπιν οι Αθηναίοι µε πρόταση του ρήτορα Λυκούργου έστησαν χάλκινο ανδριάντα του ποιητή στο θέατρο του

∆ιονύσου. Κατά τον βιογράφο ο τραγικός ποιητής φαίνονταν σκυθρωπός, αυστηρός και αγέλαστος, εικόνα

θεόπνευστου ποιητή.

Σύνολο έργων

Ο Ευριπίδης εκτός ενός επινίκιου προς τιµή του Αλκιβιάδη που νίκησε στο άρµα και µιας ελεγείας προς τιµή των

πεσόντων Αθηναίων στις Συρακούσες εποίησε 92 δράµατα ή 23 τετραλογίες αλλά στα χρόνια των βιογράφων του

σώζονταν µόνο τα 78 εκ των οποίων τα 8 ήταν σατυρικά. (Στην πίσω πλευρά του εις Λούβρο ανδριάντα αναγράφονται

σε αλφαβητική σειρά 37 δράµατα µέχρι του Ορέστη). Σήµερα είναι γνωστοί 81 τίτλοι έργων εκ των οποίων έχουν

διασωθεί «πλήρη» 19 εξ ων 1 σατυρικό. Σε αγώνες ποιητικούς κέρδισε µόλις 5 φορές. Για πρώτη φορά συµµετείχε σε

ποιητικό αγώνα το 455 π.Χ. διδάσκοντας το έργο «Πελιάδας» µε το οποίο και έλαβε τις «τριτείες» και εφεξής δίδασκε

µέχρι το τέλος του βίου του. Κατά το Πάριο µάρµαρο το 441 π.Χ. σε αγώνα αξιώθηκε των πρωτείων σε ηλικία µόλις 39

ετών.

4

Ένα επίγραµµά του σώζεται στην Παλατινή Ανθολογία (Χ 107).

«σοφός Σοφοκλής, σοφότερος Ευριπίδης, ανδρών δ΄ απάντων Σωκράτης σοφότατος»

(ο παρά του Πλάτωνα χρησµός, υπό τινός σχολιαστή µνηµονευόµενος).

Πλήρη έργα

Τα διασωθέντα 19 πλήρη έργα από τους 81 γνωστούς τίτλους, κατ΄ αλφαβητική σειρά µε το έτος παρουσίασης

Άλκηστις - 438 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Άλκηστις

Ανδροµάχη - 420 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ανδροµάχη

Βάκχαι έτος άγνωστο - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Βάκχαι

Εκάβη - 425 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Εκάβη

Ελένη - 412 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ελένη

Ηλέκτρα - 413 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ηλέκτρα

Ηρακλείδαι - 417 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ηρακλείδαι

Ηρακλής µαινόµενος - 424 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ηρακλής µαινόµενος

Ικέτιδες - 420 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ικέτιδες

Ιππόλυτος - 428 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ιππόλυτος

Ιφιγένεια εν Αυλίδι άγνωστο έτος - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ιφιγένεια εν Αυλίδι

Ιφιγένεια εν Ταύροις άγνωστο έτος - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ιφιγένεια εν Ταύροις

Ίων - 412 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ίων

Κύκλωψ - (το µοναδικό σατυρικό), έτος άγνωστο. Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Κύκλωψ

Mήδεια - 431 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Μήδεια

Ορέστης - 408 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ορέστης

Ρήσος - 453 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Ρήσος

Τρωάδες - 415 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Τρωάδες και

Φοίνισσαι - 408 π.Χ. - Περί του έργου και την υπόθεσή του δείτε Φοίνισσαι.

Πληροφορίες από την wikipedia (ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια)

5

Ανδροµάχη

Στην ελληνική µυθολογία η Ανδροµάχη ήταν η σύζυγος του Έκτορα. Ως σύζυγος του Έκτορα η Ανδροµάχη

αναφέρεται όχι µόνο στην Ιλιάδα, αλλά και από τον Ευριπίδη σε δύο τραγωδίες του, καθώς και από άλλους

ποιητές και λογοτέχνες, κλασικούς (όπως ο Ρακίνας) και σύγχρονους.

Η Ανδροµάχη ήταν κόρη του Ηετίωνα, βασιλιά της «Υποπλακίης Θήβης», όπως την ονοµάζει ο Όµηρος στην

Ιλιάδα, επειδή ήταν µια πόλη στους πρόποδες του όρους Πλάκος, στον κάµπο του Αδραµυττίου. Αδελφός της

Ανδροµάχης ήταν ο Πόδης, που σκοτώθηκε από τον Μενέλαο. Ωστόσο, στην Ιλιάδα (ραψωδία Ζ) η

Ανδροµάχη παρουσιάζεται να λέει πως και οι επτά αδελφοί της σκοτώθηκαν από τον Αχιλλέα. Γιος της

Ανδροµάχης και του Έκτορα ήταν ο Αστυάνακτας, ή Σκαµάνδριος, που µετά τον Τρωικό Πόλεµο οι νικητές

τον κρέµασαν από τα τείχη της Τροίας. Ο Έκτορας σκοτώθηκε επειδή δεν είχε ακούσει τη συµβουλή της

Ανδροµάχης να µη µονοµαχήσει µε τον Αχιλλέα. Η Ανδροµάχη θρήνησε για τον θάνατό του όταν ο Αχιλλέας

τον έσερνε πίσω από το άρµα του στο `Ιλιον Πεδίον, και πάλι όταν ο πεθερός της Πρίαµος, βασιλιάς της

Τροίας, έφερε τη σορό του στο ανάκτορο, πρώτη εκείνη, κρατώντας το κεφάλι του µέσα στις χούφτες της

(Ιλιάδα, Ω 725-745).

Μετά την άλωση της Τροίας, η Ανδροµάχη πιάστηκε αιχµάλωτη και, στη διανοµή ανάµεσα στους νικητές,

έπεσε στον κλήρο του Νεοπτόλεµου, γιού τού νεκρού πια Αχιλλέα. Ο Νεοπτόλεµος την οδήγησε στη Φθία,

όπου την έκανε γυναίκα του και απέκτησαν µαζί ένα παιδί, τον Μολοσσό (Παυσ. Α 11, 1) ή τον Αµφίαλο

(Υγίνος, Fabulae 123). Λιγότερο επικρατούσες εκδοχές αναφέρουν και άλλα δύο τέκνα τους, τον Πίελο και τον

Πέργαµο.

Μετά τον θάνατο και του Νεοπτόλεµου, η Ανδροµάχη έφυγε µε τον Έλενο, τον αδελφό του Έκτορα, στην

Ήπειρο. Εκεί έχτισαν µαζί τη νέα Τροία. Ο Αινείας τους συνάντησε στο ταξίδι του για την Ιταλία (Αινειάδα, 3,

294 κ.ε.). Μυθολογείται πως και µε τον Έλενο έκανε παιδί η Ανδροµάχη, τον Κεστρίνο (Παυσ. Β 23, 6). Η

Ανδροµάχη έζησε ακόµα και του Έλενου τον θάνατο, οπότε µετά, κατά µία εκδοχή, µετανάστευσε µε τον γιο

της Πέργαµο στην Τευθρανία της Μυσίας. Εκεί ο Πέργαµος νίκησε τον βασιλιά Άρειο και έδωσε στην πόλη το

δικό του όνοµα. Ο Παυσανίας γράφει ότι εκεί σωζόταν µνηµείο της Ανδροµάχης µέχρι την εποχή του (Α 11,

2).

7

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

426 π.Χ.

ΠΡΟΣΩΠΑ του ΕΡΓΟΥ

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

(Σκλάβα – τώρα – του Νεοπτόλεµου. Ικετεύει στο βωµό της Θέτιδας)

ΥΠΗΡΕΤΡΙΑ

(Παλιά δούλα της Ανδροµάχης)

ΧΟΡΟΣ

(Γυναίκες της Φθίας. Συµπονούν την Ανδροµάχη αλλά δεν µπορούν να πάρουν ενεργά το µέρος της)

ΕΡΜΙΟΝΗ

(Κόρη του Μενέλαου, γυναίκα του Νεοπτόλεµου. Ζηλεύει την Ανδροµάχη)

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

(Ο βασιλιάς της Σπάρτης. Έρχεται να βοηθήσει την κόρη του)

ΠΑΙ∆Ι

(Ο µικρός γιος της Ανδροµάχης από το Νεοπτόλεµο)

ΠΗΛΕΑΣ

(Ο παππούς του Νεοπτόλεµου, ο πατέρας του Αχιλλέα)

ΤΡΟΦΟΣ

(Γριά υπηρέτρια της Ερµιόνης)

ΟΡΕΣΤΗΣ

(Ανεψιός του Μενέλαου, γιος του Αγαµέµνονα)

ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ

(Άνθρωπος του Νεοπτόλεµου. Περιγράφει τη δολοφονία του στο ναό των ∆ελφών)

ΘΕΤΙ∆Α

(Η θεά. Γυναίκα του Πηλέα, µητέρα του Αχιλλέα)

ΥΠΟΘΕΣΗ του ΕΡΓΟΥ

Ο Νεοπτόλεµος – γιος του Αχιλλέα, µετά την κατάκτηση της Τροίας πήρε σαν λάφυρο και την

Ανδροµάχη, την σύζυγο του Έκτορα. Την έφερε µαζί του στην Φθία και µαζί της απέκτησε ένα γιο.

Όµως κατόπιν παντρεύτηκε την κόρη του Μενέλαου και της Ελένης, την Ερµιόνη, η οποία ζηλεύει

τροµερά την Ανδροµάχη και την κατηγορεί ότι την έχει µαγέψει και γι αυτό έχει µείνει στείρα.

Ο Νεοπτόλεµος πηγαίνει στους ∆ελφούς για να ζητήσει εξιλέωση από τον Απόλλωνα τον οποίο είχε

κατηγορήσει για το θάνατο του πατέρα του, Αχιλλέα. Με αυτή την ευκαιρία η Ερµιόνη και ο Μενέλαος

κυνηγούν να σκοτώσουν την Ανδροµάχη η οποία καταφεύγει στον βωµό του ναού της Θέµιδας για να

σωθεί...

(Η Ανδροµάχη στέκεται δίπλα στο βωµό της Θέτιδας)

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Σε θυµάµαι πατρίδα µου, Θήβη, που σε άφησα γεµάτη χρυσάφι και ήρθα στο παλάτι του Πρίαµου - στην

Τροία, για να παντρευτώ τον Έκτορα να κάνουµε οικογένεια. Εγώ η Ανδροµάχη! Η πιο ευτυχισµένη από

όλες τότε, τώρα η πιο δυστυχισµένη, που είδα τον άντρα µου, τον Έκτορα, να τον σκοτώνει ο Αχιλλέας,

και τον µικρό µου γιο, τον Αστυάνακτα, τον είδα να τον γκρεµίζουν οι Έλληνες από τα τείχη, όταν µας

κατέλαβαν, που εγώ η ίδια, η πρώτη αρχόντισσα τότε, κατάντησα να είµαι εκλεκτό λάφυρο του πολέµου

στον Νεοπτόλεµο!

Και µένω τώρα εδώ δίπλα, στη Φθία και στα Φάρσαλα στα µέρη που έµεναν η Θέτιδα και ο Πηλέας

µόνοι τους, µακριά από τους άλλους και ο λαός αυτόν τον τόπο τον λέει Θετίδιο, από τον γάµο της µε τον

Πηλέα. Εδώ ο γιος του Αχιλλέα έχει το παλάτι του, άφησε τον Πηλέα, γέρο πια, στα Φάρσαλα - δεν θέλει

να του πάρει το θρόνο όσο ζει - κι εγώ εδώ του γέννησα του Νεοπτόλεµου ένα γιό, σκλάβα του σαν

ήµουν πια.

Και µε όλες αυτές τις συµφορές µου η δόλια έλπιζα ακόµα. Έλπιζα πως όσο ζει ο γιος µου θα έχω κάποια

δύναµη που να µε προστατεύει. Όµως ο αφέντης µου µε παράτησε, πήρε την Ερµιόνη, του Μενέλαου την

κόρη και τα βάσανα τώρα που µου κάνει αυτή µε σέρνουν. Με κυνηγάει. Ότι την κάνω στείρα µου λέει,

µε µάγια, για να µην την θέλει ο άντρας της! Και ότι θέλω να µείνω εγώ εδώ, λέει,, να της πάρω τον

άντρα της, να την διώξει.

Όµως εγώ ποτέ δεν το ήθελα αυτό. Και το άφησα τώρα, αυτό το ξέρει ο ∆ίας, και είναι µάρτυρας ότι δεν

8

Ελένη

Η Ελένη είναι τραγωδία του Ευριπίδη που διδάχτηκε (παίχτηκε) το 412 π.Χ. στα ∆ιονύσια και επέφερε

πολλές καινοτοµίες.

Ο Μενέλαος µετά απο την άλωση της Τροίας κατέπλευσε στην Αίγυπτο όπου συνάντησε την Ελένη και

έµαθε µε κάταπληξη ότι η «εν Τροία» Ελένη ήταν φάσµα ψευδές. Η πραγµατική του σύζυγος ήταν

κρυµµένη στην Αίγυπτο καθόλη της διάρκεια του πολέµου και ο καταστροφικός πόλεµος της Τροίας είχε

βασιστεί σε ένα ψέµα. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου Θεοκλύµενος θέλει να νυµφευθεί την Ελένη αλλά εκείνη

µε τον Μενέλαο καταφέρνουν και διαφεύγουν κρυφά. Η έξοδος στο έργο αυτό µοιάζει πολλή µε εκείνη

στην Ιφιγένεια εν Ταύροις (τραγωδία). Το έργο χαρακτηρίζεται σαν αντιπολεµικό δράµα.

10

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΕΛΕΝΗ

412 π.Χ.


ΕΛΕΝΗ

ΤΕΥΚΡΟΣ

ΧΟΡΟΣ

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

ΓΡΙΑ

11

ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ

ΘΕΟΝΟΗ

ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

∆ΙΟΣΚΟΥΡΟΙ


Μετά την απόφαση του Πάρη ότι η οµορφότερη θεά είναι η Αφροδίτη, εκείνος πήγε για να πάρει το

έπαθλό του το οποίο ήταν η Ελένη, η γυναίκα του Μενέλαου, του βασιλιά της Σπάρτης. Όµως η Ήρα,

έστειλε τον Ερµή να την πάρει και να την µεταφέρει στην Αίγυπτο, στο παλάτι του Πρωτέα για να την

φυλάει. Και έφτιαξε ένα "οµοίωµά" της από αιθέρα για να ξεγελάσει τον Πάρη. Αυτό πήρε αυτός στην

Τροία, γι' αυτό το οµοίωµα έγινε ο Τρωικός πόλεµος.

Η Ελένη τώρα είναι δυστυχισµένη γιατί ο Θεοκλύµενος, γιος του Πρωτέα που πια έχει πεθάνει, θέλει να

την παντρευτεί, αλλά εκείνη περιµένει να έρθει κάποτε ο Μενέλαος και να την πάρει πίσω στη Σπάρτη.

(Αίγυπτος. Παλάτι του Πρωτέα. Φαίνεται ο τάφος του δίπλα στον οποίο στέκεται η Ελένη. Στο βάθος

φαίνεται ο Νείλος)

12

ΕΛΕΝΗ

Ω, εσείς αγνά ρυάκια του Νείλου,

που σαν βροχή ποτίζετε τη διψασµένη γη της Αίγυπτου

- όταν λιώνουν τα χιόνια!

Στη χώρα τούτη ο Πρωτέας βασίλευε σε όλη τη ζωή του

κατοικώντας στο νησί του Φάρου,

και την νεράιδα την Ψαµάθη πήρε για γυναίκα του.

όταν αυτή εγκατέλειψε την αγκαλιά του Αιακού.

Και του γέννησε του Πρωτέα δυο παιδιά.

Ένα αγόρι - τον Θεοκλύµενο - που ζούσε

τιµώντας και σεβόµενος τους θεούς,

και µια κόρη ευγενική, την Ειδώ

το καµάρι της µητέρας της όταν ήταν βρέφος.

13

Όταν έφτασε σε ηλικία γάµου την ονόµασαν Θεονόη

γιατί γνώριζε τα θεϊκά σχέδια, τα παρόντα και τα µελλούµενα.

Απ' τον Νηρέα το κληρονόµησε το χάρισµα αυτό.

Εµένα πατρίδα µου είναι η ένδοξη η Σπάρτη

και πατέρας µου ο Τυνδάρεως.

Υπάρχει κάποια παράδοση, ότι ο ∆ίας µεταµορφώθηκε σε Κύκνο

επειδή τον κυνηγούσε ένας αετός και για να του ξεφύγει,

χώθηκε τρυφερός στην αγκαλιά της µητέρας µου της Λήδας.

Και έτσι γεννήθηκα. Αυτά λένε.

Και Ελένη µε ονόµασαν.

Τις συµφορές που µε βρήκαν θέλω να πω.

Ήρθαν τρεις θεές, η Ήρα και η Αθηνά η ∆ιογέννητη

και η Αφροδίτη του Έρωτα,

14

στην Ίδη, στις κοιλάδες του Πάρη

να κρίνει αυτός απ' τις τρεις ποια είναι η οµορφότερη,

και η Αφροδίτη του πρότεινε, αν κερδίσει αυτή

να του δώσει την οµορφιά µου σαν δώρο, να µε έχει δική του,

- αν είναι οµορφιά αυτό που φέρνει δυστυχία.

Και τότε ο βοσκός της Ίδης, ο Πάρης, τα κοπάδια του αφήνοντας

ήρθε στη Σπάρτη το κορµί µου για να πάρει.

Όµως, ενοχληµένη η Ήρα γιατί δεν νίκησε αυτή

µε έκανε άνεµο - και στον Πάρη δεν µ' έδωσε.

Στη θέση µου έδωσε είδωλο της πνοής του ουρανού, αέρινο

στο παιδί του βασιλιά Πρίαµου.

Και νόµιζε ότι εµένα έχει, αφού ξεγελάστηκε.

Επάνω σ' αυτά κι άλλα κακά πρόσθεσε του ∆ία η βούληση.

Πόλεµο έβαλε ανάµεσα στους Έλληνες και στη δύστυχη Τροία

15

γιατί πλήθαιναν οι άνθρωποι και βάραινε η γη

και ήθελε να δοξάσει τον γενναιότερο των Ελλήνων.

Και της νίκης το έπαθλο δεν ορίστηκα εγώ, αλλά το όνοµά µου.

Εµένα ο Ερµής - κατά θέληση του ∆ία -

µε πήρε στις αγκαλιές του αιθέρα, σαν σύννεφο

και µ' έφερε εδώ στο παλάτι του Πρωτέα -

του πιο σώφρονα ανάµεσα στους θνητούς,

να µείνει για το Μενέλαο το κορµί µου αµόλυντο.

Εδώ λοιπόν έµενα αλλά ο άντρας µου, δύστυχος,

µάζεψε στράτευµα να πατήσει την Τροία και να µε ξαναπάρει µε πόλεµο.

Και πολλές ψυχές, στα ρεύµατα δίπλα του Σκάµανδρου,

για µένα σκοτώθηκαν

και 'γω που πλήρωσα τα πάντα η δύστυχη

16

κατάρατη είµαι, και νοµίζουν πως είµαι φταίχτρα

πως πρόδωσα τον άντρα µου

και άναψα πόλεµο στους Έλληνες µεγάλο.

Τι να ζω πια;

Μου είπε ο Ερµής πως πίσω στην ένδοξη Σπάρτη

πάλι του ταίρι θα µε πάρει ο άντρας µου

αν µάθει πως ποτέ δεν ήλθα στην Τροία,

να µη γείρει πάνω στο σώµα µου άλλος.

Και όσο ο Πρωτέας ζούσε, φόβο να µε πάρει άλλος δεν είχα.

Μα τώρα τον πήραν τα σκότη της γης

κι ο γιός του τώρα ο Θεοκλύµενος θέλει να µε παντρευτεί.

Όµως εγώ τον πρώτο µου άντρα τιµώ, τον Μενέλαο

και προσπέφτω εδώ στου Πρωτέα τον τάφο, σαν ικέτιδα,

να βοηθήσει να µείνω για τον άντρα µου ανέγγιχτη.

17

Έχω που έχω ατιµασµένο το όνοµά µου στην Ελλάδα.

Ας έχω τουλάχιστον εδώ το κορµί µου αντρόπιαστο.

(Μπαίνει ο Τεύκρος)

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ποιος κυβερνάει εδώ το άπαρτο κάστρο;

Με τις στοές και τις καµάρες που έχει

αντάξιο κάστρο του Πλούτου θα το παροµοίαζα.

Α! Ω θεοί! Ποια βλέπω!

Τη µισηµένη µορφή της φόνισσας βλέπω

που µε κατέστρεψε µαζί και όλους τους Αχαιούς!

Όσο περισσότερο µοιάζεις στην Ελένη, τόσο των θεών το µίσος

18

θα φέρνεις επάνω σου!

Αν δεν ήµουν σε ξένη γη, µε θάνατο θα πλήρωνες

αυτήν την οµοιότητά σου.

Θα σε σκότωνα µε τούτο το τόξο, κόρη του ∆ία.

ΕΛΕΝΗ

Ποιος είσαι δύστυχε και µε καταριέσαι

και µε µισείς για φταιξίµατα άλλης;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Έσφαλα γυναίκα, µε παρέσυρε η οργή

πιο πολύ από ό,τι έπρεπε.

Όλη όµως η Ελλάδα την κόρη του ∆ία την εχθρεύεται.

19

ΕΛΕΝΗ

Ποιος είσαι, από ποια χώρα, πως βρέθηκες εδώ;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Αχαιός είµαι, γυναίκα. Ένας από τους δυστυχισµένους.

ΕΛΕΝΗ

Γι' αυτό τη µισείς, δεν είναι παράξενο,

ποιος είσαι όµως, από πού; Ποιανού;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ο Τεύκρος. Τελαµώνας ο πατέρας µου.

Πατρίδα µου η Σαλαµίνα είναι.

20

ΕΛΕΝΗ

Κι εδώ στου Νείλου τα χώµατα, γιατί ήρθες;

ΤΕΥΚΡΟΣ

∆ιωγµένος απ' τη γη του πατέρα.

ΕΛΕΝΗ

∆ύστυχος είσαι. Ποιος σ' έδιωξε;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ο Τελαµώνας ο πατέρας µου.

Ποιος άλλος κοντινότερος είχε δικαίωµα;

21

ΕΛΕΝΗ

Γιατί; Μεγάλο θα ήταν το κακό που έκανες.

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ο Αίας ο αδελφός µου. Χάθηκε στην Τροία, πέθανε.

ΕΛΕΝΗ

Πως; Εσύ τον σκότωσες;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Μόνος του. Όρµησε πάνω στο ξίφος του µόνος του.

ΕΛΕΝΗ

22

Τρελάθηκε; Λογικός δεν το κάνει αυτό.

ΤΕΥΚΡΟΣ

Το γιο του Πηλέα, τον Αχιλλέα, τον ξέρεις;

ΕΛΕΝΗ

Ναι. Άκουσα ότι ζήτησε κάποτε σε γάµο την Ελένη.

ΤΕΥΚΡΟΣ

Όταν πέθανε, τα όπλα του έβαλαν σε φιλονικία τους πολεµιστές.

ΕΛΕΝΗ

Και τι έφταιξε αυτό για το θάνατο του Αίαντα;

23

ΤΕΥΚΡΟΣ

Άλλος κέρδισε τα όπλα και ο Αίας δεν τ' άντεξε.

ΕΛΕΝΗ

Και βασανίζεσαι εσύ για τα δεινά του;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Επειδή δεν πέθανα µαζί του.

ΕΛΕΝΗ

Ήσουν κι εσύ, ξένε, στην ένδοξη Τροία;

ΤΕΥΚΡΟΣ

24

Και βοήθησα στο χαλασµό της κι εγώ µετά καταστράφηκα.

ΕΛΕΝΗ

Αλήθεια, κάηκε και καταστράφηκε η Τροία;

ΤΕΥΚΡΟΣ

∆εν φαίνεται ούτε ίχνος από τα τείχη της πια.

ΕΛΕΝΗ

∆ύστυχη Ελένη! Για σένα καταστράφηκαν οι Φρύγες.

ΤΕΥΚΡΟΣ

Και οι Αχαιοί. Μεγάλες συµφορές έγιναν.

25

ΕΛΕΝΗ

Πόσος καιρός είναι που την καταλάβατε;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Εφτά χρόνια σχεδόν.

ΕΛΕΝΗ

Και πόσα άλλα µείνατε στην Τροία;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Φεγγάρια αµέτρητα, πέρασαν εκεί δέκα χρόνια.

ΕΛΕΝΗ

26

Και την Ελένη την πήρατε;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ο Μενέλαος ο ίδιος την άρπαξε απ' τα µαλλιά.

ΕΛΕΝΗ

Την είδες µε τα µάτια σου τη δύστυχη;

Ή το άκουσες και το λες;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Όπως σε βλέπω εσένα τώρα, µε τα µάτια µου.

ΕΛΕΝΗ

Για σκέψου µήπως ήταν φάντασµα θεών!

27

ΤΕΥΚΡΟΣ

Φτάνει γι' αυτήν. Μίλα για άλλο θέµα.

ΕΛΕΝΗ

Τόσο πολύ το φάντασµά της το πήρατε γι' αλήθεια;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ο ίδιος τα είδα µε τα µάτια µου. Και τώρα µε το µυαλό µου.

ΕΛΕΝΗ

Και τώρα ο Μενέλαος την έχει στο σπίτι του;

28

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ούτε στο Άργος ούτε στον ποταµό Ευρώτα!

ΕΛΕΝΗ

Ω! Κι άλλη συµφορά προσθέτεις µ' αυτά που λες;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Λέγεται ότι χάθηκαν µαζί. Αυτός κι η γυναίκα του.

ΕΛΕΝΗ

Το ίδιο ταξίδι της επιστροφής δεν πήραν όλοι;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Ναι, αλλά επειδή ήταν χειµώνας τα κύµατα τους πήγαν άλλον εδώ κι άλλον αλλού.

29

ΕΛΕΝΗ

Που; Σε ποιο µέρος;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Καταµεσής του Αιγαίου.

ΕΛΕΝΗ

Κανένας δεν τον είδε να γυρίζει;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Κανένας. Νεκρό τον θεωρούν στην Ελλάδα.

30

ΕΛΕΝΗ

Καταστροφή! Και η κόρη του Θεστίου ζει;

ΤΕΥΚΡΟΣ

Τη Λήδα λες; Πέθανε!

ΕΛΕΝΗ

Μην πεις τη σκότωσε η ντροπή της Ελένης!

ΤΕΥΚΡΟΣ

Λένε ότι κρεµάστηκε.

ΕΛΕΝΗ

Και οι γιοί του Τυνδάρη; Ζουν ή όχι;

31

ΤΕΥΚΡΟΣ

Πέθαναν και δεν πέθαναν. ∆ύο φήµες υπάρχουν.

ΕΛΕΝΗ

Η καλύτερη ποια είναι; Αχ συµφορά η δύστυχη!

ΤΕΥΚΡΟΣ

Σε άστρα µεταµορφώθηκαν, λένε, έγιναν θεοί.

ΕΛΕΝΗ

Καλή αυτή η φήµη. Η άλλη;

32

ΤΕΥΚΡΟΣ

Σφάχτηκαν λένε εξαιτίας της.

Φτάνει όµως. ∆εν θέλω να τα ξαναζώ τα δεινά.

Βοήθησέ µε.

Ήρθα να ρωτήσω τη Θεονόη τη µάντισσα

να µου πει πως θα φτάσω στην Κύπρο, µε καλή θάλασσα,

εκεί όπου µε όρισε ο Φοίβος - για να ιδρύσω πόλη.

Σαλαµίνα θα την πω, να τιµήσω την πατρίδα.

ΕΛΕΝΗ

Το ταξίδι το ίδιο. Αυτό θα σου δείξει.

Φύγε τώρα. Άσε τούτη τη γη

- πριν σε δει ο γιος του Πρωτέα, ο άρχοντας αυτού του τόπου.

Λείπει σε κυνήγι. Κάνε γρήγορα, πριν γυρίσει.

33

Γιατί όποιον Έλληνα πιάνει τον σκοτώνει.

Μη ρωτάς το γιατί, δεν θα πω. ∆εν θα σε ωφελούσε.

ΤΕΥΚΡΟΣ

Καλά τα λόγια σου. Οι θεοί να σ' ανταµείψουν.

Της Ελένης µοιάζεις αλλά άλλη ψυχή έχεις.

Κακό τέλος να έχει να µη φτάσει στον Ευρώτα.

Εσύ όµως να είσαι πάντα ευτυχισµένη.

(Ο Τεύκρος φεύγει)

ΕΛΕΝΗ

Αχ βάσανα µεγάλα! Αχ λύπες και θρήνους που φέρνετε!

34

Κλάµα τώρα πάνω στο κλάµα!

Με τι λόγια και δάκρυα να θρηνήσω το πένθος!

(Μπαίνει σιγά σιγά ο χορός)

Φτερωτές παρθένες

κόρες της Γης - Σειρήνες,

ελάτε στο θρήνο µου

µε τους λιβυκούς σας αυλούς και κιθάρες.

Ταιριάξτε το θρήνο σας στο θρήνο µου.

Συνοδέψτε µου τις συµφορές µε συµφορές.

Τα πάθη µε πάθη!

Ας στείλει χορούς λυπητερούς η Περσεφόνη

να θρηνήσει µαζί µου.

35

Να πω και γω ύµνο για τους δύστυχους νεκρούς.

ΧΟΡΟΣ

Στα βαθυγάλανα νερά - δίπλα σε χλόη ολόσγουρη,

κόκκινα ρούχα άφησα στον ήλιο να στεγνώνουν

απλωµένα στις καλαµιές.

Άκουσα τότε µια πνιχτή άγρια φωνή.

Την Ελένη άκουσα να βογγά θρηνώντας

όπως Νύµφη Ναϊάδα θρηνεί µέσα στα βουνά

στην αγκαλιά του Πάνα

κι αντηχούνε στις σπηλιές στεναγµοί λυπητεροί.

ΕΛΕΝΗ

36

Λάφυρο καραβιών βαρβαρικών, κόρες Ελληνίδες,

κάποιος ναύτης Αχαιός

ήρθε και στα δάκρυά µου άλλα δάκρυα έφερε!

Πάει η Τροία! Κατασκάφτηκε!

Φωτιά την πήρε όλη για µένα … την καταραµένη!

Για το όνοµά µου το πολυθρήνητο!

Η Λήδα στην αγχόνη µόνη της µπήκε. Από ντροπή για µένα!

Ο άντρας µου ταλαιπωρηµένος χρόνια µες στα κύµατα, πνίγηκε και πάει!

Τ' αδέρφια µου, οι ∆ιόσκουροι,

το δίδυµο καµάρι της πατρίδας,

χάθηκαν, γίναν άφαντα

τους άφησαν τους κάµπους του Ευρώτα

που πάνω τους κροτούν τα πόδια των αλόγων

και των παλικαριών.

37

ΧΟΡΟΣ

Αλίµονο!

Αχ η µαύρη µοίρα σου, γυναίκα!

Αχ ζωή δυστυχισµένη τη µοίρανε τη µοίρα σου

όταν σαν Κύκνος κάτασπρος πετώντας ο ∆ίας

σε έβαλε στης Λήδας την κοιλιά!

Ποια συµφορά δεν σου έτυχε! Ποιο βάσανο δεν άντεξες!

Η µητέρα σου πέθανε.

Οι δίδυµοι του ∆ία γιοι αγαπηµένοι δεν ευτύχησαν,

την πατρίδα σου δεν βλέπεις πια.

Η φήµη για σένα λέει πως παραδόθηκες στον βάρβαρο.

Και στην οργή της θάλασσας χάθηκε ο άντρας σου

38

κι ούτε ποτέ στο σπίτι σου

και στον Χάλκινο ναό της Αθηνάς θα ευτυχήσεις να βρεθείς.

ΕΛΕΝΗ

Αχ! Ποιος Φρύγας, ποιος Έλληνας

έκοψε το πεύκο της συµφοράς, στην Ίδη,

που το 'κανε ο Πάρης καταραµένο καράβι

και µ' αυτό περνώντας τη θάλασσα, έφτασε στη Σπάρτη,

για τη δυστυχογεννήτρα µου οµορφιά,

γυναίκα να µε πάρει, µε βοηθό την Κύπριδα

την πανούργα που έριξε στις συµφορές και Αχαιούς και Τρώες!

Τι συµφορά, εγώ η δύστυχη!

Αλλά του ∆ία η αγαπηµένη γυναίκα, η Ήρα η σεβάσµια

απ' το θρόνο της, έστειλε τον Ερµή το γοργοπόδαρο

39

και την ώρα που µάζευα στην ποδιά µου λουλούδια

να τα πάω στο ναό της Αθηνάς,

µ' άρπαξε και φτερωτή σ' αυτή τη γη την άµοιρη µε έφερε

για ν' ανάψει στους Τρώες και τους Αχαιούς πόλεµο.

Και στου ποταµού Σιµόη τα νερά, ψεύτικες φήµες το όνοµά µου ατιµάζουν.

ΧΟΡΟΣ

Έπαθες πολλά. Ξέρω.

Μα είναι καλό ν' αντέχεις ήρεµα τις πίκρες σου.

ΕΛΕΝΗ

Φίλες µου! Με ποια κακή µοίρα δέθηκα;

Αλλόκοτη µε γέννησε η µάνα µου.

40

(Ούτε Ελληνίδα ούτε άλλη ξένη γέννησε αυγό

που µέσα του, λενε, µε γέννησε η Λήδα απ' το ∆ία).

Αλλόκοτη η ζωή µου. Και η τύχη µου.

Άλλα τα έπαθα από την Ήρα, άλλα τα έφταιξε η οµορφιά µου.

Μακάρι να 'σβηνα, σαν ζωγραφιά, να άλλαζα µορφή, άσχηµη όψη να 'παιρνα

η άσχηµή µου φήµη να ξεχνιόταν, να 'µενε µόνο η καλή, αυτή να συγκρατούσαν.

Φίλες µου ξέρω. Όταν σε βρει κακό απ' το θεό, πρέπει να αντέχεις.

Όµως εµένα πολλές συµφορές µε έχουν φτάσει.

Πρώτα πρώτα, άτιµη µε έχουν χωρίς να φταίω

κι όταν δεν φταις και σε ντροπιάζουν, καλύτερα να έφταιγες.

Έπειτα οι θεοί µακριά απ' την πατρίδα µου, µέσα σε ξένους µ' έριξαν

χωρίς φίλους,

ελεύθερη ήµουν και έγινα σκλάβα, όπως σκλάβοι είναι όλοι οι βάρβαροι εδώ,

µόνος ελεύθερος είναι ο άρχοντας,

41

και η µόνη ελπίδα µου άγκυρα

που κρατούσε την τύχη µου, να 'ρθει ο άντρας µου, σωτήρας,

χάθηκε, πάει κι αυτή!

Πέθανε ο άντρας µου. ∆εν υπάρχει πια.

Πέθανε η µάνα µου.

Χωρίς να τη σκοτώσω όµως ο φόνος της πέφτει πάνω µου.

Η χαρά του σπιτιού µου, η κόρη µου,

παρθένα µένει κι ανύπαντρη ασπρίζει

κι οι ∆ιόσκουροι τ' αδέρφια µου, οι γιοί του ∆ία, δεν υπάρχουν.

Από παντού είµαι δύστυχη.

Πεθαµένη είµαι. Όµως ζω.

Και το χειρότερο, αν γύριζα,

δεν θα µ' άφηναν να µπω στο σπίτι, θα το κλείδωναν,

42

αφού στην Τροία ξέρουν ότι ήµουν

και χάθηκα µε το Μενέλαο µέσα στα κύµατα.

Αν όµως ζούσε ο άντρας µου

θα φτάναµε στα σηµάδια που ξέρουµε οι δυο µας.

Θα αναγνωριζόµασταν. Μα τώρα δεν θα γίνει.

Αχ γιατί να ζω άλλο; Τι περιµένω πια;

Να προτιµήσω να αλλάξω το όνοµα της συµφοράς µου

και να παντρευτώ βάρβαρο να περνάω πλούσια;

Όταν όµως κοιµάσαι µε άντρα που δεν θέλεις

τότε και το σώµα σου δεν θέλει, δεν χαίρεται.

Ο θάνατος είναι καλύτερος! Με ποιον τρόπο όµως;

Να κρεµαστείς είναι ατίµωση και για δούλους.

Με µαχαίρι! Αυτό!

Αυτό είναι αντάξιο και τελειώνει γρήγορα.

43

Σε τόσο βάθος συµφοράς καταβυθίστηκα.

Οι άλλες γυναίκες χαίρονται την οµορφιά τους.

Σε µένα συµφορά µου και κατάρα µου έγινε.

ΧΟΡΟΣ

Όποιος και να 'ναι ο ξένος που ήρθε

µην τα νοµίζεις αλήθεια τα λόγια του.

ΕΛΕΝΗ

Το είπε ξεκάθαρα. Πέθανε ο άντρας µου.

ΧΟΡΟΣ

Πολλά βγαίνουν ψέµατα κι ας φαίνονται αληθινά.

44

ΕΛΕΝΗ

Συµβαίνει και τ' αντίθετο.

ΧΟΡΟΣ

Στο κακό τα πάει ο νους σου.

ΕΛΕΝΗ

Ο φόβος! Ο φόβος µε έχει συνεπάρει, µε τρόµαξε.

ΧΟΡΟΣ

Έχεις φίλους στο παλάτι;

ΕΛΕΝΗ

45

Εκτός απ' αυτόν που µε θέλει γυναίκα του...

ΧΟΡΟΣ

Άφησε τώρα του τάφου την προστασία.

ΕΛΕΝΗ

Που µου λες να πάω;

ΧΟΡΟΣ

Πήγαινε µέσα στη Θεονόη τη µάντισσα

την κόρη της θάλασσας - εγγονή του Νηρέα -

που όλα τα ξέρει

και ρώτα την αν ζει ακόµα ο άντρας σου.

46

Και τότε να κλαις ή να χαίρεσαι

ανάλογα µε αυτά που θα σου πει.

Τι κερδίζεις τώρα που κλαις πριν να ξέρεις;

Άκου µε. Άσε τον τάφο, τράβα στην κόρη. Αυτή θα σου πει.

Αφού έχεις άνθρωπο στο σπίτι να ξέρει, τι ρωτάς ξένο;

Πήγαινε. Θα 'ρθω και 'γω να ακούσω της παρθένας τα ορίσµατα.

Πρέπει να βοηθιόµαστε µεταξύ µας οι γυναίκες.

ΕΛΕΝΗ

Φίλες µου, τα λόγια σας τα δέχοµαι.

Ελάτε και σεις, οι ίδιες να ακούσετε το κακό που µου µέλλεται.

ΧΟΡΟΣ

∆εν το ζητάς. Το ζητάω κι έρχοµαι.

47

ΕΛΕΝΗ

∆υστυχισµένη η µέρα µου!

Τι θα ακούσω η δύστυχη. Τι θρήνο θα κάνω;

ΧΟΡΟΣ

Μην προµαντεύεις. Μην κλαις χωρίς να ξέρεις.

ΕΛΕΝΗ

Ο άντρας µου, τι έπαθε; Ζει;

Βλέπει το φως και τους δρόµους των άστρων

ή νεκρός µε τους νεκρούς, στον κάτω κόσµο η µοίρα του;

48

ΧΟΡΟΣ

Το αύριο θα 'ναι καλύτερο! Ό,τι και να 'ναι.

ΕΛΕΝΗ

Ευρώτα χλοερέ! Μάρτυρα σε βάζω.

Αν είναι νεκρός ο άντρας µου… - δεν θα 'ναι τρέλα µου -

στην αγχόνη µετέωρο θα κρεµάσω το σώµα µου

το λαιµό µου θα σφάξω µε µαχαίρι

ή θα το µπήξω βαθιά µες στη σάρκα µου

θύµα, εγώ, των τριών θεαινών και του Πάρη - που τότε

στη στάνη του δίπλα βόσκοντας τον γλυκόλαλο αυλό έπαιζε.

ΧΟΡΟΣ

Άλλον να χτυπήσει το κακό. Εσύ θα ευτυχίσεις.

49

ΕΛΕΝΗ

∆ύστυχη Τροία! Για αρπαγή που δεν έγινε χάθηκες.

Τόσα έπαθες πολλά δάκρυα έχυσε η οµορφιά µου

αίµα πολύ και λύπη στη λύπη, παθήµατα,

συµφορά µε συµφορές πλήρωσε.

Μητέρες έχασαν τα παιδιά τους

πένθησαν αδερφές δίπλα στον Σκάµαντρο.

Βόγγους και θρήνους η Ελλάδα.

Έκλαψε, στηθοδάρθηκε

τα µαλλιά της ξερίζωσε κλαίγοντας.

Τα νύχια της έµπηξε στο πρόσωπο.

Γδάρθηκε κλαίγοντας.

50

Καλότυχη Καλλιστώ, παρθένα της Αρκαδίας

που τετράποδη σε πήρε ο ∆ίας στο κρεβάτι του.

Από της µάνας µου τη µοίρα η δική σου είναι καλύτερη

που λέαινα έγινες - έκανες δασύτριχα πόδια

και άγριο βλέµµα και γλίτωσες.

∆εν τις φορτώθηκες τις λύπες.

Και την Τιτανίδα παρθένα, την κόρη του Μέροπα

απ' τους χορούς της η Άρτεµη για την οµορφιά της την έδιωξε

χρυσοκέρατο ελάφι την έκανε,

όµως εµένα η οµορφιά µου τα τείχη της Τροίας τα πάτησε

γκρέµισε και τους δύστυχους Αργείους.

(Η Ελένη και ο Χορός µπαίνουν στο παλάτι. Έρχεται ο Μενέλαος ρακένδυτος)

51

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πέλοπα, που νίκησες στην αρµατοδροµία

τον Οινόµαο, τότε, στην Πίσα που έφτασες,

µακάρι να τελείωνες τότε, που δείπνο

στους θεούς ο πατέρας σου σε πρόσφερε. Τότε.

Πριν τον πατέρα µου τον Ατρέα γεννήσεις,

που η Αερόπη µαζί του στον κόσµο µας έφερε

ζευγάρι τρισένδοξο, τον Αγαµέµνονα και µένα, το Μενέλαο.

Πολύ στρατό οδήγησα µε τα καράβια στην Τροία

- δεν το καυχιέµαι - µα δεν τους ανάγκασα.

Όλη η Ελλάδα µε ακολούθησε θέλοντας.

Και όσους τα όπλα τους πήραν τους ξέρουµε.

Και όσοι ευτυχισµένοι γλίτωσαν τον πνιγµό

52

των πνιγµένων τα ονόµατα φέρνουν γυρίζοντας

κι εγώ περιπλανιέµαι στα κύµατα δύστυχος

όσο χρόνο έκανα να πάρω την Τροία

και γυρισµό δεν προκόβω. Οι θεοί τον αρνούνται.

Τους έρηµους και άξενους όρµους της Λιβύης όλους τους γύρισα

και κάθε που έφτανα να πατήσω πατρίδα

µ' αρπάζει το κύµα πίσω µε παίρνει

και άνεµος ούριος να γυρίσω δεν µ' έσπρωξε.

Και τώρα ναυαγό το κύµα µε ξέβρασε µε τους φίλους πνιγµένους

και το καράβι στα βράχια χίλια κοµµάτια.

Απ' όλα τα ξάρµενα η τρόπιδα έµεινε

και πάνω της σώθηκα - ανέλπιστη τύχη -

µε την Ελένη µαζί απ' την Τροία που άρπαξα.

Ούτε τη χώρα ξέρω εδώ, ούτε το λαό της,

53

- ντρεπόµουν και να ρωτήσω -

κρυβόµουν µη δουν τα κουρέλια που ντύνοµαι.

Άνθρωπος, που πριν ευτυχούσε, όταν πέσει στα έσχατα,

πιο δύστυχος νιώθει απ' τον πάντοτε δύστυχο.

Όµως τώρα η ανάγκη µ' έχει στο χέρι.

Μου λείπει τροφή - ρούχα δεν έχω,

µε κοµµάτια καραβόπανου είµαι σκεπασµένος,

όλα τα ρούχα και τα στολίδια επάνω µου

τα πήρε η θάλασσα τ' άρπαξε.

Σε µια σπηλιά έκρυψα τη γυναίκα µου

- την αρχή των συµφορών µου, που έφταιξε,

και τους άντρες µου όσους απόµειναν, άφησα να τη φυλάγουν

και µόνος µου ήρθα

54

ψάχνω τροφή και σωτηρία για κείνους.

Και βλέποντας τούτο το µεγάλο παλάτι

µε τις τεράστιες πύλες και τα τείχη τα ψηλά

πλησίασα λέγοντας ότι κάποιου πλούσιου θα 'ναι.

Ελπίζω κάτι απ' τα πλούτη που έχει να δώσει στους ναύτες µου.

Ο φτωχός που δεν έχει, δεν δίνει βοήθεια και να ήθελα ακόµα.

Ε! Ποιος θα βγει απ' το παλάτι!

Ποιος θα πει στ' αφεντικά του τα δεινά µου;

(Βγαίνει µια γριά θυρωρός, θυµωµένη)

ΓΡΙΑ

Ποιος είσαι; Φύγε.

Μην κάθεσαι µπροστά στις πύλες.

55

Θα θυµώσει ο αφέντης µου.

Ή θα σε σκοτώσει αν είσαι Έλληνας.

Έτσι τους κάνει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Καλά γριούλα µου, καλά τα λες, έτσι είναι.

Θα σ' ακούσω. Μη θυµώνεις όµως.

ΓΡΙΑ

Φύγε. Τη δουλειά µου κάνω.

Να µην αφήνω Έλληνα να πλησιάσει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

56

Α! Μη το χέρι µου! Μη µε σπρώχνεις.

ΓΡΙΑ

∆εν µ' ακούς! Εσύ θα φταις.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πες στ' αφεντικά σου µέσα...

ΓΡΙΑ

Σε κακό σου θα βγει αν το κάνω.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ναυαγός είµαι. Ξένος. Είµαι ιερός.

57

ΓΡΙΑ

Όχι εδώ. Φύγε. Πήγαινε αλλού.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μέσα θα πάω. Άσε µε.

ΓΡΙΑ

Βάσανο είσαι. Θα σε σπρώξω µε βία.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αχ ο στρατός µου ο ένδοξος! Που είναι;

ΓΡΙΑ

58

Εκεί που είναι είσαι σπουδαίος. Όχι εδώ.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θεέ µου! Με ταπεινώνουν ανάξια.

ΓΡΙΑ

Γιατί τόση λύπη! Γιατί δακρύζεις;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Για την ευτυχία που είχα και τη δύναµη.

ΓΡΙΑ

Στους φίλους σου να τα πεις τα παράπονα.

59

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποια είναι η χώρα και το παλάτι; Ποιανού;

ΓΡΙΑ

Του Πρωτέα είναι. Αίγυπτος λέγεται η χώρα.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αίγυπτος; Που έπεσα! ∆υστυχία µου.

ΓΡΙΑ

Τι σου φταινε τα πλούσια νερά του Νείλου;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

60

Η τύχη µου µου φταίει, δεν µου φταίει η χώρα.

ΓΡΙΑ

Πολλοί έχουν κακή τύχη. ∆εν είσαι ο µόνος.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ο βασιλιάς που είπες µέσα είναι;

ΓΡΙΑ

Αυτός είναι ο τάφος του. Ο γιός του βασιλεύει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Που είναι;

61

ΓΡΙΑ

Λείπει. Και τους µισεί τους Έλληνες.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τι λόγο έχει να πληρώσω εγώ;

ΓΡΙΑ

Μένει η Ελένη στο παλάτι. Η κόρη του ∆ία.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πως; Τι; Μίλα καθαρά. Πες το πάλι.

ΓΡΙΑ

62

Η κόρη του Τυνδάρεω. Που ήταν στη Σπάρτη.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και από πού ήρθε, πως µπορεί;

ΓΡΙΑ

Από τη Σπάρτη ήρθε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πότε; ∆εν µπορεί να την έκλεψαν από τη σπηλιά!

ΓΡΙΑ

Ήρθε πριν πάνε ακόµα οι Αχαιοί στην Τροία.

Φύγε όµως.

63

Κάτι κακό συµβαίνει µέσα, το παλάτι είναι ταραγµένο.

Άσχηµη ώρα ήρθες.

Αν σε πιάσει ο αφέντης, η φιλοξενία που ζητάς χαµός σου θα είναι.

Εγώ τους αγαπώ τους Έλληνες κι ας µίλησα άσχηµα.

Από το φόβο µου ήταν.

(Η γριά µπαίνει στο παλάτι)

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τι να πω τώρα, τι να σκεφτώ!

Άλλη συµφορά τούτη που ακούω.

Πήρα τη γυναίκα µου από την Τροία την έφερα εδώ

την κρύβω στη σπηλιά

64

και στο παλάτι λέει κατοικεί άλλη Ελένη!

Κόρη του ∆ία, έτσι είπε!

Ζει εδώ στο Νείλο βασιλιάς που τον λένε ∆ία;

Ένας είναι ο ∆ίας στον ουρανό.

Υπάρχει κι άλλη Σπάρτη µε Ευρώτα;

Και το όνοµα του Τυνδάρεω ένας το έχει.

Υπάρχει κι άλλη Τροία; Κι άλλη Σπάρτη;

∆εν ξέρω τι να πω.

Πολλές πόλεις και γυναίκες, φαίνεται,

έχουν το ίδιο όνοµα στον απέραντο κόσµο.

Ας µην απορώ.

Ούτε να φύγω όµως επειδή µε φοβέρισε η γριά.

∆εν υπάρχει άνθρωπος µε µυαλό τόσο βάρβαρο

να µη µε βοηθήσει αν µάθει το όνοµα.

65

Την πυρπόληση της Τροίας την ένδοξη, που έκανα,

όλοι την ξέρουν. Παντού.

Θα τον περιµένω λοιπόν το βασιλιά. Και ανάλογα θα πράξω.

Αν δείξει σκληρός, θα κρυφτώ

και θα γυρίσω στους συντρόφους µου πίσω.

Αν τον δω πονόψυχο

θα του ζητήσω όσα µε αναγκάζει η συµφορά µου να ζητήσω.

Το χειρότερο είναι που µέσα στα πάθη µου

βασιλιάς εγώ ο ίδιος, άλλων βασιλιάδων ζητώ τη βοήθεια.

Αναγκάζοµαι όµως.

Κι απ' την ανάγκη άλλο να µπορεί, δεν υπάρχει.

Και δεν το λέω εγώ. Η αλήθεια το λέει.

66

(Ο Χορός ξαναβγαίνει από το παλάτι)

ΧΟΡΟΣ

Άκουσα τη Θεονόη όσα φανέρωσε.

Ο Μενέλαος ζει.

∆εν το πέρασε το έρεβος. ∆εν τον πήρε η µαύρη γη.

Τα κύµατα τον δέρνουν κι ακόµα βασανίζεται

ακόµα σε λιµάνι της πατρίδας δεν έφτασε.

Τη ζωή του ακόµα την περιφέρει ο δύστυχος

µακριά απ' τους δικούς του.

Απ' τη γη της Τρωάδας τον τριγυρνά το καράβι

από τότε παντού περιπλανιέται στα κύµατα.

(Βγαίνει η Ελένη)

67

ΕΛΕΝΗ

Πάλι στην προστασία του τάφου έρχοµαι!

Η Θεονόη, που ξέρει, µου είπε ευχάριστα πράγµατα.

Ο άντρας µου ζει, περιπλανιέται παντού, τον δέρνει η θάλασσα,

τον φέρνει και τον παίρνει, τον βασανίζει επάνω της.

Θα 'ρθει σαν τελειώσουν τα γραµµένα του όλα.

Ένα µόνο δεν είπε. Αν θα σωθεί όταν έρθει.

Και 'γω στη χαρά µου, που είπε, δεν ρώτησα.

Κοντά είναι είπε. Κάπου εδώ.

Ναυαγός µε λίγους ναύτες του µόνο.

Άντρα µου! Άντρα µου!

Πότε θα 'ρθεις;

68

Πόσο λαχταράω να γυρίσεις!

(Βλέπει το Μενέλαο)

Μπα! Ποιος είναι αυτός; Παγίδα µου έβαλε

ο γιος του Πρωτέα ο άσεβος!

Γρήγορα να τρέξω σαν ελαφίνα ή Βάκχα, να προφτάσω

ν' αγγίξω τον τάφο! Πάει να µε πιάσει! Αγριόµορφος είναι.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ε! συ! Στάσου! Μην τρέχεις φοβισµένη.

Μην καταφεύγεις στον τάφο και στη φλόγα του.

Μείνε. Μη φεύγεις. Σε είδα και σάστισα!

69

ΕΛΕΝΗ

Φίλες µου. Το κακό µου θέλει αυτός!

Με εµποδίζει να καταφύγω στον τάφο.

Θέλει να µε πιάσει να µε δώσει στον άρχοντα

που εγώ τον αρνιέµαι.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν είµαι κλέφτης. ∆εν δουλεύω σε κακούς.

ΕΛΕΝΗ

Παλιόρουχα φοράς.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μην τρέχεις. Στάσου. Άσε το φόβο σου.

70

ΕΛΕΝΗ

Στάθηκα τώρα, αγγίζω τον τάφο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποια είσαι! Ποιο πρόσωπο βλέπω!

ΕΛΕΝΗ

Ποιος είσαι! Ποιος είσαι που βλέπω!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποτέ δεν είδα µορφή πιο όµοια!

71

ΕΛΕΝΗ

Ω θεοί! Θεός η αναγνώριση δικού σου!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ελληνίδα είσαι ή ντόπια;

ΕΛΕΝΗ

Ελληνίδα! Πες κι εσύ!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ίδια µε την Ελένη είσαι!

ΕΛΕΝΗ

Ίδιος µε το Μενέλαο είσαι! Τι να πω!

72

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τον αναγνώρισες τον πιο δυστυχισµένο άνθρωπο!

ΕΛΕΝΗ

Ω! Στης γυναίκας σου τα χέρια γύρισες! Μετά από χρόνια!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποιας γυναίκας µου; Μη µ' αγγίζεις!

ΕΛΕΝΗ

Αυτής που σ' έδωσε ο πατέρας µου ο Τυνδάρεως!

73

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θεά Εκάτη! Φιλικά οράµατα στέλνε µου!

ΕΛΕΝΗ

∆εν είµαι µάγισσα της Ενοδίας!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ούτε κι εγώ έχω δυο γυναίκες.

ΕΛΕΝΗ

Ποιαν άλλη έχεις από µένα;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αυτήν στη σπηλιά. Απ' την Τροία την έφερα.

74

ΕΛΕΝΗ

Εγώ είµαι. ∆εν έχεις άλλη.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ο νους µου φταίει ή τα µάτια µου είναι;

ΕΛΕΝΗ

∆εν βλέπεις ότι είµαι εγώ;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ολόιδιο το σώµα σου. Αυτό όµως µόνο.

75

ΕΛΕΝΗ

Τι άλλο; Ποιος άλλος γνωρίζει περισσότερο;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Της µοιάζεις. Αυτό δεν τ' αρνιέµαι.

ΕΛΕΝΗ

Ποιος άλλος θα σε πείσει απ' τα µάτια σου;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έχω άλλη γυναίκα. Αυτό µ' εµποδίζει.

ΕΛΕΝΗ

∆εν πήγα εγώ στην Τροία. Το είδωλό µου ήταν.

76

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποιος κάνει ζωντανά οµοιώµατα;

ΕΛΕΝΗ

Ο αιθέρας!

Οι θεοί το οµοίωµά µου από αιθέρα το έκαναν!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποιος θεός; Μιλάς για αδύνατα!

ΕΛΕΝΗ

Κάµωµα της Ήρας να µη µε πάρει ο Πάρης.

77

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και πως µπορεί η ίδια, να βρίσκεσαι κι δω και στην Τροία;

ΕΛΕΝΗ

Το όνοµα µπορεί να βρίσκεται παντού. Το σώµα όχι.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Άσε µε, πολλά βάσανα έχω.

ΕΛΕΝΗ

Θα µ' αφήσεις; Με το είδωλό µου θα κοιµάσαι;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

78

Να είσαι ευτυχισµένη αφού της µοιάζεις.

ΕΛΕΝΗ

Χάθηκα! Σε βρήκα και σε χάνω πάλι...

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Οι συµφορές της Τροίας µε πείθουν. Όχι εσύ!

ΕΛΕΝΗ

Αλίµονό µου! Καµιά δεν είναι από µένα πιο δύστυχη!

Μ' αφήνει ο άντρας µου. Ούτε Ελλάδα ούτε πατρίδα θ' αγγίξω!

(Μπαίνει ένας ναυαγός - σύντροφος του Μενέλαου)

79


Μενέλαε βασιλιά ! Επιτέλους! Σε βρίσκω.

Σε ψάχνω παντού! Οι σύντροφοι µ' έστειλαν!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τι έγινε; Τι; Σας έπιασαν;


Θαύµα! Μεγάλο θαύµα!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Λέγε. Μου φαίνεται ότι φέρνεις κάποιο σπουδαίο νέο.

80


Άδικα τράβηξες όσα τράβηξες στην Τροία.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Για παλιά βάσανα λες. Τα καινούργια πες.


Η γυναίκα την άφησε τη σπηλιά που φρουρούσαµε!

Χάθηκε πέταξε πάει στον αιθέρα!

Την πήρε ο ουρανός!

"Τρώες και Αχαιοί δύστυχοι, είπε.

Για µένα πεθαίνατε στις ακτές του Σκάµανδρου.

Με πανουργία της Ήρας!

81

Νοµίζατε ότι την Ελένη την είχε ο Πάρης!

∆εν την είχε εµένα είχε.

Το οµοίωµά της είχε, όσο όριζε η µοίρα!

Τώρα φεύγω στον ουρανό και στον πατέρα µου.

Η κόρη του Τυνδάρεω όµως η αληθινή άδικα κακολογήθηκε. ∆εν φταίει".

Κόρη της Λήδας! Χαίρε! Εδώ ήσουν;

Και γω τους έλεγα πως άφτερη έφυγες στα ύψη των άστρων.

Μη µας γελάσεις πάλι

φτάνει τα όσα βάσανα µας έφερες στην Τροία

και στον άντρα σου και στους Αργείους.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αυτό είναι! Τα λόγια της βγαίνουν αληθινά!

Ω µέρα! Πολυπόθητη µέρα, που σ' έφερε

82

να σε πάρουν τα χέρια µου!

ΕΛΕΝΗ

Άντρα µου! Μετά από τόσα χρόνια. Τώρα χαρά!

Φίλες µου βρήκα τον άντρα µου, τον αγγίζω και χαίροµαι.

Φωτιά και έρωτα γεµάτα τον αγκαλιάζουν τα χέρια µου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έρωτα γεµάτος σ' αγκαλιάζω, πολλά να πω θέλω.

∆εν ξέρω πώς να αρχίσω. ∆εν ξέρω ποιο να πω πρώτα.

ΕΛΕΝΗ

Χαίροµαι, χαίροµαι! Σκιρτώ από τη χαρά µου!

83

Ώµους και γόνατα τα αγκαλιάζω, τα έχω.

Την ηδονή τους θέλω να πάρω.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Γλυκιά µορφή! Σε βλέπω! Εσύ είσαι!

Σε κρατώ κόρη του ∆ία και της Λήδας

που σε µακάρισαν τα αδέρφια σου τότε…

και σ' άρπαξε από το σπίτι µου η θεά. Σε πήρε από µένα.

Σε άλλη τύχη σ' έφερε καλύτερη.

Τη συµφορά ευτυχία ο θεός την έκανε

χρόνια χωρισµένους και µας ένωσε.

Να τη χαρώ την ευτυχία µου θεέ µου.

ΧΟΡΟΣ

84

Να τη χαρείς εύχοµαι.

Όταν είσαστε µαζί, ευτυχισµένοι είσαστε.

ΕΛΕΝΗ

Φίλες µου τα περασµένα πέρασαν

δεν κλαίω τώρα, έχω τον άντρα µου

αυτόν που περίµενα όλα τα χρόνια να 'ρθει

απ' την Τροία!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Με έχεις. Σε έχω.

Χρόνια πέρασαν να καταλάβω το τέχνασµα της θεάς.

Τώρα τα δάκρυα τις ξεχνάνε τις λύπες! Τώρα χαρά έχουµε.

85

ΕΛΕΝΗ

Τι να πω! Ποιος το έλεγε! Σε έχω. Σε σφίγγω ανέλπιστα πάνω µου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Κι εγώ! Που σε νόµιζαν όλοι στην Τροία

και στους µαύρους της πύργους.

Πες µου, για το θεό, πως σε πήρε ο αιθέρας;

ΕΛΕΝΗ

Αχ στα θλιβερά γυρνάς, ψάχνεις την πίκρα.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πες µου. Όµορφα είναι τα δώρα των θεών.

86

ΕΛΕΝΗ

Με πονάει η ιστορία που ζητάς.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τα βάσανα που λέγονται γλυκαίνουν.

ΕΛΕΝΗ

∆εν φτερώθηκαν κουπιά για βάρβαρο κρεβάτι.

∆εν µε πήρε έρωτας για ανόσιο γάµο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποιος θεός, τότε, ποια µοίρα σε πήρε, και απ' την πατρίδα σε άρπαξε;

87

ΕΛΕΝΗ

Του ∆ία, άντρα µου, του ∆ία ο γιος µε πήρε στο Νείλο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έργο θεϊκό! Θαυµαστό! Ποιος τον έστειλε;

ΕΛΕΝΗ

Η γυναίκα του ∆ία µε κατάστρεψε!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Η Ήρα; Γιατί;

ΕΛΕΝΗ

88

Τα δεινά µου! Τα δεινά µου!

Οι πηγές και τα λουτρά που τις θεές οµορφαίνουν!

Η εκλογή της οµορφότερης!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Κι εσύ; Τι έφταιξε η εκλογή αυτή για να σε βλάψει η Ήρα;

ΕΛΕΝΗ

Να µη µε πάρει ο Πάρης.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ο Πάρης; Γιατί;

89

ΕΛΕΝΗ

Η Κύπριδα µε έταξε στον Πάρη.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆ύστυχη.

ΕΛΕΝΗ

∆ύστυχη και άµοιρη! Στην Αίγυπτο µε έφερε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και στη θέση σου έβαλε είδωλο;

ΕΛΕΝΗ

Και µέσα στο σπίτι οι συµφορές της µητέρας µου!

90

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τι ; Γιατί το λες αυτό;

ΕΛΕΝΗ

∆εν έχω µητέρα! Η ντροπή µου την ντρόπιασε!

Κρεµάστηκε µόνη της!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αλίµονο! Η θυγατέρα µας η Ερµιόνη ζει;

ΕΛΕΝΗ

Άκληρη! Ανύπαντρη άντρα µου!

91

Πληρώνει κι αυτή για τον ψεύτικο γάµο µου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ο Πάρης! Αυτός!

Από άκρη σε άκρη ρήµαξε το σπίτι µας. Όλο.

Και σένα. Και µυριάδες Αργείους.

ΕΛΕΝΗ

Και µένα τη δύστυχη µακριά σου µε έριξε ο θεός.

Με πήρε απ' τα χέρια σου.

∆εν σ' άφησα εγώ για τον Πάρη.

ΧΟΡΟΣ

Καλή η τύχη σας από εδώ και πέρα.

92

Θα τα σβήσει τα πάθη σας.


Μενέλαε! Και εγώ που σας βλέπω είναι χαρά.

∆εν ξέρω όµως...

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έλα γέροντα. Ρώτησε. Μάθε.


∆εν είναι το έπαθλο που ζητούσαµε στην Τροία;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

93

Όχι η ίδια! Ξεγέλασµα θεών!

Οµοίωµά της σύννεφο ζητούσαµε στην Τροία.


Τι; άδικα; Για ένα σύννεφο πεθαίναµε;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Κάµωµα της Ήρας. Για την οµορφότερη.


Και η γυναίκα σου, αλήθεια, είναι αυτή;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πίστεψε στα λόγια µου! Αυτή είναι.

94


Κόρη µου. Άπιαστο το θείο. Ακατανόητο.

Εύκολα σε γκρεµάει και σε ορθώνει πάλι.

Άλλον τον βασανίζει κι άλλον χωρίς βάσανα

ξαφνικά, τον πεθαίνει...

άστατη η τύχη πάντοτε κόρη µου.

Εσύ και ο άντρας σου πολλά πάθατε

του κόσµου η κακογλωσσιά σε παίδεψε εσένα

τον άντρα σου τον έφαγε του πολέµου η λαχτάρα.

Άκερδος όσο πολεµούσε.

Τώρα τα πάντα κέρδισε δίχως να κάνει!

∆εν τον ντρόπιασες κόρη µου τον Τυνδάρεω πατέρα σου!

95

Ούτε τ' αδέρφια σου τους ∆ιόσκουρους ντρόπιασες.

Όσα λέγονταν ψέµατα ήταν δεν τα 'κανες.

Το γάµο σου θυµάµαι τώρα. Τον Υµέναιο.

Τις λαµπάδες που κράταγα τρέχοντας δίπλα στο άρµα

και πάνω στο άρµα δίπλα του νύφη

τη χαρά του πατρικού σου άφηνες.

Κακός είναι όποιος δεν τιµά τ' αφεντικά του

όποιος δεν χαίρεται και δεν πονάει µαζί τους.

Αφού είµαι δούλος, να είµαι δούλος καλός

κι ας µην είµαι ελεύθερος

Ο νους µου να 'ναι ελεύθερος,

καλύτερα έτσι, παρά να 'µαι δούλος

κι από πάνω κακός. ∆υο κακά να έχω.

96

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Γέροντα.

Μαζί πολεµήσαµε, πολλά τράβηξες δίπλα µου

την ασπίδα µου κρατώντας.

Της χαράς µου τώρα µέτοχος.

Πήγαινε και πες στους συντρόφους στη σπηλιά

πως τα βρήκες τα πράγµατα εδώ,

πες τους την τύχη µας και να περιµένουν στην ακτή

στον αγώνα που µε περιµένει και ελπίζω.

Αν µπορέσω να την πάρω τη γυναίκα µου κρυφά

να παρακολουθούν πως θα σµίξουµε τις τύχες µας.

Να σωθούµε απ' τους βαρβάρους.

97


Έτσι θα γίνει βασιλιά.

Και οι µάντεις είναι φοβεροί και ψεύτες, το κατάλαβα.

Ούτε οι φωτιές και τα καµένα εντόσθια

ούτε οι κρωξιές πουλιών µας λένε την αλήθεια.

Ανόητο είναι να πιστευουµε.

Ο Κάλχας που έβλεπε τους συντρόφους να πεθαίνουν

για ένα σύννεφο - δεν το είπε, δεν το µάντεψε,

ούτε ο Έλενος το είπε.

Άδικα η Τροία ανασκάφτηκε.

Και αν δεν ήθελε ο θεός, τι τις ζητάµε τότε

τις µαντείες;

Άρα στους θεούς να θυσιάζουµε να ζητούµε βοήθεια.

Και οι µαντείες είναι δόλωµα.

98

Με σταυρωµένα χέρια και µόνο µε θυσίες

τίποτα δεν γίνεται.

Η σύνεση είναι µάντης. Και η φώτιση.

ΧΟΡΟΣ

Για τους µάντεις και γω συµφωνώ µε το γέροντα.

Αν έχεις φίλους τους θεούς

τον άριστο µάντη τον έχεις στο σπίτι σου.

ΕΛΕΝΗ

Αφήστε τα τώρα. Όλα ως εδώ, όλα καλά.

Το πώς σώθηκες, αν το µάθω, δεν κερδίζω,

τις συµφορές σου όµως θέλω να ξέρω

99

τι έπαθες άντρα µου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Με ένα λόγο όλα τα ρωτάς!

Τι να σου πω για τα ναυάγια στο Αιγαίο

για τις φωτιές του Ναύπλιου στον Καφηρέα

για την Κρήτη, τη Λιβύη,

για τις πόλεις που γύρισα και τ' ακρωτήρι του Περσέα!

∆εν θα σε χόρταινα να λέω

και λύπη περισσότερη και πάσχοντας θ' απόκαµνα.

∆ύο φορές θα τα πάθαινα τα πάθη.

ΕΛΕΝΗ

Άστοχα σε ρώτησα, εύστοχα απάντησες.

100

Ένα πες µου µόνο.

Πόσο καιρό κακόπαθες στα κύµατα;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έξω απ' τα δέκα που κάναµε στην Τροία

άλλα επτά τα έζησα στη θάλασσα. Στα καράβια!

ΕΛΕΝΗ

Αλίµονο! Πολλά πέρασες δύστυχε! Σώθηκες όµως!

Σώθηκες κι έφτασες εδώ να σε σφάξουν!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πως το λες; Τι; Λες για θάνατο!

101

ΕΛΕΝΗ

Φύγε. Φύγε γρήγορα. Φύγε µακριά.

Θα σε σκοτώσει ο άρχοντας της χώρας.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τι κακό του έκανα για ν' αξίζω το θάνατο;

ΕΛΕΝΗ

Ήρθες ανέλπιστο εµπόδιο για το γάµο του!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θέλησε άνθρωπος να πάρει τη γυναίκα µου;

102

ΕΛΕΝΗ

Και µε ντροπιάζει µεγάλες ντροπές. Τις άντεξα.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ο βασιλιάς ο ίδιος; Άλλος του τόπου;

ΕΛΕΝΗ

Ο άρχοντας της χώρας, ο γιος του Πρωτέα.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Α! τώρα καταλαβαίνω τα λόγια της γριάς.

ΕΛΕΝΗ

103

Που είχες σταθεί, σε ποια πύλη;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Σ' αυτήν. Σαν ζητιάνο µ' έδιωξαν!

ΕΛΕΝΗ

Ψωµί ζητούσες! Ζητιάνευες!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έτσι έκανα. Χωρίς να είµαι.

ΕΛΕΝΗ

Τα ξέρεις λοιπόν για το γάµο που µ' αναγκάζει.

104

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τα ξέρω.

ΕΛΕΝΗ

∆εν τ' άγγιξε τα δικαιώµατά σου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μ' αρέσει αν είναι. Τι θα µε πείσει;

ΕΛΕΝΗ

Βλέπεις στον τάφο πάνω το στρώµα µου;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

105

Βλέπω ένα στρώµα. Τι είναι;

ΕΛΕΝΗ

Πάνω του µένω. Ικέτισσα. Να µη µε πάρει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν υπάρχει βωµός. Ή είναι συνήθεια;

ΕΛΕΝΗ

Σαν ναός µε προστάτεψε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν θα µ' αφήσει λοιπόν να σε πάρω;

106

ΕΛΕΝΗ

Μαχαίρι σε περιµένει παρά το κρεβάτι µου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αν δεν σε πάρω, από µαχαίρι χειρότερα.

ΕΛΕΝΗ

Άσε τους δισταγµούς. Φύγε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και να σ' αφήσω εδώ;

Την Τροία για χάρη σου ρήµαξα.

107

ΕΛΕΝΗ

Φύγε. Παρά να σκοτωθείς να µε πάρεις.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ανάξιος για µένα και την Τροία ο λόγος σου.

ΕΛΕΝΗ

∆εν τον σκοτώνεις. Άσε το σχέδιο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν τον τρυπάει µαχαίρι αυτόν;

ΕΛΕΝΗ

Θα το δεις. Μη τα αδύνατα.

108

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και θα καθίσω έτσι να µε δέσει;

ΕΛΕΝΗ

∆εν µπορείς. Ίσως µόνο µε κάποιο τέχνασµα.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θα αντισταθώ. Παρά να σκύψω.

ΕΛΕΝΗ

Μια µόνο ελπίδα υπάρχει για να σωθούµε.

109

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Με την πειθώ ή µε αντάλλαγµα; Ή να πολεµήσω;

ΕΛΕΝΗ

Να µη µάθει ότι ήρθες.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ποιος θα µε προδώσει; Ο νους του δεν το βάζει.

ΕΛΕΝΗ

Έχει στο παλάτι µέσα σύµµαχο. Ίση µε θεό!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θεό; Μέσα στο σπίτι;

110

ΕΛΕΝΗ

Την αδερφή του έχει, τη Θεονόη.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πολλά σηµαίνει το όνοµα. Τι κάνει πες µου.

ΕΛΕΝΗ

Όλα τα ξέρει. Θα πει ότι είσαι.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θα την παίξω τη ζωή µου αν δεν µπορώ άλλο.

111

ΕΛΕΝΗ

Ίσως… αν την παρακαλούσαµε...

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τι να κάνει να ελπίζω;

ΕΛΕΝΗ

Να µην πει στον αδελφό της ότι είσαι εδώ.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αν την πείσουµε φεύγουµε τότε;

ΕΛΕΝΗ

Με τη βοήθειά της. Κρυφά δεν µπορούµε.

112

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Εσύ το µπορείς αυτό. Γυναίκα σε γυναίκα.

ΕΛΕΝΗ

Θα πέσω στα γόνατά της.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αν αρνηθεί; τότε;

ΕΛΕΝΗ

Θα πεθάνεις. Και θα µε πάρει µε τη βία ο αδερφός της.

113

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Με προδίνεις. Τη βία τη λες για πρόφαση.

ΕΛΕΝΗ

Άγιο όρκο κάνω. Στη ζωή µου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆έχεσαι να πεθάνεις να µην πάρεις άλλον;

ΕΛΕΝΗ

Με το ίδιο το ξίφος δίπλα σου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆ώσε µου το χέρι σου, ορκίσου.

114

ΕΛΕΝΗ

Ορκίζοµαι αν πεθάνεις θα πεθάνω.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Αν σε χάσω θα πεθάνω.

ΕΛΕΝΗ

Θα βρούµε τρόπο να µας δοξάσει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θα σε σκοτώσω, θα σκοτωθώ πάνω στον τάφο

πρώτα όµως θα παλέψω για να σε πάρω.

115

Ας µε ζυγώσει όποιος θέλει.

Ούτε τη δόξα µου θα την ντροπιάσω

ούτε στην πατρίδα µου θα ντρέποµαι.

Για µένα η Θέτιδα έχασε το γιο της.

Είδα τον Αίαντα να σφάζεται.

Του Νηλέα το γιο, το παιδί του, το ρήµαξα.

Και να διστάσω εδώ σφαγή για τη γυναίκα µου;

Θα το κάνω.

Κι αν οι θεοί είναι σοφοί και ανίκητοι

στο παλικάρι που σκοτώνεται απ' τους εχθρούς

δίνουν τάφο ανάλαφρο.

Τους δειλούς τους ρίχνουν πάνω σε πέτρες.

ΧΟΡΟΣ

116

Θεοί! Ας ευτυχήσει πια η γενιά του Τάνταλου.

Ας σταµατήσουν τα δεινά της.

ΕΛΕΝΗ

Αλίµονο η δύστυχη! Αυτή είναι η µοίρα µου!

Τελειώσαµε Μενέλαε.

Η µάντισσα Θεονόη έρχεται.

Αντηχούν οι αµπάρες, ανοίγουν οι πόρτες! Φύγε.

Φύγε, αλλά που!

Και να σε δει και να µη σε δει ξέρει ότι είσαι εδώ!

Χάθηκα! Χάθηκα!

Σώθηκες απ' την Τροία κι απ' τους βαρβάρους

και σε µαχαίρι άλλου βάρβαρου ήρθες να πέσεις.

117

(Βγαίνει η Θεονόη. Την ακολουθούν ιέρειες)

ΘΕΟΝΟΗ

Προχώρα. Προχώρα. Με τις λαµπάδες ψηλά.

Να αγιαστεί ο ουρανός και ο χώρος θεών.

Να εξαγνιστεί ο αιθέρας.

Και συ. Έτσι. Αν κάποιος µόλυνε το δρόµο

κούνα τον πυρσό κοντά µου, άγνισε να περάσω.

Τιµήστε τους θεούς και φέρτε πάλι τ' άγιο φως πίσω στο παλάτι.

(Προς την Ελένη)

Είδες Ελένη οι προφητείες µου;

Ήρθε ο άντρας σου ο Μενέλαος. Να τος!

118

Έχασε το καράβι του και το οµοίωµά σου.

(Προς το Μενέλαο)

∆ύστυχε και συ, τι βάσανα πέρασες και ήρθες

κι αν θα γυρίσεις ή µείνεις εδώ δεν το ξέρεις.

∆ιχάζονται πάνω σου οι θεοί

και σήµερα θα µαζευτούν να πάρει απόφαση ο ∆ίας.

Η Ήρα, που ως τώρα σε εχθρεύονταν,

τώρα σε υποστηρίζει

θέλει να σε σώσει να γυρίσεις µε την Ελένη

να µάθουν οι Έλληνες τον ψεύτικο γάµο του Πάρη

- το δώρο της Κύπριδας το άδωρο.

Όµως το γυρισµό σου τον αρνιέται η Αφροδίτη

119

να µη φανεί ότι τάζοντας ψεύτικο γάµο

εξαγόρασε την κρίση του Πάρη.

Στο χέρι µου είναι τέλος

ή να πω στον αδερφό µου ότι είσαι εσύ

και να σε καταστρέψει, όπως το θέλει η Κύπριδα,

ή να συµφωνήσω µε την Ήρα να σε κρύψω,

και να πω ψέµατα στον αδερφό µου που ζητά

να τον ειδοποιήσω αν πατήσεις στην χώρα του.

Ποιος θα πάει τώρα να του πει ότι ήρθε ο Μενέλαος

να µην έχω φόβο;

ΕΛΕΝΗ

Σε ικετεύω παρθένα µου στα πόδια σου πέφτω!

Σώσε µε ∆έσποινα! Εµένα και τον άντρα µου!

120

Που µόλις τον βρήκα, νεκρό θα τον δω! Μην το κάνεις!

Μην τον προδώσεις ∆έσποινα!

Στη λαχτάρα των χεριών µου ήρθε.

Το γλιτωµό του ικετεύω.

Μη γίνεις ασεβής για χάρη του αδερφού σου.

Μη µας καταστρέψεις για την εύνοιά του.

∆εν τη θέλει ο θεός τη βία

την αρπαγή κατακρίνει και τον πλούτο τον άδικο.

Ο ουρανός και η γη είναι για όλους.

Μόνο ό,τι µας ανήκει να έχουµε. Τα ξένα όχι.

Όχι µε τη βία.

Με συµφορά την πλήρωσα την τιµή µου.

Μ' άρπαξε ο Ερµής, στον πατέρα σου µ' έδωσε

121

να µε κρατήσει να 'ρθει να µε πάρει ο άντρας µου.

Πως θα µε πάρει αν τον σκοτώσουν;

Πως θ' αποδώσει ο πατέρας σου τη ζωντανή στο σκοτωµένο;

Ρώτα τους θεούς και τον πατέρα σου

θα 'θελαν να επιστρέψουν πράγµατα που χρωστούν;

Θα 'θελαν.

Μην ακούς λοιπόν τον άδικο αδερφό σου.

Τον ευσεβή πατέρα σου ν' ακούς.

Μάντισσα είσαι. Χέρι του θεού.

Αν όµως πατήσεις την ευσέβεια του πατέρα σου

και δώσεις δίκιο στον άνοµο αδερφό σου,

θα κάνεις αδικία.

Ντροπή είναι να ξέρεις των θεών τη θέληση και να µην κάνεις το δίκαιο.

Προστάτεψέ µε. Σώσε µε στις συµφορές που είµαι.

122

Κάνε το καλό της τύχης, όπως το 'φερε, όλοι µε µισούν ∆έσποινα.

Στην Ελλάδα λένε ότι πρόδωσα τον άντρα µου

για τα παλάτια της Τροίας.

Αν πατήσω στη Σπάρτη, τότε θα µάθουν

ότι δεν τον πρόδωσα τον άντρα µου

ότι τέχνασµα των θεών ήταν ο σκοτωµός τους

θα µε τιµήσουν τότε πάλι

θα την παντρέψω την κόρη µου - που τώρα την αρνούνται

θα τελειώσει εδώ η πικρή µου εξορία

το σπίτι µου θα το ξαναχαρώ.

Αν σφάζονται ο άντρας µου στην Τροία

θα 'µενα να τον κλαίω όσο θα 'λειπε.

Τώρα που σώθηκε, που είναι, γιατί να τον χάσω;

123

Μην παρθένα µου. Σε ικετεύω. Κάνε το καλό.

Κάνε ό,τι θα 'κανε ο πατέρας σου ο Πρωτέας.

Του καλού πατέρα τα παιδιά τιµή του είναι να του µοιάζουν.

ΧΟΡΟΣ

Άµοιρη κι εσύ! Τα λόγια σου µε λύπησαν.

Το Μενέλαο τώρα ν' ακούσω. Για τη ζωή του.

Τα λόγια του.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Στα γόνατα εγώ δεν τολµώ να πέσω. Και δεν έχω δάκρυ πια.

Και σαν δειλός αν φερθώ, την Τροία ντροπιάζω.

Λεν ότι και οι γενναίοι κλαίνε στις συµφορές

αλλά εγώ το 'χω ντροπή.

124

Και ντροπή να µην είναι - αν δεν είναι -

εγώ προτιµώ να φερθώ όπως ήµουν ως τώρα.

Λοιπόν.

Αν κρίνεις ότι πρέπει να µε σώσεις

που µε το δίκιο µου ζητώ πίσω τη γυναίκα µου,

σώσε µε και να την πάρω.

Αν δεν το κρίνεις...

εγώ όπως πρώτα δυστυχισµένος και χειρότερα θα είµαι

και εσύ ασεβής.

Τώρα τα άλλα, τα αντάξια µου και τα δίκαια

στον τάφο του πατέρα σου θα πέσω να τα πω.

Θα την αγγίξω την καρδιά του.

(Γονατίζει µπροστά στον τάφο. Τον αγγίζει)

125

Γέροντα. Μέσα στον πέτρινο τάφο. Στο ζητώ.

∆ώσε µου τη γυναίκα µου.

Γι' αυτό σ' την εµπιστεύτηκε ο ∆ίας.

Νεκρός είσαι και ξέρω. ∆εν µπορείς.

Μπορεί όµως η κόρη σου.

Να µη θελήσει γέροντα να κακολογηθείς.

Στο χέρι της είναι.

Άδη, θεέ του Κάτω Κόσµου και σε σένα κράζω.

Για χάρη σου το ξίφος µου πολλά κορµιά σου έδωσε.

Σε καλοπλήρωσα.

Ή δώσε τους τώρα πίσω ζωντανούς

ή ανάγκασέ την να µου δώσει τη γυναίκα µου.

Να φανεί καλύτερη. Και του πατέρα της αντάξια.

Αν όµως µου την αρνηθείτε µε ασέβεια

126

θα της πω όσα δεν είπε η Ελένη.

Να το ξέρεις παρθένα µου.

Ορκίστηκα µε τον αδερφό σου σκοτωµό.

Ή θα µε σκοτώσει ή θα τον σκοτώσω

κι αν δεν τ' αποτολµήσει σώµα µε σώµα

και πάει µε την πείνα...

πάνω στον τάφο αυτόν, όπως θα 'µαστε ικέτες

θα τη σκοτώσω και κατόπιν

θα µπήξω στον τάφο επάνω σπαθί στα σπλάχνα µου.

Να τρέξει πάνω στον τάφο το αίµα µας

να πεθάνουµε δίπλα οι δυο µας πάνω στον τάφο

να το 'χεις αξέχαστο να βασανίζεσαι.

Και ντροπή για τον πατέρα σου.

127

Την Ελένη, Παρθένα µου,

ούτε ο αδερφός σου ούτε άλλος θα την πάρει.

Μόνο εγώ θα την πάρω.

Ή στη Σπάρτη λοιπόν, ή στον Άδη.

Κι αν έκλαιγα τώρα αντί να πράξω κάτι

θα ήµουν αξιολύπητος, όπως µια γυναίκα.

Σκότωσέ µε αν κρίνεις. Ατιµασµένος δεν πάω.

Καλύτερα όµως δέξου τα λόγια µου

και δίκαιη να 'σαι και τη γυναίκα µου να 'χω.

Αυτό είναι το δίκαιο.

ΧΟΡΟΣ

Κόρη µου, τώρα εσύ θα κρίνεις.

∆ίκαια κάντο.

128

ΘΕΟΝΟΗ

Γεννήθηκα να τιµώ την ευσέβεια. Και αυτό θέλω να κάνω.

Και το τιµώ το όνοµά µου.

Στη δόξα του πατέρα µου δεν θα ασεβήσω

ούτε θα χαριστώ στον αδερφό µου

και την ατιµία να κερδίσω της πράξης µου.

Ναός δικαιοσύνης µέσα µου βρίσκεται

απ' το Νηρέα κρατώ - και µπορώ να σε σώσω.

Θα σε σώσω, Μενέλαε.

Και το θέληµα της Ήρας θα κάνω που αυτή σε νοιάζεται.

Μακάρι και η Κύπριδα να µου σταθεί καλή

και ας µην είµαι για τα έργα της.

129

Παρθένα θα µείνω.

Και γι' αυτά που προκαλούσες τον πατέρα µου

πάνω στον τάφο

και την τιµή του την κέντριζες,

τα λέω κι εγώ.

Άδικη θα 'µαι να σ' αρνηθώ τη γυναίκα σου.

Ο πατέρας µου αν ζούσε θα σ' την έδινε.

Και σένα σ' αυτήν.

Υπάρχει θεία ∆ίκη για τα έργα µας.

Τα πληρώνουµε τα έργα µας.

Ζωντανοί και νεκροί τα πληρώνουµε

- κι ας µην έχουν ψυχή οι νεκροί.

Η ψυχή τους τα νιώθει ενωµένη αθάνατη

µε τον αιώνιο αιθέρα.

130

Να µην πω άλλα.

Ό,τι µε παρακάλεσες θα το κρατήσω µυστικό

ούτε θα σπρώξω τον αδερφό µου στην τρέλα του

τον βοηθώ έτσι, κι ας µην φαίνεται

αφού απ' την ασέβεια στην ευσέβεια τον βάζω.

Τον τρόπο να φύγετε θα τον βρείτε εσείς

εγώ θα φύγω, θα σιωπήσω.

Απ' τους θεούς να αρχίσετε.

Να ικετεύσετε την Κύπριδα να σας αφήσει γυρισµό.

Και η Ήρα τα σχέδιά της να µην τα αλλάξει.

Τον θέλει η Ήρα τον γυρισµό σας.

Και για σένα πατέρα, όσο µπορώ,

την ευσέβειά σου δεν θα την ντροπιάσω.

131

(Η Θεονόη µπαίνει στο παλάτι)

ΧΟΡΟΣ

Άδικος, ποτέ του δεν ευτύχησε.

Σωτηρίας ελπίδα µόνο το δίκαιο.

ΕΛΕΝΗ

Μενέλαε! Απ' την πλευρά της µάντισσας σωθήκαµε!

Για τα µετά από εδώ

επάνω σου πέφτει να βρεις τρόπο να σωθούµε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ναι. Χρόνια στο παλάτι εσύ,

132

τους ανθρώπους που έζησες µαζί τους τους ξέρεις.

ΕΛΕΝΗ

Μου δίνεις ελπίδα κάτι θα κάνεις.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μπορείς να πείσεις κάποιον αµαξηλάτη

να µας δώσει τέθριππη άµαξα;

ΕΛΕΝΗ

Τον πείθω. Αλλά πως θα φύγουµε;

Τόπους και δρόµους δεν ξέρουµε.

133

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν µπορούµε; Τότε τι να κάνουµε;

Να κρυφτώ να τον σκοτώσω µε τούτο το δίκοπο ξίφος;

ΕΛΕΝΗ

Φόνο του αδερφού της αρνιέται η Θεονόη, θα σου έλεγε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ούτε καράβι έχουµε. Το πήρε η θάλασσα. Αν το είχαµε...

ΕΛΕΝΗ

Να σου προτείνω λύση αν και γυναίκα;

∆έχεσαι να πούµε ότι πέθανες; Στα ψέµατα.

134

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Γρουσουζιά είναι...

Αν είναι όµως να κερδίσουµε κάτι λέγοντάς το,

δέχοµαι να πούµε πως πέθανα, αν και είµαι ζωντανός.

ΕΛΕΝΗ

Σαν γυναίκα σου θα πενθήσω. Μπροστά σου.

Θα κόψω τα µαλλιά µου, θα θρηνώ.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Γνωστό το τέχνασµα. Θα µας βοηθήσει;

ΕΛΕΝΗ

135

Θα του ζητήσω την τελετή της ταφής σου να γίνει στη θάλασσα.

Αφού θα πούµε ότι στη θάλασσα πέθανες.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έστω και το δέχτηκε. Χωρίς καράβι όµως;

Θάλασσα και ψευτοταφή! Πως θα σωθούµε;

ΕΛΕΝΗ

Θα του ζητήσω καράβι.

Να ρίξω στο πέλαγος προσφορές, για την ταφή σου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ωραίο αυτό!

Αν όµως πει να κάνεις προσφορές στην ξηρά; Πάει η πρόφαση.

136

ΕΛΕΝΗ

∆εν τους τιµούν στην ξηρά τους ναυαγούς, στη Ελλάδα.

Έτσι θα πω.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μακάρι να γίνει! Και θα µπω και 'γω.

Στο ίδιο καράβι θα πάρουµε τις προσφορές.

ΕΛΕΝΗ

Και 'συ. Και όσοι συντρόφοι σου σώθηκαν.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

137

Κι όταν φτάσω να µπω στο καράβι...

Οι άντρες εκεί… Με το σπαθί τους στο χέρι.

ΕΛΕΝΗ

Εσύ θα το πεις. Ούριος άνεµος µόνο, βοηθός µας, να φυσήξει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Θα γίνει. Θα τα σταµατήσουν οι θεοί τις συµφορές.

Για το θάνατό µου όµως! Τι θα πεις; Από πού θα πεις ότι το έµαθες;

ΕΛΕΝΗ

Από σένα. Ότι ταξίδευες µαζί του. Ότι σώθηκες.

Ότι τον είδες να πνίγεται.

138

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και τα κουρέλια που φορώ µάρτυρες θα γίνουν.

ΕΛΕΝΗ

Μας χρειαζόταν το ναυάγιο. Κακό, που µας σώζει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τώρα να µπω κι εγώ στο παλάτι

ή να περιµένω εδώ στον τάφο ήσυχος;

ΕΛΕΝΗ

Εδώ να µείνεις. Αν θελήσει να σε βλάψει

θα σε σώσει ο τάφος. Και το σπαθί σου µαζί.

139

Εγώ θα µπω, θα κόψω τα µαλλιά µου.

Θα φορέσω τα µαύρα.

Θα µατώσω τα νύχια στο πρόσωπο θα µπήξω.

Ένα από τα δύο θα συµβεί:

Ή θα καταλάβουν τι κάνω και να πεθάνω

ή θα γυρίσω στην πατρίδα µαζί σου.

Σεβάσµια Ήρα - ταίρι του ∆ία.

Σώσε µας. Τους δύο δυστυχισµένους.

Σ' το ζητάµε. Σε ικετεύω µε χέρια υψωµένα!

Και συ Αφροδίτη κόρη της ∆ιώνης

η πιο Ωραία ανάµεσα στις θεές - µε αντάλλαγµα το γάµο µου.

Αρκετά µε χτύπησες, κι ας µη µε έδωσες,

αλλά το όνοµα µόνο - στους βαρβάρους.

Αν θέλεις θεά Αφροδίτη το θάνατό µου, άσε µε να πεθάνω στην πατρίδα.

140

Εκεί σκότωσέ µε.

Μην είσαι αχόρταγη. Μην είσαι όλο απάτες και έρωτες.

Μη καµώµατα όλο που αίµα φέρνουν στα σπίτια.

Αν κρατάς µέτρο - την αλήθεια λέω, είσαι η θεά η γλυκύτερη.

(Μπαίνει στο παλάτι)

ΧΟΡΟΣ

Εσένα που στα σκιερά

µελωδικά ωδεία των δέντρων τραγουδάς

εσένα Αηδόνι ποιητή µου, θα επικαλεστώ,

Αηδόνι λυπηµένο.

Έλα αηδονι µου που τραγουδάς

141

µε τον κυµατισµό του σπαραγµού µες στη φωνή.

Έλα βοηθός µου, που θρηνώ

τη δυστυχία της Ελένης της κακότυχης

και των Τρωάδων τους δρακρύβρεχτους πόνους

απ' τα σπαθιά των Αχαιών -

όταν πέρασε τη θάλασσα µε τρωικό καράβι ο Πάρης,

µε την ποµπή της Αφροδίτης,

όταν έφτασε στην Τροία

απ' τη Σπάρτη φέρνοντας τον κακότυχο γάµο του

τη Σπαρτιάτισσα Ελένη.

Και πολλοί Αργείοι πέθαναν µε πέτρες ή δόρυ

το σκοτεινό τον Άδη κέρδισαν

κι άφηναν τα σπίτια τους,

τις γυναίκες να πενθούν,

142

πολλούς ναυάγησε ο Ναύπλιος

ανάβοντας πυρσούς στου Καφηρέα τις ακτές

εκδίκηση να πάρει απ' τους Αργείους που τον έβλαψαν -

να ξεγελαστούν

να τσακιστούν στα βράχια πάνω ανήµποροι.

Άγριοι άνεµοι έδιωχναν

δεν άφηναν ν' αράξει στο Μαλέα ο Μενέλαος,

που της Ελένης το οµοίωµα έφερνε

στο καράβι του

λάφυρο του πολέµου

αιτία του πολέµου.

Τι 'ναι θεός; Τι µη θεός; Τι το ανάµεσό τους!

Ποιος θνητός θα πει;

143

Ποιος έψαξε και βρήκε

αφού τα έργα των θεών τα βλέπει

να αλλάζουν,

πότε έτσι, πότε αλλιώς

και πάντοτε ανέλπιστα!

Εσύ Ελένη κόρη µου, κόρη του ∆ία είσαι,

που έγινε πουλί στην αγκαλιά της Λήδας.

Όµως η Ελλάδα ολόκληρη προδότρα σε είπε,

άδικη, άθεη και άπιστη -

δεν ξέρω οι θνητοί να ξέρουν κάτι βέβαιο.

Μόνο στων θεών τα λόγια η αλήθεια.

Άµυαλοι όσοι αναζητούν στον πόλεµο τη δόξα

µε λόγχες και κοντάρια.

Των θνητών τα βάσανα

144

δεν τελειώνουν έτσι.

Αν είναι να κριθούν οι διαφορές µε πόλεµο

το αίµα δεν θα πάψει.

Γι' αυτό οι Πριαµίδες σύρθηκαν στον Άδη.

Μπορούσαν όµως να 'παυαν την άγρια µάχη

που απ' την Ελένη άναψε.

Τώρα τους νοιάζεται ο Άρης.

Στα τείχη όρµησε φωτιά

σαν κεραυνός του ∆ία.

Και οι συµφορές απανωτές.

Για όλες κλαις.

(Φτάνει ο Θεοκλύµενος, πλησιάζει στον τάφο)

145


Μνήµη του πατέρα µου. Χαίρε.

Πατέρα µου Πρωτέα - γι' αυτό το λόγο σ' έθαψα

εδώ µπροστά στην πύλη.

Να 'χω να σου µιλώ.

Πάντα εγώ ο Θεοκλύµενος σε χαιρετώ, ο γιος σου,

είτε σαν βγαίνω απ' το παλάτι είτε σαν έρχοµαι.

Πάρτε µέσα τα σκυλιά και τα δόκανα.

Κι όσο για µένα, ως εδώ.

Πολύ τον εγκατέλειψα τον εαυτό µου.

Λοιπόν. Τους κακούς µε θάνατο τους τιµωρούµε.

Έµαθα πως ήρθε στη χώρα µας κάποιος Έλληνας.

Ξέφυγε από τους φρουρούς.

146

Ήρθε να κατασκοπεύσει ή να κλέψει την Ελένη.

Θα πεθάνει αν τον πιάσω.

(Προσέχει ότι η Ελένη δεν είναι στον τάφο)

Α! Όσα φοβάµαι, έγιναν όλα!

Η Ελένη δεν είναι στον τάφο, τον άφησε!

Την πήρε αυτός και έφυγαν!

Ε! Κατεβάστε τις αµπάρες.

Λύστε. Φέρτε τ' άλογα. Φέρτε τ' άρµατα!

Να µη φταίξει η καθυστέρηση και φύγει από τη χώρα

αυτή που θέλω για γυναίκα µου.

(Βγαίνει η Ελένη, µε τα σηµάδια του πένθους)

147

Σταθείτε. Μη. Τη βλέπω αυτήν που θέλω.

Βγαίνει. ∆εν έφυγε.

Γιατί έβγαλες τα άσπρα σου; Έβαλες µαύρα;

Τα µαλλιά σου τα όµορφα τα 'κοψες!

Και κλαις και βρέχεις το πρόσωπό σου!

Όνειρο είδες; Όνειρο κακό;

Ή νέα άσχηµα απ' την πατρίδα σου σε παραλόγισαν;

ΕΛΕΝΗ

Αφέντη µου… αφέντης πια είσαι...

Χάθηκα, τα έχασα όλα, εξοντώθηκα.


Τι έγινε! Τι έπαθες!

148

ΕΛΕΝΗ

Ο Μενέλαος. Αχ! Πώς να το πω!

Ο Μενέλαος πέθανε.


∆εν χαίροµαι. Αλλά για µένα καλύτερα.

Πως το ξέρεις όµως; Η Θεονόη στο είπε;

ΕΛΕΝΗ

Κι εκείνη το είπε. Το είπε κι αυτός...


149

Ήρθε κανείς και το είπε καθαρά;

ΕΛΕΝΗ

Ήρθε εδώ. Μακάρι να πήγαινε εκεί που θέλω!


Ποιος είναι; Που; Να βεβαιωθώ.

ΕΛΕΝΗ

Αυτός. Στον τάφο του Πρωτέα πάνω.

Φοβισµένος.

(Ο Θεοκλύµενος γυρίζει: βλέπει τον Μενέλαο)

150


Θεέ Απόλλωνα! Κουρέλια είναι ντυµένος! Φριχτός!

ΕΛΕΝΗ

Αλίµονο! Και ο άντρας µου είναι έτσι.


Από πού είναι; Από πού ήρθε;

ΕΛΕΝΗ

Έλληνας είναι. Απ' τους συντρόφους του άντρα µου.


151

Και τι λέει, πως πέθανε;

ΕΛΕΝΗ

Χάθηκε µέσα στα αφρισµένα κύµατα!


Σε ποια θάλασσα; Που;

ΕΛΕΝΗ

Στα άγρια βράχια της Λιβύης ναυάγησε!


Κι αυτός; Στο ίδιο καράβι... πως σώθηκε!

152

ΕΛΕΝΗ

Μερικές φορές οι αφέντες δεν στέκονται τυχερότεροι.


Τα ξάρτια του καραβιού που τα άφησε;

ΕΛΕΝΗ

Εκεί είναι ! Μακάρι να πνίγονταν αυτά. Αυτός να γλίτωνε.


Πάει ο Μενέλαος! Αυτός όµως, πως σώθηκε;

ΕΛΕΝΗ

153

Ναύτες τον µάζεψαν. Έτυχαν.


Κι αυτή που πήγε αντί για σένα στην Τροία;

ΕΛΕΝΗ

Το οµοίωµά µου λες. Πέταξε. Στον αιθέρα.


Πρίαµε και Τροία! Άδικα χαθήκατε!

ΕΛΕΝΗ

Κι εγώ µαζί τους έπαθα.

154


Τον άντρα σου τον έθαψε αυτός ή έµεινε άταφος;

ΕΛΕΝΗ

Άταφος. Άταφος να βασανίζοµαι!


Γι' αυτό έκοψες τα µαλλιά σου;

ΕΛΕΝΗ

Τον τιµώ νεκρό. Σαν άντρα µου.


155

Γι' αυτό κλαις; Λες αλήθεια;

ΕΛΕΝΗ

Μπορώ να κρυφτώ απ' την αδερφή σου;


Όχι. Τώρα πάλι στον τάφο θα µείνεις;

ΕΛΕΝΗ

Σεβάσου το νεκρό. Μη µε περιπαίζεις.


Του µένεις πιστή. Με αποφεύγεις.

156

ΕΛΕΝΗ

Όχι άλλο πια. Αφέντης µου είσαι.


Μετά από τόσο! Την εκτιµώ όµως τη στάση σου.

ΕΛΕΝΗ

Ας τα ξεχάσουµε τα παλιά.


Πως; Χάρη στη χάρη;

ΕΛΕΝΗ

157

Ας φιλιωθούµε. Αγάπησέ µε.


Ξεχνάω την άρνηση. Την πίκρα τη µαζεύω σαν φτερό.

ΕΛΕΝΗ

Φίλος είσαι τώρα στα γόνατα πέφτω.


Τι; γιατί; τι λόγο έχεις να πέφτεις ικέτισσα;

ΕΛΕΝΗ

Θέλω να θάψω τον άντρα µου που πέθανε.

158


Τάφο χωρίς νεκρό! Τη σκιά του θα βάλεις;

ΕΛΕΝΗ

Όποιον πήρε η θάλασσα... έχουµε συνήθεια.


Τι τον κάνετε; Οι Έλληνες σοφοί είναι σε τέτοια πράγµατα.

ΕΛΕΝΗ

Τον θάβουν τυλιγµένο σε πέπλους.


159

Τίµησέ τον.

Φτιάξε τάφο σ' όποιο µέρος της χώρας µου θέλεις.

ΕΛΕΝΗ

∆εν τους θάβουµε έτσι όσους τους παίρνει η θάλασσα.


Πως τότε; ∆εν ξέρω τις συνήθειές σας.

ΕΛΕΝΗ

Τις τιµές που τους πρέπει τις κάνουµε στη θάλασσα.


Τι πρέπει να σου δώσω;

160

ΕΛΕΝΗ

∆εν ξέρω. ∆εν µου ξανάτυχε. Ξέρει αυτός.

(Ο Θεοκλύµενος στρέφεται στο Μενέλαο)


Ξένε. Καλή συµφορά µου έφεραν τα λόγια σου.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Κακή για µένα και για το νεκρό.


161

Πως τους θάβετε τους ναυαγούς;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τους κάνουµε τιµές κατά τον πλούτο τους.


Πλούτη όσα θέλεις για χάρη της.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πρώτα προσφέρουµε αίµα στους νεκρούς.


Τι θυσιάζετε; Πες. Θα το δεχτώ.

162

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Εσύ θα πεις. Ό,τι δώσεις καλόδεχτο είναι.


Εµείς άλογο θυσιάζουµε. Ή ταύρο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆ώσε. Από καλή ράτσα να είναι.


Κοπάδια ολόκληρα έχουµε.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

163

Φέρνουµε και ένα κρεβάτι στρωµένο άδειο.


Θα γίνει. Τι άλλο;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Όπλα. Χάλκινα. Παλικάρι ήταν.


Αντάξια του γιου του Πέλοπα.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Και ό,τι άλλο καλό βγάζει η γη.

164


Πως όµως; Στη θάλασσα θα τα ρίξετε;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Καράβι χρειαζόµαστε. Και κωπηλάτες!


Πόσο µακριά θα πάτε;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μόλις να φαίνεται αφρός απ' την ακτή.


165

Γιατί τέτοια συνήθεια;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Να µην το βγάλει η θάλασσα το µίασµα στη γη.


Θα σας δώσω καράβι γρήγορο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Καλή τιµή θα ήταν για το Μενέλαο.


Μόνος σου θα πας; Χωρίς την Ελένη;

166

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ή η µάνα τιµάει ή τα παιδιά, ή η γυναίκα.


Αυτή λοιπόν πρέπει, όπως λες.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ό,τι δικαιούνται οι νεκροί, ευσέβεια είναι.


Ας πάει. Ευσεβή γυναίκα θέλω.

Πήγαινε µέσα τώρα, διάλεξε στολίδια ό,τι θέλεις

τέτοια χαρά που µου 'κανες

167

δε θα σε στείλω πίσω µ' άδεια χέρια.

Αφού µου έφερες όµορφη είδηση

θα δώσω ρούχα και τροφή να γυρίσεις καλά

όχι στα χάλια που βλέπω επάνω σου.

(Στην Ελένη)

Και συ δύστυχη µη λιώνεις για τ' αγιάτρευτα.

Ο Μενέλαος πέθανε. ∆εν ξαναγυρίζει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Τώρα η σειρά σου Ελένη.

Τίµησε το νεκρό και ξέχνα τον.

Να τιµάς τον νέο σου άντρα

168

η τύχη σου σου χαµογέλασε.

Κι αν σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα

όσα σου κατηγορούσαν θα τα βγάλω ψέµατα

αν φερθείς στον άντρα σου ως πρέπει.

ΕΛΕΝΗ

Έτσι θα γίνει. Θα το δεις. Εδώ θα είσαι.

∆εν θα µε κατηγορήσει ο άντρας µου.

Πήγαινε µέσα τώρα. Πλύσου. Άλλαξε,

ό,τι θέλεις θα σου δώσω.

Αν σε φροντίσω όπως πρέπει

που πρόθυµος και συ θα φροντίσεις τις τιµές

στον αγαπηµένο µου Μενέλαο.

169

(Μπαίνουν στο παλάτι)

ΧΟΡΟΣ

Κάποτε η µάνα ∆ήµητρα - η θεά

όρµησε στα βουνά και στις καταπράσινες κοιλάδες

και στα νερά τα ποταµίσια,

και στα κύµατα που βράζουν,

ζητώντας την κόρη της την Περσεφόνη που είχε φύγει.

Και τα κρόταλα βροντούσαν καθώς στο άρµα έζεψε άγρια θεριά

και βοηθοί της έτρεξαν η τοξεύτρα Άρτεµη

και η Παλλάδα Αθηνά µε το δόρυ της

- όλες έψαχναν να βρουν την κόρη της που απ' το χορό την πήραν.

Ο ∆ίας όµως ο πατέρας αλλιώς τη µοίρα όρισε

170

απ' το µεγάλο του θρόνο.

Κι όταν απόκαµε ψάχνοντας να βρει τη θυγατέρα

που δολερά την άρπαξε για γυναίκα του ο Πλούτωνας

τότε ανέβηκε στις χιονοσκέπαστες κορφές της Ίδης

που κατοικούν οι Νύµφες,

και µάρανε τους κάµπους να µη δίνουν καρπό

κι έφερε δυστυχία στους θνητούς.

∆εν έβγαινε χορτάρι και πράσινη τροφή

που τρέφει τα κοπάδια.

Η ζωή σταµάτησε, δεν γίνονταν θυσίες

δεν καίγαν προσφορές.

Στέρεψαν οι πηγές το δροσερό νερό τους

απ' τον καηµό του πένθους της.

171

Κι όταν τα δείπνα τέλειωσαν κι έπαψαν οι θυσίες,

τότε ο ∆ίας θέλοντας να πάψει την οργή της Μάνας

έστειλε τις Χάριτες και τις καλές τις Μούσες

"Πάτε καλές µου, είπε, στη θυµωµένη ∆ήµητρα

και διώξτε της τη λύπη, µε τα γλυκά τραγούδια σας

και τους συρτούς χορούς σας"

Τότε αντήχησαν χάλκινα όργανα

και η όµορφη Κύπριδα

πρώτη αυτή το τύµπανο κτύπησε

και γέλασε η ∆ήµητρα µε τα τραγούδια

και πήρε στα χέρια της τον γλυκόλαλο αυλό.

Άδικα κι ανόσια τόλµησες κοπέλα µου

κι εξόργισες τη µάνα σου

που τις θυσίες της αρνήθηκες.

172

Πολλά µπορούν κοπέλα µου τα φορεµένα δέρµατα

και τα στεφάνια του κισσού κι οι πυρσοί και οι χοροί

µε τα τινάγµατά τους

και τα µαλλιά στον άνεµο για την τιµή στο Βάκχο

και οι χαρές οι ολονύκτιες για χάρη της θεάς.

Μακάρι κόρη µου να ευτυχείς

που καµαρώνεις για τη οµορφιά σου.

(Βγαίνει η Ελένη)

ΕΛΕΝΗ

Όλα καλά πήγαν φίλες µου.

Η Θεονόη µας βοήθησε - δεν πρόδωσε τον άντρα µου

173

και είπε πως πέθανε δεν βλέπει πια το φως -

κι ας ήταν µπροστά της.

Το είπε για χάρη µου.

Και την τύχη του την άρπαξε ο άντρας µου.

Τα όπλα που ήταν να τα ρίξει στη θάλασσα

σαν τιµή στο Μενέλαο, τα κρατάει αυτός.

Πέρασε το χέρι στη λαβή της ασπίδας.

Στο δεξί του κρατά το δόρυ

και µαζί µου θα προσφέρει τις τιµές στο νεκρό.

Έχει γυµνάσει το σώµα του στα όπλα

ενάντια στους βαρβάρους και τα κρατάει στα χέρια

στο καράβι σαν µπούµε.

Και γω τον φρόντισα καλά!

Τον έλουσα µε νερό του ποταµού.

174

Του έδωσα ρούχα να βγάλει τα κουρέλια του.

(Βγαίνει ο Θεοκλύµενος)

Να σωπάσω τώρα. Βγαίνει αυτός.

Που θαρρεί πως εύκολα θα µε παντρευτεί.

Σώπα κι εσύ. Μη λες τίποτα.

Μήπως σωθούµε και µπορέσουµε κάποτε να σώσουµε κι εσένα.


Έτσι. Με τις προσφορές και όλοι µε σειρά.

Προχωρείτε, όπως είπε ο ξένος.

Εσύ Ελένη όµως. Άκουσέ µε.

175

Κι αν σκέφτοµαι σωστά, λέω µην πας µαζί τους. Μείνε µαζί µου.

Τα ίδια θα προσφέρεις στον άντρα σου κι εδώ.

Σε φοβάµαι.

Μήπως συγκινηµένη εκεί,

έτσι που λυπάσαι το χαµό του και τις χάρες του

παραστρατήσει ο νους σου φοβάµαι

µήπως ριχτείς στη θάλασσα µόνη σου.

ΕΛΕΝΗ

Άντρα µου - γιατί τώρα άντρας µου είσαι -

πρέπει να τιµήσω τον πρώτο µου σύζυγο

και το γάµο µου µαζί του.

Θα µπορούσα να πεθάνω την αγάπη µου να 'δειχνα.

Τι κέρδος όµως θα είχε να κερδίσει ο νεκρός;

176

Άσε µε να πάω να τον τιµήσω η ίδια

και να σου δώσουν οι θεοί όλα που θέλω

και σ' αυτόν εδώ τον ξένο που µε βοηθάει.

Και επειδή τιµάς το Μενέλαο

θα µε έχεις µετά όπως πρέπει να σου είµαι.

Η τύχη τα έφερε όλα στην ώρα τους.

Τώρα καν' το όλο το καλό σου. Και πρόσταξε.

Ποιος θα δώσει καράβι να φορτώσουµε τις προσφορές;


Πήγαινε εσύ.

∆ωσ' τους το φοινικικό µε τα πενήντα του κουπιά.

όρισε και τους κωπηλάτες.

177

ΕΛΕΝΗ

∆εν θα ορίζει στο καράβι αυτός που θα κάνει προσφορές;


Ναι αυτός. Σ' αυτόν θα υπακούν οι ναύτες.

ΕΛΕΝΗ

∆ιάταξε λοιπόν ν' ακούσουν.


∆ιατάζω πάλι. Και τρίτη φορά αν σ' αρέσει.

ΕΛΕΝΗ

178

Να είσαι καλά άντρα µου. Κι εγώ και η λαχτάρα µου.

Τύχη να έχουµε.


Μην κλαις και παιδεύεις τη µορφή σου.

ΕΛΕΝΗ

Τούτη η µέρα θα σου δείξει την ευγνωµοσύνη µου.


Ο νεκρός είναι νεκρός. Άδικος κόπος.

ΕΛΕΝΗ

179

Είναι και για ζωντανό αυτά που είπα.


Σε όλα θα είµαι καλύτερος απ' το Μενέλαο.

ΕΛΕΝΗ

Όλα σου είναι καλά. Εγώ θέλω τύχη.


Αν µου φερθείς καλά, θα την έχεις.

ΕΛΕΝΗ

Ξέρω ν' αγαπώ. ∆εν θα το µάθω τώρα.

180


Θέλεις να σε βοηθήσω να δώσω ο ίδιος τις διαταγές;

ΕΛΕΝΗ

Όχι βασιλιά. Μη γίνεις δούλος στους δούλους σου.


Ας είναι έτσι. Μόνοι σας κάντε τις συνήθειες που έχετε.

Το παλάτι µου δεν µολύνθηκε, δεν πέθανε εδώ ο Μενέλαος.

Ας πάει κάποιος τώρα να πει στους υπασπιστές µου

να φέρουν στο παλάτι τα αγάλµατα

για το γάµο µου στόλισµα.

Όλη η χώρα να αντηχήσει χαρές και τραγούδια.

181

Να ζηλέψουν όλοι.

Την Ελένη παντρεύοµαι.

Και συ ξένε πήγαινε.

Ρίξε τις προσφορές για το νεκρό στο πέλαγος

και γύρνα πίσω µε τη γυναίκα µου. Γρήγορα.

Να γιορτάσεις µαζί µας το γάµο µας

και µετά µε το καλό ή να γυρίσεις στην πατρίδα σου αν θέλεις

ή να µείνεις εδώ ευτυχισµένος µαζί µας.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆ία Πατέρα! Θεό και σοφό σε λένε

Ρίξε τη µατιά σου σε µας. Σώσε µας.

Βοήθησέ µας που πηγαίνουµε στο χείλος του γκρεµού.

Με την άκρη του χεριού σου µόνο άγγιξέ µας.

182

Θα τη βρούµε την τύχη µας που θέλουµε.

Όλα τα άντεξα ως τώρα.

Πολλές φορές σε ικέτεψα για χαρές και λύπες.

Όχι λύπες συνέχεια.

Να ορθοποδήσω ∆ία. Τούτη τη χάρη σου θέλω

και ευτυχισµένος θα 'µαι από εδώ και πέρα.

(Φεύγουν για το καράβι)

ΧΟΡΟΣ

Φοινικικό καράβι, µε τα κουπιά τα γρήγορα

που κύµατα σηκώνουν

και δελφίνια ωραίοι χορευτές

183

στη µερωµένη θάλασσα σαν τη χαϊδεύει η αύρα,

και 'συ του Πόντου κόρη γαλανή Γαλήνη,

πες ν' ανοίξουν τα πανιά να τα φυσήξει ούριος άνεµος

να µπουν οι ναύτες στα κουπιά

να φέρουν την Ελένη στην καλολίµανη ακτή

στη Σπάρτη, στο παλάτι της.

Μπρος στης Παλλάδας το ναό

ή στου Ευρώτα τα νερά

θα βρεις του Λεύκιππου τις κόρες να χορέψεις

ή να γλεντήσεις στη γιορτή την ολονύκτια του Υάκινθου

που τον σκότωσε του Φοίβου ο δίσκος - όπως έριχνε -

κι από τότε ο γιος του ∆ία όρισε να γίνονται στη µνήµη του

γιορτές σε ολόκληρη τη Λακωνία

Και την κόρη σου θα βρεις την Ερµιόνη

184

που την άφησες στο σπίτι µικρούλα

κι ακόµα µένει ανύπαντρη.

Μακάρι να πετούσαµε σαν της Λιβύης τα πουλιά

που φεύγουν το χειµώνα

και τον κρωγµό του µεγαλύτερου ακολουθούν πετώντας

πάνω από χωράφια άγονα και καρπερές πεδιάδες.

Πουλιά µε τους µακριούς λαιµούς γρήγορα - σαν τα σύννεφα

κάτω απ' την Πούλια τ' ουρανού και τον Ωρίωνα

πετάξτε,

φέρτε την είδηση φέρτε την όταν φτάσετε στον Ευρώτα,

ότι ο Μενέλαος έκαψε την Τροία ότι γυρνά στο πατρικό το σπίτι του.

Γιοι του Τυνδάρεω, ∆ιόσκουροι - κι εσείς

απ' τους ουράνιους δρόµους των άστρων

185

ελάτε, σωτήρες της Ελένης

πάνω απ' της θάλασσας τα κύµατα και τον αφρό

ούριο αέρα στέλνοντας σ' αυτούς που ταξιδεύουν.

Κάντε την τιµή της αδερφής σας να λάµψει

που η φήµη της λέει ότι την παντρεύτηκε βάρβαρος.

Η κρίση του Πάρη φταίει για τη δύστυχη.

∆εν πήγε όµως ποτέ στην Τροία.

(Βγαίνει ο Θεοκλύµενος. Φτάνει ένας αγγελιοφόρος)


Βασιλιά! Τα χειρότερα το βρήκαν στο παλάτι!

Καινούρια συµφορά θ' ακούσεις.

186


Τι συµβαίνει;


Για άλλη γάµο ετοίµαζε. Η Ελένη έφυγε.


Με τα πόδια; Πως; Πέταξε;


Την πήρε ο Μενέλαος! Με το καράβι!

Που είπε ο ίδιος για τον εαυτό του ότι πέθανε!

187


Τι λες! Πες καθαρά, να πιστέψω

Ποιο καράβι λες την πήρε; Ότι έφυγε;


Με το καράβι που τους έδωσες

Και µε τους ναύτες που τους έδωσες µαζί.


Πως; Να µάθω.

∆εν πιστεύω ένας σε τόσους ενάντια

να σήκωσε το χέρι. Ήσουν και 'συ µαζί.


188

Από εδώ, απ' το παλάτι, όταν έφυγε η κόρη του ∆ία

µε τις προσφορές να ρίξει στη θάλασσα,

πανούργα που όλο έκλαιγε τον άντρα της

κι αυτός δίπλα της ήταν ζωντανός. Και το ήξερε.

Και µετά που φτάσαµε στο καράβι το πρωτοτάξιδο

που ήταν στο ναύσταθµο

- µε τα πενήντα κουπιά και τις θέσεις τους έτοιµα -

όλοι τότε καταγινόµασταν

άλλος στο κατάρτι άλλος στα κουπιά,

άρχισε να κουνιέται το πλοίο,

τα πανιά όλα ήταν έτοιµα, τα υψώσαµε

κατεβάσαµε και τα πηδάλια, σφίξαµε τα λουριά.

Όλα τα κάναµε.

189

Και τότε ανάµεσα, πάνω στην ώρα, περιµένοντας,

άντρες του Μενέλαου - ναυαγισµένοι µαζί του

ντυµένοι κουρέλια, αλλά µε δυνατά κορµιά

γεµάτοι βρώµα, πλησίασαν τότε

και ο Μενέλαος είδε και τάχα λυπήθηκε και τους φώναξε:

"Ε ! ∆ύστυχοι! Πως; Με ποιο αργείτικο καράβι ναυαγήσατε;

Πως φτάσατε εδώ;

Έρχεστε να θάψουµε το γιο του Ατρέα, το Μενέλαο;

Η γυναίκα του η Ελένη θα του προσφέρει τιµές µέσα στο πέλαγος.

Το πτώµα του δεν το έχει".

Τότε αυτοί δάκρυσαν τάχα

κι άρχισαν κι ανέβαιναν και φέρναν προσφορές

κι εµείς τότε βάλαµε στο νου µας κακό.

Ψιθυρίζαµε ο ένας στον άλλο ότι είναι πολλοί.

190

Σιωπούσαµε όµως, γιατί τηρούσαµε τις εντολές σου

να είναι αυτός που θα λέει και εµείς θα κάνουµε.

Αυτή η εντολή σου τα χέρια µας τα έδενε.

Ύστερα τα άλλα τα φορτώσαµε εύκολα.

Όµως ο ταύρος! Στα πόδια του ρίζωσε.

Αρνιόταν να µπει.

Λοξοκοιτούσε και µούγκριζε άγρια

κύρτωνε τη ράχη του µπροστά του τα κέρατα

Ανάµεσα απ' τα κέρατα µας κοίταζε.

Τον φοβόµασταν να πάµε.

Τότε ο άντρας της Ελένης φώναξε:

"Ε ! σεις! Ολόκληρη Τροία καταφέρατε!

∆εν τον αρπάζετε σαν Έλληνες στον ώµο σας να τον βάλουµε µέσα;

191

Θυσία τον τάξαµε τιµή στο νεκρό".

Και την ίδια στιγµή το ξίφος του έσυρε

Κι αυτοί µόλις είπε, τον άρπαξαν στους ώµους

τον ανέβασαν πάνω

κι αυτός του χάιδευε λαιµό και το µέτωπο και έτσι τον ηρέµησε.

Όταν στο τέλος τα βάλαµε όλα

και ανέβηκε και η Ελένη και κάθισε

και ο Μενέλαος δίπλα της στον πάγκο στηµένος,

- πεθαµένος στα ψέµµατα -

οι άλλοι µοιράστηκαν από δω κι από κει

και τα ξίφη τους κρυµµένα µέσα στα ρούχα τους.

Και ύστερα που ακούσαµε το σύνθηµα

γέµισε η θάλασσα φωνές κωπηλατών.

Και µετά που ξεµακρύναµε απ' τη στεριά

192

ρώτησε ο τιµονιέρης "ξένε, θα προχωρήσουµε

ή καλά είµαστε εδώ;

Εσύ θα πεις. Εσύ διευθύνεις".

Κι αυτός είπε, καλά είναι εδώ.

Και τότε έσυρε το σπαθί του

και προχώρησε στην πλώρη. Στον ταύρο. Και στάθηκε.

Και τότε χωρίς να µνηµονεύσει κανένα νεκρό

χτύπησε τον ταύρο στο λαιµό

και τον έσφαξε. Και ευχήθηκε, είπε:

"Βασιλιά της θάλασσας, Ποσειδώνα,

και κόρες του Νηρέα,

βοηθήστε µε να φτάσω - και η γυναίκα µου -

σώος στις ακτές του Ναυπλίου".

193

Και το αίµα του ταύρου τότε εξακοντίζονταν

- καλό σηµάδι για τον ξένο.

Τότε κάποιος από µας είπε: "Προδοσία!

Να γυρίσουµε πίσω!

Φώναξε εσύ. ∆ώσε διαταγές. Γύρισε το τιµόνι!"

Αλλά και αυτός τότε άφησε τον ταύρο σφαγµένο

και φώναξε στους δικούς του

"Τι καρτεράτε λεβέντες της Ελλάδας! Εµπρός!

Σφάξτε. Σκοτώστε. Ρίξτε τους στη θάλασσα".

Ο τιµονιέρης πάλι πρόσταξε σε µας τα αντίθετα.

"Εµπρός! Όλοι. Με τις σανίδες των πάγκων

Με τα κουπιά. Με το τελευταίο δόρυ.

Χτυπάτε!

Να µατώσουν τα κεφάλια των εχθρών µας".

194

Όλοι τότε οι δικοί µας σηκώθηκαν

κρατούσαν ξύλα απ' το καράβι τα ξεκάρφωσαν.

Άλλοι κρατούσαν σπαθιά

Όλο το καράβι γέµισε αίµατα, η Ελένη τους φώναζε

"Πού είναι η αξία σας που χάλασε την Τροία!

∆είξτε την στους βαρβάρους".

Και µέσα στα αλληλοκτυπήµατα τότε

άλλοι έπεφταν, άλλοι σηκώνονταν

άλλους τους έβλεπες νεκρούς κάτω κείτονταν

κι ο Μενέλαος έτρεχε κρατούσε σπαθί

όπου έβλεπε τους δικούς του να χάνουν χτυπούσε.

Τους δικούς µας τους έριχνε στη θάλασσα.

Στο τέλος πέσαµε όλοι, άδειασε το καράβι

195

και τότε αυτός πήγε στον τιµονιέρη

είπε να οδηγήσει το καράβι στην Ελλάδα

και σήκωσαν τότε οι δικοί του τα πανιά

και αµέσως τότε βγήκε ούριος άνεµος.

Έφυγαν τώρα - εγώ µόλις πρόλαβα

πιάστηκα από την άγκυρα γλίστρησα στη θάλασσα

ένας ψαράς µε έσωσε ξεψυχισµένο.

Με έφερε στην ακτή να σου φέρω τα νέα.

Α! Βασιλιά!

Πάντα πρέπει κανείς να εµπιστεύεται µε µέτρο.

ΧΟΡΟΣ

∆εν θα το πίστευα βασιλιά µου ποτέ

να 'ναι ανάµεσα κι αυτός ο Μενέλαος!

196


Η γυναικεία πονηριά! Αυτή µε έκανε!

Πάει η Ελένη. Πάει ο γάµος µου!

Αν ήταν µε καράβι ξοπίσω τους να 'τρεχα

να τους φτάσω θα το 'κανα.

Θα τους έπιανα όλους.

Τώρα θα πληρώσει η αδελφή µου. Που πρόδωσε.

Τον έβλεπε το Μενέλαο µες στο παλάτι.

Ολοζώντανος! Μπρος της! Και νεκρό µου τον έλεγε!

Τέρµα. Άλλον άντρα δεν θα ξεγελάσει µε τις προφητείες της.

(Άγριος κάνει να µπει στο παλάτι. Τον εµποδίζει ένας υπηρέτης)

197

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Που πας αφέντη µου ποιον να σκοτώσεις!


Εκεί που µε πάει το δίκιο µου. Φύγε.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Σε συµφορά πας µεγάλη. ∆εν θα σ' αφήσω.


∆ούλος, θα εµποδίσεις τον αφέντη σου;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

198

∆ίκαιο έχω. Και φρόνηση.


∆εν έχεις φρόνηση αν δεν µ' αφήσεις.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

∆εν θα σ' αφήσω.


Να σκοτώσω την αδελφή µου. Με γέλασε.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Άγια είναι.

199


Με πρόδωσε.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Σε πρόδωσε για να 'σαι δίκαιος.


Έδωσε τη γυναίκα µου σε άλλον.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Στον κάτοχό της την έδωσε.


200

Ποιος είναι κάτοχος της γυναίκας µου;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Αυτός που την πήρε απ' τον πατέρα της.


Εµένα µου την έδωσε η Τύχη.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Σου την πήρε όµως η ∆ικαιοσύνη.


∆εν θα κρίνεις εσύ τα έργα µου.

201

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Αν έχω δίκαιο τα κρίνω.


∆ούλος είµαι εγώ; ∆εν είµαι αφέντης;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Είσαι αφέντης να κάνεις το δίκαιο. Όχι το άδικο.


Α! προκαλείς το θάνατό σου. Αυτό θαρρώ.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

202

Σκότωσέ µε. Την αδερφή σου όµως όχι.

Όσο µπορώ θα σε εµποδίζω.

∆όξα στον δούλο τον καλό να τον σκοτώσει ο αφέντης του.

(Αλληλοεµποδίζονται. Εµφανίζονται οι ∆ιόσκουροι)

∆ΙΟΣΚΟΥΡΟΙ

Κράτα την οργή σου Θεοκλύµενε άρχοντα της χώρας.

Σε κακό σε οδηγεί.

Σου µιλάνε οι ∆ιόσκουροι - γιοί της Λήδας,

οι αδερφοί της Ελένης, που έφυγε.

Μην οργίζεσαι για γάµο που δεν ήταν της µοίρας σου.

Η αδερφή σου η Θεονόη δεν σε αδικεί.

Των θεών και του πατέρα της την εντολή τήρησε.

203

Όλα αυτά τα χρόνια έπρεπε η Ελένη

στο παλάτι σου να 'ναι.

Τώρα η Τροία ανασκάφτηκε όµως

δεν το θέλουν οι θεοί άλλο το όνοµά της

πρέπει να πάει στην πατρίδα και στον άντρα της.

Να µείνει µαζί του.

Άσε την οργή. Και το σπαθί σου στη θήκη του

η αδερφή σου δεν φταίει. Με φώτιση έπραξε.

Μπορούσαµε την αδερφή µας να τη σώσουµε

όποια στιγµή θέλαµε

- θεούς µας έκανε ο ∆ίας

- απ' την Μοίρα κατώτερους.

Αλλά έτσι τα όρισε.

204

Αυτά για σένα Θεοκλύµενε.

Τώρα για την αδερφή µας που ακούει.

Πήγαινε µε τον άντρα σου. Καλό ταξίδι θα 'χετε

και Ούριο άνεµο.

Θα σας προστατέψουµε εµείς, αδερφοί και σωτήρες σου.

Στα κύµατα τρέχοντας. Σώα θα φτάσεις.

Και θα γεράσεις. Και θεά θα γίνεις µετά.

Και θυσίες θα δέχεσαι, δώρα θα κάνουν οι θνητοί, θα σε σέβονται.

Έτσι όρισε ο ∆ίας.

Και ο τόπος που σε πρωτοπήγε ο Ερµής

όταν σε έκλεψε για να γελάσει τον Πάρη,

το νησί το στενόµακρο δίπλα στην Αττική,

Ελένη θα το λεν από δω και πέρα

επειδή αυτός ο τόπος σε δέχτηκε.

205

Και για το Μενέλαο που τόσο βασανίστηκε,

µοίρα του είναι να κατοικήσει στα νησιά των Μακάρων.

Οι θεοί τους άρχοντες τους δικαιώνουν.

Τα βάσανα πιο πολύ για τους άλλους τα έχουν.


Γιοι της Λήδας και του ∆ία.

Ό,τι πριν ένιωθα για την αδερφή σας, τ' αφήνω.

Και η Θεονόη η αδερφή µου τα δίκαια έπραξε.

Αφού το θέλουν οι θεοί, ας γυρίσει η Ελένη στο σπίτι της.

Είναι συνετή και είναι γενναία.

Απ' το ίδιο το αίµα σας. Αρχόντισσα είναι.

Χάρισµα τέτοιο λίγες το έχουν.

206

Εύγε της.

ΧΟΡΟΣ

Πολλές µορφές παίρνει των θεών το θέληµα.

Πολλά οι θεοί µας δίνουν χωρίς να τα προσµένουµε.

Κι όσα προσµένουµε αλλιώς µας τα φέρνουν.

Και τα απρόσµενα ο θεός βρίσκει τρόπο

να τα εκτελέσει.

Τούτη η ιστορία έτσι έγινε.

ΤΕΛΟΣ

207

Ιφιγένεια εν ταύροις

Η «Ιφιγένεια εν Ταύροις» είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης µε άγνωστο το έτος που διδάχτηκε

(µέσω θεατρικής παράστασης).

Το έργο εκτυλίσσεται µε σκηνικά «εν Ταύροις» της Σκυθίας όπου ο Ορέστης και ο Πυλάδης

προσορµίζονται προκειµένου να πάρουν το ξόανο της θεάς Αρτέµιδος και να το µεταφέρουν στην

Αττική. Αλλά οι δύο ήρωες συλλαµβάνονται από βαρβάρους ως σύµφωνα µε δικούς τους νόµους

ιερόσυλοι καθώς ο βασιλιάς της Ταυρίδας, Θόας, µισούσε τους ξένους και τους Έλληνες. Προτού

λοιπόν θανατωθούν ως θυσία προς τη Θεά Αρτέµιδα, οδηγούνται για εξαγνισµό, στο ναό της Θεάς, από

την ιέρεια του ναού. Όµως ιέρεια του Ναού της Θεάς τυγχάνει να είναι η αδελφή του Ορέστη η

Ιφιγένεια µε την οποία αναγνωρίζονται. Έτσι µε τέχνασµα αυτής οι ήρωες και µαζί τους η Ιφιγένεια

καταφέρνουν µε την βοήθεια της Θεάς Αθηνάς να αποδράσουν αποκοµίζοντας και το ιερό ξόανο της

Θεάς.

208

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΤΑΥΡΟΙΣ

415 π.Χ.


ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

ΟΡΕΣΤΗΣ

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

ΧΟΡΟΣ

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

ΘΟΑΣ

ΑΓΓΕΛΟΣ

ΑΘΗΝΑ


Η Ιφιγένεια, που όλοι τη θεωρούσαν θυσιασµένη στην Αυλίδα, είχε µεταφερθεί µε ένα σύννεφο από

την Άρτεµη στο ναό της στην Ταυρίδα, όπου είχε γίνει ιέρεια της θεάς. Εκεί µετά από χρησµό του

Απόλλωνα, φτάνουν ο αδελφός της Ορέστης και ο φίλος του Πυλάδης, για να πάρουν το άγαλµα της

θεάς και να το µεταφέρουν στην Αθήνα. Όµως συλλαµβάνονται και σύµφωνα µε τους νόµους που

ίσχυαν σε αυτή τη χώρα έπρεπε να θυσιαστούν στο ναό της Άρτεµης. Εκεί γίνεται η συνάντηση των

δυο αδελφών, που δεν γνώριζαν ο ένας την άλλη, και αποφασίζουν µε ένα τέχνασµα να φύγουν µαζί για

την Ελλάδα.

(Η Ιφιγένεια µπροστά στο ναό της Άρτεµης)

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ο Πέλοπας ο γιος του Τάνταλου, όταν έφτασε στην Πίσα, τρέχοντας µε το γρήγορο άρµα του,

παντρεύτηκε την κόρη του Οινόµαου, µε την οποία έκανε τον Ατρέα. Παιδιά δε του Ατρέα ήταν ο

Μενέλαος και ο Αγαµέµνονας. Απ' αυτόν γεννήθηκα εγώ, η Ιφιγένεια, κόρη της Κλυταιµνήστρας. Και

στον Εύριπο µε τα νερά που γυρίζουν ανάλογα µε τους άνεµους που φυσάνε, εκεί µε έσφαξε ο πατέρας

µου, θυσία στην Άρτεµη, εξ αιτίας της Ελένης. Εκεί είχε συνάξει ο Αγαµέµνονας ελληνικό στόλο από

χίλια καράβια, για να πάει να καταλάβει την όµορφη Τροία και να πάρουν εκδίκηση οι Αχαιοί για τον

209

υβρισθέντα γάµο, και να φέρει την Ελένη, και να δώσει χαρά στο Μενέλαο. Αλλά επειδή δεν µπορούσε

να ταξιδέψει γιατί δεν φυσούσε καθόλου άνεµος, έκανε θυσία, και ο Κάλχας ο µάντης, είπε αυτά τα

λόγια:

"Ω αρχηγέ της Ελλάδας, Αγαµέµνονα, δεν θα φύγουν τα καράβια από τη στεριά, αν η Άρτεµη δεν πάρει

θυσία την κόρη σου την Ιφιγένεια. Γιατί υποσχέθηκες να δώσεις στην Άρτεµη ό,τι πιο όµορφο

βλαστήσει αυτό το χρόνο, και ορκίστηκες γι' αυτό. Λοιπόν, η κόρη σου, που γέννησε η Κλυταιµνήστρα

εκείνη τη χρονιά που έκανες τον όρκο, - αυτή είναι το πιο όµορφο βλαστάρι. Και πρέπει να τη

θυσιάσεις".

Τότε µε πονηριά του Οδυσσέα µε πήραν από την µητέρα µου, τάχα να παντρευτώ τον Αχιλλέα και

αφού ήλθα στην Αυλίδα, η δύστυχη, µε έβαλαν στο βωµό, και τότε η Άρτεµη µε άλλαξε, και στη θέση

µου έδωσε ένα ελάφι να θυσιάσουν οι Αχαιοί, και εµένα µέσα σε ένα λαµπρό σύννεφο µε οδήγησε εδώ

στην χώρα των Ταύρων που βασιλεύει βάρβαρος βασιλιάς σε βάρβαρο λαό, ο Θόας, που είναι τα πόδια

του γρήγορα σαν φτερά και το όνοµά του το πήρε από αυτό το χάρισµα που έχει. Αυτός, ιέρεια µε

έβαλε σε αυτό το ναό για να κρατώ το νόµο της θεάς και να την ευχαριστώ. Αλλά στις γιορτές - που

µόνο το όνοµα έχουν όµορφο - φοβάµαι τη θεά και δεν µιλώ. Γιατί πρέπει να θυσιάζω στην Άρτεµη,

σύµφωνα µε το νόµο, όποιον Έλληνα πατήσει εδώ το πόδι του για εξαγνισµό. Αυτό το αναλαµβάνουν

άλλοι να το κάνουν. Απερίγραπτα είναι αυτά που γίνονται µέσα στο ναό.

Τώρα, όσα όνειρα µου έφερε η Νύχτα θα πω στον Ήλιο για να τα ξορκίσω. Είδα στον ύπνο µου πως

απαλλάχθηκα από τα εδώ καθήκοντά µου. Πως είχα πάει στο Άργος, και κοιµόµουν στα κοριτσίστικα

δωµάτια στο παλάτι µας, και έγινε τότε ένας δυνατός σεισµός και εγώ έτρεξα έξω. Όταν σταµάτησα

είδα να πέφτει το δωµάτιο, µε τη στέγη του, κάτω στο χώµα. Μόνο ένα δοκάρι µου φάνηκε ότι έµεινε

όρθιο που έβγαλε ξανθά µαλλιά και µετά µίλησε. Κι εγώ, κάνοντας ό,τι κάνω εδώ στο ναό, το ράντιζα

κλαίγοντας και το ετοίµαζα για θυσία.

Αυτό το όνειρο εγώ έτσι το εξηγώ: Ο Ορέστης πέθανε, αυτόν ράντιζα! Γιατί τα αγόρια είναι τα δοκάρια

των σπιτιών και γιατί όλοι όσοι ραντισθούν από εµένα, πεθαίνουν. ∆εν µπορώ να συσχετίσω το όνειρο

µε άλλον συγγενή µου. Γιατί ο Στρόφιος δεν είχε γιο όταν εγώ χανόµουν. Τώρα λοιπόν σκέφτοµαι, να

προσφέρω χοές για τον παρόντα - απόντα αδερφό µου, Αυτό µπορώ να κάνω. Θα το κάνω µαζί µε τις

Ελληνίδες γυναίκες που µου έδωσε ο βασιλιάς για να µε βοηθάνε. Αλλά γιατί δεν έχουν έρθει ακόµα;

Ας πάω µέσα στο ναό της θεάς να τις περιµένω.

(Η Ιφιγένεια µπαίνει µέσα. Προβάλλουν προσεκτικά ο Ορέστης µε τον Πυλάδη)

ΟΡΕΣΤΗΣ

Για κοίτα προσεκτικά, µήπως είναι κανένας άνθρωπος στο δρόµο.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Κοιτάω. Γυρίζω παντού το βλέµµα µου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πυλάδη, σου φαίνεται αυτός ο ναός να είναι της θεάς στην οποία στείλαµε από το Άργος το ιερό πλοίο;

210

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Ναι, Ορέστη. Και συ πρέπει να συµφωνείς.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και ο βωµός. Πρέπει να έγινε θυσία Έλληνα εδώ.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Είναι γεµάτος αίµατα και υπάρχουν ξανθές τρίχες.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και από πάνω βλέπεις, έχει κρεµασµένα τρόπαια.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Είναι τα κεφάλια των θυσιασµένων ξένων. Πρέπει να κοιτάµε καλά γύρω µας, να προσέχουµε.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ω Φοίβε, σε ποια παγίδα µε έφερες µε το χρησµό σου, επειδή σκότωσα τη µητέρα µου για του πατέρα

µου το φόνο, ήρθαν οι Ερινύες και µε κυνηγούν και µε διώχνουν από όποιον τόπο πάω. Γύρισα πολλά

µέρη, και ήρθα στο µαντείο σου για να σε ρωτήσω πως θα δώσω τέλος στα δεινά µου να µην

παιδεύοµαι πια γυρνώντας στην Ελλάδα… Εσύ µου είπες να έρθω εδώ στην Ταυρική γη, όπου η

Άρτεµη η αδελφή σου έχει εδώ ναό, να πάρω το άγαλµα της θεάς, το οποίο λένε ότι έπεσε από τον

ουρανό σε αυτόν εδώ το ναό και να το πάω, είπες, µε όποιον τρόπο µπορώ στη γη των Αθηναίων, να το

αφιερώσω. Και µε αυτόν τον τρόπο θα βρω ανάπαυση από τις ενοχές µου.

Εγώ επειδή πίστεψα στα λόγια σου ήρθα εδώ σε άγνωστη χώρα, αφιλόξενη.

Πυλάδη - εσύ που είσαι σύντροφος στις συµφορές µου - σε ρωτάω, τι θα κάνουµε τώρα; Οι τοίχοι του

ναού και από τα δύο µέρη είναι ψηλοί. Βλέπεις; Σε ποιο δωµάτιο να µπούµε; Πως θα περάσουµε

απαρατήρητοι; Ή να σπάσουµε µε λοστούς τις χάλκινες κλειδαριές, οι οποίες δεν ξέρουµε που οδηγούν;

Αν όµως αφού ανοίξουµε τις πύλες συλληφθούµε καθώς µπαίνουµε, θα θανατωθούµε. Αλλά πριν

πεθάνουµε, λέω να φύγουµε µε το ίδιο καράβι που ήρθαµε.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

∆εν είναι σωστό να φύγουµε, δεν το συνηθίζουµε. Και µην κατηγορείς τον χρησµό του θεού. Πρέπει να

αποµακρυνθούµε από το ναό και να κρυφτούµε σε σπηλιά που τη φτάνει το µαύρο κύµα µακριά από το

211

καράβι, µήπως όταν το δουν το πουν στο βασιλιά και µας συλλάβουν. Όταν όµως έρθει το βράδυ τότε

θα αποτολµήσουµε να πάρουµε το άγαλµα από το ναό µε κάποιο τέχνασµα.

Κοίτα, ανάµεσα στα γλυπτά υπάρχει χώρος να κρυφτούµε. Οι δυσκολίες είναι για τους τολµηρούς, οι

δειλοί δεν κάνουν τίποτα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν ήρθαµε από τόσο µακριά κωπηλατώντας για να γυρίσουµε πίσω άπρακτοι. Καλά είπες, µε έπεισες.

Πρέπει να προχωρήσουµε να κρυφτούµε σε µια ρωγµή. ∆εν θα πέσει σε αχρηστία ο χρησµός του θεού.

Πρέπει να τολµήσουµε. Γιατί κανένας µόχθος δεν κουράζει τους νέους.

(Ο Ορέστης και ο Πυλάδης φεύγουν να κρυφτούν. Έρχεται ο Χορός, βγαίνει η Ιφιγένεια)

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

(Τραγουδά)

Κρατήστε άγια σιωπή όσοι κατοικείτε στους δυο αντικρυστούς βράχους της θάλασσας.

Ω Παρθένα κόρη της Λητώς! Θεά των βουνών, ∆ίκτυννα, στον ναό σου τον όµορφο και χρυσοστόλιστο

σέρνοµαι και στα άγιά σου, άγιο πόδι πατάω. Γιατί εγώ είµαι δούλα σου από τότε που άφησα τους

παράδεισους της πατρίδας µου της Ελλάδας και τους πύργους της για να έρθω εδώ στο ναό σου!

ΧΟΡΟΣ

Έφτασα. Τι συµβαίνει; Τι σκέφτεσαι; Γιατί µε προσκάλεσες και µ' έφερες µπροστά στο ναό, κόρη

αυτού που µάζεψε χίλια καράβια - του ξακουστού Ατρείδη, και πήγε και κατέλαβε τα φηµισµένα

κάστρα της Τροίας;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ω εσείς ακόλουθοί µου πιστές, Βρίσκοµαι σε θρήνους αθρήνητους, σε βογγητά, σε µοιρολόγια. Με

βρήκαν βαριές δυστυχίες, κλαίω για τη ζωή του αδερφού µου γιατί είδα κακό όνειρο! Χάνοµαι,

χάνοµαι! ∆εν υπάρχει πια ο πατρικός µου οίκος. Αλίµονο. Συµφορές χτύπησαν το Άργος. Πικρή µοίρα!

Πήρες τον µοναδικό αδερφό µου και τον έστειλες στον Άδη. Γι' αυτόν εγώ στέλνω χοές θα τις χύσω για

να τιµήσω τον σκοτωµένο. ∆έξου τες Γη. Γάλα από αγελάδες των βουνών, κρασί του ευλογηµένου

Βάκχου και µέλι από ξανθές µέλισσες. Αυτά γλυκαίνουν τους νεκρούς. Έλα δώσε µου την χρυσή κούπα

και τις σπονδές για τον Άδη.

Ω βλαστάρι του Αγαµέµνονα σαν σε νεκρό σου στέλνω αυτές τις σπονδές. ∆έξου τες. Γιατί στον τάφο

σου δεν θα µπορέσω να έρθω να κλάψω µε τα χρυσά µαλλιά µου λυµένα. Βρίσκοµαι εδώ τόσον καιρό,

µακριά από την πατρίδα, και εσείς µε θεωρείτε θυσιασµένη τη δύστυχη.

212

ΧΟΡΟΣ

Κι εγώ η πιστή σου συντρόφισσα, ω δέσποινα, θα αρχίσω ασιατικό τραγούδι µε βαρβαρική ηχώ,

τραγούδι θανάτου που αρέσει στους πεθαµένους, αντίθρηνο στους δικούς σου θρήνους.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αλίµονο, ανάκτορα των Ατρειδών, χάθηκε η λάµψη των σκήπτρων σου, η προγονική. Μεγάλες

συµφορές έπεσαν πάνω στο όµορφο Άργος και στους βασιλιάδες του. Σε καταδυναστεύουν τα άλογα

του Πέλοπα. Άλλαξε και το βλέµµα του ήλιου και αλλού κοιτάει τώρα. Αχ, του χρυσόµαλλου αρνιού η

κατάρα έφερε συµφορές στο παλάτι. Οδύνη πάνω στην οδύνη και φόνος πάνω στο φόνο. Ω η εκδίκηση

των Τανταλιδών των σκοτωµένων κακό φέρνει στην ίδια τους τη γενιά.

ΧΟΡΟΣ

Πάνω σου πέφτει µε λύσσα µεγάλη η Μοίρα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Η µαύρη µου µοίρα! Από την αρχή! Από την κοιλιά της µάνας µου οι θεές Μοίρες µου σφίγγουν τη ζωή

µου. Σ' εµένα. Το πρωτογέννητο λουλούδι του σπιτιού. Αχ µάνα µου δύστυχη κόρη της Λήδας, έγινα

σφάγιο για την άγρια έπαρση του πατέρα µου, γι' αυτό µε γέννησες, γι' αυτό µε µεγάλωσες για να µε

θυσιάσουν. Πάνω σε γρήγορα άλογα στα ακρογιάλια της Αυλίδας µε σύρατε για νύφη. Τη

δυστυχισµένη. Αλίµονο, κόρες του Νηρέα! Τώρα είµαι σε ξένα µέρη του αφιλόξενου Πόντου χωρίς

πατρίδα, χωρίς οικογένεια, παιδιά και φίλους ξεχασµένη απ' όλους.

∆εν τραγουδώ την θεά του Άργους την Ήρα, ούτε υφαίνω στον αργαλειό τις µορφές της Αθηνάς

Παλλάδας και των Τιτάνων, αλλά µε βρίσκοµαι γεµάτη αίµατα. Και ευλογώ µε κλάµατα τη σφαγή των

ξένων που κλαίνε µε µαύρο δάκρυ καθώς τους φορώ τα στεφάνια. Και τώρα αφήνοντας αυτούς, κλαίω

εσένα αδερφέ µου που ήσουν στο Άργος, που σε άφησα βρέφος στα χέρια και στην αγκαλιά της µάνας

µας. Αχ Ορέστη θα γινόσουν κάποτε βασιλιάς! Για σένα κλαίω.

ΧΟΡΟΣ

Ένας βοσκός, που άφησε την ακρογιαλιά έρχεται προς εδώ. Κάποιο νέο θα µας φέρνει.

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Κόρη του Αγαµέµνονα και της Κλυταιµνήστρας, άκουσε από µένα σπουδαία νέα!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Τι είναι αυτό που µας κόβει το θρήνο;

213

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Έχουν έρθει στη γη µας, αφού πέρασαν τις µαύρες Συµπληγάδες, δυο νέοι, όµορφη θυσία και

προσφορά στην θεά µας. Την Άρτεµη! Έλα! Μόλις προφταίνεις να κάνεις αγιασµό και να αρχίσει η

θυσία.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Από πού έχουν έρθει; Από ποια χώρα µοιάζουν να είναι;

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Έλληνες. Αυτό µόνο ξέρω.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ούτε άκουσες να λένε τα ονόµατα των ξένων;

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Πυλάδη ονόµασε ο ένας τον φίλο του.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ο άλλος ξένος; Τι όνοµα έχει;

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Κανείς δεν ξέρει. ∆εν ακούσαµε.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πως τους είδατε και τους πιάσατε;

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Στα απότοµα βράχια ήταν της θάλασσας…

214

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και τι δουλειά είχατε στη θάλασσα εσείς οι βουκόλοι;

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Πήγαµε να πλύνουµε τα ζώα µας στο νερό.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Για να γυρίσουµε πάλι σ' αυτό που πριν σε ρώτησα. Πως τους πιάσατε; Θέλω να ξέρω. Έχουµε χρόνο

µέχρι να φτάσουν. Καιρό είχε να κοκκινίσει ο βωµός της θεάς µε Ελληνικό αίµα.

ΒΟΥΚΟΛΟΣ

Κάτω στη θάλασσα οδηγήσαµε τα ζώα µας κοντά στις Συµπληγάδες όπου τα κύµατα έχουν σκαλίσει

µια σπηλιά και εκεί καταφεύγουν ψαράδες. Ένας από µας είδε δυο νέους µέσα στη σπηλιά τρόµαξε, και

γύρισε σ' εµάς περπατώντας σιγά και µας είπε: "∆εν βλέπετε; Κάποιοι θεοί κάθονται εκεί!" Τότε

κάποιος από εµάς, θεοσεβής, µόλις το άκουσε σήκωσε τα χέρια του ψηλά και προσευχήθηκε. "Ω γιε της

θαλασσινής Λευκοθέας - φύλακα των καραβιών δεσπότη Παλαίµονα,

ελέησέ µας, αν στις ακτές είναι ∆ιόσκουροι, ή τα παιδιά του Νηρέα - ο οποίος έφτιαξε τον ευγενή χορό

των Νηρηίδων".

Τότε ένας άλλος, ανόητος και θρασύς τον κορόιδεψε για την προσευχή και είπε ότι θα είναι ναυτικοί

που τους χάλασε το πλοίο τους και κρύβονται, επειδή εδώ έχουµε τη συνήθεια να θυσιάζουµε τους

ξένους. Μας φάνηκαν σωστά τα λόγια του και πήγαµε να τους πιάσουµε, να τους προσφέρουµε θυσία

για τη θεά µας.

Όµως ο ένας από αυτούς άφησε το βράχο και τίναξε τους ώµους του τρέµοντας σαν τρελλός έκανε, και

µούγκριζε. Και άρχισε µετά να φωνάζει: "Πυλάδη, την είδες αυτήν; ∆εν βλέπεις την δράκαινα του Άδη,

που θέλει να µε σκοτώσει, να µε πνίξει µε φοβερές οχιές που θα ρίξει επάνω µου; Και την άλλη; Που

βγάζει από τα ρούχα της φωτιά και αίµα, και κρατά τη µάνα µου στην αγκαλιά της; Θέλει να µου τη

ρίξει επάνω µου σαν µεγάλη πέτρα! Αλίµονο, θα µε σκοτώσει. Από πού να φύγω;

Όµως εµείς αυτά που έλεγε δεν τα βλέπαµε. Μπέρδευε φαίνεται τις φωνές των µοσχαριών και τα

γαυγίσµατα των σκυλιών µε τις φωνές που όπως λένε µιµούνται οι Ερινύες. Κι εµείς έκπληκτοι

µαζευτήκαµε στην άκρη και κάναµε ησυχία. Αυτός τότε έβγαλε το ξίφος του και ρίχτηκε πάνω στα

βόδια σαν λιοντάρι, και τα χτύπαγε µε το σπαθί του. Και τα σκότωνε. Νόµιζε φαίνεται πως χτυπά τις

Ερινύες έτσι.

Τότε το πέλαγος κοκκίνησε και ο καθένας από εµάς όταν είδαµε να καταστρέφονται από αυτόν τα ζώα

µας, και να πέφτουν κάτω, αρχίσαµε να παίρνουµε ότι βρίσκαµε µπροστά µας και να τους πετάµε και

σφυρίζαµε µε τα κοχύλια δίνοντας σύνθηµα να έρθουν κι άλλοι. Είµαστε πολύ φοβισµένοι. Γιατί δεν

µπορούσαµε να τα βάλουµε µαζί τους µε δυο πολύ γεροδεµένα παλικάρια εµείς οι αδύνατοι βουκόλοι.

Σε λίγο ήρθαν κι άλλοι να βοηθήσουν. Και τότε αυτός έπεσε κάτω και έκανε σαν τρελός. Τα γένια του

έσταζαν αφρούς. Μόλις τον είδαµε να πέφτει εµείς πήραµε θάρρος και αρχίσαµε να τους πετάµε πέτρες.

Όµως ο άλλος τότε, - ο Πυλάδης, όπως τον είπε, του σκούπιζε τον αφρό, τον σκέπασε µε ένα ύφασµα

215

για να τον κρύψει από εµάς και δεν µπορούσαµε να τον πετύχουµε µ' αυτά που ρίχναµε.

Σε λίγο, αυτός συνήλθε, σηκώθηκε όρθιος, µας είδε να ορµάµε πάνω του σαν κύµα, και βόγγηξε για τη

συµφορά που τους βρήκε. Αρχίσαµε να ορµάµε εµείς από παντού, και τους ρίχναµε συνέχεια πέτρες.

Μέχρι που κάποια στιγµή ακούσαµε µια φοβερή διαταγή: "Πυλάδη θα πεθάνουµε, αλλά να πεθάνουµε

ένδοξα. Βγάλε το σπαθί σου και ακολούθα µε .

Τότε εµείς, όταν είδαµε τα σπαθιά τους τρέξαµε να κρυφτούµε στα φαράγγια και γινόταν χαλασµός

κάποιοι από εµάς πήγαιναν και τους έριχναν πέτρες γυρνούσαν πίσω και πήγαιναν στη θέση τους άλλοι.

Αλλά απίστευτο πράγµα!

Από τόσα πολλά χέρια που πέταξαν πέτρες καµιά δεν τους βρήκε. Κανείς δεν πέτυχε τα σφάγια της

θεάς. Στο τέλος µε όσο θάρρος µας είχε αποµείνει τους κυκλώσαµε όλοι µαζί και χτύπησαν οι πέτρες

µας τα χέρια τους. Παράλυσαν. Έπεσαν κάτω τα σπαθιά τους και ήταν πολύ κουρασµένοι. Γονάτισαν

και έπεσαν. Τότε τους πιάσαµε και τους πήγαµε στον άρχοντα. Αυτός τώρα τους στέλνει σε σένα να

τους ετοιµάσεις για θυσία.

Να εύχεσαι κόρη µου τέτοια θύµατα να έχεις συχνά. Αν θυσιάζεις τέτοιους, θα πληρώσει η Ελλάδα και

θα πάρεις εκδίκηση για την θυσία σου στην Αυλίδα.

ΧΟΡΟΣ

Θαυµαστά πράγµατα µας είπες γι' αυτόν που έχει έρθει, τον νέο από την Ελλάδα, σ' αυτή την αφιλόξενη

ακτή.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ας είναι. Πήγαινε να φέρεις εσύ τους ξένους τώρα. Εµείς θα ετοιµάσουµε όσα χρειάζονται εδώ…

(Ο βουκόλος φεύγει)

Αχ, ταλαιπωρηµένη καρδιά µου, µέχρι τώρα ήσουν γλυκιά και φιλεύσπλαχνη στους ξένους πάντα, αν

ήταν Έλληνες οµόφυλοί σου άνδρες, έκλαιγες. Όµως τώρα έχω εξαγριωθεί από το όνειρο που έλεγε ότι

ο Ορέστης πια δεν βλέπει τον ήλιο κι εσείς ξένοι, όποιοι κι αν είστε δεν θα βρείτε συµπάθεια από

εµένα. Και έχω καταλάβει ότι αυτό είναι αληθινό φίλες µου. Οι δυστυχισµένοι δεν συµπονούν τους πιο

δυστυχισµένους. Αυτοί οι ίδιοι έκαναν άσχηµα, δεν σκέφτηκαν σωστά. Όµως δεν ήρθε πνοή ανέµου

από το ∆ία ούτε κάποιο καράβι να φέρει εδώ µέσα από τις Συµπληγάδες την Ελένη, που µε κατάστρεψε

και τον Μενέλαο, ώστε µε αυτούς να πάρω εκδίκηση, να στήσω εδώ Αυλίδα σε αντιστάθµισµα εκείνης

όπου σαν µοσχάρι µε έπιασαν οι ∆αναοί και µε θυσίασαν, και ιερέας ήταν ο πατέρας που µε γέννησε.

Αλίµονο - δεν µπορώ να ξεχάσω εκείνες τις συµφορές. Πόσες φορές άπλωσα τα χέρια µου πόσες φορές

γονατιστή δεν τον παρακάλεσα, λέγοντας αυτά:

"Ω πατέρα µου - έλεγα - κακό γάµο µου κάνεις. Η µητέρα µου και οι γυναίκες του Άργους τώρα που µε

θυσιάζεις τραγουδούν νυφιάτικα τραγούδια για το γάµο µου και όλο το παλάτι αντηχεί από αυτά. Εγώ

όµως, χάνοµαι από εσένα. Ο Αχιλλέας που µου έταξες ήταν ο Άδης, όχι ο γιος του Πηλέα. Με δόλιο

τρόπο µε έφερες στο αιµατηρό µου γάµο". Εγώ µε τα πέπλα της νύφης, ούτε τον αδερφό µου δεν

πρόλαβα να σηκώσω στα χέρια µου - και τώρα τον έχασα - ούτε την αδελφή µου φίλησα γιατί

ντρεπόµουν που θα πήγαινα νύφη στου Πηλέα τα ανάκτορα. Άφησα να κάνω τους πολλούς

χαιρετισµούς αργότερα, όταν θα γυρνούσα παντρεµένη. Ω δυστυχισµένε, που πέθανες! Πόσα αγαθά

216

έχασες, τι πλούτη, τι µεγαλεία πατρικά… Μα και της θεάς τα καµώµατα εδώ τα κατηγορώ, η οποία αν

κανείς από τους θνητούς µιλήσει σε φονιά ή αγγίξει λεχώνα ή νεκρό ακουµπήσει, τότε τον διώχνει απ'

τον ναό, γιατί τον θεωρεί µιασµένο. Η ίδια όµως χαίρεται στις ανθρωποθυσίες. ∆εν είναι δυνατόν αυτό

να το γέννησε η Λητώ µε σύζυγο τον ∆ια. Και δεν πιστεύω στα Ταντάλεια δείπνα πως χάρηκαν οι θεοί

µε τις σάρκες των παιδιών. Νοµίζω ότι οι άνθρωποι εδώ αρέσκονται στις ανθρωποθυσίες και µετά την

βαρβαρότητα αυτή τη ρίχνουν στη θεά. Γιατί νοµίζω ότι κανείς θεός δεν είναι κακός.

(Η Ιφιγένεια µπαίνει στο ναό)

ΧΟΡΟΣ

Ω εσείς µαύρα βράχια που κινείσθε ακολουθώντας τα ρεύµατα της θάλασσας από τα βάθη της, πάνω

απ' αυτά τα κύµατα πέρασε η παρθένα φεύγοντας απ' το Άργος πέρασε στην Ασιατική γη αφήνοντας

την Ευρώπη. Ποιοι είναι άραγε αυτοί που άφησαν τη βλάστηση τη δροσερή του Ευρώτα ή τα ρεύµατα

της ∆ίρκης τα ιερά και ήρθαν εδώ, που η κόρη του ∆ία ποτίζει τους βωµούς και τους ναούς τους

περίστυλους µε ανθρώπινο αίµα;

Με ελάτινα κουπιά κωπηλάτησαν πάνω στα ιερά κύµατα, και µε τις αύρες του αγέρα θέλοντας να

βρουν πλούτη να µεγαλώσουν τα παλάτια τους; Γιατί η ελπίδα του κέρδους είναι φίλη της καρδιάς,

αλλά φέρνει πολλά δεινά σε αχόρταγους ανθρώπους που περιπλανιώνται σε ξένες πόλεις σπρωγµένοι

από τον πόθο τους για το κοινό τους όνειρο να βρουν πλούτη όλο και πιο πολλά.

Πως πέρασαν τις Συµπληγάδες πέτρες και τα ασίγαστα ακρογιάλια των Φινεϊδών και έφτασαν πάνω

από το ζεστό ρεύµα της θεάς Αµφιτρίτης που τραγουδούνε και χορεύουν τον κυκλικό χορό τους οι

πενήντα Νηρηίδες; Ή αφηµένοι στους ανέµους που φουσκώνουν τα πανιά κάνοντας το τιµόνι να τρίζει

στην πρύµνη µε τον απαλό Ζέφυρο ή το νότιο αγέρι έφτασαν στην άσπρη ακτή, καταφύγιο για τα

θαλασσοπούλια µέσα στον άγριο τον Πόντο, όπου ο Αχιλλέας κάποτε χαιρόταν να τρέχει;

Μακάρι να εισακουγόταν η ευχή της κυράς µου και η κόρη της Λήδας η … "αγαπητή" Ελένη να

ερχόταν αφήνοντας την πόλη της Τροίας. Να της έβαζε η κυρά µου στα µαλλιά της µε τα χέρια της

αγιασµό - σηµάδι θυσίας - και να πεθάνει σφαγµένη να πληρώσει για το κακό που έχει κάνει. Αλλά το

πιο καλό από όλα θα ήταν να δεχόµασταν κάποιον ταξιδιώτη από την γη της Ελλάδας να έπλεε κάποιος

προς τα εδώ, και από τη σκλαβιά µου και τα βάσανα να µε έσωνε!

Μακάρι να ονειρευόµουν ότι είµαι στο σπίτι µου στην πατρίδα, πόσο καλός είναι ο ύπνος, πόση χαρά

δίνουν στους ανθρώπους τα όνειρα.

(Η Ιφιγένεια µπαίνει από το ναό.

Μπαίνουν και συνοδοί κρατώντας τον Ορέστη και τον Πυλάδη δεµένους)

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να και οι δυο ξένοι µε δεµένα τα χέρια τους, καινούργια θυσία στην θεά. Τώρα κάντε σιωπή φίλες µου.

Γιατί δυο από τα πιο εκλεκτά παιδιά των Ελλήνων προχωρούν προς τον ναό µας. ∆εν έλεγε ψέµατα ο

βουκόλος.

217

ΧΟΡΟΣ

Ω σεβαστή θεά µας! Αν σου αρέσουν οι τιµές που σου δίνει αυτή η πόλη, δέξου τις θυσίες που ο δικός

µας νόµος θεωρεί ανόσιες (ο Νόµος που δόθηκε στους Έλληνες)

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αρκεί. Τώρα πρώτα θα ετοιµάσω τα πράγµατα της θεάς όπως πρέπει. Λύστε τα χέρια των ξένων, επειδή

είναι ιεροί και δεν πρέπει να είναι πια δεµένοι. Και πηγαίνετε να ετοιµάσετε το ναό να κάνετε όσα

απαιτεί η ανάγκη και η συνήθεια.

Ποια άραγε µάνα σας γέννησε και ποιος πατέρας, Αδελφή να έχετε; Που θα στερηθεί τέτοιους

αδελφούς και θα µείνει µόνη της. Ποιον άραγε θα βρει αυτή η µοίρα; Γιατί η θέληση των θεών σαν φίδι

σέρνεται και κανείς δεν µπορεί να µαντέψει το κακό πριν να έλθει. Η Τύχη το φέρνει απρόσµενα. Από

πού ήρθατε δυστυχισµένοι ξένοι; Γιατί ήρθατε από µακριά ταξιδεύοντας πολύ καιρό και πολύ καιρό θα

είστε στον κάτω κόσµο.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Γιατί κλαις έτσι και λυπάσαι για τα µελλοντικά δεινά µας, γυναίκα; ∆εν µου φαίνεται σοφό, ο φονιάς να

δείχνει λύπηση για τα θύµατά του. Ούτε να κλαίει αυτός που είναι απελπισµένος και βρίσκεται τόσο

κοντά στον Άδη. Γιατί ενώ το κακό είναι ένα, έτσι, το διπλασιάζει. Και θεωρείται άµυαλος και δεν

γλιτώνει το θάνατο. Ο άνθρωπος πρέπει να αφήνει την τύχη στο δρόµο της. Γι' αυτό µην κλαις για µας.

Άλλωστε γνωρίζουµε για τις εδώ θυσίες.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ποιος από τους δυο σας λέγεται Πυλάδης; Αυτό θέλω να µάθω πρώτα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αυτός εδώ, αφού θα χαρείς αν το µάθεις.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ποια ελληνική πόλη είναι η πατρίδα του;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τι περισσότερο θα κερδίσεις αν το µάθεις, γυναίκα;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

218

Αδελφοί από την ίδια µητέρα είσαστε;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Είµαστε φίλοι, όχι αδέρφια.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Το δικό σου όνοµα ποιο είναι; Πως σε ονόµασε ο πατέρας σου;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Το δίκαιο θα ήταν να µε έλεγαν ∆ύστυχο.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆εν ρωτάω αυτό. Αυτό να το αποδώσεις στην τύχη σου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αν πεθάνουµε ανώνυµοι, δεν θα µας κοροϊδεύουν.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Γιατί το αρνιέσαι; Από υπερηφάνεια;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Θα θυσιάσεις το σώµα µου, όχι το όνοµά µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ούτε την πατρίδα σου θα µου πεις;

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν θα έχεις κανένα κέρδος, αφού θα πεθάνω.

219

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Τι σε εµποδίζει να µου κάνεις αυτή τη χάρη;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Καµαρώνω γιατί πατρίδα µου είναι το ένδοξο Άργος.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αλήθεια, για το θεό, ξένε, από εκεί ήρθες;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Από τις Μυκήνες. Που κάποτε ήταν ευτυχισµένες.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Σε εξόρισαν και έφυγες από την πατρίδα σου; Πως;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κατά κάποιον τρόπο εξόριστος. Με τη θέλησή µου και χωρίς.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Άραγε θα µου πεις αυτά που θέλω να µάθω;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Θα σου µιλήσω µε δυσκολία λόγω της κατάστασης.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Χαίροµαι πολύ που ήρθες από το Άργος.

220

ΟΡΕΣΤΗΣ

Εγώ όχι όµως. Εσύ ό,τι θέλεις κάνε.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ίσως για την Τροία ξέρεις κάτι. Παντού γίνεται λόγος γι' αυτήν.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Μακάρι ποτέ να µην ήξερα τίποτα, ούτε σαν όνειρο.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Λένε πως δεν υπάρχει πια, καταστράφηκε στον πόλεµο.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Καλά ακούσατε. Έτσι είναι.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Η Ελένη γύρισε στο παλάτι του Μενέλαου πάλι;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Γύρισε. Για το κακό κάποιου από τους δικούς µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και τώρα που είναι; Και σε µένα µου έκανε κακό.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Στη Σπάρτη ζει. Με τον πρώτο άντρα της.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

221

Ω µισητή για όλους τους Έλληνες, όχι µόνο για µένα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κι εγώ κάτι απήλαυσα από τους γάµους της.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Έγινε η επιστροφή των Αχαιών, όπως λένε;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Όλα µε µιας θέλεις να τα µάθεις τώρα που µε συνέλαβες;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πριν πεθάνεις θέλω να µου τα πεις αυτά.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ρώτα µε αφού έτσι θέλεις. Θα σου πω.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κάποιος µάντης Κάλχας γύρισε από την Τροία;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Χάθηκε, καθώς λένε στις Μυκήνες.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ω σεβαστή θεά, τι όµορφα! Και ο γιος του Λαέρτη;

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν γύρισε ακόµα στο παλάτι του. Αλλά λένε ότι ζει.

222

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ας χαθεί, να µην ευτυχίσει ποτέ επιστροφή στην πατρίδα του!

ΟΡΕΣΤΗΣ

Μην τον καταριέσαι. Σε αρκετές δυστυχίες βρίσκεται.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ο γιος της Θέτιδας της Νηρηίδας, ζει;

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν ζει. Μάταιος ήταν ο γάµος του στην Αυλίδα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ήταν δόλος, όπως λένε αυτοί που έπαθαν κακό.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Εσύ ποια είσαι; Γιατί ρωτάς σαν να ξέρεις αυτά που γίνονταν στην Ελλάδα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Από εκεί είµαι. Κορίτσι ήµουν όταν χάθηκα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τότε δίκαια θέλεις να µάθεις τι γίνεται εκεί, γυναίκα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και ο στρατηγός που όλοι τον έλεγαν ευτυχισµένο;

223

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ποιος; Αυτός που ξέρω δεν είναι καλότυχος.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Λεγόταν ότι είναι του Ατρέα γιος, κάποιος Αγαµέµνονας.

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν ξέρω. Άλλαξε την κουβέντα, γυναίκα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μη για τους θεούς, αλλά πες µου, να χαρώ, ξένε.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πέθανε ο δύστυχος, και έχασε και κάποιον δικό του.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πέθανε; Πως; Αχ εγώ η δυστυχισµένη!

ΟΡΕΣΤΗΣ

Γιατί αναστενάζεις έτσι; Ήταν συγγενής σου;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Για την ευτυχία που είχε πριν, αναστέναξα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πήγε σφαγµένος από τη γυναίκα του.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

224

Ω η δυστυχισµένη φόνισσα… και ο σκοτωµένος.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πάψε τώρα και µη ρωτήσεις τίποτε άλλο.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μόνο ένα. Αν ζει η ταλαίπωρη γυναίκα του.

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν ζει. Ο γιος που γέννησε, αυτός την σκότωσε.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αχ ταλαιπωρηµένο σπίτι… Γιατί το έκανε;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πήρε εκδίκηση για τον σκοτωµένο του πατέρα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αλίµονο. Το ίδιο κακή η εκδίκησή του.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αλλά δεν ευτυχεί αν και ήταν δίκαιος.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Άφησε στον οίκο του άλλα παιδιά ο Αγαµέµνονας;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Άφησε µια κόρη, την Ηλέκτρα.

225

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Την άλλη; Τη θυσιασµένη; Κάνουν λόγο γι' αυτήν;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κανείς, πέραν του ότι δεν βλέπει πια τον ήλιο.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆υστυχισµένη εκείνη, δύστυχος κι ο πατέρα της που τη σκότωσε.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Για τη χάρη µιας κακιάς γυναίκας χάθηκε.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ο γιος του σκοτωµένου, ζει στο Άργος;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ζει, ταλαιπωρηµένος, παντού και πουθενά.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Σας χαιρετώ ψεύτικα όνειρα. ∆εν ήσασταν αλήθεια!

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ούτε οι θεοί που τους λένε σοφούς είναι πιο αληθινοί από τα περαστικά όνειρα. Πολύ µπερδεµένα είναι

τα θεία και τα ανθρώπινα πράγµατα. Ένα µόνο είναι λυπηρό, ότι αυτός αφού πείσθηκε από τους µάντεις

σαν συνετός που ήταν, χάθηκε όπως χάθηκε, γι' αυτούς που ξέρουν…

ΧΟΡΟΣ

Αλίµονο! Και οι δικοί µας γονείς; Υπάρχουν ; ∆εν υπάρχουν; Ποιος θα µας το πει;

226

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ακούστε. Φτάσαµε λοιπόν σε κάποιο σηµείο που και για σας ξένοι θα είναι κέρδος και για µένα. Θα

είναι µάλιστα πάρα πολύ καλά αν αυτό είναι κάτι που αρέσει σε όλους. Θέλεις, αν σε σώσω, να πας

µήνυµα στο Άργος, στους εκεί αγαπητούς µου, ένα γράµµα που το έγραψε κάποιος αιχµάλωτός µου, ο

οποίος εµένα δεν µε θεωρούσε φόνισσα, αλλά ήξερε ότι η θεά και η συνήθεια του τόπου ζητούν τις

θυσίες εδώ. Μέχρι τώρα κανέναν δεν είχα που να µπορούσα να τον σώσω και να τον στείλω στο Άργος

αµέσως, για να µεταφέρει τις επιστολές µου. Όµως εσύ, επειδή, όπως φαίνεσαι δεν είσαι κακός και

ξέρεις τις Μυκήνες και όσους εγώ θέλω - σώσε τη ζωή σου για πληρωµή, για να µεταφέρεις ένα

γράµµα. Αυτός όµως, επειδή µας αναγκάζει αυτή η πόλη έτσι, ας µείνει να γίνει θυσία στην θεά, αφού

χωριστεί από σένα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Καλά είπες όλα τα άλλα εκτός από ένα, ξένη. Το να θυσιαστεί αυτός θα µου είναι µεγάλο βάρος. Γιατί

αυτός που πλέει µέσα στις συµφορές είµαι εγώ, και αυτός συµπλέει για χάρη των δικών µου δεινών.

∆εν είναι λοιπόν δίκαιο στη δυσκολία εγώ να πάρω χάρη και αυτός να θυσιαστεί. Αλλά έτσι να γίνει. Σε

αυτόν δώσε το γράµµα που θέλεις να στείλεις στο Άργος, ώστε να πάνε µε σένα όλα καλά. Εµένα όµως

πρέπει να µε σκοτώσεις. Γιατί είναι µεγάλη ντροπή κάποιος να παραδώσει στη συµφορά τους φίλους

του και αυτός ο ίδιος να σωθεί. Αυτός είναι φίλος µου που τον αγαπώ όσο τη ζωή µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ω, βλαστάρι καλό, από κάποια ευγενική γενιά κρατάς, είσαι σωστός φίλος στους φίλους. Μακάρι να

ήταν τέτοιος και ο αδελφός που µου έµεινε. Γιατί κι εγώ ξένοι έχω αδελφό. αλλά δεν τον βλέπω. Αφού

λοιπόν έτσι θέλεις να γίνει, αυτόν θα στείλουµε και θυσία στη θεά θα γίνεις εσύ. Εφ' όσον είσαι

πρόθυµος.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και για µένα ποιος θα αναλάβει να κάνει όσα χρειάζονται;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εγώ. Έχω το χρέος να κάνω τον εξαγνισµό.

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν σε ζηλεύω, νέα µου, γιατί δεν είσαι ευτυχισµένη.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

227

Όµως βρισκόµαστε σε ανάγκη και πρέπει να υπακούσουµε.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Εσύ µια γυναίκα σφάζεις άνδρες µε το ξίφος;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Όχι, µόνο ρίχνω τον αγιασµό στα µαλλιά τους.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ποιος είναι ο σφαγέας; Αν µπορείς να µου πεις.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μέσα στο ναό είναι αυτός που πρέπει να κάνει αυτά.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και ποιος είναι ο τάφος που θα µε δεχτεί όταν πεθάνω;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ιερό πυρ µέσα σε µια χαράδρα µε τις µαύρες πέτρες.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αλίµονο. Πως θα ήθελα να µε στόλιζε το χέρι της αδελφής µου!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μάταιη ευχή, δυστυχισµένε, όποιος κι αν είσαι, ευχήθηκες. Αλλά επειδή είσαι µακριά από τη γη σου,

και επειδή είσαι Αργείος, εγώ θα κάνω ότι µπορώ για σένα. Θα βάλω πολλά στολίδια στον τάφο σου µε

ξανθό λάδι θα σβήσω τη στάχτη σου και στη φωτιά θα ρίξω χρυσαφένιο ανθόµελο.

Πάω τώρα στο ναό να πάρω το γράµµα.

Μη µε κατηγορείς για τη συµφορά σου. Εσείς προσέχετέ τους, γιατί δεν έχουν δεσµά.

228

Ίσως το γράµµα µου να φτάσει ανέλπιστα σε κάποιον δικό µου στο Άργος και χαρεί µαθαίνοντας ότι ζει

αυτή που νόµιζαν σφαγµένη.

(Η Ιφιγένεια µπαίνει στο ναό)

ΧΟΡΟΣ

Κλαίω για σένα άµοιρε, που θα σε ραντίσουν µε φριχτό αγιασµό!

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν είναι για λύπη αυτά, αλλά να χαιρόσαστε, ξένες.

ΧΟΡΟΣ

Μακάρια τύχη έχεις εσύ νέε, θα πατήσεις το χώµα της πατρίδας σου.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Μη µε ζηλεύετε, όταν πεθαίνει ο φίλος µου.

ΧΟΡΟΣ

Ω, µαύρο ταξίδι… Αλίµονο, χάνεσαι… Ποιος πονά περισσότερο; Ποιον από τους δυο σας να κλάψω

δεν ξέρω. Μπερδεύοµαι.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πυλάδη, για το θεό, έχεις στο µυαλό σου την ίδια σκέψη µε µένα;

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

∆εν ξέρω. ∆εν µπορώ να απαντήσω σ' αυτήν την ερώτηση.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ποια είναι η νεαρή ιέρεια; Σαν Ελληνίδα µας ρωτούσε για τις συµφορές της Τροίας, για την επιστροφή

229

των Αργείων, για τον µάντη Κάλχαντα και τον Αχιλλέα, και για τον δύστυχο Αγαµέµνονα είδες πως

στενοχωρήθηκε, και µε ρώταγε για τη γυναίκα και τα παιδιά του. Πρέπει να είναι από το Άργος η ξένη.

Πως αλλιώς θα έστελνε γράµµα για να µάθει αν στο Άργος όλα είναι καλά;

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Κι εγώ αυτά θα έλεγα. Εκτός από ένα. Ότι όλοι ρωτούν να µάθουν για τα παθήµατα των βασιλιάδων, γι'

αυτούς που επέστρεψαν. Όµως άλλο ήθελα να πω.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ποιο; Πες να σου απαντήσω.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Είναι άσχηµο να πεθάνεις εσύ κι εγώ να ζήσω. Μαζί ήλθαµε… πρέπει και µαζί να πεθάνουµε. Θα µε

ονοµάσουν δειλό και ελεεινό και στο Άργος και στα δάση της Φωκίδας και θα νοµίσουν πολλοί - γιατί

πολλοί είναι κακοί - ότι σε πρόδωσα για να σωθώ εγώ ή ακόµη ότι σε σκότωσα κάπου κρυφά για να

πάρω το θρόνο σου δικό µου και να παντρευτώ την αδερφή σου. Αυτά λοιπόν φοβάµαι και ντρέποµαι,

και νοµίζω ότι πρέπει να πεθάνω µαζί σου και να θυσιαστώ και να καώ µαζί µε σένα επειδή είµαι φίλος

σου και δεν θέλω να κατηγορηθώ.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Μίλα µε καλύτερα λόγια. Εγώ πρέπει να υποφέρω τις δικές µου συµφορές, και τις λύπες που για έναν

είναι δεν θα τις κάνω διπλές. Κι αυτά που εσύ λες πως είναι ντροπή και λύπη θα είναι για µένα, αν

αφήσω να θυσιαστείς εσύ, που στάθηκες βοηθός και σύντροφός µου στις συµφορές. Για µένα δεν είναι

κακό να πεθάνω, γιατί κάνω όσα κάνω εξ αιτίας των θεών. Εσύ όµως έχεις καλή τύχη, έχεις καθαρή

οικογένεια, χωρίς συµφορές, ενώ εγώ έχω ασεβή και άτυχη.

Αν αφού σωθείς, αποκτήσεις παιδιά µε την αδελφή µου, την οποία σου έδωσα για γυναίκα, θα δώσεις

σε κάποιο το όνοµά µου, και δεν θα χαθεί χωρίς παιδιά ο δικός µου οίκος. Σύρε λοιπόν και πήγαινε να

ζήσεις στο πατρικό µου σπίτι. Όταν δε φτάσεις στην Ελλάδα και στο δοξασµένο Άργος, σε παρακαλώ

κάνε µου τη χάρη και κάνε µου ένα µνήµα και βάλε επάνω ένα µνηµείο για να µε κλάψει η αδελφή µου

και να το στολίσει µε τα µαλλιά της. Και πες της ότι κάποια Αργεία µε σκότωσε, µε θυσίασε, και αυτή

έκανε τον εξαγνισµό µου. Και ποτέ µην προδώσεις την αδερφή µου, επειδή θα βλέπεις τα έρηµα και

καταστραµένα παλάτια µας. Γεια σου τώρα. Ήσουν ο καλύτερος φίλος µου, που µαζί κυνηγούσαµε και

τρώγαµε µαζί, και υπέφερες πολλές συµφορές εξαιτίας µου.

Σε µένα όµως, ο Απόλλωνας, αν και µάντης, είπε ψέµατα. Με τέχνασµα µε έστειλε µακριά από την

Ελλάδα γιατί ντρεπόταν για το προηγούµενο χρησµό του. Στον οποίο εγώ πείσθηκα και έδωσα τον

εαυτό µου σκότωσα τη µητέρα µου και τώρα χάνοµαι γι' αυτό.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Και τάφος σου θα γίνει, και την αδελφή σου δεν θα προδώσω, δύστυχε, γιατί εγώ θα σε έχω

230

περισσότερο φίλο πεθαµένο παρά ζωντανό. 'Όµως χρησµός του θεού δεν σε σκότωσε ακόµη. Αν και σε

έφερε πολύ κοντά στον θάνατο. Αλλά είναι δυνατόν, είναι δυνατόν να σωθείς. Μπορεί να αλλάξει η

τύχη αν θέλει, ακόµα και όταν όλα φαίνονται µαύρα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Σταµάτα. Τα λόγια του Απόλλωνα δεν µε ωφελούν σε τίποτα. Έρχεται έξω η γυναίκα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Φύγετε εσείς και πηγαίνετε να βοηθήσετε σε ότι χρειάζεται για τη θυσία που θα γίνει. Να και το

γράµµα. Όµως σκέφτοµαι, ότι κανείς άνθρωπος δεν µένει ίδιος όταν από τον φόβο γυρίσει στο θάρρος.

Φοβάµαι ότι αφού φύγει από αυτή τη χώρα θα ξεχάσει το γράµµα µου αυτός που πρόκειται να το

µεταφέρει στο Άργος.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τι θέλεις να γίνει; Γιατί έχεις ανησυχία;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Θέλω να µου ορκιστεί ότι θα δώσει το γράµµα στο Άργος, στους δικούς µου που θέλω να το στείλω.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κι εσύ θα ορκιστείς µετά µε τη σειρά σου;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Τι πρέπει να κάνω ή να µην κάνω; Πες µου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Θα τον αφήσεις να φύγει από τη γη των βαρβάρων, ζωντανό.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Σωστά. Πως αλλιώς θα πήγαινε το γράµµα;

231

ΟΡΕΣΤΗΣ

Θα συµφωνήσει και ο βασιλιάς σ' αυτό;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ναι. Θα τον πείσω και θα µπω κι εγώ η ίδια µέσα στο πλοίο.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ορκίσου Πυλάδη. Κι εσύ πρότεινε τον σωστό όρκο.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πρέπει να πεις, θα δώσω αυτή την επιστολή στους δικούς σου.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Θα δώσω στους δικούς σου αυτό το γράµµα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κι εγώ θα σε σώσω και θα σε βγάλω έξω από τις Συµπληγάδες.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Σε ποιον από τους θεούς θα ορκιστείς;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Στην Άρτεµη, την οποία υπηρετώ στον ναό της.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Εγώ στο ∆ία, το άρχοντα του ουρανού.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

232

Αν όµως µε γελάσεις και δεν κρατήσεις τον όρκο;

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Να µην µπορέσω να γυρίσω στην πατρίδα. Κι εσύ, αν δεν µε σώσεις;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ποτέ να µην πατήσω το πόδι µου στο Άργος.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Όµως κάτι παραλείπουµε.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αµέσως να το συµπληρώσουµε µε καινούργιο όρκο αν πρέπει.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Πρέπει να εξαιρεθεί η περίπτωση που ίσως πάθει κάτι το πλοίο και το γράµµα χαθεί µέσα στη

φουρτούνα και µόνο εγώ µπορέσω να σωθώ. Ο όρκος µου πρέπει τότε να µην ισχύει.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ξέρεις λοιπόν τι θα κάνω; Στις δυσκολίες πολλά σκέφτεται κανείς. Λοιπόν όσα είναι γραµµένα στο

γράµµα θα σου διαβάσω, ώστε σίγουρα θα τα πεις µετά στους δικούς µου. Αν σωθεί το γράµµα, αυτή

θα πει, σιωπώντας, τα γραµµένα. Αν δε στη θάλασσα χαθεί το γράµµα, εσύ που θα σωθείς θα πεις τα

λόγια µου.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Καλά λες µα τους θεούς. Πές µου τώρα σε ποιους πρέπει να πάω το γράµµα στο Άργος, και ότι άλλο

πρέπει να ακούσω από σένα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να πεις στον Ορέστη, το γιο του Αγαµέµνονα: "Η θυσιασµένη στην Αυλίδα σου µηνάει, η Ιφιγένεια

που ζει, και εκεί νοµίζετε ότι πέθανε…"

233

ΟΡΕΣΤΗΣ

Που είναι εκείνη; Αφού πέθανε, γύρισε πίσω πάλι;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μπροστά σου είναι. Μην εκπλήσσεσαι από τα λόγια.

"Πάρε µε στο Άργος από τη γη των βαρβάρων, αδερφέ µου, πριν πεθάνω, και αποµάκρυνέ µε από τις

θυσίες της θεάς, και από τις τιµές που έχω εδώ".

ΟΡΕΣΤΗΣ

Πυλάδη, τι να πω; Που βρισκόµαστε;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

"Αλλιώς κατάρα θα γίνω στα ανάκτορά σου".

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Ορέστη!!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ναι. ∆υο φορές πες το όνοµά του για να το θυµάσαι…

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Ω θεοί!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Γιατί επικαλείσαι τους θεούς τώρα που µιλώ;

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

234

Τίποτα. Συνέχισε. Κάτι άλλο σκέφτηκα. Γρήγορα, χωρίς να ρωτήσω, θα µάθω φοβερά πράγµατα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πες του ότι η Άρτεµη µε έσωσε, δίνοντας ένα ελάφι και ο πατέρας µου το θυσίασε, γιατί το πέρασε για

µένα. Και πες του ότι η θεά µε έφερε σ' αυτή τη γη. Να και το γράµµα, αυτά είναι όλα γραµµένα µέσα.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Ω, µε πόσο εύκολο όρκο µε έδεσες, κι εσύ τόσο καλά ορκίστηκες. ∆εν θα αργήσω να φέρω σε πέρας

τον όρκο που σου έδωσα. Να! Ορέστη, σου παραδίδω αυτό το γράµµα από την αδελφή σου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Την δέχοµαι. Ας αφήσουµε τα γράµµατα όµως, την ευτυχία την άφατη θα προτιµήσω. Ω αγαπηµένη

αδελφή µου, τι έκπληξη είναι αυτή! ∆εν το πιστεύω ότι µπορώ να σε αγκαλιάσω, νιώθω µεγάλη χαρά,

απίστευτο θαύµα έγινε.

ΧΟΡΟΣ

Ξένε, δεν επιτρέπεται να αγγίζεις την ιέρεια και τα πέπλα της µε τα χέρια σου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ω αδελφή µου, από τον ίδιο πατέρα τον Αγαµέµνονα, γεννηµένη, µη µε αποφεύγεις. Τώρα έχεις

αδελφό, που νόµιζες πως δεν θα τον είχες ποτέ!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εγώ σε έχω αδελφό; Πάψε. Ο αδελφός µου ζει στις Μυκήνες και στο Άργος.

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν είναι εκεί ο αδελφός σου, ταλαιπωρηµένη αδελφούλα µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Σε γέννησε η κόρη του Τυνδάρη, η Σπαρτιάτισσα;

235

ΟΡΕΣΤΗΣ

Γιος του γιου του Πέλοπα. Αυτός µε γέννησε!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Τι λες; Έχεις κάποια απόδειξη για αυτά;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Έχω. Ρώτα µε για το πατρικό σπίτι.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εσύ πρέπει να µου πεις. Εγώ θα σε ακούω.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Θα σου πω πρώτα, αυτά που άκουσα από την Ηλέκτρα. Ξέρεις την φιλονικία του Ατρέα µε τον Θυέστη;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Άκουσα. Φιλονικούσαν για το χρυσόµαλλο αρνί.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αυτό λοιπόν το έχεις υφάνει σε ένα όµορφο ύφασµα;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ω καλέ µου, πόσο κοντά στην καρδιά µου έχεις έλθει!

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και επίσης ύφανες τον Ήλιο να φεύγει.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

236

Το ύφανα και αυτό µε όµορφα νήµατα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και νερό για να λουστείς για το γάµο στην Αυλίδα, πήρες από τη µητέρα σου;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Σωστά. Τίποτα άλλο καλό δεν µου έκανε αυτός ο γάµος.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Γιατί έστειλες µια πλεξούδα σου στη µητέρα σου;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Για να της κάνει τάφο, αφού δεν είχε το σώµα µου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τώρα θα σου πω τις αποδείξεις που ο ίδιος εγώ είδα. Στα ανάκτορα του πατέρα βρίσκεται η λόγχη του

Πέλοπα, µε το οποίο όρµησε στον Οινόµαο και τον σκότωσε για να αποκτήσει την παρθένα Πισάτιδα

που ήταν κρυµµένη σ' εκείνα τα δωµάτια.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ω, αγαπηµένε µου, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο, είσαι ο αγαπηµένος µου, σε κρατώ Ορέστη, σ' αυτήν τη

γη, µακριά από το Άργος, αγαπηµένε µου!

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κι εγώ εσένα που σε θεωρούσα νεκρή, όπως νοµίζουν. Κλαίω, κλαίω και φωνάζω από χαρά. Και εσύ

δακρύζεις όπως εγώ.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Τον άφησα βρέφος στην αγκαλιά της νεαρής τροφού του, µικρούλη στο παλάτι. Ω, η ευτυχία µου δεν

περιγράφεται µε λόγια. Ψυχή µου, τι να πω; Πέρα από τα λόγια είναι αυτά τα θαύµατα.

237

ΟΡΕΣΤΗΣ

Από δω κι εµπρός θα είµαστε κι οι δυο ευτυχισµένοι.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πολύ µεγάλη χαρά πήρα, αγαπηµένε µου. Φοβάµαι µην φύγει και πετάξει από τα χέρια µου στον αέρα.

Αχ εστία Κυκλώπεια! Αχ πατρίδα, αγαπηµένη µου Μυκήνα, σε σας χρωστώ χάρη, εσείς τον

µεγαλώσατε, εσείς θρέψατε αυτό το φως του σπιτιού µου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Είµαστε από καλή γενιά, αλλά µε τις συµφορές αδελφή µου, έγινε η ζωή µας δυστυχισµένη.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Το ξέρω, η δυστυχισµένη, το κατάλαβα όταν ο πατέρας µας παραφρονώντας µε έδωσε για σφαγή.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αλίµονο. Καταλαβαίνω, αν και δεν ήµουν µπροστά εκείνη την ώρα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Στου Αχιλλέα τα καράβια, αδελφέ µου, όχι για νύφη, µε έσυραν µε δόλο και έκλαιγα και σπάραζα

δίπλα στο βωµό, αλίµονο, για τον εκεί αγιασµό.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κι εγώ έκλαιγα για την τόλµη που είχε ο πατέρας µας.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Άµοιρη, άµοιρη µοίρα είχα. Το ένα κακό πάνω στο άλλο, κάποιος κακός θεός διαφεντεύει την τύχη µας.

ΟΡΕΣΤΗΣ

238

Παρά λίγο να σκότωνες, δυστυχισµένη, τον ίδιο τον αδερφό σου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αλίµονο τι θα έκανα! Τι φριχτό πράγµα αδελφέ µου. Για πολύ λίγο απέφυγες ανόσιο θάνατο από τα

δικά µου χέρια. Ποια µοίρα θα ακολουθήσει τώρα; Πώς να σε βγάλω από εδώ; Από αυτήν την πόλη, να

σε στείλω στην πατρίδα στο Άργος; Πριν να το αίµα σου αγγίξει το ξίφος; Αυτό πρέπει να βρεις, µαύρη

µου ψυχή, πρέπει να το βρεις. Από τη στεριά; Όχι µε πλοίο… Τρέχοντας θα περάσεις µέσα από τους

δρόµους των βαρβάρων. Με πλοίο πάλι θα πρέπει να διασχίσεις το στενό των Συµπληγάδων.

Αχ δύστυχη, δύστυχη! Ποιος θεός ή άνθρωπος θα µας βρει πέρασµα, θα ανοίξει κάποιο δρόµο, για µας

τους δυο Ατρείδες να µας σώσει;

ΧΟΡΟΣ

Αυτά τα θαύµατα και τα όσα έγιναν που δεν χωράει ανθρώπου νους αυτά τα είδα και θα τα διηγούµαι

πάντα.

ΠΥΛΑ∆ΗΣ

Ορέστη, όσοι βρίσκουν αγαπηµένους τους αγκαλιάζονται, και είναι φυσικό αυτό. Όµως πρέπει να

σταµατήσετε τα κλάµατα. Πρέπει να δούµε, µε ποιο τρόπο, τώρα που σωθήκαµε, θα βγούµε από τη

βαρβαρική γη. Γιατί οι µυαλωµένοι άνδρες, δεν αδιαφορούν για την τύχη, αλλά αρπάζουν την ευκαιρία

και βρίσκουν κι άλλες χαρές.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Καλά λες. Νοµίζω πως τώρα έχουµε µαζί µας την τύχη. Κι αν κάποιος είναι πρόθυµος, θα τον βοηθήσει

και η θεία δύναµη.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μη σταµατάς. Συνέχισε να µου λες. Πρώτα πες µου τι τύχη είχε στη ζωή της η Ηλέκτρα. Γιατί είσαστε

εσείς πάντα οι αγαπηµένοι µου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Με αυτόν είναι παντρεµένη, και ζουν ευτυχισµένη ζωή.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αυτός ποιος είναι; Τίνος παιδί;

239

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ο Στρόφιος από την Φωκίδα είναι ο πατέρας του.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Της κόρης του Ατρέα; Συγγενής µας;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ανιψιός της, ο µόνος και πιστός φίλος µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆εν είχε γεννηθεί όταν µε θυσίασαν στην Αυλίδα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν είχε. Για κάποιο διάστηµα ο Στρόφιος δεν είχε παιδιά.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Χαίρε άντρα της αδελφής µου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και δικός µου σωτήρας, όχι µόνο συγγενής.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πως άντεξες εκείνα τα φριχτά µε την µητέρα µας;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ας µην µιλήσουµε γι' αυτά. Εκδικήθηκα για τον πατέρα µου.

240

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και για ποια αιτία σκότωσε τον άντρα της;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Άσε τα της µητέρας. ∆εν θα ακούσεις τίποτα καλό.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Σταµατώ. Τώρα εσύ βασιλεύεις στο Άργος;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ο Μενέλαος. Εµείς είµαστε εξόριστοι από την πατρίδα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆ηλαδή αδίκησε τον αδερφό του και κατέστρεψε το σπίτι του;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Όχι. Αλλά ο φόβος των Ερινύων µε έδιωξαν από τη γη µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αυτό λοιπόν ήταν η µανία που µου είπαν ότι είχες στην ακτή;

ΟΡΕΣΤΗΣ

∆εν είναι η πρώτη φορά που δείξαµε τη δυστυχία µας.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κατάλαβα. Εξ αιτίας της µητέρας σε κυνηγούσαν οι θεές.

ΟΡΕΣΤΗΣ

241

Και άπονα µε κάνουν να δαγκώνοµαι και να µατώνω.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και εδώ σ' αυτή τη χώρα πως ήρθες;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Με διέταξε ο Φοίβος µε χρησµό να έρθω εδώ.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Για να κάνεις τι; Μπορείς να το πεις ή δεν πρέπει;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Μπορώ Έτσι άρχισαν οι πολλές συµφορές µου. Όταν τη συµπεριφορά της µητέρας µας - που καλύτερα

να µην την πούµε - εκδικήθηκα, αναγκασθήκαµε από τις Ερινύες να γίνουµε φυγάδες, και ο Απόλλωνας

µε έστειλε στην Αθήνα για να µε δικάσουν αυτές οι θεές. Στο µέρος που ο ∆ίας ίδρυσε ιερό δικαστήριο

για να ξεπλύνει από το µίασµα τα χέρια του ο Άρης. Εκεί, στην αρχή κανείς δεν ήθελε να µε δεχθεί, σαν

στιγµατισµένος που ήµουν από τις θεές. Κάποιοι µε λυπούνταν, µε πήραν στα σπίτια τους αλλά µε

έβαζαν να φάω σε ξεχωριστό τραπέζι ∆εν µου µιλούσαν ποτέ. Έτρωγαν, έπιναν, χαίρονταν, αλλά σαν

να µην ήµουν εγώ εκεί. Εγώ δεν είχα την αξίωση να µου πουν κάτι οι ξένοι, αλλά στενοχωριόµουν και

ευχόµουν να µην το ξέρουν και αναστέναζα γιατί ήµουν φονιάς της µητέρας µου. Τώρα ακούω ότι οι

Αθηναίοι κάνουν τελετή για να θυµόνται τη συµφορά µου, προσφέροντας χοές ίσες µε το φαγητό που

µου έδιναν τότε στην Παλλάδα.

Πήγα λοιπόν στο βράχο του Άρη για να δικαστώ, κάθισα στο ένα βάθρο σαν κατηγορούµενος, και στο

άλλο η γηραιότερη από τις Ερινύες. Εκεί είπαν την κατηγορία, εγώ απολογήθηκα για το φόνο της

µητέρας, και µε έσωσε η µαρτυρία του Φοίβου. Έτσι η Αθηνά µέτρησε ίσους τους ψήφους υπέρ και

κατά. Και µε βάση το νόµο που τότε θέσπισε, όταν υπάρχει ισοψηφία, ο κατηγορούµενος αθωώνεται

γιατί τότε η Αθηνά ψηφίζει υπέρ του. Με αυτόν τον τρόπο νίκησα, και γλίτωσα από τα βασανιστήρια

του φόνου.

Όσες από τις Ερινύες συµφώνησαν µε την απόφαση, έµειναν εκεί και όρισαν αυτό το ιερό να το έχουν

ναό τους. Όσες όµως δεν πείσθηκαν συνέχισαν να µε κυνηγούν, µέχρι που πήγα ξανά στο ναό του

Φοίβου και ξάπλωσα µπροστά στο άδυτο, νηστεύοντας, ορκισµένος εκεί να πεθάνω, αν δεν µε σώσει ο

Φοίβος, ο οποίος µε κατάστρεψε. Τότε, ακούστηκε η φωνή του θεού από τον χρυσό τρίποδα, και µε

έστειλε εδώ, για να πάρω το άγαλµα της Άρτεµης που έπεσε από τον ουρανό και να το στήσω για

λατρεία στη γη της Αθήνας. Σ' αυτήν λοιπόν τη σωτηρία που όρισε ο θεός για µένα γίνε βοηθός. Γιατί

αν πάρουµε το άγαλµα της θεάς θα σταµατήσει η καταδίωξη µου από της Ερινύες και θα σε πάρω κι

εσένα µε γρήγορο καράβι να σε πάω πίσω στις Μυκήνες.

Λοιπόν, αδελφή µου, αγαπηµένη µου αδελφή, σώσε το σπίτι µας, σώσε κι εµένα. Γιατί σε µένα

τελειώνει η γενιά των Πελοπιδών αν δεν πάρουµε το ιερό ουράνιο άγαλµα της θεάς.

242

ΧΟΡΟΣ

Μεγάλη και φοβερή οργή των θεών, τους απογόνους του Τάνταλου περνά µέσα από δυστυχίες.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πριν να έρθεις εδώ εσύ, είχα τον πόθο να γυρίσω στο Άργος και να σε δω, αδελφέ µου. Θέλω αυτά

ακριβώς που κι εσύ θέλεις για να σταµατήσουν τα δεινά τα δικά σου και του σπιτιού µας, και να µη

θυµάµαι πια αυτόν που µε σκότωσε, να ξαναστυλωθεί το σπίτι µας. Ναι να σε απαλλάξω από τη θυσία

σου εδώ. Αλλά πως θα ξεφύγω από την θεά και τον βασιλιά που κυβερνά αυτή τη γη, όταν δει το βάθρο

χωρίς το άγαλµα; Πως δεν θα µε σκοτώσουν; Αφού δεν θα µπορώ να πω τίποτα. Αλλά αν µπορεί να

γίνει κι αυτό µαζί µε τα άλλα, να µε πάρεις δηλαδή κι εµένα µέσα στο καράβι µε το άγαλµα, τότε αξίζει

να διακινδυνέψουµε. Αν το αποχωριστώ, τότε εγώ χάνοµαι, ενώ εσύ κάνοντας ότι πρέπει να κάνεις, θα

έχεις καλή επιστροφή.

Όµως γιατί το αποφεύγω; Έχω χρέος να σε σώσω κι ας πεθάνω.

Γιατί ο άντρας αν πεθάνει θα λείψει απ' το σπίτι ενώ η γυναίκα, λιγότερο.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ποτέ δεν θα γινόµουν φονιάς και δικός σου όπως της µάνας µου. Φτάνει το αίµα εκείνης. Μαζί θα

φύγουµε και µαζί θα ζήσουµε. Και το ίδιο θα διακινδυνεύσουµε. Ή µαζί µου θα σε πάρω στην πατρίδα,

ή θα µείνω κι εγώ εδώ να πεθάνω. Άκουσες τη γνώµη µου.

Αν ήταν ανόσιο το άγαλµα της Άρτεµης να πάρουµε από εδώ, πως τότε µε διέταξε ο Απόλλωνας να το

κάνω; Μάλλον ήξερε ότι είσαι εδώ και θα συναντηθούµε. Τα ταιριάζω αυτά όλα και έχω την ελπίδα ότι

θα στα χέρια µας είναι η επιστροφή µας.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πώς να γίνει ώστε ούτε να πεθάνουµε, αλλά να πάρουµε και µαζί µας όσα θέλουµε; Εδώ χωλαίνει το

σχέδιο µας για την επιστροφή. Αν και το θέλουµε πολύ.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Άραγε να µπορούµε να σκοτώσουµε το βασιλιά;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Άσχηµο αυτό που είπες, αλλά σαν ξένοι µπορούµε.

ΟΡΕΣΤΗΣ

243

Αν είναι για να σωθούµε, να το διακινδυνεύσουµε.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆εν θα µπορούσα. Αν και συµφώνησα µε λόγια σου.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Τι λες να µε έκρυβες στο ναό;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και µόλις πέσει σκοτάδι να το παίρναµε και να φεύγαµε;

ΟΡΕΣΤΗΣ

Η νύχτα για τους κλέφτες είναι, για την αλήθεια δε το φως.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μέσα στο ναό υπάρχουν ιεροί φύλακες, και θα µας δουν.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αλίµονο, είµαστε χαµένοι τότε. Πως θα σωθούµε;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Νοµίζω ότι βρήκα έναν άλλο τρόπο.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ποιον; Πες µου τι σκέφτεσαι να το µάθω.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Την αρρώστια σου θα χρησιµοποιήσω.

244

ΟΡΕΣΤΗΣ

Οι γυναίκες είναι φοβερές να βρίσκουν διέξοδα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Θα πω ότι σκότωσες τη µητέρα σου και ότι ήρθες από το Άργος.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Αν είναι να κερδίσουµε, χρησιµοποίησε τις συµφορές µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Θα πω ότι είναι ανόσιο να γίνεις θυσία στη θεά.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Για ποια αιτία; Αν και µάλλον υποπτεύοµαι.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ότι δεν είσαι καθαρός. Και µε φοβίζει να δώσω ανόσιο.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Κι έτσι θα πάρουµε το άγαλµα πιο εύκολα;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Θα θελήσω να σε εξαγνίσω στη θάλασσα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και το άγαλµα; Θα µείνει στο ναό;

245

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κι εκείνο θα πλύνω. Θα πω ότι το άγγιξες.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Και που θα γίνει; Κοντά στην ακτή;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εκεί που είναι δεµένο το καράβι σας.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Εσύ ή κάποιος άλλος θα φέρει το άγαλµα;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εγώ. Κανείς άλλος δεν θα το αγγίξει. Μόνο εγώ.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ο Πυλάδης, που συµµετέχει στον πόνο µας;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Θα πω πως κι αυτός έχει το ίδιο µίασµα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Θα κάνουµε τον εξαγνισµό κρυφά από το βασιλιά ή θα το ξέρει;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Θα τον πείσω µε τα λόγια µου. ∆εν µπορούµε κρυφά.

ΟΡΕΣΤΗΣ

246

Τότε πρέπει να µας περιµένει το πλοίο.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εσύ τώρα πρέπει να φροντίσεις να πάνε καλά τα υπόλοιπα.

ΟΡΕΣΤΗΣ

Ακόµα ένα ερώτηµα. Θα τα κρατήσουν µυστικά αυτά οι γυναίκες; Πρέπει να βρεις πειστικά λόγια να

τους πεις. Γιατί έχει δύναµη η γυναίκα όταν λυπάται κάποιον. Όλα τα υπόλοιπα καλά τα σχεδίασες.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ω, αγαπηµένες γυναίκες, εσάς αφήνω την τύχη µου, να είστε πάντα ευλογηµένες, µην αφήσετε να

στερηθώ την πατρίδα µου, τον αγαπηµένο µου αδελφό και την αδελφή µου. Και πρώτα θα σας πω αυτό.

Είµαστε γυναίκες, αγαπάµε η µια την άλλη και σίγουρα σώζουµε και αλληλοβοηθιόµαστε. Μην

µιλήσετε για όλα αυτά αλλά βοηθήστε να φύγουµε. Καλό είναι να µείνετε σιωπηλές. ∆είτε, τρεις

αγαπηµένους, σε κοινή τύχη, ή να γυρίσουν στην πατρίδα τους, ή να πεθάνουν µαζί. Αν σωθώ,

υπόσχοµαι να έχετε κι εσείς την ίδια τύχη. Θα σας πάρω στην Ελλάδα. Αλλά σας ικετεύω. Σε ότι πιο

πολύ πιστεύετε σας εξορκίζω, στους γονείς σας και στα παιδιά σας που αγαπάτε, τι λέτε; Ποια θέλει,

ποια αρνιέται; Μιλήστε. Γιατί αν αυτά δεν τα δεχθείτε θα χαθώ κι εγώ κι ο δυστυχισµένος αδερφός µου.

ΧΟΡΟΣ

Κάνε θάρρος αγαπηµένη δέσποινα, και σώσου µόνο. Όσον αφορά εµένα δεν θα πω τίποτα από όλα

αυτά. Μάρτυς µου ας είναι ο Μέγας ∆ίας, θα τα κρύψω όλα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να είσαστε πάντα ευτυχισµένες για όσα είπατε. Τώρα εσείς οι δυο να µπείτε στο ναό. Γιατί θα έρθει

σύντοµα ο βασιλιάς αυτής της χώρας για να ελέγξει αν ετοιµάστηκαν οι ξένοι.

Ω σεβάσµια Άρτεµη, εσύ που µε έσωσες στην Αυλίδα από το χέρι του πατέρα µου, σώσε µε και τώρα

µαζί µε αυτούς. Αλλιώς οι θνητοί δεν θα πιστεύουν πια στους χρησµούς του Απόλλωνα εξαιτίας σου.

Αλλά µε τη θέλησή σου φύγε από τη βάρβαρη χώρα και έλα στην Αθήνα. ∆εν είναι σωστό να µένεις

εδώ ενώ µπορείς να έχεις µια ευτυχισµένη πόλη.

ΧΟΡΟΣ

Εσύ πουλί, Αλκυόνα, που στις αφιλόξενες ακτές τραγουδάς θλιµµένα, - τραγούδι που καταλαβαίνουν οι

συνετοί - και το λες για το ταίρι σου, κι εγώ σ' αυτό παραβάλλω τους θρήνους µου, ίδιο πουλί χωρίς

φτερά, ποθώντας τις Ελληνικές γιορτές, ποθώντας την Άρτεµη τη θεά της γέννας και τις ακτές του

Κύθνου όπου µεγαλώνει φοινικιά µε την δροσερή φυλλωσιά της και πλούσια δάφνη, και το ιερό δέντρο

247

της γλαυκής ελιάς, - θύµηση όλα της Λητώς, και λίµνη µε τα νερά της σε δίνες, όπου ο µελωδικός

κύκνος υπηρετεί τις Μούσες.

Ω ποτάµια δάκρυα, που τρέξατε στα µάγουλά µας τότε, όταν έπεσαν οι πύργοι και µας έβαλαν στα

καράβια µε τους εχθρούς κωπηλάτες που είχαν λόγχες. Πανάκριβα µε πούλησαν και µε έφεραν εδώ στη

βάρβαρη χώρα σκλάβα, όπως της ελαφοκτόνου θεάς την ιέρεια, την κόρη του Αγαµέµνονα, που την

υπηρετώ σε βωµούς µατωµένους.

Πόσο θα ήθελα να είµαι πάρα πολύ δυστυχισµένη από τότε που γεννήθηκα. Γιατί αν δεν γνώρισες ποτέ

χαρά, αντέχεις τον πόνο. Αν όµως απ' τη χαρά στον πόνο γυρίσεις, είναι πολύ βαρύ, δεν αντέχεται

Κι εσένα σεβαστή Αργεία, θα σε πάρει καράβι µε πενήντα κουπιά και θα σε πάει στο σπίτι σου και ο

αυλός του ουράνιου Πάνα θα δίνει το ρυθµό στους κωπηλάτες. Ο µάντης Φοίβος τραγουδώντας γλυκά

µε την εφτάχορδη λύρα του θα σε φέρει στην γη της Αθήνας. Εµένα εδώ θα µε αφήσεις κι εσύ µε

καλοτάξιδο άνεµο θα φτάσεις εκεί γρήγορα.

Αχ να πετούσα στους ουράνιους δρόµους όπου τρέχει το φως του ήλιου! Μακάρι να είχα δυνατές

φτερούγες στην πλάτη µου και να πετούσα µέχρι το σπίτι µου εµπρός. Να χόρευα όπως τότε, που ήµουν

νύφη ζηλευτή, και η µάνα µου καµάρωνε όταν έσερνα το χορό.

Που µε συγκρίναν µε τις Χάριτες και καµάρωνα στολισµένη µε κοσµήµατα στα πλούσια µαλλιά µου

και τα πέπλα και οι πλεξούδες µου µε αγκάλιαζαν ολόκληρη.

(Έρχεται ο Θόας, καθώς η Ιφιγένεια µε το άγαλµα της θεάς βγαίνει από το ναό)

ΘΟΑΣ

Που είναι η Ελληνίδα γυναίκα, η ιέρεια της Άρτεµης; Εξάγνισε τους ξένους ή καίγονται ήδη στην

µεγάλη φλόγα;

ΧΟΡΟΣ

Να τη, βασιλιά, τώρα βγαίνει, θα σου πει η ίδια.

ΘΟΑΣ

Γιατί µεταφέρεις, κόρη του Αγαµέµνονα, το άγαλµα µε τα χέρια σου, και το πήρες από το βάθρο του;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Βασιλιά, στάσου εκεί που είσαι. Στον πρόναο.

ΘΟΑΣ

248

Γιατί; Τι γίνεται στο ναό;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆υσοίωνα. Είπα ιερό ξόρκι.

ΘΟΑΣ

Τι κακό σηµαίνει αυτό; Μίλα καθαρά!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

∆εν είναι καθαρά τα θύµατα που συλλάβατε, βασιλιά.

ΘΟΑΣ

Τι σου το έδειξε αυτό; Ή το υποψιάζεσαι;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Στράφηκε προς τα πίσω το άγαλµα της θεάς.

ΘΟΑΣ

Μόνο του; Ή µήπως έγινε σεισµός;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μόνο του. Και έκλεισε τα µάτια του.

ΘΟΑΣ

Από ποια αιτία; Από το µίασµα των ξένων;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Γι' αυτό. Για τίποτε άλλο. Για το έγκληµα που έκαναν!

249

ΘΟΑΣ

Που το έκαναν; Κάτω στην ακτή;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Από την πατρίδα τους ήρθαν έχοντας κάνει φόνο.

ΘΟΑΣ

Ποιον σκότωσαν; Πες µου, θέλω πολύ να µάθω.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Την µητέρα τους έσφαξαν. Και οι δύο.

ΘΟΑΣ

Ω Απόλλωνα! Αυτό ούτε εδώ οι βάρβαροι δεν θα τολµούσαν.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Είναι διωγµένοι από όλη την Ελλάδα.

ΘΟΑΣ

Γι' αυτό εσύ βγάζεις το άγαλµα έξω;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Στον καθαρό αέρα, για να διώξω το µίασµα.

ΘΟΑΣ

Με ποιο τρόπο κατάλαβες το µίασµα των ξένων;

250

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Τους ρώτησα, όταν είδα ότι στράφηκε το άγαλµα.

ΘΟΑΣ

Σοφή σε ανέθρεψε η Ελλάδα. Καλά έκανες και το έµαθες.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κι ας µου έδωσαν γλυκό δόλωµα για την ψυχή µου.

ΘΟΑΣ

Σου είπαν νέα για τους αγαπηµένους σου στο Άργος;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ο µοναδικός αδελφός µου, ο Ορέστης, είναι ευτυχισµένος!

ΘΟΑΣ

Είχαν την ελπίδα ότι θα τους σώσεις για τα καλά τους νέα.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και ο πατέρας µου είπαν ότι ζει και είναι καλά.

ΘΟΑΣ

Αλλά εσένα οι σκέψεις σου ήταν στην θεά!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μισώ όλη την Ελλάδα, που µε κατέστρεψε.

ΘΟΑΣ

251

Τώρα για πες µου, τι θα κάνουµε τους ξένους;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πρέπει να κάνουµε ό,τι ορίζει ο νόµος.

ΘΟΑΣ

Λοιπόν, εξαγνισµό και θυσία;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πριν από τον εξαγνισµό, θέλω να τους πλύνω µε αγνό νερό.

ΘΟΑΣ

Σε νερό πηγής ή στη θάλασσα;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Η θάλασσα καθαρίζει όλες τις ανθρώπινες κακίες.

ΘΟΑΣ

Να κάνεις αυτό που είναι καλύτερο για τη θεά.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και για µένα έτσι είναι καλύτερα.

ΘΟΑΣ

Όµως τα κύµατα δεν φτάνουν µέχρι το ναό.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πρέπει να είναι ερηµιά. Θα κάνω κι άλλα.

252

ΘΟΑΣ

Πήγαινε και κάνε όπως νοµίζεις. ∆εν µου αρέσει να βλέπω µυστικές τελετές.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Πρέπει να εξαγνίσω και το άγαλµα.

ΘΟΑΣ

Βέβαια, αν το έπιασε µητροκτόνος.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Αλλιώς δεν θα το µετακινούσα από το βάθρο του.

ΘΟΑΣ

Σωστή η ευσέβεια σου και η σκέψη σου.

Γι αυτό εκτιµά την τέχνη σου όλος ο λαός.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ξέρεις τώρα τι πρέπει να γίνει;

ΘΟΑΣ

Εσύ πες µου.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Βάλτε τα δεσµά στους ξένους πάλι.

ΘΟΑΣ

Από πού θα µπορούσαν να φύγουν;

253

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Έµαθα να µην έχω εµπιστοσύνη στους Έλληνες.

ΘΟΑΣ

∆έστε τους, υπηρέτες!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και να τους φέρουν έξω τους ξένους.

ΘΟΑΣ

Ας γίνει έτσι.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Με πέπλα στα πρόσωπα. Καλυµµένοι.

ΘΟΑΣ

Για να µην τους δει ο ήλιος.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να έρθουν και οι υπηρέτες µαζί µου.

ΘΟΑΣ

Θα έλθουν κι αυτοί.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και στείλε έναν κήρυκα στην πόλη να αναγγείλει.

254

ΘΟΑΣ

Να πει τι;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να µείνουν όλοι στα σπίτια τους.

ΘΟΑΣ

Για να µην συναντήσουν τους φονιάδες;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να µην µιανθούν µε αυτούς.

ΘΟΑΣ

Τρέξε και ανάγγειλέ το.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Ούτε κανείς να τους κοιτάξει.

ΘΟΑΣ

Πολύ καλά φροντίζεις για την πόλη.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Και περισσότερο όσους αγαπώ.

ΘΟΑΣ

Αυτό το λες για µένα…

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

255

………

ΘΟΑΣ

Γι' αυτό όλοι σε θαυµάζουν.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Εσύ να µείνεις εδώ για τη θεά…

ΘΟΑΣ

Τι να κάνω;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να εξαγνίσεις µε τον πυρσό το ναό.

ΘΟΑΣ

Να είναι καθαρός όταν γυρίσεις.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κι όταν περνούν οι ξένοι από µπροστά σου…

ΘΟΑΣ

Τι πρέπει να κάνω;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να καλύψεις µε πέπλους τα µάτια σου.

ΘΟΑΣ

Για να µην µολυνθώ.

256

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Κι αν ίσως αργήσω…

ΘΟΑΣ

Πόσο υπολογίζεις;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Να µην ανησυχήσεις.

ΘΟΑΣ

Να κάνεις µε την ησυχία σου όλα τα πρέποντα για τη θεά.

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Μακάρι ο εξαγνισµός να γίνει όπως πρέπει.

ΘΟΑΣ

Κι εγώ εύχοµαι µαζί σου.

(Βγαίνει από το ναό η συνοδεία µε τους δυο αιχµάλωτους και όλα τα απαραίτητα για τον εξαγνισµό)

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

Βλέπω τους ξένους να βγαίνουν από το ναό και τα νεογέννητα αρνάκια, να πλύνω µε το αίµα τους το

µίασµα του φόνου. Και αναµµένες λαµπάδες, και όσα άλλα διέταξα για να εξαγνιστούν αυτοί για την

θεά. Τώρα όλοι οι πολίτες να αποµακρυνθείτε από αυτό το µίασµα. Αν κάποιος είναι ιερέας και

προσφέρει θυσίες σε θεούς, αν κάποιος πρόκειται να παντρευτεί, αν κάποια είναι έγκυος.

Αποµακρυνθείτε, σταθείτε µακριά, µην πέσει πάνω σας αυτό το µίασµα.

Ω παρθένα βασίλισσα, κόρη της Λητώς και του ∆ία, αν τους πλύνω από τον φόνο και τους θυσιάσουµε

όπως πρέπει, θα κατοικείς σε καθαρό ναό και θα είµαστε ευτυχισµένοι µαζί σου.

Ας σιωπήσω για τα άλλα, θεοί µου παντογνώστες, και συ θεά σεβάσµια, τα ξέρετε και µέσα στη σιωπή

µου.

257

(Η συνοδεία προχωράει. Ο Θόας µπαίνει στο ναό για εξαγνισµό)

ΧΟΡΟΣ

∆οξασµένη η γέννα της Λητώς που στα καρποφόρα λαγκάδια της ∆ήλου, γέννησε τον χρυσοµάλλη

Απόλλωνα δεξιοτέχνη στην κιθάρα, και την Άρτεµη την περίφηµη για την ευστοχία της στα τόξα. Και

αφήνοντας αµέσως µετά τη γέννα της την άγριες ακτές έφερε τα παιδιά της ψηλά στις κορυφές του

Παρνασσού, µε τις πηγές και τις τελετές του Βάκχου, όπου κείτεται ο τεράστιος δράκος, το τέρας το

γεννηµένο από τη Γη, µε τις φλόγες στα µάτια του, κάτω από τα πλούσια φυλλώµατα της δάφνης,

κρυµµένος και φυλάει το µαντείο.

Κι ενώ ακόµα ήσουν παιδί, και έµενες στην αγκαλιά της µάνα σου, τον σκότωσες, ω Απόλλωνα, και

ανέβηκες στο χρυσό τρίποδα, τον αληθινό σου θρόνο, για να δίνεις χρησµούς στους θνητούς, κάτω από

το άδυτο, δίπλα στα νερά της Κασταλίας. Εκεί, στον οµφαλό της γης, έχεις το ναό σου.

Κι αφού απ' το πανέµορφο µαντείο έδιωξες την Θέµιδα, την κόρη της Γης, αυτή γεννούσε νυχτερινά

προφητικά οράµατα σε όσους κοιµόντουσαν στις σκοτεινές γωνιές του µαντείου που έδειχναν στους

θνητούς τι έγινε παλιά, τι τώρα, τι στο µέλλον θα συµβεί. Κι έτσι η Γη αφαίρεσε από το Φοίβο την

µαντική τέχνη, εξαιτίας της διωγµένης κόρης της. Τότε, γρήγορα ο Φοίβος σκαρφάλωσε στην κορυφή

του Όλυµπου, το παιδικό του χέρι τύλιξε γύρω από το θρόνο του ∆ία, και τον παρακάλεσε να διώξει

την οργή της Γης και να πάψουν τα νυκτερινά προφητικά οράµατα. Ο ∆ίας τότε γέλασε, που ο µικρός

του γιος ζητούσε να κρατήσει µόνος αυτός τη µαντική και συγκατένευσε να πάψουν τα οράµατα και

έδωσε διαταγή µόνο ο Φοίβος να χρησµοδοτεί. Έτσι επανέφερε την πίστη των θνητών στους χρησµούς.

(Φτάνει γρήγορος και ταραγµένος αγγελιοφόρος)


Ω φύλακες του ναού, επιστάτες του βωµού! Που έχει πάει ο Θόας, ο βασιλιάς αυτής της γης; Ανοίξτε

τις βαριές πύλες και φωνάξτε τον να βγεί έξω.

ΧΟΡΟΣ

Τι συµβαίνει; Αν µπορώ να ρωτήσω χωρίς άδεια.


Οι δυο ξένοι έφυγαν µε κόλπο της κόρης του Αγαµέµνονα για την Ελλάδα, παίρνοντας µαζί τους και το

άγαλµα της θεάς στο καράβι τους.

ΧΟΡΟΣ

258

Είναι απίστευτο! Και αυτός τον οποίο θέλεις να δεις ο βασιλιάς της χώρας, δεν είναι εδώ. Έφυγε.


Που είναι; Πρέπει να το µάθει.

ΧΟΡΟΣ

∆εν ξέρουµε. Τρέχα και ψάξε τον. Όπου τον βρεις του λες αυτά τα µαντάτα.


∆έστε πόσο άπιστο είναι το γένος των γυναικών. Σίγουρα κι εσείς πήρατε µέρος σ' αυτά που έγιναν.

ΧΟΡΟΣ

Είσαι τρελός. Τι σχέση έχουµε εµείς µε την φυγή των ξένων; ∆εν πρέπει να πας στο παλάτι του βασιλιά

όσο πιο γρήγορα µπορείς;


Όχι πριν µάθω σίγουρα αν είναι κανείς µέσα στο ναό. Ανοίξτε τις πόρτες. Χτυπάω! Αναγγείλτε στον

βασιλιά ότι είµαι εδώ, µεταφέρω καινούργια κακά µαντάτα.

(Ανοίγει η πόρτα, βγαίνει ο Θόας)

ΘΟΑΣ

Ποιος είναι που φωνάζει µπροστά στην πόρτα του ναού και αναστατώνει την ιερή σιωπή;


Αλίµονο! Κι αυτές έλεγαν πως δεν είσαι µέσα και µε έδιωχναν! Αλλά εσύ είσαι εδώ.

ΘΟΑΣ

Τι κέρδος είχαν να περιµένουν;

259


Μετά θα σου πω γι' αυτές. Πρώτα αυτά που έγιναν θα σου πω. Άκουσε: Η νεαρή ιέρεια που

παραστέκεται στο βωµό, η Ιφιγένεια, έφυγε µαζί µε τους δυο ξένους. Πήραν µαζί τους το ιερό άγαλµα

της θεάς. Απάτη ήταν ο εξαγνισµός που έλεγε!

ΘΟΑΣ

Τι είναι αυτά που λες; Ποιο ήταν το αναθεµατισµένο σχέδιό της;


Να σώσει τον Ορέστη! Αυτό το απίστευτο!

ΘΟΑΣ

Ποιον; Τον γιο της Κλυταιµνήστρας;


Αυτόν που τον όρισε η θεά για θυσία.

ΘΟΑΣ

Ω, απίστευτο ! Πώς µπορώ να το πω αλλιώς!


Μην κουράζεις τώρα το µυαλό σου, αλλά άκου µε. Και αφού µε ακούσεις, φρόντισε να τους πιάσουµε.

ΘΟΑΣ

Λέγε. Καλά µίλησες. Η θάλασσα είναι κοντά και δεν θα ξεφύγουν από το δόρυ µου.


Όταν φτάσαµε στην ακτή της θάλασσας, όπου λίγο πιο εκεί ήταν το καράβι του Ορέστη κρυµµένο, σε

260

µας, που µας έστειλες να φυλάµε του ξένους, έκανε νεύµα η Ιφιγένεια να σταθούµε πιο πίσω γιατί, είπε,

θα άναβε την ιερή φωτιά για τον εξαγνισµό, και δεν έπρεπε να την δούµε. Και βάδιζε µόνη αυτή πίσω

από τους ξένους που είχαν τα χέρια δεµένα. Αυτά ήταν λίγο ύποπτα αλλά οι άνδρες τα έβλεπαν µε δέος.

Και µετά από ώρα, για να νοµίσουµε ότι κάτι περισσότερο έκανε, έβγαλε κραυγή και άρχισε να λέει

αλλόκοτα ρητά. Έκανε ότι τους καθάριζε από τον φόνο και εµείς περιµέναµε, και η ώρα περνούσε.

Μετά φοβηθήκαµε µήπως αυτοί µπορέσουν να λυθούν, τη σκοτώσουν και φύγουν, αλλά φοβόµασταν

µήπως κάνουµε ιεροσυλία και τα αφήσαµε έτσι.

Στο τέλος αποφασίσαµε να πάµε κοντά και ας µην έπρεπε.

Και εκεί τότε βλέπουµε το καράβι το ελληνικό! Στα πενήντα του κουπιά, πενήντα ναύτες

κωπηλατούσαν και τα πανιά ήταν ανοιγµένα, έτοιµο να φύγει, οι ξένοι λυτοί κοντά στο καράβι,

µπροστά στην πρύµνη. Με µεγάλα κοντάρια έσπρωχναν την πλώρη κι άλλοι τραβούσαν να δέσουν την

άγκυρα και άλλοι βιαστικά έριχναν από πάνω σκαλωσιές να ανέβουν οι ξένοι!

Τότε εµείς χωρίς δισταγµό, µόλις καταλάβαµε το δόλο, αµέσως την αρπάξαµε, πιάσαµε τα παλαµάρια

και θέλαµε να βγάλουµε το τιµόνι και τους φωνάξαµε:

"Γιατί φεύγετε κλέβοντας από την χώρα µας αγάλµατα και ιέρειες; Ποιος είσαι εσύ που την αρπάζεις

από την εδώ χώρα;"

Αυτός τότε είπε: "Ο Ορέστης ο αδελφός της, να γνωρίζεις! Γιος του Αγαµέµνονα. Παίρνω αυτήν εδώ

την αδελφή µου, που την είχα χαµένη από το σπίτι µου".

Όµως εµείς την κρατούσαµε καλά και θέλαµε να τη σύρουµε, κάναµε αγώνα, και τότε αυτοί µας

χτύπησαν στο πρόσωπο. ∆εν είχαν όπλα. Κι εµείς το ίδιο. Μας χτυπούσαν µε γροθιές και κλωτσιές στα

πλευρά, στο στοµάχι και τα κορµιά µας παράλυσαν. Φύγαµε τότε µε χτυπήµατα και µελανιές και

σπασµένα κεφάλια και µαύρα µάτια. Πήγαµε πέρα σε κάτι υψώµατα και τους ρίχναµε πέτρες. Αλλά οι

τοξότες τους, απ' το καράβι άρχισαν να µας ρίχνουν βέλη και µας ανάγκασαν να πάµε πιο πίσω. Τότε

ένα µεγάλο κύµα, έσπρωξε στη στεριά το καράβι και παραλίγο να άρπαζε την ιέρεια, αλλά πρόφτασε ο

Ορέστης και την άρπαξε στον ώµο, την έβαλε στο καράβι και µετά ανέβασε το ουράνιο άγαλµα.

Ακούστηκε τότε φωνή απ' το καράβι:

"Έλληνες ναύτες πιάστε τα κουπιά, κάντε να ασπρίσουν τα κύµατα. Όλα αυτά για τα οποία περάσαµε

τις Συµπληγάδες τα πήραµε µαζί µας".

Οι ναύτες τότε έβγαλαν έναν δυνατό αναστεναγµό και χτυπούσαν µε τα κουπιά τους τη θάλασσα.

Το πλοίο όσο ήταν µέσα στο λιµάνι, προχωρούσε, όταν όµως πιο έξω έπεσε σε θαλασσοταραχή και ένα

µεγάλο κύµα ξαφνικό ήρθε πάνω τους και ο άνεµος µάζεψε τα πανιά πίσω στην πρύµνη. Αυτοί πάλευαν

ενάντια στα κύµατα µε όλη τους τη δύναµη, όταν ένα άλλο τους χτύπησε πάλι, και τότε η κόρη του

Αγαµέµνονα σηκώθηκε και προσευχήθηκε:

"Ω κόρη της Λητώς, σώσε την ιέρειά σου που πάει στην Ελλάδα από τη βαρβαρική χώρα και γίνε

βοηθός µου. Γιατί κι εσύ τον αδελφό σου τον αγαπάς, άσε µε λοιπόν να αγαπώ κι εγώ τον δικό µου".

Επευφήµησαν τότε οι ναύτες µε φωνές χαρούµενες, έπιασαν τα κουπιά πάλι στα χέρια τους και

κωπηλατούσαν όλοι µε ένα ρυθµό. Μα τα κύµατα έστελναν πάλι το καράβι στα βράχια. Τότε µερικοί

από εµάς έτρεξαν και πήδησαν µέσα στη θάλασσα και δοκίµασαν να ρίξουν σκοινιά για να το πιάσουν.

Κι εµένα µε έστειλαν εδώ για να στα πω.

Όµως τώρα κάνε γρήγορα. Αν η θάλασσα δεν ηρεµήσει οι ξένοι δεν σώνονται. Ο Ποσειδώνας ο θεός

της θάλασσας, που φροντίζει για την πόλη της Τροίας, είναι εχθρός των Πελοπιδών, και θα παραδώσει

τον γιο του Αγαµέµνονα σε σένα και τους πολίτες σου, και την αδελφή του την ιέρεια η οποία ξέχασε

261

την θυσία στην Αυλίδα και ατιµάζει τη θεά.

ΧΟΡΟΣ

∆υστυχισµένη Ιφιγένεια, θα πεθάνεις µε τον αδελφό σου όταν γυρίσεις στα χέρια των βαρβάρων εδώ.

ΘΟΑΣ

Ω πολίτες αυτής της βάρβαρης χώρας, βάλτε ηνία στα άλογα και τρέξτε γρήγορα στην ακτή και πιάστε

το ελληνικό καράβι που η θάλασσα το βγάζει στην ακτή. Η θεά είναι βοηθός µας. Πηγαίνετε γρήγορα

να πιάσετε τους ασεβείς. Και άλλοι από εσάς να ρίξουν καράβια στη θάλασσα, να τους κυκλώσουµε

από στεριά και πέλαγος και να τους πιάσουµε. Και ή να τους ρίξουµε σε άγρια βράχια ή να τους

σουβλίσουµε. Εσάς τις γυναίκες που όλα αυτά τα ξέρατε, µετά θα σας τιµωρήσω. Τώρα όµως βιάζοµαι

να πιάσω τους άλλους.

(Ακούγεται δυνατή βοή, εµφανίζεται η θεά Αθηνά)

ΑΘΗΝΑ

Ποιον πας να κυνηγήσεις βασιλιά Θόα; Άκουσε αυτά τα λόγια της Αθηνάς και σταµάτα να καταδιώκεις

τους ξένους µε το στρατό σου. Γιατί υπακούοντας σε χρησµό του Απόλλωνα ήρθε εδώ ο Ορέστης,

καταδιωγµένος από την οργή των Ερινύων, για να πάρει πίσω στο Άργος την αδελφή του και το ιερό

άγαλµα, να το φέρει στη χώρα µου. Μόνο έτσι να τελειώσουν όλα τα βάσανά του.

Ακόµα κάτι θα σου πω. Αυτόν που νοµίζεις πως θα πιάσεις, τον Ορέστη, που τώρα τον εµποδίζουν τα

κύµατα να φύγει, ήδη ο Ποσειδώνας για δική µου χάρη ηρέµησε τη θάλασσα και τώρα το καράβι του

µπορεί να φύγει.

Κι εσύ Ορέστη, που τώρα ακούς τη φωνή µου κι ας µην βλέπεις µπροστά σου την όψη µου, ξέρεις τι

θέλω να κάνεις. Πάρε το άγαλµα και την αδελφή σου και όταν έλθεις στην θεόκτιστη Αθήνα υπάρχει

κάποιο µέρος στην άκρη της Αττικής απέναντι από το ακρωτήρι της Καρύστου - ο λαός τον ονοµάζει

αυτό τον τόπο Αλάς - εκεί εσύ αφού κτίσεις ναό, στήσε το άγαλµα και δώσε του όνοµα που να θυµίζει

την Ταυρίδα και τις µεγάλες ταλαιπωρίες που πέρασες που σ' έφεραν καταδιωγµένο σε όλη την Ελλάδα

από το µίσος των Ερινύων.

Αυτή την Άρτεµη στο εξής οι θνητοί θα την υµνούν και θα την ονοµάζουν Ταυροπόλα θεά. Και όρισε

εκεί νόµο τον εξής: Όταν ο λαός εκεί γιορτάζει τη µνήµη για τη θυσία που δεν έγινε τώρα εδώ, ένα

ξίφος να αγγίζει το λαιµό ενός άνδρα και ας βγαίνει λίγο αίµα - για ευλάβεια - για να έχει η θεά τις

τιµές που της πρέπουν.

Εσύ Ιφιγένεια, θα γίνεις ιέρεια της θεάς στον ιερό λόφο της Βραυρώνας κι εκει θα ταφείς όταν

πεθάνεις. Και τα υφαντά και τα πέπλα των γυναικών που πεθαίνουν στη γέννα θα τα φέρνουν εκεί στο

ναό σαν προσφορά.

Αυτές δε οι γυναίκες, οι συντρόφισσες και βοηθοί της Ιφιγένειας, θα σταλούν στην Ελλάδα, γιατί

δείξαν φρόνηση και ήταν δίκαιες.

Ορέστη σε έσωσα κι άλλη φορά, στον Άρειο Πάγο όταν οι ψήφοι ήταν µοιρασµένοι και µέτρησε για

262

την αθώωσή σου η δική µου, υπέρ σου. Αυτό ορίζω νόµος να γίνει. Όταν υπάρχει ισοψηφία, ο

κατηγορούµενος να αθωώνεται. Τώρα πάρε την αδελφή σου, την κόρη του Αγαµέµνονα και φύγετε από

αυτήν την χώρα. Και συ βασιλιά Θόα, µη θυµώνεις.

ΘΟΑΣ

Παντοκρατόρισσα Αθηνά, όποιος ακούει τα λόγια των θεών και πάει ενάντια είναι άµυαλος.∆εν

θυµώνω λοιπόν τώρα ούτε µε τον Ορέστη που πήρε το άγαλµα της θεάς, ούτε µε την αδελφή του. Τι

καλό θα βγει αν αντιδικήσω µε τους δυνατούς θεούς; Αυτές δε τις γυναίκες, όπως διέταξες, θα τις

στείλω στην ευτυχισµένη Ελλάδα, και θα διατάξω τους άντρες που έστειλα µε καράβια να πάψουν την

καταδίωξη όπως θέλεις εσύ, ω θεά!

ΑΘΗΝΑ

Εύγε. Γιατί σέβεσαι τους θεούς. Εµπρός τώρα άνεµοι, ταξιδέψτε το καράβι του παιδιού του

Αγαµέµνονα στην Αθήνα. Θα συνοδεύσω κι εγώ, προστατεύοντας το ιερό άγαλµα της αδελφής µου.

ΧΟΡΟΣ

Πηγαίνετε στο καλό ευτυχισµένη µοίρα πια έχετε.

Ω Αθηνά Παλλάδα, σεβάσµια στους θνητούς και τους αθάνατους, ας κάνουµε έτσι όπως εσύ διατάζεις.

Απρόσµενη χαρά πήρα από τα λόγια που είπες.

(Η Αθηνά εξαφανίζεται. Ο Θόας συνοδεύει το Χορό που φεύγει προς το καράβι)

ΧΟΡΟΣ

Ω σεβάσµια Νίκη,

και τη δική µου ζωή να ορίζεις.

Να µην σταµατάς να µε στεφανώνεις.

ΤΕΛΟΣ

263

Ίων

Ο Ίων είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης και διδάχτηκε (παίχτηκε) το 412 π.Χ..

Το έργο αυτό του Ευριπίδη έχει χαρακτηριστεί γενικά ως «περιπλεγµένη τραγωδία» λόγω του ότι δύο

φορές ο ποιητής χρησιµοποιεί στην πλοκή τον «από µηχανής θεό», µία στην αρχή και µία στο τέλος. Ο

Αρχηγέτης του Βασιλικού Οίκου της Αττικής Ίων αποδεικνύεται τέκνο της Κρεούσης εκ του θεού

Απόλλωνα.

Η διδασκαλία του τοποθετείται γύρω στο 419-418. Το έργο αποτελεί δράµα χαρακτήρων. Στη

συγγραφή του, ο Ευριπίδης διαπραγµατεύεται τον αντιτραγικό ρεαλισµό µέσα από την πολιτική

πραγµατικότητα. Ο Ίων δεν προκαλεί το έλεος και τον φόβο και δεν δηµιουργεί ανάγκη κάθαρσης.

Το έργο διαδραµατίζεται στους ∆ελφούς. Η Κρέουσα που απέκτησε ένα γιο, τον Ίωνα, µε τον

Απόλλωνα τον εγκαταλείπει στην Ακρόπολη. Ο Ερµής βρήκε το παιδί και το έφερε στους ∆ελφούς. Η

Κρέουσα παντρεύτηκε τον Ξούθο, που συµµάχησε µε τους Αθηναίους και πήρε την εξουσία. Το

ζευγάρι µένει άτεκνο και ο Ξούθος πάει στους ∆ελφούς για να πάρει χρησµό ο οποίος έλεγε ότι ο γιος

του θα είναι αυτός που θα συναντούσε βγαίνοντας από το ναό. Ο Ίωνας ακολουθεί τότε το Ξούθο στην

Αθήνα. Η Κρέουσα αρχικά είναι ενάντια του Ίωνα, και οργανώνει απόπειρα δηλητηρίασής του, όµως οι

θεοί τον σώζουν. Με την αποκάλυψη από την Πυθία των σπαργάνων του συντελείται η αναγνώριση

µητέρας και γιου. Η Αθηνά εµφανίζεται και λέει ότι ο Ίωνας είναι τέκνο του Απόλλωνα και ζητά την

εγκατάσταση του στο θρόνο, ενώ προφητεύει τη γέννηση του Αχαιού και του ∆ώρου.

Ο Ίωνας γράφτηκε στα χρόνια της συνάψεις της «Νικίειας ειρήνης», όχι τόσο ευνοϊκής για τους

αθηναίους. Ο Ευριπίδης επιθυµεί την τόνωση του ηθικού των συµπατριωτών του προβάλλοντας την

Κρέουσα ως πρόγονο όλων των ιωνικών φυλών. Είναι η µητέρα του Ίωνα και από αυτήν θα γεννηθούν

ο ∆ώρος και ο Αχαιός. Ο ποιητής ανάγει την γέννηση της ιωνικής φυλής σε ένα θεό, για αυτό

δικαιολογεί, κατά κάποιο τρόπο, την επιθυµία της να ηγεµονεύσει.

Το δράµα αυτό µιµήθηκε αργότερα και ο Άουγκουστ Σλέγκελ, Γερµανός κριτικός και µεταφραστής

φιλόλογος, µε το έργο του «Ίων» το 1803.

264

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΙΩΝ

(Ερχόµενος)

414 π.Χ.


ΕΡΜΗΣ

ΙΩΝ

ΧΟΡΟΣ

ΚΡΕΟΥΣΑ

ΞΟΥΘΟΣ

ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΟΣ

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

ΠΥΘΙΑ

ΑΘΗΝΑ


Μετά από ένωση του Απόλλωνα µε την Κρέουσα - κόρη του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα - µε κρυφό

τοκετό γεννήθηκε ένα µωρό το οποίο η µητέρα του το άφησε στην ίδια σπηλιά που γνώρισε το θεό

γιατί φοβόταν τους δικούς της. Όταν ξαναπήγε εκεί και δεν το βρήκε νόµισε πως το κατασπάραξαν τα

όρνεα. Όµως ο Απόλλωνας είχε στείλει τον Ερµή και το πήρε, το πήγε στο µαντείο των ∆ελφών κι

εκεί µεγάλωσε σαν υπηρέτης του ναού. Η Κρέουσα µεγαλώνοντας παντρεύτηκε τον Ξούθο από την

Εύβοια, αλλά επειδή δεν έκαναν παιδιά, αποφάσισαν να επισκεφθούν το µαντείο των ∆ελφών για να

πάρουν χρησµό.

Εκεί γίνεται η συνάντηση µητέρας - γιου...

(Μαντείο των ∆ελφών. Ο ναός του Απόλλωνα Ο Ερµής στέκεται µπροστά στα προπύλαια)

ΕΡΜΗΣ

265

Ο Άτλας - που τον Ουρανό των θεών κρατάει

στις πλάτες του τις χάλκινες -

παντρεύτηκε µια θεά και γεννήθηκε έτσι η Μαία

και τη Μαία πήρε ο ∆ίας ο Μέγιστος

και γεννήθηκα έτσι εγώ ο Ερµής, ο αγγελιοφόρος,

να υπηρετώ τους θεούς.

Και ήρθα στη γη των ∆ελφών εδώ,

όπου χρησµοδοτεί ο Φοίβος καθήµενος πάνω στον Οµφαλό της Γης

και ορίζει των θνητών τα παρόντα και τα µέλλοντα πάντα.

Υπάρχει πόλη ένδοξη, της θεάς Παλλάδας , η Αθήνα,

όπου την Κρέουσα, την κόρη του Ερεχθέα,

την πήρε ο Φοίβος µε τη βία,

στη βραχοσπηλιά - τις Μακρές Πέτρες όπως τη λένε -

Κρυφά απ' τον πατέρα της εγκυµόνησε η Κρέουσα

- σύµφωνα µε το θέληµα του Φοίβου.

Κι όταν ήρθε ο καιρός και η Κρέουσα γέννησε στα ανάκτορα το βρέφος

το κρυφά και στην ίδια τη σπηλιά βρέθηκε µε τον θεό

το τοποθέτησε και το άφησε να πεθάνει, σε πλεχτό καλάθι µέσα,

κρατώντας το νόµο τον παλιό, τον Εριχθόνιο.

Για χάρη όµως του παιδιού, του ∆ία η κόρη, η Αθηνά,(εικ.)

έβαλε δίπλα του δυο δράκους φρουρούς

και όρισε τις Αγλαυρίδες ιέρειες να το φυλάξουν.

Γι' αυτό στους Ερεχθείδες κρατάει η συνήθεια

να µεγαλώνουν τα παιδιά τους ζωσµένα σε φίδια ολόχρυσα.

Και όσα στολίδια είχε η Κρέουσα

τα έβαλε στο βρέφος, µέσα στο καλάθι, και τ' άφησε

στη σπηλιά για να πεθάνει.

Αλλά ήρθε τότε ο Φοίβος, ο αδερφός µου, και µε παρακάλεσε

266

"πήγαινε αδερφέ στην Αθήνα της Παλλάδας

και πάρε απ' τη σπηλιά βρέφος νεογέννητο

µε το πλεχτό καλάθι µαζί και σπάργανα

φέρ' το στους ∆ελφούς, στο µαντείο µου, (εικ.)

και άφησέ το µπροστά στην πόρτα του.

Μετά θα νοιαστώ εγώ. Γιατί να ξέρεις, αυτό το παιδί είναι δικό µου".

Και τότε για χάρη του Φοίβου, του αδερφού µου,

πήρα το πλεχτό καλάθι, το έφερα εδώ

και τ' άφησα στις σκάλες του Ναού ανοιγµένο.

Για να φαίνεται το παιδί.

Και το πρωί µε την ανατολή του Ήλιου, ήρθε η Πυθία η προφήτις (εικ.)

και µπαίνοντας, θύµωσε που είδε το βρέφος

γιατί αναρωτήθηκε ποια κόρη των ∆ελφών

τόλµησε ν' αφήσει στην πόρτα το παιδί της.

Και ήθελε να το πάρει να το διώξει απ' το βωµό

αλλά ένιωσε έλεος - και βοήθησε ο Φοίβος να µη διωχθεί το παιδί -

και το κράτησε, τ' ανάθρεψε.

∆εν ξέρει πως είναι του Απόλλωνα, ούτε τη µητέρα του ξέρει.

Ούτε κι το παιδί ξέρει τους γονείς του.

Στους βωµούς ανάµεσα µεγάλωσε παίζοντας

και µετά όταν ανδρώθηκε, οι ∆ελφείς

τον όρισαν χρυσοφύλακα του ναού τους και έµπιστο,

αφιερώθηκε εδώ στου Φοίβου το ναό

και ζει αναµάρτητη και σεµνή ζωή.

Η Κρέουσα που γέννησε το παιδί, µετά από αυτές τις περιπέτειες

παντρεύτηκε τον Ξούθο, τον γιο του Αιόλου

γόνο του ∆ία - Αχαιό,

γιατί καθώς την Αθήνα την συγκλόνιζε πόλεµος

267

µε τους Χαλκοδοντίδες από την Εύβοια,

ο Ξούθος βοήθησε να νικήσουν.

Έτσι την πήρε.

Κι από τότε είναι παντρεµένοι αλλά µένουν άτεκνοι.

Κι ο καηµός για να αποκτήσουν παιδί θα φέρει στο µαντείο

τον Ξούθο και την Κρέουσα

- θέληµα του Φοίβου να γίνει έτσι -

και στον Ξούθο θα δώσει για γιο του τον δικό του γιο.

Θα τον δείξει δικό του να τον πάρει στο σπίτι

όπου του θα γνωρίσει τη µητέρα του, την Κρέουσα,

και έτσι ο γάµος της µε τον Φοίβο θα µείνει κρυφός.

Αλλά θα βρει και ο γιος γονιούς και σπίτι.

Και θα τον ονοµάσουν Ίωνα. Ερχόµενο.

Θα γίνει γενάρχης κράτους στην Ασία

και Ιωνία θα πουν την περιοχή αυτή. Από το όνοµά του.

Τώρα θα φύγω θα κρυφτώ στο δαφνώνα. Μέχρι να µάθω για το παιδί.

Γιατί βλέπω να βγαίνει ο γιος του Φοίβου

ο οποίος έρχεται για να βάλει δάφνινα κλωνάρια

και να στολίσει την πύλη του ναού.

Αυτόν εγώ, πρώτος από τους θεούς,

τον ονοµάζω Ίωνα.

ΙΩΝΑΣ

Ο Ήλιος λάµπει πάνω στο τέθριππο άρµα του

φεύγουν τ' αστέρια µπροστά στη φωτιά του

µέχρι την ιερή νύχτα.

Οι κορυφές του Παρνασσού οι απάτητες

αντιφέγγουν τον ολόλαµπρο κύκλο.

268

Στον οίκο του Φοίβου ανεβαίνει ο καπνός από την άνυδρη σµύρνα

και στον Τρίποδα η Πυθία η µάντισσα

τραγουδά στους Έλληνες τους χρησµούς (εικ.) που ορίζει ο Φοίβος.

Υπηρέτες του Φοίβου,

στης Κασταλίας τα νάµατα τώρα πηγαίνετε

να πλυθείτε στη δροσιά τους

και αφού στεγνώσετε να έρθετε στο ναό.

Να προστατέψουµε έτσι το όµορφο στόµα και την καλή φήµη

για όσους φτάνουν να πάρουν χρησµό,

και να τους βοηθήσουµε να τον καταλάβουν.

Κι εγώ να αρχίσω τη δουλειά µου

αυτήν που έχω µάθει να κάνω από παιδί.

Να σκουπίσω τα πρόθυρα

να κρεµάσω στεφάνια στην άγια είσοδο,

να πλύνω την αυλή του ναού Φοίβου

και των πουλιών τα κοπάδια που αρπάζουν τις προσφορές

µε το τόξο να διώξω.

∆ίχως µάνα και πατέρα

το ναό του Φοίβου που µε µεγάλωσε φροντίζω.

Άντε σκούπα µου, άντε

από φρέσκια δάφνη όµορφη

που του Φοίβου τη Θυµέλη

στο ναό µπροστά σαρώνεις

άντε άντε σκούπα µου που είσαι από κήπο ιερό

όπου ιερή δροσούλα απ' τα νάµατα τα άγια µε την άχνα της

νοτίζει της µυρτιάς τους άγιους κλώνους,

269

µόλις βγει το πρωί ο Ήλιος

µε σένα σκούπα µου, του Άγιου Ναού τα πρόθυρα σκουπίζω κάθε µέρα.

Ω Παιάνα, Ω Παιάνα

Ω γιε της Λητώς

∆οξασµένε για πάντα.

Για σένα, Φοίβε,

δουλεύω εδώ στο ναό µπροστά

τιµώντας τους χρησµούς σου

και ο κόπος µου είναι δόξα

γιατί δεν υπηρετώ θνητούς αλλά θεούς

και κάνω τις δουλειές χωρίς να κουράζοµαι.

Γονιός και πατέρας για µένα είναι ο Φοίβος.

Κι αυτόν ευλογώ.

Και ονοµάζω πατέρα το Φοίβο τον ευεργέτη µου

µες στο ναό.

Ω Παιάνα, Ω Παιάνα

Ω γιε της Λητώς

∆οξασµένε για πάντα.

(Έρχονται οι άλλοι υπηρέτες του ναού. Φέρνουν σε στάµνα νερό)

Φτάνει το σκούπισµα µε τη δάφνινη σκούπα.

Από στάµνα χρυσή ας ραντίσω της Γης τη δροσιά

που τη στέλνει της Κασταλίας το ρέµα.

Ας ραντίσω δροσόνερο εγώ ο αγνός

κι έτσι πάντα το Φοίβο να λατρεύω µην πάψω.

Ή κι αν πάψω, να το θέλει µια καλή η µοίρα.

270

(Ακούγονται φτεροκοπήµατα και κρωξιές)

Α! Για δες τα! Για δες τα!

Τις παράτησαν κιόλας τις φωλιές τους και ήρθαν!

Μη ζυγώνετε λέω στους θριγκούς του Ναού.

Μήτε κι εδώ στης αυλής τα χρυσόπλακα.

(Σταµατά το ράντισµα, πιάνει το τόξο)

Α! Θα σε ρίξει το τόξο µου, αγγελιοφόρε του ∆ία!

Που µε ράµφος γερό στα πουλιά αρχηγεύεις!

Α! Να! Κι άλλο! Κύκνος αυτός!

Για το βωµό ταξιδεύει.

Αλλού. Αλλού τ' αλικόχρωµο πόδι σου.

Α! ∆εν θα µπορέσει ούτε ο Φοίβος

να σε σώσει απ' το τόξο µου.

Παρ' τα φτερά σου αλλού.

Στη ∆ήλο να πας να κουρνιάσεις. Και άντε.

Θα σταµατήσω αλλιώς τα όµορφα τραγούδια σου.

Α! Κι άλλο µας ήρθε!

Τα πουλάκια σου θες να µου κάνεις µες στους θριγκούς;

Φύγε. Φύγε. Θα ρίξω.

Τράβα στου Αλφειού τα νερά να γεννήσεις.

Στου Ισθµού την κοιλάδα.

Μη µου λερώνεις του ναού τ' αναθήµατα και του Φοίβου το άδυτο.

(∆ιστάζει. Αφήνει το τόξο)

271

Σας λυπάµαι να ρίξω.

Εσείς φέρνετε στους θνητούς των θεών τα µηνύµατα.

Ας τελειώσω τη δουλειά µου που στο Φοίβο χρωστώ.

Ας µην πάψω ποτέ να ευγνωµονώ όσους πρέπει.

(Συνεχίζει το ράντισµα. Μπαίνει ο Χορός - ακολουθία της Κρέουσας. Κοιτάζουν γύρω)

ΧΟΡΟΣ

Α! ∆εν υπάρχουν µόνο στην άγια Αθήνα

οι όµορφα στολισµένες αυλές των θεών!

Ούτε και εκεί µόνο είναι στολισµένοι οι δρόµοι!

- Να! Κι εδώ! Στο ναό του Φοίβου,

λάµπει το φως που πέφτει από τα αγάλµατα.

ΙΩΝ

∆είτε αυτό!

Τη Λερναία Ύδρα µε χρυσό δρεπάνι να την σκοτώνει ο Ηρακλής!

Κοίτα το καλά!

ΧΟΡΟΣ

Το βλέπω.

ΙΩΝ

Και το άλλο στα αριστερά του

Που ανεµίζει τον αναµµένο δαυλό.

ΧΟΡΟΣ

272

Ποιος να είναι;

Αυτός που η ιστορία του ζωγραφίστηκε στα πέπλα;

Τα χέρια του είναι από σφυρηλατηµένο χρυσάφι.

ΙΩΝ

- Ο Ιόλαος θα είναι, µε την ασπίδα του

που τα ίδια υποφέρει µε το γιο του ∆ία.

Και τ' αντέχει.

∆ες και τούτον!

Πάνω στο γρήγορο άλογό του!

Πως χτυπάει και σκοτώνει τον τρισώµατο δράκο

και βγάζει φωτιές από το στόµα του!

ΧΟΡΟΣ

- Όλα τα βλέπω προσεκτικά!

ΙΩΝ

Κοίτα κι εκεί τον πόλεµο των Γιγάντων

σκαλισµένο πάνω σε πέτρα!

ΧΟΡΟΣ

- Για να τον παρατηρήσουµε καλά φίλες µου!

ΙΩΝ

Βλέπεις ποια σείει την τροµερή της ασπίδα πάνω απ' τον Εγκέλαδο;

ΧΟΡΟΣ

Βλέπω τη θεά µας την Παλλάδα!

273

ΙΩΝ

Και εδώ µέσα στις θύελλες, τον κεραυνό το διπλόφλογο στα αλάνθαστα χέρια του ∆ία;

ΧΟΡΟΣ

Βλέπω! Τον άγριο Μίµαντα τον κάνει στάχτη!

Και το άλλο το τέρας της Γης!

Το σκοτώνει ο Βάκχος! Το χτυπά µε τον κισσό.

(Πλησιάζοντας µπροστά στον Ίωνα)

Ε! Συ! Στο Ναό! Σε ρωτούµε.

Μπορούµε να µπούµε κι εµείς;

ΙΩΝΑΣ

Όχι ξένες. ∆εν κάνει.

ΧΟΡΟΣ

Αν σε ρωτήσω κάτι; Θα µου πεις;

ΙΩΝΑΣ

Ρώτα τι θελεις;

ΧΟΡΟΣ

Στ' αλήθεια ο Οµφαλός της Γης είναι µέσα στο ναό του Φοίβου;

ΙΩΝΑΣ

Σκεπασµένος µε λουλουδένια στεφάνια. Και Γοργόνες τριγύρω.

274

ΧΟΡΟΣ

Έτσι το λέει και η φήµη.

ΙΩΝΑΣ

Αν ζητάτε µαντεία

και κάνατε προσφορά µελόψωµα µπρος στο ναό

µπορείτε στο βωµό του να περάστε.

Στο άδυτο όµως µην προχωράτε

πριν σφαχτούν οι καθαγιασµένοι αµνοί!

ΧΟΡΟΣ

Ξέρω. Το νόµο του θεού δεν θα τον παραβούµε.

Όσα είναι έξω χαιρόµαστε να βλέπουµε...

ΙΩΝΑΣ

Κοιτάξτε τα όλα, όσα είναι σωστό να βλέπετε.

ΧΟΡΟΣ

Μου πρόσταξαν οι κύριοί µου να δω όλα τα ενδότερα άγια του θεού.

ΙΩΝΑΣ

Για ποιους λέτε; Τίνος σπιτιού είστε ακόλουθοι;

ΧΟΡΟΣ

Οι κύριοί µας είναι κάτοικοι της Αθήνας, της πόλης Παλλάδας

Α! να! Έρχεται αυτή για την οποία ρωτάς.

275

(Εµφανίζεται η Κρέουσα)

ΙΩΝΑΣ

Όποια κι αν είσαι, το δείχνει η όψη σου, µοιάζεις µε αρχόντισσα.

Και την όψη µονάχα αν δεις του ανθρώπου, καταλαβαίνεις αν είναι από καλή γενιά.

Αλλά γιατί; Τι έχεις; Κρύβεις τα µάτια !

∆άκρυα φέρνει στην όµορφη όψη σου η θέα του µαντείου;

Τι σε λύπησε τόσο;

Όλοι που βλέπουν του Φοίβου τα ανάκτορα χαίρονται.

Κι εσύ να δακρύζεις!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ξένε µου, ο τρόπος σου δείχνει ευγένεια

που µε ρώτησες όταν µε είδες!

Αυτό µαντείο το Φοίβου µου ξύπνησε άσχηµες µνήµες από τα παλιά.

Γύρισε το µυαλό µου στην πατρίδα µου, αν και βρίσκοµαι εδώ.

Πόσο δυστυχισµένες είναι οι γυναίκες!

Τι πράξεις είναι αυτές οι δικές σας, θεοί!

Πού υπάρχει ελπίδα για δίκαιο αν οι αδικίες των θεών µας παιδεύουν;

ΙΩΝΑΣ

Ποιος κρυφός καηµός σε παιδεύει, γυναίκα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τίποτα. Ένα λόγο είπα. Τώρα σωπαίνω, µη νοιάζεσαι, ξένε.

ΙΩΝΑΣ

Ποια είσαι κι από πού, ποιανού; Με τι όνοµα να σε λεω;

276

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κρέουσα µε λένε, του Ερεχθέα κόρη είµαι. Η Αθήνα η πατρίδα µου.

ΙΩΝΑΣ

Σε καλοτυχίζω ∆έσποινα. Ένδοξη είναι η πατρίδα σου και η γενιά σου µεγάλη.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Πράγµατι, σε αυτά είµαι ευτυχισµένη. Σε τίποτα άλλο όµως.

ΙΩΝΑΣ

Είναι αλήθεια που λένε...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τι ρωτάς; Ξένε θα ήθελα να µου πεις.

ΙΩΝΑΣ

Ότι πρώτος απ' τη γενιά σου φύτρωσε µέσα από τη γη;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ναι, ο Εριχθόνιος. Αλλά δεν µε ωφέλησε η γενιά µου.

ΙΩΝΑΣ

Και η θεά Αθηνά; Απ' τη γη τον σήκωσε µέσα από τη γη;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Με τα αγνά της χέρια. ∆εν τον γέννησε.

277

ΙΩΝΑΣ

Και τον έδωσε... όπως δείχνεται σε µια παράσταση;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Στις κόρες του Κέκροπα, τον έδωσε να τον φυλάξουν. Σ' ένα καλάθι. Και τις διέταξε να µην το

ανοίξουν.

ΙΩΝΑΣ

Κι αυτές ότι τ' άνοιξαν...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γι' αυτό και πέθαναν! Τσακίστηκαν πάνω σε βράχο.

ΙΩΝΑΣ

Και τα άλλα που λένε; Αλήθεια είναι;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ποιο ρωτάς; Πες, ρώτα µε. Έχω χρόνο.

ΙΩΝΑΣ

Τις αδερφές σου ο πατέρας ο Εριχθόνιος τις θυσίασε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ναι. Ήταν θυσία για την πατρίδα. Την άντεξε.

ΙΩΝΑΣ

Κι εσύ; Εσύ µόνο σώθηκες;

278

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ήµουν µωρό τότε, στην αγκαλιά της µάνας µου.

ΙΩΝΑΣ

Και τον πατέρα σου; Αλήθεια τον κατάπιε η γη;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Από το χτύπηµα της τρίαινας του Ποσειδώνα πέθανε.

ΙΩΝΑΣ

Και τον τόπο εκεί τον είπαν οι Μακρές Πέτρες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κακό µου φέρνεις στο µυαλό. Γιατί ρωτάς;

ΙΩΝΑΣ

Τις τιµά τις Μακρές Πέτρες ο Φοίβος και οι αστραπές του.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τις τιµά! Μακάρι να µην τις έβλεπα!

ΙΩΝΑΣ

Ω! Μισείς τον τόπο τον αγαπητό στο θεό;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Όχι. Μόνο για κάτι που έγινε σε µια σπηλιά εκεί.

ΙΩΝΑΣ

279

Ποιος Αθηναίος σε παντρεύτηκε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Είναι από άλλη χώρα. Ξένος.

ΙΩΝΑΣ

Ποιος; Πρέπει να κατάγεται από ευγενικό γένος.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ο Ξούθος. Ο γιος του Αιόλου. Απόγονος του ∆ία.

ΙΩΝΑΣ

Και ξένος αυτός, πως παντρεύτηκε κάποια που γεννήθηκε στην Αθήνα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Η Εύβοια, είναι µια περιοχή κοντινή στην Αθήνα.

ΙΩΝΑΣ

Που τη χωρίζει µια στενή θάλασσα, όπως λενε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αυτήν καταλάβαµε µε σύµµαχό µας τον Ξούθο.

ΙΩΝΑΣ

Σας βοήθησε στον πόλεµο και σε παντρεύτηκε µετά;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Προίκα του πολέµου. Κέρδισε µε το σπαθί του.

280

ΙΩΝΑΣ

Και ήρθες µαζί του εδώ στους ∆ελφούς;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μαζί του ήρθα. Στο ναό του Τροφώνιου είναι τώρα.

ΙΩΝΑΣ

Να δει πήγε ή για να πάρει χρησµό;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Και για τα δύο, θέλει να ζητήσει και χρησµό.

ΙΩΝΑΣ

Για καρπό της γης ή για παιδιά θέλετε να µάθετε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αν και είµαστε πολύ καιρό παντρεµένοι, δεν έχουµε αποκτήσει παιδιά.

ΙΩΝΑΣ

∆εν έκανες παιδί ποτέ;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ο Φοίβος την ξέρει την ατεκνία µου!

ΙΩΝΑΣ

Αν και ως προς τα άλλα ήσουν τυχερή, σ' αυτό στάθηκες άτυχη.

281

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εσύ ποιος είσαι; Την καλοτυχίζω τη µάνα σου.

ΙΩΝΑΣ

Με λένε και είµαι δούλος του Φοίβου.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αφιερωµένος είσαι ή σε πούλησαν εδώ;

ΙΩΝΑΣ

∆εν ξέρω καθόλου. Του Φοίβου µε λένε.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εγώ µε τη σειρά µου τώρα, σε λυπάµαι, ξένε.

ΙΩΝΑΣ

Ούτε τη µητέρα µου, ούτε την καταγωγή µου ξέρω.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Στο Ναό µένεις; Ή σε κάποιο σπίτι;

ΙΩΝΑΣ

Το ναό έχω για σπίτι µου. Κι εδώ κοιµάµαι.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μικρός ήρθες ή όταν µεγάλωσες;

ΙΩΝΑΣ

282

Μωρό. Έτσι λένε όσοι ξέρουν.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ποια ∆ελφίδα σε θήλασε;

ΙΩΝΑΣ

∆εν θήλασα ποτέ. Με ανάθρεψαν εδώ όµως.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ποια; Εµένα είπες δύστυχη, εσύ είσαι!

ΙΩΝΑΣ

Η µάντισσα του Φοίβου. Την έχω σαν µητέρα µου.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κι έγινες άντρας! Πως µεγάλωσες;

ΙΩΝΑΣ

Με τρέφουν οι βωµοί. Και οι ξένοι που έρχονται.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆ύστυχη η µητέρα σου! Όποια και να είναι.

ΙΩΝΑΣ

Ίσως από φταίξιµό της να γεννήθηκα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν στερείσαι. Όµορφα ρούχα φοράς.

283

ΙΩΝΑΣ

Από τα αφιερώµατα στο θεό που υπηρετώ.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν έψαξες να βρεις από ποια γεννήθηκες;

ΙΩΝΑΣ

∆εν έχω κανένα σηµάδι όµως.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Και άλλη έπαθε τα ίδια µε τη µάνα σου.

ΙΩΝΑΣ

Ποια; Τι χαρά θα ήταν για µένα αν την γνώριζα!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γι' αυτήν ήρθα εδώ πριν απ' τον άντρα µου.

ΙΩΝΑΣ

Πες µου τι ζητάς; Να σε βοηθήσω, κυρία.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Θέλω να µάθω απ' το Φοίβο, µια µυστική απάντηση.

ΙΩΝΑΣ

Τι; Πες. Θα φροντίσω εγώ να εξυπηρετηθείς.

284

ΚΡΕΟΥΣΑ

Άκου λοιπόν την ιστορία: Αλλά ντρέποµαι.

ΙΩΝΑΣ

Άσε την ντροπή εδώ. ∆εν περνάει σ' αυτό το µέρος η δύναµή της.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κάποια φίλη µου λέει την αγάπησε ο Φοίβος.

ΙΩΝΑΣ

Ο θεός µε θνητή; Μην τα λες αυτά, ξένη.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Και γέννησε γιο. Κρυφά απ' τον πατέρα της.

ΙΩΝΑΣ

∆εν µπορεί. Θνητός την παρέσυρε και το σκεπάζει.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το αρνιέται αυτή. Και υπέφερε.

ΙΩΝΑΣ

Τι έπαθε, αφού ήξερε ότι ήταν ο θεός που την αγκάλιασε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το γιο που γέννησε, τον άφησε να πεθάνει.

ΙΩΝΑΣ

285

Το παιδί τώρα που είναι; Ζει ή πέθανε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κανείς δεν το ξέρει. Αυτό ήρθα να µάθω απ' το Φοίβο.

ΙΩΝΑΣ

Αν δεν ζει. Τότε πως; Με ποιον τρόπο πέθανε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Θεριά τον κατασπάραξαν. Έτσι πιστεύει.

ΙΩΝΑΣ

Έχει σηµάδια και το λες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γυρνώντας εκεί που το άφησε, δεν το βρήκε.

ΙΩΝΑΣ

Είδε στο δρόµο αίµατα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Όχι. Αν και έψαξε ολόγυρα µε αγωνία.

ΙΩΝΑΣ

Πόσος καιρός πέρασε από τότε που χάθηκε το παιδί;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Σαν και σένα θα ήταν τώρα. Αν ζούσε.

286

ΙΩΝΑΣ

Τον αδίκησε ο Θεός. Και η µάνα του η δύστυχη.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Από τότε άλλο παιδί δεν έκανε.

ΙΩΝΑΣ

Αν όµως ο Φοίβος το µεγαλώνει κρυφά;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Άδικο είναι να χαίρεται την κοινή χαρά µόνος του.

ΙΩΝΑΣ

Αυτή η συµφορά µοιάζει µε τη δική µου.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κι εσύ τη ζητάς τη µάνα σου;

ΙΩΝΑΣ

Πόνο που ξέχασα µην τον σκαλίζεις.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν θα ξαναµιλήσω. Πες µου τώρα όµως γι' αυτό που θέλω να ρωτήσω το θεό.

ΙΩΝΑΣ

Ξέρεις που σκοντάφτει αυτό που θέλεις να µάθεις;

287

ΚΡΕΟΥΣΑ

Παντού. Σε όλα σκοντάφτει η δύστυχη.

ΙΩΝΑΣ

Πώς να δώσει χρησµό ο Φοίβος για κάτι που θα ήθελε να κρατήσει κρυφό;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Επειδή για όλους τους Έλληνες δίνει χρησµό.

ΙΩΝΑΣ

Θα ντροπιαστεί όµως. Μην τον δυσκολεύεις.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν το αντέχει όµως και η δύστυχη.

ΙΩΝΑΣ

∆εν θα δώσει µαντεία, κανένας. Το µυστικό που ζητάς δεν θα σ' το πει ο Φοίβος. Κι αν τον

προσβάλεις στο ίδιο το σπίτι του τότε - µε το δίκιο του - θα της κάνει κακό.Άσε. Μη ζητάς µαντείες

ενάντιες στο θεό. Είναι ασέβεια να ζητάµε να µας πουν όσα δεν θέλουν. Ό,τι να κάνουµε - και θυσίες

στους βωµούς και µαντείες άλλων πουλιών ή άλλα - δεν θα µας πουν. Ανώφελη µαντεία παίρνουµε

όταν ζητάµε να µας πουν όσα δεν θέλουν. Μόνο ό,τι µαντεύουν µε τη θέλησή τους µας ωφελεί.

ΧΟΡΟΣ

Πολλές συµφορές. Σε πολλούς. Κάθε άνθρωπος και διαφορετική. Μια στιγµή µόνο είναι η χαρά στη

ζωή µας.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Φοίβε. Στάθηκες άδικος στη φίλη µου. Και τότε. Και εδώ.

Ούτε τότε το γιο σου έσωσες, που έπρεπε, ούτε τώρα στη µητέρα, που ρωτάει, θα απαντήσεις, να

ξέρει τουλάχιστον αν πέθανε να του στήσει τάφο. Κι αν πάλι ζει... Ας τ' αφήσουµε όµως αυτά - αφού

ο θεός δεν θέλει να ξέρω όσα θα ήθελα.

288

(Φαίνεται ο Ξούθος που έρχεται)

Α! Ξένε! Βλέπω τον άντρα µου τον Ξούθο που επιστρέφει από το µαντείο του Τροφώνιου. Μην του

πεις, ξένε, αυτά που είπαµε όµως, δεν θέλω να µάθει τι µε απασχολεί κρυφά από αυτόν. Μήν πούµε

λόγια που δεν ήθελα. ∆ύσκολη είναι η θέση των γυναικών µπροστά στους άντρες. Και µια κακή να

τύχει ανάµεσά µας, όλες µας παίρνει η προσβολή. Τόσο δυστυχισµένες γεννηθήκαµε.

ΞΟΥΘΟΣ

Πρώτα να χαιρετήσω το θεό. Χαίρε. Κι εσύ γυναίκα. Μήπως άργησα κι ανησύχησες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Όχι. Πάνω που άρχισα να ανησυχώ, έφτασες. Πες µου όµως τι χρησµό φέρνεις απ' τον Τροφώνιο, πως

θα κάνουµε παιδί;

ΞΟΥΘΟΣ

∆εν λέει ο Τροφώνιος πριν απ' το Φοίβο. Μόνο ένα. Χωρίς παιδί απ' το µαντείο δεν θα γυρίσω. Ούτε

κι εσύ.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Σεβάσµια Λητώ, µητέρα του Φοίβου! Όλα κατ' ευχήν αν είναι. Και στο σπίτι µας θα µπει ευτυχία.

ΞΟΥΘΟΣ

Μακάρι. Εδώ τα λόγια του θεού ποιος τα ερµηνεύει;

ΙΩΝΑΣ

Εγώ τα γενικά µπορώ να σου πω. Το εσωτερικό όµως νόηµα το λένε µέσα ιερείς δίπλα στον τρίποδα.

Γι' αυτό έχουν κληρωθεί εδώ και πολύ καιρό.

ΞΟΥΘΟΣ

Εντάξει. Όσα ήθελα, τα έµαθα. Τώρα ας πάω. Άκουσα ότι σφάχτηκαν τα σφάγια για τους ξένους

µπροστά στο ναό. Θέλω να πάρω το χρησµό τούτη την ηµέρα την ευλογηµένη. Κι εσύ γυναίκα

στόλισε τους βωµούς µε δάφνης κλαδιά και προσευχήσου να φέρω το χρησµό για το παιδί µας.

289

(Ο Ξούθος µπαίνει στο µαντείο)

ΚΡΕΟΥΣΑ

Έτσι θα γίνει. Έτσι. Ο Φοίβος τώρα θα διορθώσει τα σφάλµατά του. Κι αν δεν είναι εύκολο όλα,

όµως όσα θέλει - θεός είναι - θα το δεχτώ.

(Πηγαίνει µε κλαδιά δάφνης προς τους βωµούς)

ΙΩΝΑΣ

Υπονοούµενα συνέχεια πετάει για το Φοίβο! Γιατί; Από αγάπη για τη φίλη της που έπαθε ή για να

κρύψει ό,τι πρέπει; Αλλά τι τώρα γιατί σκέφτοµαι εγώ για την κόρη το Ερεχθέα; Τι την έχω να µε

νοιάζει; Καλύτερα να πάω να ραντίσω µε το δροσερό νερό από το χρυσό σταµνί. Όµως πρέπει να τον

µαλώσω τον Φοίβο. Τι έπαθε! Πάει µε κοπέλες και µετά τις παρατά κάνει παιδιά και έπειτα φεύγει

και αδιαφορεί; Ε, και εγώ τώρα! Όταν γίνω σπουδαίος να ηθικολογώ... Όποιος θνητός όµως είναι

κακός, τον τιµωρείτε! Και µετά; ∆ίκαια εσείς να ανοµείτε αφού ορίζετε οι ίδιοι τους νόµους στους

θνητούς; Α! Φοίβε! Και Ποσειδώνα και ∆ία Κυρίαρχε! Αν κατακριθείτε για άνοµο γάµο - έτσι το

λέω, σαν υπόθεση - και µετά τιµωρείτε αυτόν που κάνει τα ίδια µε σας, θα τους αδειάσετε τους ναούς

σας! Την ηδονή αν κυνηγάτε και τα υπόλοιπα δεν τα νοιάζεστε, άδικοι είστε. Γιατί να κακολογούµε

τους θνητούς όταν µιµούνται των θεών τα καµώµατα; Αυτούς που τα δασκαλεύουν πρέπει να

κρίνουµε.

(Φεύγει µε τον αµφορέα, αριστερά)

ΧΟΡΟΣ

Εσένα, Αθηνά, που γεννήθηκες χωρίς πόνους γέννας. Σε ικετεύω θεά,

που ο Τιτάνας Προµηθέας βοήθησε τη γέννα σου - που έγινε απ' το κεφάλι του ∆ία - Ω Νίκη

Μακάρια. Έλα θεά στο ναό της Πυθίας! Έλα εδώ. Πέτα απ' του Ολύµπου τα δώµατα πάρε το δρόµο

για του Φοίβου τη γη όπου στο κέντρο και στους τρίποδες γύρω η φωτιά κι ο καπνός δίνουν

χρησµούς!

Εσύ και η Κόρη της Λητώς, δυο θεές και οι δυο παρθένες, αδερφές του Απόλλωνα δεηθείτε. Το γένος

του Ερεχθέα να βρει µε χρησµούς φανερούς

της ευτεκνίας το δρόµο. Σ' όσων θνητών τα σπίτια στολίζουν και λάµπουν παιδιά, σ' αυτά η χαρά

βρίσκεται - η πιο µεγάλη απ' όλα - κι έχει ρίζα ακλόνητη. Και ο πλούτος πάει µε τη σειρά, από πατέρα

σε γιο κι από γιο σε εγγόνι, φύλακες όταν αρχίζουν οι συµφορές καµάρι στη χαρά τους και µε τ'

άρµατα φέρνουν στη γη της πατρίδας τη σωτήρια νίκη.

Περισσότερο κι απ' τον πλούτο και περισσότερο κι απ' το θρόνο χαρά µου και έγνοια να έχω παιδιά.

290

Να µη ζήσω άτεκνη. Γιατί όποιου τ' αρέσει αυτό δεν έχει νου. Λίγα ας είναι τα πλούτη µου, αλλά να

'χω χαµογελαστά παιδιά γύρω µου.

Ω θρόνε του γλυκού Πάνα (εικ.) και σπηλιές που βρίσκεστε στις Μακρές Πέτρες όπου εκεί του

Άγλαυρου οι τρεις κόρες χορεύουνστους κήπους των ναών της Παλλάδας στο ρυθµό τον χαρούµενο

της φλογέρας του Πάνα, όπου ακόµα και πριν απ' τον ήλιο στις σπηλιές του σφυρίζει.

Εκεί µια παρθένα που γέννησε η δύστυχη, απ' την αγάπη του Φοίβου, το βρέφος της τ' άφησε

προσφορά στα όρνεα και στ' άγρια θηρία - αµαρτία του γάµου του αθέλητου. ∆εν άκουσα ποτέ ούτε

ζωγραφισµένο είδα να ευτυχούν τα παιδιά των θνητών που είναι κρυφοί γόνοι των θεών.

(Ξανάρχεται ο Ίωνας)

ΙΩΝΑΣ

Ε! Γυναίκες, που περιµένετε εδώ γύρω στα σκαλιά του ναού τον αφέντη σας... Άφησε τον άγιο

τρίποδά; Ήρθε; Ή ακόµα µέσα για τον βωµό του δέεται;

ΧΟΡΟΣ

Μέσα ακόµα. ∆εν βγήκε.

ΙΩΝΑΣ

Βγαίνει όµως! Να! Ακούγονται οι πόρτες. Ανοίγουν. Να τος!

(Βγαίνει ο Ξούθος χαρούµενος, βλέπει τον Ίωνα, τρέχει να τον αγκαλιάσει)

ΞΟΥΘΟΣ

Χαίρε παιδί µου. Χαίρε! Έτσι πρέπει να αρχίσω, έτσι σε χαιρετώ.

ΙΩΝΑΣ

Χαίρε κι εσύ.

ΞΟΥΘΟΣ

Το χέρι σου να φιλήσω. Και να σε αγκαλιάσω.

291

ΙΩΝΑΣ

Είσαι στα καλά σου; Ή θεοβλάβεια σε πήρε;

ΞΟΥΘΟΣ

Σε βρήκα τώρα. ∆εν θέλω να σε χάσω.

ΙΩΝΑΣ

Σταµάτα! Θα µου χαλάσεις του θεού τα στολίδια µε τ' αγκαλιάσµατά σου.

ΞΟΥΘΟΣ

Να σ' αγκαλιάσω. Την ευτυχία µου την πιο ακριβή, βρίσκω.

ΙΩΝΑΣ

Κρατήσου σε απόσταση µην στρέψω πάνω το τόξο µου.

ΞΟΥΘΟΣ

Μη µε σπρώχνεις. Σε σένα αναγνωρίζω το πιο αγαπηµένο µου πρόσωπο.

ΙΩΝΑΣ

∆εν µ' αρέσει να βάζω µυαλό σε παλαβούς ξένους ανθρώπους.

ΞΟΥΘΟΣ

Κτύπα µε και σκότωσέ µε. Θα γίνεις πατροκτόνος τότε.

ΙΩΝΑΣ

Πατέρας µου εσύ; Πώς να µη γελάσω µ' αυτά;

292

ΞΟΥΘΟΣ

Μη. Θα σ' το πει η συνέχεια. Άκουσέ µε.

ΙΩΝΑΣ

Τι θα µου πεις;

ΞΟΥΘΟΣ

Είµαι ο πατέρας σου κι εσύ είσαι το παιδί µου.

ΙΩΝΑΣ

Ποιος το λέει αυτό;

ΞΟΥΘΟΣ

Αυτός που σε µεγάλωσε γιέ µου! Ο Φοίβος!

ΙΩΝΑΣ

∆ικά σου λόγια είναι.

ΞΟΥΘΟΣ

Ο χρησµός του θεού µου το είπε.

ΙΩΝΑΣ

Μάλλον έκανες λάθος στην εξήγηση του χρησµού.

ΞΟΥΘΟΣ

Λες να µην ακούω καλά;

ΙΩΝΑΣ

293

Τι είπε ακριβώς ο Φοίβος;

ΞΟΥΘΟΣ

Όποιον συναντήσω...

ΙΩΝΑΣ

Που να συναντήσεις;

ΞΟΥΘΟΣ

Έξω καθώς θα βγαίνω απ' το ναό...

ΙΩΝΑΣ

Τι συµφορά θα του τύχει;

ΞΟΥΘΟΣ

Αυτός είναι γιος µου!

ΙΩΝΑΣ

∆ικός σου ή δώρο;

ΞΟΥΘΟΣ

∆ώρο. Αλλά σαν να είναι δικός µου.

ΙΩΝΑΣ

Εµένα πρωτοσυνάντησες βγαίνοντας;

ΞΟΥΘΟΣ

Κανέναν άλλον. Μόνο εσένα παιδί µου.

294

ΙΩΝΑΣ

Πως τα έφερε έτσι η τύχη!

ΞΟΥΘΟΣ

Το ίδιο απορούµε κι οι δυο.

ΙΩΝΑΣ

Καλά. Η µητέρα µου ποια είναι;

ΞΟΥΘΟΣ

∆εν ξέρω να σου πω.

ΙΩΝΑΣ

∆εν το είπε ο Φοίβος αυτό;

ΞΟΥΘΟΣ

Επειδή χάρηκα πολύ µε αυτό που άκουσα, δεν το ρώτησα.

ΙΩΝΑΣ

Άρα η γη είναι η µητέρα µου.

ΞΟΥΘΟΣ

∆εν γεννάει παιδιά το χώµα.

ΙΩΝΑΣ

Και πως έγινα γιος σου;

295

ΞΟΥΘΟΣ

∆εν ξέρω. Στο Φοίβο τ' αφήνω.

ΙΩΝΑΣ

Θα σε ρωτήσω για κάτι άλλο.

ΞΟΥΘΟΣ

Καλύτερο είναι αυτό.

ΙΩΝΑΣ

Πήγες µε άλλη; Μπορεί να γέννησε νόθο παιδί;

ΞΟΥΘΟΣ

Μια νεανική ανοησία.

ΙΩΝΑΣ

Πριν παντρευτείς την κόρη του Ερεχθέα;

ΞΟΥΘΟΣ

Πριν. Ποτέ µετά αφού την παντρεύτηκα.

ΙΩΝΑΣ

Τότε, λοιπόν έτσι µε γέννησες.

ΞΟΥΘΟΣ

Ταιριάζουν και τα χρόνια.

ΙΩΝΑΣ

296

Κι εδώ; Πως έφτασα;

ΞΟΥΘΟΣ

Και εγώ απορώ.

ΙΩΝΑΣ

Μεγάλο δρόµο έκανα;

ΞΟΥΘΟΣ

Κι αυτό δεν µπορώ να στο πω.

ΙΩΝΑΣ

Έχεις ξανάρθει εδώ πριν απ' το γάµο σου;

ΞΟΥΘΟΣ

Στις γιορτές του Βάκχου. (εικ.)

ΙΩΝΑΣ

Ποιος σε φιλοξένησε;

ΞΟΥΘΟΣ

Κάποιος που είχε ∆ελφίδες κόρες...

ΙΩΝΑΣ

Χορέψατε µαζί; Κοιµήθηκες µ' αυτές;

ΞΟΥΘΟΣ

Ναι. Ήταν Μαινάδες!

297

ΙΩΝΑΣ

Κι εσύ µεθυσµένος ε;

ΞΟΥΘΟΣ

∆οσµένος στο Βάκχο!

ΙΩΝΑΣ

Άρα έτσι γεννήθηκα!

ΞΟΥΘΟΣ

Η τύχη σου το έφερε...

ΙΩΝΑΣ

Και στο ναό µετά, πως έφτασα;

ΞΟΥΘΟΣ

Θα σ' άφησε εκείνη ίσως.

ΙΩΝΑΣ

Ο θεός φαίνεται λέει αλήθεια!

ΞΟΥΘΟΣ

Σωστά µιλάς.

ΙΩΝΑΣ

Τι άλλο να σκεφτώ;

298

ΞΟΥΘΟΣ

Τώρα καταλαβαίνεις όσα πρέπει να καταλάβεις.

ΙΩΝΑΣ

Γιος του γιου του ∆ία!

ΞΟΥΘΟΣ

Αυτό είσαι!

ΙΩΝΑΣ

Ο πατέρας µου είσαι λοιπόν!

ΞΟΥΘΟΣ

Ο Φοίβος το λεει.

ΙΩΝΑΣ

Σε χαιρετώ λοιπόν, πατέρα µου!

ΞΟΥΘΟΣ

Την πιο χαρούµενη λέξη ακούω!

ΙΩΝΑΣ

Τι ηµέρα κι αυτή.

ΞΟΥΘΟΣ

Με έκανε ευτυχισµένο.

ΙΩΝΑΣ

299

Αχ µάνα µου αγαπηµένη! Πότε θα σε δω και σένα! Τώρα σε θέλω πιο πολύ από πριν. Όποια κι αν

είσαι. Αν όµως είσαι νεκρή, ποτέ δεν θα µπορέσω να σε γνωρίσω.

ΧΟΡΟΣ

Η χαρά του βασιλιά είναι και δική µας. Μα θα 'θελα και την κυρά µου και του Ερεχθέα το σπίτι να

τους δω ευτυχισµένους µε τα παιδιά τους.

ΞΟΥΘΟΣ

Τώρα γιε µου έκρινε ο θεός καλά και µας έφερε κοντά και βρήκες κι εσύ αυτό που ήθελες και

αγνοούσες µέχρι τώρα. Αυτό το άλλο που εύχεσαι το θέλω κι εγώ. Να βρεις δηλαδή τη µητέρα σου.

Να βρω κι εγώ µε ποιαν ήµουν τότε σαν νέος... Ίσως αυτό να το βρούµε µε τον καιρό.

Όµως τώρα ν' αφήσεις το ναό και συµφωνήσεις να έρθεις µαζί µου στην Αθήνα. Σε περιµένουν

µεγάλα πλούτη εκεί και η χαρά της εξουσίας. ∆εν θα είσαι φτωχός και από άσηµη γενιά πια. Όχι.

Άρχοντας θα είσαι. Και µε µεγάλη περιουσία. ∆ε µιλάς; Γιατί; Έσκυψες και συλλογιέσαι, χάθηκε η

χαρά από το πρόσωπό σου. Με τροµάζεις.

ΙΩΝΑΣ

Αλλιώς τα βλέπεις τα πράγµατα από µακριά, αλλιώς αν τα πλησιάσεις. Χαίροµαι για την τύχη να σε

βρω. Οι Αθηναίοι όµως είναι ντόπιος λαός δοξασµένος, είναι µε ρίζες κι εγώ ανάµεσά τους δυο βάρη

θα έχω. Ξένο πατέρα και νόθος ο ίδιος. Αυτό θα µε ντροπιάζει, δεν θα έχω δύναµη, δεν θα µε

λογαριάζουν! Θα είµαι ένα τίποτα γι' αυτούς. Ακόµη και το θρόνο να πάρω θα βρω µίσος απ' τους

υπηκόους. Κι αν δείξω δύναµη, ξέρω, τους µισούν τους καλύτερους. Οι άξιοι, όσοι, και ξέρουν και

σκέφτονται και µακριά απ' τα αξιώµατα µένουν περήφανοι, αυτοί θα γελάσουν µαζί µου - θα µε πουν

άµυαλο αν θελήσω να βάλω τάξη σε πόλη ανάστατη. Οι άλλοι οι δυνατοί, όσοι έχουν αξιώµατα, κι

αυτοί θα µ' εµποδίσουν µε την ψήφο τους ενάντια µου θα πανε αν µπω µπροστά τους. Έτσι γίνεται

συνήθως. Όσοι έχουν εξουσίες και αξιώµατα τους µάχονται τους καλύτερους. Και στο σπίτι σου αν

θα έρθω - που είναι ξένο - ξένος καθώς θα είµαι, η γυναίκα σου - που ίδια ως τώρα είχατε µοίρα -

τώρα που άλλαξε η κατάσταση, θα πικραθεί. Θα µε µισήσει. Θα είµαι δίπλα σου, κι αυτή χωρίς παιδί

η ίδια θα βλέπει το δικό σου και θα πικραίνεται κι έτσι, µετά, ή θα µ' αφήσεις και θα κοιτάξεις αυτήν

ή θα µε θέλεις και θα χαλάσεις το σπίτι σου. Λίγες φορές οι γυναίκες για τέτοια πράγµατα έσφαξαν ή

φαρµάκωσαν τους άντρες τους;

Και τη λυπάµαι τη γυναίκα σου να γερνάει άκληρη. ∆εν της αξίζει παίδεµα τέτοιο σ' εκείνη που έχει

τέτοιους γονείς. Η εξουσία πατέρα, που άδικα τη δοξάζουν, γλυκιά είναι απ' έξω, αλλά το µέσα της

µαύρο. Ποιος µπορεί να είναι ευτυχισµένος και µακάριος όταν ζει µέσα στην υποψία και στο φόβο!

Απλός πολίτης θα 'θελα να 'µαι καλύτερα, παρά άρχοντας, σαν κι αυτούς που προτιµούν τους

πονηρούς για φίλους και όχι τους καλούς, γιατί τους θεωρούν απειλή.

Θα µου πεις πως το χρυσάφι τα σκεπάζει αυτά κι ο πλούτος είναι όµορφος; Εγώ δεν θέλω να µε

κακολογούν ότι τα χέρια µου τα έχω απλωµένα στην περιουσία σου και να έχω προβλήµατα.

Καλύτερα λίγα να έχω. Χωρίς έγνοιες.

Να σου πω τα καλά που έχω τώρα εδώ, ν' ακούσεις; Την ησυχία µου έχω. Το κυριότερο. Και καµιά

έγνοια. Κι απ' τον δρόµο τον ίσιο κανένας κακός δεν µε σπρώχνει.

300

Αβάσταχτος είναι ο παραµερισµός στην άκρη για να περάσει ο χειρότερος.

Εδώ, ανάµεσα σε ευχές και προφητείες, κάνω τους προσκυνητές να χαίρονται, όχι να κλαίνε. Σαν

ξένοι έρχονται και σαν φίλους τους ξεπροβοδώ.

Και το άλλο, που όλοι εύχονται - κι ας µην το κάνουν - εδώ ζω µε δικαιοσύνη και κατά φύση και

νόµο.

Αυτά σκέφτοµαι. Καλύτερα πατέρα µου εδώ παρά µαζί σου. Άφησέ µε. Ίδιο καλό µου κάνεις και στα

λίγα να µ' αφήσεις και στα µεγάλα να µε πάρεις.

ΧΟΡΟΣ

Καλά µίλησες. Μακάρι αυτοί τους οποίους εγώ αγαπώ µπορέσουν να βρουν µεγαλύτερη ευτυχία στα

λόγια σου.

ΞΟΥΘΟΣ

Μη λες τέτοια λόγια. Και κοίταξε το καλό σου. Από εκεί που σε βρήκα θέλω ν' αρχίσω.

Θα σου κάνω τραπέζι να φάµε µαζί. Θα κάνω θυσίες όσες δεν έκανα στη γέννησή σου. Θα σε πάρω

τώρα, σαν ξένο που έρχεται σπίτι µου, να σε φιλέψω και µετά θα σε πάρω, τάχα σαν ξένο - όχι σαν

γιο - θα πάµε να δεις την Αθήνα. ∆εν θέλω να τη λυπήσω τη γυναίκα µου που εκείνη είναι άτεκνη -

ενώ εγώ χαίροµαι.

Μετά, µε τον καιρό, θα βρω ευκαιρία να δεχτεί να σου δώσω και τα σκήπτρα της χώρας.

Και σε ονοµάζω Ίωνα. Ερχόµενο - όπως σου ταιριάζει.

Εσένα πρωτόειδα να έρχεσαι καθώς έβγαινα απ' του ναού το άδυτο.

Μάζεψε τώρα τους φίλους σου και πάνω στο γλέντι αποχαιρέτα τους. Φεύγεις απ' τους ∆ελφούς. Κι

εσείς υπηρέτες µην πείτε κουβέντα απ' αυτά πουθενά. Θάνατο θα σας δώσω αν τα πείτε στην

Κρέουσα.

ΙΩΝΑΣ

Ας πάµε. Αλλά λειψή θα είναι η τύχη µου πατέρα. Αν δεν βρω τη µάνα µου, θα είµαι λυπηµένος. Κι

αν ήταν να ευχηθώ κάτι γι' αυτήν, λέω, µακάρι να ήταν Αθηναία η µάνα µου. Να είχα απ' τη µεριά της

να καµαρώνω ανάµεσα στους άλλους Αθηναίους. Ο ξένος σε µια πόλη όλη αυτόχθονη και ελεύθερος

να είναι, ελεύθερα δεν µπορεί να µιλήσει. Γιατί του λείπει η περηφάνια.

(Φεύγουν ο Ξούθος και ο Ίωνας µε τους ακολούθους)

ΧΟΡΟΣ

301

Βλέπω δάκρυα και πένθους φωνές και στεναγµούς να ξεσπούν µόλις η κυρά µας τον άντρα της δει µε

την τύχη του γιου ενώ αυτή άκληρη αποµένει.

Τι µάντεµα Φοίβε, γιε της Λητώς, τραγούδησες στο βασιλιά µας! Πως; Από πού το αγόρι αυτό έγινε

υπηρέτης σου; Από ποιαν;

Μ' ανησυχεί ο χρησµός σου. Νοµίζω ότι κρύβει δόλο. Ποια συµφορά θα ξεσπάσει; Φοβάµαι.

Ξένος ο Ξούθος. Και ξένο µου φέρνει. Και µου λέει να σιωπήσω.

∆όλος η τύχη του παιδιού... που άλλος µεγάλωσε. Κανείς δεν το αρνιέται.

- Να τα πούµε αυτά της κυράς µας καθαρά. Για τον άντρα της. Που ήταν µαζί του η δύστυχη, και είχε

ελπίδες...

- Και τώρα αυτή στη συµφορά. Κι αυτός να χαίρεται...

- Γερνάει η κυρά κι ασπρίζει κι αυτός...

- Τους φίλους προδίνει...

- Να τιµωρηθεί που ήρθε σαν ξένος στο παλάτι. Και τώρα τα παίρνει όλα...

- Να χαθεί. Να χαθεί, την κυρά µου γέλασε.

- Κι όσες θυσίες κι αν κάνει θεοί, προκοπή να µην έχει. Ποτέ. Θα σου δείξω εγώ πόσο πολύ αγαπώ

την κυρά µου...

- Που δείπνα µου χαίρονται πατέρας και γιος!

Βράχοι που βαστάτε τον όγκο του Παρνασσού. Και τα ουράνια. Όπου ο Βάκχος δίφλογο κρατώντας

δαυλό, χορεύει ανάλαφρα τις νύχτες µε τις χαρούµενες Βάκχες. Ποτέ στην πόλη µας µην έρθει το

αγόρι αυτό. Να πεθάνει. Να χάσει το φως του ήλιου. Στεναγµούς θα µας φέρει ο ερχοµός του. Και

βάσανα. Να µην χαθεί η γενιά του αρχηγέτη µας. Του βασιλιά Ερεχθέα.

(Μπαίνει η Κρέουσα µε τον γέροντα παιδαγωγό της)

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γέροντα δάσκαλε του πατέρα µου, έλα. Βάλε δύναµη να φτάσεις στο µαντείο. Θα χαρείς µαζί µου αν

έβγαλε ο Φοίβος χρησµό για απογόνους. Καλό είναι να χαίρεται κανείς µε φίλους του κοντά του. Και

το κακό του, πάλι, αν µάθει - θεός φυλάξοι - το νιώθει ελαφρύτερο µπροστά σε µάτια φίλων.

Ας είµαι βασίλισσα. Σε τιµώ σαν πατέρα - όπως κι εσύ τον πατέρα µου τότε.


Από άξιους γεννήθηκες κόρη µου. Τους µεγάλους σου παλιούς προγόνους τους τιµάς - αντάξια µ'

αυτούς φέρεσαι. Έλα, τράβα µε τράβα µε. Βοήθα µε. Γιατί είναι ψηλά το µαντείο. Βοήθα τα πόδια

µου και τα γεράµατά µου.

302

ΚΡΕΟΥΣΑ

Έλα. Πρόσεχε. Πρόσεχε που πατάς.


Προσέχω. Η καρδιά έχει φτερά, τα πόδια όµως δεν µπορούν.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Στο ραβδί στηρίξου. Πρόσεχε. Ο δρόµος είναι δύσκολος.


Κι αυτό δύσκολο είναι. Γιατί δεν βλέπω και καλά.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Έχεις δίκιο. Όµως µην απογοητεύεσαι.


Θέληση έχω. ∆ύναµη δεν έχω.

(Φτάνουν µπροστά στο Χορό)

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ε σεις γυναίκες, πιστές στην υπηρεσία µου. Τι χρησµό πήρε ο άντρας µου για την µας;

Αν είναι καλό το νέο σας, δεν θα δώσετε χαρά σε αχάριστους αφέντες.

ΧΟΡΟΣ

Θεέ µου! Θεέ µου!

ΚΡΕΟΥΣΑ

303

Αυτά τα λόγια δεν προµηνούν κάτι καλό.

ΧΟΡΟΣ

Θεέ µου! Αχ δύστυχη!


Πικρός είναι ο χρησµός για τους αφέντες µου;

ΧΟΡΟΣ

Αχ! Τι να κάνω! Αν το πούµε µπορεί να πεθάνουµε...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ποιος ήταν ο χρησµός; Γιατί φοβόσαστε να µιλήσετε;

ΧΟΡΟΣ

Να το πω, να το κρύψω! Τι να κάνω;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μίλα. Εµένα αφορά το κακό.

ΧΟΡΟΣ

Θα το πω και σκότωσέ µε, δυο φορές σκότωσέ µε. Κυρά! Παιδιά δεν θα χαρείς στην αγκαλιά σου.

Ούτε ποτέ µωρό θα θηλάσεις!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αλίµονο! Ας πέθαινα καλύτερα!


304

Κόρη µου!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μεγάλο το χτύπηµα. Μαχαίρι µε πέρασε. Χάθηκα.


Μη στενάζεις ακόµα...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Με παίρνει το κλάµα.


...Πριν µάθουµε

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τι να µάθουµε;


Αν κι ο βασιλιάς θα έχει την ίδια τύχη. Αν µείνει κι αυτός άτεκνος, ή µόνο εσύ.

ΧΟΡΟΣ

Όχι γέροντα. Στον αφέντη ο Φοίβος έδωσε παιδί. Αυτός είναι ευτυχισµένος, χωρίς αυτήν.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Πάνω στα άλλα, κι αυτό. Το χειρότερο. Θρήνος µε πιάνει.


Τι απ' τα δυο είπε; Θα κάνει παιδί µε κάποια ή έχει ήδη;

305

ΧΟΡΟΣ

Γεννηµένο είναι. Ολόκληρο νέο του έδωσε ο Φοίβος! Ήµασταν µπροστά κι εµείς!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τι; Ανήκουστα, τροµερά πράγµατα λες!


Και σε µένα έτσι φαίνονται! Μίλα καθαρά. Πες µας. Ποιον του έδωσε για παιδί του;

ΧΟΡΟΣ

Τον πρώτο που θα συναντήσει βγαίνοντας απ' το µαντείο του θεού! Αυτόν του όρισε γιο του.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αλίµονό µου! Άτεκνη. Άτεκνη µε όρισε. Έρηµη µέσα σε έρηµο σπίτι θα µένω.


Πως λοιπόν επαληθεύτηκε ο χρησµός; Άκουσες αν τον βρήκε ; Ή ακόµα δεν τον γνωρίζει;

ΧΟΡΟΣ

Τον ξέρεις φίλη δέσποινα τον νέο! Αυτός που σκούπιζε το ναό. Αυτός είναι ο γιος.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αχ να φύγω! Να χαθώ! Άνεµοι να µε πάρουν µακριά απ' την Ελλάδα. Εκεί που βασιλεύουν τα

αστέρια! Αχ! Τι κακό έπαθα φίλες µου!


Και µε ποιο όνοµα τον είπε ο πατέρας του; Ξέρεις; Ή ακόµα αυτό είναι άγνωστο;

306

ΧΟΡΟΣ

Ίωνα, Ερχόµενο. .Επειδή ερχόταν να συναντήσει τον πατέρα του.


Μητέρα του ποια είναι;

ΧΟΡΟΣ

∆εν ξέρω. Όµως θα πω όσα ξέρω γέροντα. Έφυγαν οι δυο τους για ευχαριστήριες θυσίες, κρυφά από

αυτήν, στις ιερές σκηνές του ναού. Να στρώσουν τραπέζι.

Να γιορτάσουν όπως κάνουν στη γέννα των παιδιών, και στη φιλοξενία.


Μας πρόδωσαν κυρά µου. Μαζί µε σένα κι εµένα.

Τα µηχανεύτηκε ο άντρας σου. Μας ντροπιάζει για να µας διώξει απ' το παλάτι του Ερεχθέα!

∆εν λέω ότι τον µισώ τον άντρα σου, κυρά, αλλά εσένα σ' αγαπώ πιο πολύ από εκείνον. Που ήρθε

σαν ξένος στην πόλη και σε παντρεύτηκε. Πήρε το σπίτι σου και όλη σου την περιουσία και βρέθηκε

τώρα µε άλλη γυναίκα να έχει παιδί. Κρυφά.

Και θα σου πω πως έγινε αυτό. Όταν κατάλαβε ότι εσύ δεν µπορείς να κάνεις παιδιά, δεν τ' άντεξε να

συµµεριστεί την τύχη σου, αλλά πήγε κρυφά µε δούλα, έκανε τον παιδί, και τόδωσε σε κάποιον στους

∆ελφούς να τ' αναθρέψει.

Και το ανάθρεψαν εδώ στο ναό. Σαν έκθετο και άγνωστο.

Και τώρα που υπολόγισε πως έγινε παλικάρι, σε έπεισε να έρθετε, τάχα για να πάρετε χρησµό για την

ατεκνία σας.

Ο θεός δεν είπε ψέµατα. Αυτός είπε ψέµατα. Που ήξερε για το γιο του από καιρό και έκανε αυτές τις

µηχανορραφίες. Ώστε αν φανερωθεί η πράξη του να επικαλεστεί το θεό. Επειδή ήθελε να του δώσει

το θρόνο, όταν ερχόταν η ώρα. Και µάλιστα του έπλασε και κατάλληλο όνοµα!

Ίωνα τον είπε. Τάχα Ερχόµενο, επειδή τον είδε να έρχεται!

ΧΟΡΟΣ

Τους µισώ τους κακούς. Με πανουργία το πλέκουν το άδικο και µετά το στολίζουν! Φτωχό και τίµιο

φίλο προτιµώ παρά κακό και πονηρό.

307


Και χειρότερα θα πάθεις κυρά.

Έναν χωρίς µάνα και όνοµα και γιο κάποιας δούλας θα σου βάλει αφέντη στο παλάτι. Αν ήταν γιος

αρχόντισσας και σ' έπειθε αφού είσαι άτεκνη - ας το έφερνε αν ήθελες. Κι αν αυτό σε πίκραινε, ας

πήγαινε στη γενιά του Αιόλου να παντρευτεί.

Τώρα να κάνεις όπως πρέπει να κάνει µια γυναίκα. Ή µε ξίφος ή µε κάποιον δόλο ή µε φαρµάκι να

τους σκοτώσεις, τον άντρα σου και το παιδί, πριν σε σκοτώσουν αυτοί.

Αν τους αφήσεις, θα χάσεις τη ζωή σου, γιατί όταν δυο εχθροί βρεθούν κάτω απ' την ίδια στέγη ή ο

ένας θα δυστυχήσει ή ο άλλος.

Θέλω κι εγώ να σε βοηθήσω να τον σκοτώσουµε το γιο του.

Να πάµε κρυφά εκεί που στρώνει το τραπέζι, να σε ξεπληρώσω που µε τρέφεις και να πεθάνω, ή να

γλιτώσω και να 'µαι µαζί σου.

Γιατί ένα µόνο ντροπιάζει τους δούλους, κυρά µου. Το όνοµα. Σ' όλα τα άλλα ο δούλος δεν είναι

χειρότερος. Ίδιος µε ελεύθερο είναι ο δούλος αν έχει καρδιά.

Κι εγώ θέλω την ίδια τύχη να έχω µε σένα ή να πεθάνω ή να ζω τιµηµένη ζωή.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ω ψυχή µου, τώρα πώς να σιωπήσω; Πως το κρυφό σµίξιµο να πω και την ντροπή µου! Και ποιον

λόγο έχω να κρύβοµαι ακόµα; Για χάρη ποιου να τιµώ την αρετή µου; Ο άντρας µου µε πρόδωσε. Το

σπίτι µου το χάνω. Χωρίς παιδιά µένω τώρα. Απελπισµένη. ∆εν µπόρεσα.

Κι ας το κράτησα κρυφό το σµίξιµο εκείνο και κρυφή τη γέννα. Και τους θρήνους. Όχι. Μα τον

αστρόφωτο θρόνο του ∆ία και µα τη βοηθό στις δυστυχίες µου, τη θεά που κυβερνά στις ιερές ακτές

της λίµνης Τριτωνιάδας, δεν θα κρύψω πια τη γέννα µου. Για να ξαλαφρώσω επιτέλους από το βάρος.

Στάζουν από τα µάτια µου τα δάκρυα. Η ψυχή µου πονάει χτυπηµένη από θνητούς κι από θεούς που

θα αποδείξω ότι ήρθαν κοντά µου και µετά αχάριστα µε πρόδωσαν.

Γιε της Λητώς που τραγουδάς µε την εφτάχορδη κιθάρα σου, που µε τον ξύλινο άψυχο αυλό σου

µελωδίες βγάζεις όµορφες που συνοδεύουν τους ύµνους των Μουσών, Φοίβε. Το παράπονό µου

ολοφάνερα θα πω. Στο φως θα το φέρω.

Ήρθες µε το χρυσάφι στα µαλλιά σου λάµποντας κι εγώ µάζευα στην αγκαλιά µου κροκοπέταλα να

βάψω, να γεµίσω τα ρούχα µου µε χρώµατα της άνοιξης. Και µε πήρες στα λευκά χέρια σου, µε

οδήγησες µέσα στη σπηλιά κι εγώ φώναζα "Μητέρα µου, θεός µε αγάπησε" - και µε αγάπησες, εσύ το

ήθελες,και σου γέννησα γιο η δύστυχη!

Κι απ' το φόβο η άµοιρη, τον έβαλα στον ίδιο λίκνο εκεί που κοιµηθήκαµε µαζί, µε ξεγέλασες, και

χάθηκε τώρα. Τα όρνεα τον άρπαξαν το γιο µου και το γιο σου αλλά εσύ χωρίς να νοιάζεσαι παίζεις

στην κιθάρα σου τραγούδια!

Ω! Γιε της Λητώς, που µοιράζεις χρησµούς απ' το χρυσό σου θρόνο! Που βασιλεύεις στον οµφαλό

της γης Θα το φωνάξω δυνατά ! Κακός αγαπηµένος είσαι!

Γιατί στον άντρα µου, χωρίς να σου προσφέρει τίποτα, παιδί του έδωσες στο σπίτι του. Ενώ ο δικός

308

µου γιος και γιος σου, άγνωστος είναι, τον πήραν τα όρνεα, έφυγε. Την άφησε την αγκαλιά της µάνας

του.

Σε µισεί η ∆ήλος. Σε µισεί η ∆άφνη και ο Φοίνικας δίπλα µε το πλούσιο φύλλωµα. Εκεί που η Λητώ

σε γέννησε - θείο γέννηµα - καρπό του ∆ία.

ΧΟΡΟΣ

Συµφορές µεγάλες και πολλές ξαφνικά, σε όλους δάκρυα φέρνουν...


Κόρη µου, δεν πιστεύω στα µάτια µου! Τα έχω χάσει! Προσπάθησα να αδειάσω τα κύµατα των

συµφορών σου απ' το µυαλό σου, όµως άλλα κύµατα ήρθαν τώρα µε τα λόγια σου και µας σηκώνουν

το καράβι. Μας πάνε µακριά! Σε δρόµους άσχηµους άλλων συµφορών µπαίνεις.

Τι λες και κατηγορείς τον Φοίβο; Που παιδί γέννησες, λες, που το έριξες στα θηρία. Ξαναπές το.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Σε ντρέποµαι γέροντα. Θα το πω όµως.


Ξέρω να υποφέρω συµφορές µαζί µε τους αγαπηµένους µου.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Άκου λοιπόν. Ξέρεις τη βορινή σπηλιά στις Κεκρόπιες Πέτρες; Αυτές που τις λέµε Μακρές;


Ναι. Εκεί είναι το άδυτο του Πάνα. Και ο ναός του.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εκεί έδωσα τον µεγάλο αγώνα.


309

Ποιον; Μου φέρνεις κλάµα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εκεί έκανα τον δυστυχισµένο γάµο µε τον Φοίβο.


Κόρη µου! Άραγε είναι αυτό που τότε κατάλαβα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν ξέρω, πες το µου. Θα σου πω την αλήθεια.


Τότε που είχες κρυφό πόνο και αναστέναζες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τότε ήταν το κακό που φανερώνω.


Πως έκρυψες κόρη µου τους γάµους µε τον Απόλλωνα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γέννησα παιδί τότε γέροντα. Άντεξέ το.


Που; Ποιος σε βοήθησε; Μόνη σου;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μόνη µου. Στη σπηλιά την ίδια που µε πήρε.

310


Και το παιδί που είναι; Για να µην είσαι πια άτεκνη...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Πέθανε γέροντα. Αφηµένο στα θηρία!


Πέθανε; Και ο Απόλλωνας δεν το βοήθησε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν βοήθησε. Στα παλάτια του Άδη µεγαλώνει.


Ποιος το άφησε; Γιατί δεν το έκανες εσύ!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εγώ το έκανα. Τη νύχτα. Αφού το έντυσα µε τα σπάργανα.


Είδε κανείς ότι το αφήνεις;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μόνο ο πόνος µου. Και του µυστικού µου η έγνοια.


Πως τ' άντεξες να το εγκαταλείψεις στη σπηλιά;

311

ΚΡΕΟΥΣΑ

Πώς να πω τόσο τροµερά πράγµατα...


Αλίµονο! Φριχτά τόλµησες. Και ο θεός περισσότερο από σένα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αν έβλεπες τα χεράκια του! Πως τ' άπλωνε.


Να θηλάσει ήθελε ή να το πάρεις στην αγκαλιά σου;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αντί γι' αυτό, χωρίς να έχει κάνει καµιά αδικία έπαθε τόσα από εµένα.


Κι εσύ τι σκεφτόσουν όταν το εγκατέλειπες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ότι ο θεός θα σώσει το παιδί το δικό του.


Αλίµονο! Έτσι κατέστρεψες τη δόξα του οίκου σου!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιατί έσκυψες το κεφάλι σου, γέροντα, και κλαις;


312

Βλέποντας εσένα και τον δύστυχο πατέρα σου!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Έτσι είναι η µοίρα των θνητών. Τίποτα δε µένει σταθερό.

(Κλαίει η Κρέουσα)


Ας µην αφήσουµε τη λύπη, κόρη µου, να µας παρασύρει.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τι πρέπει να κάνω; Στη δυστυχία όλα είναι αµφίβολα.


Πρώτα να εκδικηθείς το θεό που σ' αδίκησε.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Πως εγώ η θνητή να νικήσω στο θεό;


Βάλε φωτιά στα αφιερώµατα του µαντείου του!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Φοβάµαι. Και τώρα πολλές συµφορές έχω.


Αυτό που µπορείς κάνε λοιπόν! Σκότωσε τον άντρα σου.

313

ΚΡΕΟΥΣΑ

Θυµάµαι τα σµιξίµατά µας και την καλοσύνη του.


Το γιο σου τότε που µπήκε ανάµεσά σας.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Πως; Αν αυτό ήταν δυνατό, αυτό το θέλω.


∆ώσε στους δούλους σου σπαθιά.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τώρα κιόλας. Που όµως θα γίνει αυτό;


Στις ιερές σκηνές, εκεί που τρώει µε τους φίλους του.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Είναι τροµερή πράξη ο φόνος και οι δούλοι δειλιάζουν.


Αν αυτό δεν σ' αρέσει πρότεινε το δικό σου σχέδιο.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ξέρω κάτι αποτελεσµατικό. Με δόλο.


314

Και στα δύο να σε βοηθήσω.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Την ξέρεις τη Γιγαντοµαχία; Έχεις ακούσει;


Ναι. Στη Φλέγρα. Οι Γίγαντες πολέµησαν µε τους θεούς!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εκεί η Γη γέννησε τη Γοργόνα το φοβερό τέρας.


Για να βοηθήσει τα παιδιά της ενάντια στους θεούς.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ναι. Και αυτήν τη σκότωσε η Αθηνά. Κόρη του ∆ία.


Με ποια άγρια µορφή εµφανίστηκε;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ο θώρακάς της ήταν γύρω γύρω γεµάτος µε οχιές.


Άρα αυτή είναι η ιστορία που ακούω από παλιά...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μ' αυτής το δέρµα έκανε τον θώρακα η Αθηνά!

315


Αιγίδα τον λένε. Γι' αυτό;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αυτό το όνοµα έδωσαν οι θεοί, όταν έριξε το δόρυ.


Λοιπόν, κόρη µου, τι κακό µπορεί να κάνει αυτό στους εχθρούς σου;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τον Εριχθόνιο τον ξέρεις; Έτσι δεν είναι;


Τον πρώτο σου πρόγονο που βγήκε απ' τη γη;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Σ' αυτόν, όταν γεννήθηκε, του έδωσε η Παλλάδα...


Τι; Πρόκειται να πεις κάτι σηµαντικό...

ΚΡΕΟΥΣΑ

...∆υο ειδών σταγόνες. Απ' το αίµα της Γοργόνας.


Τι δύναµη έχουν πάνω στους ανθρώπους;

316

ΚΡΕΟΥΣΑ

Η µία να φαρµακώνει, η άλλη να γιατρεύει.


Και πως; Πως τις έβαλε στο σώµα του παιδιού;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τα έδεσε µε χρυσάφι. Και αυτός τα έδωσε στον πατέρα µου...


Και όταν αυτός πέθανε το πήρες εσύ;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το φορώ στον καρπό µου...


Πως; Τι κάνουν αυτά τα δυο δώρα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Από τη κοίλη φλέβα αν στάξεις ...


Τι κάνει; Τι µπορεί να κάνει;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Φυλάει από αρρώστιες. Και δίνει δύναµη ...


317

Η άλλη τι κάνει;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Σκοτώνει. Φαρµάκι απ' τις οχιές.


Τις κρατάς χωριστά ή µαζί;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το καλό µε το κακό δεν σµίγονται.


Όλα τα έχεις λοιπόν, όσα χρειάζονται...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μ' αυτό θα πεθάνει ο γιος του. Εσύ θα το κάνεις.


Που και τι να κάνω; Πες. Εγώ θα το κάνω.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Στην Αθήνα. Όταν έρθει. Στο παλάτι µου.


Όχι. Όχι έτσι. Κι εσύ πριν αρνήθηκες...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιατί; ∆εν σ' αρέσει αυτό που σκέφτηκα;

318


Θα πουν ότι εσύ τον σκότωσες. Κι ας µην το έχεις κάνει.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Σωστά. Γιατί λένε ότι ζηλεύουν οι µητριές.


Εδώ σκότωσέ τον. Να µπορείς ν' αρνηθείς.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το βλέπω µε τη φαντασία µου και χαίροµαι.


Και κρυφά απ' τον άντρα σου. Όπως έκανε κι αυτός.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ξέρεις τι θα κάνουµε; Παρ' το αυτό το χρυσό δώρο της Αθηνάς και πήγαινε εκεί που ο άντρας µου

ετοιµάζει το γλέντι κρυφά. Και όταν φάνε και τελειώσουν και κάνουν σπονδές στους θεούς τότε βαλ'

το κρυφά στο ποτήρι του γιου του. Μόνο σ' αυτού. Που πάει να γίνει αφέντης µας. Και όταν αυτό

κατεβεί στο λαιµό του, δεν πρόκειται να εξουσιάσει ποτέ στο παλάτι µου γιατί ποτέ δεν θα έλθει στην

ένδοξη Αθήνα. Εδώ θα πεθάνει. Και εδώ θα µείνει.


Τώρα εσύ πήγαινε στους ανθρώπους σου. Κι εγώ στη δουλειά που τάχθηκα.

(Φεύγει η Κρέουσα)

Άντε πόδια µου γέρικα. Ξανανιώστε για να εκτελέσουµε την αποστολή µας. Για τους αφέντες µου,

πρέπει να πάω σ' αυτόν τον εχθρό και να τον σκοτώσω.

Καλή είναι η ευσέβεια όταν ευτυχείς, όταν όµως θέλεις να βλάψεις τον εχθρό σου, κανένας νόµος δεν

319

στέκεται εµπόδιο.

(Φεύγει προς τις σκηνές)

ΧΟΡΟΣ

Ενοδία θεά - θυγατέρα της ∆ήµητρας που ελέγχεις τις επιθέσεις τη νύχτα. Έλα καταµεσήµερο -

ευόδωσε του θανατερού ποτηριού το φαρµάκι - απ' της Γοργόνας της Χθόνιας αίµα, που µ' αυτό η

σεβαστή µου κυρά θα φαρµακώσει αυτόν που πάει ν' ανεβεί στων Ερεχθειδών το παλάτι.

Των ευγενών Ερεχθειδών το θρόνο ξένος ποτέ του κακός να µην τον πάρει. Κανένας. Κι αν ο σκοπός

κι ο καηµός της κυράς µου µείνει στη µέση κι ο καιρός δεν βοηθήσει την τόλµη της, τότε µε ξίφος ή

θηλειά στο λαιµό και πάθη τα πάθη της σπρώχνοντας στην άλλη µορφή της ζωής θα κατέβει. Στο

παλάτι της άλλους άρχοντες ξένους θ' αρνηθεί ν' αντικρίσει των µατιών της το φως. Γιατί από γένος

µεγάλο κρατάει.

Ντρέποµαι για το θεό τον πολυύµνητο αν στις πηγές τις καλλίχορες δίπλα γιορταστές µε πυρσούς θα

δει αγρυπνώντας, όπου του ∆ία η αστραπή αναπήδησε και χορεύει η Σελήνη και οι πενήντα κόρες του

Νηρέα µέσα απ' τη θάλασσα και τις ροές τις αστείρευτες των ποταµών µε τους χορούς τους τιµούν τη

χρυσοστέφανη κόρη και τη σεβάσµια µητέρα της.

Εκεί ελπίζει το θρόνο να πάρει ο ζητιάνος του Φοίβου, τους κόπους των άλλων αρπάζοντας.

Το νου σας εσείς, που τραγούδια ντροπής τραγουδάτε για όσες σ' αγάπες και έρωτες άνοµους

µπλέκονται, µε πόση ευσέβεια υποµένουµε εµείς των ανδρών την άδικη στον έρωτα βία.

Τώρα τ' αντίστροφο.

Της ντροπής το τραγούδι ας ντροπιάσει τους άντρες. Όπως το Φοίβο - του ∆ία το γιο - που ξεχνά τα

παιδιά του. Που έδωσε γιο στην κυρά µου χωρίς να νοιαστεί. Που έκανε νόθο παιδί για το κέφι του.

(Μπαίνει τρέχοντας υπηρέτης της Κρέουσας)

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Ε σεις! Την κόρη του Ερεχθέα ζητώ, την κυρά µου! Παντού την ψάχνω, που να είναι;

ΧΟΡΟΣ

Τι είναι; Ποιος λόγος και ψάχνεις; Της φέρνεις νέα;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Μας κυνηγούν! Των ∆ελφών οι άρχοντες την ψάχνουν! Θα τη λιθοβολήσουν.

320

ΧΟΡΟΣ

Ω! Κατάλαβαν το κρυφό; Ότι σκοπεύει να σκοτώσει το παιδί;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Κατάλαβες. Το χειρότερο µας περιµένει.

ΧΟΡΟΣ

Πως κατάλαβαν όµως αφού έγιναν αυτά κρυφά;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Βρήκε ο θεός τον τρόπο να επικρατήσει το δίκιο. ∆εν ήθελε το ναό του µιασµένο.

ΧΟΡΟΣ

Πως; Ικεσία κάνω - πως έγινε; Πες. Μακάρι να σωθούµε. Αλλά αν είναι να πεθάνουµε, καλύτερα να

ξέρουµε.

ΥΠΗΡΕΤΗΣ

Όταν άφησε το µαντείο ο άντρας της, πήγε µε το γιο που του έδωσε ο Φοίβος για τη γιορτή και τις

ευχαριστίες στους θεούς. Εκεί τις ετοίµαζαν - και ο Ξούθος µετά πήγε στους διπλούς βράχους του

∆ιόνυσου - εκεί που πηδά η θεία φλόγα να κάνει θυσία που βρήκε το γιο του.

"Μείνε εσύ γιε µου εδώ, είπε, και βάλε ανθρώπους να στήσουν σκηνές κλειστές στα πλάγια. Εγώ θα

πάω να θυσιάσω στους γενάρχες. Αν αργήσω, θα είσαι εσύ, ας κάτσουν οι φίλοι στο τραπέζι".

Και πήρε τα µοσχάρια για τη θυσία και έφυγε.

Τότε ο γιος του άρχισε.

Ύψωνε φράχτη, µε όρθια ξύλα όµορφα, στις δυο πλευρές τα ύψωνε να κρατούν τον ήλιο να µη

χτυπούν οι ακτίνες του ούτε το µεσηµέρι ούτε το βασίλεµα.

Τετράγωνο το έκανε - ένα πλέθρο µάκρος να χωράει όπως λεν δέκα χιλιάδες πόδια. Να τους χωράει

στο γλέντι όλους τους ∆ελφιώτες.

Κι ύστερα πήρε απ' τα κελάρια και άπλωσε στο φράχτη όµορφα υφαντά για ίσκιο. Θαύµα να τα

βλέπεις.

321

Πρώτα πρώτα, για στέγη, άπλωσε υφάσµατα σαν φτερό. Λάφυρα ήταν του Ηρακλή στο Φοίβο

χάρισµα από τις Αµαζόνες και είχαν γραµµένα σχέδια για στολίδια, έδειχναν τον ουρανό να µαζεύει

τα άστρα του σε κύκλο, τον Ήλιο που έτρεχε τ' άλογα φεύγοντας και πίσω του έσερνε το φως του

Αποσπερίτη. Έδειχναν και τη Νύχτα που το αµάξι της το σέρναν δυο µαύρα άλογα και πίσω της τα

άστρα και οι Πλειάδες µεσούρανα και ο Ωρίωνας µε το σπαθί του. Και πιο ψηλά η Άρκτος γυρνώντας

την ουρά της γύρω γύρω στο Χρυσό Πόλο.

Και έλαµπε η Σελήνη κόβοντας στα δυο τους µήνες. Και οι Υάδες, σηµάδι καθαρό στους ναύτες. Και

η φωτεινή Αυγή που κυνηγάει τ' άστρα.

Στα πλάγια έβαλε άλλα υφάσµατα βαρβαρικά. Καράβια γρήγορα. Αντίκρυ σε ελληνικά, µε

Κένταυρους ναύτες.

Και ελάφια να τα κυνηγούν µε άλογα.

Και καρτέρια για λιοντάρια.

Και στην πόρτα µπροστά άπλωσε τον Κέκροπα µε τις κόρες του που στριφογύρναγε σαν φίδι.

Κάποιος Αθηναίος το ανάθεσε.

Και στη µέση στα τραπέζια ύστερα έβαλε χρυσά κανάτια για κρασί.

Ύστερα ακροπατώντας πλησίασε ο κήρυκας και φώναξε "όποιος ντόπιος θέλει ας κοπιάσει".

Και γέµισε τότε η σκηνή όλη. Κι όλοι φόρεσαν στεφάνια.

Χαίρονταν η ψυχή τους τα πολλά φαγιά.

Και ύστερα όταν όλοι χόρτασαν ήρθε ο γέρος και στάθηκε στη µέση µε καµώµατα και γέλασαν όλοι.

Και πήρε τότε νερό από τις στάµνες τους έριχνε στα χέρια να πλυθούν και έκαιγε σµύρνα και

θυµιάτιζε και γέµιζε όλα τα ποτήρια χωρίς να του πουν.

Και ύστερα που ήρθε το τραγούδι και να πιουν και να τσουγκρίσουν ο γέρος φώναξε:

"Πάρτε τα µικρά τα κρασοπότηρα. Φέρτε τα µεγάλα. Να χαρεί η ψυχή τους γρήγορα".

Τότε οι δούλοι τρέχοντας φέραν τα ποτήρια τ' αργυρά και τα χρυσένια και ο γέρος διάλεξε ένα το

καλύτερο - χάρη και τιµή στο νέο αφέντη, είπε, και του το έδωσε γεµάτο.

Και κρυφά φαρµάκι µέσα έριξε - αυτό που του έδωσε η κυρά.

Αλλά τότε καθώς ο νιος αφέντης το σήκωσε να ευχηθεί, τότε ξαφνικά ένας δούλος - δεν ξέρω γιατί -

βλαστήµησε.

Ο νιος αφέντης, τότε, που µεγάλωσε στο ναό και πολλά έµαθε απ' τους σοφούς µάντεις την πήρε για

κακό σηµάδι τη βλαστήµια κι είπε να φέρουν άλλο κρασί

και αυτό που έχουν στα ποτήρια να το χύσουν όλοι.

Έγινε σιωπή τότε.

Κι έφεραν άλλο κρασί, αλλά ως να το φέρουν όρµησε στη σκηνή ένα κοπάδι περιστέρια του ναού

έπεσαν στο κρασί το χυµένο και άρχισαν µε τα ράµφη τους

322

να πίνουν.

Και όσα περιστέρια ήπιαν από τη σπονδή δεν έπαθαν τίποτα.

Όµως ένα στο κρασί που έχυσε ο νέος αφέντης πήγε.

Μόλις ήπιε αµέσως τότε έσεισε τα φτερά του και σπαρτάρισε σκούζοντας άσχηµα.

Και απόρησαν όλοι τότε που είδαν και άκουσαν.

Κι αυτό πέθανε σπαρταρίζοντας και άπλωσαν τα κόκκινα πόδια του και τέντωσαν.

Κι αµέσως τότε ο νέος αφέντης όρθιος πήδηξε πάνω στο τραπέζι και φώναξε:

"Ποιος πήγε να µε φαρµακώσει; Πες γέρο, ξέρεις. Εσύ το µηχανεύτηκες. Απ' τα χέρια σου το πήρα το

ποτήρι".

Και αµέσως τον έπιασε από το γέρικο µπράτσο και τον τράνταζε να του πει το φονιά.

Πιασµένος τότε ο γέρος, αναγκάστηκε. Την είπε την τόλµη της κυράς µας.

Και τότε. Αµέσως. Με όλους µαζί ο νέος που ο χρησµός τον όρισε γιο του βασιλιά µας έτρεξε στους

άρχοντες του µαντείου µπροστά και φώναξε:

"Ω Αγία Γη των ∆ελφών! Η κόρη του Ερεχθέα - προσκυνήτρα - ήρθε να µε φαρµακώσει!"

Και τότε οι άρχοντες µε µια φωνή πρόσταξαν να την λιθοβολήσουν την κυρά µας σαν φονιά του

αγοριού. Και επειδή µηχανεύτηκε φόνο στον άγιο χώρο.

Όλοι τώρα οι ∆ελφιώτες ψάχνουν να βρουν την κακότυχη.

Που κακότυχο δρόµο πήρε. Που ήρθε να µάθει πώς να έχει παιδιά και πάει µε τα παιδιά, που δεν έχει.

ΧΟΡΟΣ

∆εν έχω! ∆εν έχω γλιτωµό η δύστυχη! Όλα µαθεύτηκαν! Όλα. Οι σπονδές του κρασιού που είχαν

σµίξει για φόνο µε φαρµάκι οχιάς...

Θύµατα του Άδη, συµφορές της ζωής µου! Αχ πετροβόληµα και χαµός της κυράς µου! Που να

πετάξω; Να σωθώ; Σε ποια σχισµή να µπω της γης; Τη µοίρα µου πως ν' αποφύγω; Σε τέθριππο

γρήγορο ή σε καράβι;

- ∆εν µπορείς να ξεφύγεις αν δεν θέλει ο θεός να σε σώσει.

- Τι άλλο ακόµα κυρά µου βαριόµοιρη έχεις να πάθεις!

- Του εχθρού το κακό σχεδιάζαµε και το δίκαιο τις ίδιες µας χτυπάει.

(Μπαίνει από δεξιά η Κρέουσα τροµαγµένη)

323

ΚΡΕΟΥΣΑ

Με κυνηγούν. Με κυνηγούν να µε σφάξουν! Η Πυθία µε δίκασε και µε παίρνει!

ΧΟΡΟΣ

∆ύστυχη κυρά µου, που έφτασες! Ξέρω!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Που να φύγω, αχ! Τρέχοντας ξέφυγα το θάνατο! Μόλις! Κρυφά ήρθα, ξέφυγα!

ΧΟΡΟΣ

Στο βωµό ∆έσποινα! Που αλλού;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τι θα κερδίσω έτσι;

ΧΟΡΟΣ

∆εν σκοτώνουν ικέτες.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ο νόµος µε σκοτώνει.

ΧΟΡΟΣ

Αν σε πιάσουν στα χέρια, αν σε σύρουν!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Με τα σπαθιά στα χέρια τρέχουν οι φονιάδες. Έρχονται. Έρχονται!

ΧΟΡΟΣ

324

Πάνω στο βωµό ∆έσποινα! Γρήγορα. Αν σε σκοτώσουν πάνω του, το αίµα σου πάνω τους θα πέσει!

Άντεξε ∆έσποινα. Αυτή είναι η µοίρα σου!

(Η Κρέουσα ανεβαίνει στο βωµό. Μπαίνει µέσα τρέχοντας ο Ίωνας)

ΙΩΝΑΣ

Ταυρόµορφε Κηφισέ! Οχιά γέννησες. ∆ράκαινα µε κόκκινα µάτια. Που βγάζει φωτιές! Αδίσταχτη!

Χειρότερη κι απ' της Γοργόνας το φαρµάκι που µ' αυτό θα µε φαρµάκωνε.

Πιάστε την. Που είναι;

Να της ξάνουν τις πλεξούδες της του Παρνασσού οι γκρεµοί. Εκεί θα ριχτεί. Θα γκρεµιστεί απ' το

βράχο.

Α! Καλή µοίρα είχα πριν πάω στην Αθήνα να χαθώ σε χέρια µητριάς!

Εδώ. Μέσα σε δικούς µου ανθρώπους την είδα την κακία σου. Είδα τι εχθρός και συµφορά µου είσαι.

Αν πρόφταινες να µ' έκλεινες στο παλάτι σου στον Άδη θα µ' έστελνες µε µιας.

Όπου κι αν πας τώρα ούτε ναός ούτε βωµός του Απόλλωνα σε σώζει.

∆εν σε λυπάµαι. Τον εαυτό µου λυπάµαι και τη µάνα µου κι ας λείπει. Πάντα καηµός µαζί µου είναι

το όνοµά της.

(Βλέπει την Κρέουσα στο βωµό)

Α! Την κακούργα! Κόλπο στο κόλπο! Κοιτάξτε την! Ζάρωσε πάνω στο βωµό. Να µην πληρώσει για

τα έργα της!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μην τολµήσεις. Κάνε πίσω. Για το θεό και το βωµό του. Και για µένα.

ΙΩΝΑΣ

Τίποτα δεν είναι ανάµεσα στο θεό και σε σένα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το σώµα µου του δίνω. Ιερό.

325

ΙΩΝΑΣ

Και τον γιο του θεού φαρµάκωνες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν είσαι του Φοίβου. Του πατέρα σου είσαι.

ΙΩΝΑΣ

Πατέρα µου τον είχα. Έτσι είναι.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τότε. Τώρα τον έχω εγώ. Όχι εσύ.

ΙΩΝΑΣ

∆εν τον σέβεσαι. Εγώ τον τιµούσα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εχθρό της γενιάς µου σκότωνα...

ΙΩΝΑΣ

∆εν ήρθα µε όπλα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ήρθες και φωτιά έβαλες στο παλάτι του Ερεχθέα.

ΙΩΝΑΣ

Φωτιά µε τι ; Με ποιους δαυλούς ;

326

ΚΡΕΟΥΣΑ

Να µπεις να µου το αρπάξεις.

ΙΩΝΑΣ

Απ' τον πατέρα µου. Τη γη που απόκτησε.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Με ποιο δικαίωµα ο γιος του Αιόλου... τη γη της Παλλάδας!

ΙΩΝΑΣ

Με όπλα την έσωσε. ∆εν είναι ψέµατα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αυτός που βοηθάει δεν γίνεται αφέντης.

ΙΩΝΑΣ

Γι' αυτό θα µε φαρµάκωνες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Για να γλιτώσω. Αν δεν γλίτωνες!

ΙΩΝΑΣ

Με φθονείς που βρήκα πατέρα κι είσαι άκληρη.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κι από άκληρες µάνες θ' αρπάζεις τα σπίτια τους;

ΙΩΝΑΣ

327

∆εν έχω µερίδιο απ' τον πατέρα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κοντάρι και ασπίδα. Αυτό είναι το µερίδιό σου.

ΙΩΝΑΣ

Φύγε απ' το βωµό. Είναι του Φοίβου.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τη µάνα σου βρες να προστάζεις.

ΙΩΝΑΣ

Να µε σκοτώσεις πήγες! Θα σ' αφήσω;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εδώ αν θέλεις να µε σκοτώσεις. Πάνω στο άσυλο.

ΙΩΝΑΣ

Τι θα κερδίσεις αν πεθάνεις στο βωµό;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Θα καταστρέψω το φονιά µου.

(Ο Ίωνας διστάζει)

ΙΩΝΑΣ

∆εν τους όρισαν οι θεοί καλά τους νόµους τους. ∆ίχως σκέψη. ∆εν έπρεπε ο θεός να δέχεται

κακούργο στο βωµό του, να τον έδιωχνε έπρεπε. Χέρι φονικό να µην άφηνε να τον αγγίξει. Μόνο

τους δίκαιους να δέχονταν. Αν αδικούνταν.

328

Όχι το ίδιο ο ευσεβής κι ο άδικος.

(Βγαίνει και πλησιάζει η Πυθία. Κρατάει ένα δέµα)

ΠΥΘΙΑ

Στάσου! Μη!

Άφησα το άδυτο, βγήκα. Του Φοίβου η µάντισσα - του τρίποδα έµπνοη, εκλεχτή µέσα σ' όλες. Για

σένα βγήκα. Μη!

ΙΩΝΑΣ

Χαίρε µητέρα µου σεβάσµια. Κι ας µη µε γέννησες!

ΠΥΘΙΑ

Λέγε µε έτσι. Χαίροµαι.

ΙΩΝΑΣ

Έµαθες ότι θα µε σκότωνε µε δόλο;

ΠΥΘΙΑ

Κι εσύ όµως είσαι σκληρός. Κάνεις ασέβεια.

ΙΩΝΑΣ

Τη φόνισσά µου αντιχτυπώ, δεν κάνει;

ΠΥΘΙΑ

Άσχηµα φέρονται πάντα οι µητριές.

ΙΩΝΑΣ

329

Και τα παιδιά στις µητριές τους όταν τ' αδικούν.

ΠΥΘΙΑ

Μη. Εσύ µη. Φεύγοντας από εδώ για την πατρίδα σου...

ΙΩΝΑΣ

Συµβούλεψέ µε. Τι να κάνω;

ΠΥΘΙΑ

Καθαρός να πας. Καλότυχος.

ΙΩΝΑΣ

Καθαρός είναι όποιος σκοτώνει το φονιά του.

ΠΥΘΙΑ

Εσύ όχι. Άκου τα λόγια µου.

ΙΩΝΑΣ

Ό,τι και να πεις, το καλό µου θέλεις.

ΠΥΘΙΑ

Βλέπεις αυτό το πανέρι που κρατώ;

ΙΩΝΑΣ

Βλέπω. Παλιά κούνια τυλιγµένη.

ΠΥΘΙΑ

Μέσα σ' αυτό σε βρήκα νεογέννητο!

330

ΙΩΝΑΣ

Τι; Τώρα µου το πρωτολές;

ΠΥΘΙΑ

Μυστικό το κρατούσα. Τώρα το φανερώνω.

ΙΩΝΑΣ

Πως το έκρυβες; Τόσα χρόνια!

ΠΥΘΙΑ

Ήθελε ο Φοίβος να σ' έχει στο ναό του.

ΙΩΝΑΣ

Τώρα δεν µε θέλει; Πως θα το µάθω!

ΠΥΘΙΑ

Σου έδειξε τον πατέρα σου. Σ' αφήνει να φύγεις.

ΙΩΝΑΣ

Πως το φύλαξες; Ποιος στο είπε;

ΠΥΘΙΑ

Ο Απόλλωνας. Τότε. Μου έβαλε την ιδέα...

ΙΩΝΑΣ

Να κάνω τι; Πες µου.

331

ΠΥΘΙΑ

Να το φυλάξω µέχρι σήµερα.

ΙΩΝΑΣ

Για καλό µου είναι ή για κακό;

ΠΥΘΙΑ

Είναι τα σπάργανα που ήσουν τυλιγµένος!

ΙΩΝΑΣ

Σηµάδια µου τα δίνεις. Για τη µάνα µου;

ΠΥΘΙΑ

Το θέλει ο θεός τώρα. Όχι πριν.

ΙΩΝΑΣ

Καλότυχα σηµάδια µου δίνει η σηµερινή µέρα!

ΠΥΘΙΑ

Παρ' τα και ψάξε τη µητέρα σου.

ΙΩΝΑΣ

Θα ψάξω παντού. Ασία και Ευρώπη!

ΠΥΘΙΑ

Αυτό θα το αποφασίσεις εσύ. Εγώ για χάρη του θεού σε µεγάλωσα, τώρα σου γυρνώ όσα τότε ο θεός

θέλησε να φυλάξω χωρίς να το πει. Το γιατί δεν το ξέρω. Κανένας δεν έµαθε ότι τα είχα. Ούτε που τα

έκρυβα.

Χαίρε.

332

Σαν µάνα σε φιλώ.

Άρχισε τώρα. Ψάξε. Πρώτα εδώ. Αν σε γέννησε ντόπια και σ' άφησε.

Ύστερα Ελληνίδα... Από µένα και το Φοίβο που σε φρόντισε όλα τα ξέρεις.

(Η Πυθία φεύγει. Ο Ίωνας κρατά το δέµα)

ΙΩΝΑΣ

Σηµάδια µου!

∆ακρύζω να σκέφτοµαι τη µάνα µου. Στα κρυφά ζευγάρωσε. Με γέννησε κρυφά. Κρυφά µε άφησε

στο ναό και δεν µε θήλασε. Χωρίς όνοµα στο ναό του Φοίβου µεγάλωσα δούλος.

Καλός ήταν ο θεός µαζί µου, βαριά η µοίρα µου όµως!

Όσο καιρό έπρεπε να είµαι στην αγκαλιά της µάνας µου, να χαίροµαι, µήτε το γάλα της είδα, µήτε τα

χάδια της! Τα στερήθηκα.

Και η ίδια τα πάθη µου έπαθε. Τις έχασε τις χαρές µου.

Τώρα το πανέρι τούτο µε τα σπάργανα... Ας το προσφέρω στο θεό...

Ό,τι δεν θέλω, να µην το βρω! Αν δούλας γιος έτυχα - ας µην έχω µητέρα. Καλύτερα να µην το ξέρω.

Χειρότερο είναι να έχω. Φοίβο θεέ ! Στο ναό σου το αποθέτω.

Τι κάνω; Στη θεία θέληση ενάντια πάω; Που µου έδωσε σηµάδια της µητέρας µου; Πρέπει να ψάξω.

Να τολµήσω. Το πεπρωµένο µου όποιο είναι δεν το ξεφεύγω. Να δω τι σηµάδια µου έχεις κρυµµένα,

γιατί ό,τι αγαπώ µου φύλαξες. Για δες! Πλεχτό και στρογγυλό! Το τύλιγµά του είναι πολύ όµορφο...

(Το ανοίγει, το ψάχνει)

∆εν πάλιωσε! Ούτε µούχλα υπάρχει στα πλεχτά µέσα! Και τόσα χρόνια έχουν περάσει!

(Η Κρέουσα βλέπει. Ταράζεται)

ΚΡΕΟΥΣΑ

Α! Τι βλέπω! Τι ανέλπιστο βλέπω!

ΙΩΝΑΣ

333

Πάµε! Πολλά έµαθες πριν...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Άσε µε. Μη µου λες, αυτά µιλούν. Βλέπω το κάνιστρο που σ' έβαλα τότε... Σένα γιέ µου! Νεογέννητο.

Στη σπηλιά του Κέκροπα στις Μακρές Πέτρες. Τον αφήνω το βωµό και κατεβαίνω.

(Κατεβαίνει. Τρέχει στον Ίωνα)

ΙΩΝΑΣ

Πιάστε την. Τι αποκοτιά έκανε! Πήδηξε και άφησε το άσυλο! ∆έστε της τα χέρια!

(Η Κρέουσα κάνει να πιάσει τον Ίωνα και το καλάθι. Ο Ίωνας την εµποδίζει)

ΚΡΕΟΥΣΑ

Και σφαγµένη δεν τ' αφήνω. Ούτε εσένα ούτε αυτό. Και τα σπάργανά σου.

ΙΩΝΑΣ

Τρελή είσαι. Απ' τα λόγια σου κρίνω.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν είµαι. Μιλάω έτσι επειδή βρήκα τον αγαπηµένο µου γιο.

ΙΩΝΑΣ

Εγώ αγαπηµένος σου γιος; Που ήθελες να µε σκοτώσεις;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιος µου είσαι. Ό,τι πιο ακριβό για µια µητέρα.

334

ΙΩΝΑΣ

Σταµάτα τους δόλους. Θα σε διαψεύσω µε αυτό εδώ.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ρώτα µε. Θα στα πω όλα.

ΙΩΝΑΣ

Άδειο είναι το καλάθι ή κρύβει κάτι;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Τα ρούχα που σε τύλιξα τότε.

ΙΩΝΑΣ

Πες τα. Ένα - ένα. Πριν τα δεις.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κοίτα. Ύφασµα που ύφανα, µικρή ακόµα...

ΙΩΝΑΣ

Τι ύφασµα; Πολλά υφαίνουν οι κοπέλες.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν είναι τελειωµένο. Σαν δοκιµή του αργαλειού είναι.

ΙΩΝΑΣ

Τι σχέδιο; Έτσι δεν θα µε γελάσεις.

ΚΡΕΟΥΣΑ

335

Γοργόνα κεντητή στη µέση...

ΙΩΝΑΣ

∆ία θεέ µου! Ποια µοίρα µε κυνηγάει!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Φίδια στην ούγια ολόγυρα. Όπως η ασπίδα της Παλλάδας.

ΙΩΝΑΣ

Να το! Αυτό είναι! Σωστά µάντεψες.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αχ δοκιµές του αργαλειού µου τότε, κοριτσίστικες!

ΙΩΝΑΣ

Υπάρχει άλλο σχέδιο, ή µόνο αυτό πέτυχες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆ράκοντας. Με χρυσή γενειάδα. ∆ώρο της Αθηνάς να στολίζουν τα παιδιά... - µνήµη του Εριχθόνιου!

ΙΩΝΑΣ

Το χρυσάφι τι να κάνει; Τι χρειάζεται;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Να το βάζουν τραχηλιά γιε µου, στο µωρό.

ΙΩΝΑΣ

Αυτά υπάρχουν. Το τρίτο θέλω να µάθω.

336

ΚΡΕΟΥΣΑ

Στεφάνι ελιάς. ∆έντρο που πρωτόφερε στην Αθήνα η Παλλάδα! Αυτό όσο υπάρχει δεν µαραίνεται.

Φουντώνει. Από αθάνατη ελιά είναι κοµµένο!

(Ο Ίωνας πέφτει στην αγκαλιά της Κρέουσας)

ΙΩΝΑΣ

Μάνα! Χαρά µου! Μάνα µου! Σε βλέπω! Χαρούµενη λάµπεις. Σε φιλώ...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιε µου! Φως ! Απ' τον ήλιο καλύτερο θεέ µου! Σε κρατώ στα χέρια. Ανέλπιστο σε βρήκα! Στη γη µε

τους νεκρούς σε νόµιζα. Με την Περσεφόνη.

ΙΩΝΑΣ

Μάνα µου γλυκιά. Μέσα στα χέρια σου τώρα, νιώθω σαν από πεθαµένος να ξαναγύρισα στη ζωή!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ω λαµπερά κύµατα του Αιθέρα! Τι φωνή να βγάλω; Να φωνάξω! Από πού ήρθε αυτή η χαρά η

απρόσµενη; Από πού;

ΙΩΝΑΣ

Τα πάντα µπορούσαν απ' το νου µου µητέρα να περάσουν. Αυτό όχι.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ακόµα τρέµω...

ΙΩΝΑΣ

Μην έχεις πια φόβο. Αφού µε κρατάς.

337

ΚΡΕΟΥΣΑ

Είχα χάσει την ελπίδα. Από χρόνια. Ω γυναίκα. Από πού; Από πού πήρες το δικό µου βρέφος στην

αγκαλιά σου; Ποιο χέρι το έφερε στο σπίτι του Φοίβου;

ΙΩΝΑΣ

Χέρι Θεού! Θα είµαστε ευτυχισµένοι στο εξής, όσοι δυστυχούσαµε πριν.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιε µου! Με κλάµατα σε γέννησα, µε σπαραγµό σ' αποχωρίστηκα τότε, τώρα στην αγκαλιά σου µέσα

αναπνέω. Είµαι πολύ ευτυχισµένη.

ΙΩΝΑΣ

Αυτά που νοιώθω κι εγώ, αυτά λες.

ΚΡΕΟΥΣΑ

∆εν είµαι άτεκνη. Έχω γιο! Το σπίτι δεν είναι άδειο πια . Η χώρα µου έχει βασιλιά! Ξανανιώνει ο

Ερεχθέας και πάνω από τη γενιά µου έφυγε το σκοτάδι. Βλέπει πάλι το φως του ήλιου!

ΙΩΝΑΣ

Μητέρα. Να ήταν και ο πατέρας να χαρεί! Τη χαρά που σας έδωσα!

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιε µου! Τι; Τι λες; Αχ! Πως φανερώνοµαι!

ΙΩΝΑΣ

Τι είπες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Άλλος! Άλλος είναι ο πατέρας σου!

338

ΙΩΝΑΣ

Α! Νόθο µε γέννησες;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Χωρίς λαµπάδες και χωρίς να παντρευτώ. Γιε µου! Έτσι γεννήθηκες.

ΙΩΝΑΣ

Από γενιά ταπεινή είµαι! Ποια;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Το ξέρει η Αθηνά η Γοργοφόνα!

ΙΩΝΑΣ

Τι θα πει αυτό;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αυτή που έχει το θρόνο της στους ελαιόφυτους βράχους, κοντά στη σπηλιά µου.

ΙΩΝΑΣ

∆εν τα λες καθαρά. Με µπερδεύεις.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κοντά στους απότοµους γκρεµούς, που κελαηδάνε τα αηδόνια. Με το Φοίβο...

ΙΩΝΑΣ

Γιατί τον αναφέρεις τον Φοίβο;

339

ΚΡΕΟΥΣΑ

Εκεί κρυφόσµιξα µαζί του...

ΙΩΝΑΣ

Για πες... Μου φαίνεται κάτι καλό θα πεις για µένα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Και στο δέκατο µήνα µπαίνοντας κρυφοπονώντας σε γέννησα...

ΙΩΝΑΣ

Μάνα µου! Τη χαρά µου λες, αν είναι αλήθεια.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Κρυφά απ' τη µάνα µου. Μ' αυτά τα σπάργανα - κοριτσίστικες δοκιµές, σε τύλιξα. Χωρίς να σε

βυζάξω. Χωρίς να σε λούσω. Σε σπηλιά. Στα ράµφη πουλιών σε έριξα. Στον Άδη!

ΙΩΝΑΣ

Ω τι συµφορές, δυστυχισµένη µητέρα...

ΚΡΕΟΥΣΑ

Ο φόβος... Πολύ φοβισµένη ήµουν. Και την ψυχούλα σου άθελα την πέταξα.

ΙΩΝΑΣ

Κι εγώ παραλίγο να έκανα τα ίδια σε σένα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Αχ! Φοβερά και αυτά που έγιναν τότε, φοβερά και τα τωρινά. Γυρνάµε πέρα δώθε. Απ' τη συµφορά

στην ευτυχία. Αλλάζουν οι άνεµοι. Ας σταµατήσουν εδώ. Αρκετές οι συµφορές. Καλός άνεµος

φύσηξε τώρα γιε µου.

340

ΧΟΡΟΣ

Ποτέ κανείς να µη σκεφτεί ότι κάτι είναι αδύνατο να γίνει, κανείς άνθρωπος να µην απελπιστεί ποτέ.

∆είτε αυτά που γίνονται τώρα!

ΙΩΝΑΣ

Ω Τύχη. Που µεταβάλεις τα ανθρώπινα. Από το δεινό στο θαύµα! Σε ποια κόψη ξυραφιού µε

έφτασες; Φονιάς να γίνω της µάνας µου. Να πάθω! Μέσα σε µια µέρα όλα! Όλα αυτά.

Αγαπηµένο εύρηµα σε βρήκα µητέρα. Για τη γενιά µου είµαι περήφανος!

Θέλω µόνο να σου πω... έλα... κρυφά να σ' το πω. Μεταξύ µας - να µην ακούσει κανείς άλλος.

Κοίτα µητέρα... µήπως σαν κορίτσι, όπως συµβαίνει συχνά, πήγες κρυφά µε κάποιον κι έπειτα το

ρίχνεις στο θεό; Μήπως µε λες του Φοίβου, και δεν είµαι; Για να µην έχω στίγµα;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Μα τη θεά Αθηνά γιε µου. Τη Νίκη που πολέµησε τους Γίγαντες δίπλα στο ∆ία. Κανένας θνητός δεν

είναι πατέρας σου. Ο Φοίβος είναι που σ' ανάθρεψε.

ΙΩΝΑΣ

Πως τότε το γιο του τον δίνει γιο σε άλλον πατέρα! Πως µε είπε παιδί του Ξούθου;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Παιδί του Ξούθου, όχι. ∆ικό του είσαι και σε κάνει δώρο. Ο φίλος µπορεί να δώσει στο φίλο του γιο,

να γίνει άρχοντας στο σπίτι του.

ΙΩΝΑΣ

Μπερδεύοµαι. Μαντεύει ο θεός σωστά ή δεν µαντεύει;

ΚΡΕΟΥΣΑ

Να σου πω τι φως ήρθε στο νου µου; Αν φανερωνόσουν γιος του, ούτε πατρικό όνοµα ούτε βασίλειο

ολόκληρο θα έπαιρνες. Πως; Αφού κρυφά σε γέννησα και σε άφησα να πεθάνεις. Ο Φοίβος για το

καλό σου σε όρισε σε άλλον πατέρα.

341

ΙΩΝΑΣ

Τα σκέφτοµαι αυτά. ∆εν τα παίρνω αψήφιστα. Θα πάω στο µαντείο να ρωτήσω το Φοίβο αν είµαι

γιος του. Ή είµαι θνητού.

(Στο αέτωµα του ναού εµφανίζεται όραµα θεού)

Α! Ποια θεία µορφή! Σαν ήλιος! Πάνω στη στέγη του µαντείου! Κοίτα! Να φύγουµε µητέρα. Να µην

αντικρίσουµε τον θεό. ∆εν πρέπει.

(Η µορφή καθαρίζει. Είναι η θεά Αθηνά)

ΑΘΗΝΑ

Μη φεύγετε δεν είµαι εχθρός, φίλος σας είµαι. Και εδώ και στην Αθήνα. Η Αθήνα είµαι η Παλλάδα.

Ο Απόλλωνας µε στέλνει. ∆εν έκρινε σωστό να 'ρθει ο ίδιος. Μήπως ακούσει εις βάρος του για το

Τότε. Στις Μακρές Πέτρες.

Με στέλνει να πω τα λόγια του. Ότι η Κρέουσα σε γέννησε µε πατέρα το Φοίβο. Ότι σ' έδωσε εκεί

που σ' έδωσε, όχι σαν γονιό σου αλλά για να µένεις σε παλάτι. Αλλά καθώς το πράγµα χάλασε στην

πορεία, φοβήθηκε µη γίνει κάποιος από τους δυο σας φονιάς του άλλου και τα έφερε έτσι. Και σας

έσωσε.

∆εν ήθελε να σας τα πει εδώ. Στην Αθήνα ήθελε να σε φανερώσει πως είσαι

γιος του. Και της Κρέουσας. Για να φέρω σε πέρας όλο το θέληµα του Φοίβου όµως, ακούστε τους

χρησµούς του θεού που για χάρη του ήρθα.

Κρέουσα!

Πάρε το γιο σου και πήγαινε στην Κεκροπία και να του δώσεις το θρόνο. Απ' τη γενιά του Ερεχθέα

είναι και στη χώρα µου να βασιλέψει. Το δίκαιο αυτό είναι. Και ένδοξος να γίνει. Τέσσερις γιους θα

κάνει - αρχηγούς των φυλών που κατοικούν γύρω στο βράχο µου.

Πρώτη φυλή θα είναι οι Γελέοντες.

∆εύτερη και τρίτη οι Όπλητες και Αργαδαίοι

και από της ασπίδας µου το όνοµα, την Αιγίδα,

θα ονοµαστούν οι Αιγίκοροι. Τέταρτοι.

Και των γιων του οι γιοι µετά όταν έρθει ο καιρός ο ορισµένος θα πάνε στα νησιά των Κυκλάδων και

στα αντίπερα ακρογιάλια.

Και δύναµη θα δώσουν στη χώρα µου και στο κράτος µου.

342

Θα κατοικήσουν αντικριστά στους κάµπους Ασίας και Ευρώπης και Ίωνες θα τους λεν. Από το όνοµά

του. Και δόξα θα πάρουν.

Κι εσύ µε τον Ξούθο θα κάνετε τον ∆ώρο και απ' αυτόν θα δοξαστεί η ∆ωρίδα.

Και τον Αχαιό. Αυτός θα βασιλέψει στην παραλία του Ρίου στη γη του Πέλοπα και ο λαός απ' αυτόν

θα πάρει το όνοµα. Αχαιοί θα λέγονται.

Όλα καλά ο Απόλλωνας τα έκανε.

Γέννησες εύκολα και κρυφά. Το παιδί σου που έριξες κλεισµένο στα σπάργανα βρέφος, πρόσταξε τον

Ερµή να το πάρει, να το φέρει εδώ. Και το µεγάλωσε. ∆εν το άφησε να χαθεί.

Και τέλος Κρέουσα, µη λες πως είναι γιος σου ο Ίωνας - άσε τον Ξούθο να τον χαίρεται.

Έχεις το αγαθό σου. Πήγαινε. Να ευτυχείτε. Τελείωσαν τα δεινά σας. Μοίρα καλή στο εξής σας

προµαντεύω.

ΙΩΝΑΣ

Παλλάδα Αθηνά. Του ∆ία του Μέγιστου. Σε πιστεύω. Είµαι του Φοίβου. Και της Κρέουσας είµαι.

Αυτό το πίστευα και πρώτα.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Και εγώ Παλλάδα Αθηνά. ∆όξα να έχει τώρα ο Φοίβος και η έγνοια του που φανερώνει το γιο µου. Κι

αυτές τις πύλες του ναού και του µαντείου τις σέβοµαι τώρα. Όχι σαν πρώτα.

Τώρα ακουµπάω ολόχαρη στις πόρτες του. Ευγνωµονώ. Και δοξάζω.

ΑΘΗΝΑ

Χαίροµαι γι' αυτό.

Οι θεοί µερικές φορές µπορεί να καθυστερούν πολύ. Αλλά όλα τα τακτοποιούν.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Γιε µου Ίωνα. Πάµε στο παλάτι τώρα...

ΑΘΗΝΑ

Πηγαίνετε. Σας συνοδεύω.

343

ΙΩΝΑΣ

Φύλακας στο δρόµο µας.

ΑΘΗΝΑ

Και προστάτης της χώρας.

ΚΡΕΟΥΣΑ

Στο θρόνο του Γενάρχη ανέβα.

ΙΩΝΑΣ

Άξιος ο θρόνος µου.

(Η Αθηνά χάνεται)

ΧΟΡΟΣ

Χαίρε Απόλλωνα. Γιε της Λητώς και του ∆ία.

Σ' όποιου το σπίτι πέσει συµφορά ας σέβεται το θεό ας έχει και να κάνει θάρρος. Πάντα οι καλοί

δικαιώνονται. Οι κακοί όµως, όπως ακριβώς είναι ο χαρακτήρας τους, ποτέ δεν θα γίνουν

ευτυχισµένοι.

ΤΕΛΟΣ

344

Μήδεια

Στα συµφραζόµενα του αρχαιοελληνικού θεάτρου ως Μήδεια εννοείται η τραγωδία που έγραψε ο

Ευριπίδης και διδάχθηκε (παίχτηκε) το 431 π.Χ.. Το έργο αποθεώνει την έννοια της τραγωδίας,

ακριβώς σ΄ αυτό το είδος του θεάτρου, έτσι ώστε µέχρι και σήµερα να χρησιµοποιείται ευρύτατα ο

όρος.

Ο Ιάσων προδίδοντας την γυναίκα του Μήδεια και τα παιδιά του λαµβάνει σε γάµο την Γλαύκη την

κόρη του Βασιλιά της Κορίνθου, Κρέοντα. Η δε Μήδεια προκειµένου να εκδικηθεί στέλνει

δηλητηριώδη δώρα µε τα οποία φονεύει τόσο την νύφη όσο και τον πεθερό, στη συνέχεια, αφού

σφάζει τα ίδια της τα παιδιά Φέρητα και Μέρµερο, προς απέραντη λύπη του προδότη συζύγου της, µε

την βοήθεια άρµατος που το σέρνουν πτερωτοί δράκοντες, απέρχεται στην Αθήνα.

Ο ποιητής απεικονίζει άριστα σε τι βαθµό µανίας και αγριότητας µπορεί να φθάσει η απατηµένη

σύζυγος και σε πόση παραφροσύνη εκ της συζυγικής απάτης, (συµπερασµατικά και τα στοιχεία από

το ήθος της αθηναϊκής κοινωνίας της εποχής).

345

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΜΗ∆ΕΙΑ

431 π.Χ.


ΤΡΟΦΟΣ (δούλα της Μήδειας)


346

ΜΗ∆ΕΙΑ

ΧΟΡΟΣ (Γυναίκες της Κορίνθου)

ΚΡΕΟΝΤΑΣ (βασιλιάς της Κορίνθου)

ΙΑΣΟΝΑΣ

ΑΙΓΕΑΣ (βασιλιάς της Αθήνας)


ΠΑΙ∆ΙΑ


Η Μήδεια κόρη του βασιλιά της Κολχίδας, Αιήτη, βοήθησε τον Ιάσονα, αρχηγό της αργοναυτικής

εκστρατείας να πάρει το χρυσόµαλλο δέρας, τον παντρεύτηκε και τελικά τον ακολούθησε στην

Κόρινθο. Εκεί µετά από λίγο καιρό, ο βασιλιάς Κρέοντας έδωσε στον Ιάσονα την κόρη του σαν

σύζυγο. Εξόρισε τη Μήδεια, αλλά αυτή κατάφερε να πάρει προθεσµία µιας µέρας για να τους

εκδικηθεί...

(Το σπίτι του Ιάσονα και της Μήδειας στην Κόρινθο. Η τροφός βγαίνει από την κεντρική είσοδο)

ΤΡΟΦΟΣ

Αχ! Μακάρι ποτέ να µην έσωνε η Αργώ να περνούσε τις µαύρες Συµπληγάδες, για να φτάσει στη

χώρα της Κολχίδας, ούτε το πεύκο απ' το οποίο την έφτιαξαν να µην κοβόταν ποτέ, ούτε να είχε

εξοπλίσει µε δυνατά και γρήγορα κουπιά τα χέρια των πιο δυνατών παλικαριών, που για χάρη του

Πελία ξεκίνησαν για να πάρουν το χρυσόµαλλο δέρας. Γιατί αν δεν γίνονταν αυτά, ούτε η κυρά µου,

η Μήδεια, δεν θα έφτανε στα κάστρα της Ιωλκού, υπακούοντας στον µεγάλο και βαθύ έρωτά της για

τον Ιάσονα. Κι ούτε θα έβαζε ποτέ τις κόρες του Πελία να σκοτώσουν τον πατέρα τους, για να ζήσει

εδώ στα µέρη της Κορίνθου µαζί µε τα παιδιά της και τον άντρα της, καλοδεχούµενη από τους

ντόπιους, αν και ήταν ξένη, και υπηρετώντας σε όλα, πρόθυµα, τον Ιάσονα, πράγµα που, για κάθε

σπίτι, θεωρείται η µεγαλύτερη ευτυχία, δηλαδή το να µη µαλώνουν τα αντρόγυνα.

Όµως τώρα όλα αυτά γύρισαν εναντίον της, και η µεγάλη της αγάπη έγινε πικρό µίσος. Γιατί άφησε

τα παιδιά και την κυρά µου ο Ιάσονας, και έκανε νέο γάµο, βασιλικό, παντρεύτηκε την κόρη του

Κρέοντα που κυβερνάει τη χώρα εδώ. Η καηµένη Μήδεια, µέσα στην ταπείνωση φωνάζει για τους

όρκους τους, φωνάζει για το χέρι το δεξί που έδωσαν, σηµάδι πίστης παντοτινής, και επικαλείται

µάρτυρες τους θεούς για να δούν µε ποιον τρόπο την ξεπλήρωσε ο Ιάσονας.

∆εν τρώει τίποτα και έτσι αφηµένη στον πόνο της καρδιάς της περνάει τις ηµέρες της, λιώνοντας

µέσα στα δάκρυα, από τότε που κατάλαβε πως εκείνος την ντροπιάζει, ούτε τα µάτια της σηκώνει από

τη γη, έχοντας πάντα σκυµµένο το κεφάλι. Κι ακούει τις συµβουλές των φίλων της όσο ακούει η

πέτρα ή το πέλαγος. Μόνο τον λευκό λαιµό της γυρίζει καµιά φορά, για να θρηνήσει τον πατέρα της,

το σπιτικό, την πατρίδα της, που όλα τα πρόδωσε για να ακολουθήσει τον άντρα της. Κατάλαβε, µέσα

347

από τη δυστυχία της, πόσο καλό είναι να µην αφήνεις ποτέ την πατρίδα σου. Τα παιδιά της τα µισεί,

και δεν χαίρεται να τα βλέπει.

Φοβάµαι µήπως σκέπτεται κάποιο κακό. Γιατί η ψυχή της είναι παράφορη και ποτέ δεν θα

συγχωρέσει την αδικία. Την ξέρω εγώ από µικρή και τρέµω, µην πάει, γλυστρώντας σιγά σιγά µέσα

στο παλάτι, στην κάµαρα της νύφης και την µαχαιρώσει κρυφά, ή µήπως σκοτώσει το βασιλιά και το

γαµπρό. Είναι στ' αλήθεια να τη φοβάται κανείς. Γιατί δεν θα τη νικήσει εύκολα αυτός που θα γίνει

εχθρός της. Μα να, τα παιδιά της τέλειωσαν τα παιχνίδια και έρχονται κατά δω, χωρίς να

καταλαβαίνουν τίποτα από τα βάσανα της µάνας τους. Γιατί η καρδιά των παιδιών δεν αγαπάει τη

θλίψη.

(Έρχεται ο παιδαγωγός µε τα δυο µικρά παιδιά της Μήδειας)


Σκλάβα από παλιά, στο σπίτι της κυράς µου, γιατί στέκεσαι στην ξώπορτα µόνη σου και θρηνείς για

τις συµφορές; Πως σε άφησε έτσι µόνη η Μήδεια;

ΤΡΟΦΟΣ

Γέροντα, που συνοδεύεις τα παιδιά του Ιάσονα, ξέρεις ότι οι συµφορές των αφεντάδων φέρνουν

θλίψη στους πιστούς δούλους και τους πληγώνουν την καρδιά. Μια τέτοια στενοχώρια, αλήθεια, µε

βαραίνει κι εµένα, που µε έφερε εδώ να εξιστορήσω τη µαύρη τύχη της κυράς µου, για να µε

ακούσουν ίσως η γη και ο ουρανός.


∆εν έπαψε ακόµα να κλαίει η δύστυχη;

ΤΡΟΦΟΣ

Αχ! Σε ζηλεύω που δεν ξέρεις. Γιατί η συµφορά είναι στην αρχή, ούτε καν στη µέση.


Την ανόητη. Αν βέβαια µπορεί να εκφραστεί κάποιος µε τέτοια λόγια για τους αφέντες του. ∆εν έχει

µάθει ακόµα τα καινούργια της βάσανα.

ΤΡΟΦΟΣ

Τι είναι, γέρο; Λέγε µου, µη διστάζεις.

348


Τίποτα. Ήταν λάθος που σου µίλησα.

ΤΡΟΦΟΣ

Σε παρακαλώ, µην κρύβεις από εµένα τη σκλάβα όσα γνωρίζεις. Αν χρειάζεται δεν θα πω τίποτα σε

κανέναν.


Πήγα, στο µέρος που συχνάζουν οι γέροντες και παίζουν ζάρια, γύρω από την άγια βρύση της

Πειρήνης, και άκουσα χωρίς να µε καταλάβουν πως ο Κρέοντας, ο βασιλιάς της χώρας, σκέφτεται να

διώξει από την Κόρινθο αυτά εδώ τα παιδιά µαζί µε τη µητέρα τους. ∆εν ξέρω αν είναι αλήθεια αλλά

πάρα πολύ θα ήθελα αυτός ο λόγος να είναι ψέµατα.

ΤΡΟΦΟΣ

Θα αφήσει ο Ιάσονας να πάθουν κάτι τα παιδιά του, κι ας είναι µαλωµένος µε τη µητέρα τους;


Αυτός αγαπάει πιο πολύ τις νέες του συγγένειες, και όχι τις παλιές. Αυτό το σπίτι δεν το αγαπάει πια.

ΤΡΟΦΟΣ

Θα χαθούµε αν προσθέσουµε και νέα συµφορά στην πρώτη που ακόµα δεν τέλειωσε.


Ησύχασε και µην πεις τίποτα ακόµα. ∆εν είναι τώρα καιρός να το µάθει εκείνη αυτό.

ΤΡΟΦΟΣ

Ακούτε παιδιά µου ποιον έχετε για γονιό; ∆εν λέω να χαθεί, γιατί αφέντης µου είναι, αλλά δεν θα

έπρεπε να δείχνεται τόσο άκαρδος για τους δικούς του.


349

Και ποιος δεν φέρνεται µε τον ίδιο τρόπο; Τώρα τάχα κατάλαβες πως κάθε άνθρωπος αγαπάει µόνο

τον εαυτό του, κι όχι τους άλλους, - είτε για το συµφέρον του είτε δίκαια - και πως για να χαίρεται το

νυφικό κρεβάτι δεν σκέφτεται ούτε τα παιδιά του ο πατέρας;

ΤΡΟΦΟΣ

Παιδιά, πηγαίνετε στο σπίτι, όλα θα πάνε καλά. Κι εσύ να τα κρατάς µακριά από την οργισµένη µάνα

τους, µην την πλησιάζετε. Γιατί την είδα να κοιτάζει µε βαρύ, ταυρίσιο άγριο µάτι, λες και σκεφτόταν

να κάνει κάτι κακό. Ούτε θα σταµατήσει, εγώ την ξέρω καλά, το θυµό της πριν κάψει κάποιον µέσα

στους κεραυνούς της. Ας ξεσπάσει σε εχθρούς, όχι σε αγαπητά της πρόσωπα.

ΜΗ∆ΕΙΑ (Μέσα από το σπίτι)

Ωωχ! Εγώ η δύστυχη, η εξαθλιωµένη από τις συµφορές, ας γινόταν να πέθαινα.

ΤΡΟΦΟΣ

Παιδιά µου, σας το έλεγα. Η µάνα σας είναι θυµωµένη. Γρήγορα πηγαίνετε µέσα. Ούτε να σας δεί,

ούτε να την πλησιάσετε. Φυλαχτείτε απ' το θυµό της, και το σκληρό της χαρακτήρα. Τώρα γρήγορα

µπείτε στο σπίτι, γιατί καθώς φαίνεται φουντώνει η µαύρη συννεφιά του θρήνου της και θα ξεσπάσει

άγρια µπόρα. Τι σκέφτεται να κάνει η ανήσυχη και φαρµακωµένη της ψυχή, µε τέτοια βάσανα που

την βρήκαν;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αλίµονο! Με χτύπησαν τη δόλια συµφορές, µεγάλα δεινά που θάπρεπε να µοιρολογάω ακατάπαυστα.

Ω εσείς, καταραµένα παιδιά καταραµένης µάνας, να χαθείτε κι εσείς κι ο γονιός σας και το σπίτι να

πάει στον άνεµο.

ΤΡΟΦΟΣ

Αχ! Η δυστυχισµένη, αχ. Τι σου φταίνε τα παιδιά για το σφάλµα του πατέρα τους; Γιατί τα µισείς;

Πόσο τρέµω να µη µου πάθετε τίποτα. Είναι φοβερό το µάνιασµα των αρχόντων και όπως έχουν

µάθει να διατάζουν παρά να υπακούνε, δύσκολα αλλάζουν το χαρακτήρα τους. Η καλύτερη συνήθεια

απ' όλες είναι να ζείς µε τους άλλους σαν ίσος τους. Όσο για µένα, µακάρι να γεράσω χωρίς µεγαλεία.

Γιατί πάντα νικάει το µέτρο, αρκεί µόνο να το κάνεις κυβερνήτη στα έργα σου, και θα βρείς µόνο

ωφέλειες από αυτό. Πράξεις που είναι πάνω από το µέτρο ποτέ δεν φέρνουν καλό στους ανθρώπους.

Πιο µεγάλες συµφορές σε ένα σπίτι, µαζεύονται αν θυµώσει ο θεός.

(Εµφανίζεται ο χορός)

350

ΧΟΡΟΣ

Άκουσα τη φωνή, αφουγκράστηκα το βόγγο της άµοιρης Κολχίτισσας. Ακόµα δε ξεπέρασε τον πόνο

της. Μα πες µου, γερόντισσα, τι συµβαίνει; Έφτασαν οι φωνές µέχρι µέσα στο δωµάτιό µου, και δεν

χαίροµαι καθόλου µε τη θλίψη του σπιτιού, αφού είναι γεµάτο µε αγαπηµένους µου ανθρώπους.

ΤΡΟΦΟΣ

Αχ! ∆εν υπάρχει πια σπίτι. Πάει, χάθηκε. Αυτόν τον κρατούν κρεβάτια βασιλιάδων, ενώ η κυρά είναι

µέσα κλεισµένη και λιώνει, χωρίς να µπορούν να της ζεστάνουν την ψυχή τα λόγια παρηγοριάς από

φίλο.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αχ! Ας µου συντρίψει αστροπελέκι το κεφάλι. Ποιο το όφελος να ζω; Αχ! Ας µε πάρει ο θάνατος, να

αφήσω αυτή τη µισητή ζωή.

ΧΟΡΟΣ

Ακούς; Ω ∆ία και Γη και Φως. Πόσο πικρά κλαίει η δυστυχισµένη!

Άµυαλη, τι πόθος σε πλαντάζει για του Ιάσονα το απλησίαστο κρεβάτι; Ο θάνατος θα έρθει γρήγορα

και µην παρακαλάς γι' αυτόν.

Αν τώρα θέλει άλλο σπίτι ο άντρας σου, µην σε ανάβει ο δυνατός θυµός.

Ο ∆ίας θα γίνει βοηθός στο δίκιο σου. Μη λιώνεις µε το θρήνο σου γι' αυτόν.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ω ∆ία µεγάλε και Θέµιδα σεβάσµια, βλέπετε τι περνάω, κι ας είχα δέσει τον άθλιο άντρα µου µε

όρκους µεγάλους; Μακάρι κι αυτόν και την νύφη και όλα τα σπίτια τους να τα δω µέσα στον χαλασµό

να βουλιάζουν, γιατί αυτοί πρώτα µε αδίκησαν έτσι. Ω πατέρα, την πατρίδα µου άφησα κι έφυγα,

σφάζοντας ανόσια το αδέλφι µου.

ΤΡΟΦΟΣ

Την ακούτε τι λέει, πως επικαλείται τη Θέµιδα, που επιβλέπει τις ευχές και τις κατάρες, και το ∆ία

τον προστάτη των όρκων; ∆εν υπάρχει πια τρόπος να σταµατήσει η κυρά µου τόσο εύκολα το µαύρο

της θυµό.

ΧΟΡΟΣ

Πως θα γινόταν µπορετό µπροστά µας να βγει να ακούσει τα λόγια µας;

351

Μπορεί την αναµµένη οργή της κάπως να ξεχάσει. Η προθυµία δεν θα µου λείψει για να βοηθήσω

τους φίλους µου.

Λοιπόν πήγαινε και προσπάθησε να τη φέρεις έξω από το σπίτι. Πες της πως θα της σταθούµε δικές

της φίλες.

Τρέξε, µην κάνει τίποτα κακό σ' αυτούς που είναι µέσα. Γιατί ο πόνος της φουντώνει ακράτητος.

ΤΡΟΦΟΣ

Αυτό θα κάνω. Όµως φοβάµαι ότι δεν θα πείσω την κυρά µου. Μα πρόθυµα θα µπω σε αυτόν τον

κόπο, παρόλο που κοιτάζει µε άγριο βλέµµα σα λιονταρίνα νιόγεννη τις σκλάβες, µόλις πάει καµιά

κοντά της για να της µιλήσει. Κι αν µπορεί να πεις τους παλιούς άµυαλους, δεν θα κάνεις λάθος. Γιατί

για τις γιορτές, τα γλέντια και τα δείπνα έφτιαξαν χαρούµενους σκοπούς που όταν τους ακούς

γλυκαίνουν τη ζωή. Μα για τις µαύρες λύπες µας δεν βρήκε κανείς ούτε µουσική ούτε τραγούδια για

να τις σβήνει. Κι έτσι φέρνουν τις συµφορές, το θάνατο στα σπίτια και τα γκρεµίζουν. Όµως σκέψου

πόσο κέρδος θα ήταν για τους ανθρώπους να γιατρεύουν µε χαρούµενες µουσικές τη θλίψη. Όπου

αρχίζει το γλέντι, υπάρχει ανάγκη για γλυκό τραγούδι; Από µόνο του το πλούσιο τραπέζι γεµίζει χαρά

τους θνητούς.

ΧΟΡΟΣ

Άκουσα µια στεναχωρηµένη κραυγή. Με βόγγους και λυπητερές φωνές η άτυχη αυτή καταριέται τον

άτιµο τον άντρα της που πρόδωσε το γάµο τους. Κι αδικηµένη τώρα ικετεύει τη Θέµιδα, που είναι

δίπλα στον ∆ία, την προστάτιδα των όρκων. Γιατί στο αυτή την πέρασε ένα βράδυ από απέναντι στην

Ελλάδα από τα θαλάσσια στενά που οδηγούν στο ανοιχτό πέλαγος.

(Βγαίνει η Μήδεια)

ΜΗ∆ΕΙΑ

Γυναίκες της Κορίνθου, να, βγήκα, κι έτσι δεν θα πείτε κακό για µένα. Ξέρω πολλούς ανθρώπους -

άλλους απ' αυτούς τους είδα, και γι' άλλους έχω ακούσει - πως φαντάζουν στον κόσµο να είναι

ακατάδεχτοι, γιατί έχουν κακιά φήµη ότι δεν τους νοιάζει τίποτα, και προτιµούν να µένουν

κλεισµένοι στο σπίτι. Η δίκαια κρίση βέβαια δεν έχει τη φωλιά της στα µάτια των θνητών οι οποίοι

πριν ακόµα µάθουν καλά τον χαρακτήρα κάποιου, βλέποντας µόνο την όψη του, τον µισούνε, κι ας

µην τους έχει εκείνος καθόλου βλάψει. Ο ξένος πρέπει να υπακούει στις συνήθειες της πόλης, αλλά

δεν επαινώ τον ντόπιο που σαν ξιπασµένος πικραίνει τους πολίτες επειδή δεν έχει µυαλό. Αυτό το

ανέλπιστο που µε βρήκε µου σκότωσε την ψυχή. Αφανίστηκα και θέλω, καλές µου, να πεθάνω, αφού

έχασα όλες τις χάρες της ζωής µου. Γιατί εκείνος που ήταν για µένα ο κόσµος όλος, ξέρεις για ποιον

λέω, ο άντρας µου, αποδείχθηκε κακός, άθλιος. Απ' όσα έχουν ψυχή και µυαλό, γυναίκες, το πιο

δυστυχισµένο πλάσµα είµαστε εµείς. Πρώτα µε χρήµατα πολλά πρέπει να αγοράσουµε τον άντρα και

έτσι να βάλουµε αφέντη στο κορµί µας. Αυτό είναι χειρότερο κακό από εκείνο. Η πιο µεγάλη αγωνία

όµως είναι αυτή: Θα βγει κακός ή κακός; Γιατί καµιά τιµή δε φέρνει στη γυναίκα το να χωρίσει τον

άντρα της ούτε και το να τον αφήσει. Μετά πάλι µαθαίνει νέες συνήθειες και τρόπους, για να

προµαντεύει το φέρσιµο του αντρός, αφού δεν το έµαθε αυτό από το σπίτι της. Κι αν όλα αυτά τα

καταφέρουµε κι εκείνος δεν βαρυγκοµάει για το ζυγό, είναι χαρούµενη η ζωή µας. Αλλιώς καλύτερα

352

να χαθούµε. Ο άντρας όταν στενοχωριέται µε τους δικούς του, βγαίνει έξω και αλαφρώνει την ψυχή

του βρίσκοντας φίλους ή συνοµήλικούς του. Εµείς όµως πρέπει να έχουµε στραµµένα τα µάτια µόνο

σε µια ψυχή. Λένε πως ζούµε στο σπίτι δίχως κίνδυνο, ενώ αυτοί πολεµούν έξω µε τα κοντάρια.

Ανόητη σκέψη. Θα ήταν καλύτερο για µένα τρεις φορές να σταθώ πλάι στην ασπίδα, παρά να

γεννήσω µια φορά. Όµως δεν ταιριάζουν τα ίδια λόγια και σε µένα και σε σένα. Εσύ είσαι στην

πατρίδα σου εδώ, στο σπίτι το πατρικό σου, µέσα σε όλες τις χαρές της ζωής, και στη συντροφιά των

φίλων. Ενώ εγώ, έρηµη όπως είµαι σε ξένη γη, και περιφρονηµένη από τον άντρα µου που µε άρπαξε

από τη χώρα µου, δεν έχω κανέναν συγγενή, µητέρα, αδερφό, να βρω λιµάνι για τη συµφορά µου.

Λοιπόν από σένα ζητώ µόνο αυτή τη χάρη, αν θα βρω τρόπο ή κάποιο τέχνασµα να ξεπληρώσω τον

άντρα µου, τον πεθερό ή τη νύφη την κόρη του, για τα δεινά µου να µη µιλήσεις. Για όλα τα άλλα η

γυναίκα νιώθει φόβο και δεν έχει το θάρρος ούτε τη δύναµη να αντικρίσει τα όπλα. Όµως, όταν

προδοθεί στον έρωτά της, δεν βρίσκεται άλλη πιο φόνισσα από αυτήν.

ΧΟΡΟΣ

Έτσι θα κάνω, Μήδεια. Γιατί θα τιµωρήσεις δίκαια τον άντρα σου. ∆εν απορώ καθόλου που κλαις µε

τις συµφορές σου. Μα βλέπω τον Κρέοντα, το βασιλιά της χώρας, που έρχεται κατά δω. Μάλλον θα

έχει να σου πει κάποιες καινούργιες αποφάσεις.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Σ' εσένα µιλάω, Μήδεια, που φαίνεσαι συννεφιασµένη και οργισµένη µε τον άντρα σου. Να πάρεις τα

δυο παιδιά σου και να φύγεις µακριά απ' αυτόν εδώ τον τόπο και µάλιστα όσο πιο γρήγορα µπορείς.

Εγώ ο ίδιος θα επιβλέψω να γίνει πράξη αυτή η προσταγή µου και δεν θα πάω πίσω στο παλάτι, αν

δεν σε βγάλω έξω από τα σύνορα της χώρας µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ααα! Χάνοµαι η άµοιρη, αφανίζοµαι. Ολόισια πάνω µου αρµενίζουν µε ολάνοιχτα τα πανιά οι εχθροί,

δεν βρίσκω κανένα λιµάνι να γλιτώσω. Αλλά µέσα στα βάσανά µου θα ρωτήσω: Γιατί µε διώχνεις

από τη γη σου, Κρέοντα;

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Γιατί σε φοβάµαι - δεν πρέπει να κρύβω τα λόγια µου - µην κάνεις στην κόρη µου κανένα κακό.

Υπάρχουν πολλές αιτίες για να το κάνεις αυτό. Είσαι σοφή πάνω στο κακό και γνωρίζεις πάρα πολλές

τέχνες, είσαι πάρα πολύ λυπηµένη γιατί έχασες τον άντρα σου, κι ακόµα ακούω πως απειλείς, όπως

λένε, να βλάψεις γαµπρό και πεθερό και µαζί τη νύφη. Θέλω να φυλαχτώ από αυτά πριν πάθω κάτι

κακό. Και είναι για µένα καλύτερο, γυναίκα, να µε µισείς παρά να κλαίω µετά γιατί φάνηκα καλός

µαζί σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αλίµονο! ∆εν είναι µόνο τώρα, αλλά πολλές φορές η φήµη µε έχει βλάψει και έφερε συµφορά στη

ζωή µου. Ποτέ δεν πρέπει ο άνθρωπος που έχει µυαλό να δίνει µεγάλη σοφία στα παιδιά του, τραβάνε

πάνω τους το φθόνο. Γιατί όταν φέρνεις καινούργιες γνώσεις σε αµαθείς σε λογαριάζουν για αχρείο

353

και όχι για σοφό. Κι αν πάλι κρίνουν ότι είσαι σοφός, αυτοί που κάτι ξέρουν, τότε θα είσαι

δυσάρεστος σε ολόκληρη την πόλη. Έτσι είναι και η δική µου τύχη. Επειδή ξέρω πολλά, άλλοι µε

φθονούν, άλλοι µε θεωρούν ήσυχη, άλλοι µε φοβούνται κι άλλοι ενοχλούνται από εµένα. ∆εν είναι δα

σπουδαία η δική µου η σοφία. Εσύ όµως τρέµεις µήπως πάθεις κάτι κακό από εµένα. Μη µε φοβάσαι,

δεν είµαι όπως νοµίζεις, Κρέοντα, και δεν έχω τέτοιο σκοπό, να κάνω δηλαδή κακό σε βασιλιάδες. Σε

τι µε αδίκησες; Την κόρη σου την πάντρεψες µε όποιον ήθελε η καρδιά σου. Εγώ τον άντρα µου

µισώ. Εσύ έχεις κάνει, νοµίζω, ό,τι έκανες, µετά από σκέψη και δεν σε φθονώ καθόλου για τη χαρά

σου. Κάντε τώρα τους γάµους και ζήστε ευτυχισµένοι. Όµως αφήστε µε να µείνω στη χώρα. ∆εν θα

πω τίποτα κι ας είµαι αδικηµένη, γιατί έχω νικηθεί από δυνατότερους από µένα.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Καλά ακούγονται τα λόγια σου, όµως φοβάµαι µήπως στο µυαλό σου έχεις άλλα και σκέφτεσαι το

κακό. Γι' αυτό και τώρα σ' εµπιστεύοµαι λιγότερο από πρώτα. Γιατί από γυναίκα και άντρα

οξύθυµους φυλάγεσαι ευκολότερα, παρ' ότι από σοφό που ξέρει να σωπαίνει. Φύγε λοιπόν γρήγορα

και άσε τα λόγια. Είναι αποφασισµένο. Εδώ δεν θα µπορέσεις να µείνεις, αφού είσαι µισητή σε µένα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μην το κάνεις αυτό, σε παρακαλώ στο όνοµα της νύφης.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Χάνεις τα λόγια σου, δεν θα µπορέσεις να µε πείσεις.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μη µε διώχνεις µην αποστρέφεις το κεφάλι σου από τις ικεσίες µου.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Αγαπάω το σπίτι µου πιο πολύ από σένα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πατρίδα, πως έρχεται η δύναµή σου στο νού µου τώρα!

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Μετά τα παιδιά µου κι εγώ την αγαπάω την πατρίδα.

354

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αχ! Έρωτα που αφανίζεις τους ανθρώπους.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Από την τύχη, πως θα το φέρει, εξαρτάται.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μην ξεχνάς τον υπεύθυνο για τη συµφορά µου, ∆ία.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Μη µε φορτώνεις µε βάσανα, φύγε.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Εγώ έχω τα πολλά βάσανα, δεν θέλω κι άλλα.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Γρήγορα θα σε διώξουν οι ακόλουθοί µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Κρέοντα, όχι αυτό. Σε παρακαλώ...

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

Νοµίζω θα κάνεις µεγάλη φασαρία.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Θα φύγω. ∆εν σου ζήτησα να µείνω.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

355

Τότε τι παρακαλάς, γιατί δε φεύγεις;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Άσε να µείνω µια µέρα µόνο, για να ετοιµάσω την αναχώρησή µου και όσα χρειάζονται για τα παιδιά

στο ταξίδι, αφού δεν νοιάζεται γι' αυτά ο πατέρας τους. Λυπήσου τα. Κι εσύ είσαι πατέρας. Και

πρέπει να τους δείξεις καλοσύνη. ∆εν µε νοιάζει για µένα, που µε διώχνεις, αλλά για εκείνα που

µπήκαν σε τόσα βάσανα.

ΚΡΕΟΝΤΑΣ

∆εν έχω καρδιά τυράννου, ωστόσο δεν είδα καλό από αυτούς που βοήθησα. Και τώρα βλέπω πως θα

κάνω λάθος, αλλά θα σου κάνω αυτή τη χάρη. Όµως στο ξεκαθαρίζω. Αν αύριο σε βρει το φως του

ήλιου µέσα στην χώρα εσένα και τα παιδιά σου, θα σε σκοτώσω. Αλήθεια στο λέω. Μείνε λοιπόν µια

µέρα ακόµα, αν είναι ανάγκη. ∆εν σε φοβάµαι µην µου κάνεις κακό σε µια µέρα.

(Φεύγει ο Κρέοντας)

ΧΟΡΟΣ

Κακόµοιρη γυναίκα, αχ, δυστυχισµένη µε τις τόσες συµφορές. Που θα πας; Ποιος θα σε δεχτεί; Ποιο

σπίτι θα βρεθεί, σε ποια χώρα, να σε λυτρώσει απ' τα δεινά; Σε τι φουρτούνα συµφοράς Μήδεια, σε

έριξε ο θεός;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Όλα είναι µαύρα. Ποιος µπορεί να το αρνηθεί αυτό; µα αυτά δε θα γίνουν έτσι, µην το πιστεύεις αυτό

καθόλου. Θα πονέσουν πολύ και οι νιόπαντροι και ο πεθερός. Νοµίζεις πως θα τον παρακαλούσα

ποτέ, αν δεν είχα κέρδος να βγάλω ή να του κάνω κάτι κακό; Ούτε θα του µιλούσα, ούτε θα του

άγγιζα τα χέρια. Αλλά αυτός έκανε τέτοια ανοησία, που θα µπορούσε να µου χαλάσει τα σχέδια αν µε

έδιωχνε από τη χώρα τώρα. Όµως µε άφησε να µείνω µονάχα µια µέρα ακόµα, και στη διάρκειά της

θα στείλω στο θάνατο και τον άντρα και την κόρη και τον πατέρα της. Από τα τόσα σχέδια που έχω

στο µυαλό µου για να τους αφανίσω, δεν ξέρω ποιον να διαλέξω. Να βάλω φωτιά στο νυφικό

δωµάτιο, ή µπαίνοντας εκεί κρυφά να τους σκοτώσω µε το ξίφος; Είναι δύσκολο όµως αυτό. Γιατί αν

πιαστώ να µπαίνω µέσα στο παλάτι µε κακό σκοπό, θα µε σκοτώσουν και µετά θα γελάνε µαζί µου.

Καλύτερα να αποφασίσω να κάνω αυτό που έχω µάθει πολύ καλά από τη φύση, να σκοτώνω µε

φαρµάκι. Ωραία, ας πούµε πέθαναν. Ποια πόλη θα µε δεχτεί µετά; Ποιος ξένος θα µε σώσει και θα

µου δώσει καταφύγιο στη χώρα του; ∆εν υπάρχει τέτοιος άνθρωπος. Θα περιµένω λοιπόν ακόµα για

να βρω κάποιο καινούργιο σχέδιο, να κάνω τον φόνο στα κρυφά. Κι αν δεν το βρω, τότε θα πάρω το

ξίφος και µε µεγάλη τόλµη θα τους σκοτώσω, κι ας πληρώσω µετά µε το θάνατό µου. Γιατί, µα την

προστάτιδά µου την Εκάτη, που σέβοµαι περισσότερο απ' όλους τους θεούς και µε βοηθάει

καθισµένη στα βάθη του σπιτιού µου, δεν θα αφήσω κανένας να χαίρεται µε τη σκέψη πως µε έκανε

δυστυχισµένη. Εγώ θα τους κάνω αυτούς τους γάµους πικρούς, περισσότερο κι από φαρµάκι, αυτό το

συµπεθέριασµα µαύρο, και τον διωγµό µου από τη χώρα πικρό. Εµπρός, λοιπόν, Μήδεια, όσα ξέρεις

µε σκέψη και µε δόλο άρχισε να τα κάνεις, ξεκίνα τώρα το κακό. Να δείξεις µεγάλο θάρρος. Βλέπεις

356

τις συµφορές σου. ∆εν πρέπει εσύ, η κόρη τέτοιου λαµπρού πατέρα, απ' τη γενιά του Ήλιου, να

αφήσεις να γίνεις το παιχνιδάκι του Ιάσονα, µε αυτόν τον γάµο του. Μα ξέρεις τι θα κάνεις. Αν σαν

γυναίκες γεννηθήκαµε αδέξιες για το καλό, όµως στο κακό έχουµε µεγάλη επιδεξιότητα.

ΧΟΡΟΣ

Πίσω γυρνάνε τα ιερά νερά των ποταµών και µαζί µ' αυτά και η δικαιοσύνη και όλα τα άλλα. Οι

σκέψεις των ανδρών είναι γεµάτες δόλο, και η πίστη στους θεούς έχει λιγοστέψει. Η ζωή µου θα γίνει

ξακουστή. Θα στεφανώσει µεγάλη δόξα τις γυναίκες και ποτέ πια δεν θα τις αγγίζει κακιά φήµη.

Και τα τραγούδια των παλιών θα πάψουν να λένε για τη δικιά µας απιστία. ∆εν χάρισε στη σκέψη µας

ο Φοίβος, ο µεγαλύτερος τραγουδιστής, τη γλυκιά πνοή της λύρας. Αν το έκανε, θα φτιάχναµε

σκοπούς ενάντιους στους άντρες. Έτσι ο χρόνος στο διάβα του θα εξιστορούσε πολλά για τη µοίρα

των αντρών και τη δική µου.

Άφησες το σπίτι του πατέρα σου, µε τρελλή από αγάπη καρδιά, περνώντας τις δίδυµες πέτρες του

πελάγου, και τώρα δύστυχη ζεις σε ξένο τόπο, µε άδειο το κρεβάτι σου, έχοντας χάσει τον άντρα σου

κι ακόµα σε διώχνουν από τη χώρα αυτή µε περιφρόνηση.

Χάθηκε ο σεβασµός στους όρκους, πάει δεν έµεινε ντροπή στην ένδοξη Ελλάδα, χάθηκε στον αιθέρα.

Εσύ δεν έχεις τα πατρικά σου παλάτια, για να βρεις εκεί απάνεµο λιµάνι για τις συµφορές σου. Μια

µεγαλύτερη αγάπη από εσένα θρονιάστηκε στο σπίτι σου.

(Έρχεται ο Ιάσονας)

ΙΑΣΟΝΑΣ

∆εν είναι η πρώτη φορά που το βλέπω, κι άλλες το έχω δει, πως ο θυµός είναι µεγάλο κακό. Θα

µπορούσες να µείνεις στο σπίτι σου και σ' αυτή τη χώρα, αν δεχόσουν χωρίς να παραπονιέσαι, το

θέληµα των αφεντάδων, αλλά τώρα θα σε διώξουν για τα πικρά τα λόγια σου. Όσο για µένα, δεν µε

νοιάζει καθόλου κι ας µην πάψεις να λες πως ο χειρότερος από όλους τους άντρες είναι ο Ιάσονας.

Μα εκείνα που είπες για τους άρχοντες, να ξέρεις, τίποτα άλλο δεν θα σου φέρουν σαν κέρδος παρά

µόνο το διωγµό σου. Πάντα προσπαθούσα να καταλαγιάσω το θυµό των βασιλιάδων γιατί ήθελα να

µείνεις σ' αυτόν εδώ τον τόπο, αλλά εσύ δεν συγκρατούσες την ανοησία σου και κατηγορούσες

συνέχεια αυτούς που τώρα σε διώχνουν. Όµως εγώ ακόµα δεν απαρνιέµαι τους δικούς µου, κι έτρεξα

γρήγορα, γιατί νοιάζοµαι, γυναίκα, για το καλό σου, να µη φύγεις µαζί µε τα παιδιά σου, χωρίς να

έχεις χρήµατα και να βρεθείς σε µεγάλα βάσανα στην εξορία. Γιατί όσο µίσος κι αν νιώθεις για µένα,

ποτέ δεν θα ήθελα το κακό σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Άτιµε, γιατί αυτή είναι η πιο µεγάλη βρισιά που µπορώ να ξεστοµίσω για τέτοια ανανδρία. Ήρθες σε

µας, εσύ ο εχθρός, ήρθες µπροστά µας, εσύ ο µισητός σε µένα και στους θεούς και στους ανθρώπους.

Όχι, δεν θεωρείται αυτό θάρρος ή παλικαριά, να βλάφτεις δηλαδή τους φίλους σου και µετά να τους

κοιτάζεις ολόισια στα µάτια. Είναι αναίδεια, η πιο µεγάλη αρρώστια και για τους θεούς και από τους

ανθρώπους. Καλά έκανες και ήρθες. Έτσι θα αλαφρώσω την ψυχή µου βρίζοντάς σε κι εσύ θα

πικραθείς ακούγοντάς µε. Θα αρχίσω από τα πρώτα. Σε έσωσα, όπως ξέρουν όσοι από τους Έλληνες

µπήκαν µαζί σου στην Αργώ τότε, που σε έστειλαν να δαµάσεις τους ταύρους που έβγαζαν φωτιά απ'

357

τα ρουθούνια τους και να σπείρεις τη θανάσιµη γη. Εγώ πάλι, τον δράκο που φυλούσε ακοίµητος,

κρατώντας µε σφιχτές θηλιές το ολόχρυσο δέρας, τον σκότωσα, ανοίγοντας µπροστά σου τον δρόµο

της σωτηρίας σου. Πρόδωσα τον πατέρα µου και το σπίτι µου, σπρωγµένη από τον έρωτα

περισσότερο παρά από τη σύνεση και ήρθα µαζί σου στην Ιωλκό, στα µέρη του Πηλίου. Και µε τα

ίδια τα χέρια των παιδιών του σκότωσα τον Πελία και αφάνισα όλο το σπιτικό του. Κι ενώ είδες,

άθλιε, από µένα τόσα πολλά καλά, µε απαρνιέσαι και παντρεύτηκες καινούργια νύφη, αν και έχεις

παιδιά. Γιατί αν δεν είχες, θα µπορούσε κανείς να σου συγχωρήσει τον πόθο για νέα γυναίκα. Ας

πάτησες τους όρκους σου που είχες κάνει σε µένα, ξέρω ότι αυτό είναι συνηθισµένο στους

σηµερινούς ανθρώπους. Αλίµονο, χέρι µου δεξί και γόνατά µου, που τα άγγιξες τόσες φορές, τι κρίµα,

σας πρόδωσε ένας τιποτένιος άντρας. Βγήκαν ψεύτικες όλες µου οι ελπίδες. Λοιπόν, θα σε ρωτούσα

σαν να ήσουν φίλος, - αν και τι καλό έχω να περιµένω από σένα -; Αλλά ρωτώντας έτσι θα αποδείξω

περισσότερο την ατιµία σου. Τώρα που να πάω; Στο παλάτι το πατρικό µου που το πρόδωσα µαζί µε

την πατρίδα µου, για σένα, κι ήρθα εδώ; Στις κόρες του Πελία τις δύστυχες; Αλήθεια, πόσο ωραία θα

µε δέχονταν εµένα που τους έχω κοµµατιάσει τον γονιό τους; Αυτή λοιπόν είναι η κατάντια µου Με

µισούν οι δικοί µου, και οι άλλοι, που δεν έπρεπε καθόλου να τους βλάψω, αλλά το έκανα για το καλό

σου, έγιναν εχθροί µου. Κι εσύ, ξεπληρώνοντάς µου όλα τα καλά που σου έκανα, κατάφερες να µε

ζηλεύουν πολλές µέσα στην Ελλάδα. Η δύστυχη, έχω άντρα τόσο πιστό και θαυµάσιο, που όταν θα

φύγω, διωγµένη από τη χώρα µου, χωρίς φίλους, µόνη, µαζί µε τα παιδιά, θα είναι έπαινος για εσένα,

τον νέο γαµπρό, τα παιδιά σου κι εγώ που σε έχω σώσει, να τριγυρνάµε εδώ κι εκεί φτωχοί και

εξαθλιωµένοι. Ω ∆ία! γιατί έβαλες στο χρυσάφι σηµάδια τόσο καθαρά ώστε να το ξεχωρίζουν οι

άνθρωποι, όµως όταν πρέπει να διακρίνεις τον καλό άνδρα, δεν βρίσκεις τέτοιο σηµάδι στο κορµί

του;

ΧΟΡΟΣ

Μεγάλο κακό είναι ο θυµός, δεν τον γιατρεύεις όταν µαλώνουν φίλος µε φίλο.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Νοµίζω γυναίκα, ότι πρέπει να µην παρασυρθώ από τα λόγια σου, αλλά σαν καλός καραβοκύρης να

µαζέψω τα πανιά και να ξεφύγω από τη θύελλα της φλύαρης γλώσσας σου. Λοιπόν εγώ, µια και αυτή

τη χάρη που µου έκανες την διογκώνεις πολύ, σου λέω, ότι βάζω την Αφροδίτη πιο πάνω, απ' όλους

τους θεούς και τους ανθρώπους που µε βοήθησαν σε εκείνο το ταξίδι. Εσύ, παρόλο που έχεις κοφτερό

µυαλό, δεν θέλεις να το παραδεχτείς πως οι σαϊτες του Έρωτα οι αλάθευτες σε έσπρωξαν να µε

σώσεις. ∆εν θα σταθώ πολύ σ' αυτό το πράγµα. Γιατί όπως και να το κάνεις, µε ωφέλησες, δεν λέω.

Μα µε το να µε σώσεις, εσύ κέρδισες πιο πολλά απ' όσα µου πρόσφερες, και θα στο αποδείξω αυτό.

Λοιπόν, ζεις στην Ελλάδα τώρα και όχι σε βάρβαρη χώρα, πρώτα απ' όλα, γνωρίζεις το δίκιο και σε

κυβερνούν νόµοι και όχι η βία. Οι Έλληνες µάθανε πως είσαι πολύξερη και έχεις µεγάλη δόξα. Όµως

αν ζούσες σε κείνη την άκρη της γης, κανείς δεν θα µιλούσε για σένα. Εγώ ποτέ δεν θα προτιµούσα

να έχω στο σπίτι µου χρυσάφι και να τραγουδώ γλυκύτερα από τον Ορφέα, αν δεν ήταν το όνοµά µου

ξακουστό σ' όλο στον κόσµο. Αυτά είχα να σου πω, τα λίγα, για εκείνους τους µόχθους µου. Άλλωστε

εσύ άρχισες αυτή την κουβέντα. Κι όσο για τις βρισιές σου γιατί παντρεύτηκα µια βασιλοπούλα, θα

σου αποδείξω πως και σ' αυτό φέρθηκα σοφά και συνετά και για σένα και για τα παιδιά µας. Όταν

ήρθα εδώ από την Ιωλκό, κουβαλώντας πάνω µου πλήθος τις βαριές συµφορές, ποια καλύτερη τύχη

θα είχα από αυτή, να παντρευτώ την κόρη του βασιλιά, εγώ, ο εξόριστος; Όχι, δεν είναι αυτό που σε

πίκρανε όµως αληθινό, πως δηλαδή µισώ το κρεβάτι σου και µε χτύπησε πόθος για την καινούργια

νύφη, ούτε ότι ζητώ τάχα να αποκτήσω πολλά παιδιά. Μου φτάνουν αυτά, δεν έχω παράπονο. Πάνω

απ' όλα αυτό ζητούσα, να ζούµε καλά χωρίς να µας λείπει τίποτα, γιατί ξέρω πως τους φτωχούς τους

εγκαταλείπουν οι φίλοι. Κι ήθελα να αναθρέψω τα παιδιά µου όπως ορίζει η θέση µου, και κάνοντας

κι άλλα παιδιά, αδέρφια τους, να τα έχω µαζί µε αυτά στη γενιά µου, να είµαστε ενωµένοι και να

είµαι ευτυχισµένος. Εσύ τι να τα κάνεις τα καινούργια παιδιά, αν γεννούσες; Όµως εµένα µε

συµφέρει να ωφελήσω αυτά εδώ που έχουµε, µε αυτά τα καινούργια που θα γεννηθούν από τον νέο

358

γάµο µου. ∆εν σκέφτοµαι σωστά; ∆εν θα µπορούσες ούτε εσύ να το αρνηθείς αυτό, αν δεν σε

πίκραινε αυτός ο γάµος. Όµως το µυαλό σας εσάς των γυναικών δεν πάει πιο πέρα, και όταν κρατάτε

στο κρεβάτι σας έναν άντρα νοµίζετε ότι τα έχετε όλα. Αν πάλι τα πράγµατα έρθουν ανάποδα σ' αυτό,

µισείτε κάθε καλό και ωφέλιµο. Αλήθεια, οι άνθρωποι θα έπρεπε µε κάποιον άλλον τρόπο να

µπορούν να κάνουν παιδιά, να µην υπάρχει το θηλυκό γένος. Έτσι δεν θα ερχόταν στο γένος των

θνητών κανένα κακό.

ΧΟΡΟΣ

Καλά ήταν, Ιάσονα, τα λόγια σου. Όµως, γνώµη µου, κι ας µην σου αρέσει, ότι δεν πρέπει να

απαρνιέσαι τη γυναίκα σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ναι, µε πολλούς και σε πολλά ποτέ µου δεν συµφωνώ. Θεωρώ όµως, πως ο άδικος άνθρωπος, όταν

έχει το χάρισµα να µιλά σοφά και όµορφα, πρέπει να τιµωρείται πάρα πολύ σκληρά. Γιατί νοµίζοντας

πως µε τα παχιά λόγια του θα κρύψει καλά το κακό, µπορεί να βλάπτει τους άλλους δίχως φόβο.

Όµως δεν είναι σοφός. Γι' αυτό κι εσύ µην παριστάνεις σε µένα τον σεµνό και τον τεχνίτη της

γλώσσας. Γιατί έναν λόγο θα πω µόνο και αυτός θα σε συντρίψει. Θα έπρεπε, αν δεν ήσουν άτιµος, να

µε πείσεις για το γάµο αυτόν πρώτα και µετά να τον κάνεις, και όχι έτσι κρυφά από τους δικούς σου.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Ναι… Τι καλά που θα µε βοηθούσες αν στο έλεγα, εσύ που ούτε τώρα ακόµα θέλεις να σταµατήσεις

τον άγριο θυµό της ξαναµµένης σου καρδιάς.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αυτό µόνο σκεφτόσουν, ότι δηλαδή θα ήταν τα γηρατειά σου χωρίς δόξα, επειδή θα είχες παντρευτεί

βάρβαρη γυναίκα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Να το βάλεις καλά µέσα στο µυαλό σου, εγώ δεν παντρεύτηκα την κόρη του βασιλιά από τον πόθο

µου γι' αυτήν, αλλά για να σώσω εσένα και τα παιδιά µας µε τα βασιλικά παιδιά που θα γεννηθούν απ'

αυτό το γάµο και θα είναι σίγουρη προστασία για το σπίτι µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μακάρι η ευτυχία της ζωής ποτέ να µη γίνει για µένα πίκρα, ούτε ο πλούτος να γυρίσει την ψυχή µου.

ΙΑΣΟΝΑΣ

359

Το ξέρεις, πως αν αλλάξεις στάση, θα δείξεις ότι είσαι πιο συνετή. Να µην παίρνεις τα θλιβερά για

ωφέλιµα, ούτε να υπολογίζεις τη συµφορά σου για µεγάλη ευτυχία.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Κορόϊδευέ µε εσύ. Γιατί έχεις τώρα κάπου να µείνεις, ενώ εγώ πρέπει να εγκαταλείψω αυτή τη χώρα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Εσύ το διάλεξες αυτό. Μην κατηγορείς λοιπόν τους άλλους.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πως το διάλεξα; Μήπως παντρεύτηκα άλλον και σε πρόδωσα;

ΙΑΣΟΝΑΣ

Λέγοντας βαριές κατάρες για τους βασιλιάδες.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Καταριέµαι και το δικό σου σπίτι, αυτό εδώ που βρίσκοµαι τώρα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

∆εν θα συνεχίσω άλλο να µαλώνω µαζί σου. Όµως αν αποφασίσεις να διαλέξεις για σένα και τα

παιδιά την εξορία, µπορώ να σε βοηθήσω δίνοντάς σου κάτι από την περιουσία µου. Είµαι έτοιµος να

σου δώσω πολλά χρήµατα και να στείλω µηνύµατα στους φίλους µου, που θα σε δεχθούνε

ευχαρίστως στο σπίτι τους. Και να ξέρεις, αν κι αυτά τα αρνηθείς, γυναίκα, θα είσαι ανόητη. Ενώ αν

ηρεµήσεις και διώξεις το θυµό, θα βγεις κερδισµένη.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ούτε στους φίλους σου θα πάω ούτε και θέλω από σένα καµιά βοήθεια. Τίποτα να µη µου δώσεις.

Γιατί δεν ωφελούν τα δώρα απ' τους κακούς.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Βάζω µάρτυρες τους θεούς πως είµαι πάντα πρόθυµος να βοηθήσω κι εσένα και τα παιδιά. Αλλά δεν

360

σ' αρέσουν οι καλοσύνες µου, έτσι µε αυτό το πείσµα σου, διώχνεις τους φίλους και γι' αυτό θα

µεγαλώσουν οι συµφορές σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Φύγε. Σε τραβάει ο πόθος της νύφης που τόση ώρα είσαι µακριά από το δωµάτιό της. Τρέχα στο νέο

κρεβάτι σου. Ίσως - µακάρι οι θεοί να ακούσουν τα λόγια µου - ο γάµος σου να καταντήσει τέτοιος

που δεν θα µπορεί πια να ονοµάζεται γάµος.

(Φεύγει ο Ιάσονας)

ΧΟΡΟΣ

Ω εσύ Έρωτα, όταν πέσεις µε όλη σου την ορµή, δεν φέρνεις σε κανέναν άνθρωπο αρετή ούτε καλό

όνοµα. Όµως όταν η Αφροδίτη πλησιάσει µε ηρεµία, δεν υπάρχει τότε άλλη θεά πιο γλυκιά από

εκείνη.

Ω ∆έσποινά µου, µη ρίξεις µε το χρυσό σου τόξο ποτέ πάνω µου σαΐτα σου, βουτηγµένη στον

αγιάτρευτο πόθο.

Ας µε φύλαγε η σύνεση, το πρώτο, το καλύτερο δώρο των θεών. Και ποτέ η φοβερή Αφροδίτη να µην

ξανάψει την καρδιά µου επιθυµίες αχόρταστες και διαµάχες ανήµερες, για ξένον άντρα, µα πάντα να

προστατεύει τα ταιριασµένα αντρόγυνα και µε καθαρό µυαλό να κρίνει σωστά το γάµο της καθεµιάς.

Ω σπίτι, και πατρίδα µου, ποτέ να µην βρεθώ σε ξένους τόπους, ζώντας φτωχή και δύσκολη ζωή.

Καλύτερα να µε δαµάσει ο θάνατος, ναι, ο θάνατος, προτού να δω µια τέτοια µέρα να ξηµερώνει για

µένα. Γιατί δεν υπάρχει βαρύτερος πόνος από αυτόν να χάσεις την πατρική σου γη.

Το είδα αυτό µόνη µου, δεν είναι λόγια που άκουσα από άλλους. Γιατί ούτε χώρα ούτε και φίλος

κανένας µε συµπόνεσε, που µε βρήκαν τέτοια βάσανα. Ας χαθεί ο αχάριστος, εκείνος που δεν τιµά

τους φίλους του που δεν ανοίγει σ' αυτούς την ψυχή του. Ποτέ δεν θα γίνει δικός µου φίλος.

(Παρουσιάζεται ο Αιγέας)

ΑΙΓΕΑΣ

Χαίρε Μήδεια. ∆εν υπάρχει κανένας καλύτερος χαιρετισµός για φίλους, από τούτον.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Χαίρε κι εσύ, Αιγέα, γιε του συνετού Πανδίονα. Πως ήρθες σ' αυτήν εδώ τη χώρα;

361

ΑΙΓΕΑΣ

Επιστρέφω απ' το παλιό µαντείο του Φοίβου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Γιατί πήγες στον οµφαλό της γης τον χρησµολόγο;

ΑΙΓΕΑΣ

Για να ρωτήσω πως µπορέσω να αποκτήσω παιδιά.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αλήθεια, χωρίς παιδιά είσαι ακόµα;

ΑΙΓΕΑΣ

Είµαι άτεκνος. Κάποιος θεός το θέλησε αυτό.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Έχεις παντρευτεί ή όχι;

ΑΙΓΕΑΣ

Ναι έχω παντρευτεί.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Και για τα παιδιά τι σου είπε ο Φοίβος;

ΑΙΓΕΑΣ

Μου είπε χρησµό σοφότερο από την ανθρώπινη γνώση.

ΜΗ∆ΕΙΑ

362

Είναι σωστό να µάθω εγώ τον χρησµό του θεού;

ΑΙΓΕΑΣ

Μα βέβαια, γιατί χρειάζεται κάποιο σοφό µυαλό για να τον εξηγήσει.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Τι σου είπε; Πες µου, αφού µπορώ να το ακούσω.

ΑΙΓΕΑΣ

"Το πόδι µπρος από τον ασκό µη λύσεις" ...

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πριν κάνεις τι; Ή πριν φτάσεις σε ποιον τόπο;

ΑΙΓΕΑΣ

Προτού στο πατρικό σπίτι γυρίσω πάλι.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Και γιατί ήρθες εδώ µε το καράβι;

ΑΙΓΕΑΣ

Εδώ είναι κάποιος Πιτθέας, βασιλιάς της Τροιζήνας...

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ευσεβής γιος, όπως λένε, του Πέλοπα.

ΑΙΓΕΑΣ

Σ' αυτόν θέλω να πω τον θεϊκό χρησµό.

363

ΜΗ∆ΕΙΑ

Είναι σοφός άνδρας και ασχολείται µε αυτά τα πράγµατα.

ΑΙΓΕΑΣ

Και για µένα ο πιο καλός φίλος απ' όλους.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μακάρι να πετύχεις όσα επιθυµείς.

ΑΙΓΕΑΣ

Όµως γιατί το πρόσωπό σου έχει τέτοιο χρώµα;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αιγέα, ο άντρας µου είναι ο χειρότερος απ' όλους.

ΑΙΓΕΑΣ

Τι λες; Πες µου την πίκρα σου καθαρά.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Με αδικεί χωρίς να του κάνω κανένα κακό.

ΑΙΓΕΑΣ

Τι έκανε; Εξήγησέ µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Σε αυτό το σπίτι έβαλε αφέντρα άλλη γυναίκα.

364

ΑΙΓΕΑΣ

Τόλµησε να κάνει τέτοιο αίσχος;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αυτό ακριβώς. Άτιµα µου φέρθηκαν οι φίλοι µου.

ΑΙΓΕΑΣ

Τι απ' τα δύο έγινε; Αγάπησε άλλη, ή δεν θέλει πια εσένα;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ένιωσε έρωτα µεγάλο και πρόδωσε τους φίλους του.

ΑΙΓΕΑΣ

Θα χαθεί, αφού όπως λές είναι τόσο κακός.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Θέλει πολύ να γίνει γαµπρός βασιλιά.

ΑΙΓΕΑΣ

Σε ποιον; Τέλειωσε τον λόγο σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Του Κρέοντα, που εξουσιάζει τη χώρα εδώ.

ΑΙΓΕΑΣ

Με το δίκιο σου λοιπόν στενοχωριέσαι.

ΜΗ∆ΕΙΑ

365

Χάθηκα. Και εκτός απ' αυτά, µε διώχνουν από εδώ κιόλας.

ΑΙΓΕΑΣ

Ποιος σε διώχνει; Αυτή είναι άλλη συµφορά, καινούργια.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ο Κρέοντας µε διώχνει από την Κόρινθο.

ΑΙΓΕΑΣ

Και ο Ιάσονας το επιτρέπει κάτι τέτοιο; Ούτε κι αυτή την πράξη του εγκρίνω.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Λέει όχι µε τα λόγια, αλλά δεν µπορεί να κάνει κάτι. Σε εξορκίζω, πέφτω ικέτισσα στα γόνατά σου,

λυπήσου µε τη δύστυχη και µη µ' αφήσεις έρηµη να πάω στην εξορία, µα πάρε µε στη δική σου χώρα.

∆ώσε που στο σπίτι σου. Έτσι θα έχεις και παιδιά απ' τους θεούς δοσµένα, όπως το θέλεις, και θα

είναι ευτυχισµένα τα γεράµατά σου. Τι καλό θα είναι αυτό για σένα δεν το ξέρεις ακόµα. Γιατί εγώ

µπορώ να σου γιατρέψω το σπέρµα σου και να σε κάνω να γεννήσεις πλήθος παιδιά. Γνωρίζω καλά

από τέτοια φάρµακα.

ΑΙΓΕΑΣ

Είµαι πρόθυµος να σε βοηθήσω, κι έχω πολλούς λόγους, γυναίκα, για να το κάνω αυτό. Πρώτα γιατί

σέβοµαι τους θεούς, µετά γιατί θα κάνω παιδιά όπως µου υπόσχεσαι. Γι' αυτό τριγυρνάω στους

δρόµους, αυτά θέλω να πετύχω. Άκουσε λοιπόν τι θα γίνει. Όταν φτάσεις στον τόπο µου, θα σταθώ

αφέντης σου, όπως πρέπει και όπως είναι δίκαιο. Όµως αυτό σου λέω τώρα. Από αυτήν εδώ την χώρα

δεν θέλω να σε πάρω. Αν έρθεις µονάχη σου στη γη µου, θα βρεις άσυλο και δεν θα αφήσω κανέναν

να σε αγγίξει. Φύγε λοιπόν από εδώ. Γιατί δε θέλω να µε βρουν οι ξένοι να φταίω σε κάτι.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Έτσι θα κάνω. Ωστόσο αν γι' αυτά που µου είπες τώρα, ορκιζόσουν, θα ήµουν πιο ήσυχη σε όλα.

ΑΙΓΕΑΣ

∆εν µε πιστεύεις; Γιατί δυσκολεύεσαι;

366

ΜΗ∆ΕΙΑ

Εγώ σου έχω εµπιστοσύνη, αλλά το σπίτι του Πελία και του Κρέοντα µε µισεί. Αν δεθείς µε όρκους,

τότε δεν θα αφήσεις ποτέ αυτοί να µε πάρουν από τη γη σου. Αν όµως µόνο µου δώσεις µια

υπόσχεση, χωρίς να ορκιστείς στους θεούς, µπορεί να γίνεις φίλος τους µετά, και τα λόγια τους να σε

πείσουν. Γιατί εγώ δεν έχω δύναµη ενώ εκείνοι είναι βασιλιάδες και πλούσιοι.

ΑΙΓΕΑΣ

Μίλησες φρόνιµα γυναίκα. Κι αφού το θέλεις έτσι να γίνει, έτσι θα το κάνω. Γιατί για µένα θα είναι

πιο σίγουρο να έχω µια πρόφαση για τους εχθρούς µου και εσύ θα είσαι τελείως ασφαλισµένη. Σε

ποιον θεό θέλεις να ορκιστώ;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Στον Ήλιο, τον πατέρα του πατέρα µου, στη Γη και σε όλους τους θεούς µαζί.

ΑΙΓΕΑΣ

Και τι να κάνω ή να µην κάνω; Πες µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ούτε ποτέ να µε διώξεις από τον τόπο σου, ούτε όσο ζεις να αφήσεις να µε πάρει µε βία, κάποιος από

τους εχθρούς µου.

ΑΙΓΕΑΣ

Ορκίζοµαι στη Γη, στον Ήλιο και σε όλους τους θεούς να τηρήσω όσα µου ζητάς.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αρκεί αυτό. Και τι να πάθεις αν δεν µείνεις πιστός στον όρκο σου;

ΑΙΓΕΑΣ

Ό,τι κακό παθαίνουν αυτοί που πατάνε τον όρκο τους.

(Ο Αιγέας αρχίζει να αποµακρύνεται)

367

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πήγαινε στο καλό. Όλα είναι εντάξει τώρα. Κι εγώ θα φτάσω γρήγορα στην πόλη, αφού τελειώσω

όλα όσα υπολογίζω να πράξω κι όσα θέλω να γίνουν.

ΧΟΡΟΣ

Μακάρι ο γιός της Μαίας, ο Ερµής ο προστάτης των ταξιδιωτών να σε φέρει στο νέο σου σπίτι και

αυτά που ζητάς να κάνεις, να γίνουν, γιατί νοµίζω πως είσαι, Αιγέα, αλήθεια, µεγαλόψυχος.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ω ∆ία και ∆ίκη, ω φως του Ήλιου, τώρα θα πάρουµε σίγουρη νίκη απ' τους εχθρούς µας, µπήκαµε σε

καλό δρόµο. Ελπίζω ότι θα µου το πληρώσουν ακριβά. Γιατί αυτός ο άντρας ήρθε την κατάλληλη

ώρα που είχα ανάγκη και στάθηκε καλό λιµάνι για τους σκοπούς µου. Θα δέσω το καράβι µου γερά σ'

αυτόν, όταν θα πάω στην πόλη, στο κάστρο της Παλλάδας. Θα σου φανερώσω τι έχω στο µυαλό µου,

αλλά µην περιµένεις να ακούσεις από µένα καλά λόγια.

Θα στείλω στον Ιάσονα κάποιο δούλο και θα ζητήσω να έρθει να µε δει. Όταν φτάσει εδώ, θα του

µιλήσω γλυκά, πως τάχα συµφωνώ κι εγώ σε αυτά και πως έκανε καλά και πήρε την κόρη του

βασιλιά προδίνοντας εµένα και πως για το συµφέρον µας σκέφτηκε, και πως όλα γίνανε πολύ σωστά.

Τα παιδιά θα ζητήσω να µείνουν εδώ, όχι γιατί θέλω να τα αφήσω στους εχθρούς για να τα

κοροϊδεύουν, αλλά για να σκοτώσω µε δόλο τη βασιλοπούλα. Θα τα στείλω λοιπόν στη νύφη γεµάτα

πλούσια δώρα, ένα αραχνοΰφαντο πέπλο και ολόχρυσο στεφάνι, για να µη φύγουν από αυτόν εδώ τον

τόπο, που αν τα πάρει και τα φορέσει αυτά τα στολίδια θα βρει κακό θάνατο κι αυτή και όποιος άλλος

θα την αγγίξει. Γιατί τα έχω ποτίσει σε δηλητήρια αυτά τα δώρα.

Εδώ όµως σταµατάω. Και µε πιάνει θρήνος για το έργο που θα κάνω µετά. Πρέπει να σφάξω τα

παιδιά µου και κανείς να µην µπορέσει να τα σώσει. Κι όταν έτσι θα έχω αφανίσει πια τον Ιάσονα και

το σπίτι του, θα φύγω από τη χώρα, κυνηγηµένη από την σφαγή των αγαπηµένων µου παιδιών, αφού

θα έχω διαπράξει µια τέτοια φριχτή πράξη. ∆εν αντέχω να µε περιγελούν οι φίλοι και οι εχθροί µου.

Εµπρός λοιπόν. Τι έχω να κερδίσω ζώντας; ∆εν έχω ούτε πατρίδα, ούτε σπίτι, ούτε σκέπη για να

γλιτώσω απ' τις συµφορές µου. Έκανα µεγάλο λάθος τότε, που άφησα τα λόγια κάποιου Έλληνα και

παράτησα το πατρικό µου, αλλά θα τον ξεπληρώσω όπως του πρέπει µε τη βοήθεια του θεού. Γιατί

ούτε θα ξαναδεί πια ζωντανά τα παιδιά του, αυτά που έκανε µαζί µου, ούτε και άλλα θα αποκτήσει

από την καινούργια νύφη, αφού µε τα φαρµάκια µου θα τη βρεί θάνατος. Κανένας να µη µε θεωρεί

δειλή και αδύναµη, ούτε πονόψυχη, αλλά αντίθετα. Είµαι σκληρή για τους εχθρούς και καλή για τους

φίλους. Γιατί όποιος έχει τέτοιο χαρακτήρα περνά µια δοξασµένη ζωή.

ΧΟΡΟΣ

Τώρα που µας είπες όσα σκέφτεσαι κάνεις, εγώ από σεβασµό στους νόµους των ανθρώπων και

θέλοντας το καλό σου, σε συµβουλεύω ποτέ να µην επιχειρήσεις τέτοιες πράξεις.

ΜΗ∆ΕΙΑ

368

∆εν γίνεται αλλιώς. Εσύ έχεις το δίκιο µε τις συµβουλές που µου δίνεις, µια και δεν βρίσκεσαι σε

συµφορές όπως εγώ τώρα.

ΧΟΡΟΣ

Μα θα τολµήσεις να σκοτώσεις τα παιδιά σου µε τα ίδια σου τα χέρια;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ναι, γιατί έτσι θα πληγώσω πιο πολύ τον άντρα µου.

ΧΟΡΟΣ

Όµως θα γίνεις η πιο δυστυχισµένη γυναίκα του κόσµου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Εµπρός τώρα. ∆εν ωφελεί να συζητάµε.

(Γυρίζει προς την τροφό που στέκεται στην πόρτα και ακούει)

Πήγαινε να φέρεις τον Ιάσονα. Για τα µυστικά µου µόνο εσένα εµπιστεύοµαι. Μην αποκαλύψεις όσα

σκέφτοµαι να κάνω, αν θέλεις το καλό της κυράς σου, κι αν κι εσύ έχεις γεννηθεί γυναίκα.

(Φεύγει η τροφός)

ΧΟΡΟΣ

Γενιά του Ερεχθέα, δοξασµένη από τα πολύ παλιά χρόνια και ευτυχισµένα παιδιά των θεών που

τρέφονται µε την λαµπρή σοφία των θεών στην άγια και άπαρτη χώρα τους και πάντα ο νους τους

πλανιέται στον καθαρό αιθέρα, εκεί που όπως λένε γέννησε κάποτε η ξανθιά Αρµονία τις αγνές

Μούσες, τις εννιά Πιερίδες.

Κι από τις κοίτες του Κηφισού µαζεύοντας η Αφροδίτη, όπως λένε, γλυκόπνοες αύρες δροσιάς, τις

ανεµίζει µέσα στη χώρα. Και στεφανώνει τα µαλλιά της πάντα µε ευωδιαστά ρόδα, στέλνοντας τους

Έρωτές της να κάθονται δίπλα στην Σοφία και να βοηθούν σε κάθε αρετή.

Μήπως νοµίζεις πως η πόλη µε τα ιερά ποτάµια ή ο φιλόξενος, εσένα την ανόσια την µάνα που

σκοτώνει τα παιδιά της θα δεχτεί καθώς και τους άλλους δέχεται; Σταµάτα και σκέψου, τα παιδιά σου

369

πας να πληγώσεις, σκέψου τι φόνο θα κάνεις. Πέφτω στα γόνατα και σε ικετεύω, να, τώρα, σε

παρακαλώ µέσα από την καρδιά µου να µη σφάξεις τα παιδιά σου, όχι µην το κάνεις.

Που θα βρεις τόσο θάρρος, για να οπλίσεις την ψυχή και το χέρι σου, και να χτυπήσεις κατάκαρδα τα

παιδιά σου, αποτολµώντας τέτοια πράξη; Και πως θα αντέξεις να τα δεις µε αδάκρυτα µάτια όταν θα

τα σφάζεις; Όταν παρακαλώντας σε, γονατίσουν µπροστά σου, δεν θα τα καταφέρεις µε σκληρή

καρδιά να βάψεις τα χέρια σου στο αίµα.

(Έρχεται ο Ιάσονας)

ΙΑΣΟΝΑΣ

Ήρθα γιατί µε κάλεσες. Παρ' όλο που µε θεωρείς εχθρό σου, θα ακούσω, γυναίκα, ό,τι καινούργιο θα

ζητήσεις από µένα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ιάσονα, σου ζητώ συγνώµη για αυτά που είπα πριν. Εσύ ξέρεις να υποµένεις την άγρια οργή µου, µια

και µαζί περάσαµε τόσες καλές στιγµές. Μόλις ξαναβρήκα τον εαυτό µου, τότε τον µάλωσα. ∆εν

είµαι τάχα τρελή που οργίζοµαι και θυµώνω τόσο πολύ µε αυτούς που σκέφτονται συνετά και ακόµη

που µισώ τους άρχοντες της χώρας του άντρα µου που για το δικό µας καλό παντρεύτηκε την κόρη

του βασιλιά, για να κάνει αδέρφια στα παιδιά µου; ∆εν θα σταµατήσει πια ο θυµός µου; Γιατί

υποφέρω αφού οι θεοί τα φέρνουν όλα καλά Μήπως δεν έχω τα παιδιά µου εδώ, και δεν ξέρω πως

φτάσαµε σ' αυτή τη χώρα διωγµένοι από όλους και χωρίς φίλους Αυτά σκεφτόµουν και κατάλαβα

πως είµαι ανόητη και πως θυµώνω άδικα. Ναι, τώρα σε επαινώ και σε θεωρώ µυαλωµένο γι' αυτή σου

την πράξη, πετυχαίνοντας τέτοια συγγένεια για µένα. Θα έπρεπε να γίνω βοηθός σου σ' αυτό το γάµο

και να φροντίζω εγώ η ίδια τη νύφη και να χαίροµαι για σένα. Μα είµαστε εκείνο που είµαστε - δεν

θα πω κακό λόγο - είµαστε γυναίκες. Μη µοιάσεις λοιπόν στους κακούς ούτε να απαντάς στις δικές

µου ανοησίες. Υποχωρώ και οµολογώ πως τότε δεν σκεφτόµουν σωστά, όµως τώρα τα σκέφτηκα

καλύτερα.

Παιδιά µου, παιδιά µου, ελάτε εδώ, βγείτε από το σπίτι, και φιλήστε τον πατέρα σας. Και όπως κάνω

εγώ, µιλήστε του, µαζί µε τη µητέρα σας σταµατήστε την έχθρα, και κάντε την αγάπη. Γίναµε πάλι

φίλοι, πάει πια χάθηκε ο µαύρος θυµός. Πιάστε το δεξί του χέρι. Αχ! Τι κακό µου ταράζει κρυφά το

µυαλό. Ω παιδιά, άραγε θα ζήσετε πολλά χρόνια να απλώνετε έτσι τα χέρια σας; Αλίµονο τη δύστυχη,

πάλι µε πιάνει το κλάµα και γεµίζω φόβο. Μέσα από τα δάκρυά µου σας βλέπω εσάς και τον πατέρα

σας, που µετά από τόσο καιρό φιλιώσαµε.

ΧΟΡΟΣ

Κι εγώ συγκινήθηκα και µου βούρκωσαν τα µάτια. Ας µη γίνει η µεγαλύτερη η συµφορά.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Γυναίκα, σε παινεύω γι' αυτή σου τη στάση, και δεν σε κατηγορώ για την προηγούµενη. Γιατί είναι

στη φύση σας να οργίζεσθε όταν ο άντρας σας πάει να κάνει κρυφό γάµο. Μα η γνώµη σου τώρα έχει

370

αλλάξει, και πια κατάλαβες ποιος νικάει. Αυτό το φέρσιµο σου είναι πιο συνετό. Ο πατέρας µε τη

βοήθεια των θεών, παιδιά µου, σας νοιάστηκε πολύ και φροντίζει για σας. Γιατί νοµίζω στη χώρα της

Κορίνθου εδώ εσείς και τα αδέλφια σας θα είσαστε οι πρώτοι. Λοιπόν να µεγαλώσετε. Για τα άλλα θα

κουραστεί ο πατέρας σας και όποιος άλλος καλός θεός θα έλθει να µας βοηθήσει. Θα ήθελα να σας

δω γερούς να µεγαλώνετε, να γινόσαστε πιο δυνατοί από όλους τους εχθρούς µου. Μα εσύ, γιατί

κλαίς πάλι και στρέφεις το χλωµό σου πρόσωπο; ∆εν χάρηκες αλήθεια γι' αυτά τα λόγια που είπα;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Ναι, βέβαια χάρηκα, αλλά σκεφτόµουν τα παιδιά µας.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Έχε θάρρος. Γιατί εγώ θα τα φροντίσω.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αυτό θα κάνω. Πιστεύω όσα µου λες, αλλά είµαι δειλή γυναίκα και κλαίω εύκολα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Γιατί όµως κλαις γι' αυτά τα παιδιά;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Τα γέννησα. Και τη στιγµή που ευχόσουν να ζήσουν, µε έπιασε ένας φόβος µήπως αυτό δεν γίνει.

Όµως από αυτά που ήρθες να ακούσεις, άλλα σου είπα, και άλλα θα στα θυµίσω τώρα. Αφού ο

βασιλιάς της χώρας έχει πάρει απόφαση να πάω σε άλλον τόπο, αυτό θα είναι καλύτερο για µένα και

το ξέρω καλά, έτσι ούτε θα γίνω εµπόδιο για τους σκοπούς σου, ούτε για τους αφέντες εδώ πέρα, αν

µε θεωρούν εχθρό των παλατιών τους - θα φύγω γρήγορα από τη χώρα αυτή. Μα για να µείνουν τα

παιδιά κάτω από τη δική σου φροντίδα, να ζητήσεις από τον Κρέοντα να µην τα διώξει.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Θα προσπαθήσω, αλλά δεν ξέρω αν θα µε ακούσει.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πες το στη γυναίκα σου να ζητήσει από τον πατέρα της να µην φύγουν.

371

ΙΑΣΟΝΑΣ

Ναι, νοµίζω ότι θα την πείσω.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αν κι αυτή είναι γυναίκα όπως όλες θα την πείσεις. Όµως θα βοηθήσω κι εγώ σ' αυτό. Θα στείλω τα

παιδιά να της προσφέρουν δώρα, από αυτά που ξέρω εγώ, που είναι τα πιο όµορφα από όσα υπάρχουν

µέχρι τώρα, ένα λεπτό αραχνοΰφαντο πέπλο και ένα χρυσό στεφάνι. Γρήγορα µια σκλάβα να φέρει

εδώ τα δώρα. ∆εν θα είναι µόνο µια φορά ευτυχισµένη, αλλά χιλιάδες φορές, αυτή που θα πάρει για

άντρα εσένα, τον πιο καλό του κόσµου, και µαζί τα στολίδια τα λαµπερά, που ο πατέρας του πατέρα

µου, ο Ήλιος, τα έχει δώσει στα εγγόνια του.

Πάρτε παιδιά, αυτά τα δώρα του γάµου, και δώστε τα στην κόρη του βασιλιά, στην καλότυχη νύφη.

Φαίνονται και είναι πλούσια αυτά τα δώρα και της ταιριάζουν.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Γιατί, άµυαλη, αδειάζεις τα χέρια σου; Νοµίζεις πως δεν έχουν χρυσάφι και πέπλα στο παλάτι;

Κράτησέ τα, µην τα χαρίζεις. Αν η γυναίκα µου λίγο µε υπολογίζει, θα µε βάλει πιο πάνω από τα

πλούτη, το ξέρω.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μη µου µιλάς έτσι. Γιατί λένε πως ακόµα και τους θεούς πείθουν τα δώρα. Και ότι το χρυσάφι είναι

πολύ πιο δυνατό από τα λόγια χιλιάδων ανθρώπων. Εκείνης η τύχη πάει καλά, τη βοηθάει τώρα ο

θεός, έχει τα νιάτα της, βασιλεύει. Θα έδινα και τη ζωή µου και όχι µόνο χρυσάφι για να γλιτώσω τα

παιδιά µου από την εξορία. Μόλις µπείτε στα πλούσια παλάτια, να ικετέψετε την καινούργια γυναίκα

του πατέρα σας και δική µου αφέντρα, ζητήστε της να µη σας διώξουν από εδώ και τότε δώστε της τα

στολίδια. Γιατί πρέπει εκείνη στα χέρια της να τα πάρει. Πηγαίνετε γρήγορα. Και να φέρετε καλές

ειδήσεις στη µάνα σας όταν γυρίσετε, πως έγινε αυτό που επιθυµώ πάρα πολύ.

(Ο Ιάσονας µαζί µε τα παιδιά φεύγουν)

ΧΟΡΟΣ

∆εν έχω πια καµιά ελπίδα για τη ζωή των παιδιών της. Πάνε ολόισια στο χαµό. Κι η νύφη κρατώντας

τα χρυσά στεφάνια θα κρατά τη συµφορά της. Γύρω στα ξανθά της µαλλιά, µε τα ίδια της τα χέρια θα

βάλει τα θανάσιµα στολίδια.

Η χάρη θα την ξεγελάσει και η θεϊκή λάµψη και θα φορέσει το χρυσό στεφάνι και το πέπλο. Θα

στολιστεί νύφη για να πάει στους νεκρούς. Σε τέτοια παγίδα θα πέσει η δυστυχισµένη και θα βρεί

µαύρο, απαίσιο θάνατο απ' τον οποίο δεν θα µπορεί πια να ξεφύγει.

Κι εσύ δυστυχισµένε, κακότυχε γαµπρέ των βασιλιάδων, οδηγείς ανυποψίαστος τα παιδιά σου στον

Άδη και τη νύφη τη γυναίκα σου σε φριχτό θάνατο. ∆εν την ξέρεις καηµένε την τύχη σου.

372

Μα και για τον δικό σου πόνο, στενοχωριέµαι, δύστυχη µάνα. Που θα σκοτώσεις τα παιδιά σου για

ένα νυφικό κρεβάτι γιατί ο άντρας σου τα αφήνει σε σένα και ζει τώρα µε άλλη γυναίκα.

(Ο παιδαγωγός επιστρέφει µαζί µε τα παιδιά)


Κυρά µου, µάθε τα παιδιά σου γλίτωσαν την εξορία και η βασιλοπούλα γεµάτη χαρά πήρε τα

στολίδια. Για εκείνα τώρα µόνο αγάπη υπάρχει. Όµως γιατί στέκεσαι έτσι ταραγµένη, τώρα που

βρίσκεις πάλι την ευτυχία σου; Γιατί γύρισες αλλού το πρόσωπό σου και δεν ακούς χαρούµενη αυτά

που σου λέω;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αλίµονό µου.


∆εν ταιριάζει αυτή η φράση στα µαντάτα που σου φέρνω.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αλίµονο και πάλι αλίµονο σ' εµένα.


Μήπως κάνω λάθος και χωρίς να το θέλω σου φέρνω κακές ειδήσεις αντί για καλές;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Είπες αυτά που είπες και δεν µπορώ για τίποτα να σε κατηγορήσω.


Γιατί κοιτάζεις κάτω και δακρύζεις;

ΜΗ∆ΕΙΑ

373

Γιατί έτσι πρέπει, γέρο. Με τη βοήθεια των θεών και της κακής µου σκέψης εγώ τα µηχανεύτηκα όλα

αυτά.


Κουράγιο. Θα σε φέρουν τα παιδιά σου πάλι µια µέρα σε αυτά τα χώµατα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Όµως πρώτα εγώ η δυστυχισµένη θα βάλω άλλους στο σκοτεινό χώµα.


∆εν είσαι η µόνη που αποχωρίζεται τα παιδιά της. Ο θνητός πρέπει να έχει στις συµφορές περίσσια

υποµονή.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Αυτό θα κάνω. Πήγαινε στο σπίτι κι ετοίµασε το καθηµερινό τους φαγητό.

Παιδάκια µου, µια χώρα κι ένα παλάτι τώρα σας περιµένει, και σ' αυτό θα κατοικήσετε για πάντα,

όµως χωρίς τη µητέρα σας, αφού θα µε αφήσετε έτσι µονάχη τη δόλια. Κι εγώ διωγµένη θα πάω σε

ξένους τόπους, πριν σας δω να ζείτε ευτυχισµένα, πριν σας χαρώ, πριν να σας παντρέψω, πριν να

στολίσω το νυφικό σας κρεβάτι και να κρατήσω τις λαµπάδες του γάµου. Η δύστυχη, αχ! τι µου έκανε

αυτό το µάταιο πείσµα. Ω! παιδιά µου, άδικα σας ανάθρεψα, άδικα µοχθούσα και µε έλιωναν οι

φροντίδες σας, άδικα τράβηξα της γέννας τους πόνους. Η έρηµη είχα πολλές ελπίδες πως µια µέρα θα

µε γεροκοµήσετε και θα µε στολίσετε ωραία όταν θα πεθάνω. Αυτά ποθούν όλοι από τα παιδιά τους.

Αλλά τώρα χάθηκε µια τέτοια γλυκιά ελπίδα. Θα ζήσω χωρίς εσάς στον πόνο µέσα και τη θλίψη.

Κι εσείς τη µάνα σας δε θα τη δείτε πια, µια και θα πάτε σε αλλιώτικη ζωή. Αχ, παιδιά µου, γιατί µε

κοιτάτε µές στα µάτια; Γιατί µου χαµογελάτε µε το στερνό σας γέλιο; Ω, τι να κάνω, χάνω την καρδιά

µου, γυναίκες, όταν είδα το χαρούµενο προσωπάκι των παιδιών. Χάθηκε το κουράγιο µου. Αφήνω τα

όσα σκεφτόµουν. Θα πάρω τα παιδιά µου µαζί στην εξορία. Γιατί, για να καταστρέψω τον πατέρα µε

των παιδιών τη συµφορά, θα πρέπει εγώ να φορτωθώ διπλούς πόνους. Α, όχι! Σας αφήνω λοιπόν

κρυφούς σκοπούς µου. Μα τι παθαίνω; Θέλω να γίνω των εχθρών µου το παιχνίδι; Επειδή θα τους

έχω αφήσει χωρίς τιµωρία; Χρειάζεται θάρρος. Πως δειλιάζω έτσι και βάζω στο µυαλό µου τρυφερές

σκέψεις; Πηγαίνετε παιδιά µου στο σπίτι. κείνος που θεωρεί κακό και ανίερο να µου παρασταθεί στη

θυσία µου, ας φύγει τώρα. Το χέρι µου δεν τρέµει καθόλου. Αχ! Αχ! Όχι καρδιά µου, µην το κάνεις

αυτό. Άσε, δύστυχη, τα παιδιά σου, σπλαχνίσου τα. Κι αν δεν ζούνε µαζί σου, θα σου δίνουν όµως

χαρά. Μα τους µαύρους τους εκδικητικούς θεούς του κάτω κόσµου, Ποτέ µου δεν θα αφήσω να γίνει

αυτό, να πάρουν τα παιδιά µου οι εχθροί και να τα ατιµάσουν. Πρέπει, είναι ανάγκη να πεθάνουν. Να

τα σκοτώσω εγώ, εγώ που τα έχω γεννήσει. Πάει πια τέλειωσε, δεν αλλάζει. Να, η βασιλοπούλα

κιόλας έχει φορέσει στο κεφάλι της το στεφάνι και µέσα στα πέπλα της, το ξέρω, πεθαίνει. Μα θέλω

τα παιδιά µου να χαιρετήσω, γιατί αυτά θα τα στείλω σε ακόµα πιο πικρό δρόµο. Παιδιά µου, δώστε

το δεξί σας χέρι, δώστε στη µάνα σας να το φιλήσει. Αγαπηµένα χεράκια, ακριβό στόµα, ευγενικό

κορµάκι, γλυκές φατσούλες µου, να είστε ευτυχισµένα, µα εκεί πέρα. Τις χαρές αυτού εδώ του

κόσµου σας τις πήρε ο πατέρας σας. Ω! αγκαλίτσες µου, γλυκές, ανάσες µυρωµένες, τρυφερή σάρκα.

374

Εµπρός, εµπρός, εµπάτε στο σπίτι, πηγαίνετε.

(Τα παιδιά πάνε µέσα)

Καθόλου δεν αντέχω ούτε να σας κοιτάξω, µε λύγισαν οι συµφορές. Παρόλο που γνωρίζω ποια φρίκη

θα τολµήσω, πιο µεγάλος είναι ο θυµός µου από το µυαλό µου, αυτός που γεννάει όλα τα κακά του

κόσµου.

ΧΟΡΟΣ

Πολλές φορές ως τώρα µπήκα σε στοχασµούς βαθιούς κι ο νους µου πήγε ψηλότερα, απ' όσο πρέπει

για το γένος το γυναικείο. Μα έχουµε κι εµείς µυαλό που κάπου κάπου µας χαρίζει σοφία. Μα όχι σε

όλες. Είναι λίγες - ίσως µέσα στις πολλές µόνο µια µπορείς να βρεις - που να την αγαπούν οι Μούσες.

Κι εκείνοι νοµίζω από τους ανθρώπους που δεν απόκτησαν παιδιά και δεν γνωρίζουν τίποτα από

αυτά, πάντοτε ζουν πιο ευτυχισµένοι από τους γονείς. Οι άτεκνοι δεν ξέρουν αν φέρνουνε θλίψη τα

παιδιά ή χαρά, γι' αυτό γλιτώνουν από τα βάσανα. Όσοι όµως µέσα στα σπίτια τους έχουν µικρά

βλαστάρια συνέχεια τους βλέπω να παιδεύονται. Πρώτα πως θα τα αναθρέψουνε σωστά και πως θα

τους αφήσουν πλούτη έπειτα, αν κουράζονται για καλούς ή για κακούς ανθρώπους, αυτό είναι

άγνωστο.

Όµως θα µιλήσω για το ύστατο κακό που δέρνει τους θνητούς. Βρήκαν τα παιδιά πλούτη, ας πούµε,

και έφτασαν στον ανθό της νιότης κι έγιναν καλοί άνθρωποι. Και µέσα σε αυτό το καλό προβαίνει ο

θάνατος και κουβαλά τα κορµιά τους στον Άδη. Ποιο είναι τότε το όφελος για τους θνητούς, αν, µέσα

στα άλλα, και για τα παιδιά τους οι θεοί τους φορτώνουν µε πικρά και αβάσταχτα δεινά;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πολλή ώρα, καλές µου, περιµένω για να δω πως θα τελειώσουν τα πράγµατα εκεί πέρα. Μα να,

βλέπω τον δούλο του Ιάσονα να έρχεται. Φαίνεται από το λαχάνιασµά του ότι θα έχει κάποιο

καινούργιο κακό να µας φέρει.


Εσύ, που έκανες ένα κακό και απαίσιο έργο, εσύ Μήδεια, φύγε, φύγε γρήγορα, µε ότι µέσο βρεις

καράβι ή άµαξα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Τι έκανα που µου αξίζει να φύγω έτσι;


375

Απ' τα φαρµάκια σου η βασιλοπούλα και ο πατέρας της ο Κρέοντας σκοτώθηκαν.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Τον πιο γλυκό λόγο µου είπες, και τώρα σε θεωρώ φίλο µου και ευεργέτη.


Τι λες κυρά µου; Είσαι καλά ή µήπως τρελάθηκες και χαίρεσαι ακούγοντας πως ρήµαξες το σπίτι του

βασιλιά, χωρίς να σε φοβίζει καθόλου αυτό;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μπορώ να δώσω απάντηση σε αυτά. Μη βιάζεσαι όµως, φίλε µου, µα πες µου, πως χάθηκαν; Θα µου

χαρίσεις διπλή χαρά, αν ακούσω το φριχτό τέλος τους.


Μόλις έφτασαν µαζί µε τον πατέρα τους τα δυο παιδιά στο παλάτι και µπήκαν στα δωµάτια της

νύφης, όλοι εµείς οι δούλοι που στενοχωριόµαστε για τις συµφορές σου, χαρήκαµε κι αµέσως

διαδόθηκε παντού ότι έφυγε το µίσος που είχατε µε τον Ιάσονα. Και τότε, άλλος φίλαγε τα χέρια των

παιδιών σου, άλλος το ξανθό τους κεφαλάκι. Απ' τη χαρά µου πήγα κι εγώ µαζί µε αυτά στον

γυναικωνίτη. Η νέα µας κυρά που τώρα σεβόµαστε αντί για σένα, πριν αντικρύσει τα δυο παιδάκια

σου, γλυκοκοιτούσε τον Ιάσονα. Έπειτα όµως σκεπάζοντας τα µατια, γύρισε αλλού το λευκό της

πρόσωπο, πολύ θυµωµένη που µπήκαν τα παιδιά σου. Προσπαθούσε ο άντρας σου να ηµερέψει το

θυµό της νύφης λέγοντας αυτά: "Να µην έχεις κακία για τους δικούς σου, να σταµατήσεις την οργή

σου, γύρισε το κεφάλι σου, και να λογαριάζεις φίλους σου όσους ο άντρας σου θεωρεί φίλους, και τα

δώρα τους να δέχεσαι επειδή τα στέλνουν ζητώντας απ' τον πατέρα σου, να µου κάνει τη χάρη να µην

τα διώξει". Εκείνη τότε, µόλις είδε τα στολίδια, δεν άντεξε, τον υπάκουσε στα πάντα. Πριν να

αποµακρυνθούν ο πατέρας και τα παιδιά από το σπίτι αυτή φοράει το λεπτοκαµωµένο πέπλο, βάζει το

ολόχρυσο στεφάνι στα µαλλιά της, και τα φτιάχνει βλέποντας µέσα σε ένα µεγάλο καθρέφτη,

χαµογελώντας στην άψυχη εικόνα του κορµιού της Ύστερα πετιέται απ' το θρόνο της και πατώντας

ελαφριά τα λευκά της πόδια τριγυρίζει στους θαλάµους, χαρούµενη µε τα δώρα και κοιτάζοντας

ολοένα την όψη της απ' την κορφή ως τα νύχια συνέχεια. Μα έπειτα άρχισε το φριχτό θέαµα.

∆ιπλώθηκε στα δυο και άλλαξε χρώµα, πατάει πίσω πίσω τρικλίζοντας και µόλις προφταίνει να πέσει

σε ένα κάθισµα για να µη σωριαστεί στο χώµα. Νόµισε µια γερόντισσα σκλάβα, ότι την χτύπησε η

αρρώστια του Πάνα, ή κάποιου άλλου θεού η οργή, και έβαλε τις φωνές. Όµως όταν είδε ότι έβγαζε

από το στόµα της λευκό αφρό και γύρισαν τα µάτια της και το αίµα της έφευγε από το πρόσωπό της,

άρχισε µεγάλο θρήνο. Κι αµέσως η µια έτρεξε στις κάµαρες του πατέρα της, η άλλη όρµησε στο

γαµπρό, για να πούνε της νύφης τη συµφορά. Και βούηξε το παλάτι από τα πολλά τρεχάµατα. Όση

ώρα θα έκανε ένας δροµέας να τρέξει δρόµο έξι πλέθρων, έτσι κι εκείνη η δόλια έµεινε βουβή και µε

άδειο βλέµµα, ώσπου να σηκωθεί βογγώντας φριχτά. Γιατί την πολεµούσαν διπλές συµφορές. Το

ολόχρυσο στεφάνι στο κεφάλι σκόρπιζε ένα ρυάκι φλόγας αχόρταγης που αµέσως έβαλε φωτιά στα

πέπλα τα διάφανα, το δώρο των παιδιών σου, και αυτή η φωτιά της κατάτρωγε τις σάρκες. Σηκώνεται

απ' το κάθισµα και τρέχει ζωσµένη µε φωτιές, κοινώντας το κεφάλι και τα µαλλιά της πέρα δώθε

προσπαθώντας να βγάλει το στεφάνι. Μα αυτό είχε κολλήσει σφιχτά και όσο τίναζε τα µαλλιά της

τόσο η φλόγα φούντωνε περισσότερο. Στο τέλος σωριάστηκε στο χώµα νικηµένη από το κακό και σε

κακά χάλια, που άλλος κανεις παρά µόνο ο γονιός της θα την γνώριζε. Γιατί ούτε η θέση φαινόταν

376

των µατιών ούτε το ωραίο πρόσωπο, µα στάλαζε το αίµα από την άκρη του κεφαλιού ανακατεµένο µε

φλόγες. Απ' τα κόκκαλα κυλούσε το κρέας όπως το ρετσίνι του πεύκου - φριχτό θέαµα - σαν να είχε

το φαρµάκι αυτό σαγόνια αόρατα. Όλοι φοβόνταν να αγγίξουν τη νεκρή. Μας είχε γίνει δάσκαλος η

κακιά της τύχη. Έξαφνα µπαίνοντας µέσα στο θάλαµο ο πατέρας της ο δύστυχος και χωρίς να ξέρει τι

ακριβώς έχει γίνει, πέφτει πάνω στο πτώµα. Αµέσως αρχίζει να βογγάει, αγγαλιάζει το σώµα της και

το φιλάει λέγοντας αυτά τα λόγια: "Άµοιρο κορίτσι µου, ποιος κακός δαίµονας σε αφάνισε µε τέτοιο

τρόπο κι εµένα τώρα στις τελευταίες µου µέρες µε ορφάνεψε από σένα; Αχ! Ας γινόταν, παιδί µου, να

πέθαινα µαζί σου". Μόλις σταµάτησε τους θρήνους και τα βογγητά θέλοντας να σηκώσει το

γερασµένο του κορµί, βρέθηκε µπλεγµένος στα λεπτά πέπλα που σαν κισσός τυλίχτηκαν γύρω του

και αγωνιζόταν ο έρµος να απελευθερωθεί από αυτά προσπαθώντας να στηλωθεί στο έδαφος αλλά

όµως ήταν γερά πιασµένος από αυτά. Κι όταν έβαζε δύναµη, ξεκολούσαν οι γέρικες σάρκες του από

τα κόκκαλα. Σε λίγο σταµάτησε ο δύστυχος να παλεύει, και πέθανε. Γιατί δεν µπορούσε να νικήσει το

κακό. Κείτονταν τώρα πλάι πλάι νεκροί ο πατέρας και η κόρη, σε µια συµφορά. Όσο για σένα, δεν

µιλάω καθόλου. Μόνη σου να βρεις πως θα ξεφύγεις. ∆εν είναι η πρώτη φορά που θεωρώ τα

ανθρώπινα πράγµατα σαν σκιά, αλλά δεν φοβάµαι να πω αυτό. Εκείνοι από τους ανθρώπους που τους

θεωρούν σοφούς και καλούς στο λέγειν αυτοί είναι που παθαίνουν την µεγαλύτερη συµφορά. Κανείς

από τους θνητούς ποτέ δεν φτάνει την ευτυχία. Γιατί κι αν χυθούν τα πλούτη πληµµύρα, µπορεί να

θεωρήσεις αυτόν πιο τυχερό από τον άλλο αλλά δεν µπορείς να πεις κανέναν ευτυχισµένο.

(Φεύγει ο αγγελιαφόρος)

ΧΟΡΟΣ

Φαίνεται πως αυτή τη µέρα, δίκαια δεινά µαζεύει στο σπίτι του Ιάσονα ο θεός. Ω κακόµοιρη κόρη του

Κρέοντα, πόσο πολύ θρηνώ τις συµφορές σου που διάβηκες τις σκοτεινές πύλες του Άδη για του

Ιάσονα τους γάµους.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Φίλες, το έργο το έχω αποφασίσει. Γρήγορα θα σφάξω τα παιδιά και θα φύγω από τη χώρα. ∆εν θα

αφήσω να πάνε από άλλο χέρι εχθρικό, µε την αργοπορία µου. Είναι µεγάλη ανάγκη να πεθάνουν.

Πρέπει να τα σκοτώσω εγώ που τα έχω κάνει. Μπρος καρδιά µου, θάρρος, ετοιµάσου. Γιατί να αργείς

το φοβερό κακό το γραµµένο από τη µοίρα να πραγµατοποιήσεις; Έρµο χέρι, πάρε το ξίφος, πάρ' το,

προχώρα να αρχίσεις µια ζωή γεµάτη πόνο, και µη δειλιάσεις, ούτε να θυµάσαι πως είναι τα

µονάκριβα παιδιά σου και πως εσύ τα έχεις γεννήσει. Μόνο γι' αυτή τη µέρα ξέχνα τα παιδιά σου και

ύστερα τα θρηνείς. Τι κι αν τα σφάξεις, ήταν για σένα πάντα αγαπηµένα. Αχ, πόσο δυστυχισµένη πάω

να γίνω!

ΧΟΡΟΣ

Ω Γη και λαµπερή του Ήλιου ακτίνα, κοιτάξτε τη γυναίκα που µακάρι να χανόταν πριν απλώσει

φονικό χέρι πάνω στα παιδιά της. Γιατί από τη χρυσή σου ρίζα Ήλιε, βλάστησαν και είναι φοβερό το

αίµα του θεού να το χύσουν άνθρωποι. Μα, ω! φέγγος ∆ιογέννητο, εµπόδισέ την, σβήσε το θυµό της,

διώξε την από το σπίτι τη φόνισσα την απαίσια Ερινύα που οι δαίµονες του κακού την γέννησαν.

Για τα παιδιά σου οι µόχθοι πάνε χαµένοι κι ανώφελα λοιπόν τα γέννησες, εσύ που διάβηκες το

αφιλόξενο στενό των µαύρων Συµπληγάδων. Κακοµοίρα, γιατί να σου τυφλώνει ο σκοτεινός θυµός

το νου και να σε οδηγεί σε άγριο φόνο; Γιατί άµα σκοτώσεις συγγενή µολύνεται το χώµα της γης και

377

έρχεται καταστροφή για τους θνητούς, καθώς οι τιµωρίες απ' τους θεούς η µια µετά την άλλη τους

χτυπούν τα σπίτια.

ΤΑ ΠΑΙ∆ΙΑ (µέσα απ' το σπίτι)

Αα!

ΧΟΡΟΣ

Ακούς κραυγές, ακούς πως φωνάζουν τα παιδιά;

- Ω δύστυχη, κακότυχη γυναίκα.

ΠΑΙ∆ΙΑ

- Α! Τι να κάνω; Πώς να ξεφύγω από τα χέρια της µάνας µου;

- ∆εν ξέρω, αδέρφι µου, θα µας σκοτώσει.

ΧΟΡΟΣ

Θέλω να µπω µέσα στο σπίτι να γλιτώσω τα παιδιά από τη σφαγή.

ΠΑΙ∆ΙΑ

- Για τους θεούς, βοηθάτε. Ελάτε τώρα.

- Μας αγγίζει η κόψη του σπαθιού.

ΧΟΡΟΣ

Τρισάθλια, είσαι σκληρή σαν πέτρα ή σαν σίδερο, που µε τα χέρια σου θα σφάξεις τα ίδια σου τα

σπλάχνα, τα παιδιά σου;

Ακούω πως µια γυναίκα απ'τις παλιές άπλωσε χέρι φονικό στα παιδιά της κι αυτή, µιλάω για την Ινώ

επειδή της θόλωσαν το µυαλό και την καρδιά οι θεοί και την έδιωξε η γυναίκα του ∆ία για να γυρίζει

παραφρονηµένη στον κόσµο. Η δόλια βουλιάζει στο αρµυρό κύµα, για να σκοτώσει ανόσια τα παιδιά

της κι απ' τους κάβους του γιαλού πηδώντας µαζί µε αυτά και χάνεται.

Τι άλλο πιο φριχτό από αυτό υπάρχει; Πόσες έφερες συµφορές στον κόσµο αχ, πολύπαθο κρεβάτι της

γυναίκας.

378

(Έρχεται ο Ιάσονας µε τους δούλους)

ΙΑΣΟΝΑΣ

Γυναίκες, που στέκεστε µπροστά σ' αυτό το σπίτι, η Μήδεια που έκανε αυτές τις φριχτές πράξεις είναι

ακόµα µέσα ή έφυγε; Γιατί τώρα πρέπει να κρυφτεί κάτω απ' το χώµα ή να γίνει πουλί και να πετάξει

στον αιθέρα, αλλιώς θα την τιµωρήσει ακριβά το παλάτι του βασιλιά. Νοµίζει πως χωρίς τιµωρία θα

φύγει από εδώ παρόλο που σκότωσε τους άρχοντες αυτής της χώρας; Όµως εγώ δε νοιάζοµαι γι'

αυτήν παρά µόνο για τα παιδιά. Θα την εκδικηθούν όσοι τους έβλαψε. Ήρθα να σώσω τα παιδιά µου,

µην ξεσπάσουν πάνω τους οι συγγενείς του βασιλιά, µην τους κάνουν κακό για τον φριχτό φόνο που

διέπραξε η µάνα τους.

ΧΟΡΟΣ

Αχ, βαριόµοιρε Ιάσονα, δεν ξέρεις σε ποια συµφορά έχεις φτάσει. Αλλιώς δεν θα έλεγες αυτά τα

λόγια τώρα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Τι συµβαίνει; Μήπως θέλει να σφάξει κι εµένα;

ΧΟΡΟΣ

Τα παιδιά σου χαθήκαν από το χέρι της µάνας τους.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Τι είναι αυτά που λες; Με σκότωσες γυναίκα.

ΧΟΡΟΣ

Να τα σκέφτεσαι σαν να µην υπάρχουν πια.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Και που τα σκότωσε; Μέσα στο σπίτι ή έξω;

ΧΟΡΟΣ

Θα τα δεις όταν ανοίξεις.

379

ΙΑΣΟΝΑΣ

∆ούλοι, γρήγορα σπάστε τις κλειδαριές και τους αρµούς, να δω τη διπλή φρίκη - τα σκοτωµένα

παιδιά µου - και αυτή την κακούργα να την τιµωρήσω.

(Η Μήδεια εµφανίζεται στη στέγη του σπιτιού πάνω σε άρµα που το σέρνουν δράκοντες και δίπλα

της έχει τα σκοτωµένα παιδιά)

ΜΗ∆ΕΙΑ

Γιατί βαράς τις πόρτες και ψάχνεις τρόπο να τις σπάσεις µε λοστούς γυρεύοντας τους σφαγµένους κι

εµένα τη φόνισσα; Μην παιδεύεσαι άδικα. Αν κάτι θέλεις, πες το, αλλά δεν πρόκειται ποτέ να µε

αγγίξεις άλλη φορά. Ο Ήλιος, ο πατέρας του πατέρα µου, δώρισε αυτό το αµάξι σε µένα για να

γλιτώσω απ' των εχθρών µου τα χέρια.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Απαίσιο τέρας, γυναίκα µισητή, σε όλους τους θεούς, στους θνητούς και σε µένα, που τόλµησες να

βάλεις το µαχαίρι στα ίδια σου τα παιδιά, και µένα να µε κάνεις να βουλιάξω µέσα στη συµφορά.

Μετά από τέτοια έργα αντικρίζεις τον Ήλιο και τη Γη, όταν έχεις κάνει το πιο φριχτό κακούργηµα;

Να καταστραφείς. Τώρα έχω το µυαλό µου, όχι τότε που σε πήρα από το σπίτι σου στον βάρβαρο

τόπο και σε έφερα εδώ στο ελληνικό παλάτι - µεγάλο κακό αυτό - εσένα, την προδότρα του γονιού

σου και της χώρας που σε έθρεψε. Τον κακό δαίµονα που κυνηγούσε εσένα, τον έριξαν πάνω µου οι

θεοί, όταν σφάζοντας άσπλαχνα τον αδερφό σου, καθισµένο δίπλα στο τζάκι, µπήκες στην όµορφη

Αργώ για να φύγεις µαζί µου. Έτσι άρχισες να κάνεις τα φριχτά έργα σου. Κι αφού πλαγιάσαµε µαζί,

τα παιδιά που γέννησες τα σκότωσες για το κρεβάτι σου. Όµως, αυτό, καµιά από τις γυναίκες της

Ελλάδας δεν θα το είχε κάνει ποτέ ούτε θα το σκεφτόταν. Κι αντί για κάποια απ' αυτές, εγώ εσένα

πήρα ταίρι µου, για να γίνεις ο εχθρός και η καταστροφή µου, λέαινα αιµοβόρα, πιο σκληρή κι από τη

Σκύλλα των Τυρρηνών. Μα δε θα σε πληγώσουν όσες βρισιές και να πω. Τόσο µεγάλο είναι το

θράσος σου. Χάσου καταραµένη φόνισσα των παιδιών µου. Τώρα θα κλαίω τη µαύρη τύχη µου, που

ούτε το νέο µου γάµο θα χαρώ, ούτε στα παιδιά µου που τα ανάθρεψα, δεν θα µπορέσω να τους

µιλήσω πια, τα έχασα πια για πάντα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Θα σου έλεγα πολλά για απάντηση, αν δεν γνώριζε ο πατέρας ∆ίας πόσα καλά σου πρόσφερα και

πόσα βρήκα από εσένα. Αλλά δεν ήταν γραφτό, αφού µε περιφρόνησες να ζήσεις χαρούµενη ζωή

περιγελώντας µε. Ούτε η βασιλοπούλα ούτε ακόµα και ο Κρέοντας που σε πάντρεψε, θα µ' έδιωχνε

από τη χώρα χωρίς να πληρώσει. Εσύ αν θέλεις λέγε µε λέαινα ή Σκύλλα που ζει στον τόπο των

Τυρρηνών. Εγώ την καρδιά σου την έκανα να σπαράξει, όπως το ήθελα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

380

Κι εσύ πονάς από αυτές τις συµφορές. Πλούσιο και το δικό σου µερίδιο.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Το ξέρω, αλλά µου περνάει αµέσως ο πόνος, όταν σκέφτοµαι ότι δεν µπορείς πια να µε κοροϊδεύεις.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Παιδιά µου, τι κακούργα µάνα είχατε.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Παιδιά µου χαθήκατε απ' την τρέλα του πατέρα σας.

ΙΑΣΟΝΑΣ

∆εν τα έσφαξε το δικό µου χέρι.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Η ατιµία σου και ο νέος σου γάµος.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Λοιπόν τα σκότωσες για ένα νυφικό κρεβάτι;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Και το νοµίζεις αυτό µικρό για µια γυναίκα;

ΙΑΣΟΝΑΣ

Αν έχει µυαλό σωστό, αλλά εσύ δεν έχεις.

ΜΗ∆ΕΙΑ

∆εν ζουν πια κι αυτό σε σκοτώνει.

381

ΙΑΣΟΝΑΣ

Για σένα θα γίνουν σκληρές οι Ερινύες.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Οι θεοί ξέρουν ποιος έχει αρχίσει το κακό.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Ξέρουν την άγρια καρδιά σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Να µε µισείς. ∆εν θέλω πια να σε ακούω.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Κι εγώ το ίδιο. Καλύτερα να απαλλαγώ από σένα.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πως; Τι να κάνω; Κι εγώ το θέλω.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Άσε µε να τα θρηνήσω, να τα κλάψω.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Όχι. Με τα δικά µου χέρια µόνη µου θα τα βάλω σε τάφο, φέρνοντάς τα στο ιερό της Ήρας της

Ακραίας, να µην µπορούν οι εχθροί να τα ατιµάσουν. Θα ορίσω στη χώρα του Σίσυφου σεµνή γιορτή

να γίνεται και καθαρµοί από εδώ και µπρος για τούτο το ανόσιο φόνο. Εγώ θα πάω στον τόπο του

Ερεχθέα να µείνω µαζί µε τον γιο του Πανδίονα, τον Αιγέα. Κι εσύ που είδες το πικρό τέλος των

γάµων σου, θα βρεις µαύρο θάνατο, θα σπάσει το κεφάλι σου από ένα σαπισµένο ξύλο της Αργώς

που θα πέσει πάνω σου.

ΙΑΣΟΝΑΣ

382

Κι εσένα θα σε καταστρέψει η Ερινύα η άγρια ∆ίκη για τον φόνο των παιδιών σου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Και ποιος θεός σε ακούει εσένα που πάτησες τον όρκο σου και είσαι ψεύτης;

ΙΑΣΟΝΑΣ

Αχ! Η φριχτή φόνισσα των παιδιών µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Πήγαινε να θάψεις τη γυναίκα σου.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Πηγαίνω, ορφανεµένος από τα παιδιά µου.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Μην κλαις ακόµα. Περίµενε να γεράσεις.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Αχ! αγαπηµένα µου παιδιά.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Για τη µητέρα τους, όχι για σένα.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Γι' αυτό τα σκότωσες;

ΜΗ∆ΕΙΑ

Για να κάνω κακό σε σένα.

383

ΙΑΣΟΝΑΣ

Αχ! Ο δόλιος, θέλω να φιλήσω τα αγαπηµένα µάγουλα των παιδιών.

ΜΗ∆ΕΙΑ

Τώρα θέλεις να τα φιλήσεις, τα φωνάζεις, όµως πριν τα έδιωχνες.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Άσε µε, για τους θεούς, να αγγίξω τα κορµάκια τους.

ΜΗ∆ΕΙΑ

∆εν γίνεται. Άδικα παρακαλάς.

ΙΑΣΟΝΑΣ

Ακούς ∆ία πως µε διώχνει; Τι παθαίνω από αυτή την τροµερή λέαινα, την παιδοφόνα; Μα όσο

µπορώ, θα τα θρηνώ και θα φωνάζω στους θεούς και τους δαίµονες θα τους βάλω µάρτυρες για να

δουν πως δεν µε αφήνεις να αγγίξω µε τα χέρια µου, να θάψω τα παιδιά µου που τα έσφαξες. Μακάρι

να µην τα έκανα ποτέ µου, για να µην τα έβλεπα νεκρά από εσένα.

(Η Μήδεια µε το άρµα εξαφανίζονται)

ΧΟΡΟΣ

Ο ∆ίας από τον Όλυµπο ψηλά µοιράζει πολλά που οι άνθρωποι δεν περιµένουν να βρουν στο δρόµο

τους. Όσα περίµενες να γίνουν µπορεί να µην γίνονται, αλλά ο θεός πάντα δίνει ένα αναπάντεχο τέλος

σε όλα.

Έτσι τελείωσε και αυτή η ιστορία.

ΤΕΛΟΣ

384

Ρήσος

Αρχ. Θέατρο. Τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης και διδάχτηκε (παίχτηκε) το 453 π.Χ..

Το έργο αυτό ανάγεται εις το εκ της ραψωδίας Κ' της Ιλιάδας (∆ολώνια), γεγονότος, σε πράξεις

διαιρεµένη. Περιέχει την νυκτερινή εισβολή του ∆ιοµήδη και του Οδυσσέα στο εχθρικό στρατόπεδο

των Τρώων και την δολοφονία του ∆όλωνα καθώς και του Ρήσου του Ηγεµόνα των Θρακών.

Την τραγωδία αυτή αποµιµήθηκε αργότερα ο Ρωµαίος Άττιος και έγραψε το δράµα «Nyctegersia»,

(Νυκτεγερσία) που υπαινίσσεται όµως την παρά τον Στρυµόνα κτίση της Αµφίπολης µε όχι και τόση

δραµατικότητα αλλά µε µελωδικό χαρακτήρα ασµάτων που µε καµία άλλη τραγωδία από εκείνη της

αρχαιότητας δεν φαίνεται. Σαφής ένδειξη της εξέλιξης, (διαφορετικότητα εποχών και πολιτισµών).

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΡΗΣΟΣ


ΧΟΡΟΣ (Στρατιώτες της Τροίας)

ΕΚΤΟΡΑΣ

ΑΙΝΕΙΑΣ

∆ΟΛΩΝΑΣ


ΡΗΣΟΣ (Ο βασιλιάς της Θράκης)

385

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

ΑΘΗΝΑ

ΠΑΡΗΣ

ΗΝΙΟΧΟΣ (Ηνίοχος του Ρήσου)

ΜΟΥΣΑ (Μητέρα του Ρήσου)


Κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέµου, ο Έκτορας επανειληµµένα έχει στείλει µηνύµατα στο

βασιλιά της Θράκης Εήσο να έρθει µε το στρατό του για να βοηθήσει την Τροία. Εκείνος µπλεγµένος

σε άλλες πολεµικές επιχειρήσεις, καθυστερεί, τελικά έρχεται ένα βράδυ µε όλο του το στρατό και

είναι αποφασισµένος όµενη µέρα να συντρίψει τους Αχαιούς. Αλλά στέκεται άτυχος. Εκείνο το βράδυ

µπαίνει κρυφά ο Οδυσσέας µε τον ∆ιοµήδη µέσα στο στρατόπεδο των Τρώων και χωρίς να τον δει

κανείς, σκοτώνει τον Ρήσο καθώς είχε ξαπλώσει για να ξεκουραστεί.

(Ο Χορός, Τρώες στρατιώτες, προχωράει προς τη σκηνή του Έκτορα, για να τον ειδοποιήσει για

κάποιες φωτιές που είδε στο στρατόπεδο των Ελλήνων)

ΧΟΡΟΣ

Πάµε προς τη σκηνή του Έκτορα. Να εδώ είναι! Άραγε είναι άγρυπνος κάποιος από τους υπασπιστές

ή τους φρουρούς του βασιλιά; Να µάθει τα νέα από τους σκοπούς που φυλάνε το στρατόπεδο την

τέταρτη βάρδια της νύχτας;

- Σήκωσε το κεφάλι σου, ξύπνα, άνοιξε τα µάτια σου, Άσε το στρώµα σου. Γιατί πρέπει να ακούσεις.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ποιος είναι; Είναι γνωστή η φωνή. Ποιος είναι; Ποιο είναι το σύνθηµα; Πες το. Ποιο ήρθαν εδώ µέσα

στη νύχτα; Μίλα µου.

ΧΟΡΟΣ

Η σκοποί είµαστε.

386

ΕΚΤΟΡΑΣ

Και γιατί κάνετε τόσο θόρυβο;

ΧΟΡΟΣ

Μη φοβάσαι.

ΕΚΤΟΡΑΣ

∆εν φοβάµαι. Μήπως κάποια παγίδα έγινε µέσα στη νύχτα;

ΧΟΡΟΣ

Όχι.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Τότε γιατί αφήσατε τις σκοπιές σας; Γιατί αναστατώνετε το στράτευµα µέσα στη νύχτα; ∆εν ξέρεις

ότι είµαστε κοντά στο στρατόπεδο των Αργείων και τώρα αναπαυόµαστε ντυµένοι τα όπλα µας;

ΧΟΡΟΣ

Πάρε τα όπλα σου Έκτορα. Πήγαινε στους συµµάχους, δώσε σύνθηµα να ετοιµαστούν κι αυτοί.

Ξύπνα τους. Στείλε κάποιους να πουν στους άντρες σου ότι πρέπει να ετοιµάσουν τα γρήγορα άλογα.

Ποιος θα πάει στον γιο του Πανθόου; Ποιος στον γιο του Ευρώπα, τον αρχηγό των Λυκίων; Που είναι

οι ιερείς για τις θυσίες; Που είναι οι Φρύγοι τοξοφόροι και οι αρχηγοί των ακοντιστών; Όλοι να

ετοιµάσουν βέλη και τόξα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Άλλα από τα λόγια σου είναι τροµακτικά και άλλα ενθαρρυντικά. ∆εν µιλάς καθαρά. Μήπως σας

τρόµαξε ο γιος του Κρόνου, ο Πάνας, µήπως σας µαστίγωσε; Άφησες τη σκοπιά σου και κάνεις

αναταραχή. Τι έχεις να πεις; Τι να πω πως µου ανάγγειλες; Γιατί δεν µίλησες ξεκάθαρα.

ΧΟΡΟΣ

Ανάβουν φωτιές οι Αργείοι, Έκτορα, µέσα στη µαύρη νύχτα, και φωτίζουν έτσι τα γρήγορα πλοία

τους εκεί που τα έχουν αράξει. Όλο το στράτευµα έχει µαζευτεί στη σκηνή του Αγαµέµνονα,

φωνάζουν όλοι και ζητούν διαταγές. Μέχρι τώρα ποτέ δεν υπήρξε τόση φασαρία στο στρατόπεδό

τους. Υποπτεύοµαι ότι κάτι καινούργιο σχεδιάζουν τώρα Έκτορα γι' αυτό ήρθα να σου φέρω το

387

µήνυµα γρήγορα µην µε κατηγορήσεις µετά.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Καλά έκανες και ήρθες έγκαιρα, αν και αυτά τα µαντάτα είναι κακά. Αποφάσισαν να φύγουν οι

Αργείοι µέσα στο σκοτάδι της νύχτας για να ξεφύγουν από τα µάτια µας πιο εύκολα. Οι φωτιές µέσα

στη νύχτα αυτή την υποψία µου βάζουν. Αχ θεέ µου! Που αποφάσισες να µου στερήσεις, όπως από τα

νύχια του λιονταριού το θήραµα, τη ικανοποίηση να νικήσω τους Αργείους. ∆εν µε άφησες να τους

συντρίψω, να τους λιώσω µε το κοντάρι µου όλους. Αν δεν τέλειωνες τη µέρα γρήγορα, εγώ δεν θα

σταµατούσα. Θα τους έκαιγα τα καράβια Θα έµπαινα µέσα στις σκηνές τους να τους σκοτώσω όλους

µε τα χέρια µου. Έτοιµος ήµουνα. Έπρεπε να συνεχίσω και τη νύχτα. Παραδοµένος στη θεόσταλτη

ορµή µου που θα έφερνε τη νίκη.

Οι σοφοί όµως και οι µάντεις που ξέρουν τα θεϊκά σχέδια µε έπεισαν να περιµένω να χαράξει και τότε

που θα έβλεπα να καταστρέψω τους Αχαιούς. Να τώρα αυτοί φεύγουν! Τους σοφούς µου ξεγέλασαν.

Κι ένας δραπέτης τα καταφέρνει καλύτερα τη νύχτα. Τώρα πρέπει να βιαστώ να δώσω διαταγές.

Γρήγορα! Να σηµάνει εγερτήριο, να ντυθούν όλοι τα όπλα τους. Να ξυπνήσουν. Να τους

προφτάσουµε. Και άλλους να τους χτυπήσουµε καθώς θα µπαίνουν στα καράβια τους να βάψουν µε

το αίµα τους τις σχοινένιες σκάλες κι άλλους να τους πιάσουµε µε λάσο. Να τους κάνουµε δούλους

να µας σκάβουν τα χωράφια.

ΧΟΡΟΣ

Έκτορα, βιάζεσαι ενώ δεν ξέρεις τι κάνουν. ∆εν ξέρουµε αν φεύγουν.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Και τότε γιατί να ανάβουν φωτιές;

ΧΟΡΟΣ

∆εν ξέρω. Μου φαίνονται ύποπτες και φοβάµαι.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Όλα θα τα φοβάσαι, αν φοβάσαι τις φωτιές.

ΧΟΡΟΣ

Τόσες πολλές ποτέ δεν έχουν ανάψει.

ΕΚΤΟΡΑΣ

388

Αλλά ούτε έπαθαν πριν ότι έπαθαν από µένα χτες.

ΧΟΡΟΣ

Ναι εσύ τους τα έκανες. Σκέψου και τώρα τι να κάνεις.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Πρέπει να πάρουµε τα όπλα και να τους επιτεθούµε.

(Εµφανίζεται ο Αινείας)

ΧΟΡΟΣ

Έρχεται µε πολλή βιασύνη ο Αινείας. Κάτι νέο θα µας πει.

ΑΙΝΕΙΑΣ

Έκτορα, για ποιο λόγο ήρθαν οι φρουροί µέσα στη νύχτα φωνάζοντας φοβισµένοι και ξεσηκώνεται ο

στρατός;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Αινεία, µην αργείς, φόρεσε την πανοπλία σου.

ΑΙΝΕΙΑΣ

Τι συµβαίνει; Έκαναν κάτι δολερό οι εχθροί µέσα στο σκοτάδι;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Φεύγουν οι Αχαιοί και πάνε στα πλοία τους.

ΑΙΝΕΙΑΣ

Από κάτι συγκεκριµένο το κατάλαβες;

389

ΕΚΤΟΡΑΣ

Όλη τη νύχτα ανάβουν φωτιές και µου φαίνεται ότι δεν θα περιµένουν να ξηµερώσει. Φέγγουν στους

κωπηλάτες τους και πάνε στην πατρίδα τους αφήνοντας τη γη µας.

ΑΙΝΕΙΑΣ

Κι εσύ γιατί πήρες τα όπλα σου; Τι θα κάνεις;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Καθώς θα τρέχουν να µπουν στα καράβια τους θα τους επιτεθώ µε τις λόγχες. Γιατί είναι ντροπή και

λάθος µας να τους αφήσουµε να φύγουν χωρίς µάχη αυτούς που µας έκαναν τόσο κακό.

ΑΙΝΕΙΑΣ

Μακάρι να ήξερες να σκέφτεσαι όπως ξέρεις να πολεµάς. Αλλά κανείς δεν έχει γεννηθεί που να τα

γνωρίζει όλα. Άλλο χάρισµα έχει ο καθένας µας Έκτορα. Εσύ να πολεµάς ξέρεις, και άλλοι να

σκέφτονται το σωστό. Εσύ όταν έµαθες ότι άναψαν φωτιές και ξεσηκώθηκες και παίρνεις το στρατό

να περάσεις από τα βαθιά χαντάκια που δεν θα βλέπεις µέσα στη νύχτα. Και πές πως τα πέρασες τα

χαντάκια. Αν δεν τους βρεις να φεύγουν αλλά να είναι ενάντιά σου, θα νικηθείς και θα µείνεις εκεί.

Γιατί πως θα περάσει πάλι τα χαντάκια και πως θα διασχίσουν τα άρµατα τα στενά γεφύρια χωρίς να

σπάσουν οι τροχοί τους; Αλλά και πάλι αν νικήσεις θα πρέπει να παλέψεις µε τον γιο του Πηλέα, που

δεν θα σ' αφήσει να βάλεις φωτιά στα καράβια τους ούτε να πιάσεις τους Αχαιούς, όπως νοµίζεις.

Γιατί είναι πολύ δυνατός πολεµιστής. Εγώ λέω πως πρέπει να αφήσουµε το στρατό µας να

ξεκουραστεί από την κούραση της µάχης και να στείλουµε κάποιον κατάσκοπο, όποιον θέλει να πάει.

Αν όντως ετοιµάζονται να φύγουν τότε να τους επιτεθούµε αιφνιδιαστικά. Αλλά αν οι φωτιές τους

είναι απάτη τότε πρέπει να το σκεφτούµε. Αυτή είναι η γνώµη µου, Έκτορα.

ΧΟΡΟΣ

Μου φαίνονται σωστά αυτά που λέει. Σκέψου τα και άλλαξε γνώµη. Γιατί δεν µ' αρέσουν οι

αποκοτιές των στρατηγών. Τι καλύτερο από το να πάει κάποιος στα καράβια τους να δει τι είναι αυτές

οι φωτιές κοντά στα αγκυροβόλια;

(Ο Έκτορας προς τον Αινεία)

ΕΚΤΟΡΑΣ

Αφού έτσι λέτε όλοι, έτσι να γίνει. Πήγαινε τώρα και καθησύχασε τους συµµάχους µας. Αν ακούσει

όµως ο στρατός εγερτήριο, να ετοιµαστεί γρήγορα.

390

Εγώ θα στείλω κατάσκοπο στους εχθρούς, και όταν καταλάβουµε τις κινήσεις τους, εσύ θα τα

ακούσεις όλα και θα ξέρεις τι κάνουν. Αν όµως ανοίγουν τα πανιά τους για να φύγουν περίµενε να

ακούσεις τις σάλπιγγες. ∆εν θα καθυστερήσω τότε. Θα πέσω πάνω στα καράβια τους µέσα στη νύχτα

και θα τους καταστρέψω.

ΑΙΝΕΙΑΣ

Αυτό είναι το σωστό. Στείλε τον κατάσκοπο. Γρήγορα. Και αν µε χρειαστείς, θα σταθώ δίπλα σου.

(Ο Αινείας φεύγει)

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ποιος από σας που άκουσε θέλει να πάει κατάσκοπος στα καράβια ; Ποιος θα βοηθήσει να σωθεί η

πατρίδα; Ποιος θα δεχτεί; ∆εν θα µπορέσω µόνος µου την πατρίδα και τους συµµάχους να υπηρετώ.

(Μπαίνει ξαφνικά ο ∆όλωνας)

∆ΟΛΩΝΑΣ

Εγώ για την πατρίδα µου, δέχοµαι αυτόν τον κίνδυνο. Να συρθώ µέχρι τα καράβια των Αχαιών

κρυφά να µάθω όλα τα σχέδια που κάνουν και να έρθω πίσω να στα πω. Μπορώ να το κάνω αυτό.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ταιριάζεις µε το όνοµά σου γενναίε πατριώτη ∆όλωνα. Τον δοξασµένο οίκο σου, τώρα τον κάνεις πιο

ένδοξο.

∆ΟΛΩΝΑΣ

Θα πάω λοιπόν. Και η αµοιβή µου θα είναι αντάξια. Γιατί η αµοιβή της παλικαριάς δίνει διπλή χαρά.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Είναι δίκαιο. ∆εν έχω αντίρρηση. Όρισε εσύ την αµοιβή σου. Εκτός απ' τα σκήπτρα µου βέβαια.

∆ΟΛΩΝΑΣ

391

∆εν θέλω τα σκήπτρα σου που σώζουν την πόλη µας.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ζήτα για γυναίκα σου την κόρη του Πρίαµου.

∆ΟΛΩΝΑΣ

∆εν θέλω να συγγενέψω µε πιο πλούσιους από µένα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Αν ζητήσεις χρυσάφι, θα το πάρεις.

∆ΟΛΩΝΑΣ

Κι εγώ έχω. ∆εν είµαι φτωχός.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Τι θέλεις από όλα αυτά που έχει η Τροία;

∆ΟΛΩΝΑΣ

Θα µου δώσεις την αµοιβή µου, όταν νικήσεις τους Αχαιούς.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Θα στο δώσω. Να το ζητήσεις. Εκτός από τους αρχηγούς τους.

∆ΟΛΩΝΑΣ

Αυτούς σκότωσέ τους. ∆εν σου ζητώ να λυπηθείς το Μενέλαο.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Θέλεις τον Αίαντα;

392

∆ΟΛΩΝΑΣ

Καλοαναθρεµµένα χέρια δεν κάνουν για το όργωµα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Θέλεις κάποιον από τους Αχαιούς ζωντανό για να ζητήσεις λύτρα;

∆ΟΛΩΝΑΣ

Σου είπα και προηγούµενα. Χρυσάφι έχω.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Θα είσαι µπροστά στη µοιρασιά. Ό,τι ζητήσεις θα το πάρεις.

∆ΟΛΩΝΑΣ

Τα λάφυρα να τα αφιερώσεις στους ναούς.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Τι περισσότερο θέλεις να µου ζητήσεις;

∆ΟΛΩΝΑΣ

Τα άλογα του Αχιλλέα θέλω! Αφού παίζω κορώνα γράµµατα τη ζωή µου πρέπει να αξίζει και η

αµοιβή.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Αυτά που λαχταράω κι εγώ θέλεις. Γεννηµένα από αθάνατους γονιούς κι αυτά είναι αθάνατα. Που

µεταφέρουν το γιο του Πηλέα τον πολεµόχαρο. Τα δάµασε ο Ποσειδώνας και του τα έδωσε δώρο -

όπως λένε - του Πηλέα. Αλλά θα κρατήσω τον όρκο µου ∆όλωνα. Θα στα δώσω δικά σου. Θα είναι

το πιο ένδοξο στολίδι στο σπίτι σου. Το άρµα του Αχιλλέα!

∆ΟΛΩΝΑΣ

393

Σύµφωνοι. Θα το έχω καύχηµα ότι οι Τρώες µου έδωσαν το καλύτερο βραβείο αντάξιο της

παλικαριάς µου. Κι εσύ Έκτορα µην ζηλεύεις. Υπάρχουν κι άλλα αµέτρητα που θα σε κάνουν να

καµαρώνεις, εσύ που είσαι άρχοντας.

ΧΟΡΟΣ

Μεγάλος αγώνας, µεγάλο τόλµηµα. Μακάριος θα είσαι αν πετύχεις. Αυτή η προσπάθεια είναι ένδοξη.

Θα γίνεις γαµπρός βασιλιάδων. Αυτά που έχουν αποφασισθεί από τους θεούς θα τα φροντίσει η ∆ίκη

όσα δε από τους ανθρώπους, µου φαίνονται τέλεια καµωµένα.

∆ΟΛΩΝΑΣ

Να πηγαίνω τώρα για το σπίτι µου να ντυθώ κατάλληλα και από εκεί κατ' ευθείαν στα καράβια των

Αργείων.

ΧΟΡΟΣ

Γιατί; Τι άλλα ρούχα θα βάλεις;

∆ΟΛΩΝΑΣ

Αυτά που πρέπει να φορέσω για το έργο που πάω να κάνω.

ΧΟΡΟΣ

Από σοφό άνδρα µαθαίνουµε σοφά πράγµατα.

Πως θα ντυθείς;

∆ΟΛΩΝΑΣ

Θα φορέσω τοµάρι λύκου. Το στόµα του θα το ταιριάξω µε το στόµα µου, τα πόδια και τα χέρια µου

στα πόδια του θα βάλω, θα περπατάω στα τέσσερα, θα είµαι ίδιος λύκος όταν περνάω απ' τα χαντάκια

και φτάνω στα καράβια τους. Στον υπόλοιπο δρόµο που δεν θα µε βλέπει κανείς εκεί θα περπατάω

στα δυο µου πόδια. Με αυτό τον τρόπο θα τους ξεγελάσω.

ΧΟΡΟΣ

Μακάρι να σε προστατεύει ο γιος της Μαίας στο δρόµο που θα πηγαίνεις και θα γυρνάς µια και είναι

ο προστάτης των οδοιπόρων. Άρχισε το έργο σου τώρα - να είσαι καλότυχος.

394

∆ΟΛΩΝΑΣ

Θα σωθώ και θα γυρίσω πίσω και θα φέρω το κεφάλι του Οδυσσέα ή του γιου του Τυδέα του

∆ιοµήδη σαν σηµάδι για σένα να πεισθείς ότι ανέβηκα στα πλοία των Αργείων. Θα το κάνω πριν

ανατείλει.

(Φεύγει ο ∆όλωνας)

ΧΟΡΟΣ

Θεέ της Θύµβης και της ∆ήλου - Θεέ λατρευόµενε στους ναούς της Λυκίας, Απόλλωνα, σκέψη του

∆ία, έλα µε τα τόξα σου, φτάσε µέσα στη νύχτα, και γίνε οδηγός και σωτήρας στο παλικάρι που

φεύγει. Βοήθα τους Τρώες, παντοδύναµε και της Τροίας τα µεγάλα τείχη που εσύ όρθωσες.

Βοήθα τον να πάει να δει τα καράβια και το στρατό τον Ελληνικό και να γυρίσει πάλι στην χώρα του

το Ίλιον. Να ανεβεί στου νικηµένου Αχιλλέα το άρµα - δώρο του Ποσειδώνα κάποτε στον Πηλέα.

Για τη γη και τα σπίτια µας τόλµησε µόνος του να πάει στα καράβια. Θαυµάζω το θάρρος του. Σπάνια

µένει πιστή η καρδιά των αγαθών πολιτών όταν σαν καράβι σε φουρτουνιασµένα κύµατα παραδέρνει

η πόλη. Όµως να ένας από τους Φρύγες µε θάρρος γιγαντώθηκε µε τα όπλα του. Κανείς από τους

συµµάχους της Τροίας δεν µας ντροπιάζει. Ποιον Αχαιό - δίπλα στα καράβια τους θα χτυπήσει ο

∆όλωνας ντυµένος σαν λύκος και περπατώντας στα τέσσερα;

Αχ, να σκότωνε το Μενέλαο ή τον Αγαµέµνονα και να έφερνε το κεφάλι τους στα χέρια της Ελένης,

να τον κλάψει αυτόν που µέσα στην πόλη µας και µέσα στα σπίτια µας έφτασε µε στρατό από χίλια

καράβια.

(Μπαίνει ένας βιαστικός βοσκός - αγγελιοφόρος)


Βασιλιά! Βασιλιά! Τέτοιες αγγελίες να φέρνω πάντα στους άρχοντες σαν κι αυτή που φέρνω σε σένα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Μερικές φορές οι βοσκοί κάνουν άλλα από αυτά που πρέπει. Είσαι βοσκός και ήρθες στο στρατόπεδο

να πεις στον αρχηγό για κοπάδια; ∆εν ξέρεις που είναι το παλάτι του πατέρα µου για να πας να του

πεις ότι τα ζώα είναι καλά;


Είµαστε άξεστοι οι βοσκοί, συµφωνώ. Όµως σου φέρνω ευχάριστα µαντάτα.

395

ΕΚΤΟΡΑΣ

Σταµάτα να λες για πρόβατα και κοπάδια. Κρατάµε όπλα στα χέρια µας για να κάνουµε πόλεµο.


Για πόλεµο και για όπλα ήρθα να σου πω! Ένας φίλος και σύµµαχος έρχεται µε χιλιάδες στρατό.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Από πού έρχεται; Ποια χώρα ερήµωσε και φέρνει το στρατό της;


Από τη Θράκη. Λέει ότι είναι ο γιος του Στρυµόνα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Μου λες ότι ήρθε ο Ρήσος στην Τροία;


Τον ξέρεις. Μόνος σου είπες το όνοµά του.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Και πως έρχεται από τα βουνά της Ίδης και όχι από τον κάµπο και τους δρόµους;


∆εν ξέρω να σου πω, αλλά µπορώ να φανταστώ γιατί. Ο κάµπος δεν είναι εύκολος τη νύχτα όταν

γνωρίζεις πως είναι γεµάτος εχθρούς. Όµως όλους µας τρόµαξε έτσι που ήρθε µέσα στο σκοτάδι απ'

το βουνό σαν θηρίο. Και καθώς προχωρούσε σαν ποτάµι και σήκωνε οχλοβοή εµείς απ' το φόβο

σπρώχναµε τα κοπάδια στις κορφές. Γιατί νοµίζαµε πως ήρθανε Αργείοι για να τ' αρπάξουν. Μετά

όταν τους ακούσαµε να µιλούν πήραµε θάρρος και εγώ τότε βγήκα µπροστά ρώτησα στη γλώσσα

τους τους προποµπούς ποιος είναι ο στρατηγός τους και ποιος τον κάλεσε στην Τροία σύµµαχο.

Σταµάτησα να ρωτώ όταν τα έµαθα όλα.

Τότε, βλέπω µπροστά µου τον Ρήσο σαν θεό. Πάνω στο θρακικό του άρµα. Και κρέµονταν απ' τους

ώµους του και έλαµπε ασπίδα µε χρυσή ζωγραφιά. Με χρυσαφένιο ζυγό ήταν δεµένα τα άλογά του,

396

κάτασπρα πιο πολύ κι απ' το χιόνι και στα µέτωπά τους είχαν χαραγµένη µια χάλκινη Γοργόνα σαν

αυτή που υπάρχει στην ασπίδα της Παλλάδας. Και φορούσαν πολλά κουδούνια. Που µε την κίνηση

χτύπαγαν και ο ήχος τους σκόρπιζε τρόµο. Πολύ µεγάλος στρατός, αµέτρητος δεν χωρούσε στο µάτι,

σαν ποτάµι ερχόταν. Είχε πολλούς ιππείς και τοξότες και άλλους πολλούς µεγάλο πλήθος ξαρµάτωτοι

που φορούσαν τη στολή της Θράκης. Τέτοιος άντρας βασιλιά ήρθε για σύµµαχός σου! ∆εν γλιτώνει

τώρα ο γιος του Πηλέα ούτε αν φύγει ούτε αν µείνει και πολεµήσει.

ΧΟΡΟΣ

Όταν οι θεοί έρχονται να βοηθήσουν τους θνητούς τότε η συµφορά φεύγει και έρχεται το καλό.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Τώρα που νικάω και ο ∆ίας βοηθάει τώρα ήρθαν οι φίλοι που δεν τους χρειάζοµαι. Όταν όµως ο Άρης

έξαλλος κατάστρεφε τη γη µας έδειξε ο Ρήσος τι φίλος της Τροίας είναι. Ήρθε για το µοίρασµα χωρίς

να πολεµήσει χωρίς να πάρει µέρος στο κυνήγι.

ΧΟΡΟΣ

Με το δίκιο σου παραπονιέσαι. Όµως δέξου τους γιατί είναι για το καλό µας.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Αρκετοί είµαστε εµείς που σώζουµε µέχρι τώρα το Ίλιον.

ΧΟΡΟΣ

Έχεις πειστεί ότι έχουµε κερδίσει;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Το πιστεύω. Η µέρα που ανατέλλει θα το αποδείξει.

ΧΟΡΟΣ

Βασιλιά, πρόσεχε. Γιατί ο θεός µπορεί πολλά να αλλάξει.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Μισώ τους φίλους που έρχονται µετά την ανάγκη για να δώσουν βοήθεια. Μια που ήρθε όµως ο

397

Ρήσος, ας κάτσει στο τραπέζι σαν φιλοξενούµενος. Όχι σαν φίλος. Γιατί τη χάρη που του

χρωστούσαµε εµείς οι γιοι του Πρίαµου την ξεχρεώσαµε.

ΧΟΡΟΣ

Βασιλιά, όταν διώχνεις κάποιον φίλο, τον κάνεις εχθρό.


Βασιλιά, και µόνο αν τον δουν οι εχθροί, θα τροµάξουν.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Καλά τότε. Σωστά µιλάς κι εσύ κι εσύ σωστά µε συµβουλεύεις. Ο Ρήσος - ο χρυσαρµατωµένος όπως

λες - ας έρθει σαν σύµµαχος µας να βοηθήσει.

(Φεύγει ο αγγελιοφόρος)

ΧΟΡΟΣ

Η Αδράστεια, η κόρη του ∆ία ας διώξει το φθόνο από τα λόγια µου και όσα έχω µέσα στην ψυχή µου

θα σας πω.

Ήρθες γιε του ποταµού, έφτασες στην αγαπηµένη Τροία. Σε στέλνει η πολυπόθητη µητέρα σου που

κατάγεται από την Πιερία, η Μούσα, και ο καλογέφυρος ποταµός, ο Στρυµώνας, που κάποτε,

αγκαλιάζοντας το κορµί της µελωδικής Μούσας µε τα νερά του φύτεψε εσένα. Σαν φωτοδότης ∆ίας

έχεις έρθει εδώ για χάρη µου µε τα γρήγορα άλογά σου. Τώρα πατρίδα µου, Φρυγία,

µε το θεό βοηθό σου ύµνησε τον Ελευθέριο ∆ία.

Άραγε πότε πάλι η πανάρχαιη Τροία θα γιορτάσει τον έρωτα και του κρασιού το ξεφάντωµα, µε

τραγούδια σε γιορτή πολυήµερη; Πότε θ' αφήσουν οι Ατρείδες την Τροία, για να φύγουν πίσω στη

Σπάρτη; Ω εσύ φίλε µου, µακάρι για χάρη µου το χέρι σου και το δόρυ σου να πετύχουν πριν φύγεις

πάλι.

Έλα, φανερώσου, µε την χρυσή ασπίδα σου, µπροστά στα µάτια του γιου του Πηλέα. Μπροστά στο

άρµα του, µε το κοντάρι σου, κάνε να αφηνιάσουν τα άλογά του. Γιατί όποιος µαζί σου τα βάζει ποτέ

δεν θα µπορέσει να χορέψει στο ιερό της Αργείτισσας Ήρας. Θα σκοτωθεί στη γη εδώ και θα πάει

σφαγµένος από Θρακιώτη.

(Μπαίνει ο Ρήσος, µε τη συνοδεία του)

398

Ω! Ω! Μεγάλε βασιλιά! Ω! Θράκη που έθρεψες αυτόν τον αρχηγό δυνατό σαν λιοντάρι! Κοιτάξτε του

κορµιού του τη χρυσόδετη δύναµη. Ακούστε πως ηχούν τα κουδούνια της ασπίδας του. Ω Τροία! Σαν

θεός είναι αυτός ο πολεµιστής ο γιος του Στρυµόνα και της Μούσας. Για χάρη σου ήρθε να βοηθήσει.

ΡΗΣΟΣ

Χαίρε Έκτορα, άξιου πατέρα αντάξιε γιέ. Άρχοντα της Τροίας. Μετά από τόσο καιρό σε χαιρετώ

πάλι. Χαίροµαι που νικάς. Που έστησες το στρατόπεδό σου δίπλα στο δικό τους. Ήρθα να τους

γκρεµίσω τα τείχη µαζί σου. Να τους τα κάψω τα καράβια τους.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Γιε της Μούσας και του Στρυµόνα της Θράκης οι διπρόσωποι άνδρες δεν µου αρέσουν. Πάντα

αγαπάω την αλήθεια. Από πιο πριν έπρεπε να έρθεις να βοηθήσεις στα βάσανα της Τροίας. Να µην

την αφήσεις - όσο µπορούσες - να µείνει γονατισµένη από το αργείτικο δόρυ. Και µη λες ότι δεν στο

ζητήσαµε γι' αυτό δεν ήρθες, δεν βοήθησες και δεν µας σκέφτηκες. Γιατί και κήρυκες σου έστειλα και

πρέσβεις και χίλια δώρα! Μας πρόδωσες όµως! Συγγενής µας και γείτονας είσαι και µας άφησες

στους ξένους! Ένας µικρός άρχοντας ήσουν και σε έκανα µεγάλο βασιλιά της Θράκης µε τα ίδια µου

τα χέρια. Τότε στο Παγγαίο, στη γη των Παιόνων και των Θρακών που όρµησα και διέλυσα τη

φάλαγγα των εχθρών σου και τη γη τους τη σκλάβωσα και στην έδωσα δώρο µαζί µε το λαό της.

Όµως κλώτσησες τη χάρη που σου έκανα και φτάνεις σαν βοήθεια στις δυσκολίες των φίλων όταν

έχουν περάσει. Υπήρξαν άλλοι όµως που ήρθαν στο πλευρό µας από την αρχή και χωρίς να έχουµε

µάλιστα συγγένεια, και πολλοί απ' αυτούς σκοτώθηκαν και τάφηκαν εδώ δείχνοντας έτσι την αγάπη

τους ενώ άλλοι µε τα άρµατα συνεχώς δίπλα µας αντέχουν στα µεγάλα κρύα και στην ζέστη του θεού,

δεν µένουν στα κρεβάτια τους όπως εσύ και δεν κάνουν γιορτές. Στα λέω αυτά για να τα ξέρεις γιατί

είµαι ελεύθερος και µιλώ κατά πρόσωπο.

ΡΗΣΟΣ

Κι εγώ το ίδιο Έκτορα. Ίσια τα λόγια µου. Χωρίς διγνωµία. Σ' εµένα στοίχισε περισσότερο που

έλειψα. Πάνω όµως που ετοίµαζα το στρατό µου για να έρθω Σκύθες γείτονες µου άνοιξαν πόλεµο.

Και µέχρι τον Εύξεινο τον πήγα το στρατό µου. Εκεί να δεις αίµατα στο χώµα και αφρούς και

πτώµατα σωρούς Θράκες και Σκύθες! Αυτά µε εµπόδιζαν να έρθω να βοηθήσω εδώ. Αλλά µόλις τους

νίκησα και έπιασα οµήρους τα παιδιά τους και όρισα τους φόρους που θα δίνουν, αµέσως µε τα

καράβια πέρασα τα στενά και ήρθα από την ξηρά τον υπόλοιπο δρόµο. Άσε λοιπόν τα ξεφαντώµατα

που λες και τα ζεστά κρεβάτια. Μέσα στους παγωµένους βοριάδες, ανάµεσα σε µαστίγια που δέρνουν

την ξηρά και τη θάλασσα και φορώντας µόνο τα ρούχα µου ήµουν! Εγώ ξέρω πως άντεξα. Άργησα

λοιπόν να έρθω αλλά ήρθα έγκαιρα. ∆έκα χρόνια πολεµάς και δεν τελειώνεις και µέρα µε τη µέρα σε

φθείρει ο πόλεµος, σα να τον παίζεις στα ζάρια. Εµένα και µόνο µια µέρα θα αρκέσει να σπάσω τις

γραµµές τους και στα καράβια τους πάνω να πέσω να τους καταστρέψω εντελώς. Μέσα σε µια µέρα

θα δώσω τέλος στα βάσανα και την εποµένη θα φύγω. Από εσάς κανείς να µη µου δώσει βοήθεια.

Μόνος µου θέλω να νικήσω τους Αχαιούς που καυχιόνται. Κι άς έφτασα τελευταίος.

ΧΟΡΟΣ

Φίλος είσαι, σα φίλος µιλάς. Ο ∆ίας σε έστειλε. Και µακάρι ο ύψιστος να θέλει να διώχνει τον φθόνο

από τα λόγια σου. Από σένα καλύτερο άλλον πολέµαρχο ποτέ τα καράβια των Αργείων δεν έφεραν.

Ούτε πριν ούτε τώρα. Πως θα µπορέσει ο Αχιλλέας ή ο Αίαντας να αντικρίσουν το δόρυ σου; Αχ να

399

έβλεπα σήµερα το παντοδύναµο χέρι σου να έπαιρνε λύτρα µε τη λόγχη σου!

ΡΗΣΟΣ

Θα το κάνω. Να πληρώσω που έλειψα. Θα είναι η Αδράστεια βοηθός µου. Και όταν σώσω την πόλη,

Έκτορα, και διαλέξεις κι εσύ για τους θεούς σας τα λάφυρα τότε µαζί θα πάµε στη γη των Αργείων

για ρήµαγµα. Να µάθουν τα βάσανα που φέρνει ο πόλεµος στον τόπο του.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Εάν τους νικήσουµε, και ζει η Τροία - όπως πριν - µε ασφάλεια θα χρωστώ στους θεους µεγάλη

ευγνωµοσύνη. Αυτό όµως για τους Αργείους και το ρήµαγµα της χώρας δεν είναι εύκολο, όπως το

λες, µε το κοντάρι.

ΡΗΣΟΣ

∆εν λένε ότι ήρθαν εδώ τα πιο δυνατά τους παλικάρια;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Μεγάλοι πολέµαρχοι όλοι. Και µας δυσκόλεψαν πολύ.

ΡΗΣΟΣ

Αν τους σκοτώσουµε αυτούς, θα είναι τα πάντα στα χέρια µας.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ας αφήσουµε τα αν. Τα παρόντα κοίτα.

ΡΗΣΟΣ

Α, µάλιστα. Σου αρκεί να τους πιάσουµε. ∆εν θέλεις να τους καταστρέψουµε;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Κυβερνώ µεγάλη χώρα και χωρίς τη δική τους. Αν θέλεις, τώρα, παράταξε το στρατό σου, δεξιά ή

αριστερά, όπου θέλεις. Είτε στη µέση, στους συµµάχους ανάµεσα.

400

ΡΗΣΟΣ

Μόνος µου θέλω, Έκτορα, να τους πολεµήσω. Αν όµως ντρέπεσαι να µην πάρεις εσύ µέρος στην

πυρπόληση των καραβιών εσύ, που τόσο πολύ παιδεύτηκες όλα αυτά τα χρόνια τότε άσε µε να

πολεµήσω τον Αχιλλέα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

∆εν µπορείς να ρίξεις το κοντάρι σου πάνω του.

ΡΗΣΟΣ

Μα λένε πως ήρθε κι αυτός στην Τροία. Έτσι δεν είναι;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ήρθε και είναι εδώ. Αλλά δεν πολεµάει. Γιατί είναι πικραµένος µε τους δυο αρχηγούς των Αχαιών.

ΡΗΣΟΣ

Και µετά από αυτόν ποιος είναι ο πρώτος στο στράτευµα;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Ο Αίαντας νοµίζω, είναι ισάξιος. Και ο γιος του Τυδέα, ο ∆ιοµήδης. Κι ο Οδυσσέας ο οποίος είναι

πανούργος και πολλά καταφέρνει. Είναι κι αυτός γενναιόκαρδος. Μια νύχτα πολύ µας ταπείνωσε.

Γιατί µπήκε κρυφά στο ναό της Αθηνάς, της έκλεψε το άγαλµα και το έφερε στα καράβια τους. Και

άλλη µια, πρόσφατα ντυµένος ζητιάνος, µέσα σε κουρέλια, µπήκε κατάσκοπος και µε κατάρες

εναντίον των Αργείων µας γέλασε και µετά σκότωσε τους φρουρούς στις πύλες. Μετά ξεγλίστρησε

έξω. και όλο γυρνάει γύρω από την πόλη και στήνει ενέδρες στο Θυµβραίο βωµό. Με µεγάλο κακό

παλεύουµε.

ΡΗΣΟΣ

Ο άντρας ο σωστός δεν καταδέχεται να σκοτώσει εχθρό του µε δόλο. Κτυπά κατά πρόσωπο. Κι αυτόν

που εσύ λες ότι στήνει παγίδες και είναι πολυµήχανος θα σ' τον πιάσω ζωντανό και µπροστά στις

πύλες θα τον σουβλίσω εγώ. Θα τον αφήσω εκεί, τροφή να γίνει στα όρνεα. Έτσι αξίζει σε ληστή και

ιερόσυλο.

ΕΚΤΟΡΑΣ

401

Πηγαίνετε τώρα στις σκηνές σας. Είναι νύχτα. Θα σου δείξω τον τόπο που εκεί µπορεί ο στρατός να

περάσει τη νύχτα ξέχωρα απ' τους άλλους. Και το σύνθηµα "Φοίβος" θα δώσω αν χρειαστεί. Να το

θυµάσαι και να το πεις στο στρατό σου.

(Απευθύνεται στο Χορό)

Εσείς τώρα, πιάστε τη θέση σας µπροστά στο στρατό και να είσαστε ξάγρυπνοι να δεχθείτε το

∆όλωνα που πήγε κατάσκοπος. Αν ζει και δεν έπαθε κάτι θα φανεί να έρχεται σύντοµα.

(Έκτορας και Ρήσος φεύγουν)

ΧΟΡΟΣ

Ποιοι έχουν βάρδια; Ποιοι θα κρατήσουν σκοπιά στη θέση µας; ∆ύουν τ' αστέρια και η εφτάστερη

Πούλια. Και στο στερέωµα πετάει ο αετός. Σηκωθείτε. Μην αργείτε. Τώρα πηγαίνετε για τη βάρδια.

∆εν βλέπετε το φως του φεγγαριού που ξεθωριάζει; Κοντεύει η αυγή. Ξηµερώνει. Να ο Αυγερινός

που το δείχνει.

Ποιοι κληρώθηκαν για πρώτη βάρδια; Οι Παίονες. Με τον Κόροιβο. Μετά; Οι Παίονες ξύπνησαν

τους Κίλικες. Εµάς οι Μυσοί. Ώρα λοιπόν να ξυπνήσουµε τους Λύκιους να φυλάξουν τη βάρδια τους.

Ακούτε; Στις όχθες του Σιµόη γλυκοκέλαδη αηδόνα πικροτραγουδάει τη θλίψη της.

Βγάζουν πια στην Ίδη τα κοπάδια για βοσκή. Ακούγονται φλογέρες. Αχ τα κλείνει γλυκά τα µάτια ο

ύπνος. Μας τυλίγει γλυκά την ώρα της αυγής.

Μα γιατί δεν έρχεται αυτός που έστειλε ο Εκτορας να κατασκοπεύσει τα πλοία;

Φοβάµαι. Πέρασε αρκετή ώρα. Λες να έπεσε σε ενέδρα και να τον σκότωσαν;

Μπορεί και να έπεσε. Φοβάµαι. Να πάµε να ξυπνήσουµε τους Λύκιους που κληρώθηκαν στην πέµπτη

βάρδια.

(Φεύγει ο Χορός. Μετά µε προφύλαξη µπαίνουν ο Οδυσσέας και ο ∆ιοµήδης. Σέρνονται προς τις

σκηνές)

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

∆ιοµήδη άκουσες; Φάντασµα ήχου είναι ή θόρυβος όπλων;

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Όχι. Τα άρµατα είναι. Οι σιδερένιοι αρµοί τους. Κι εγώ φοβήθηκα πριν καταλάβω.

402

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Πρόσεχε µην πέσουµε σε ενέδρα, µέσα στο σκοτάδι.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Θα προσέχω.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Αν ξυπνήσουν οι εχθροί, ξέρεις το σύνθηµα.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Ξέρω. "Φοίβος". Άκουσα που το έλεγε ο ∆όλωνας.

(Φτάνουν στις σκηνές)

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Α! Βλέπω ότι είναι άδειες οι σκηνές των εχθρών.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Όµως ο ∆όλωνας είπε ότι εδώ κοιµάται ο Έκτορας, γι' αυτό και έχω ετοιµάσει το ξίφος µου.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Που να έχει πάει; Πήρε το στρατό του και πήγε αλλού;

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Ίσως για να µας ετοιµάσει κάποια ενέδρα.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

403

Θάρρος, γιατί ο Έκτορας, τώρα που νικάει, έγινε θρασύς.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Τι να κάνουµε, Οδυσσέα; ∆εν είναι στη σκηνή, κάναµε λάθος.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Πάµε γρήγορα πίσω στα καράβια. Γιατί ο θεός σώζει κιόλας αυτόν που βοηθάει. ∆εν πρέπει εµείς να

πάµε ενάντια.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Να µην πάµε να σκοτώσουµε τον Αινεία ή τον πολυµίσητο Πάρη;

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Πως θα µπορέσουµε να τους ψάξουµε και να τους βρούµε µέσα στη νύχτα και ανάµεσα στο στρατό;

Είναι επικίνδυνο.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Είναι ντροπή να γυρίσουµε πίσω στα πλοία των Αργείων χωρίς να έχουµε κάνει κανένα καινούργιο

κακό στους εχθρούς.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Πως δεν κάναµε; ∆εν σκοτώσαµε στο λιµάνι τον κατάσκοπο, το ∆όλωνα, και πήραµε αυτό το

λάφυρο; Θέλεις όλο το στρατόπεδο ;

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Έχεις δίκιο. Τώρα ας γυρίσουµε. Ας επιστρέψουµε σώοι.

(Ξαφνικά εµφανίζεται η θεά Αθηνά)

ΑΘΗΝΑ

404

Γιατί εγκαταλείπετε το Τρωικό στρατόπεδο και φεύγετε στενοχωρηµένοι, επειδή δεν σας έδωσε ο

θεός τον Έκτορα ή τον Πάρη να τους σκοτώσετε; Τώρα έφτασε στην Τροία ο σύµµαχός της, ο Ρήσος,

µε όλη του τη µεγαλοπρέπεια. Κι αυτόν τίποτα δεν θα τον σταµατήσει αν ξηµερώσει η µέρα. Ούτε ο

Αχιλλέας, ούτε ο Αίαντας. Θα καταλάβει τα αγκυροβόλιά σας, θα γκρεµίσει τα τείχη σας και θα

ανοίξει δρόµο να ορµήσει εναντίον σας. Αν τον σκοτώσετε, θα έχετε καταφέρει τα πάντα. Άφησε τον

Έκτορα και τη σφαγή του. Γιατί αυτός θα σκοτωθεί από άλλο χέρι.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Ω δέσποινα Αθηνά! Γνώρισα τη φωνή σου, την ξέρω. Πάντα στις δυσκολίες έρχεσαι για να µε

βοηθήσεις. Πές µου, που έβαλε το στρατό του αυτός ο άνδρας, ο Ρήσος, για να περάσει τη νύχτα;

ΑΘΗΝΑ

Εδώ κοντά είναι µε το στράτευµά του. Ο Έκτορας τον έβαλε έξω από τις γραµµές του µέχρι να

ξηµερώσει. Και τα άλογά του, όλα κάτασπρα, τα έχει δεµένα στο άρµα του. Αστράφτουν µέσα στη

νύχτα όπως τα φτερά του κύκνου στο ποτάµι. Λοιπόν, σκοτώστε το Ρήσο και πάρτε το άρµα του, το

καλύτερο λάφυρο. Όµοιό του δεν υπάρχει σ' όλη τη γη.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

∆ιοµήδη, ή σκότωσε εσύ το λιοντάρι της Θράκης, ή άστο σε µένα, και φρόντισε για τα άλογα.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Εγώ θα τον σκοτώσω. Πάρε τα άλογα εσύ. Γιατί είσαι επιδέξιος και άφθαστος στα κόλπα. Ο καθένας

πρέπει να κάνει αυτό που µπορεί καλύτερα.

ΑΘΗΝΑ

Βλέπω να έρχεται ο Πάρης προς τα εδώ. Κάποιος φύλακας θα τον ειδοποίησε ότι σαν να είδε πως

ήρθαν εχθροί µέσα στο στρατόπεδο.

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

Είναι µόνος του ή έρχεται µε άλλους;

ΑΘΗΝΑ

Μόνος του. Μάλλον πάει προς τη σκηνή του Έκτορα για να του πει ότι µπήκαν στο στρατόπεδο

κατάσκοποι.

405

∆ΙΟΜΗ∆ΗΣ

∆εν πρέπει να τον σκοτώσουµε;

ΑΘΗΝΑ

∆εν µπορείς να κάνεις κάτι περισσότερο από τη µοίρα και δεν είναι γραµµένο να πεθάνει από σένα.

Βιάσου να σκοτώσεις αυτόν που ορίστηκες. Εγώ θα σταθώ µπροστά στην Αφροδίτη να την εµποδίσω.

Γιατί είναι σύµµαχός τους η Κύπρια. Θα τον παραπλανήσω µε ψέµατα. Έφτασε η ώρα του και δεν το

κατάλαβε. Αυτά που είπα δεν τα άκουσε.

(Φεύγει ο Οδυσσέας µε το ∆ιοµήδη. Μπαίνει ο Πάρης και πάει προς τη σκηνή του Έκτορα)

ΠΑΡΗΣ

Σε σένα µιλάω στρατηγέ και αδελφέ µου, Έκτορα, κοιµάσαι; Σήκω γρήγορα. Ανάµεσα στο

στράτευµα σέρνεται κάποιος εχθρός. Ή είναι κλέφτες ή κατάσκοποι.

ΑΘΗΝΑ

Μη φοβάσαι! Η Αφροδίτη σε προστατεύει. Ο κίνδυνος που σκέφτεσαι, είναι και δική µου έγνοια γιατί

δεν ξεχνώ την τιµή που µου έκανες. Από σένα καλό είδα και θέλω το καλό σου. Θέλω να είσαι

νικητής. Και τώρα για να νικήσετε ήρθα και έφερα µεγάλο, ανίκητο φίλο και σύµµαχο το γιο της

Μούσας, το παλικάρι της Θράκης. Που πατέρας του λέγεται ότι είναι ο Στρυµόνας.

ΠΑΡΗΣ

Πάντα φροντίζεις και για µένα και για την πόλη. Από τότε που σε έκρινα οµορφότερη έγινες ο

θησαυρός της ζωής και της χώρας µας. Άκουσα ότι µπήκαν κατάσκοποι των Αργείων κρυφά στο

στρατόπεδό µας. Το είπαν οι φύλακες, αλλά δεν είναι σίγουρο. Κάποιος το λέει χωρίς να το δει, και

άλλος τα λέει µπερδεµένα. Γι' αυτό ήρθα. Να συζητήσω µε τον Έκτορα.

ΑΘΗΝΑ

Μη φοβάσαι, όλα πάνε καλά. Ο Έκτορας δεν είναι εδώ. Πήγε να δείξει κάποιο µέρος για να κοιµηθεί

ο Ρήσος και το στράτευµά του µέχρι να περάσει η νύχτα.

ΠΑΡΗΣ

Εσύ γνωρίζεις και σε εµπιστεύοµαι. Φεύγω τώρα, γυρίζω χωρίς έγνοια στις γραµµές µου.

406

ΑΘΗΝΑ

Πήγαινε. Η έγνοια σου είναι και δική µου. Και εγώ θέλω να βλέπω ευτυχισµένους τους φίλους µου.

(Ο Πάρης φεύγει. Μπαίνει ο Οδυσσέας και ο ∆ιοµήδης, που έχουν πια σκοτώσει το Ρήσο)

Τώρα βάλτε τα σπαθιά στη θήκη τους, αντρειωµένοι µου. Είναι νεκρός πια ο Ρήσος και πήρατε το

άρµα του. Οι εχθροί έρχονται τώρα σαν κεραυνοί εναντίον σας. Φύγετε γρήγορα. Πάτε στα καράβια

σας.

(Εξαφανίζεται η Αθηνά. Μπαίνει σαν κυνηγηµένος στη σκηνή ο Οδυσσέας. Πίσω του ο Χορός

ψάχνει και τον κυνηγάει)

ΧΟΡΟΣ

Χτύπα τον! Πάνω του! Σκότωσέ τον! Αυτός! Ποιος είναι; Ψάξτε! Κλέφτες ταράζουν το στρατό µέσα

στη νύχτα. Εδώ! Ελάτε εδώ όλοι! Τώρα τους έχω! Τους κρατώ. Τι κατασκοπεύεις; Από πού είσαι;

Ποιος είσαι;

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

∆εν πρέπει να µάθεις. Και αν κάνεις κάτι εναντίον µου θα πεθάνεις.

ΧΟΡΟΣ

Πες µου το σύνθηµα, πριν σε σκοτώσω.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Το ξέρω. Ησύχασε.

ΧΟΡΟΣ

Όλοι σας ελάτε εδώ. Χτυπάτε τον.

407

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Εσύ σκότωσες τον Ρήσο;

ΧΟΡΟΣ

Εσένα θα σκοτώσω.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Όλοι σταθείτε ακίνητοι.

ΧΟΡΟΣ

Και βέβαια όχι.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Θα σκοτώσεις σύµµαχο.

ΧΟΡΟΣ

Πες µας το σύνθηµα.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

"Φοίβος".

ΧΟΡΟΣ

Εντάξει. Κρατείστε τα δόρατα.

Γνωρίζεις που πήγαν οι φονιάδες;

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Προς τα κει τους είδα να πηγαίνουν. Πίσω τους όλοι να τους πιάσουµε.

408

ΧΟΡΟΣ

Να φωνάξουµε και άλλους να µας βοηθήσουν.

Ο∆ΥΣΣΕΑΣ

Όχι. Ας µην αναστατώσουµε τους συµµάχους µέσα στη νύχτα.

(Φεύγουν ο Οδυσσέας και ο ∆ιοµήδης)

ΧΟΡΟΣ

Ποιος να ήταν αυτός που ήρθε; Ποιος θα καµαρώνει που ξέφυγε απ' τα χέρια µας; Που να τον βρω να

τον πιάσω; Σε ποιον να πω ότι ήταν τόσο ατρόµητος

που γλίστρησε µέσα στη νύχτα κρυφά από τους φρουρούς; Θεσσαλός; Ή κάποιος από την Λοκρίδα;

Μήπως κάποιος νησιώτης; Ποιος να ήταν; Από πού; Τίνος πατέρα; Ποιον θεό να πιστεύει; Να είναι

έργο του Οδυσσέα, ή κάποιου άλλου; Αν κρίνουµε από ό,τι προηγούµενα έχει γίνει σίγουρα δική του

δουλειά είναι. Τι λες;

Έτσι νοµίζεις;

Γιατί όχι;

Μας νίκησε ένας τολµηρότατος.

Ποιος; Για ποιον µιλάς;

Για τον Οδυσσέα.

Μην παινεύεις το δόρυ του κλέφτη.

Μπήκε και άλλοτε µέσα στην πόλη µε κλαµένα µάτια και ρούχα ζητιάνου ντυµένος µε κρυµµένο το

ξίφος του. Ζητιάνευε και σέρνονταν σαν να ήταν αλήτης ή δούλος και το πρόσωπό του ήταν άπλυτο

και γεµάτο βρωµιές. Συνέχεια έβριζε τους Ατρείδες σαν να ήταν εχθροί του.

Μακάρι να χανόταν, να πέθαινε πριν πατήσει τη γη της Τροίας.

Είτε είναι ο Οδυσσέας είτε άλλος µε µας θα τα βάλει τώρα ο Έκτορας.

Γιατί; Τι θα πει;

Θα λυπηθεί πολύ και θα οργιστεί.

Τι θα κάνει; Τι φοβάσαι;

Πέρασαν από ανάµεσά µας!

Ποιος ;

409

Αυτοί που µπήκαν στο στρατόπεδό µας τη νύχτα.

(Μπαίνει ο ηνίοχος του Ρήσου πληγωµένος)

ΗΝΙΟΧΟΣ

Αλίµονο! Βαριά µοίρα µας έδωσαν οι θεοί!

ΧΟΡΟΣ

Σωπάστε όλοι! Γιατί κάποιος έρχεται.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Ωχ συµφορά! Συµφορά για τους Θράκες αβάσταχτη!

ΧΟΡΟΣ

Κάποιος σύµµαχος είναι και κλαίει.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Ω, εγώ ο δύστυχος! Κι εσύ βασιλιά µας, βασιλιά της Θράκης. Πόσο µεγάλο Τρωικό µίσος γνώρισες,

πόσο φριχτό τέλος είχες!

ΧΟΡΟΣ

Είσαι σύµµαχος; Ποιος; Μέσα στο σκοτάδι δεν µπορώ να σε γνωρίσω.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Που θα βρω κάποιον άρχοντα των Τρώων; Που είναι ο Έκτορας; Που κοιµάται φορώντας τα όπλα

του; Σε ποιον από το στρατό σας να πω τι πάθαµε; Τι µας έκανε αυτός που πέρασε απαρατήρητος και

ξέφυγε; Και βύθισε σε πένθος όλους τους Θράκες!

ΧΟΡΟΣ

Κάποιο κακό βρήκε τους Θράκες φαίνεται, γι' αυτό τον ακούµε να τα λέει αυτά.

410

ΗΝΙΟΧΟΣ

Χάθηκε ο στρατός µας, σκοτώθηκε ο βασιλιάς µας µε δόλο. Αυτός ο τροµερός πόνος από την πληγή

µου πως µε βασανίζει! Πως θα χανόµουν! Ήρθαµε να βοηθήσουµε την Τροία, και έπρεπε τόσο άδικα

ο Ρήσος κι εγώ να σκοτωθούµε;

ΧΟΡΟΣ

∆εν µιλάει µε αινίγµατα, καθαρά τα λέει! Σίγουρα έπαθαν συµφορά οι σύµµαχοι.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Κακό τέλος είχε! Ντροπιασµένο και άδοξο. ∆υο φορές κακό. Γιατί αν πρέπει κάποιος να πεθάνει ας

πεθάνει ένδοξα. Λυπάµαι γι' αυτόν πάρα πολύ! Ο ένδοξος θάνατος αφήνει καλό όνοµα στον οίκο του

ανθρώπου. Εµείς όµως άδοξα καταστραφήκαµε.

Όταν µας έδειξε ο Έκτορας το µέρος να πλαγιάσουµε και µας είπε το σύνθηµα πέσαµε εµείς να

κοιµηθούµε κατάκοποι από την κούραση δεν βάλαµε ούτε σκοπούς να φυλάνε ούτε µε τάξη

ξαπλώσαµε και ξεζέψαµε τα άλογα αφού ο βασιλιάς µας έµαθε ότι νικούσατε και δίπλα στα καράβια

τους στήσατε στρατόπεδο. Έτσι πέσαµε για ύπνο, αµέριµνοι. Αλλά εµένα µε έτρωγε η έγνοια,

ξύπνησα κι έβαλα χόρτο στα άλογα να έχουν αρκετό, αφού το πρωί θα τα πήγαινα σε µάχη και έπρεπε

να είναι δυνατά. Τότε είδα δυο άντρες µέσα στο σκοτάδι Πήγα να τους πλησιάσω και αυτοί

µαζεύτηκαν. Τους είπα να φύγουν γιατί τους πέρασα για κλέφτες. Αυτοί τίποτα. ∆εν είπαν λέξη, κι

εγώ το ίδιο. Μετά γύρισα και ξάπλωσα. Μέσα στον ύπνο µου είδα όραµα. Τα άλογα που ο εγώ ίδιος

ανάθρεψα και τα οδηγούσα δίπλα στον Ρήσο, στο άρµα τους συνεχώς όρθιος, σαν όνειρο είδα ότι

πάνω στη ράχη τους όρµησαν λύκοι. Και αυτά χτυπούσαν µε την ουρά τους και προσπαθούσαν να

φύγουν αλλά επειδή ήταν δεµένα δεν µπορούσαν και χλιµίντριζαν τροµαγµένα σηκώνοντας τις χαίτες

τους.

Τότε σηκώθηκα για να διώξω τα θηρία. Με ξύπνησε ο φόβος. Αλλά µόλις ανάγειρα άκουσα ρόγχο.

Σαν από ετοιµοθάνατο. Και µε πληµµύρισε ζεστό αίµα σαν ποτάµι. Ήταν του βασιλιά µας, του

Ρήσου, απ' τις πληγές του. Πέθαινε…

Τότε πετάχτηκα όρθιος χωρίς όπλα και έψαχνα να βρω κάτι, κάποια λόγχη αλλά ήρθε κάποιος δίπλα

µου και µε χτύπησε δυνατά µε το ξίφος στα πλευρά µου έδωσε µαχαιριά, κι έπεσα κάτω. Τότε αυτοί

πήραν τα άλογα τα έζεψαν στο άρµα κι έφυγαν, εξαφανίστηκαν!

Αχ, αυτός ο πόνος µε διπλώνει στα δυο. Τη συµφορά µας την είδα, την ξέρω αλλά δεν µπορώ να πω

ποιος το έκανε αν και το υποψιάζοµαι. Φίλοι µας έκαναν το κακό αυτό.

ΧΟΡΟΣ

Αρµατηλάτη του Θράκα βασιλιά που πέθανε τόσο φριχτά! Μην σκέφτεσαι άσχηµα, οι εχθροί το

έκαναν αυτό. Όµως να! Έρχεται ο ίδιος ο Έκτορας! Πονάει µαζί σου κι αυτός, όπως φαίνεται, για τη

συµφορά που σας βρήκε.

411

ΕΚΤΟΡΑΣ

Πως κατάφεραν κι έκαναν οι εχθροί τόσο µεγάλη συµφορά και πέρασαν απαρατήρητοι; Πως

σκότωσαν και σας ξέφυγαν και δεν τους κυνηγήσατε ούτε όταν έµπαιναν ούτε όταν έφευγαν; Τώρα

ποιος άλλος θα πληρώσει; Εσείς θα πληρώσετε γιατί είσαστε φύλακες. Και έφυγαν απείραχτοι. Την

ανεπροκοπιά σας κορόιδεψαν κι εµένα τον ίδιο. Να το ξέρετε όµως ότι ορκίστηκα. Ή θα σας

µαστιγώσουν άγρια ή θα σας αποκεφαλίσουν για την πράξη σας. Αλλιώς ο Έκτορας είναι δειλός.

Είναι ένα τίποτα.

ΧΟΡΟΣ

Αλίµονο, αρχηγέ µας και προστάτη της πόλης µας! Για σένα. Σε σένα ήρθα και ανήγγειλα για τις

φωτιές που είδα κοντά στα καράβια. Τα µάτια µου τα είχα όλη τη νύχτα ανοιχτά ούτε τα έκλεισα

στιγµή ούτε νύσταξα. Μα τις πηγές του Σιµόη στ' ορκίζοµαι. Μην οργίζεσαι βασιλιά. ∆εν έχω

φταίξει. Για όλα όσα µε κατηγορείς. Αν όµως µάθεις πως είπα ή έκανα κάτι άπρεπο θάψε µε ζωντανό

στη γη. ∆εν θα ζητήσω να µε λυπηθείς.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Τι τους απειλείς και προφασίζεσαι, Έκτορα, προσπερνώντας τη γνώµη µου και χωρίς να τη

λογαριάζεις; Αυτό είναι δικό σου έργο. Ούτε ο νεκρός, ούτε εγώ ο πληγωµένος θα δεχτούµε άλλον

φταίχτη κι ούτε υπάρχουν τόσα κόλπα ώστε να µε πείσεις µε τα ψέµατα. Σκότωσες το φίλο σου γιατί

ήθελες πολύ να πάρεις τα άλογά του. Γι' αυτά τον παρακάλαγες να έρθει και γι' αυτά τον σκότωσες.

Τον ξεγέλασες. Ήρθε εδώ και σκοτώθηκε.

Ο Πάρης καταπάτησε τη φιλοξενία πιο ευγενικά, ενώ εσύ σκότωσες τους συµµάχους σου. ∆ιότι µην

πεις ότι κάποιος από τους Αργείους µας κατάστρεψε.

Ποιος θα µπορούσε να περάσει όλα αυτά τα στρατεύµατα των Τρώων και να µην το καταλάβετε;

Μπροστά µας ήσουν εσύ και ο στρατός σου. Ποιος από τους δικούς σου πληγώθηκε; Ποιος πέθανε,

αφού όπως λες ήρθαν εχθροί; Εµείς όµως, αν και αποµακρυσµένοι, πληγωθήκαµε, και ο Ρήσος

πέθανε. ∆εν θα ξαναδεί το φως του ήλιου. ∆εν το έκανε αυτό κανένας από τους Αχαιούς. Γιατί ποιος

από τους εχθρούς θα έβρισκε τη σκηνή του Ρήσου, αν δεν το µαρτυρούσε στους φονιάδες κάποιος

από τους θεούς; Και επίσης οι Αχαιοί δεν ήξεραν ότι ο Ρήσος είχε έρθει εδώ µε το στράτευµά του.

Εσύ το έκανες αυτό το έγκληµα.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Όλα αυτά τα χρόνια που µας πολεµούν οι Αχαιοί, έχουµε συµµάχους που µας βοηθούν και κανένα

παράπονο δεν άκουσα απ' αυτούς µέχρι τώρα. Εσύ πρώτος παραπονιέσαι. Μη µε κατηγορείς ότι η

λαχτάρα µου για τα άλογα ήταν τόσο µεγάλη ώστε να σκοτώσω φίλους. Ο Οδυσσέας τα έκανε αυτά.

Γιατί ποιος άλλος Αργείος µπορεί να σκεφτεί και να κάνει τέτοια πράγµατα; Και κάτι άλλο

σκέφτοµαι και ταράζοµαι µήπως συνάντησε στο δρόµο το ∆όλωνα και τον σκότωσε. Γιατί είναι

πολλή ώρα που έφυγε και ακόµα δεν επέστρεψε.

ΗΝΙΟΧΟΣ

412

∆εν ξέρω για ποιον Οδυσσέα µιλάς. Εµάς πάντως δεν µας χτύπησε Αργείος.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Αφού νοµίζεις ότι είναι σωστό αυτό που σκέφτεσαι πίστευέ το.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Αχ πατρίδα µου! Μακάρι να πέθαινα στο χώµα σου!

ΕΚΤΟΡΑΣ

Άσε το θάνατο. Αρκετός είναι ο αριθµός των σκοτωµένων.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Που να πάω τώρα χωρίς τον αρχηγό µου;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Θα σε περιποιηθούν στο παλάτι µου και θα σε κάνουν καλά.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Και πως θα µε φροντίσουν φονιάδων χέρια;

ΕΚΤΟΡΑΣ

Σταµάτα να λες συνεχώς τα ίδια λόγια.

ΗΝΙΟΧΟΣ

Να πεθάνει ο φονιάς! ∆εν το λέω για σένα αφού το αρνιέσαι. Αλλά η ∆ίκη ξέρει το δράστη.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Πάρτε τον. Πηγαίνετέ τον στο παλάτι και φροντίστε τον. Να µην µας κατηγορεί.

413

Και να πείτε στον Πρίαµο και στους άρχοντες να θάψουν τον νεκρό στο µέρος που κάνει στροφή ο

κεντρικός δρόµος.

ΧΟΡΟΣ

Γιατί από την µεγάλη ευτυχία στο µεγάλο πένθος ρίχνει την Τροία ο θεός; Τι πρόκειται να γίνει;

(Οι ακόλουθοι παίρνουν τον ηνίοχο και φεύγουν. Εµφανίζεται η Μούσα που κρατάει στα χέρια της το

νεκρό σώµα του Ρήσου)

Ε! Βασιλιά! Ποιος θεός κρατάει το σκοτωµένο Θράκα πάνω από τα κεφάλια µας; Τροµάζω που το

βλέπω!

ΜΟΥΣΑ

Κοιτάξτε µε Τρώες! Ήρθα! Είµαι µία από τις Μούσες που µε τιµούν οι σοφοί! Η µητέρα του Ρήσου!

Είδα το γιο µου να τον σκοτώνουν οι εχθροί µε φοβερό τρόπο. Ο δόλιος Οδυσσέας που το σκότωσε

πρέπει να τιµωρηθεί κάποια στιγµή για το έγκληµά του.

Γιε µου, µε δάκρυα µέσα απ' την καρδιά µου σε κλαίω. Ω, πόνε της µητέρας σου, ποιον δρόµο πήρες

για την Τροία µαύρο και άµοιρο; ∆εν µε άκουσες γιε µου και ξεκίνησες. Και στου πατέρα σου τη

θέληση ενάντια πήρες. Ω αγαπηµένε γιε µου! Αγαπηµένο µου πρόσωπο, παιδί µου!

ΧΟΡΟΣ

Όσο ταιριάζει για ξένο τον κλαίω αρχόντισσα κι εγώ το γιο σου.

ΜΟΥΣΑ

Κατάρα στον γιο του Οινέα κατάρα να βρει το γιο του Λαέρτη που το γιο το δικό µου το καλύτερο

παλικάρι µου το πήρε, µου το στέρησε, και στην Ελένη κατάρα που άφησε το σπίτι της για να έρθει

να µπει στα κρεβάτια των Τρώων. Αυτή παιδί µου σε αφάνισε για την Τροία και ερήµωσε πολλές

πολιτείες από τα καλύτερα παλικάρια τους.

Αχ γιε του Φιλάµµονα Θάµυρη πολύ µε πόνεσες και ζωντανός και νεκρός. Η αλαζονεία που έδειξες

να αναµετρηθείς µε τις Μούσες και η διαµάχη µαζί τους φταίνε που γέννησα το δύστυχο γιο µου.

Γιατί όταν φτάσαµε εµείς οι Μούσες στο χρυσοχώµατο Παγγαίο να αγωνιστούµε µε το Θάµυρη σε

µουσικούς αγώνες και τον τυφλώσαµε τότε που τόσο πρόσβαλε την τέχνη µας, καθώς περνούσαµε το

Στρυµόνα µε πήρε αυτός στα νερένια κρεβάτια του - ο θεός - και µε αγάπησε. Μετά, όταν σε γέννησα

ντρεπόµουν τις αδερφές µου που ήµουν χωρίς άντρα και σε πήρα και σε άφησα στα στροβιλιζόµενα

νερά του πατέρα σου. Και ο Στρυµόνας δεν σε έδωσε σε ανθρώπινα χέρια να µεγαλώσεις αλλά σε

ανάθρεψαν οι κόρες των πηγών οι Νεράιδες. Και έγινες βασιλιάς της Θράκης, πρώτος ανάµεσα σε

όλους τους άνδρες, παιδί µου.

414

Και όσο βρισκόσουν παλικάρι µου στην πατρίδα σου, δεν φοβόµουν το θάνατο.

Όµως επειδή τη µοίρα την ήξερα γι' αυτό σου αρνιόµουν να έρθεις στην Τροία να δώσεις βοήθεια.

Πείσθηκες όµως από του Έκτορα τους πρέσβεις τους πολλούς που ήρθαν και ζητούσαν βοήθεια.

Γι' αυτή σου τη µοίρα, αιτία η Αθηνά είναι. Ούτε ο Οδυσσέας ούτε ο ∆ιοµήδης φταίει. Το ξέρω καλά.

Κι όµως, θεά Αθηνά, εγώ και οι αδερφές µου σεβόµαστε τη χώρα σου την κατοικούµε µε χαρά και τα

κρυφά του µυστήρια ο Ορφέας ο συγγενής του νεκρού που σκότωσες, τα δίδαξε στην πόλη σου. Και

το Μουσαίο - το σοφό και σεµνό πολίτη σου - ο Φοίβος και οι αδελφές µου τον διδάξαµε. Τώρα για

ανταµοιβή µου κρατάω το νεκρό γιο µου και κλαίω. Από εδώ και εµπρός δεν θα διδάξω άλλον

άνθρωπο.

ΧΟΡΟΣ

Άρα, άδικα σε κατηγόρησε, Έκτορα, ο ηνίοχος του Ρήσου.

ΕΚΤΟΡΑΣ

Το ήξερα. ∆εν χρειαζόταν µάντης για να µου πει ότι του Οδυσσέα ήταν αυτό το έγκληµα. Όµως εγώ,

που έβλεπα τους Έλληνες να πατούν τη γη µου, πως µπορούσα να µη στείλω πρεσβείες για να ζητήσω

βοήθεια από τους φίλους µου για να έρθουν να µε βοηθήσουν; Επειδή µου χρωστούσε χάρη γι' αυτό

ήρθε εδώ να µοιραστεί τα βάσανά µου. Λυπάµαι πάρα πολύ που σκοτώθηκε και είµαι έτοιµος να

κάνω την ταφή του µε όλη τη µεγαλοπρέπεια, µε πολλούς πέπλους και να κτίσω τύµβο πάνω στο

µνήµα του γιατί σαν φίλος µου ήρθε και πέθανε µε φριχτό και άδοξο τρόπο.

ΜΟΥΣΑ

∆εν θα µπεί στο µαύρο χώµα. Θα ζητήσω χάρη από την κόρη της ∆ήµητρας την θεά Περσεφόνη να

αφήσει την ψυχή του. Μου χρωστάει χάρη. Πρέπει να δείξει τιµή στου Ορφέα τους φίλους.

Για µένα ο γιος µου είναι νεκρός πια. Ούτε το φως θα δει ούτε τη µάνα του ξανά. Θα ζει από εδώ και

µπρος κρυµµένος στις σπηλιές του Παγγαίου σαν προφήτης - από πάντα - του Βάκχου. Πνεύµα αγαθό

γι' αυτούς που γνωρίζουν. Πιο εύκολα θα αντέξω το πένθος από τη Θέτιδα, τη θαλάσσια θεά. Κι ο

γιος της θα σκοτωθεί. Κι αυτόν θα τον µοιρολογήσουµε µετά από σένα. Η Παλλάδα που σε σκότωσε

δεν θα τον σώσει. Το βέλος αυτό το φυλάει ο Απόλλωνας στη φαρέτρα του.

Αχ βάσανα των µανάδων, ανθρώπινοι πόνοι! Όποιος καλά τα υπολογίζει, θα ζήσει χωρίς παιδιά και

έτσι παιδιά δεν θα θάψει.

(Η Μούσα εξαφανίζεται)

ΧΟΡΟΣ

Έκτορα, τώρα θα το φροντίσεις τον Ρήσο η µητέρα του. Είναι ώρα τώρα να δώσεις εσύ τις διαταγές

σου. Γιατί ξηµερώνει η µέρα.

415

ΕΚΤΟΡΑΣ

Πηγαίνετε. Να οπλιστούν γρήγορα οι σύµµαχοι. Να ετοιµάσουν τα άρµατα. Κρατώντας πυρσούς

πρέπει να περιµένουν την σάλπιγγα. Θα περάσω µε το στρατό τα τείχη και θα κάψω τα καράβια των

Αχαιών. Ο ήλιος που ανατέλλει θα φέρει ελεύθερη µέρα στην Τροία.

ΧΟΡΟΣ

Στις διαταγές σου βασιλιά! Να φορέσουµε τώρα τα όπλα µας και να πάµε στους συµµάχους να πούµε

τις διαταγές του. Ο θεός µας ας βοηθήσει και ας µας δώσει τη νίκη γρήγορα.

ΤΕΛΟΣ

417

Τρωάδες

Μετά την άλωσιν της Τροίας, την πυρπόλησιν του Ιλίου και τις σφαγές, η Αθηνά και ο Ποσειδών

απεφάσισαν να καταστρέψουν το στράτευµα των Αχαιών. Ο Ποσειδών, διότι είχε το Ίλιον και ήταν

προστάτης πολιούχος. Η Αθηνά ενώ υποστήριζε τους Έλληνες σε όλον τον πόλεµο, τώρα έγινε

εχθρός των, διότι οι Έλληνες έδειξαν αγριότητα και το χειρότερο ο Αίαντας ο Οιλέως (Λοκρός)

εβίασε την βασιλοπούλα Κασσάνδρα που ήταν ιέρεια και προφήτις του Απόλλωνα. Η ύβρις µάλιστα

έγινε στα σκαλοπάτια του Ναού της Αθηνάς. Τον χορό της τραγωδίας αποτελούν γυναίκες της

Τροίας=Τρωάδες.

Οι Έλληνες περιχαρείς για τη νίκη τους, πήραν όσα λάφυρα µπορούσαν στα πλοία τους και

ετοιµάζονται να φύγουν. Τότε έβαλαν κλήρο, πως θα µοιράσουν τις αιχµάλωτες βασιλοπούλες. Την

προφήτιδα Κασσάνδρα την πήρε ο Αγαµέµνων, την Ανδροµάχη, την ευγενική γυναίκα του Έκτορα, ο

Νεοπόλεµος γιός του Αχιλλέα, ενώ την Πολυξένη την έσφαξαν επάνω στον τάφο του Αχιλλέα, την

Βασιλοµήτορα Εκάβη την έδωσαν σαν δούλα στον Οδυσσέα. Τον µικρό γιό του Έκτορα τον

Αστυάνακτα τον εσκότωσαν χτυπώντας επάνω στα τείχη για να µην υπάρχει κανένα βασιλόπουλο,

που θα µπορούσε να συµµαζέψει όσους Τρώες εγλύτωσαν µε την φυγή. Ο φόβος για µια νέα Τροία

τους επάγωνε. Στον πρόλογο της τραγωδίας εµφανίζονται οι Θεοί Ποσειδών και Αθηνά, οι οποίοι

διηγούνται µε οργή και αγανάκτηση τις σφαγές των Τρώων και τα λοιπά ανοσιουργήµατα των

Ελλήνων. Η Αθηνά σε κάποια στιγµή λέγει ότι ήρθε οργισµένη να µετατρέψει την επιστροφή "τον

νόστον" των Ελλήνων σε πικρό ταξίδι όπου θα βρουν τον θάνατο. Αντίθετα θέλει να ανακουφίσει και

να ευφράνει τους Τρώες (στ. 65-67).

Ο Ποσειδών συµπληρώνει την οργή της Αθηνάς λέγοντας ότι θα ταράξει το Αιγαίον Πέλαγος, ώστε

να γίνει ο τάφος των Αχαιών και εκφράζοντας τη Θεία ∆ικαιοσύνη καταδικάζει την γενοκτονία των

ηττηµένων µε τα λόγια "Είναι µωροί οι άνθρωποι που κυριεύουν πόλεις και καταστρέφουν ναούς,

τους τάφους και τα ιερά των ηττηµένων. Αφού σκορπίσουν γύρω τους την ερήµωση, ύστερα έρχεται

και για τους ίδιους η συµφορά αναπότρεπτος" (στ. 95-97).

Η Βασιλοµήτορα Εκάβη καταράται τον πορθητή της Τροίας δολοπλόκον Οδυσσέα και χαρακτηρίζει

την πανουργία του: "Ο κλήρος µου έλαχε να είµαι δούλα σε ένα µυσαρό και δόλια άνδρα που είναι

πάντα εχθρός της ∆ικαιοσύνης, µε παράνοµα έργα που δαγκώνουν και χύνουν δηλητήριο. Αυτός ο

πανούργος όλα τα πράγµατα τα ανακατώνει και πάλιν τα αντιστρέφει µε µια απατηλή διγλωσσία και

εκείνα που δεν του άρεσαν πρωτύτερα τώρα τα παρουσιάζει σαν σωστά και δίκαια και τα

υποστηρίζει" (στ. 282-286).

Ακόµη και ο κήρυκας του Αρχιστράτηγου Αγαµέµνονα κάποια στιγµή εκφράζει τον θαυµασµόν του

για τους Τρώες και τις γυναίκες της Τροίας, τις Τρωάδες λέγοντας: "Οι ελεύθεροι άνθρωποι όταν

βρεθούν σε τέτοια δεινά προτιµούν τον θάνατο παρά την ατίµωση" (στ. 302-303).

Ο Ευριπίδης την κεντρική ιδέα της τραγωδίας έκλεισε µέσα στην µακροσκελή προφητεία της

Κασσάνδρας (στ. 353-406): Η Κασσάνδρα εξυµνεί τους Τρώες και τις Τρωάδες που πέθαναν για την

πατρίδα. Παράλληλα καταράται τους Έλληνες και ονοµαστικά τους πιο σκληρούς Αγαµέµνονα,

Οδυσσέα και συνολικά όλους τους Αχαιούς και προφητεύει τι έχουν να πάθουν στο ταξίδι της

επιστροφής και τι θα βρουν στις πατρίδες τους, όταν φθάσουν και όσοι φθάσουν βέβαια, διότι άλλοι

θα πνιγούν στο ταραγµένο Αιγαίο και άλλοι θα αφήσουν τα κόκκαλά τους σε ξερονήσια και

βραχώδεις ακρογιαλιές.

Η πρώτη φοβερή τιµωρία των Ελλήνων για την αγριότητά τους ήταν η διάλυσίς τους καθώς εµπήκαν

στα πλοία να φύγουν γεµάτοι λάφυρα και αιχµάλωτες Τρωάδες. Όσοι τελικά θα έφθαναν στις

πατρίδες τους θα αντιµετωπίσουν διαλυµένες οικογένειες και εθνικές συµφορές. Η νικήτρια Ελλάδα

θα είναι πιο αξιοθρήνητη από την ηττηθείσα Τροία. Πράγµατι ο Ευριπίδης, σαν κριτικό και ανήσυχο

πνεύµα, βαθύς γνώστης της ανθρώπινης ψυχής και των ανθρωπίνων πραγµάτων µε την προφητεία της

Κασσάνδρας ερµήνευσε την συµφορά της αιµατηρής καθόδου των ∆ωριέων, που οι συνέπειες της

διήρκεσαν τετρακόσια χρόνια (1100-700 π.Χ.).

Ο Τρωϊκός πόλεµος έφερε πολιτικές και κοινωνικές αναστατώσεις και ανακατατάξεις στην Ελλάδα

418

µε αποτέλεσµα την παρακµή και την οπισθοδρόµηση. Εκεί που άλλοτε, στον καιρό της Ειρήνης,

έσφυζε η ζωή και η πρόοδος, τώρα απλώθηκε το σκοτάδι της λεγόµενης Γεωµετρικής εποχής στην

Ιστορία.

Αυτά τα µηνύµατα για την βαρβαρότητα και κτηνωδία του πολέµου στέλνει ο Ευριπίδης µέσα από

τους στίχους της τραγωδίας του "Τρωάδες". Επέρασαν από τότε 2.500 χρόνια και η ανθρωπότης

ξαναγύρισε στο ίδιο σηµείο και στο ίδιο κατάντηµα των πολεµικών συγκρούσεων.

419

ΕΥΡΙΠΙ∆ΗΣ

ΤΡΩΑ∆ΕΣ

415 π.Χ.


ΠΟΣΕΙ∆ΩΝΑΣ

ΑΘΗΝΑ

ΕΚΑΒΗ

420

ΧΟΡΟΣ

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

ΚΑΣΣΑΝ∆ΡΑ

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

ΕΛΕΝΗ


Μετά την άλωση της Τροίας, οι Έλληνες έβαλαν σε κλήρο τις Τρωαδίτισσες για να τις µοιραστούν

και να τις πάνε στην Ελλάδα. Αυτές είναι µαζεµένες θρηνώντας, µπροστά στις σκηνές τους, και

περιµένουν να µάθουν που θα κληρωθεί η καθεµιά. Στους διαλόγους τους φαίνεται σε όλο της το

µεγαλείο η αγριότητα των Ελλήνων κατακτητών του Ιλίου. Βλέποντας αυτές τις πράξεις, ο

Ποσειδώνας και η Αθηνά, η πρώην προστάτης των Ελλήνων, αποφασίζουν τους φέρουν συµφορές

για να τους τιµωρήσουν.


Άφησα τα αρµυρά βάθη του Αιγαίου, µε τους νερένιους χορούς των Νηρηίδων τους και ήρθα εγώ ο

Ποσειδώνας, εδώ στη γη της Τροίας. Από τότε που τα πέτρινα κάστρα της έκτισα µε το Φοίβο, από

τότε πάντα αγάπη για την Τροία έχω που τώρα τη λιώνει φωτιά κι κείτεται κουρσεµένη απ' τα όπλα

των Αργείων.

Ο Φωκέας Επειός, µε τη συµβουλή της Παλλάδας, έφτιαξε τον Ξύλινο Ίππο και το κούφωµά του

µέσα το γέµισε µε οπλισµένους. Έτσι το έµπασε στην Τροία, σαν αφιέρωµα φριχτής καταστροφής.

(Όλες οι γενιές που θα έρθουν θα τον λένε ∆ούρειο Ίππο, αφού µέσα στα σπλάχνα του είχε

κρυµµένα δόρατα).

Τώρα τα άλση είναι ρηµαγµένα, τώρα µια πληµµύρα από αίµα τρέχει στα ανάκτορα των θεών. Ο

Πρίαµος έπεσε σφαγµένος πάνω στο βωµό του προστάτη ∆ία.

Ενώ οι Αχαιοί φορτώνουν στα καράβια τους τα µεγάλα αποθέµατα του χρυσαφιού της Τροίας και

τα λάφυρα από τη Φρυγία για να τα πάνε στην πατρίδα τους. Περιµένουν να φυσήξει ούριος άνεµος

να πάνε πίσω να δουν µε χαρά τις γυναίκες και τα παιδιά τους, που τους περιµένουν εδώ και δέκα

χρόνια.

Εγώ πια νικηµένος από την θεά των Αργείων, την Ήρα, και από την Αθηνά

- που βοήθησαν να καταστραφούν οι Τρώες - εγκαταλείπω το δοξασµένο Ίλιον και τους βωµούς

µου.

Γιατί όταν µια πόλη ερηµωθεί και νικήσει η ασέβεια, οι θεοί ντροπιάζονται πια εκεί και αρνούνται

να δέχονται άλλο τιµές.

Ο Σκάµανδρος τώρα αντηχεί τα κλάµατα των γυναικών που τις βάζουν στον κλήρο. Άλλες τις

κερδίζουν οι Αργείοι, άλλες οι Θεσσαλοί, άλλες Αρκάδες, και οι πρώτοι από τους Αθηναίους οι

απόγονοι του Θησέα.

421

Και οι αµοίραστες, περιµένουν αρπαγµένες, στις σκηνές - σαν λάφυρα για τους καλύτερους.

Ανάµεσα σ' αυτές είναι και η Ελένη από τη Λακωνία, που κι αυτήν την υπολόγισαν για σκλάβα,

όπως της άξιζε.

Να και η δυστυχισµένη Εκάβη. Κείτεται σωριασµένη µπρος στην πόρτα της σκηνής της,

σπαράζοντας, γιατί έχασε πολλούς δικούς της.

Η κόρη της η Πολυξένη, σφάχτηκε στον τάφο του Αχιλλέα, σκοτώθηκε ο Πρίαµος, σκοτώθηκαν τα

παιδιά της. Και την παρθένα την Κασσάνδρα, τη θεόπνευστη, που ήταν ιέρεια του Φοίβου, την

κάνει γυναίκα του ο Αγαµέµνονας µε τη βία, τη νύχτα, αψηφώντας τους θεούς και κάθε ευσέβεια.

Χαίρε κάποτε ευτυχισµένη Πόλη! Χαίρε Τροία άπαρτο κάστρο! Αν δεν σε κατέστρεφε η Αθηνά, η

κόρη του ∆ία, ακόµα άπαρτη θα έστεκες.

(Εµφανίζεται η Αθηνά)

ΑΘΗΝΑ

Γεια σου Ποσειδώνα, αδερφέ του πατέρα µου, µεγάλε µέσα στους δαίµονες,

και τιµώµενε ανάµεσα στους θεούς. Να σου µιλήσω, τώρα που πέρασε πια η προηγούµενη

εχθρότητά µας;


Γειά σου. Πάντα µου ευχαριστούν την καρδιά, βασίλισσα Αθηνά, τα λόγια των συγγενών µου.

ΑΘΗΝΑ

Μου αρέσει ο ήπιος τρόπος σου. Και τα λόγια µου θα σου αρέσουν.


Θα µου µεταφέρεις κάποιο καινούργιο µήνυµα από τον ∆ία ή κάποιον άλλο θεό;

ΑΘΗΝΑ

Όχι. Θέλω την συµπαράστασή σου για την Τροία.


422

Τι έγινε; ∆εν την µισείς άλλο; Σπλαχνίζεσαι που τη βλέπεις κατεστραµµένη απ' τη φωτιά;

ΑΘΗΝΑ

Για πες µου πρώτα, θα µε βοηθήσεις;


Εσύ πρώτα εξήγησέ µου. Για τους Αχαιούς ή για την Τροία ήρθες;

ΑΘΗΝΑ

Τώρα θέλω να γλυκάνω την καρδιά των Τρώων. Και να πικράνω την επιστροφή των Αχαιών.


Γιατί αλλάζεις γνώµη τόσο συχνά και άλλοτε αγαπάς άλλοτε µισείς όποιον θέλεις;

ΑΘΗΝΑ

∆εν βλέπεις ότι µε πρόσβαλαν οι Αχαιοί; Εµένα και τους ναούς µου;


Γνωρίζω. Επειδή ο Αίας πήρε µε τη βία την Κασσάνδρα.

ΑΘΗΝΑ

Και δεν του είπε ούτε του έκανε κανείς από τους Αχαιούς τίποτα.


Ακόµα κι όταν µε τη δική σου δύναµη πήραν το Ίλιον!

ΑΘΗΝΑ

Τώρα λοιπόν θέλω µε τη δική σου βοήθεια να τους τιµωρήσω.

423


Είµαι έτοιµος να σε βοηθήσω. Τι σκέφτεσαι να κάνεις;

ΑΘΗΝΑ

Θέλω να κάνω δύσκολο το γυρισµό τους.


Όσο είναι στη στεριά ή στην αλµυρή θάλασσα;

ΑΘΗΝΑ

Όταν πλέουν για τα σπίτια τους από την Τροία. Ο ∆ίας θα τους ρίξει βροχή και τροµερό χαλάζι και

θα στείλει, µου είπε, τροµερούς ανέµους. Σ' εµένα υποσχέθηκε να µου δώσει κεραυνούς, να

χτυπήσω τα πλοία των Αχαιών και να τους βάλω φωτιά.

Κι εσύ, από τη µεριά σου, φέρε στη θάλασσα του Αιγαίου τρικυµίες και δίνες φοβερές, και γέµισε

τον κόλπο της Εύβοιας µε πνιγµένους, για να µάθουν άλλη φορά να τιµούν τους ναούς µου, οι

Αχαιοί, και να σέβονται όλους τους θεούς.


Θα το κάνω. ∆εν χρειάζεται να µου πεις άλλα. Θα το ταράξω το Αιγαίο πέλαγος.

Οι ακτές της Μυκόνου, της ∆ήλου, της Σκύρου της Λήµνου και του Καφηρέα, θα βγάζουν

κουφάρια πνιγµένων.

Πήγαινε στον Όλυµπο τώρα να πάρεις από τον πατέρα σου τους κεραυνούς και περίµενε ώσπου να

σαλπάρουν τα καράβια των Αργείων.

Είναι ανόητος όποιος εκπορθεί πόλεις, και ρηµάζει τους τάφους και τα ιερά και όσια των

νικηµένων. Καταστρέφεται κι αυτός µετά µε τη σειρά του.

(Ο Ποσειδώνας και η Αθηνά χάνονται. Η Εκάβη - αναδεύει σιγά σιγά και προσπαθεί να σηκωθεί.

Κλαίει)

ΕΚΑΒΗ

Σήκωσε το κεφάλι σου, δυστυχισµένη. ∆εν υπάρχει πια Τροία, δεν είσαι πια βασίλισσα. Άντεξε την

424

αλλαγή της µοίρας. Τώρα πρέπει να πας µε το ρεύµα

όπου σε πάει η τύχη σου. Αλίµονο µου. Και για ποια συµφορά δεν έχω κλάψει;

Η πατρίδα µου κάηκε, τα παιδιά µου και ο άντρας µου χάθηκαν. Ω πόσο µικρή έγινε η αρχοντιά των

προγόνων µου.

Τι να σιωπήσω; Τι να πω; Τι να κλάψω; Αχ η δυστυχισµένη, µε βαρύ κορµί,

πως είµαι σωριασµένη! Πως κείµαι σε πέτρινο κρεβάτι! Ω το κεφάλι µου, οι κρόταφοί µου, τα

πλευρά µου! Αχ να κυλιστώ χάµω και να χτυπιέµαι καθώς θα κλαίω για τις συµφορές µου αιώνια!

Αυτό είναι το τραγούδι των δυστυχισµένων! Να κλαίνε για τα δεινά τους.

Ω καράβια που ήρθατε στην Τροία την ιερή, µε τα γρήγορα κουπιά σας από τα ήρεµα λιµάνια της

Ελλάδας και µε αυλούς τραγουδώντας παιάνες, σκίζοντας τα κύµατα, αράξατε εδώ στους κόλπους

του Ιλίου, για να πάρετε την κακούργα, τη φριχτή Ελένη, την καταστροφή του Κάστορα και του

Ευρώτα την ντροπή.

Που σφάξατε τον Πρίαµο, τον πατέρα πενήντα παιδιών, κι εµένα τη δυστυχισµένη Εκάβη σαν

καράβι µε ρίξατε στο βράχο αυτό της συµφοράς.

Αχ! Που βρίσκοµαι! Μπροστά στη σκηνή του Αγαµέµνονα! Με σέρνουν δούλα στα γεράµατά µου

και τα µαλλιά µου για το πένθος έχω κόψει!

Ω των χάλκινων Τρώων δύστυχες γυναίκες και κόρες !

Καίγεται η Τροία! Ας κλάψουµε!

Κι εγώ σαν κλωσσοµάνα έτσι θ' αρχίσω να κλαίω - όχι να τραγουδώ όπως τότε που ακουµπώντας

στου Πρίαµου το σκήπτρο άρχιζα το χορό πρώτη χτυπώντας ρυθµικά τα πόδια µου και υµνώντας

τους θεούς.

(Στη σκηνή αρχίζουν να µπαίνουν δυο οµάδες Τρώισσες αιχµάλωτες - τα ηµιχόρια - και η

Κορυφαία του καθενός, µιλάει µε την Εκάβη)

ΗΜΙΧΟΡΙΟ Α΄

- Εκάβη τι κλαις, τι ξεφωνίζεις; Ακούγονται οι φωνές σου µέχρι µέσα στις σκηνές. Και ο πανικός

χοροπηδάει στα στήθια των Τρωάδων. Κι αυτές κλαίνε για τη σκλαβιά τους!

ΕΚΑΒΗ

Αχ γυναίκες! οι Αργείοι πάνε ήδη προς τα καράβια τους!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΧΟΡΟΥ

Πιάσαν τα κουπιά; Που να µε πάνε άραγε, που να µε σύρουν σκλάβα τώρα;

425

ΕΚΑΒΗ

∆εν ξέρω! Μόνο συµφορά βλέπω!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΧΟΡΟΥ

Αλίµονο! ∆υστυχισµένες γυναίκες της Τροίας! Βγείτε ν' ακούσετε τη συµφορά µας! Θα σαλπάρουν

σε λίγο τα καράβια των Αργείων!

ΕΚΑΒΗ

Αχ Αχ! Μη τώρα, µη! Την θεόπνευστη Κασσάνδρα, που ντρόπιασαν οι Αργείοι

µην φέρνετε έξω, µην την κάνετε να τρελαθεί από τον πόνο της. Μην µου φέρετε κι άλλη πίκρα!

Αχ Τροία, Τροία! Καταστράφηκες.

∆υστυχισµένοι όσοι σ' έχασαν. Και οι ζωντανοί και οι σφαγµένοι.

ΗΜΙΧΟΡΙΟ Β΄

- Αχ ! Αλίµονό µας! Βγήκα απ' τις σκηνή του Αγαµέµνονα για να ακούσω τα λόγια σου, βασίλισσα.

Με τροµάζεις!

Οι Αργείοι πρόκειται να µας σκοτώσουν ή θα βάλουν πλώρη για τη χώρα τους;

ΕΚΑΒΗ

Αχ κόρη µου, κάνε κουράγιο!

ΤΡΩΑ∆Α Α΄

- Τρέµω από τη φρίκη!

ΤΡΩΑ∆Α Β΄

- Ήρθε κανείς αγγελιοφόρος των ∆αναών; Που θα µε δώσουν σκλάβα την δύστυχη;

ΕΚΑΒΗ

426

Σύντοµα θα δείξει που κληρωθήκαµε να πάµε.

ΤΡΩΑ∆Α Α΄

- Αχ Αλίµονό µου! Ποιος Αργείος, ποιος από την Φθιώτιδα, ή νησιώτης θα µε πάρει µακριά από την

δύστυχη Τροία;

ΕΚΑΒΗ

Αχ! Και µένα τη δύστυχη, σε ποια γή τώρα, στα γεράµατα, θα µε στείλουν σκλάβα; Άσαρκη και

άχρηστη, πεθαµένη σχεδόν, σαν ξόανο, για φύλακα ίσως της πόρτας ή για να ταΐζω τα µικρά!

Εµένα που είχα µέσα στην Τροία τις µεγαλύτερες τιµές;

ΧΟΡΟΣ

Αλίµονο! Με τι τραγικό τρόπο κλαις για τη συµφορά σου...

- ∆εν θα ρίχνω πια σαΐτα σε τρωαδίτικο αργαλειό...

- Στερνή φορά σας βλέπω. Στερνή!

- Τις πιο πικρές µέρες µου θα ζήσω, ή θα µε σύρουν σε κρεβάτι οι Έλληνες...

Θεέ µου, µη τύχει τέτοια νύχτα!

- Ή σαν αξιολύπητη σκλάβα θα κουβαλάω νερό από την Πειρήνη;

- Ας ήταν να µε έπαιρναν στην ευτυχισµένη χώρα του Θησέα!

- Όχι! Όχι στη γη που την ποτίζει ο Ευρώτας και στα νερά που η µισητή Ελένη λούζονταν!

- Να µην τον ξανασυναντήσω σαν δούλα πια τον Μενέλαο Τον πορθητή της Τροίας!

- Στην γη του Πηνειού την πανέµορφη και την πλούσια, στους πρόποδες του Ολύµπου ας µε πάρουν

καλύτερα. Άκουσα πως είναι γεµάτη βλάστηση

και πολύ πλούσια. Σ' αυτή τη γη να µε έπαιρναν - αν δεν µε πήγαιναν στου Θησέα.

- Και στη χώρα του Ηφαίστου, εκεί µακριά, στη γη της Αίτνας, απέναντι από τους Φοίνικες, στα

Σικελικά όρη, που έχω ακούσει ότι στεφανώνουν τις αρετές.

- Ή στη χώρα που τη βρέχει το Ιόνιο πέλαγος, που της ποτίζει ο Κράθος

και ξανθίζει τα χωράφια και τα γεµίζει καρπούς.

(Πλησιάζει ένας Αργείος αγγελιοφόρος)

427

- Να! Έρχεται ο κήρυκας από τον στρατό των Αργείων! Φέρνοντας τις διαταγές τους. Σταµατάει

µπροστά µας.

Τι νέα φέρνει; Τι θα µας πει; Σκλάβες πια! Σκλάβες είµαστε της χώρας της ∆ωρίδας.

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Εκάβη, είµαι ο Ταλθύβιος ο αγγελιοφόρος του στρατού των Αχαιών. Γνωριζόµαστε από πριν,

γυναίκα, έχω έρθει πολλές φορές να φέρω µαντάτα στην Τροία.

Τώρα σας φέρνω καινούργιες διαταγές.

ΕΚΑΒΗ

Αχ! Αυτό! Αυτό φίλες µου Τρωαδίτισσες ήταν ο φόβος µου τόση ώρα!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Έγινε η κλήρωση, αν αυτό φοβόσουν.

ΕΚΑΒΗ

Σε ποιον άραγε κληρώθηκα; Σε ποια πόλη της Θεσσαλίας ή της Φθιώτιδας ή της Θήβας;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Σε ξεχωριστό άνδρα η καθεµιά και όχι όλες µαζί, κληρωθήκατε.

ΕΚΑΒΗ

Πες µας. Σε ποιον; Ποια Τρωαδίτισσα µένει έξω από τη συµφορά;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Θα σου πω. Ξέρω. Ρώτα µε µε τη σειρά.

ΕΚΑΒΗ

428

Σε ποιον άνδρα κληρώθηκε η δυστυχισµένη κόρη µου, η Κασσάνδρα;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Την πήρε ο Αγαµέµνονας. Χωρίς κλήρο.

ΕΚΑΒΗ

Θα γίνει δούλα της Κλυταιµνήστρας; Αλίµονο!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Την πήρε ταίρι για τη νύχτα στο κρεβάτι του.

ΕΚΑΒΗ

Αχ! Την ιέρεια του Φοίβου! Που ο θεός της όρισε να µείνει παρθένα!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Την ερωτεύτηκε πολύ δυνατά την θεϊκή κόρη σου!

ΕΚΑΒΗ

Ρίξε κόρη µου τα ιερά κλαδιά! Βγάλε τώρα τα ιερά στέφανα που τα φοράς για στολίδια!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Είναι µικρή η τύχη της να κοιµάται µε βασιλιά;

ΕΚΑΒΗ

Και την άλλη την µικρή µου που την πήγατε;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Λες για την Πολυξένη; Γι' αυτήν;

429

ΕΚΑΒΗ

Ναι γι' αυτήν. Σε ποιον την έριξε ο κλήρος;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Την όρισαν να υπηρετεί στον τύµβο του Αχιλλέα.

ΕΚΑΒΗ

Αλίµονό µου! Για υπηρέτρια του τάφου την γέννησα; Τι νόµος και τούτος, τι συνήθεια!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Καλοτύχιζέ την. Τυχερή είναι να λες.

ΕΚΑΒΗ

Τα λόγια σου είναι σαν χρησµός θεού. Πες µου, ζει;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Αυτή τη βρήκε τη µοίρα της. Τέλειωσαν οι συµφορές της.

ΕΚΑΒΗ

Και η γυναίκα του χαλκοντυµένου Έκτορα, του γιου µου, η δύστυχη Ανδροµάχη; Ποια τύχη έχει;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Την πήρε ο γιος του Αχιλλέα. Χωρίς κλήρο.

ΕΚΑΒΗ

Κι εγώ σε ποιον θα πάω, που πρέπει να κρατάω ραβδί για να στηρίζω το γέρικο κορµί µου;

430

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Ο Οδυσσέας σε κέρδισε για σκλάβα του.

ΕΚΑΒΗ

Αλίµονο! Χτύπα ψυχή µου το κεφάλι σου το δύστυχο! Σχίσε τα µάγουλα µε τα νύχια σου! Αλίµονό

µου! Στον φριχτό τον πανούργο µε έδωσαν για σκλάβα. Σ' αυτό το ανόσιο θηρίο που µισεί τη

δικαιοσύνη. Που µε τη γλώσσα του τη δίβουλη κάνει το άσπρο µαύρο! Και αλλάζει τα λόγια του!

Κλάψτε µε Τρωάδες. Χάθηκα η άµοιρη! Καταστράφηκα! Μου έτυχε ο χειρότερος κλήρος!

ΧΟΡΟΣ

Την έµαθες την τύχη σου, σεβαστή Εκάβη. Μα τη δική µας τύχη ποιος θα µας την πει;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Έλα τώρα, γρήγορα, φέρτε µου την Κασσάνδρα να την παραδώσω στα χέρια του Αγαµέµνονα και

έπειτα να πάω τις άλλες διαλεγµένες, στον καθένα που ανήκουν.

(Στη σκηνή της Κασσάνδρας φαίνεται λάµψη)

Μπα! Τι λάµψη είναι αυτή µέσα στη σκηνή; Βάζουν φωτιά; Τι κάνουν; Καίγονται µόνες τους να

µην τις πάνε στο Άργος; Τέτοιες συµφορές δύσκολα τις ανέχεται ο ελεύθερος άνθρωπος. Ανοίξτε!

Ανοίξτε! Σβήστε τη φωτιά να µην έχω εγώ την ευθύνη.

ΕΚΑΒΗ

∆εν καίγονται. Είναι η κόρη µου η Κασσάνδρα. Η µανία του Φοίβου την τρέλανε.

Έρχεται προς τα εδώ.

(Βγαίνει η Κασσάνδρα αλλόφρων. Κρατάει πυρσό)

ΚΑΣΣΑΝ∆ΡΑ

Σήκω εσύ. Κάντε στην άκρη. Κρατώ φωτιά. Ιερουργώ. Να! Να! Το ναό φωτίζω µε τον πυρσό.

Βασιλιά µου και άντρα µου! Ευτυχισµένος είναι ο γαµπρός. Ευτυχισµένη κι εγώ που θα παντρευτώ

431

βασιλιά, στο Άργος.

Ω Υµέναιε βασιλιά!

Μάνα µου, στα δάκρυα και στους θρήνους για τον πατέρα µου και την Τροία την αγαπηµένη,

στενάζεις, κι εγώ το φως για το γάµο µου ανάβω, να φωτίσω και να λάµψω!

Φως σου δίνω Υµέναιε. Φως σου δίνω Εκάτη, για τους γάµους της παρθένας όπως είναι η συνήθεια.

Χτύπα το απαλό πόδι. Σύρε το χορό - Ευοί, ευάν! Όπως έκανες όταν ζούσε και ήταν ευτυχισµένος ο

πατέρας σου! Χόρεψε ιερό χορό. Σύρε τον Φοίβε τον χορό

Μέσα στο δαφνοστόλιστο ναό σου κάνω θυσίες.

Υµέναιε! Υµέναιε!

Χόρευε µάνα. Γέλα. Σύρε τα πόδια σου. Πάµε µε το δικό µου βήµα. Τραγουδήστε στον Υµέναιο µε

ευτυχίας τραγούδια.

Τραγουδάτε µαζί µε τη νύφη όµορφες κοπέλες της Τροίας! Τραγουδήστε τον άντρα µου που µου

έστειλε η µοίρα.

ΧΟΡΟΣ

Βασίλισσα κράτα την κόρη σου την αλλόφρονα. Θα φτάσει στο στρατόπεδο των Αργείων!

ΕΚΑΒΗ

Ήφαιστε, που κρατάς τη φλόγα στους νεόνυµφους, µας άναψες φωτιά πένθους, θάνατο που δεν

βάζει ο νους ανθρώπου!

Αχ κόρη µου, δεν µου πέρασε ποτέ απ' το µυαλό πως θα έκανες τέτοιο γάµο βιασµένο µε τα όπλα.

∆ώσε µου τον πυρσό κόρη µου. ∆εν κάνει να τον κρατάς εσύ µε την τόση ταραχή σου. Αχ δεν σου

έβαλαν µυαλό οι συµφορές. Είσαι η ίδια!

Πάρτε µέσα τα δαδιά. Στα νυφιάτικα τραγούδια της µε θρήνους απαντήστε.

ΚΑΣΣΑΝ∆ΡΑ

Μάνα µου, σαν νικητή στεφάνωσέ µε. Και γλέντησε στο γάµο µου. Η ίδια εσύ οδήγησέ µε - κι αν

αρνιέµαι, σπρώξε µε. Αν υπάρχει Απόλλωνας θα γίνει πιο πικρός κι απ' της Ελένης ο γάµος µου µε

τον Αγαµέµνονα.

Θα τον σφάξω. Θα του κάψω κι εγώ το παλάτι όπως έκανε αυτός. Το χαµό των αδερφών µου θα

εκδικηθώ. Και του πατέρα. ∆εν θα πω για τα ανόσια. ∆εν θα πω για το τσεκούρι που θα πέσει στο

λαιµό του και στους τράχηλους των άλλων.

Ούτε τη µητροκτονία που θα φέρει ο γάµος µου, των Ατρειδών το ξεθεµέλιωµα.

Πιο ευτυχισµένη είναι η Τροία απ' το Άργος. Θα το δείξω - ότι προφητείες λέγοντας - θα πω

432

γεγονότα.

Αυτοί για µια γυναίκα και την οµορφιά της, για µιαν Ελένη - µύριοι έπεσαν

και ο αρχηγός τους το ακριβότερο θυσίασε να πάρει ο αδερφός του ό,τι περισσότερο µισούσε.

∆εν πέθαιναν αυτοί για την πατρίδα τους δεν υπερασπίζονταν όρια και πύργους και όσους τους

πήρε ο πόλεµος ούτε τα παιδιά τους είδαν ούτε τους σαβάνωσαν χέρια γυναικών. Στην ξένη γη τους

έθαψαν. Και στην πατρίδα τους τα ίδια. Χήρες πεθαίναν οι γυναίκες τους, οι γονείς τους δίχως

τέκνα, δίχως νεκρικές τιµές. Να ποιο έπαινο αξίζουν!

Και αφήστε τις ντροπές που είδαν τα σπίτια τους. Ας µην υµνήσει η µαντεία µου τέτοιες συµφορές.

Οι Τρώες όµως για την πατρίδα τους έπεφταν - υψίστη δόξα, κι όσους ο Άρης χάλαγε οι φίλοι τους

τους έφερναν στο σπίτι, χέρια αγαπηµένα τους έντυναν νεκρούς, στην πατρική τους γη τους έθαβαν.

Κι όσοι το Χάρο γλίτωναν µε τους δικούς τους όλοι ζούσαν και στα σπίτια τους.

Χαρές που οι Αργείοι τις στερούνταν.

Και για του Έκτορα τη µοίρα µη λυπάσαι. Τρισένδοξος χάθηκε και για τη δόξα του οι Αχαιοί ήταν

η αιτία. ∆ίχως αυτούς ο Έκτορας αδόξαστος θα έµενε.

Και ο Πάρης, του ∆ία την κόρη παντρεύτηκε - αλλιώς δόξα του θα έµενε σιωπηλή στο σπίτι.

Τον µισούν οι γνωστικοί τον πόλεµο. Κι έτσι πρέπει. Αν όµως έρθει ανάγκη είναι τιµή στον άντρα

να χαθεί σαν παλικάρι. Ντροπή είναι να δειλιάσει.

Γι' αυτό την Τροία µην την κλαις. Μήτε το γάµο µου µητέρα - καταστροφή θα γίνει αυτός για τους

εχθρούς µας.

ΧΟΡΟΣ

Περηφανεύεσαι για τις συµφορές µας και τα χαίρεσαι! Και τα δεινά που προφητεύεις, ποιος τα

ξέρει;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Αν δεν ήσουν θεοπαρµένη δεν θα τους κατευόδωναν τους αρχηγούς µας τέτοιες προφητείες, δίχως

κλάµα.

Αλλά και οι µεγάλοι και οι σοφοί δεν είναι τίποτα καλύτερο απ' τους απλούς ανθρώπους.

Να! Ο βασιλιάς των Πανελλήνων ο µέγας, - ο διαλεχτός γιος του Ατρέα - έρωτα ένιωσε µεγάλο γι'

αυτήν τη φρενιασµένη. Όµως εγώ, και πάµφτωχος, ποτέ δεν θα την έπαιρνα.

Ας είναι. Αφού δεν είσαι στα καλά σου, τις βρισιές που µας έσυρες και τα παινέµατα που έκανες

στους Τρώες, σ' τα χαρίζω. Ας τα πάρει ο άνεµος

Έλα τώρα, ταίρι διαλεχτό του αρχηγού µας, ακολούθησέ µε στο καράβι.

Και συ Εκάβη - όταν σε ζητήσει ο Οδυσσέας - σκλάβα θα πας σε µια πολύ συνετή γυναίκα, όπως

433

λένε αυτοί που έχουν έρθει στο Ίλιον.

ΚΑΣΣΑΝ∆ΡΑ

Συµφορά να είσαι κήρυκας! Όνοµα ντροπής και σκλάβος σιχαµένος

και των τυράννων τα θελήµατα υπηρετείς!

Λες ότι η µάνα µου σκλάβα θα δουλεύει στο παλάτι του Οδυσσέα;

Όχι. Ο Απόλλωνας το λέει - εδώ θα πεθάνει.

Και τα άλλα τα φρικτότερα για τον Οδυσσέα δεν θα τα πω. ∆εν ξέρει τι του µέλλει να πάθει.

Μπροστά στις δικές του συµφορές, οι δικές µας εδώ φαίνονται για χρυσάφι. Άλλα δέκα χρόνια θα

κάνει να δει στην Ιθάκη. Κι όταν φτάσει θα είναι µόνος του. Θα περάσει τους στενούς βράχους της

τροµερής Χάρυβδης. Τον καρτερεί ο Κύκλωπας ο που κατοικεί στα βουνά και τρώει ωµό κρέας. Η

Λιγυριανή µάγισσα η Κίρκη, η κακιά - που τους ανθρώπους µεταµορφώνει σε γουρούνια. Ναυάγια

τον περιµένουνε στη θάλασσα και του λωτού η πλάνα αποθυµιά και του Ήλιου οι ιερές αγελάδες,

που η σάρκα τους βγάζει ανθρώπινη φωνή. Αυτά θα είναι οι δυστυχίες του Οδυσσέα. Και στον Άδη

ακόµα θα κατέβει ζωντανός, και στο σπίτι του γυρνώντας συµφορές θα βρει αµέτρητες.

Όµως γιατί να απαριθµώ όλα τα δεινά του Οδυσσέα;

Ελάτε. Γρήγορα. Στον Άδη θα τον βρούµε το γαµπρό µας.

Ω στρατηγέ των ∆αναών, που περνάς για τιµηµένος! Θα σε θάψουν µές στη νύχτα, όχι ηµέρα, κι ο

θάνατός σου θα είναι πολύ άσχηµος.

Και µένα - την ιέρεια του Απόλλωνα - γυµνό θα µου πετάξουνε το πτώµα στα φαράγγια και θα το

φέρουν τα νερά κοντά στον τάφο του γαµπρού µου και θα το δώσουν στα θεριά να το

κατασπαράξουν. Τέλειωσαν για µένα οι γιορτές που µέχρι τώρα µε γέµιζαν χαρά.

Ω στεφάνια του λατρευτού θεού µου στολίδια της ιέρειας. Γεια σας. Γεια σας στεφάνια µου, όσο

είµαι αγνή ακόµα! Στον άνεµο τα ρίχνω να φθάσουν γρήγορα κοντά σου, χρησµοδότη βασιλιά!

Που είναι του στρατηγού το πλοίο; Σε ποιο πρέπει να µπω; Μην µας καθυστερείς άλλο, έλα

γρήγορα αεράκι. Να µε πάρει απ' αυτά τα χώµατα σαν να είµαι Ερινύα.

Σ' αφήνω µάνα µου. Μην κλάψεις.

Πατρίδα αγαπηµένη µου που στα χώµατά σου είναι θαµµένοι ο πατέρας µου και τα αδέρφια µου,

χαίρε. ∆εν είναι µακριά η µέρα που θα µε υποδεχθείτε. Θα έρθω νικηφόρος. Θα το ρηµάξω το

παλάτι των Ατρειδών - που µας εξόντωσαν.

(Ο Ταλθύβιος µε την Κασσάνδρα φεύγουν)

ΧΟΡΟΣ

Ε! Σεις! Που φυλάτε την Εκάβη! ∆εν βλέπετε την κυρά σας που κείτεται άλαλη στο χώµα; Σηκώστε

την. Μην την αφήνετε άλλο χάµω. Βαστάτε της το γερασµένο σώµα.

434

(Βοηθούν την Εκάβη)

ΕΚΑΒΗ

Αφήστε µε. Τα άχρηστα δεν χρειάζονται. Αφήστε µε στο χώµα σαν πτώµα - έτσι ταιριάζει για όσα

έπαθα και παθαίνω και θα πάθω. Ω θεοί! Κακούς συµµάχους επικαλούµαι, όµως παρηγοριά είναι το

όνοµά σας σ' όποιον τον χτυπήσει µαύρη µοίρα.

Πρώτα να εξιστορήσω τα καλά µου, όσα είχα. Να λυπηθείτε πιο πολύ για τα τωρινά µου πάθη.

Ήµουν βασιλοπούλα και βασιλιά παντρεύτηκα και γέννησα παιδιά, τα πρώτα µες στην Τροία. Και

Τρωαδίτισσα ή άλλη Ελληνίδα ή βάρβαρη δεν έχει να περηφανευτεί, όσο εγώ, για τα παιδιά της. Τα

είδα τα παιδιά µου από σπαθί αργείτικο να πέφτουν και τα τίµησα και στον τάφο τους επάνω άφησα

τα µαλλιά µου.

Και τον πατέρα τους τον Πρίαµο η ίδια εγώ τον µοιρολόγησα και µε τα µάτια µου τον είδα να τον

σφάζουν στο βωµό!

Κι όλη την Τροία την είδα ρηµαγµένη και τις κόρες που για άντρες διαλεχτούς ανάθρεψα άλλοι µου

τις παίρνουν.

Και ούτε θα µε δουν άλλο ούτε θα τις δω. Και το τελευταίο - σαν στέµµα πάνω στα άλλα,

γερόντισσα µε σέρνουν στην Ελλάδα σκλάβα. Και στην πιο πικρή µοίρα των γηρατειών θα µε

ρίξουν. Ή να κρατώ τα κλειδιά της πόρτας - εγώ η µάνα του Έκτορα, ή να ζυµώνω και στο χώµα να

κοιµάµαι, σκελετωµένη και σκυφτή κι αντί βασιλικά στολίδια να φορώ κουρέλια. Κουρέλι πια και η

ίδια. Και όλες τις συµφορές τις άπρεπες να πάσχω.

Ω η δύστυχη! Για µιας άτιµης το γάµο τι παθαίνω! Αχ τι θα πάθω χειρότερα ακόµα!

Κόρη µου Κασσάνδρα -που ο θεός σε έκρινε άξια συντρόφισσα στις µαντείες του, κόρη µου, µέσα

σε ποιες συµφορές χάνεις την τιµή σου!

Και συ κόρη µου, Πολυξένη µου που είσαι;

Κανένας γιος ή κόρη δεν µου έµεινε. Τι µε στηρίζετε λοιπόν, τι το όφελος;

Φέρτε µε δούλα τώρα στο κουρελόστρωµά µου στο πέτρινο προσκεφάλι µου πάνω του να πέσω και

να λιώσω στο κλάµα.

Κανέναν µη καλοτυχίζετε πριν πεθάνει.

ΧΟΡΟΣ

Για την Τροία µας, ω Μούσα, σε σκοπό πρωτάκουστο, πες το µαύρο µοιρολόι!

Για την Τροία θα θρηνήσω. Πως µε χάλασε το Ξύλινο άλογο τη δόλια, αυτό που αφήσαν µπρος στις

Πύλες, µε στολισµένο µε χρυσάφι απ' έξω και µέσα του γεµάτο οπλισµένους Αχαιούς. Πως έτριζε

καθώς το έσερναν!

435

Και φώναξαν χαρούµενα οι Τρώες πάνω απ' τα κάστρα τους: "Τέλειωσαν τα βάσανά µας! Τούτο τ'

άγιο ξόανο µες στην πόλη να το πάµε αφιέρωµα της Τροίας στη ∆ιογέννητη Αθηνά!"

Ποια κοπέλα δεν ξεχύθη απ' το σπίτι της; Ποιος γέρος; Κι έτσι χαρούµενα τραγουδώντας, έσυραν το

χαλασµό τους µέσα στα τείχη.

Κι όλοι οι Τρώες στα καστρόπυργα ξεχύθηκαν για να δούνε την κρυψώνα τη φτιαγµένη µε κορµούς

πεύκων, της Τροίας θεία συµφορά - δώρο στην ανύπαντρη πανέµορφη Παρθένα. Με λιναρόσχοινα

κλωσµένα το έδεσαν και το έσυραν κι έτσι σαν σκάφος µαύρου πλοίου, µέχρι το ναό το τράβηξαν

και το αφήσαν στις σκάλες του για το χαλασµό της Τροίας.

Κι όταν ήρθε η Νύχτα η µαύρη µέσα σε χαρές και κόπους κι άρχισε ο γλυκός αυλός το τραγούδι

του, οι κοπέλες όλο χάρη µέσα στη ζάλη του χορού γλυκά τραγούδια τρωαδίτικα λέγαν και

φάνταζαν οι φωτιές από τα τζάκια µες στα σπίτια µέχρι που ήρθε ο ύπνος και τους πήρε.

Όταν εγώ την παρθένα Άρτεµη του ∆ία κόρη την κυνηγήτρα στο Ναό της, υµνολογούσα µε χορούς,

άρχισε κι απλωνόταν κραυγή θανάτου µες στην Τροία

και τα βρέφη τ' αγαπηµένα µες στους κόρφους των µανάδων τους σφίγγονταν κι έτρεµαν.

Γιατί ο Άρης απ' την κρύπτη άρχισε και πρόβαινε!

Και τότε άρχισαν οι φριχτές σφαγές των Τρώων γύρω στους βωµούς και των γυναικών, στα σπίτια,

οι κοµµένες πλεξούδες δόξα φέρναν στην Ελλάδα και στην Τροία σκορπούσαν το πένθος.

(Πλησιάζει άµαξα αργείτικη. Φέρνουν την Ανδροµάχη)

Κοίτα Εκάβη! Η Ανδροµάχη! Την φέρνουν µε αργείτικη άµαξα! Κρατά τον Αστυάνακτα στην

αγκαλιά της, τον αγαπηµένο γιο του Έκτορα! Που σε σέρνουν δύστυχη µαζί µε την χάλκινη ασπίδα

του Έκτορα, τη λεηλατηµένη, που θα την πάρει ο γιος του Αχιλλέα, να στολίσει τους Ναούς της

Φθίας;

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Οι Αχαιοί µε σέρνουν σκλάβα!

ΕΚΑΒΗ

Αλίµονο!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Τη δόξα µου µοιρολογάς;

436

ΕΚΑΒΗ

Αχ !

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Για τα βάσανά µου...

ΕΚΑΒΗ

Ω ∆ία!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Και τη συµφορά αυτή...

ΕΚΑΒΗ

Παιδί µου!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Κάποτε ήµουν...

ΕΚΑΒΗ

Χάθηκε η ευτυχία µας! Χάθηκε η Τροία!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Η δύστυχη...

ΕΚΑΒΗ

Τα άξια τα παιδιά µου!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

437

Αλίµονο...

ΕΚΑΒΗ

Αλίµονο η τύχη µου!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Η κακή.

ΕΚΑΒΗ

Τύχη φριχτή...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Της πατρίδας µας...

ΕΚΑΒΗ

Που καίγεται...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Άντρα µου ! Αχ ! Να ξαναρχόσουν...

ΕΚΑΒΗ

Το γιο µου φωνάζεις δύστυχη! Είναι νεκρός...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Να µ' έσωζες. Τη γυναίκα σου.

ΕΚΑΒΗ

Και συ, θύµα των Αχαιών, πατέρα των παιδιών µου, Πρίαµε! Πάρε µε πια στον Άδη!

438

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Αδύνατη χαρά ζητάς...

ΕΚΑΒΗ

Άµοιρη! Τέτοια κακά που πάσχουµε.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Με της πατρίδας το χαµό...

ΕΚΑΒΗ

Με συµφορά στη συµφορά να κείται!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Γιατί θυµώσαν οι θεοί όταν ο Πάρης ξέφυγε στον Άδη. Αυτός την Τροία χάλασε για κρεβάτι ανόσιο

και κείτονται µατωµένοι νεκροί δίπλα στο ναό της Αθηνάς. Όρνεα τους σπαράζουν. Αυτός τη

σκλάβωσε την Τροία.

ΕΚΑΒΗ

Ω πατρίδα µας δύστυχη...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Με κλάµατα σε αφήνουµε...

ΕΚΑΒΗ

Κοίτα το µαύρο τέλος της...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Και το σπίτι µου, όπου γέννησα...

439

ΕΚΑΒΗ

Ω παιδιά µου! ∆ίχως πατρίδα µένει η µάνα σας. Χωρίς εσάς. Παντέρηµη! Ω θρήνος µαύρος και

καηµός! Βρύσες το κλάµα για τα σπίτια µας! Μόνο όσοι πέθαναν ξεχνούν τις συµφορές τους.

ΧΟΡΟΣ

Τα δάκρυα και τα µοιρολόγια γλυκά τους ξαλαφρώνουν τους καηµούς.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Μάνα του Έκτορα - που τόσους Αχαιούς χαντάκωσε... τα βλέπεις τα δεινά µας;

ΕΚΑΒΗ

Βλέπω το έργο των θεών. Τον τιποτένιο τον υψώνουν και τον πατούν τον άξιο.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Σκλάβα µε παίρνουν. Με τ' αγόρι µου. ∆ούλους µας κάνουν, από άρχοντες! Τέτοιο πέσιµο!

ΕΚΑΒΗ

∆εν έχει έλεος η ανάγκη. Και την Κασσάνδρα µου την άρπαξαν. Την πήραν µε τη βία. Λίγο πριν.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Αχ! Κάποιος άλλος Αίαντας, εµφανίστηκε για να κάνει κακό στην κόρη σου αλλά κι αυτόν τον

περιµένουν συµφορές.

ΕΚΑΒΗ

Αµέτρητες οι συµφορές . Αρίθµητες. Η καθεµιά τρισχειρότερη απ' την άλλη.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Την έσφαξαν την κόρη σου στον τάφο του Αχιλλέα! Τέτοια τιµή σ' ένα κουφάρι!

440

ΕΚΑΒΗ

Αλί µου! Αυτό είναι! Τώρα ξεκαθαρίζουν τα µπερδεµένα του Ταλθύβιου!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Την είδα µε τα µάτια µου! Πήδηξα απ' το αµάξι και τη σκέπασα µε πέπλους. Και την έκλαψα.

ΕΚΑΒΗ

Αχ κόρη µου η απάνθρωπη θυσία σου! Αχ αλίµονο! Αδικοχαµένη κορούλα µου!

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Πέθανε όπως πέθανε. Καλύτερος πια είναι ο θάνατος απ' τη ζωή.

ΕΚΑΒΗ

∆εν είναι το ίδιο κόρη µου. Η ζωή έχει ελπίδα. Ο θάνατος τα εκµηδενίζει όλα.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Μάνα µου αχ! Άκουσε να πω και τη δική µου παρηγόρια! Ο θάνατος είναι σαν να µην έχεις

γεννηθεί. Κι αντί να ζεις µε τόσες πίκρες καλύτερα να πεθάνεις. Τις συµφορές ο πεθαµένος δεν τις

νιώθει.

Όµως ο ευτυχισµένος που θα βρεθεί στη δυστυχία, όλο την πρώτη ευτυχία γυροφέρνει η ψυχή του.

Τώρα η Πολυξένη -σαν να µην είχε γεννηθεί, νεκρή πια τα δεινά της δεν τα νιώθει.

Όµως εγώ που βρισκόµουν µέσα σε µεγαλεία και τιµές κι όλα τα είχα, την ευτυχία δεν την κέρδισα.

Όλες τις αρετές που πρέπουν στις γυναίκες, όλες, σαν γυναίκα του Έκτορα, τις πάσχιζα.

Πρώτα πρώτα η γυναίκα όταν βγαίνει απ' το σπίτι της όλοι την κατηγορούν - δίκαια ή άδικα. Αυτήν

την επιθυµία την αρνήθηκα. ∆εν βγήκα απ' το σπίτι. Ποτέ δεν άφησα να ακουστεί κουτσοµπολιό

γυναικείο. Πάντοτε το νου µου είχα οδηγό πάντοτε κλειστό το στόµα.

Και είχα γλυκό το στόµα µου. Ήξερα πότε να υποχωρώ στον άντρα µου, πότε να έχω γνώµη - και γι'

αυτό το χάρισµα έγινα γνωστή στους Αχαιούς. Αυτά όµως έγιναν κι η αιτία του χαµού µου - που

θέλησε ο γιος του Αχιλλέα να µε πάρει. Σκλάβα θα γίνω του εχθρού µου.

Κι αν ξεχάσω τον άντρα µου και δεχτώ αφέντη, προδίνω το νεκρό.

Κι αν τον µισήσω τον αφέντη που µε παίρνει θα µε µισήσει κι εκείνος.

441

Λένε πως φτάνει η χαρά µιας νύχτας στη γυναίκα να συµπαθήσει τον άντρα της - αλλά εγώ τη µισώ

αυτήν που λησµονεί. Που δίνει την καρδιά της σ' άλλον για τα χάδια του. Και ένα άλογο αν το

χωρίσεις απ' το ταίρι του δύσκολα µπαίνει στο ζυγό κι ας µην έχουν µιλιά και λογική τα ζώα κι ας

είναι κατώτερα.

Έκτορα ακριβέ µου! Άντρας της καρδιάς µου ήσουν πρώτος στη γνώση, στη γενιά και στην

ανδρεία, στον πλούτο πρώτος. Και ανέγγιχτη µε πήρες και πρώτος µε αγάπησες. Τώρα χάθηκες! Με

παίρνουν και µε πάνε σκλάβα στο ζυγό.

Χειρότερα είναι τα πάθη µου απ' το χαµό της Πολυξένης που την κλαις. Εγώ δεν έχω πατρίδα που

έχουν όλοι, ούτε άµυαλη είµαι να γελιέµαι πως κάτι θα γίνει. Που είναι κι αυτό χαρά.

ΧΟΡΟΣ

Κοινή είναι η µοίρα µας. Τις συµφορές µου δείχνεις κλαίγοντας.

ΕΚΑΒΗ

Σε καράβι δεν ανέβηκα - από ζωγραφιές το ξέρω. Ό,τι ακούω µόνο.

Όταν βρεθούν οι ναύτες σε φουρτούνα και αντέχεται, πρόθυµοι είναι να παλεύουν, τρέχουν στο

τιµόνι, ανεβαίνουν στα κατάρτια, αδειάζουν τα νερά - αλλά όταν ο πόντος στήσει βουνά τα κύµατα

τότε αφήνονται άβουλοι και όπου πάει. Έτσι κι εγώ στις συµφορές µου τις πολλές άφωνη αποµένω

και έρµαιη, δεν µιλώ, και µε νικάει το θείο χτύπηµα.

Γι' αυτό καλή µου κόρη άσε του Έκτορα τη µοίρα δεν τον φέρνουν πίσω οι θρήνοι σου. Τίµα τον

τωρινό αφέντη σου κάνε τον να χαρεί σαν άντρας µε τον τρόπο του. Έτσι συµφέρει σ' όσους

αγαπάς. Έτσι, ίσως, κάποτε, το γιο του γιου σου µπορεί να τον χαρείς ανάσταση της Τροίας!

Κάποιο από τα παιδιά του µπορεί να την αναστήσει. Να προκόψει πάλι.

Ο ένας λόγος βγάζει στον άλλον. Κοίτα. Αν αυτός που βλέπω είναι αγγελιοφόρος, καινούριες

συµφορές µας φέρνει.

(Μπαίνει πάλι - από δεξιά ο Ταλθύβιος µαζί µε άντρες)

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Γυναίκα του Έκτορα, Ανδροµάχη, του πρώτου κάποτε στην Τροία. Μη µε καταραστείς. Άθελά µου

σου φέρνω την απόφαση των Αχαιών.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Τι άλλο πάλι! Αχ! Συµφορά σηµαίνει αυτός ο πρόλογος.

442

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Είπαν πως το γιο σου… πώς να το πω...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Σ' άλλον αφέντη θα τον δώσουν;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Κανένας Αχαιός δεν θα τον αφεντέψει.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Τότε τι; Θα τον αφήσουν εδώ; Μόνο του;

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Σχεδόν. Πως θα την πω τη συµφορά σου;

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Σε τιµά ο δισταγµός να πεις συµφορά καινούρια.

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Θα τον σκοτώσουν το γιο σου! Το 'µαθες το κακό.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Αλίµονο! Χειρότερο κακό απ' το γάµο µου!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Νίκησε η πρόταση του Οδυσσέα...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

443

Αχ συµφορά αβάσταχτη!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Να µη µεγαλώσει είπε ο γιος τέτοιου πατέρα...

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Στο γιο του να γίνει αυτό.

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Και να τον ρίξουν πάνω από τα τείχη είπε.

Άφησέ το να γίνει Ανδροµάχη. ∆είξου λογική. Όσο και να τον σφίξεις δεν τον σώζεις. Βάστα την

πίκρα σου. Ανίσχυρη είσαι, δεν έχεις βοήθεια. Η πατρίδα σου, ο άντρας σου, πάνε όλα πια! Σκλάβα

η ίδια. Και είσαι γυναίκα. Είσαι ανίσχυρη. Μη ζητάς να αντιβγείς και πάθεις κι εσύ. Και µην τους

καταριέσαι τους Αργείους. Αν τους θυµώσεις θα αρνηθούν και να τον θάψεις ακόµα. ∆εν πρόκειται

να σε λυπηθούν. Καλύτερη θα είναι η µοίρα σου αν συγκρατηθείς. Και ταφή θα του κάνεις και θα

τους δεις να σε συµπονάνε.

ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ

Αγόρι µου. Μονακριβούλι µου. Θα σε σκοτώσουν καρδούλα µου! Αχ! Του πατέρα σου η παλικαριά

αγόρι µου αυτή που έσωζε τους άλλους αυτή γιε µου τώρα άκαιρα έλειψε.

Αχ! Έκτορα και αγάπη µου. Που µε πήρες άρχοντα να σου γεννήσω όχι σφαχτάρι των Αργείων...

Αγοράκι µου κλαις; Νοιώθεις τι σου µέλλεται; Μ' άρπαξες και στους πέπλους µου χώνεσαι σαν

κλωσσοπούλι! ∆εν υπάρχει Έκτορας αγόρι µου να αναστηθεί! Να αρπάξει το κοντάρι να σε σώσει!

Η Τροία και η δύναµή της δεν υπάρχει.

Αχ! Θα σε ρίξουν απ' το κάστρο αλύπητα. Θα πέσεις αγόρι µου θα τσακιστείς. Θα φύγει η

ψυχούλα! Αχ! Τρυφερό αγκάλιασµα της αγκαλιάς µου! Μυρωδάτο µου κορµάκι!

Που αυτός ο κόρφος άδικα σε θήλασε. Ανώφελα κόπιασα κι έλιωσα, αχ! Φίλησέ µε τώρα αγόρι

µου. Σφίξου επάνω µου. Πλεξ' τα χεράκια σου στο λαιµό µου. Τα χειλάκια σου αγόρι µου κολλητά

επάνω µου. Αχ! Αργείοι βάρβαροι βάσανα που βρήκατε! Το µωρό ετούτο τι έτσι αναίτια το

σκοτώνετε;

Αχ! Ελένη! Ελένη! ∆εν είσαι του ∆ία κόρη! Πολλοί σε γέννησαν εσένα. Η Εκδίκηση, ο Φθόνος και

ο Φόβος. Και ο Θάνατος σ' έσπειρε! Και όλες οι πληγές της γης. ∆εν µπορεί. Όχι. ∆εν σε γέννησε ο

∆ίας για τη συµφορά όλων µας - και Ελλήνων και Τρώων… Αχ! Να χαθείς καταραµένη! Για τα

ωραία σου µάτια ρήµαξε η Τροία.

Πάρτε το ρίχτε το απ' το κάστρο κοµµάτια να γίνει να χαρεί η ψυχή σας βλέποντας! Οι θεοί τον

θέλουν τον χαµό µας. ∆εν µπορούµε. Πάρτε µε. Πάρτε µε να µη βλέπω. Ρίξτε µε στο καράβι. Με το

444

θάνατο του αγοριού µου, αχ προπληρώνω την κατάρα του αθέλητου γάµου µου.

ΧΟΡΟΣ

∆ύστυχη Τροία ! Χιλιάδες χάλασες για µια γυναίκα και τον πόθο της.

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Έλα αγόρι µου. Άσε την αγκαλιά της κακόµοιρης µάνας σου. Έλα. Στην κορφή του κάστρου των

προγόνων σου! Από εκεί οι Αργείοι έκριναν να αφήσεις την πνοή σου.

Πάρτε το. Τέτοια µηνύµατα να τα φέρουν άπονοι µόνο. Και µόνο άνθρωποι χωρίς ντροπή.

ΕΚΑΒΗ

Αγόρι µου, αγόρι του κακοθάνατου αγοριού µου. Άδικα την ψυχούλα σου χάνουµε κι εγώ και η

µανούλα σου. Τι να κάνω; Πώς να βοηθήσω δύστυχος; Το µόνο που µου απόµεινε να χτυπώ το

κεφάλι µου και να στηθοδέρνοµαι. Αυτά σου δίνω.

Αχ ! Πατρίδα µου! Αχ! Αχ αγόρι µου! Ποια συµφορά µας λείπει; Ποιο κακό µέχρι να ολοκληρωθεί

η καταστροφή µας;

(Οι στρατιώτες παίρνουν την Ανδροµάχη. Ο Ταλθύβιος µε τους δικούς του παίρνουν τον

Αστυάνακτα)

ΧΟΡΟΣ

Τελαµώνα βασιλιά της Σαλαµίνας της κυµατόδαρτης απέναντι στις ιερές ακτές της Αθήνας, όπου η

Παλλάδα δώρο πρωτοδώρησε τη λαµπρόφυλλη ελιά στόλισµα και δόξα της - ήρθες, ήρθες κάποτε,

µαζί µε τον τοξοφόρο Ηρακλή - γέννα της Αλκµήνης - να κουρσέψετε την Τροία…

Όταν ήρθε ο Ηρακλής µε τους πρώτους της Ελλάδας οργισµένος για τ' άλογα του ∆ία κι άραξε τα

καράβια του στις όχθες του Σιµόη και το τόξο του το παντοδύναµο ζητούσε το Λαοµέδοντα και

τους πύργους µε φωτιά κατάκαψε και πόρθησε τη γη!

Έτσι δύο φορές ως τώρα τη ρηµάξανε την Τροία τα αντρόφονα κοντάρια των Ελλήνων!

Άδικα, ω Γανυµήδη, θηλυκόµορφε γιε του Λαοµέδοντα, σε χρυσοπότηρα ρίχνεις κρασί στο ∆ία ενώ

η πατρίδα σου καίγεται. Και σε ακρογιάλια της θρηνούν οι Τρώισσες - όπως πουλιά που κλαίνε τα

µικρά τους - άλλη τον άντρα της, άλλη τα παιδιά της, άλλη τη γερόντισσα τη µάνα της! Οι

παλαίστρες σου και τα γήπεδα και τα δροσερά λουτρά σου ρήµαξαν και συ τη νεαρή δροσιά σου

µόνο νοιάζεσαι πλάι στο ∆ία χάρισµα, µα του Πριάµου τη χώρα την σκάβει εκ θεµελίων η ελληνική

ορµή.

Έρωτα, στο παλάτι που ήρθες του ∆άρδανου µε την έγνοια των θεών, και στην Τροία τους πύργους

τους πανύψηλους πύργωσες - για την ντροπή του ∆ία δε µιλώ - όµως της ασηµόφερτης Αυγής το

445

φως το ζωογόνο είδε το χαλασµό της γης το γκρέµισµα των κάστρων κι ας ζευγάρωσε εδώ µε τον

πατέρα των παιδιών της και µε άρµα χρυσό τον άρπαξε και ήταν της πατρίδας µας η ελπίδα η

µεγάλη. Των θεών η έγνοια για την Τροία µάταιη ήταν.

(Εµφανίζεται από δεξιά ο Μενέλαος, µε άντρες του)

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Ω Φως του Ήλιου ολόλαµπρο σήµερα που τα χέρια µου θα αδράξουν την Ελένη! Είµαι ο Μενέλαος

ο πολύπαθος και η φρουρά µου. ∆εν ήρθα στην Τροία, όπως λεν, για µια γυναίκα. Ήρθα γι' αυτόν

που τη γυναίκα µου άρπαξε απ' το σπίτι του άνοµα. Τον τιµώρησαν αυτόν και την πατρίδα του η

θεία ∆ίκη και τα όπλα µας. Και τώρα τη δύστυχη θα πάρω - το 'χω κακό να πω και το όνοµα της -

γυναίκα µου κάποτε - που εδώ στις σκηνές µε τις άλλες Τρώισσες την έχουν µαζί και οι ίδιοι οι

πορθητές που µόχθησαν µου την έδωσαν, τιµή, να τη σκοτώσω αν θέλω ή να την πάρω πίσω στο

Άργος.

Εγώ το αποφάσισα. ∆εν θα της τελειώσω τη µοίρα της εδώ. Θα την πάρω στην Ελλάδα και εκεί θα

την δώσω για εκδίκηση σε όσους οι δικοί τους χάθηκαν στην Τροία.

Ελάτε ακόλουθοι. Στη σκηνή τώρα. Απ' τα µαλλιά την κακούργα πιάστε. Κι σύρτε την. Μόλις

φυσήξει ούριος άνεµος, τη στέλνουµε στην Ελλάδα.

(Οι στρατιώτες του µπαίνουν στη σκηνή)

ΕΚΑΒΗ

Ω, συ, που πορεύεις τη Γη και την εξουσιάζεις, όποιος κι αν είσαι, άγνωστος, ή ∆ίας, ή Νόµος της

φύσης, ή Νους θνητού! Σε προσκυνώ! Το δρόµο σου πάντα αταλάντευτος ακολουθείς και δίκαια τα

ανθρώπινα ορίζεις.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μπα! Πρωτάκουστες ευχές ακούω!

ΕΚΑΒΗ

Μπράβο σου Μενέλαε αν τη σκοτώσεις! Μην τη βλέπεις όµως. Μη σε πιάσει ο πόθος της. Κυριεύει

τους άντρες, καίει τα σπίτια! Πατρίδες ολόκληρες. ∆αίµονας είναι η γοητεία της. Την ξέρω εγώ. Κι

εσύ. Και οι καταστραµµένοι.

ΕΛΕΝΗ

446

Μενέλαε, κακό σηµάδι όλο αυτό. Με βία µ' έσυραν οι άντρες σου µπροστά σου. Μέσα από τη

σκηνή. Με µισείς σχεδόν, το βλέπω. Θέλω όµως να ρωτήσω τι σχέδια πήρατε εσείς και οι Έλληνες

για µένα;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν είναι σχέδια ακριβώς. Όλος ο στρατός σε έταξε σε µένα να σε σκοτώσω που µε πρόσβαλες.

ΕΛΕΝΗ

Μπορώ στο λόγο σου να πω πως άδικα θα πεθάνω αν πεθάνω;

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

∆εν ήρθα να συζητήσω. Να κάνω ήρθα.

ΕΚΑΒΗ

Μενέλαε δέξου. Ας µην πεθάνει πριν να πει. Και άφησέ µε εµένα να απαντήσω. Εσύ τις συµφορές

µας δεν τις ξέρεις. Και αν µε τις δικές σας ενωθούν τίποτα δεν τη σώζει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Άδικος ο κόπος της. Ας µιλήσει όµως. Για χάρη σου την αφήνω. Να µάθει. Εγώ δεν της χαρίζοµαι

να πει.

ΕΛΕΝΗ

Όπως να το υπερασπιστώ το δίκιο µου - είτε καλά είτε κακά, εσύ εχθρό σου µε νοµίζεις και δεν

πρόκειται να µου απαντήσεις. Ξέρω.

Θα απαντήσω εγώ σε όσα θα µου έλεγες. Στις κατηγόριες σου θα αντιτάξω δίκαιο. Πρώτη που

έφταιξε για το κακό είναι αυτή. Που γέννησε τον Πάρη. Ο δεύτερος που κατέστρεψε και την Τροία

και µένα είναι ο Πρίαµος που δεν τον σκότωσε στη γέννα αφού είδε όνειρο ότι γεννήθηκε

αναµµένος δαυλός και θα κάψει την Τροία.

Άκουσε τώρα τα µετά. Τρεις θεές τον όρισαν τον Πάρη κριτή της οµορφιάς τους.

Η Αθηνά του έταξε να στρατηγέψει στους Τρώες και να πάρει την Ελλάδα - αν έκρινε αυτήν, η Ήρα

θα τον έκανε άρχοντα Ασίας και Ευρώπης, και η Αφροδίτη τις χάρες του κορµιού µου παίνεψε και

θα µ' έδινε, του είπε, να µε χαίρεται, αν την έκρινε αυτήν πιο όµορφη. Και σκέψου τώρα. Νίκησε η

Αφροδίτη και σώθηκε η Ελλάδα. ∆εν την πήραν οι βάρβαροι. ∆εν απειλήθηκε µε πόλεµο. ∆εν

νίκησε η τυραννία.

447

Σώθηκε η Ελλάδα, µα καταστράφηκα εγώ. Πουλήθηκε η οµορφιά µου. Και βλέπω κατάρες τώρα

αντί στεφάνια, όπως άξιζα. Ίσως µου πεις αυτά είναι άλλα - και δεν λέω ότι σας έφυγα κρυφά. Αλλά

αυτός που την κατάστρεψε την Τροία - είτε Αλέξανδρο τον πεις είτε Πάρη - είχε δυνατή θεά για

βοηθό του. Κι εσύ κακόµοιρε µε άφησες µόνη µου µαζί του κι έφυγες για την Κρήτη!

Τώρα τον εαυτό µου ρωτώ, όχι εσένα. Τι σκεφτόµουν όταν έφευγα µαζί του και άφηνα και σπίτι και

πατρίδα; Την Αφροδίτη να κατηγορήσεις. Και να φανείς πιο δυνατός από το ∆ία - που είναι ο

πρώτος και σ' όλους τους θεούς εξουσιάζει αλλά δούλος είναι κι αυτός της Αφροδίτης. Και αυτό

είναι που αλαφραίνει τη θέση µου.

Ό,τι µπορείς να µε ψέξεις, είναι που όταν ο Πάρης πέθανε και πήγε στον Άδη και ο θεόδετος γάµος

µου τέλειωσε, πως τότε δεν έφυγα. Πως δεν ήρθα στα καράβια. Το προσπάθησα. Και µάρτυρές µου

οι σκοποί των πύργων και οι βάρδιες που πολλές φορές µ' έπιασαν να προσπαθώ να ξεγλιστρήσω

απ' τα τείχη µε σκοινιά. Και ύστερα, µε βία πάλι µε πήρε ο ∆ηίφοβος κι ας τον απέτρεπαν οι Τρώες.

Πως λοιπόν είναι δίκαιο να µε σκοτώσεις αφού άθελά µου µε άρπαξε ο Πάρης και αντί να µε

τιµήσετε που έσωσα την πατρίδα σέρνοµαι σκλάβα να µε βρίζετε; Κι αν θέλεις να µε κρίνεις

καταπατώντας θεούς αφροσύνη είναι αυτό.

ΧΟΡΟΣ

Βασίλισσα! Υπεράσπισε πατρίδα και παιδιά. Βγάλε την ψεύτρα. Ξεγλιστράει η κακούργα, είναι

τροµερό.

ΕΚΑΒΗ

Πρώτα τις θεές να υπερασπιστώ να δείξω πόσο άδικη βγαίνεις και ψεύτρα.

Η Ήρα και η Αθηνά δεν είναι τόσο άµυαλες που η µια το Άργος να πουλήσει στους Ασιάτες και η

άλλη την Αθήνα στους Τρώες να υποδουλώσει. Αφού να παίξουν ήρθαν και να αστειευτούν. Για

ποιο λόγο η Ήρα να ζητήσει τα πρωτεία; Καλύτερο άντρα απ' το ∆ία της ζητούσε; Ή τάχα η Αθηνά

να παντρευτεί κάποιο θεό; Μα η ίδια παρακάλεσε το ∆ία τον πατέρα της ανύπαντρη να µείνει και

παρθένα.

Μη βγάζεις τις θεές ανόητες να µείνεις σοβαρή.

Και για την Αφροδίτη, ανοησίες λες αστείες ότι ήρθε µε το γιο µου σπίτι σου, στο Μενέλαο! ∆εν

µπορούσε εκεί που είναι µένοντας να σ' έφερνε στην Τροία εσένα σε µια στιγµή µέσα µε όλες τις

Αµύκλες σου µαζί;

Αλλά ο γιος µου ήταν όµορφος και πόθος έγινε ο νους σου σαν τον είδες και αφροσύνη - αφροσύνη

είναι για τους θνητούς η Αφροδίτη. Γι' αυτό τα ονόµατά τους αρχίζουν µε τα ίδια γράµµατα. Τον

είδες µέσα στα πολύχρωµα και χρυσοστολισµένο και θαµπώθηκες. Παλάβωσε ο νους σου. Τη ζωή

στη Σπάρτη, τότε, την είδες φτωχική. Σε στένευε η Σπάρτη. Και η Τροία σου φάνταξε. Γιατί στην

Τροία θα µπορούσες να ντύνεσαι όµορφα και να ξοδεύεις. Να στολίζεσαι! ∆εν ήταν το σπίτι του

Μενέλαου για τέτοια. ∆εν χόρταινες.

Και µε τη βία που λες ότι σε πήρε ο γιος µου, σε άκουσε κανένας; Φώναξες; Αντιστάθηκες; Ο

άντρας σου ακόµα ήταν εκεί. Τα αδέρφια σου οι ∆ιόσκουροι δεν είχαν γίνει άστρα. Και όταν στην

Τροία ήρθες και ξοπίσω οι Αχαιοί και άρχισε ο αγώνας και η αγωνία και πήγαινε το πράγµα πίσω

µπρος, κάθε που τα κατάφερνε ο Μενέλαος τον παίνευες για να ζηλεύει ο γιος µου ότι είχε

ανταγωνιστή στον έρωτα που δεν τον έφτανε! Κι όταν νικούσαµε εµείς τότε ο Μενέλαος δεν ήταν

448

τίποτα για σένα τον κορόιδευες και κατά τα πράγµατα και συ πίσω τους, αυτά ακολουθούσες, όχι

την αρετή.

Κι έπειτα λες ότι µε τη βία έµενες στην Τροία. Ότι µε σκοινιά προσπάθησες να κατεβείς τα τείχη.

Να φύγεις κρυφά. Ποιος σε είδε να κρεµιέσαι ή να σφάζεσαι όπως θα έκανε η τίµια γυναίκα αν

ήθελες τον πρώτο σου άντρα;

Και σε συµβούλευα εγώ. Φύγε κόρη µου, άλλην θα βρει ο Πάρης. Έλα να σε στείλω κρυφά στα

ελληνικά καράβια. Να πάψει ο αλληλοσκοτωµός. Βαρύ όµως σου φαίνονταν να στερηθείς τα

µεγαλεία που σε προσκυνούσα στο παλάτι σκυφτοί και καµάρωνες για τα πρωτεία. Και τώρα

βγήκες βαµµένη και καµαρωτή! Τον ίδιο ήλιο αντικρύζεις µε τον άντρα σου! Σιχαµένη.

Που θα έπρεπε µε συντριβή να βγεις και να φοράς κουρέλια έπρεπε και να πενθείς και να έχεις

τρόµο χωρίς τέτοια στολίδια. Ταπεινή να ήσουν κι όχι περήφανη για τα φταιξίµατά σου.

Μενέλαε, για να τελειώσω τα λόγια µου, τίµησέ την την Ελλάδα. Σκότωσέ την όπως της πρέπει.

Καν' το να µπει νόµος σε όλες να πεθαίνει όποια ατιµάζει τον άντρα της.

ΧΟΡΟΣ

Μενέλαε για την τιµή των προγόνων σου και του σπιτιού σου. Σκότωσέ την. Για δικαίωση. Να µην

πουν ότι σε κατάφερε αυτή, έναν πολέµαρχο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Έτσι λεω. Θέλοντας µε παράτησε. Και που λέει ότι η Αφροδίτη την έδωσε αυτό το λέει για να

περηφανευτεί. Άντε τώρα, προχώρα. Σε περιµένει λιθοβολισµός. Να πληρώσεις όσα έκανες. ∆έκα

ολόκληρα χρόνια. Να δεις να µάθεις, να µη µε ντροπιάζεις.

ΕΛΕΝΗ

Μη. Σε ικετεύω. Μη µου φορτώνεις την ευθύνη των θεών! Μη θάνατο. Συγχώρα µε.

ΕΚΑΒΗ

Μην τους προδώσεις Μενέλαε τους νεκρούς. Αυτή τους σκότωσε. Στο όνοµα αυτών και των

παιδιών σου, µη!

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Πάψε γριά Εκάβη. ∆εν νοιάζοµαι γι' αυτήν. Ελάτε άντρες µου, σύρτε την στο καράβι και από εκεί

ανοιγόµαστε.

ΕΚΑΒΗ

449

Μη! Μην µπεις στο ίδιο πλοίο µαζί της.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Μπα! Βάρυνε τώρα και δεν τη σηκώνει;

ΕΚΑΒΗ

Όποιαν την πόθησε άντρας πολύ, πάντα τη θέλει.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ

Όπως τον πάει τον καθένα το ήθος του. Και όπως λες θα γίνει. Σε άλλο καράβι.

Το είπες σωστά. Και στο Άργος - όπως το αξίζει - κακην κακώς θα πάει και µες στην ντροπή. Και

θα γίνει παράδειγµα σ' όλες, να µαζεύονται. ∆εν είναι βέβαια εύκολο αυτό όµως ο χαµός της θα

βάλει φόβο στην ατιµία τους. Ακόµα και σ' αυτές που είναι αδιόρθωτες.

(Ο Μενέλαος και πίσω οι άντρες του, µε την Ελένη φεύγουν αριστερά)

ΧΟΡΟΣ

Έτσι, ω ∆ία, το ναό σου στην Τροία και το βωµό το µοσχοβόλιστο στους Αργείους παράδωσες - και

τη φλόγα των σφάγιων µε θυµιάµατα ολόγυρα και την ακρόπολη την ιερή ολοκαύτωµα!

Και της Ίδης, της Ίδης τα πευκόφυτα δάση µε τα άφθονα χιόνια τους που την κορφή της που πρώτη

αντικρίζει ο ήλιος - ευτυχία θεών.

Πάνε οι θυσίες τώρα κι οι χοροί πάνε τα τραγούδια, γιορτές και ξεφαντώµατα, τα δοξαστικά σας

όλα. Πάνε όλες οι τιµές!

Αχ θα ήθελα ∆ία - θεέ µου ουρανόθρονε αχ θα ήθελα να ξέρω αν νοιάζεσαι την πόλη µας που της

φωτιάς η δύναµη την καίει και ρηµάζει.

Άντρα µου, ακριβέ µου άντρα, νεκρός περιπλανιέσαι και άλουστος και άθαφτος και µένα το καράβι

µε τα κουπιά του θα µε πάει στο Άργος το απόρθητο - που τα τείχη του υψώνει θεϊκά στον ουρανό!

Πλήθος όµως τα παιδιά µας δέρνονται µπροστά στις πύλες, τα κορίτσια µας φωνάζουν "µάνα µου,

µάνα, οι Αργείοι µε τα µαύρα τους καράβια θα µε πανε ή στη Σαλαµίνα σκλάβα ή στον Ισθµό της

Κόρινθου που βγάζει στου Πέλοπα τη γη.

Αχ το πλοίο του Μενέλαου στο πέλαγο καταµεσής καθώς θα ταξιδεύει αχ φωτιά και κεραυνός να το

έκαιγε του ∆ία, που µε σέρνει απ' την Τροία µες στα δάκρυα και σκλάβα στην Ελλάδα µε τραβάει,

που έχει χρυσούς καθρέφτες και µπροστά τους καµαρώνει η πανέµορφη Ελένη.

450

Ποτέ να µην ξανάβλεπε την πατρική του γη ποτέ ποτέ την κλίνη του µήτε τους ναούς, αφού την

ξαναπαίρνει αυτήν που τον ατίµασε και µες στις µύριες συµφορές έριξε την Τροία.

- Αλίµονο! Άλλες επάνω στις άλλες οι συµφορές της πατρίδας! Ω Τρωαδίτισσες µάνες! Κοιτάτε τον

Αστυάνακτα που οι Αργείοι απ' τα τείχη στα βράχια τον πέταξαν και σκοτωµένο τον φέρνουν!

(Μπαίνει ο Ταλθύβιος. Πάνω σε µια ασπίδα φέρνει το πτώµα του Αστυάνακτα)

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Εκάβη. Ένα καράβι µένει ακόµα. Όλα τα άλλα λάφυρα γεµάτα του Νεοπτόλεµου

ανοίγουν τα πανιά σε λίγο, για τη Φθία. Ο Νεοπτόλεµος ο ίδιος έφυγε, του ήρθαν άσχηµα µαντάτα

για τον παππού Πηλέα - ότι τον έδιωξε ο Άκαστος του Πελία ο γιος, ίσως γι' αυτό να βιάστηκε, ή

για να 'ναι οι δυο τους µε την Ανδροµάχη - µαζί του την πήρε. Πολύ την έκλαψα όταν έφευγε

κλαίγοντας από την πατρίδα και αποχαιρετούσε τον τάφο του Έκτορα.

Ζήτησε απ' το Νεοπτόλεµο να θάψεις η ίδια τούτο το νεκρό, το γιο του Έκτορα, που οι Αργείοι τον

πέταξαν απ' το κάστρο.

Και τούτη την ασπίδα τη χάλκινη, φόβο των Αχαιών, που τη φορούσε ο πατέρας του, του ζήτησε να

µην την πάρει στη Φθία, να µην την βάλει στο δωµάτιο µε το κρεβάτι τους και τη βλέπει η ίδια και

λυπάται.

Μέσα σ' αυτήν, αντί σε φέρετρο, ζήτησε να βάλουν το νεκρό της γιο. Στα χέρια σου µου είπε να τη

δώσω. Κι όσο µπορείς, µε πέπλους και στεφάνια να τον φροντίσεις τώρα εσύ τον Αστυάνακτα τώρα

που έφυγαν εκείνοι, βιάζονταν ο Νεοπτόλεµος και δεν περίµενε καθόλου. Άµα, λοιπόν, το

νεκροστολίσεις και το κλάψεις γρήγορα εµείς θα το θάψουµε και θα ανοίξουµε πανιά.

Κάνε τις παραγγελίες γρήγορα. Ένα µόνο µη νοιάζεσαι Εκάβη. Καθώς περνούσα το Σκάµανδρο

έλουσα το παιδί ο ίδιος και τα τραύµατά του τα καθάρισα. Πάω τώρα να ανοίξω τάφο και γρήγορα

να τελειώνουµε κι εγώ κι εσύ και να ανοίξουµε πανιά για την πατρίδα.

ΕΚΑΒΗ

Αφήστε τη στρογγυλή ασπίδα του γιου µου κάτω. Λυπάµαι να τη βλέπω και να πληγώνοµαι. Αχ

Αχαιοί! Όπλα έχετε, µυαλό δεν έχετε. Τι το φοβηθήκατε το µωρό και το σκοτώσατε έτσι; Μήπως

και ξανάφτιαχνε την Τροία απ' τα χαλάσµατα; Τίποτα δεν είσαστε - αφού όσο ζούσε και θριάµβευε

ο Έκτορας την πήρατε την Τροία και χαθήκαµε χιλιάδες… Και τώρα ένα βρέφος - χωρίς Τροία και

Έκτορα τόσο το φοβηθήκατε; Ντροπή ο φόβος ο παράλογος.

(Απευθύνεται στο νεκρό Αστυάνακτα)

Αχ αγοράκι µου κακός θάνατος σε βρήκε. Αν πρόφταινες αγοράκι µου να µεγαλώσεις, να

παντρευτείς, να χαρείς τις χαρές της εξουσίας της ισόθεης και για την πατρίδα να πεθάνεις,

καλότυχος θα πέθαινες αγοράκι µου - αν τέτοιος θάνατος υπάρχει.

451

Μα τώρα αγόρι µου δεν γνώρισες, δεν ένιωσες τίποτα δεν χάρηκες απ' τη ζωή σου κακοµοιρούλι

µου, αχ πως σε θρυµµάτισαν τα τείχη της πατρίδας!

Πως σου τα χτένιζε αγοράκι µου τα µαλλιά σου η µανούλα, πως σου τα φιλούσε και τα χάιδευε και

τώρα ανάµεσά τους κόκαλα σπασµένα και γελάει φριχτός ο θάνατος!

Να µην καταραστώ!

Χεράκια µου! Ίδια µε του πατέρα σας γλυκά. Τσακισµένα τώρα στους αρµούς. Στην αγκαλιά µου!

Στοµατάκι µου γλυκό, τότε µε τα λογάκια σου τώρα άψυχο. Αχ ψέµατα µου έλεγες όταν σ' έπαιρνα

στο κρεβατάκι σου να σε κοιµίσω. Μου την έλιωνες την ψυχή µε τα λογάκια σου! "Γιαγιούλα, µου

έλεγες, όταν θα πεθάνεις θα βάλω στον τάφο σου µια µεγάλη πλεξούδα απ' τα µαλλιά µου θα κόψω

και θα βάλω στον τάφο σου φίλους να σε κλάψουν θα σε κλάψω όσο αντέχω". Αχ δεν ήταν να γίνει.

Εγώ το θάβω αγοράκι µου το σωµατάκι σου. Κρεουργηµένο. Εγώ η γριά χωρίς πατρίδα και απ' τα

παιδιά µου όλα ορφανισµένη!

Αχ που σε φιλούσα αγοράκι µου. Και σε χάιδευα. Και σε νανούριζα. Τα έχασα όλα αγοράκι µου! Τι

θα γράψουν πάνω στην πλάκα σου τώρα; "Αυτό το µωρό το φοβήθηκαν οι Αχαιοί. Και το

σκότωσαν!" Ντροπή τους. ∆εν πρόκανες αγοράκι µου να πάρεις τίποτα απ' τον πατέρα σου, όµως η

µοίρα σου χαρίστηκε την ασπίδα αυτή για τάφο.

(Απευθύνεται στην ασπίδα)

Αχ εσύ που φύλαγες του Έκτορα τη δύναµη! Τον έχασες το φύλακά σου τον ασύγκριτο! Γλυκά τα

χνάρια των χεριών του στις λαβές σου. Και τα σηµάδια του ιδρώτα του - εδώ στο στεφάνι σου πάνω

που ακουµπούσε το µέτωπο. Κι εδώ, καθώς έσταζε στη γενειάδα του!

(Απευθύνεται στις γυναίκες)

Ελάτε γυναίκες. Φέρτε στολίδια, ό,τι έχετε - ας είναι για το σπασµένο σώµα του! ∆εν τον δίνουµε

σε καλό θεό για να τον οµορφύνουµε µε στολίδια. Ό,τι έχετε φέρετε. Άµυαλος είναι ο άνθρωπος

που θαρρεί παντοτινή την ευτυχία του. Τρελή είναι η µοίρα σαν τρελή πηδάει από εδώ κι από εκεί.

Κανένας δεν ευτυχεί µέχρι το τέλος.

ΧΟΡΟΣ

Να οι στολίστρες! Ό,τι έµεινε απ' την καταστροφή το φέρνουν για νεκροστολισµό του.

ΕΚΑΒΗ

Γιε µου! ∆εν νίκησες σε αγώνες µε άλογα. Ούτε στα τόξα - αγώνες που οι Τρώες τιµούν - ∆εν

ευτυχούµε. Ό,τι απόµεινε απ' την καταστροφή µας µ' αυτό σε στολίζουµε. Μας τα πήρε όλα η

θεοµίσητη Ελένη. Όλα. Και την ψυχή σου. Αχ! Και το σπίτι.

452

(Καθώς η Εκάβη και οι γυναίκες νεκροστολίζουν το πτώµα)

ΧΟΡΟΣ

Αχ την ψυχή µου. Τη µάτωσες. Τη µάτωσες! Ω του µεγάλου βασιλιά σε προσδοκούσα!

ΕΚΑΒΗ

Ό,τι στους γάµους σου θα ταίριαζε αγοράκι µου την καλύτερη σαν θα 'παιρνες µ' αυτά σε ντύνω. Σε

στολίζω! Κι εσύ προστάτισσα η πρώτη. Της δόξας το µάνα και της νίκης αήττητη. Ασπίδα του

Έκτορα, σε στεφανώνω. Αθάνατη θα σε θάψουνε µε το νεκρό. Σε σένα αξίζουν οι τιµές. Όχι στις

πανούργες ατιµίες του Οδυσσέα.

ΧΟΡΟΣ

Αχ πικρός καηµός και κλάµα! - Αχ η µαύρη γη σε παίρνει. - Κλάψε. Κλάψε ∆έσποινα.

ΕΚΑΒΗ

Ωι αγοράκι µου. Ωι!

ΧΟΡΟΣ

Μοιρολόγα ∆έσποινα!

ΕΚΑΒΗ

Ωι µου! Αχ!

ΧΟΡΟΣ

Αχ τα κακά της τύχης σου!

ΕΚΑΒΗ

Αχ τις πληγές σου γιόκα µου! Μαύρος γιατρός τις νοιάζοµαι. ∆εν είµαι γιε µου! Θα 'θελα! Ο

πατέρας σου θα σε φροντίσει στον Άδη αγοράκι µου.

453

ΧΟΡΟΣ

Χτύπα! Χτύπα το στήθος σου! Χτύπα τα χέρια σου σαν κουπιά στη θάλασσα. Αχ, αχ!

ΕΚΑΒΗ

Αχ Τρωαδίτισσες...

ΧΟΡΟΣ

Εκάβη. Μίλα µας! Τι;

ΕΚΑΒΗ

Η µόνη έγνοια των θεών να µας µισούνε. Και την Τροία πρώτα! Όλες µας οι θυσίες άδικα. Αν όµως

οι θεοί δεν µας βούλιαζαν ως µέσα αδόξαστοι θα µέναµε. ∆εν θα µας υµνούσαν οι κατοπινοί.

Προχωρείτε τώρα. Θάψτε το παιδί στο µαύρο χώµα! Τα στολίδια του του φτάνουν. ∆εν τους

νοιάζουν τους θεούς τα πλούσια στολίσµατα. Μόνο οι θνητοί τα νοιάζονται αυτά. Να καµαρώνουν.

(Οι στρατιώτες παίρνουν το πτώµα και φεύγουν να το θάψουν)

ΧΟΡΟΣ

Αχ αγοράκι µου! Η µαύρη µάνα τις µεγάλες ελπίδες της µαζί σου τις έθαψε. Σε καλοτύχιζαν γιόκα

µου για τη γενιά και για όλα σου. Και θάνατος ήρθε µαύρος και σε πήρε!

(Στα τείχη πάνω της Τροίας φαίνονται φωτιές και στρατιώτες)

- Ω! Ω! Τι φωτιές βλέπω στα τείχη! Χέρια να κρατούν δαυλούς και να τρέχουν; Τι άλλο κακό στα

τόσα πατρίδα µου!

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Ει! Οι λοχαγοί που τάχθηκαν να κάψουν την πόλη! Μην κάθεστε µε τις φωτιές στα χέρια.

Σκορπίστε τη φωτιά παντού. Σ' όλα τα σπίτια! Στάχτη να γίνει µε χαρά µας να σαλπάρουµε! Και

σεις οι Τρώισσες - όλα να τα ρυθµίσει ο λόγος µου - προχωρείτε τώρα στα καράβια και µόλις

ηχήσει η σάλπιγγα και πουν οι αρχηγοί φεύγετε απ' την Τροία. Και συ Εκάβη, γριά, δυστυχισµένη,

454

Ακολούθησέ µε. Τούτοι οι άντρες θα σε πάνε στον Οδυσσέα. Σ' αυτόν σε όρισε σκλάβα του ο

κλήρος.

ΕΚΑΒΗ

Αχ δυστυχία µου! Τούτη η τελευταία µου δεινή συµφορά. Και τρισµέγιστη! Χάνω την πατρίδα µου.

Και καίγεται!

Αχ πόδια µου! Γρήγορα. Αχ! Να προκάνω να φιλήσω το χώµα της.

(Πέφτει και φιλάει τη γη)

Ω Τροία! Που πρώτη φάνταζες µέσα σε όλες το καίνε το όνοµά σου! Και σκλάβες όλες! Ω θεοί!

Γιατί! Μα τι τους ικετεύω; Καµιά µας ικεσία δεν ακούσανε. Ούτε πριν.

Αχ καλύτερα. Στη φωτιά γρήγορα! Αχ στη φωτιά να πέσω να καώ µαζί της.

(Προσπαθεί να σηκωθεί να πορευτεί στη φωτιά. Την κρατά ο Ταλθύβιος)

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ

Αχ καηµένη, σε παράκρουσε η συµφορά σου! Εσείς οι άλλοι. Γρήγορα. Ελάτε.

Πάρτε την Εκάβη. Πρέπει να το πάρει στα χέρια του το λάφυρο ο Οδυσσέας. Να το στείλει.

ΕΚΑΒΗ

Αλί µου! Αλί µου! Ω Κρόνιε ∆ία! Αφέντη µας. Πατέρα και Γεννήτορα. Τα ανάξια πάθη της γενιάς

του ∆άρδανου πάσχουµε! Τα βλέπεις;

ΧΟΡΟΣ

Τα βλέπει! Αλλά η Τροία η πανίσχυρη ανίσχυρη ρήµαξε! ∆εν υπάρχει Τροία!

ΕΚΑΒΗ

Αλί µου! Φωτιά η Τροία καίγεται! Φωτιά καίει το παλάτι. Το κατακαίει! Και τα σπίτια όλα και τα

τείχη της!

455

ΧΟΡΟΣ

Μια µαύρη φτερούγα καπνός σαν δόρυ ουρανού επάνω της θεού τη ρίχνει στο χώµα!

Αχ πατρίδα µου δύστυχη. Γλώσσα φωτιάς σε κατάπιε. Φόνου κοντάρι.

(Ο τελευταίος θρήνος τους, καθώς τις παίρνουν)

ΕΚΑΒΗ

Ωι πατρίδα αχ! Γη των παιδιών µου!

ΧΟΡΟΣ

Ω! Ω!

ΕΚΑΒΗ

Παιδιά µου, ακούτε! Ακούστε τις µάνες σας!

ΧΟΡΟΣ

∆εν µας ακούν κάτω στη γης.

ΕΚΑΒΗ

Τι άσαρκο κορµί ρίχνω στη γη. Το µαύρο! Με τα χέρια µου χτυπώ το χώµα! Να!

ΧΟΡΟΣ

Και γω στη γη! Τους άντρες µας κι εµείς καλούµε. Τους τρισδύστυχους!

ΕΚΑΒΗ

Μας σέρνουν! Μας παίρνουν!

ΧΟΡΟΣ

456

Τα αβάσταχτα λες! Τα αβάσταχτα!

ΕΚΑΒΗ

Σκλάβες µας παίρνουν!

ΧΟΡΟΣ

Μακριά απ' την πατρίδα µας.

ΕΚΑΒΗ

Αλί µου! Αχ! Πρίαµε, Πρίαµε! Χάθηκες, πάει! ∆ίχως τάφο και φροντίδες. Τη συµφορά µας όµως

δεν την ξέρεις!

ΧΟΡΟΣ

Μαύρο σύννεφο του πήρε τα µάτια ο θάνατος ο λυτρωτής. Με ανόσιο χάλασµα!

ΕΚΑΒΗ

Αλί ναοί των θεών. Και φίλη πατρίδα!

ΧΟΡΟΣ

Αλί, Αλί µας!

ΕΚΑΒΗ

Φλόγες σας αφανίζουν! Και κοντάρια!

ΧΟΡΟΣ

Στη γη θα πέσετε και θα σβηστείτε!

ΕΚΑΒΗ

457

Στάχτη και καπνός. Μαύρη φτερούγα!

Σας σκεπάζουν για πάντα!

ΧΟΡΟΣ

Και το όνοµά σο θα σβηστεί πατρίδα! Συµφορά στη συµφορά! Χάθηκε η Τροία η δύστυχη!

ΕΚΑΒΗ

Τ' ακούσατε; Τ' ακούσατε;

ΧΟΡΟΣ

Γκρεµίζεται η ακρόπολη!

ΕΚΑΒΗ

Σεισµός όλη. Σεισµός. Ολόκληρος!…

ΧΟΡΟΣ

Την κατακλύζει την πόλη!

ΕΚΑΒΗ

Αχ! Κορµί µου ανίσχυρο. Τα πόδια µου! Φέρτε µε τη δύστυχη στη µαύρη τη σκλαβιά µου!

ΧΟΡΟΣ

Αχ πατρίδα µου δύστυχη! Στα πλοία των Αργείων τα σέρνουν τα πόδια µας.

ΤΕΛΟΣ

Ευριπίδου έργα (Θεατρικά - διάλογοι)

Documents

Transcript of Ευριπίδου έργα (Θεατρικά - διάλογοι)