ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΡΕΜΑ;

Μια καλλυντική κρέμα είναι το προϊόν της ένωσης (γαλακτοματοποίησης) των δύο

βασικών της συστατικών, του νερού και του ελαίου, τα οποία δεν ομογενοποιούνται

χωρίς τη βοήθεια ενός τρίτου μέσου: του γαλακτοματοποιητή.

Τα βασικά συστατικά λοιπόν είναι τρία:

η υδατική βάση: νερό ή ανθόνερο, έγχυμα, αφέψημα, χυμός ή τζελ αλόης ή άλλα

υδατικά και γλυκολικά εκχυλίσματα. Εδώ, βασικές γνώσεις περί βοτάνων μπορεί να

φανούν πολύτιμες.

η βάση των ελαίων: φυτικά έλαια σε υγρή (π.χ. αμυγδαλέλαιο) ή στερεή μορφή

(π.χ. βούτυρο κακάο) ή και έλαιο στο οποίο έχουμε εκχυλίσει βότανα. Σημειώνουμε

ότι το κάθε φυτικό έλαιο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ιδιότητες. Συνιστώ τη

χρήση βιολογικών φυτικών ελαίων ψυχρής έκθλιψης τα οποία διατηρούν τις

βιταμίνες και τα θρεπτικά συστατικά τους.

ο γαλακτοματοποιητής που για τα φυσικά καλλυντικά είναι κυρίως: το κερί της

μέλισσας ή κάποιο άλλο φυτικό κερί, και το ειδικό emulsifying wax. Το emulsifying

wax δεν είναι ακριβώς 100% φυσικό συστατικό: είναι παράγωγο φυτικών ελαίων που

έχουν υποστεί ήπια χημική επεξεργασία, και ενοποιεί αποτελεσματικά το νερό και το

έλαιο. Στην αγορά του χρειάζεται προσοχή γιατί όλα τα emulsifying waxes δεν είναι

φυτικής προέλευσης.

Όταν χρησιμοποιούμε μόνο κερί μέλισσας, στην ομογενοποίηση βοηθούν επίσης ο

βόρακας (borax, τεραβορικό νάτριο) και η λεκιθίνη.

Σε πολλά βιβλία φυσικών καλλυντικών σαν ομογενοποιητής αναφέρεται και το

στεατικό οξύ.

Ακόμα σε μια κρέμα χρησιμοποιούνται συντηρητικά για να εμποδίσουν την

ανάπτυξη βακτηρίων και για να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Δε θα

μιλήσουμε εδώ για τα χημικά συντηρητικά των καλλυντικών μαζικής παραγωγής

όπως π.χ. τα parabens, τα οποία χρησιμοποιούνται ακόμα και σε καλλυντικά

φαρμακείου που ονομάζονται «φυσικά».

Η διάρκεια ζωής των φυσικών καλλυντικών που φτιάχνονται στο σπίτι, είναι

πραγματικά μικρή. Σαν συντηρητικό εγώ χρησιμοποιώ το εκχύλισμα σπόρων

γκρέιπφρουτ και αιθέριο έλαιο tea tree. Σαν φυσικά συντηρητικά λειτουργούν και όλα

τα αιθέρια έλαια, τα οποία όμως δεν βρίσκονται σε τόσο μεγάλη συγκέντρωση στα

σκευάσματά μας ώστε να τα προστατέψουν αποτελεσματικά.

Σε υψηλές θερμοκρασίες είναι προτιμότερο να αποθηκεύουμε τις κρέμες στο ψυγείο.

Τα αιθέρια έλαια είναι ενεργά συστατικά τα οποία προσδίδουν στην κρέμα το

βασικό της χαρακτηριστικό, για παράδειγμα η προσθήκη αιθέριου ελαίου

τριαντάφυλλου δίνει ένα αντιρυτιδικό προϊόν. Τα περισσότερα παράγονται από την

απόσταξη των φύλλων, των καρπών, των ανθών, της ρίζας, του κορμού των φυτών ή

και από ρητίνες των δένδρων, και το κάθε ένα έχει τις δικές του ιδιότητες.

Άλλες προσθήκες σε μία κρέμα μπορεί να είναι το μέλι, η γλυκερίνη, βιταμίνες,

ένζυμα και άλλα ενεργά συστατικά που ανάλογα με τη σύστασή τους προστίθενται

στην υδατική ή στη βάση των ελαίων.

Τι θα χρειαστώ;

Τα σκεύη που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να είναι ή πυρέξ ή ανοξείδωτα.

Φροντίζουμε να τα αποστειρώσουμε βράζοντάς τα σε καυτό νερό.

Χρειαζόμαστε:

2 (τουλάχιστον) σκεύη πυρέξ. Οι δοσομετρικές κούπες μαγειρέματος είναι τα πιο

κατάλληλα σκεύη.

1 μεγάλο βαθύ τηγάνι σαν βάση για υδρόλουτρο (bain marie).

δοσομετρικά κουτάλια για να υπάρχει ακρίβεια στη δοσολογία. Τα δοσομετρικά

κουτάλια μετρούν τα υλικά κατ'όγκο: 1 κουταλιά της σούπας= 15ml, 1 κουταλάκι του

γλυκού= 5ml.

Tα βρίσκουμε στα εξειδικευμένα καταστήματα με σκέυη κουζίνας. Αν δεν μπορούμε

να βρούμε, τότε θα χρησιμοποιήσουμε ανοξείδωτα κουταλάκια του καφέ και της

σούπας, πάντα αποστειρωμένα.

1 ανοξείδωτο μικρό «σύρμα αυγών» ή ένα μικρό μίξερ χειρός ή ένα μιξεράκι του

νες καφέ (ανοξείδωτο).

ζυγαριά ακριβείας όταν οι συνταγές δίνονται σε γραμμάρια.

θερμόμετρο κουζίνας για τους σχολαστικούς

αποστειρωμένα γυάλινα βάζα για την κρέμα μας.

Πως θα τη φτιάξω;

~ Σε ένα πυρέξ βάζουμε το κερί, τα φυτικά έλαια και τη λεκιθίνη όπου αναφέρεται

(τη βάση των ελαίων).

~ Σε άλλο σκεύος βάζουμε την υδατική βάση, τη γλυκερίνη και το βόρακα όπου

αναφέρονται.

~ Γεμίζουμε το τηγάνι κατά το 1/3 με νερό, το βάζουμε σε χαμηλή θερμοκρασία και

τοποθετούμε σ’ αυτό τα δύο σκεύη.

~ Περιμένουμε να λειώσουν καλά το κερί και τα στερεά έλαια και ανακατεύουμε

σχολαστικά τα υλικά για να ενοποιηθούν.

~ Μόλις ζεσταθεί το μείγμα της υδατικής βάσης ανακατεύουμε για διαλυθεί ο

βόρακας και να ενοποιηθούν τελείως τα υλικά.

~ Αποσύρουμε τα σκεύη από το τηγάνι.

~ Στο μείγμα των ελαίων προσθέτουμε τις λιποδιαλυτές βιταμίνες, στην υδατική

βάση τις υδατοδιαλυτές όπου αναφέρονται.

~ Αφήνουμε τα μείγματα να γίνουν χλιαρά (37 βαθμοί C). Μετράμε τη θερμοκρασία

με το θερμόμετρο μαγειρικής αλλά αν δεν έχουμε, δοκιμάζουμε με τις άκρες των

δακτύλων τη θερμοκρασία, πρέπει να είναι ίδια μ’ αυτή του ανθρώπινου σώματος.

Είναι σημαντικό και τα δύο μείγματα να έχουν την ίδια θερμοκρασία.

~ Με το σύρμα ή το μίξερ χτυπάμε για λίγο τη βάση των ελαίων.

~ Ρίχνουμε λίγο-λίγο το μείγμα της υδατικής βάσης μέσα στο σκεύος με τα έλαια

ανακατεύοντας διαρκώς με σύρμα ή το μίξερ.

~ Συνεχίζουμε το χτύπημα μέχρι να έχουμε μια παχύρρευστη κρέμα.

~ Προσθέτουμε το συντηρητικό και τα αιθέρια έλαια όταν η κρέμα είναι χλιαρή. Η

υψηλή θερμοκρασία καταστρέφει τα αιθέρια έλαια.

~ Συνεχίζουμε το χτύπημα μέχρι η κρέμα να κρυώσει.

~ Βάζουμε την κρέμα σε ένα βάζο με ετικέτα όπου αναγράφουμε και την ημερομηνία

παρασκευής και τη διατηρούμε σε δροσερό μέρος. Όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή

είναι προτιμότερο να διατηρούμε τις κρέμες στο ψυγείο.

~ Απολαμβάνουμε!

Που θα βρω τα απαραίτητα υλικά;

~ Tα περισσότερα υλικά (πολλά φυτικά έλαια- όπως αμυγδαλέλαιο, λάδι από

κουκούτσια σταφυλιού, σιτέλαιο- και υλικά όπως η λεκιθίνη, διάφορα ανθόνερα, κερί

μέλισσας, αιθέρια έλαια) βρίσκονται στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων.

Κάποια από αυτά έχουν και καλλυντικά έλαια και έλαια με εκχυλίσματα βοτάνων.

~ Στο κέντρο της Αθήνας υπάρχουν αρκετά καταστήματα βοτάνων. Στο γνωστό

μπαχαρο-βοτανοπωλείο της Ευριπίδου εκτός από βότανα υπάρχει και κερί μέλισσας-

λευκό επεξεργασμένο σε flakes αλλά και σε φυσική μορφή που την προτιμώ,

carnauba wax, xanthan gum, acacia gum.

~Στο φαρμακείο θα βρούμε borax, γλυκερίνη, το εκχύλισμα γκρέιπφρουτ και αιθέρια

έλαια. Σε μεγάλα φαρμακεία μπορούμε να βρούμε ή να παραγγείλουμε βούτυρο

κακάο ή άλλα καλλυντικά έλαια.

~ Για να προμηθευτούμε emulsifying wax και εξωτικά έλαια θα πρέπει να κάνουμε

μια καλή έρευνα αγοράς στο δίκτυο. Εδώ, είναι προτιμότερο να παραγγείλουμε

μικρές ποσότητες για να κάνουμε και έλεγχο της ποιότητας των προϊόντων.

~ Σε γενικές γραμμές οι τιμές στο διαδίκτυο είναι πολύ καλύτερες από τις... εγχώριες

όσον αφορά τα φυτικά και τα αιθέρια έλαια, πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη και το

κόστος μεταφοράς.

ΒΑΛΣΑΜΟ!

Τα βάλσαμα, τα αγαπημένα σκευάσματα του πρωτάρη, είναι πολύ εύκολα στην παρασκευή

τους γιατί αποτελούνται από μια μόνο βάση, τη βάση ελαίων-κεριού. Δύσκολο να αποτύχει

κανείς! Δεν περιέχουν νερό άρα διατηρούνται για αρκετό καιρό χωρίς συντηρητικά. Λόγω

της σύνθεσής τους, δύο είναι τα κυριότερα μειονεκτήματά τους:

η λιπαρή τους υφή, που μπορεί να αντιμετωπισθεί με την προσθήκη αμύλου –κυρίως corn

flour- σε ποσοστό το πολύ μέχρι 10%,

και η πιθανότητα οξείδωσής των ελαίων που περιέχουν. Για να αποφύγουμε την οξείδωση

προσθέτουμε βιταμίνη Ε, (τοκοφερόλη) που είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό σε ποσοστό 0,5-1%

επί των ελαίων.

να και μερικές φόρμουλες με διαφορετική υφή:

η βοτανική

~15% κερί μέλισσας

~ 85% φυτικά έλαια (σε ρευστή μορφή, όχι στερεά έλαια όπως βούτυρο κακάο, καριτέ κλπ)

Αυτή η φόρμουλα..αγαπάει τα βοτανικά λάδια και είναι ιδανική για να εφαρμόζεται τοπικά

σχηματίζοντας ένα λεπτό προστατευτικό στρώμα. Με αυτή τη φόμουλα μπορούμε να

φτιάξουμε π.χ. ένα αντιφλεγμονώδες και επουλωτικό βάλσαμο άρνικας ή καλέντουλας.

η πλούσια

~ 15% κερί μέλισσας

~ 25% στερεά έλαια (βούτυρο κακάο, καριτέ)

~ 60% φυτικά έλαια σε ρευστή υγρή μορφή

Αυτή η φόρμουλα δίνει ένα βάλσαμο πιο συμπαγές που ταιριάζει στα lip balms, σε βάλσαμα

για την ξηροδερμία ή για μασάζ.

η σταθερή

~ 25% κερί μέλισσας

~ 75% έλαια (ρευστά ή και στερεά)

Για βάλσαμα ανθεκτικά, πολύ συμπαγή στα οποία μπορούμε να δώσουμε σχήμα με φόρμες ή

για lipsticks.

πως το φτιάχνω

Σε υδρόλουτρο ή bain-marie τοποθετούμε ένα πυρίμαχο αποστειρωμένο σκεύος.

Βάζουμε στο σκεύος τα έλαια και το κερί, περιμένουμε ώσπου να λειώσουν τελείως και

ανακατεύουμε το μίγμα σχολαστικά.

Αποσύρουμε το σκεύος από το υδρόλουτρο. Περιμένουμε λίγο και προσθέτουμε τη

βιταμίνη Ε, τυχόν ευαίσθητα έλαια που θέλουμε να συμπεριλάβουμε (νυχτολούλουδο, rosa

mοsqueta) και τα αιθέρια έλαια.

Βάζουμε το βάλσαμο σε αποστειρωμένα βάζα. Δεν κλείνουμε το βάζο με καπάκι πρίν

κρυώσει εντελώς το βάλσαμο. Έτοιμο!

ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ-ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ!

Στην αρωματική μαγειρική, ενα θέμα που προκαλεί πονοκέφαλο είναι σίγουρα η

συντήρηση των σκευασμάτων. Τι νόημα έχει μια λοσιόν με βελούδινη υφή και

συναρπαστικό άρωμα αν δεν είναι ασφαλής στην εφαρμογή της; Έπειτα από μια

συζήτηση με την ευγενική e-Δέσποινα, είπα να γράψω ένα σχετικό ποστ. Αν είχαμε

στην παρέα φαρμακοποιούς ή χημικούς θα ήταν καλύτερα..

Το τι είναι “φυσικό” κι αν αυτό το “φυσικό” είναι ασφαλές, είναι ένα θέμα

συζήτησης. Από την άλλη είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν χημικές-συνθετικές ουσίες

που να είναι αποτελεσματικές και αβλαβείς. Επειδή εύκολα τα θέμα μπορεί να

ξεφύγει, θα το κάνουμε εντελώς συγκεκριμένο: Ασφαλή σκευάσματα από ερασιτέχνες

μάγειρες! Allons-y.

τα αντιοξειδωτικά

Τα φυτικά έλαια αποτελούνται από τριγλυκερίδια, όπου ένα μόριο γλυκερίνης

συνδέεται με τρία μόρια λιπαρών οξέων. Τα έλαια περιέχουν επίσης και ελεύθερα

λιπαρά οξέα, μόρια λιπαρού οξέος που δεν συνδέονται με οποιοδήποτε μόριο

γλυκερίνης. Διάφοροι παράγοντες όπως το οξυγόνο, η θερμοκρασία, το φως,

συντελούν στην οξείδωση (τάγγισμα) των ελαίων. Η προσθήκη ενός αντιοξειδωτικού

βοηθά να σταματήσει ή επιβραδύνει αυτήν την φυσική διαδικασία οξείδωσης και

παρατείνει τη ζωή του ελαίου.

Και ένα άρθρο για την οξείδωση.

Τι έχουμε στη διάθεσή μας οι ερασιτέχνες για να αποφύγουμε την οξείδωση?

· Τη βιταμίνη Ε (τοκοφερόλη)

· Το εκχύλισμα δενδρολίβανου. Δεν μπόρεσα να βρώ ούτε μια σύνδεση που να

αναφέρεται εκτεταμένα σ’ αυτό. Όλες παραπέμπουν σε εμπορικές ιστοσελίδες, π.χ.

αυτή ή αυτή.

τα συντηρητικά

Τα συντηρητικά, απαραίτητα στα σκευάσματα που περιέχουν νερό, είναι ουσίες που

εμποδίζουν την ανάπτυξη των βακτηρίων ή των μυκητων και παρατείνουν τη

διάρκεια ζωής του προϊόντος. Εδώ η κουβέντα μπορεί να κρατήσει ώρες. Ο ήπιος

διάλογος, επιθυμητός.

· grapefruit seed extract. H σύνδεση είναι από πρακτικά συνεδρίου της Ελληνικής

Εταιρίας Εθνοφαρμακολογίας. Είναι το μόνο που χρησιμοποιώ σε συνδυασμό με το

αιθέριο tea-tree.

· sodium benzoate. Δεν το έχω χρησιμοποήσει ποτέ.

· parabens. Ούτε αυτές τις χρησιμοποιώ :)

Οι περισσότεροι προμηθευτές πρώτων υλών μέσω δικτύου παρέχουν διάφορα

συντηρητικά σκευάσματα που περιέχουν parabens:

· Germaben II, INCI: Propylene Glycol, Diazolidinyl Urea, Methylparaben,

Propylparaben.

· Liquid Germall Plus, INCI: Propylene Glycol, Diazolidinyl Urea, Iodopropynyl

· LiquaPar Oil, INCI: Isopropylparaben, Isobutylparaben, Butylparaben

Nα και δύο άνευ parabens:

· Preservative K, INCI:Benzyl Alcohol, Phenoxyethanol, and Potassium Sorbate

Αποτελεσματικό για προϊόντα με pH μικρότερο του 5,5, διαφορετικά προστίθεται

γαλακτικό οξύ.

· Preservative 12, INCI : Phenoxyethanol, Ethylhexylglycerin.

Τέλος το κλασσικό:

· Ψυγείο :))

Eντάξει, βγάλαμε άκρη;)