Κάθε γνήσιο αντίτυπο υπογράφεται από τον εκδότη

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή εν όλω ή εν μέρει ή και περιληπτικά, κατά παράφραση ή διασκευή, του παρόντος έργου με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχο- γραφήσεως

ή άλλως πως, σύμφωνα με τους Ν. 2387/1920, 4301/1929, τα Ν.Δ. 3565/56, 4254/62, 4264/62 και Ν. 100/75 και λοιπούς κανόνες Διεθνούς Δικαίου, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΕΡΑΜΑΣ

τ. Αρχηγός της Προσωπικής Ασφάλειας του Ανδρέα Παπανδρέου

ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΙ

Έξι χρόνια κοντά στον Ανδρέα

ΜΑΡΤΥΡΙΑ - ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

I ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΘΗΝΑ 1989

Το βιβλίο αυτό τυπώθηκε για τις «Εκδόσεις Παπαζήση» Α.Ε.Β.Ε. Κυκλοφόρησε 31 Μαίου 1989 σε Α' Έκδοση.

Φωτοστοιχειοθεσία - Σελιδοποίηση: Αντώνης Κουτσούκος Ν ικηταρά 2-4

Εκτύπωση - Πλαίσιο: Π. Κόκκαλης και Σία Κλείτωρος 25 - Περιστέρι, Τηλ. 57.31.46

Copyright ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ Ν ικηταρά 2, Αθήνα 106 78,

Τηλ. 36.09.150, 36.22.49

10

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ

Με το βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας φωτίζει άπλετα την αθέατη πλευρά της πιο πολυσυζητημένης ίσως και αμφιλεγό-

μενης προσωπικότητας που παρουσιάστηκε στο πολιτικό μας προσκήνιο. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις πολιτικές και

ιδιωτικές δραστηριότητες του πρωθυπουργού Ανδρέα Πα- κανδρέου και με συγκλονιστικό τρόπο αποκαλύπτει πώς το

(π')μπλεγμα των παραπάνω επηρεάζει τη μοίρα του τόπου. Απειρες φορές ακούσαμε να διατυπώνεται η άποψη ότι οι

δημόσιοι άνδρες δεν δικαιούνται να έχουν «ιδιωτική ζωή». Ο αναγνώστης ας κρίνει την ορθότητα αυτής της άποψης.

Στο βιβλίο αυτό δεν περιέχονται όλα τα στοιχεία που έχει α τα χέρια του ο συγγραφέας. Τα στοιχεία αυτά - ορισμένα

πολύ σημαντικά - θα δοθούν σε νέα έκδοση, όταν ο συγγραφέας ολοκληρώσει την επεξεργασία τους. Προχωρούμε στήν

χνκλοφορία του βιβλίου με πλήρη επίγνωση του θορύβου που θα προκαλέσει η έκδοση, με την πίστη ότι η απόκρυψη ή

u) «κουκούλωμα» ορισμένων γεγονότων, που έχει ως συν- έπεια τη δημιουργία κλίματος δυσπιστίας και ψιθύρων γύρω

από πολιτικά πρόσωπα, προκαλεί πολύ μεγαλύτερη ζημιά από την αποκάλυψη και την κάθαρση.

Μια έκδοση που αποκαλύπτει πτυχές ΚΑΙ της ιδιωτικής

1, (·>ής ενός πολιτικού άνδρα, θα ήταν ανώφελη ίσως και επιζήμια σε άλλες εποχές ή άλλη χώρα. Ζούμε όμως σε

μια χώρα που ειδικά μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1985, ι χχωρεί στον πρωθυπουργό εξουσίες τις οποίες

θα ζήλευε απόλυτος μονάρχης. Σε μια χώρα, που τολμά ένας σοσιαλιστής ηγέτης να διαγράφει παράνομα το 70% των

μελών της Κι ντρικής Επιτροπής του κόμματός του, ενός κόμματος, ανώτατα στελέχη του οποίου, καλυπτόμενα από την

ηγεσία του, δεν δίστασαν να φωνάξουν «Κάτσε κάτω κουλέ!» στον Σάκη Καράγιωργα. Σε μια χώρα, όπου ο ηγέτης

μπορεί να εκπαραθυρώνει μέλη της κυβέρνησης εν οόώ, εν πτήσει, εν πλω. Σε μία χώρα, που την εξουσία νέμονται

διορισμένα από τον ηγεμόνα μέλη αυλής κολάκων.

Ο Βασίλης Κεραμάς δεν είναι λογοτέχνης, δεν είναι δημοσιογράφος. Είναι Αστυνόμος εν ενεργεία, και ως φρουρός

του νόμου έκανε το καθήκον του: διάλεξε το δύσκολο δρόμο της αλήθειας. Η γραφή του χαρακτηρίζεται από σεμνότητα και πίκρα. Πίκρα που όλοι νιώθουμε σήμερα, για το κατάντημα του τόπου.

Β. Π.ΓΙΑΤΙ ΕΓΡΑΨΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Εκείνο που με ώθησε να γράψω αυτό το βιβλίο, ήταν η ανάγκη να εκπληρώσω ένα ΧΡΕΟΣ, που βάραινε από

καιρό καταλυτικά στη συνείδησή μου. Χρέος ζωής απέναντι στον τόπο μας και στους βασανισμένους ανθρώπους

του, τους -πάντοτε ευκολόπιστους και πάντα προδομένους». Κι όταν ένιωσα βαθιά μέσα μου πως σήμανε η ώρα για

το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ, πήρα την απόφαση να φέρω στο φως την προσωπική αυτή μαρτυρία μου. Δεν είχα

άλλο δρόμο απ’ αυτό το γράψιμο, που ήταν αναπόφευκτο, γιατί είναι η απόδειξη μιας αποψευδαίσθησης για τον

εαυτό μου.

Στις σελίδες που ακολουθούν του ημερολογίου μου, καταγράφονται όσα είδα και όσα έζησα έξι χρόνια κοντά

στον Ανδρέα Παπανδρέου, σαν προϊστάμενος της προσωπικής του ασφάλειας. Είναι η «άλλη όψη» - η πιο κρυφή και

η πιο άγνωστη - ενός «χαρισματικού» ηγέτη, που τον είχα πιστέψει.

Υπήρξα μαχητικός οπαδός του στη διάρκεια της δικτατορίας, 1967-1974, όταν κυριαρχούσε ηγεμονικά στο

εξωτερικό σαν αρχηγός του ΠΑΚ. Και παρέμεινα προσωπικός προσωπολάτρης του τα τρία πρώτα χρόνια της

μεταπολίτευσης, οταν ήμουν ακόμα στην Αυστραλία.

Ο προβληματισμός μου για την ειλικρίνεια των στόχων και των προθέσεων του, άρχισε να γεννιέται μέσα μου, το

καλοκαίρι του 1977, όταν αποσπάστηκα στην υπηρεσία του στο Καστρί, εκτελώντας χρέη προσωπικού του φρουρού.

Μπρο- στά στα μάτια μου σιγά - σιγά φανερωνόταν ένας «άλλος άνθρωπος». Μια ύπαρξη που απωθούσε, με πάθη

και αδυναμίες αταίριαστες και ασυμβίβαστες για έναν ηγέτη. Κάποια στι- γμή, τότε, με κατέλαβε μια τάση φυγής.

Ένιωσα μετέωρος από την απομυθοποίηση ενός ινδάλματος...

Η εισαγωγή μου στη Σχολή Υπαστυνόμων ήταν η λύση που επιδίωκα για τον απεγκλωβισμό μου από το Καστρί.

Μετά την αποφοίτησή μου, με προτροπή φίλων, επανήλθα στην παλιά υπηρεσία μου - αυτή τη φορά πλάι στον

Πρωθυπουργό της χώρας, και όχι στον αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Έτρεφα την ελπίδα, πως κάτι θα

είχε αλλάξει. Αλίμονο όμως. Ό,τι έζησα πλάι του για έξι ολόκληρα χρόνια, αποκάλυπτε κάθε μέρα και κάθε ώρα, μια

ακόμα πιο διαφορετική εικόνα από εκείνη που είχα σχηματίσει για τον άνθρωπο που υποσχόταν «κοινωνική αλλαγή

και ευτυχείς ημέρες στους μη προνομιούχους Έλληνες».

Σαν υπεύθυνος για την προσωπική του ασφάλεια, έβλεπα, άκόυγα και κατέγραφα με λεπτομέρειες, μέρα με την

ημέρα, ώρα με την ώρα, όλες τις πολυποίκιλες δραστηριότητες του, και στιγμές - στιγμές δεν μπορούσα και εγώ ο

ίδιος να συνειδητοποιήσω, αν τα διαδραματιζόμενα βρίσκονταν στη σφαίρα του πραγματικού... Κι όταν πια

περίσσεψε η ντροπή, διαμαρτυρήθηκα, όπως είχα καθήκον, με επιστολή μου στον πρωθυπουργό, για την πολιτεία

ορισμένων στενών συνεργατών του. Το αποτέλεσμα υπήρξε ακαριαίο: Με απομάκρυνε από την υπηρεσία,

στέλνοντάς με, παράνομα, σε ακριτική περιοχή, όπου όμως , τελικά, αρνήθηκα να πάω.

Το ημερολόγιο, όμως, έμεινε ανέπαφο... Και συμπληρώθηκε με αδιάσειστα και διασταυρωμένα στοιχεία από τις

πιο έγκυρες πηγές, που ολοκληρώνουν την αληθινή εικόνα του Ανδρέα Παπανδρέσυ.

Εσύ αναγνώστη, θα κρίνεις και θ’ αποδόσεις τα του Καί- σαρος τω Καίσαρι, πολύ πριν πει την τελευταία της λέξη

η Ιστορία...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι σημειώσεις του ημερολογίου μου ακολουθούν μια χρονολογική σειρά. Προσπάθησα να τις εντάξω σε θεματολογικές

ενότητες, χωρίς ν’ αποφύγω και την επανάληψη ορισμένων συμβάντων, προκειμένου να διευκολυνθεί ο αναγνώστης. Η παρέκβαση, με την

αναφορά σε γεγονότα γνωστά, έγινε για να κατανοηθούν τα διαδραματισθέντα στα παρασκήνια, που φέρνω στο φως της δημοσιότητας.

Η ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΜΙΑΣ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ

Τον Ανδρέα Παπανδρέου συνάντησα για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση, τον Ιούλιο του 1977, στο

ξενοδοχείο "Παρκ", στην Αθήνα, όπου παρακολούθησα τις εργασίες της πανελλήνιας συνδιάσκεψης του ΠΑΣΟΚ.

Μόλις με είδε, με φωναξε αμέσως κοντά του. «Έλα εδώ εσύ Αυστραλέ»,

μου ειπε. Στη σύντομη συνομιλία μας του εξήγησα ότι κέρ- δισα την προσφυγή που είχα κάνει στο Συμβούλιο

Επικρα- τειας και ότι επρόκειτο να ξαναγυρίσω στην Αστυνομία.

Τοτε θα σε πάρω στην ασφάλειά μου... Θα πω στο Μένιο να ρυθμισει

τις λεπτομέρειες... Θα σε δω στο Καστρί», μου είπε

και αποχαιρετιστήκαμε...

Τον Μένιο Κουτσόγιωργα τον γνώρισα στην Αυστραλία, στις αρχές Ιουνίου 1977, όταν ήμουνα ακόμα

γραμματέας του ΙΙΑΣΟΚ Μελβούρνης. Τον είχα προσκαλέσει τότε να

επισκεφτεί, γιατί η οργάνωση του ΠΑΣΟΚ, σ’ ολόκληρη την Αυστραλία, είχε ανάγκη από ηθική τόνωση αλλά και για

να επιλύσει τις τοπικές εσωκομματικές διενέξεις. Γνώριζα τους φιλικούς δεσμούς του με τον Πρόεδρο του Κινήματος

και εκρινα ότι η επίσκεψή του, εκείνη την περίοδο, ήταν απαραιτητη για τα προβλήματα που είχαν ανακύψει. Ο

Μένιος μας εντυπώσιασε και νιώθαμε υπερήφανοι για τους (συνεργάτες του Προέδρου, σαν κομματικά μέλη του

Κινήμα- τος στον χώρο της Ελληνικής παροικίας, όπου ήταν έντονη η

παρουσία των οργανώσεων του ΚΚΕ και Εσωτερικού. Εξάλλου, ήταν η πρώτη φορά, μετά την πτώση της

δικτατορίας, που ένα ηγετικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ ερχόταν κοντά μας. Είχαν ήδη περάσει τρία περίπου χρόνια από

τον Απρίλη του 1974, που είχε επισκεφτεί την Αυστραλία ο Ανδρέας Παπανδρέου μαζί με τη Μαργαρίτα.

Στη Μελβούρνη συνδέθηκα στενά με τον τότε αρχηγό του ΠΑΚ, που μας άφησε τις πιο αγωνιστικές και

μαχητικές αναμνήσεις για μια Ελλάδα καλύτερη. Δεν μπορούσαμε ή δεν θέλαμε να δούμε τότε καθαρότερα το

πραγματικό του πρόσωπο, αν κι εγώ είχα μια προσωπική εμπειρία, μόλις πάτησε το πόδι του στη Μελβούρνη. «Δεν

μπορούσαμε να έχουμε καλύτερο ξενοδοχείο;» με ρώτησε διερευνητικά τις πρώτες μέρες, όταν διέμενε στο ξενοδοχείο

«Σεβρόν». Αι- σθάνθηκα λίγο άσχημα, αλλά τελικά του εξήγησα, ότι «πρυ- τάνευσε η άποψη στην Επιτροπή

Αποκατάστασης της Δημοκρατίας για την Ελλάδα, που δεν την ελέγχουμε εμείς αλλά οι κομμουνιστές, να ξοδέψουμε

λιγότερα για να μείνουν περισσότερα χρήματα για τον αγώνα». «Καλό αυτό, αλλά φρόντισε πάντως εσύ να πάμε σε

κανένα καλύτερο ξενοδοχείο», μου είπε αποφασιστικά.

Πράγματι, έσπευσα να του ικανοποιήσω την επιθυμία, λες και με είχε μαγνητίσει. Του νοίκιασα ένα ολόκληρο

διαμέρισμα στο ξενοδοχείο «Ουίνδσωρ», απέναντι από το Κοινοβούλιο της Μελβούρνης. Τα έξοδα, βέβαια, δεν

πληρώθηκαν από το ταμείο της Επιτροπής, αλλά από μένα και τον αστυνομικό και νομικό Παναγιώτη Στωικό, που

είχε διωχτεί και αυτός από τη Χούντα και που ζει ακόμα στη Μελβούρνη. Ενοχλημένος τότε κάποιος σύντροφος μου

είπε: «Άλλοι είναι εξορία στα ξερονήσια στην Ελλάδα και του Παπανδρέου δεν του αρέσει το ξενοδοχείο;» Τα

οικονομικά του πάντως και την περίοδο εκείνη ήταν ανθηρότατα. Όλα τα λεφτά του ΠΑΚ τα στέλναμε στο σπίτι του

στον Καναδά και καλοπερνούσε. Γρήγορα όμως ξεχάστηκε κι αυτό, γιατί είμασταν απορροφημένοι με τον αγώνα

κατά της δικτατορίας και δεν είχαμε την πολυτέλεια να εμβαθύνουμε περισ-

σότερο στα άδυτα της προσωπικότητας του αρχηγοί) του ΠΑΚ.

Οι περιστάσεις με έδεναν όλο και περισσότερο μαζί του. Στις 21 Απριλίου 1974 μου ανάθεσε, με έγγραφο

ιδιόγραφο σημείωμά του, την ευθύνη για τη δικτύωση της Οργάνωσης στο Εσωτερικό. Στις 11 Μαΐου μάλιστα, μου

έστειλε από το Τορόντο και το ακόλουθο γράμμα:

«Αγαπητέ μου Βασίλη... Μας πήρε αρκετό καιρό να σννέλθονμε από το μεγάλο, αλλά τόσο πετυχημένο, ταξίδι.

Συγκινηθήκαμε πραγματικά από τη γνήσια αγάπη που μας έδειξαν οι Έλληνες δημοκράτες της Αυστραλίας. Μα

εντελώς ιδιαίτερα συγκινηθήκαμε από τη δίκιά σου φιλοξενία, καθώς και του Παναγιώτη. Θερμές ευχαριστίες. Σε

λίγο φεύγω για την Ευρώπη και τότε θα σε συνδέσω με το κέντρο μας για τη δουλειά που ανέ- λαβες. Προβλέπω,

ότι η πρώτη επαφή θα γίνει περί τις αρχές τον Ιούλη. Στο μεταξύ, είμαι βέβαιος, ότι θα κάνεις ό,τι μπορείς. Με

θερμούς αγωνιστικούς χαιρετισμούς. »

Λίγο αργότερα, στις 21 Μαΐου, ακολούθησε ένα δεύτερο γράμμα από τη Μαργαρίτα, που βρισκόταν στο Κινγκ

Σίτι του Οντάριο:

«Αγαπητέ Βασίλη, ήθελα να σου γράφω προσωπικά για να σου πω πόσο πολύ εκτίμησα όλα όσα έκανες για τον

Ανδρέα και για μένα και για τον σκοπό που ο Αν- δρέας αντιπροσωπεύει. Ήταν πραγματικά μεγάλη μου

ευχαρίστηση που σε γνώρισα και που είδα ότι υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, που είναι έτοιμοι να δώσουν τα πάντα

για την ελευθερία της Ελλάδας. Ο Ανδρέας είναι τώρα στην Ευρώπη. Είχε μια πολύ επιτυχημένη επίσκεψη στο

Λονδίνο. Είναι η πρώτη φορά που πήγε στην Αγγλία εδώ και μερικά χρόνια, και λέει ότι η ατμόσφαιρα έχει αλλάξει

σημαντικά προς το καλύτερο.

Συνάντησε μερικούς υπουργούς και μου είπε απ' το τηλέφωνο, ότι αυτούς που είδε είναι πολύ κοντά στον

πρωθυπουργό. Ίσως τα δύο θετικά γεγονότα στο Λονδίνο να ήταν μια 15λεπτη ζωντανή εκπομπή, μια συνέντευξη στο

ελληνικό πρόγραμμα του Μπι-Μπι-Σι. Αφού ο κόσμος τώρα μαθαίνει με τόση δυσκολία το τι συμβαίνει και ποιες είναι

οι θέσεις του Ανδρέα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τον ακούν με την ίδια του τη φωνή πότε - πότε. Λόγω της παντελούς

συσκότισης των νέων από τον τύπο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, ο Αν- δρέας προσπαθεί να κινητοποιήσει όλες

τις οργανώσεις του ΠΑΚ, ανά τον κόσμο, να στέλνουν πληροφοριακό υλικό στην Ελλάδα, όποτε είναι δυνατόν. -

Επιστρέ- φοντας στο θέμα του Λονδίνου, το δεύτερο θέμα δεν είναι ακριβώς ένα γεγονός, αλλά μια εξέλιξη. Η ομάδα

μας του ΠΑΚ εκεί από το 1968 ήταν ουσιαστικά νεκρή. Τώρα, μια νέα ομάδα, από 30 δραστήριους και αφοσι-

ωμένους νέους, έχει οργανωθεί και εργάζεται σκληρά. Ο Ανδρέας πέρασε αρκετές ώρες μαζί τους, συζητώντας θέματα

οργάνωσης και δράσης στο ελληνικό μέτωπο απελευθέρωσης. Ήταν πολύ ενθουσιώδης, όταν του μίλησα στο

τηλέφωνο.

Πώς είναι τα πράγματα στη Μελβούρνη; Έχουμε μιλήσει σε όλους για τη μεγάλη επιτυχία εκεί και ελπίζουμε ότι τα

πράγματα θα εξακολουθήσουν να εξελίσσονται θετικά. Το ΠΑΚ έλαβε τα χρήματα από τη Μελβούρνη και το Σύδνεϋ τα

οποία θα βοηθήσουν πολύ τον αγώνα. Σε παρακαλώ δώσε τους θερμούς μου χαιρετισμούς στον Στωικό. Μπορείς να

του διαβάσεις αυτό το γράμμα, μια που οι ευχαριστίες μου απευθύνονται και σ' αυτόν. Γράψε μας, αν υπάρχουν

καθόλου προβλήματα ή αν υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε από το ΠΑΚ του Τορόντο. Ο Ανδρέας θα επιστρέφει

σε μερικές βδομάδες. Μαζί σου στον αγώνα.»

10 Ιουνίου 1977. Η Αυστραλία ήταν για μένα πλέον μια

ανάμνηση. Γύρισα στην Αθήνα και ύστερα από μια αδικαιολόγητη καθυστέρηση ξαναδιορίστηκα τελικά στην

Αστυνομία, στις 20 Αυγούστου. Στο τέλος του μήνα, αποσπάστηκα στο Καστρί. Αλλά η συγκίνησή μου από την

τοποθέτησή μου στην προσωπική φρουρά του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ εξανεμίστηκε γρήγορα. Οι πρώτες εμπειρίες μου

ήταν οδυνηρές, όσο κι αν προσπαθούσα να βρω κάποια εξήγηση στον ψυχισμό του Παπανδρέου. Μέσα από τον

στενό κύκλο της προσωπικής του ζωής έβλεπα κατάματα την ωμή πραγματικότητα. Ηγεμονική καλοπέραση,

αδιαφορία και έλλειψη στοιχειώδους ενδιαφέροντος για δικούς του ανθρώπους, που τον φύλαγαν νύχτα - μέρα. Μια

σειρά από θλιβερά μέχρι ευτράπελα γεγονότα την περίοδο εκείνη, μου προκαλούσαν έντονο σκεπτικισμό, αν είχαμε

το δικαίωμα να κυβερνήσουμε μαζί του αυτό τον τόπο.

Θα αποφύγω να εξιστορήσω μια παρ’ ολίγο τραγική ιστορία, που συνέβη το 1976 και που την έμαθα το 1977 από

συνάδελφό μου, ο οποίος την έζησε από κοντά. Θα περιοριστώ μόνο στο σκηνικό, που είχε σαν πρωταγωνιστή τον

Μ. Ζιάγκα, ιδιαίτερο γραμματέα του, και τον Γ. Κατσιφάρα. Μια μέρα ο Ζιάγκας, που ο Παπανδρέου αποκαλούσε

πολλές φορές «Μισέλ» ή περιπαιχτικότερα «Μιχαήλ Σουσλώφ», κρατώντας ένα μαχαίρι επιτέθηκε σε έξαλλη

κατάσταση κατά του Κατσιφάρα, στο διαμέρισμα του τελευταίου στη Σαρωνίδα. Ο Πρόεδρος του Κινήματος θεατής

και η προσωπική του ασφάλεια διαιτητής. Δεν ήταν λίγες οι φορές που μέναμε άναυδοι, όταν μπροστά μας ο Ζιάγκας

εξ- ανίστατο κατά του Παπανδρέου, χωρίς να μπορεί να συγ- κρατήσει τη γλώσσα του. Κάποτε οι περιπέτειες με το

γιωτ του φίλου του Βασίλη Παπαφιλίππου, πολιτευτή του ΠΑΣΟΚ, τον έκαναν θεριό από τον φόβο του. Σε μια

ξαφνική θαλασσοταραχή, ξέσπασε: «Την Παναγία σου, το Χριστό σου, Ανδρέα, θα μας πνίξεις...» Ήταν μια μορφή

έκρηξης του καταπιεζόμενού απέναντι στον αφέντη του. Και η αντίδραση του Προέδρου αφοπλιστική: «Ηρέμησε,

Μισέλ...».

Κάποια άλλη φορά, πολύ πριν από τις εκλογές του 1977, ο Παπανδρέου είχε πάει για φαγητό στο ξενοδοχείο

«Απόλλων» στο Καβούρι, μαζί με τον Μιχάλη Ζιάγκα. Εκεί κοντά, στο Καβούρι, διατηρούσε μισθωμένο ένα

διαμέρισμα για τις εξωσυζυγικές συναντήσεις του, που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου, επί της οδού Απόλλωνος.

Αφού συνέφαγε με τον ιδιαίτερο γραμματέα του, χωρίς να ενδιαφερθεί καθόλου για το αν έπρεπε να δειπνήσουν και

οι δυο φρουροί, που κάθονταν νηστικοί στο διπλανό τραπέζι, αποσύρθηκε για ύπνο. Η εντολή στους δύο

αστυνομικούς του ήταν να μείνουν στην αίθουσα αναμονής του ξενοδοχείου, σαν σημείο επαφής για κάθε

ενδεχόμενο. Έτσι οι δύο σωματοφύλακες, νηστικοί και καταπονημένοι, πέρασαν τη νύχτα τους πάνω σε δυο

καναπέδες. Είχαν αποκοιμηθεί, όταν ξύπνησαν τις πρωινές ώρες από τις φωνές του έκπληκτου φύλακα: «Τι κάνετε

σεις εδώ; Διαρρήκτες είστε; Θα ειδοποιήσω την Αστυνομία...» Τελικά, του εξήγησαν ότι ήταν «προσωπική ασφάλεια

του Α. Παπανδρέου», δείχνοντάς του και τις αστυνομικές τους ταυτότητες. «Καλά, αλλά απαγορεύεται να κοιμάστε

στους καναπέδες», τους παρατήρησε ο φύλακας. Το πρωί, κουρασμένοι και απεριποίητοι, όπως ήταν, κίνησαν την

«προσοχή» του Προέδρου, όταν τους είδε σ’ αυτά τα χάλια, την ώρα που ετοιμαζρταν να φύγει: «Πώς είστε έτσι;»

τους ρώτησε. Οι δυο αφοσιωμένοι του άνδρες, που είχαν απολυθεί από τη Χούντα, του εξήγησαν τότε τα πράγματα,

κι αυτός κοιτάζοντας αινιγματικά τον Ζιάγκα τους «αφόπλισε» με τα λόγια του: «Κατανοώ το πρόβλημά σας...».

Είχε περάσει κιόλας ένας χρόνος από την ημέρα που ανέβηκα στο Καστρί για να τον υπηρετήσω. Όλο αυτό το

διάστημα βρισκόμουν σ’ ένα αδιέξοδο μ’ αυτά που έβλεπα. Ένα πρόσωπο με δύο όψεις. Στο προσκήνιο, μπροστά στο

λαό, στους ξένους, στους δημοσιογράφους, φάνταζε θελκτικός, χαρισματικός, αποστολικός. Στο παρασκήνιο, όμως,

έδειχνε το αληθιν,ό του πρόσαχτο, που διαρκώς σε τρόμαζε με τις εκρήξεις του. Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση

αναζήτησα διέξοδο, με την εισαγωγή μου στη Σχολή Υπαστυνό- μων, στις 25 Σεπτεμβρίου 1978. Κατά τη διάρκεια

των εξ-ετάσεων, ο Πρόεδρος με αιφνιδίασε με την απρόσμενη ερώτηση: «Νομίζεις, ότι πρέπει να τηλεφωνήσουμε στον

Μολυ- βιάτη για την περίπτωσή σου;» - «Ευχαριστώ, Πρόεδρε, απάντησα, αλλά δεν διαβλέπω κίνδυνο, αν σημειώσω

επιτυχία στις εξετάσεις. Αν γράψω καλά και δεν περάσω, θα σας παρακαλούσα μόνο να εξουσιοδοτήσετε τον Μένιο

να καταθέσει ερώτηση στη Βουλή για την αναθεώρηση των γραπτών μου». Ευχαριστημένος τότε ο Πρόεδρος, μου

είπε: «Αυτό θα το κάνω». Λίγα λεπτά αργότερα, στο γραφείο του, ο Μ. Ζι- άγκας τον συμβούλευε: «Μην επιτρέψεις να

τηλεφωνήσει ο Μένιος στο Μολυβιάτη. Αν τον κόψουν, τον έκοψαν. Δικό τον το πρόβλημα. Δεν πρέπει να

ανακατευτούμε εμείς.»

Στη σχολή υπαστυνόμων απόκτησα γνώσεις και βρήκα την ψυχική μου ηρεμία. Με τη συνεχή μελέτη και

άσκηση, ξεχάστηκαν οι τραυματικές εμπειρίες μου από την πρώτη θητεία μου δίπλα στον Πρόεδρο. Στις αρχές του

1981 ορκίστηκα, πήρα το δίπλωμά μου και τοποθετήθηκα στο πρώτο αστυνομικό τμήμα της Αθήνας, «τιμής ένεκεν»,

σαν αρχηγός της σχολής. Αλλά η πολιτική δεν σ’ αφήνει τελείως να ηρεμήσεις. Οι αγώνες τις εποχές του ανένδοτου

και της δικτατορίας είχαν σημαδέψει τη μοίρα μας. Κάτι μου ’λεγε μέσα μου, ότι «θά ’ρθουν καλύτερες μέρες». Η

πολιτική ατμόσφαιρα ήταν βαριά φορτισμένη ενόψει των εκλογών του Οκτωβρίου. Είχαμε πλησιάσει στο κατώφλι

της εξουσίας και ο χρόνος είχε αμβλύνει τις θλιβερές αναμνήσεις μου. Γνωστοί και φίλοι με ρωτούσαν, γιατί δεν

είμαι ακόμα στο Καστρί. Ο Πρόεδρος, στο μεταξύ, όταν είχε επισκεφτεί το Πάσχα τη Σχολή Υπαστυνόμων, μου είχε

πει: «Όταν τελειώσεις, σε περιμένω στο Καστρί». Στην κηδεία της μητέρας του, της κυρα-Σοφίας, που για την κοινή

Γιαννιώτικη καταγωγή μας με συμπαθούσε ιδιαίτερα, με διαβεβαίωσε: «Αύριο, θα ζητήσω να έρθεις στο Καστρί...»

Οι επιφυλάξεις μου για τα όσα είχα ζήσει κοντά στον Πρόεδρο, υποχώρησαν τελικά.

Ως κυβερνήτης μπορεί να είναι άξιος, σκέφτηκα. Εξάλλου, ο Μ. Ζιάγκας με τον Γ. Κατσιφάρα δεν θα κυβερνήσουν

και την Ελλάδα! Άλλο μπου ζούκια και ιδιωτική διασκέδαση και άλλο κρατική διαχείριση. Από την άλλη πλευρά, η

επικείμενη εκλογική αναμέτρηση βάθαινε περισσότερο τα πολιτικά πάθη και το κλίμα στον επαγγελματικό μου χώρο

ήταν ενοχλητικό για έναν άνθρωπο με τις απόψεις μου. Μ’ αυτές τις σκέψεις και τη συναισθηματική φόρτιση, με

βρήκε η δεύτερη στη σειρά απόσπασή μου στο Καστρί, στις 26 Αυγούστου 1981. Στο Καστρί ο Πρόεδρος μου είπε,

ότι «καθυστέρησε η απόσπασή σου, γιατί ο Μιχάλης είχε τη γνώμη ότι δεν μπορούσες να έρθεις, επειδή είσαι καινούριος

αξιωματικός». Στην πραγματικότητα, ο Ζιάγκας προσπάθησε από την πρώτη στιγμή να ματαιώσει, μ’ αυτό το

τέχνασμα, τη μετάθεσή μου δίπλα στον Πρόεδρο. Ήθελε να είναι απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Η νέα μου

ιδιότητα, σαν προϊστάμενος της προσωπικής ασφάλειας του Προέδρου, τον ενοχλούσε και το ένστικτο τον

προειδοποίησε ότι θα με έβρισκε αντίθετο στα σχέδιά του. Δεν είχε όμως ερείσματα να διαφωνήσει ανοιχτά για την

τοποθέτησή μου.

Αυτή τη φορά συνάντησα στο Καστρί και την Αγγέλα Κοκκόλα, που ήταν ανεπιθύμητη για πέντε περίπου χρόνια,

μετά τη διαγραφή της τον Ιούνιο του 1975. Όλο αυτό το διάστημα επικοινωνούσε κρυφά με τη Μαργαρίτα και όσες

φορές μάλιστα της τηλεφωνούσε στο Καστρί, χρησιμοποιούσε ψευδώνυμο. Είχαμε επικοινωνήσει, στην περίοδο της

δικτατορίας, όταν έμενε στο σπίτι του Προέδρου, στο Τορόντο. Ήταν τότε που ο Κώστας Νικολάου από τη

«Ντώυτσε Βέλλε» διαβίβασε την πληροφόρηση στον Α. Παπανδρέου, στον Καναδά, ότι η Χούντα θα επιχειρούσε

απόπειρα δολοφονίας του στο Σύδνεϋ. Μίλησα στο τηλέφωνο μαζί της από τη Μελβούρνη και τη διαβεβαίωσα ότι η

ζωή μου δεν διά- τρεχε κανέναν απολύτως κίνδυνο και ότι η επίσκεψη εκείνη έπρεπε να γίνει, γιατί θα ήταν ένας

θρίαμβος για τον αντι- δικτατορικό αγώνα.

Δεν πέρασαν τρεις - τέσσερις μήνες από την ημέρα που ανέβηκε ο Α. Παπανδρέου στον θώκο της εξουσίας, κι ένιίοσα πάλι τις πρώτες απογοητεύσεις και τις πικρίες. Είδα

υπουργούς να γίνονται άθυρμα στα χέρια του και σημαντικά στελέχη να εξοστρακ ί ζο νται γιατί όρθωσαν το

ανάστημά τους απέναντι στις ανομίες. 'Ακόυσα τα πιο απίθανα πράγματα από τους πιο απίθανους ανθρώπους, στους

οποίους έδωσε χαρτοφυλάκιο. Μια φορά που γυρίζαμε από ένα ταξίδι στις Βρυξέλλες, ο Γ. Κατσιφάρας μου δήλωσε

ότι είναι πολύ θυμωμένος μαζί μου. Κι όταν του ζήτησα να γίνει πιο σαφής, μου απάντησε ότι ο πρωθυπουργός έδινε

συνέντευξη στη Βελγική πρωτεύουσα και δεν φρόντισα να ισιώσω τη γραβάτα του! Από το άλλο μέρος, αξιόλογοι

άνθρωποι του Κινήματος περίμεναν στη σειρά, πότε θα ευαρεστηθεί ο Α. Παπανδρέου να τους καλέσει να

αναλάβουν χαρτοφυλάκιο, αγωνίζονταν στη συνέχεια να κρατήσουν την υπουργική καρέκλα, όσο το δυνατόν

περισσότερο χρόνο, κι όταν απομακρύνονταν, περίμεναν στο εντευκτήριο της Βουλής - μοιραίοι και άβουλοι - πότε

θα τους ξανακαλέσει για να ορκιστούν πάλι.

Γιατί άραγε άρεσε στον πρωθυπουργό να υποβαθμίζει, να αναβαθμίζει, να ταπεινώνει και να διώχνει από την κυ-

βέρνηση κορυφαίους συνεργάτες του, όπως σ’ εκείνο το δωδέκατο ανασχηματισμό της 5 Φλεβάρη 1987; Η μισή

απάντηση στο ερώτημα ανάγεται στη σφαίρα της λογικής του παράλογου, που χαρακτήριζε ολόκληρη τη ζωή του,

και η άλλη μισή στις έμμονες φοβίες του, που πυροδοτούσε κακόβουλα αλλά έντεχνα η «αυλή» του, ότι δήθεν

κινδύνευε η θέση του από ορισμένους συνεργάτες του. Μένιος, Γεννημα- τάς, Λαλιώτης, Αρσένης, δεν ξέφυγαν από

τα πυρά του ιδιαίτερου περιβάλλοντος στο Καστρί, ότι δήθεν απεργάζονταν διαρκώς συνωμοσίες για την ανατροπή

του πρωθυπουργού. Κι αυτός έτεινε πάντα «ευήκοον ους». Κάποτε, πριν εμφανιστούμε στη σκάλα του αεροπλάνου

στο Ελληνικό κι ενώ κοιτάζαμε από τα παράθυρα, του ειπώθηκε σε μια υπολογισμένη δόση «μαύρου χιούμορ», ότι

στην ομάδα υποδοχής του διακρίνεται και ο πρωθυπουργός, δηλ. ο Μένιος Κου-

τσογιωργας. Μιαν άλλη φορά στον «Αστέρα» της Αλεξαν- δρουπολης στις εκλογές του 1985, έγινε πελιδνός, όταν

ακουσε οτι ο Μένιος αποθεώθηκε σε ομιλία του σε πόλη της Μακεδονιας Χρειάστηκε να σπεύσω αργότερα να του

εξηγησω ότι η είδηση ήταν ανακριβής για να διασκεδάσω τη στενοχωρια και τις ανησυχίες του.

Υστερα από τα όσα είδαν τα μάτια μου και άκουσαν τ’ αυτια μου, στη διάρκεια της δεύτερης θητείας μου στο

Κα- στρι, δεν είχα την ψυχική δύναμη πια να παραμείνω περισ- σοτερο κοντά στον Α. Παπανδρέου. Ήθελα επίμονα

να γυρίζω στον παλιό εαυτό μου, ν’ αποτινάξω τις ευαισθησίες μου. Το ποτήρι είχε ξεχειλίσει με την ανεκδιήγητη

συμπεριφορά των στενών συνεργατών του. Η πεντασέλιδη ιδιόχειρη ιπιστολή μου προς τον πρωθυπουργό ήταν μια

λακωνική απάντηση για την παρασκηνιακή πολεμική εναντίον μου, το «Τρίο Κοκκόλα - Ζιάγκα - Κατσιφάρα», αλλά

και μια ανάλυση της πολιτικής μου στάσης απέναντι του, όλα αυτά τα χρόνια που υπηρέτησα δίπλα του σαν φίλος

και αξιωματικός. Του παρέδωσα την επιστολή διαμαρτυρίας μου, τη Δευτέρα 28 Απριλίου 1986, αμέσως μετά το

πρόγευμα, στις

8.30 το πρωί, λίγο πριν αναχωρήσουμε για το Μέγαρο Μαξίμου. Ήταν η μέρα που πήγε στο Προεδρικό Μέγαρο για

την ορκωμοσία του Μένιου Κουτσόγιωργα, σαν υπουργού των Εσωτερικών και της Μαρίας Κυπριωτάκη, σαν υφυ-

πουργού Υγείας και Πρόνοιας, την οποία επέβαλε, τελευταία στιγμή, η Μαργαρίτα. Διατηρούσα την κρυφή ελπίδα

ότι θα έβρισκε, τουλάχιστον, δυο λόγια να μ’ ευχαριστήσει για τη μακρόχρονη παρουσία μου δίπλα του και να με ρω-

τήσει, σε ποια άλλη υπηρεσία ήθελα να τοποθετηθώ. Γιατί μ’ ενδιέφερε σ’ αυτή τη φάση, μετά την επιστολή μου, να

τηρηθούν από μέρους μου αυστηρά τα προσχήματα και να φύγω με το κεφάλι ψηλά. Εξάλλου δεν ήμουνα αφελής να

πιστέψω, ότι μπορούσα να καταπολεμήσω αποτελεσματικά το συνασπισμένο περιβάλλον του και ιδιαίτερα τον Γ.

Κατσι- φάρα, που μόλις πριν από τρεις μέρες είχε προαχθεί σε υπουργό εμπορίου. Αντί άλλης απάντησης ο

πρωθυπουργός παράδωσε αμέσως την επιστολή μου - κατά την προσφιλή του τακτική να μην κρατάει τίποτα μυστικό

για τον εαυτό του - στον παρακοιμώμενό του Μ. Ζιάγκα. Αυτός, με τη σειρά του, την περιέφερε και στους άλλους

δυο για να λάβουν γνώση και ζήτησαν την κεφαλή μου επί πίνακι. Στις 19 Μαΐου 1986, ο Κατσιφάρας, τον οποίο

είχα αποκαλέσει στην επιστολή μου «κλόουν του Κινήματος και του Κοινοβουλίου», σ’ ένα γεύμα στο Καστρί,

απόσπασε τη συναίνεση από τον πρωθυπουργό για την απομάκρυνσή μου από το Καστρί. Ο Ζιάγκας είχε φροντίσει

να συντονίσει από το παρασκήνιο τις κινήσεις των άλλων δυο εναντίον μου.

Αργότερα, ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε με οργή την επιστολή που του έδωσα σαν «επαίσχυντη», γιατί κατηγό-

ρησα, όπως είπε, τους συνεργάτες του, που είχε μαζί του επί δεκαετίες. Την επόμενη μέρα, στις 7.30 το βράδυ, με

κάλεσε τηλεφωνικά στο γραφείο του ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Α. Δροσογιάννης. Μετά από μια συζήτηση «περί

ανέμων και υδάτων», μου ζήτησε με τακτ να του πω σε ποια υπηρεσία ήθελα να μετατεθώ. Του απάντησα αμέσως,

ότι θα'προτιμούσα για λίγο καιρό να πήγαινα στην ΚΥΠ, επειδή ήταν κλειστή υπηρεσία. Έκρινα, πως δεν θα ήταν

φρόνιμο να υπηρετήσω αμέσως σε ανοιχτή μάχιμη αστυνομική υπηρεσία, λόγω της ταύτισής μου με το Καστρί. Το

περιβάλλον στο μάχιμο χώρο της Αστυνομίας είναι συντηρητικό και θα με προκαλούσε, εύλογα, σε ερωτήσεις, γιατί

έφυγα από το Καστρί. «Λεν θα 9θελα να φτάσουν στ

9 αυτιά σας λόγια δυσάρεστα για τους φίλους σας, κύριε υπουργέ»,

είπα στον Δροσο- γιάννη. Μου πρότεινε τότε παραδόξως να πάω στην Υπηρεσία Επισήμων, αλλά του αντέτεινα: «Η

Υπηρεσία Επισήμων, κύριε υπουργέ, είναι μια ηλίθια υπηρεσία. Είχα εισηγηθεί μάλιστα, παλαιότερα, σε φιλική

συζήτηση που είχα με τον προκάτοχό σας υπουργό Θανάση Τσούρα να καταργηθεί, για έναν απλούστατο λόγο. Λαμβάνει

επιπρόσθετα μέτρα ασφάλειας στους δρόμους κατά τη διέλευση του Προέδρου της

Δημοκρατιας και του Πρωθυπουργού και αυτό δεν χρειάζε-

ται, γιατι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουρ-

γ ο ς ε χ ο υ ν τ ι ς δικές τους υπηρεσίες ασφάλειας. Μπορεί μάλι- στα να σκοτωθυύμε καί καμιά μέρα μεταξύ μας, αν

υπάρξει

καποιος πυροβολισμός, γιατί δεν γνωριζόμαστε μεταξύ μας. Αλ λ α , ποιος σας είπε όμως, κύριε υπουργέ, να με στείλετε

στην Υπηρεσία Επισήμων, γιατί εσείς έχετε είκοσι πέντε ημερες μ ό ν ο στο Υπουργείο και δεν γνωρίζετε ακόμα τις

αστυνομικές υπηρεσίες. Μήπως ο Ζιάγκας και ο Κατσιφά- ρας για να με γελοιοποιήσουν; Να διέρχεται ο πρωθυπουρ-

γος το αυτοκίνητο και εγώ να παίρνω μέτρα ασφαλείας στο δρόμο, για να γελούν μέσα από το πρωθυπουργικό αυ-

ιτοκινητο ο Ζιάγκας και η Κοκκόλα; Τι διεστραμμένη σκέψη ειναι αυτή και γιατί με θέλουν τόσο πλησίον για να με

ταπει- νωνουν;» Ενοχλημένος τότε ο Δροσογιάννης, μου είπε ότι θα συνεννοηθεί με τον Πρόεδρο και ότι δεν με

κάλεσε εκεί για να μου πει πού θα πάω, αλλά να με ρωτήσει πού θέλω να παω». «Μήπως υπάρχει κανένα πρόβλημα

για την ΚΥΠ;» ρώτησα έκπληκτος τον υπουργό. «Όχι, αλλά η Υπηρεσία Επισήμων ανήκει στην αρμοδιότητά μου»,

απάντησε αόριστα. « Και η ΚΥΠ πού ανήκει;» τον ξαναρώτησα για να πάρω την απάντηση, ότι «η ΚΥΠ ανήκει στον

πρωθυπουργό». Τότε κι εγώ του εξήγησα: «Τόσο το καλύτερο, θα συζητήσω το θέμα και εγώ με τον πρωθυπουργό.»

Πρόσεξα, όμως, ότι ο υπουργός δεν ήταν ευχαριστημένος με την τροπή που πήρε η συζήτηση. Κατάλαβα ότι

εκτελούσε μ’ ευλάβεια διατεταγμένες εντολές των φίλων του, σαν να υπηρετούσε ακόμα στο στρατό... Εξάλλου, είχε

και υποχρέωση απέναντι στους ανθρώπους που τον επέβαλαν υπουργό για επτά περίπου χρόνια...

Μια μέρα, μετά τη συνάντησή μου με τον υπουργό Δημόσιας Τάξης, Τετάρτη 21 Μαιου 1986, στις 8.00 το πρωί,

πήγα στον Αστέρα της Βουλιαγμένης για να αποχαιρετήσω και τυπικά τον πρωθυπουργό. Καθώς μπήκα στο δωμάτιο

ασφάλειας δίπλα από τη σουίτα του, στο ξενοδοχείο «Ναυ- σικά», οι δύο άνδρες της προσωπικής υπηρεσίας του ήταν

απαρηγόρητοι. Ο ένας από τους δύο, καθώς βγήκαμε στη βεράντα με θέα μπροστά μας τον όρμο της Βουλιαγμένης,

μου είπε με απελπισμένη, σχεδόν σβησμένη φωνή: «Τι ήρθες να τον αποχαιρετήσεις; Λυτός θέλει να του ρίξεις δυο πι-

στολιές για να σωθεί η Ελλάδα και να σε περιμένει ένα κότερο εκεί απέναντι για να φύγεις μετά.» Είναι πράγματι

οδυνηρό για έναν ηγέτη να έχει χάσει την αγάπη και την εμπιστοσύνη των απλών ανθρώπων, που τον υπηρετούν.

Κατά τις 8.30 το πρωί, ο πρωθυπουργός βγήκε από το διαμέρισμά του και μετά την τυπική χειραψία, τον συνόδε-

ψα, μαζί μ’ έναν άνδρα της ασφάλειάς του, στην εξωτερική πισίνα του ξενοδοχείου. Κολύμπησε για ένα τέταρτο

περίπου, του έδωσα να φορέσει το μπουρνούζι και αυτός αόριστα και αμήχανα μου μιλούσε για τον καιρό... Την ώρα

που επι- στρέφαμε στο δωμάτιό του και μέσα στο ασανσέρ, μου είπε, επιτέλους, ότι «μετά το μπρέκφαστ θα σε

καλέσω για να μιλήσουμε».

Γύρω στις 10.00 περίπου μπήκα στη σουίτα του κι αντίκρισα έναν αμήχανο άνθρωπο, καθώς τον κοίταξα προσεκτικά,

να τακτοποιεί ορισμένα προσωπικά του πράγματα, στο μεγάλο τραπέζι του σαλονιού. Μου είπε ευγενικά να καθήσω και

με μια χειρονομία μού έδειξε το κάθισμά. Καθώς ήρθε προς το μέρος μου, άνοιξα πρώτος τη συζήτηση για να τον

διευκολύνω ψυχολογικά, μια που θα τον έβλεπα και για τελευταία φορά. Δεν ήταν ώρα για συγκίνηση, αλλά ούτε και για

οργή. «Χτες το βράδυ, κύριε Πρόεδρε - του είπα - επισκέφτηκα τον Δροσογιάννη στο γραφείο του και λόγω της

αποχώρησής μου από το Καστρί, με ρώτησε σε ποια υπηρεσία θα ήθελα να τοποθετηθώ. Του απάντησα ότι ήθελα να

πάω στην ΚΥΠ, μια που είναι μικτή και κλειστή υπηρεσία και υπάγεται και σε σας προσωπικά». - «Είναι λίγο

δύσκολο να πας στην ΚΥΠ, λόγω της πολιτικοποίησης που κάνω, επειδή είσαι στρατιωτικός. Λεν πας καλύτερα στην

Υπηρεσία Επισήμων;» μου πρότεινε. Του απάντησα: «Η πολιτικοποίηση της ΚΥΠ, κύριε Πρόεδρε, δεν αφορά εμένα,

αλλά την ηγεσία. Είναι μια εναλλακτική λύση για να μπορείτε να διορίσετε ως αρχηγό και πολιτικό πρόσωπο. Η

ΚΥΠ σήμερα αποτελείται από στρατιωτικούς, αστυνομικούς και πολιτικό προσωπικό. Τηλεφωνείστε στον Πολίτη, τον

αρχηγό, και αν σας πει ότι υπάρχει κώλυμα, όπως εσφαλμένα σας έχουν πληροφορήσει, Θα πάω οπουδήποτε αλλού,

εκτός από την Υπηρεσία Επισήμων. Εξήγησα το λόγο στον Δροσογιάννη.» Τότε ο πρωθυπουργός μου αντέτεινε: «Δεν

μπορώ να τηλεφωνήσω στον Πολίτη τώρα, γιατί σε τρεις μέρες τον κάνω διευθυντή του στρατιωτικού γραφείου μου.»

Τον ρώτησα τότε: «Ποιον θα κάνετε αρχηγό;» κι απάντησε: «Τον Μακέδο. Θα συνεννοηθώ με τον Μακέδο και θα σε

ειδοποιήσω...» Ύστερα απ’ αυτή την απάντηση και τη στιχομυθία σηκώθηκα αμέσως από τη θέση μου, ανταλλάξαμε

μια απλή χειραψία και αποχώρησα από το διαμέρισμά του σιωπηλός. Ηταν φανερό πλέον, ότι ο πρωθυπουργός

ενεργούσε σύμφωνα με την επιθυμία του Μ. Ζιάγκα, ο οποίος είχε τρομοκρατηθεί, όταν εκδήλωσα, για

διαφορετικούς, βέβαια, λόγους, την προτίμησή μου στην ΚΥΠ. Ήταν ο «ντεφάκτο» σύνδεσμος του πρωθυπουργού

με την ΚΥΓΙ και δεν ήθελε να είμαι μέσα στα πόδια του. Την προηγούμενη μάλιστα βραδιά, στον Αστέρα της

Βουλιαγμένης, κατά τη διάρκεια του δείπνου στο εστιατόριο του ξενοδοχείου, είχε συζητήσει αποκλειστικά το θέμα

μου με τον πρωθυπουργό και τον είχε πείσει. Ήταν θλιβερό, πάντως, για μένα, ύστερα από τόσα χρόνια, τη στιγμή

του αποχαιρετισμού να διαπιστώνω ότι ο πρωθυπουργός της Ελλάδας λέει ψέματα για ένα τόσο ασήμαντο θέμα.

Από τότε, μέχρι σήμερα, είμαι ουσιαστικά επαγγελματικά παροπλισμένος. Πολλοί φίλοι, προσκείμενοι στο Κα-

στρί, που γνώριζαν την περιπέτειά μου, με συμβούλεψαν να διατηρήσω τη σιωπή μου. «Έχουν τη δύναμη να σε

συντρίψουν και να σε στείλουν στον Κορυδαλλό, αν κατηγορήσεις τον πρωθυπουργό», μου έλεγαν. Ένας μάλιστα που

κατέχει και σήμερα κυβερνητική θέση, είχε πει κυνικότατα: «Σωστά και άγια είναι αυτά που λέει ο Βασίλης. Αλλά όχι

να γκρεμίσει την κυβέρνηση και να χάσουμε τις θέσεις μας...».

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

ΚΑΣΤΡΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Οι άνθρωποι που αποτελούν το στενό κύκλο του Α. Παπανδρέου και πρωταγωνιστούν στις πολιτικές του

επιλογές, ζουν σε μια ατμόσφαιρα ανταγωνιστικής συνύπαρξης, και φροντίζουν, χάριν της εξουσίας, να διατηρούν τις

μεταξύ τους λεπτές ισορροπίες. Πίσω από τον πρωθυπουργικό περίγυρο στοιχίζονται τα οργανωμένα συμφέροντα.

Πολιτικοί παράγοντες και εκπρόσωποι οικονομικών ομίλων* βρίσκουν τον τρόπο να προσεταιριστούν ανθρώπους

του πρωθυπουργού για να προωθούν όσο καλύτερα μπορούν τις δουλειές τους. Το Καστρί από τον πρώτο χρόνο της

εξουσίας είχε πάψει να είναι το σύμβολο των δημοκρατικών αγώνων και είχε υποστείλει τη σημαία της εθνικής

ανεξαρτησίας.

Δεν άργησα να συνειδητοποιήσω, ότι αυτός ο πολυσυζητημένος εχθρός του κατεστημένου και τώρα πρωθυπουργός

των δυνάμεων της Αλλαγής συνδιαλεγόταν για τον σχηματισμό «της πρώτης σοσιαλιστικής κυβέρνησης», σε αγαστή

σύμπνοια με την αυλή του. Ο πίνακας των υπουργών καταρτίζεται με ανθρώπους ανεπαρκείς. Γράφουν και σβήνουν

ονόματα με ανευθυνότητα και προχειρότητα που με είχε καταπλήξει. Υποψήφιος δεν μπαίνει στη λίστα των υπου-

ργούν, επειδή δεν βρέθηκε στο σπίτι του, όταν του έγινε το κρίσιμο τηλεφώνημα από το Καστρί. Η ευκαιρία χάθηκε

από μια παράξενη ειρωνεία της τύχης, που ευνόησε όμως κάποιον άλλον. Στο γραφείο και στους διαδρόμους έζησα

τη μάχη των ονομάτων για την προώθηση φίλων και ημετέρων.

«Ο πρωθυπουργός είναι καλός - ψιθύριζαν πολλοί - αλλά περιβάλλεται από ανίκανους. Μπορεί και να τον κρατούν

από κάπου, να τον έχουν στο χέρι. Δεν εξηγείται διαφορετικά, γιατί δεν τους διώχνει.» Λες και δεν ευθύνεται για τους

ανθρώπους που συναναστρέφεται, για τους συνεργάτες που επιλέγει. Η αείμνηστη Αμαλία Φλέμινγκ ήταν προφητική

στις επισημάνσεις της για το πρωθυπουργικό περιβάλλον, Ο Α. Παπανδρέου - είχε πει - δεν έχει την ικανότητα ή τη

σύνεση «των ικανών Ισπανών βασιλέων Φερδι- νάνδου και Ισαβέλλας να επιλέγει τους συνεργάτες του». <Συχνά,

κύριε Πρόεδρε — του είχε πει - σας περιβάλλουν άνθρωποι που δεν έχουν καμιά σχέση με την ιδεολογία του Κινήματος

μας, ούτε με τους αγώνες αυτού του λαού και επιπροσθέτως αμφισβητούνται βάσιμα το ήθος και οι ικανό- τητές τους.»

(Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 26/7/84). Με το θάρρος της αυτό η Αμαλία Φλέμινγκ έγραψε το όνομά της στη

«βίβλο των προγραφών», που φυλάγεται με ιδιαίτερη μνησικακία στο Καστρί.

Το πολιτικό παιχνίδι στο Καστρί έχει μια συναρπαστική ομοιότητα με τη ρουλέτα. Αλλά για να κατανοηθούν ορι-

σμένα πράγματα, πρέπει να γνωρίσει κανείς τους ανθρώπους του άμεσου πρωθυπουργικού περιβάλλοντος, που ανα-

γορεύτηκαν σε κυρίαρχο και παντοδύναμο μηχανισμό του παρασκηνίου. Η μακρόχρονη παρουσία μου στο Καστρί,

δίπλα στον πρωθυπουργό και στην αυλή του, μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω καλά και τα πρόσωπα και τα

πράγματα. Θ’ αρχίσω πρώτα από τα πρόσωπα.

ΑΓΓΕΛΑ ΚΟΚΚΟΛΑ: Διευθύνει το ιδιαίτερο γραφείο του πρωθυπουργού από το 1981 με γνώσεις Λυκείου και

Αγγλικών. Στη διάρκεια της δικτατορίας τον ακολούθησε στον Καναδά και μετά τη μεταπολίτευση ήταν προσωπική

του γραμματέας. Απομακρύνθηκε τον Ιούνιο του 1975, οπότε διαγράφτηκε και από το ΠΑΣΟΚ. Μετά από πέντε

περίπου χρόνια ξαναγύρισε στο Καστρί με την παρέμβαση της Μαργαρίτας. Συντονίζει όλες τις συναντήσεις του

πρωθυπουργού, τον επηρεάζει στις αποφάσεις του, ενώ ταυτόχρονα προωθεί ένα δικό της κύκλωμα ανθρώπων.

Αισθάνεται όμως μια ανασφάλεια για τη θέση της, που οφείλεται στον ευμετάβλητο χαρακτήρα του Παπανδρέου. Για

να ασκεί απόλυτο έλεγχο και να προλαβαίνει τυχόν ανεπιθύμητες εξελίξεις, παραμένει στο Καστρί πολλές ώρες.

Φροντίζει πάντοτε να περιορίζει στο ελάχιστο τις συναντήσεις του πρωθυπουργού, εμποδίζοντας την επικοινωνία του

με ανθρώπους που δεν συμπαθεί. Τον Αύγουστο του 1984, όταν απούσιασε για λόγους υγείας και την αντικατέστησε

η προσωπική της φίλη και βοηθός της Μαρία Καραγεωργίου, ο πρωθυπουργός σκέφτηκε προς στιγμήν να την απ ο

μακρύνει. Σε μια συζήτηση που είχαμε, μου είπε: «Έχει μπουνταλέψει τον τελευταίο καιρό, αλλά πρέπει να βρούμε

κοπέλα της εμπιστοσύνης, που να γνωρίζει όμως και Αγγλικά».

Η Κοκκόλα γνωρίζει άριστα την ιδιόμορφη ψυχοσύνθεση του πρωθυπουργού, ανησυχεί για τις απρόβλεπτες εκρήξεις

του και φροντίζει πάντοτε να ξεφεύγει από τις«κακοτοπιές. «Μα, πόσες φορές, Αγγέλα, πρέπει να σου πω να φέρουν

ένα ποτήρι ούζο...», της είπε κάποιο μεσημέρι. Κι αυτή, που είχε ξεχάσει την παραγγελία, του απάντησε με ετοι-

μότητα: «Νόμιζα, Πρόεδρε, ότι σας το είχαν φέρει...». Ταυτόχρονα σηκώθηκε και γυρίζοντας είπε στον εμβρόντητο

φρουρό, για να την ακούσει ο Πρόεδρος, που ήθελε να του δείξει πως η παράλειψη δεν ήταν δήθεν δική της: «Δεν

σου είπα, Γιάννη, τόση ώρα να φέρεις ένα ούζο στον Πρόεδρο;» Η συμπεριφορά της απέναντι στη Μαργαρίτα, με την

οποία διατηρούσε φιλία, δεν ήταν απόλυτα ειλικρινής. Βέβαια, δεν έπαιζε αποφασιστικό ρόλο στις εξωσυζυγικές

δραστηριότητες του πρωθυπουργού, αλλά δεν μπορούσε και να της πει την αλήθεια. Ήθελε να διατηρεί τις

ισορροπίες για λογαριασμό της. Εξάλλου, ο πρωθυπουργός δεν την εμπιστευόταν στις αισθηματικές επιλογές του. Η

Κοκκόλα έχει στην υπηρεσία της δυο αστυνομικούς, τον Στ. Βουντουράκη και Μ. Ζαχαριουδάκη, που οδηγούν με

βάρδιες το αστυνομικό αυτοκίνητο με το οποίο μετακινείται, ενώ παράλληλα διαθέτει και αυτοκίνητο από την

Προεδρία της Κυβέρνησης με οδηγό τον Γ. Μπούρα.

Εκκεντρική πάντα, η Κοκκόλα, και φιλάρεσκη, διεκδικούσε για τον εαυτό της την καλοπέραση όσες φορές ταξι-

δεύαμε με τον πρωθυπουργό. Η εικόνα που εμφανίζαμε στα αεροδρόμια, μου προκαλούσέ μελαγχολία, γιατί

χρησιμοποιούσε τους άντρες της προσωπικής φρούράς να της μεταφέρουν τα πράγματα. Πόσες φορές δεν είπα στον

πρωθυπουργό, ότι δεν μπορεί οι άντρες της ασφαλείας του να εί- vaji αχθοφόροι της Αγγέλας. Αυτός βέβαια, όπως

πάντα, συμφωνούσε, αλλά τελικά περνούσε της ιδιαιτέρας του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που στο εξωτερικό

παραβιάζαμε και το προ3τόκολλο για το χατήρι της. Ταξίδευα πάντα σαν προπομπός και σε συνεργασία με τον

υπεύθυνο της εθιμοτυπίας της χώρας που μας φιλοξενούσε, της δίναμε το καλύτερο διαμέρισμα δίπλα στην

πρωθυπουργική σουίτα. Το ίδιο έκανα και για τον Μ. Ζιάγκα. Έβρισκα τη δικαιολογία, ότι ο Πρόεδρος επιθυμεί να

έχει άμεση επικοινωνία με τη γραμματέα και τον «βασικό» συνεργάτη του.

Η γραφειοκρατία και η κακοδιοίκηση ήταν το κύριο χαρακτηριστικό στο Καστρί. Πολλές περιπτώσεις έπαιρναν

την άγουσα προς τον λαβύρινθο του πολιτικού γραφείου του Αντώνη Λιβάνη στο Καστρί. Άλλες πάλι κατέληγαν στο

«Γραφείο αλληλεγγύης του Κινήματος», στη Χαριλάου Τρικούπη. Η Κοκκόλα ακολουθούσε μια απλή στρατηγική

για ν’ αντιμετωπίζει τις ομάδες πίεσης, όσες φορές έφταναν στο Καστρί. Καλούσε τους ενδιαφερόμένους να

παραδώσουν το υπόμνημα με τα αιτήματά τους για να το μελετήσει δήθεν ο πρωθυπουργός. Στις περιπτώσεις των

κοινών θνητών τα υπομνήματα κατέληγαν, κατά κανόνα, στο καλάθι των αχρήστων. Μόνο σε κρίσιμες απεργιακές

κινητοποιήσεις, όταν ο κόσμος πολιορκούσε το Καστρί, συνεννοείτο με τον Πρόεδρο και επικοινωνούσε τηλεφωνικά

με τον αρμόδιο υπουργό. Εξάλλου, δεν έκανε τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο απ’ αυτό που γνώριζε, ότι ήθελε

ο Παπανδρέου. 'Αλλοτε πάλι άφηνε τον κόσμο να περιμένει με τις ώρες, γεγονός που με είχε αναγκάσει πολλές φορές

να παρέμβω για να δώσω λύσεις σε μεμονωμένα αιτήματα πολιτών. Μετά την εγκατάσταση του πρωθυπουργού στην

Εκάλη, η Κοκκόλα έχασε τη δύναμή της. Περιορίστηκε στο Καστρί και στο Μέγαρο Μαξίμου. Τη θέση της στη νέα

πρωθυπουργική κατοικία πήρε η Βούλα Τουρλουμούση - Κοτοπούλη, φίλη της Λιάνη και σύζυγος του Νάκου

Κοτοπούλη, σύμβουλου του Παπανδρέου.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΖΙΑΓΚΑΣ: Τον έχρισε ιδιαίτερο γραμματέα του ο πρωθυπουργός χωρίς να λάβει καθόλου υπόψη

του τις γραμματικές του γνώσεις. Πολλοί λένε ότι είναι του δημοτικού σχολείου, άλλοι πάλι ότι τελείωσε ή άφησε

στη μέση το γυμνάσιο. Φαίνεται όμως ότι ο πρωθυπουργός μέτρησε τα ιδιαίτερα χαρίσματα που διέκριναν τον

«Μισέλ», όπως τον αποκαλούσε. Την κουτοπονηριά του, τη μυστικοπάθεια και την τυφλή του αφοσίωση στον

πρωθυπουργό, με το αζημίωτο βέβαια. Ο Παπανδρέου τον γνώρισε στη Σουηδία, την περίοδο της δικτατορίας, και

τον προσέλαβε αμέσως σαν μόνιμο συνοδό του, τρώγοντας και πίνοντας με τα λεφτά του ΠΑΚ.

Όταν ο Παπανδρέου εγκαταστάθηκε στον Καναδά, δεν τον πήρε μαζί του αλλά τον άφησε στη Στοκχόλμη για να

κρατάει συντροφιά στο μεγαλύτερο γιο του, τον Γιωργάκη, που σπούδαζε εκεί. Μετά τη μεταπολίτευση ο Ζιάγκας

συνέχισε να είναι ο μόνιμος συνοδός του Παπανδρέου. Το 1978 τον διόρισε υπάλληλο στη Βουλή και τον απόσπασε

στο Πολιτικό του γραφείο. Ο «Μισέλ» γίνεται ο αχώριστος σύντροφος του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ στις εξωσυζυγικές

εξορμήσεις του, φροντίζει για τα κρυσφήγετά του, αλλά και για τα τρέχοντα οικονομικά του έξοδα. Μετά την

απομάκρυνση του Μένιου Κουτσόγιωργα και την υπαγωγή της ΚΥΠ στην άμεση εποπτεία του πρωθυπουργού, ο

Ζιάγκας γίνεται ο σύνδεσμός του με την Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών.

Ο τότε αρχηγός της Γ. Πολίτης σπάνια καλείται στο Καστρί, ενώ ο συνταγματάρχης Γιάννης Αλεξάκης αναλαμβάνει

να ενημερώνει αναγκαστικά το μυστικοπαθή τακτικό επισκέπτη της οδού Κατεχάκη. Παράλληλα, η Υπηρεσία

Απορρήτων του ΟΤΕ, δίνει λόγο στο Ζιάγκα για τις παρακολουθήσεις κορυφαίων παραγόντων της πολιτικής ζωής.

Από την παρακολούθηση της ΥΕΣΠΑ δεν ξέφυγε ούτε ο Αλεξάκης, επειδή τον υποψιαζόταν ο πρωθυπουργός, ότι

είναι φίλος του Στάθη Παναγούλη. Τον Μάιο του 1986, όταν ανέλαβε αρχηγός της ΚΥΠ ο Φ. Μακέδος, ο Ζιάγκας

έχασε τα νερά του, γιατί ο νέος αρχηγός εγκαινίασε προσωπική επικοινωνία με τον πρωθυπουργό. Ο «Μισέλ» όμως

βρήκε τον τρόπο να τρυπώνει στο γραφείο του Παπανδρέου κάθε φορά που τον επισκεπτόταν ο Μακέδος. Αυτή ήταν

η τακτική που ακολουθούσε το δίδυμο Ζιάγκα - Κοκκόλα. Δεν άφηναν ποτέ μόνο του τον πρωθυπουργό όταν

έκριναν, ότι έπρεπε να ελέγχουν τα πράγματα. Ήθελε ο Μένιος να επικοινωνήσει με τον πρωθυπουργό, παρούσα η

Κοκκόλα. Έλειπε η Κοκκόλα, παρών ο Ζιάγκας.

Μόνιμα ανασφαλής και νευρικός μέχρι υστερίας ο Μ. Ζιάγκας, διέπρεψε στα νυχτερινά κέντρα,

συνοδεύοντας'τον πρωθυπουργό. Οι διασκεδάσεις ήταν μέσα στο αίμα του. Ακόμα και στις προεκλογικές

συγκεντρώσεις στην επαρχία δεν άφηνε κέντρο διασκέδασης που να μην πάει για να χορέψει το ζεϊμπέκικο του μ’

ένα ποτήρι κρασί στο κεφάλι. Τα λουλούδια, με τα οποία έραινε τις τραγουδίστριες, φρόντιζε να τα προμηθεύεται

από το διαμέρισμα του πρωθυπουργού, όπου έφταναν από πιστούς οπαδούς. Πάντα βέβαια με την έγκρισή του. Στις

μετακινήσεις του χρησιμοποιεί αυτοκίνητο της Αστυνομίας με συμβατικούς αριθμούς και για οδηγούς του έχει τους

αστυφύλακες Κ. Σαμαρά και Μ. Μπελαδάκη. Αποφεύγει συνήθως να μιλάει πολύ γιατί γνωρίζει τις δυνατότητές του

και δεν θέλει να πέφτει σε γκάφες.

Μόλις γύρισε ο πρωθυπουργός από το Λονδίνο, στις 22 Οκτωβρίου 1988, ο Ζιάγκας έχασε τη δύναμή του. Η

Δήμητρα Λιάνη φρόντισε να τον παραμερίσει αθόρυβα. Υπήρχε εξάλλου και κάποιος ειδικός λόγος, αφού ο «Μισέλ»

ήταν περιστασιακός εραστής της Δήμητρας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΥΒΑΡΗΣ: Τον ανακάλυψε ο Γιώργος Κατσιφάρας και στη συνέχεια τον γνώρισε στον Α.

Παπανδρέου, το φθινόπωρο του 1982, στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης. Λίγο πριν τον παρουσιάσει στον

πρωθυπουργό, περίμε- ναν και οι δύο στο δωμάτιο ασφαλείας και συνομιλούσαν χαμηλόφωνα, προφανώς για να μην

τους ακούσουμε. Έδιναν την εντύπωση, ότι είχαν να συζητήσουν «κάτι πολύ σημαντικό», στην πρωθυπουργική

σουίτα. Ύστερα από συνάντηση μιας και πλέον ώρας με τον πρωθυπουργό, μπήκε μέσα α αστυνομικός Κ.

Φραγκούλης, για ν’ αφήσει τον καφέ που είχε φέρει ο σερβιτόρος στο δωμάτιο ασφαλείας. Κατσιφά- ρας και

Λούβαρης ετοιμάζονταν να αναχωρήσουν. Ο πρωθυπουργός όρθιος εξακολουθούσε να συνομιλεί μαζί τους. Η

συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από τα λυκόσκυλα. Ο Κατσιφάρας γνώριζε την αδυναμία του Παπανδρέου για τα

σκυλιά και, με υπόδειξή του, ο Λούβαρης προσφέρθηκε να του ικανοποιήσει αυτή την αδυναμία. Εξάλλου, ο πιο

αποτελεσματικός τρόπος, για να αποκτήσει κανείς τη συμπάθεια του πρωθυπουργού, είναι η προσφορά ενός δώρου.

Μόλις βγήκαν από τη σουίτα Κατσιφάρας και Λούβαρης, ο Φραγκούλης είπε στον πρώτο, φανερά ενοχλημένος: «Τι

διάβολο, μωρέ Γιώργο, ανακατεύεσαι με τα σκυλιά. Εσύ θα τα κρατήσεις; Ξέρεις τι τραβάμε εμείς μ’ αυτά, γιατρούς,

εμβόλια... Δεν τον ξέρεις τον Πρόεδρο; Κολλάει μ* αυτά...» Ο Λούβαρης, άνθρωπος ήπιος και γεννημένος για

δημόσιες σχέσεις, έλαβε αυστηρά υπόψη για τον εαυτό του την παρατήρηση του Φραγκούλη προς τον Κατσιφάρα,

γιατί ήθελε να έχει αρμονικές σχέσεις με το περιβάλλον. Στον πρωθυπουργό πρόσφερε κάθε εκδούλευση και θέλημα,

αλλά για λυκόσκυλα δεν ξαναμίλησε μαζί του.

Η επίσκεψη αυτή του Λούβαρη ήταν ανεπίσημη και δεν καταχωρήθηκε στο πρωθυπουργικό ημερολόγιο. Ο εξ

απορρήτων φίλος του Παπανδρέου εμφανίζεται στο Καστρί τον

Νοέμβριο περίπου, του 1984. Εμείς τον ξέραμε σαν αρχιτέκτονα. Ήταν πολύ προσιτός, απίστευτα πρόθυμος και

εξυπηρετικός σ’ οτιδήποτε και είχε άριστες σχέσεις μ’ όλους τους ανθρώπους στο Καστρί. Μια φορά τον ρώτησα,

«πόσο μπορούσε να στοιχίσει μια σάουνα» και προσφέρθηκε αμέσως να μου φέρει τον σχετικό εξοπλισμό από τη

Φιλανδία, χωρίς βέβαια αυτό να γίνει τελικά, γιατί δεν ήθελα. Επίσημα, άκουσα για πρώτη φορά στο Καστρί, από

τα χείλη του πρωθυπουργού και τα εξής, άκρως επαινετικά λόγια, υπέρ του Λούβαρη: «Είναι φίλος τον Κατοιφάρα,

πολύ καλό παιδί καί φτωχόπαιδο». Τα λόγια αυτά τα είπε στον Γεράσιμο Αρσένη, ενώ τον ξεπροβόδιζε στο χωλ

του σπιτιού του, μέτά τη συνάντησή τους, στις 10.30 το πρωί, Πέμπτη 23 Φεβρουάριου 1984, πέντε μήνες μετά

την απομάκρυνση των Τσάτσων από την ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ. Προφανώς, ο πρωθυπουργός θέλησε να επηρεάσει

έμμεσα τον Αρσένη, για να παραμείνει ο Λούβαρης στη θέση του, στην προβληματική τσιμεντοβιομηχανία.

Τελικά, ο Λούβαρης απολύθηκε, με εντολή Αρσένη, που δεν θέλησε προφανώς να καταλάβει τα μισόλογα του

Παπανδρέου. Αργότερα, όμως, με παρέμβαση του πρωθυπουργικού γραφείου, μέσω του νέου διοικητικού

συμβουλίου της ΑΓΕΤ, υπό την προεδρία του Α. Μαγγανιά, ο Λούβαρης αποζημιώθηκε πλήρως από την

τσιμεντοβιομηχανία. Αργότερα, όταν επικρίθηκε ο Αρσένης, σε μια συζήτηση στο Καστρί, για την απόλυση του

Λούβαρη, ο πρωθυπουργός απάντησε με νηφαλιότητα: «Μάλλον ο Μάκης δεν κατάλαβε το ενδιαφέρον μον, γιατί

δεν τον ζήτησα ενθέως να μην τον απολύσει...»

Τον Ιούλιο του 1985, όταν απομακρύνθηκε από την κυβέρνηση ο Αρσένης, μεσουρανούσαν οι σχέσεις του

Παπανδρέου με τον Λούβαρη, που είχε αποπερατώσει στο Καστρί την κατασκευή της λυόμενης πολυτελούς

κατοικίας (120 τετραγωνικά μέτρα) του πρωθυπουργού. Τον ίδιο μήνα, Ιούλιο 1985, ο Γ. Λούβαρης εισήγαγε για

λογαριασμό του πρωθυπουργού από το Λονδίνο δυο μεγάλες τηλεοράσεις (SONY SCREEN PROJECTOR με

ηχοστήλες για λειτουργία), μια για τη βίλα και μια για τη λυόμενη κατοικία, καθώς και πανάκριβα μοντέρνα

έπιπλα, λευκού χρώματος, για τον εξοπλισμό της. Ο εκτελωνισμός ανατέθηκε από τον Λούβαρη στον εκτελωνιστή

Τάκη Χατζήιωάννογλου, πρώην ποδοσφαιριστή του Εθνικού, που δεν ανήκε στο ΠΑΣΟΚ. Ο διευθυντής, μάλιστα,

του τελωνείου Περάματος Κ. Καραχάλιος, παρουσία του εκτελωνιστή Α. Τράπαλη, πρώην αστυνομικού της

προσωπικής ασφάλειας του πρωθυπουργού, μου μίλησε έκπληκτος για την επίσκεψη Λούβαρη στο γραφείο του

και για τη συμβολική τιμή που υποχρεώθηκε να επιβάλει ως φόρο εισαγωγής (150.000 δραχμές περίπου). Ο σε-

μνός διευθυντής ανησυχούσε, μήπως τυχόν και διέρρεε τίποτα στον Τύπο, αλλά και αμφέβαλλε για την αξιοπιστία

του Αούβαρη, που του ήταν άγνωστος. Προσπάθησε, μάλιστα, ανεπιτυχώς, να επικοινωνήσει μαζί μου πιο

μπροστά, για να εξακριβώσει, αν πράγματι ο Λούβαρης ενεργούσε για λογαριασμό του Προέδρου. Πραγματικά,

λυπήθηκα για τον ρομαντικό αυτό τελωνειακό, που μου διάβασε και ένα ποίημα που είχε γράψει για τον

πρωθυπουργό. Αξίζει να σημειώσω, ότι η Α. Κοκκόλα επωφελήθηκε της ευκαιρίας κι έφερε κι αυτή, μέσω του

Αούβαρη, την ίδια τηλεόραση με εκείνη του πρωθυπουργού, που είχε διαστάσεις μικρής κινηματογραφικής

οθόνης.

Η μοιραία άνοδος του Λούβαρη στο Καστρί, τον Νοέμβριο του 1984, οφειλόταν στο γεγονός, ότι ο εργολάβος,

που είχε αναλάβει το λυόμενο, το εγκατέλειψε στη μέση, γιατί δεν δεχόταν να το τελειώσει με δικά του έξοδα και

μετά να εισπράξει τα χρήματα. Το 1986 ο Λούβαρης τελείωσε και τις εργασίες του σπιτιού του πρωθυπουργού,

στο Παλιό Ψυχικό. Το 1987 κατασκεύασε μια πισίνα (72 τ.μ.) στον περίβολο του Καστριού και ανακατασκεύασε

ένα αυτοτελές διαμέρισμα στο Καστρί για τον Αντρίκο, τον μικρότερο γιο του πρωθυπουργού.

Οι οικονομικές δραστηριότητες στο Καστρί, με την ανάμιξη του Γ. Λούβαρη, κίνησαν την προσοχή του

ασφαλιστή Γ. Καράτση, φίλου του πρωθυπουργού, που του σύστησε, σε κάποιο γεύμα τους στο Καστρί, να

ζητήσει δάνειο από την τράπεζα, για να φτιάξει το λυόμενο. «Η γυναίκα του Καίσαρα δέν αρκεί να είναι τίμια, αλλά

και να φαίνεται τίμια», συμβούλεψε τον πρωθυπουργό ο Γ. Καράτσης. Αλλά ο Παπανδρέου αγρόν ηγόραζε.

Εξάλλου και η επέκταση της βίλας «Γαλήνη» έγινε δωρεάν από τον Φ. Αρβανίτη, υποψήφιο βουλευτή του

ΠΑΣΟΚ το 1981, και τεχνικό συνεργάτη του Α. Τσοχατζόπουλου. Αλλά ο πρωθυπουργός είχε απελευθερωθεί από

«ευαισθησίες μικροαστικής ηθικής», που του υποδείκνυε ο Καράτσης και η παρουσία του Λούβαρη στο Καστρί

ήταν συνεπώς ευπρόσδεκτη.

Ο Λούβαρης έγινε, τελικά, ο εξ απορρήτων φίλος του Α. Παπανδρέου και για τις υπηρεσίες που πρόσφερε

ανταμείφθηκε γενναία. Ο Κατσιφάρας τον διόρισε στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΠΟ και το 1987 ο τότε υπουργός

Εμπορίου Π. Ρουμελιώτης τον τοποθέτησε πρόεδρο της κρατικής εξαγωγικής εταιρίας ITCO.Για τις άλλες υπηρεσίες

του Λούβαρη, προς τον πρωθυπουργό και τις αντιπαροχές του, θα αναφερθώ σε ειδικά κεφάλαια του βιβλίου.

Πάντως, μέχρι την ημέρα που ο Γ. Λούβαρης προφυλακίστηκε (12 Απριλίου 1989), για αποδοχή προϊόντων

εγκλήματος (κατηγορήθηκε, ότι παρέλαβε 90 εκ. δρχ. σε πεντοχίλιαρα μέσα σε χαρτοκιβώτιο Πάμπερς από τον

Κοσκοοτά), εξακολουθούσε να βλέπει κρυφά στην Εκάλη τον φίλο του Α. Παπανδρέου. Χαρακτηριστικά αναφέρω

και τον τρόπο με τον οποίο ο Λούβαρης έφτανε στη βίλα της οδού Μυρτιάς 18. Ένας σωματοφύλακας του Προέδρου

πήγαινε βράδυ στο σπίτι του, που βρισκόταν εκεί κοντά, τον έπαιρνε και όταν πλησίαζαν στη βίλα, έσβηναν για λίγο

τα εξωτερικά φώτα. Κι αυτό, για να μην τον δουν οι άντρες της συνοδευτικής και εξωτερικής φρουράς. Για παν

ενδεχόμενο, ο Λούβαρης έκανε και μια μικρή μεταμφίεση στο πρόσωπό του.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ: Γενικός διευθυντής του Πολιτικού γραφείου του πρωθυπουργού, απόφοιτος γυμνασίου

αλλά δυναμικός και ευφυέστατος. Το 1977, που πρωτοπήγα στο Καστρί, ο Πρόεδρος έτρεμε στην κυριολεξία τον

Λιβάνη, παρόλο που ήταν εκτός Κινήματος. «Έχει τεράστιες οργανωτικές ικανότητες. Θυμάται όλους τους αριθμούς

των τηλεφώνων. Είναι μεγάλος συνωμότης», μου είπε ο πρωθυπουργός. Ο Λιβάνης όμως, πριν ακόμα γίνει κυβέρνηση

το ΠΑΣΟΚ, βρισκόταν πάλι δίπλα στον πρωθυπουργό. Διατηρώντας προσωπική φιλία με την Κοκκόλα, κατορθώνει

με κοινή γραμμή και κοινό μέτωπο να περνάει στον Πρόεδρο τις απόψεις του τις περισσότερες φορές. Έγινε ο

παντοδύναμος συνεργάτης του με δικό του κέντρο εξουσίας. Από το γραφείο του στη Βουλή «κοσκινίζει» τους

χιλιάδες διορισμούς στο Δημόσιο και το αόρατο μάτι του παρακολουθεί τους υπουργούς, που δεν είναι δικοί του. Οι

σχέσεις του με τον Πρόεδρο της Βουλής Γιάννη Αλευρά είναι προσεκτικές, στην πραγματικότητα όμως

ανταγωνιστικές. Γνωστός πολέμιος του ιστορικού Εκτελεστικού Γραφείου (Τσοχατζόπουλος - Γεννηματάς - Λαλι-

ώτης) αλλά και του Κουτσόγιωργα, διέτασσε πάντα στο όνομα του Παπανδρέου. Σε πολλές φάσεις ο πρωθυπουργός

προεδρεύει και ο Αιβάνης κυβερνάει. Άριστος γνώστης της ψυχολογίας του Παπανδρέου, κατάφερε να μην τον

ενοχλεί με νουθεσίες για τα προσωπικά του θέματα και έτσι να διατηρεί την επικοινωνία μαζί του, χωρίς να

μειώνεται η παντοδυναμία του.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΤΣΙΦΑΡΑΣ: Υπάλληλος της Εμπορικής Τράπεζας αρχικά και αργότερα της ΕΤΒΑ, αποσπάστηκε το

1964 στο Πολιτικό Γραφείο του Α. Παπανδρέου, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε το 1980. Μετά τις εκλογές του

1981, παρ’ ολίγο να τοποθετηθεί υφυπουργός Τύπου, αν δεν αντι- δρούσε ο Μ. Ζιάγκας. Ο Πρόεδρος έλεγε, ότι ο

Κατσιφάρας είναι ο ιδανικότερες για το υφυπουργείο Τύπου, γιατί είχε άριστες, δήθεν, σχέσεις με τους

δημοσιογράφους. Τελικά, με τη λογική ότι «ο Γιώργος είναι δικός μας και πρέπει να τον βοηθήσουμε», κατάφερε να

γίνει υπουργός και να παραμείνει αμετακίνητος σε δέκα αλλεπάλληλους σχηματισμούς. Στις 31 Οκτωβρίου 1986

αναγκάστηκε να παραδώσει το υπουργείο στο φίλο του Β. Σαραντίτη, υπό τα πυρά του Α. Λιβάνη. Την ίδια μέρα,

πάντως, στις 9.00 το βράδυ, διασκέδαζε τη στενοχώρια του σε προσωπικό δείπνο με τον πρωθυπουργό στο Καστρί.

Κάποτε ο Αιβάνης τον κατάγγειλε στον Πρόεδρο, ότι έπαιζε στα χαρτιά μεγάλα χρηματικά ποσά. Φανερά ανήσυ-

χος ο πρωθυπουργός, μου είπε τότε να του θυμίσω να τον καλέσουμε κάποια στιγμή στο Καστρί «γιατί η καταγγελία

τον Αντώνη είναι σοβαρή. Να σταματήσει αμέσως το χαρτοπαίγνιο. Θα μας πάρονν οι εφημερίδες». Αργότερα έμαθα,

ότι αρνήθηκε πως έπαιζε χαρτιά και ισχυρίστηκε στον Πρόεδρο ότι «αυτές είναι σνκοφαντίες τον Λιβάνη». Για πολύ

λίγο καιρό χάθηκε από το Καστρί για να εκτονωθεί η κατάσταση, και εμφανίστηκε κεφάτος στις διακοπές του

πρωθυπουργού, τον Αύγουστο του 1984, στο ξενοδοχείο «Μιραμάρε», στην Κέρκυρα.

Στο Καστρί δεν τον παίρναμε στα σοβαρά. Όταν ήταν υφυπουργός Αθλητισμού, ήρθε μια μέρα μ’ ένα ταψί

σπανακόπιτα και μου διαβίβασε την επιθυμία του να πληροφορήσω σχετικά τον Πρόεδρο, όπως πράγματι και έκανα.

Το μεσημέρι όμως, στο γεύμα, με κάλεσε ο Πρόεδρος να με ρωτήσει «πού είναι η σπανακόπιτα», γιατί η Ελβίρα η

μαγείρισσα του είχε πει ότι δεν παρέλαβε τίποτα από τον Κατσιφάρα. Αναστατώσαμε το σπίτι, αλλά η σπανακόπιτα

είχε εξαφανιστεί. Η αμηχανία μας ήταν φανερή, γιατί πρώτη φορά αντιμετωπίζαμε τέτοια περίεργη κλοπή στο σπίτι

του πρωθυπουργού. Ύστερα από μια βδομάδα μάθαμε από τον ίδιο ότι είχε πάρει πίσω το ταψί με την πίτα, γιατί

όπως είπε: «Η μάνα μον έφτιαξε τη σπανακόπιτα για να τη φάει ο Α. Παπανδρέον και όχι οι άλλοι...».

Πολλοί συνάδελφοί του που γνώριζαν ότι ήταν το «αυτί του πρωθυπουργού», φρόντιζαν να έχουν την καλή του

μαρτυρία. Ο Κατσιφάρας τακτικός επισκέπτης στο Καστρί, την περίοδο της επιρροής της Μαργαρίτας, ερχόταν όχι

για να κουβεντιάσει σοβαρά θέματα με τον πρωθυπουργό, αλλά να του κρατήσει συντροφιά στα γεύματα και να τον

διασκεδάζει. Ο Κατσιφάρας είχε τον δικό του γραφικό τρόπο να κολακεύει τον Παπανδρέου, έστω κι αν ξεπερνούσε

τα όρια. Στο ταξίδι της Κίνας, όπως θα περιγράφω σ’ ένα κεφάλαιο του βιβλίου, έφτασε στο σημείο να πει μπροστά

στον Κινέζο πρωθυπουργό, «ο Παπανδρέου είναι η μεγαλύτερη προσωπικότητα του κόσμου».

Για το βοηθητικό προσωπικό στο Καστρί η κατάσταση δεν ήταν ιδιαίτερα ευχάριστη. Κεντρική φιγούρα η

συμπαθέστατη Ελβίρα Κόνδυλα - Δάλα, προσωπική και μοναδική μαγείρισσα της π ρω θυπου ργ ική ς οικογένειας

πριν από τη δικτατορία. Κομψή, λιγομίλητη και εργατική, είναι το ιερό πρόσωπο στην οικογένεια. Παρ’ όλ’ αυτά, ο

Α. Παπανδρέου της είχε στερήσει για έντεκα τουλάχιστον χρόνια το δικαίωμα της ασφάλισης. Δεν της πλήρωνε ποτέ

αυτά τα χρόνια τα ένσημα ασφάλισης του ΙΚΑ. Είχαμε συζητήσει αρκετές φορές με την Ελβίρα το πρόβλημά της και

μου είχε εκφράσει το παράπονό της: «Όλοι Θα πάρουν κάποτε σύνταξη, εκτός από μένα, μολονότι εργάζομαι στο σπίτι

του πρωθυπουργού». Της υποσχέθηκα μάλιστα, ότι θα πω κάτι στον πρωθυπουργό να τακτοποιήσει το θέμα της.

Αλλά «φωνή βοώντος εν τη ερήμο». Η άρνηση του πρωθυπουργού εκφράζεται με την αναβλητικότητα. Τελικά

ενέδωσε στις πιέσεις και τη διόρισε, τον Δεκέμβριο του 1985, σαν καθαρίστρια στην Εθνική Τράπεζα, χωρίς όμως να

δουλεύει. Παρέμεινε μαγείρισσα στο Καστρί, αλλά η Μαργαρίτα της αφαίρεσε από το μισθό που της έδινε, τα λεφτά

που έπαιρνε από την Εθνική. Όταν όμως ο μισθός της από την Τράπεζα έφτασε το ποσό των 40.000 δρχ. που έπαιρνε

κάθε μήνα από το Καστρί, η Μαργαρίτα σταμάτησε ξαφνικά να την πληρώνει. Το γεγονός αυτό εξόργισε την Ελβίρα,

που διαπληκτίστηκε μια μέρα έντονα με την Αλίκη Τσαπάρα, γραμματέα της συζύγου του πρωθυπουργού. Απείλησε

μάλιστα να παραιτηθεί για τις ισχνές αποδοχές της. Χωρίς ασφάλιση δούλευαν στο Καστρί και άλλες τρεις οικιακές

βοηθοί, η Τούλα Μάγκου, η Τασία Κωστοπούλου και η Αρετή Μουμπτζή.

Μια άλλη εσωτερική οικιακή βοηθός, η Ζαχαρούλα Κερμέζη, που έμεινε σχεδόν δώδεκα χρόνια στο Καστρί και

πήρε σύνταξη ως ασθενής στις αρχές του 1987, στάθηκε πιο τυχερή. Με τη σθεναρή επιμονή της αποσποΰσε, με

δυσκολία βέβαια, τη μηνιαία καταβολή των ενσήμων του ΙΚΑ (10.200 δρχ.). Κάποτε μάλιστα είχε μια συγκινητική

αντιπαράθεση με τη Μαργαρίτα, στην προσπάθειά της να τη μεταπείσει, ότι δεν της είχε καταβάλει δύο δόσεις των

ενσήμων. Η Μαργαρίτα υποστήριζε ότι είχε πληρώσει. Στην ιστορία αυτή είχε το μερίδιό του κι ο πρωθυπουργός.

Ένα βράδυ είπε στη Ζαχαρούλα, ότι δεν είναι ειλικρινής, γιατί ενώ είχε διοριστεί στο «Κέτερινγκ» της Ολυμπιακής,

συνέχιζε να παίρνει το μισθό της από το Καστρί, που ήταν σαράντα χιλιάδες. Η Ζαχαρούλα αρνήθηκε επίμονα την

κατηγορία, κι αυτό προβλημάτισε τον πρωθυπουργό, που της είπε ότι θα εξακριβώσει την αλήθεια. «Είχες όίκω

Ζαχαρούλα. Η πληροφορία δεν αφορούσε εσένα», της είπε την άλλη μέρα. Αλλά η ψυχή της φτωχής Ζαχαρούλας είχε

γίνει χίλια κομμάτια από την απρόσμενη στάση του πρωθυπουργού.

Η άγρια εκμετάλλευση των ανθρώπων που έχουν ανάγκη, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του πρωθυπουργού.

Σημειώνω την περίπτωση του πρώην αστυνομικού της προσωπικής του ασφάλειας Κώστα Παυλή, που όταν πήρε

σύνταξη από την Αστυνομία, τον κράτησε στο Καστρί για τις μαστορικές του ικανότητες. Είχε ανάγκη από ένα

άτομο για να του συντηρεί το σπίτι. Εξασφάλισε όμως τις δωρεάν υπηρεσίες του, αφού τον διόρισε σαν φύλακα στην

Εθνική Τράπεζα το 1985, χωρίς να του κάνει ούτε την τυπική απόσπαση.

Τον συντονισμό για την προστασία της ζωής του πρωθυπουργού έχει το γραφείο ασφάλειας του. Το αποτελούν ο

διευθυντής, η συνοδευτική ομάδα και η έσω ομάδα ασφάλειας. Η συνοδευτική ομάδα έχει 48 άνδρες, που δουλεύουν

με βάρδιες σε 24ωρη βάση. Μετά την απομάκρυνσή μου, το γραφείο ανέλαβε ο Ν. Πιπερίδης, ταξίαρχος σήμερα της

ΕΑ.ΑΣ, που έφυγε κι αυτός ανορθόδοξα από το Καστρί, τον Σεπτέμβριο του 1987. Τη θέση του πήρε ο αστυνόμος

β' Ν. Τσουκάλης, που υπηρετούσε στη συνοδευτική ασφάλεια.

Οι σωματοφύλακες του Προέδρου, που αποτελούν την έσω ομάδα ασφάλειας και μένουν μαζί του, όπου κι αν

πηγαίνει, είναι:

Σωτηρόπουλος Γιάννης: Ήταν φρουρός του Γεωργίου Παπανδρέου και διώχτηκε από τη δικτατορία σαν

Παπαν- δρεϊκός. Μετά τη μεταπολίτευση ξαναγύρισε στη χωροφυλακή. Έφυγε από σωματοφύλακας, όταν πήρε

σύνταξη από την Αστυνομία, τον Δεκέμβριο του 1987.

Φραγκούλης Κώστας: Μπήκε στην Αστυνομία τον Απρίλιο του 1965, όταν ήταν κυβέρνηση ο «Γέρος» και

διώχτηκε από τη δικτατορία σαν Παπανδρε'ίκός. Επανήλθε το 1975 και αμέσως διορίστηκε σαν σωματοφύλακας

του Α. Παπανδρέου. Τον απομάκρυνε ο ίδιος, στις 23 Ιουνίου 1987, «επειδή πήγε στο γάμο της κόρης του Γ.

Γεννηματά».

Απανωμεριτάκης Κώστας (αστυφύλακας): Αποκλειστικός εσωτερικός φρουρός στο Καστρί, μετά την

απομάκρυνση του σωματοφύλακα του πρωθυπουργού Κ. Φραγκούλη, τον Ιούνιο του 1987. Υπηρετεί και σήμερα

σαν σωματοφύλακας στην Εκάλη.

Καράτσης Παναγιώτης: Στην Αστυνομία από τον Απρίλιο του 1965. Αποσπάστηκε στο Καστρί, τον Σεπτέμβριο

του 1977 και υπηρετεί και σήμερα στην Εκάλη. Μια γκάφα του στις 15 Μαΐου του 1987, παρ’ ολίγο να γίνει αιτία

ν’ απομακρυνθεί. Ήταν η μέρα που επέτρεψε στους υπεύθυνους για την ασφάλεια του αμερικανού υπουργού

Εξωτερικών Αλε- ξάντερ Χαίηγκ, να κάνουν έρευνα στην πρωθυπουργική κατοικία, ενόψει της συνάντησης με τον

Παπανδρέου. Είμασταν στην Αλγερία με τον πρωθυπουργό, όταν πληροφορήθηκε το γεγονός, κι έγινε έξαλλος.

Τακτικός Ανδρέας (ανθυπαστυνόμος): Πλαισιώνει την ομάδα ασφάλειας από το 1983. Προηγουμένως

εκτελούσε αστυνομική υπηρεσία στο πολιτικό γραφείο του πρωθυπουργού, στη Βουλή και στο Μέγαρο Μαξίμου.

Στις ανεπίσημες μετακινήσεις του πρωθυπουργού δεν χρησιμοποιούσαμε τα επίσημα αυτοκίνητα, αλλά μιαν άλλη

σειρά αστυνομικών οχημάτων, με συμβατικούς αριθμούς. Σ’ αυτές τις «αποστολές» έπαιρναν μέρος, εκτός από την

πενταμελή ή τετραμελή ομάδα ασφάλειας, και οι οδηγοί του:

1. Παρασκευόπουλος Δήμος: Άνθρωπος πολύπειρος και θαρραλέος, έλεγε ελεύθερα τη γνώμη του και δεν ήταν

λίγες οι φορές που είχε ενοχληθεί ο πρωθυπουργός στις σχετικές συζητήσεις του. Είναι μαζί του από την εποχή της

Ένωσης Κέντρου.

2. Νικολές Δημήτρης: Υπάλληλος της Βουλής, πριν από το 1967, απομακρύνθηκε σαν Παπανδρεϊκός από τη

δικτατορία. Αποκαταστάθηκε με τη μεταπολίτευση και τον πήρε οδηγό του ο Α. Παπανδρέου, μετά τις εκλογές του

1981. Τολμηρός κι αυτός στις συζητήσεις του με τον πρωθυπουργό, απομακρύνθηκε στις 26 Μαίου 1988, γιατί δεν

άρεσε στο περιβάλλον της Λιάνη.

3. Παρασκευόπουλος Παύλος: Πρώην έφεδρος ανθυπο- λοχαγός, υπηρέτησε και στο γραφείο του Α. Παπανδρέου,

στο Πεντάγωνο, όταν ήταν και υπουργός Εθνικής Άμυνας. Έφυγε τον Μάιο του 1988.

4. Τρουλινός Αλέκος (αστυφύλακας): Αντικατέστησε τον Δ. Νικολέ. Πιο μπροστά ήταν οδηγός συνοδευτικού

αυτοκινήτου της ασφάλειας.

5. Αλεξόπουλος Ανδρέας (αστυφύλακας): Ανέλαβε υπηρεσία σαν τρίτος τακτικός οδηγός από τις 11 Αυγούστου

1988. Υπηρετούσε προηγουμένως στη συνοδευτική ασφάλεια.

Μέσα στο Καστρί υπηρετούν σε 24ωρη βάρδια οι αστυνομικοί: Μιχ. Θωμαδάκης, Δ. Μάρκουίζος, Δ. Αοΐζος, και

ο I. Καρπέτας, συνταξιούχος πρώην αστυνομικός. Προσέχουν βέβαια για την ασφάλεια του σπιτιού, αλλά

προτεραιότητα έχουν οι άλλες δουλειές στο Καστρί, που κανονικά θα έπρεπε να γίνονται από υπηρετικό προσωπικό.

Στη δεύτερη πρωθυπουργική κατοικία της Εκάλης, όπου ζει σήμερα ο Παπανδρέου με τη Δήμητρα Λιάνη, οι

εσωτερικοί αστυνομικοί του φρουροί είναι οι αστυφύλακες: Κ. Γιαγάς, Θ. Γιαννούλης,

Βασ. Καρνατόπουλος και Ελ. Γουλιελμάκης. Τα καθήκοντα τους όμως δεν είναι μόνο αστυνομικά. Υποχρεώνονται,

όπως και οι άλλοι συνάδελφοί τους στο Καστρί, να βοηθούν στα οικιακά. Έτσι αντιλαμβάνεται ο πρωθυπουργός το

έργο των αστυνομικών.

Οι συνθήκες πάντως κάτω από τις οποίες οι άνδρες ασφαλείας πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους, κάθε άλλο παρά

ανθρώπινες ήταν. Ο Α. Παπανδρέου δεν έδειχνε να νοιάζεται όταν οι φρουροί του υπερέβαιναν και αυτά τα όρια της

ανθρώπινης αντοχής για να τον φυλάνε. Χαρακτηριστική είναι η εξής περίπτωση με τον μέχρι τον Μάιο του 1988

οδηγό του Δη{ΐήτρη Νικολέ. Ένα μεσημέρι του 1987, ο πρωθυπουργός γευμάτισε στο Καστρί με τον Γιάννη

Ρουμπάτη. Γύρω στις 4.15, μόλις είχε τελειώσει το γεύμα, αναζήτησε τον προσωπικό του οδηγό Δ. Νικολέ, για να

μεταφέρει τον Ρουμπάτη στο σπίτι του με το αλεξίσφαιρο πρωθυπουργικό αυτοκίνητο. Ήταν κάτι το ασυνήθιστο να

θέλει να χρησιμοποιηθεί η επίσημη θωρακισμένη μερσεντές του για κάποιον άλλο. Όταν τον πληροφόρησαν ότι ο

οδηγός του είχε πάει στο σπίτι του για να φάει, τον πήρε στο τηλέφωνο για να του ζητήσει εξηγήσεις για την απουσία

του. Το τηλέφωνο σήκωσε η σύζυγος του Νικολέ, που φώναξε τον άνδρα της ότι τον ζητούσε ο πρωθυπουργός.

- Πού είσαι κ. Νικολέ;

- Κύριε Πρόεδρε, στο σπίτι μου είμαι.

- Γιατί έφυγες; Πού ξέρεις αν ο πρωθυπουργός χρειαστεί κάποια έκτακτη μετακίνηση;

- Κύριε Πρόεδρε, ήρθα στο σπίτι μου να φάω. Αυτό συνηθίζεται από την ημέρα που ήρθα στο Καστρί. Όταν

τρώτε στο Καστρί, πηγαίνουμε για φαγητό στο σπίτι και ξαναεπιστρέφουμε.

- Δεν μπορούσες να φας λίγο ψωμάκι; Έπρεπε να πας σπίτι σου;

- Κύριε Πρόεδρε, δεν μου είπε κάποιος υπεύθυνος να μείνω στο Καστρί...

— Νικολέ, είσαι παλιάνθρωπος, και θα δούμε αν θα είσαι στο εξής οδηγός μου.

Ο οδηγός δεν απάντησε και ο πρωθυπουργός έκλεισε το τηλέφωνο. Τελικά ο Δημήτρης Νικολές διώχθηκε από

το Καστρί, γιατί, όπως του εκμυστηρεύτηκε ο Μιχάλης Ζιάγκας, δεν τον ήθελε η Δήμητρα Λιάνη.

72

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Ο «ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΜΟΣ» ΤΟΥ ΔΡΕΤΤΑΚΗ Ιούνιος 1982

Ζούσα σαν σε πυρετό κοντά του, επαγρυπνώντας για τη ζωή του. Όλο και πιο ανήσυχος κάθε φορά που έβλεπα

και άκουγα θλιβερά πράγματα. Τώρα που ξετυλίγω τις πικρές σκέψεις, στο ημερολόγιο του 1982, νιώθω περισσότερο

προσβεβλημένος από τότε που ακούγονταν οι μοιραίες βροντές και οι κεραυνοί χτυπούσαν πρώτα τους έντιμους.

Ήταν αρχή ακόμα, σκεφτόμουν στην προσπάθειά μου να αμβλύνω τη σύγκρουση με την ιδεολογία μου και την εξου-

σία που αντιπροσώπευε ο Πρόεδρος του Κινήματος.

Κυριακή, 20 Ιουνίου 1982. Ήταν μεσημέρι όταν πήγαμε για μπάνιο στο θέρετρο του στρατού, στον Άγιο Αντρέα

Αττικής. Ο πρωθυπουργός διατηρούσε εκεί από τις αρχές του Ιουνίου, ως υπουργός Εθνικής Άμυνας, ένα διαμέρισμα

για τη θερινή περίοδο. Ο καιρός ήταν καλός και αποφάσισε να οδηγήσει ο ίδιος το αυτοκίνητό του, που ήταν

συνήθως ακινητοποιημένο έξω από το Καστρί. Ο Ανδρέας είναι δεινός οδηγός και πολλές φορές του άρεσε να οδηγεί

το αυτοκίνητό του μέχρι τη Βουλή, το Μέγαρο Μαξίμου, το Λαγονήσι ή τον Αστέρα Βουλιαγμένης. Σε αντίθεση με

τον πατέρα του, τον αείμνηστο «Γέρο», που ούτε οδήγηση γνώριζε ούτε κολύμπι.

Στο θέρετρο του στρατού πήγαμε ελάχιστες φορές το καλοκαίρι του ’82. Το μεσημέρι κολυμπούσε 15 λεπτά πριν

από το γεύμα και το απόγευμα για ένα εικοσάλεπτο περίπου μετά τον μεσημεριανό ύπνο και επιστρέφαμε συνήθως

στο Καστρί. Η όψη του στρατοπέδου ήταν καταθλιπτική για τον πρωθυπουργό και το κλίμα συντηρητικό και ξένο για

κοσμικές διασκεδάσεις, που ταίριαζαν στον χαρακτήρα του. Εξάλλου είχαμε εγκατασταθεί πλέον στο Λαγονήσι από

τις 16 Απριλίου σ’ ένα λιτό αλλά άνετο μπανγκαλόου, ειδικά κατασκευασμένο από τον EOT, για τον πρωθυπουργό.

Βρισκόταν απομονωμένο στην άκρη της θάλασσας, και εκτός από τη μόνιμη φρουρά και τους βατραχανθρώπους,

περιπο- λούσε ένα σκάφος του Λιμενικού.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις θυελλώδεις νυχτερινές διασκεδάσεις του στην ταβέρνα του ξενοδοχείου με τους μονίμους πάντοτε συνδαιτυμόνες του. Στο Λαγονήσι, ο πρωθυπουργός άφησε εποχή με τους ζεϊμπέκικους χορούς του και τις αδυναμίες του στα τραγούδια «Στα Τρίκαλα στα δυο στενά», «Αλήτη μ’ είπες μια βραδιά», «Ασ’ τον τρελό στην τρέλα τον» και «Γεννήθηκες για την καταστροφή». Κατσιφάρας και Ζιάγκας τον χειροκροτούσαν σκυμμένοι και γονατιστοί στην πίστα, ενώ πελάτες της ταβέρνας που παρακολουθούσαν το θέαμα γελούσαν με υπονοούμενα σε βάρος μας, όχι για το χορό και τις στροφές του πρωθυπουργού, όσο για το περιεχόμενο των τραγουδιών που τόσο καταπληκτικά μας ταίριαζε. Τα έξοδα για τα τραπέζια είναι ένα σκάνδαλο που μέχρι σήμερα βαραίνει εξολοκλήρου το φτωχό βαλάντιο του μη προνομιούχου ελληνικού λαού. Γιατί ο πρωθυπουργός ποτέ δεν πλήρωσε για τις διασκεδάσεις του και τα γεύματα με τους προσκεκλημένους του. Δίναμε μόνο ένα συμβολικό ποσό - πέντε χιλιάδες τη βδομάδα, που αργότερα αυξήθηκε σε δέκα χιλιάδες για τον Αστέρα Βουλιαγμένης - σαν φιλοδώρημα στη διεύθυνση του ξενοδοχείου για να το μοιραστούν οι σερβιτόροι και οι καθαρίστριες του διαμερίσματος του πρωθυπουργού. Ζητούσαμε πλασματική απόδειξη, ώστε να φαίνεται ότι πληρώναμε στο ξενοδοχείο έστω και σε μειωμένη τιμή. Θέλαμε σε περίπτωση καταγγελίας τις αποδείξεις σαν στοιχείο που θα διασφάλιζε τη φερεγγυότητά μας!

Μετά το απογευματινό κολύμπι στον Άγ. Αντρέα, αναχωρήσαμε στις 6.15 περίπου για το Καστρί. Μέσα στη

Μερ- σεντές του πρωθυπουργού, στα πίσω καθίσματα, ήταν η Μαργαρίτα και ο γαμπρός τους Θόδωρος Κατσανέβας,

που είχαν έρθει στο μεταξύ για μπάνιο νωρίς το απόγευμα, αλλά για να επιθεωρήσουν κυρίως το διαμέρισμα του

πρωθυπουργού. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής ο Κατσανέβας άλλαξε συζήτηση και αποτάθηκε ξαφνικά στον

πρωθυπουργό: «Τι θα γίνει Πρόεδρε με το Καστρί;» Ο Παπανδρέου αιφνιδιασμένος προφανώς με την ερώτηση του

γαμπρού του, που έχει και την ψιλή κυριότητα της πρωθυπουργικής κατοικίας, απάντησε συνοφρυωμένος: «Δεν σε

καταλαβαίνω τι θέλεις να πεις». Ο Κατσανέβας συνέχισε: «Για τη δήλωση Δρεττάκη θέλω να πω, Πρόεδρε. Το Καστρί

ξεπερνάει τα εκατό εκατομμύρια, Τι θα κάνουμε;»

Ο πρωθυπουργός, σαν να ανακάλυψε τότε τη μαγική λύση του προβλήματος, χτύπησε με το δεξί του χέρι το

τιμόνι της Μερσεντές - δώρο του ευρωβουλευτή Λ. Λαγάκου και του επιχειρηματία Φωστηρόπουλου — και είπε:

«Καλά που μου το θύμισες. Όταν φτάσω στο Καστρί' θα φωνάξω τον Μένιο, να δούμε τι θα γίνει». Και απευθυνόμενος

στον συν- οδηγό ασφαλείας του, είπε: «Να μου θυμίσεις στο Καστρί να τηλεφωνήσω στον Μένιο». Όταν φτάσαμε,

τηλεφώνησα εγώ στον Κουτσόγιωργα - υπουργό Προεδρίας τότε - ο οποίος μίλησε στο τηλέφωνο με τον

πρωθυπουργό και σε λίγη ώρα ανέβηκε στο Καστρί. Ο Μένιος, που εκαλείτο πάντα στις δύσκολες στιγμές στο

Καστρί για οικογενειακά και περιουσιακά θέματα του Παπανδρέου, του σύστησε να κατατεθεί τροπολογία στη

Βουλή για το ΦΑΠ, που να αυξάνει το αφορολόγητο όριο σε «είκοσι πέντε εκατομμύρια». «Με την τροπολογία θα

μειωθεί σημαντικά ο φόρος που θα πληρώσετε για το Καστρί», διευκρίνισε ο Μένιος επεξηγηματικά και του έκανε

73

τους σχετικούς λογιστικούς υπολογισμούς. Αλλά ο πρωθυπουργός μαινόμενος έκρινε οριστικά εκείνο

το βράδυ την τύχη του Μανώλη Δρεττάκη. «Αυτό μας έλειπε τώρα, να μον υπαγορεύσει ο Αρεττάκης, πόσο πρέπει να

πληρώσω στην Εφορία. Πρέπει να απολυθεί, να βάλει μυαλό, για να μάθει να κάνει δική του πολιτική », μου είπε στο

διάδρομο του σπιτιού, μόλις αποχώρησε ο Μένιος απ’ το Καστρί. Απ’ εδώ και πέρα τα γεγονότα είναι γνωστά. Την

Τετάρτη το απόγευμα, 23 Ιουνίου 1982, ο ελληνικός Ααός πληροφορήθηκε από το ραδιόφωνο για την αναστολή

του νόμου, σχετικά με τον φόρο ακίνητης περιουσίας (ΦΑΠ). Ο πρωθυπουργός είπε ψέματα ότι πήρε την απόφαση

«ύστερα από συστηματικές επαφές που είχε με τους εργαζόμενους και τις παραγωγικές τάξεις». Έδιωξε από την

κυβέρνηση τον

- Δρεττάκη για προσωπικούς λόγους και όχι γιατί ο υπουργός των Οικονομικών ακολούθησε «δική του πολιτική».

Το φορολογικό νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΠ), που

προήδρευε ο Παπανδρέου και ύστερα ψηφίστηκε ως νόμος του Κράτους από την κυβερνητική πλειοψηφία. Για

πρώτη φορά στα πολιτικά χρονικά της χώρας πρωθυπουργός κατάργησε τόσο σκανδαλωδώς, χωρίς να γνωρίζει ο

αρμόδιος υπουργός, νόμο του Κράτους, που μόλις ψηφίστηκε στη Βουλή με τη δική του κοινοβουλευτική

πλειοψηφία. Ο Δρεττάκης με την εισαγωγή του φόρου ακινήτου περιουσίας γνώριζε ασφαλώς, ότι ενοχλούσε τους

πλουσίους συναδέλφους του στο ΠΑΣΟΚ, αλλά λησμόνησε ότι και ο Ανδρέας είχε περιουσία. Η φαντασία του δεν

έφτασε ποτέ μέχρι το Καστρί. Εξάλλου, ποιος θα διενοείτο ποτέ να υποπτευθεί τον Πρόεδρο για μια τέτοια

συμφεροντολογική απόφαση. Οι υποψίες του υπουργού των Οικονομικών στρέφονταν αποκλειστικά στους

κορυφαίους του ΠΑΣΟΚ και ιδιαίτερα στον υπουργό Συντονισμού Α. Αάζαρη, που είχε εκφράσει από την αρχή

ενδοιασμούς και αντιρρήσεις για τη σκοπιμότητα εφαρμογής του ΦΑΠ. Η παραίτηση Δρεττάκη από το βουλευτικό

αξίωμα, αλλά και από την έδρα του καθηγητή στην ΑΣΟΕΕ, προκάλεσε έκπληξη στον πρωθυπουργό, που του

άρεσε να ταπεινώνει αδιαμαρτύρητα τους συνεργάτες

του. «Παράξενος άνθρωπος αυτός ο Δρεττάκης. Απορώ, πώς θα μπορέσει τώρα να ζήσει», μου είπε, όταν του έθεσα

υπόψη τη διπλή παραίτηση του υπουργού Οικονομικών.

Ο συμπαθής πολιτικός δεν του κράτησε μνησικακία και διατήρησε κάποια προσωπική επικοινωνία μαζί του. Όταν

όμως αναζήτησε σαν ανεξάρτητος πλέον συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του ’85, ο πρωθυπουργός, που

ήθελε την παράδοσή του άνευ όρων, την αποποιήθηκε ή πιο σωστά απέφυγε με παρελκυστική τακτική να δώσει

οριστική απάντηση στην πρόταση του πρώην συνεργάτη του. Ήθελα πολύ να πληροφορήσω τον Δρεττάκη, να μην

προχωρήσει σε καμιά συνεργασία μαζί του, την τελευταία φορά που συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό στο Καστρί,

2 Μαΐου ’85, και μια βδομάδα πριν από την ανακοίνωση των υποψηφιοτήτων του ΠΑΣΟΚ. Είχα ένα βάρος μέσα μου

για το περιστατικό της απομάκρυνσής του, αλλά δεν βρήκα τελικά το κουράγιο να του πω την αλήθεια.

Τη Δευτέρα, 5 Ιουλίου 1982, ο πρωθυπουργός έκανε τον πρώτο κυβερνητικό ανασχηματισμό και τα χαρτοφυλάκια

Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ανέλαβαν αντίστοιχα οι Γ. Αρσένης και Δ. Κουλουριάνος, διακεκριμένοι

οικονομολόγοι με διεθνή αναγνώριση. Το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας διεκδικούσε έμμεσα τότε ο Γ. Γεννηματάς,

ο οποίος και προτάθηκε από το μέλος της τρόικας του Ε.Γ. Κ. Ααλιώτη, αλλά πολεμήθηκε άγρια από το περιβάλλον

του πρωθυπουργού με τη δικαιολογία ότι ήταν άσχετος με τα οικονομικά. Ο καθηγητής Α. Λάζαρης απομακρύνθηκε

από το Υπουργείο Συντονισμού, που μετονομάστηκε σε Εθνικής Οικονομίας, κάτω από τα πυρά της τρόικας του

Εκτελεστικού και του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος. Τον φόρτωσαν με την προσφιλή κατηγορία του αποτυχόντος,

παρά την αντίθετη διαβεβαίωση του πρωθυπουργού στο Λαγονήσι, μια βδομάδα πριν από τον ανασχηματισμό του

Ιουλίου, την Κυριακή στις 1 το μεσημέρι, 27 Ιουνίου 1982. Ο Κ. Λαλι- ώτης επιχείρησε, χωρίς να το πετύχει, να

προωθήσει πάλι τον Γεννηματά στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, όταν απομακρύνθηκε ο Γ. Αρσένης (26 Ιουλίου

1985), τρία χρόνια αργότερα, μετά τη νίκη των εκλογών του ’85.

Η είσοδος στην κυβέρνηση των δύο κορυφαίων οικονομολόγων Γ. Αρσένη και Δ. Κουλουριάνου θεωρήθηκε σαν

αναγκαία προϋπόθεση για να τονωθεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, αλλά και σαν απαραίτητη εξισορρό-

πηση ενός αδυσώπητου ανταγωνισμού φατριών, που κλωθογύριζαν στο πρωθυπουργικό περιβάλλον. Η στάση του

Παπανδρέου απέναντι στον Δ. Κουλουριάνο, όταν ήταν υπουργός Οικονομικών, από φιλική στην αρχή εξελίχτηκε με

την πάροδο του χρόνου σε εχθρική. «Δεν τον αντέχω», έλεγε, γιατί ο Κουλουριάνος ήταν απίστευτα άτεγκτος ακόμα

και απέναντι στις απαιτήσεις του πρωθυπουργού, που πρόσ- φευγε για τις προσωπικές του χάρες στον υφυπουργό

Οικονομικών τότε Δ. Τσοβόλα. Ο Κουλουριάνος αρνήθηκε σθεναρά να υπογράψει σχέδιο νόμου του ΥΕΘΑ για

κάποιες βαθμολογικές ρυθμίσεις των υπαξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων. Το νομοσχέδιο είχε καταρτίσει ο

υφυπουργός Άμυνας Α. Δροσογιάννης και το είχε εγκρίνει ο Παπανδρέου ως υπουργός Εθνικής Άμυνας. Η άποψη

του Κου- λουριάνου ήταν να συναντηθεί στο Καστρί με τον Δροσογι- άννη, παρουσία του πρωθυπουργού, ώστε να

εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους διαφωνούσε. Ο Ανδρέας έγινε έξω φρενών εκείνη την ημέρα και χρειάστηκε

να επιστρατεύσει φίλους του Κουλουριάνου στην κυβέρνηση για να πεισθεί να υπογράψει το νομοσχέδιο. «Ή θα το

υπογράψει ή θα παραιτηθεί'», κραύγαζε στο Καστρί κατά του Κουλουριάνου, που είχε μετακινηθεί, χωρίς να το θέλει,

από τη διοίκηση της ΕΤΒΑ στο υπουργείο Οικονομικών, για να αντικαταστήσει τον Δρεττάκη. Ένα χρόνο αργότερα,

πικραμένος από την εχθρική στάση του πρωθυπουργού, παραιτήθηκε και αντι- καταστάθηκε από τον Γιάννη

Ποττάκη, στις 9.9.83.

74

Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο Παπανδρέου είχε προσυνεννοηθεί με τον Κουλουριάνο για να τοποθετηθεί διοικητής της

Τράπεζας της Ελλάδος, μόλις αποχωρήσει από το Υπουργείο. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο ο Γ. Αρσένης

συνέχισε να διατηρεί και τον τίτλο του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, όταν ανέλαβε το υπουργείο Εθνικής

Οικονομίας, γεγονός για το οποίο κατηγορήθηκε από πολλούς άδικα ως συγκεντρωτικός. Αλλά ο ευμετάβλητος

πρωθυπουργός άλλαξε γνώμη για την Τράπεζα της Ελλάδας, υπέρ του Δ. Χαλικιά, που ήταν προστατευόμενος της

Μαργαρίτας Παπανδρέου. Ο Κουλουριάνος πήγε στο Παρίσι ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ και από

τότε δεν ξανασυναντήθηκε ποτέ μαζί του. Ο πρωθυπουργός δεν τον προσκάλεσε ούτε και σε δεξίωση της Ελληνικής

πρεσβείας στο Παρίσι, όσες φορές επισκεφθήκαμε τη Γαλλική πρωτεύουσα. Η Μαργαρίτα τον Φεβρουάριο

προώθησε τον Δ. Χα- λικιά στην Τράπεζα της Ελλάδας, επειδή - όπως είπε — «μου έδωσε λεφτά για την οικογένεια

την εποχη της χούντας».

75

ΤΟ «ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΓΕΝΝΑΙΩΝ» Δεκέμβριος 1982

Η χωρίς όρια ροπή του πρωθυπουργού στις εξωσυζυγικές απολαύσεις, που ήταν εξάλλου από τα παλαιότερα χρόνια,

η κυριότερη σχεδόν απασχόλησή του, είχε φορτώσει το πιο στενό του περιβάλλον με πρόσθετες υποχρεώσεις. Έπρεπε

να του εξασφαλίζουν κρησφύγετα, όχι μόνο για τους μονιμότε- ρους δεσμούς του, αλλά και για τις περιστασιακές

«κατακτήσεις» του... Για δύο συνεχή χρόνια - στη διετία 1982-1983, ο πρωθυπουργός χρησιμοποιούσε την

παραθαλάσσια κατοικία, στη Ραφήνα, του φίλου του γιατρού - μαιευτήρα Θέμη Λαμπρινόπουλου, τον οποίο μάλιστα

και είχε χρίσει προσωπικό του σύμβουλο σε θέματα υγείας, ανταμείβοντάς τον για τη διευκόλυνση που του παρείχε.

Αλλά και σε άλλους του κύκλου του, που τον βοηθούσαν με κάθε τρόπο και εκάλυπταν τις «αταξίες» του, μοίραζε

αφειδώς τίτλους και αργομισθίες, και τους στήριζε οικονομικά, με αφαιμάξεις, βέβαια, του κρατικού κορβανά και

ποτέ από την τσέπη του... Στο κρησφύγετο της Ραφήνας συνοδεύαμε τον πρωθυπουργό μια φορά την εβδομάδα —

συνήθως κάθε Δευτέρα - και λόγω της απομακρυσμένης σχετικά περιοχής — χρησιμοποιούσαμε ολόκληρη τη βάρδια

της συνοδευτικής ασφάλειας (αλεξίσφαιρη μερσεντές, τρία αυτοκίνητα και 15 άντρες).

Στην έπαυλη του Λαμπρινόπουλου, στην οδό Λακωνίας της Ραφήνας, ο πρωθυπουργός πέρασε δύο αξέχαστα καλο

καίρια με μία από τις μόνιμες φίλες του, ανώτερο κομματικό οτέλεχος. Μερικές φορές η προγραμματισμένη

Δευτεριάτικη επίσκεψή του, αν είχε κάποιο κώλυμα ο ίδιος ή η ερωμένη του, αναβαλλόταν για κάποια άλλη μέρα της

εβδομάδας. Οι συναντήσεις αυτές του πρωθυπουργού διαρκούσαν δώδεκα ώρες. Φεύγαμε από το Καστρί μεσημέρι

και επιστρέφαμε μετά τα μεσάνυχτα, ύστερα από το τελευταίο δελτίο των ειδήσεων της ΕΡΤ-1. Μεσημέρι και βράδυ

για τα γεύματα του πρωθυπουργού παραγγέλναμε λαχταριστά ψάρια στη σχάρα από τη γειτονική ψαροταβέρνα. Κάθε

μεσημέρι ο πρωθυπουργός, απαραιτήτως, έκανε πάντοτε το θαλάσσιο μπάνιο του, μπροστά από τη βίλα του

Λαμπρινόπουλου, χρονομετρώντας ώστε να κολυμπάει 10-20 λεπτά. Το κολύμπι χρονομετρημένο πάντα,

επαναλαμβανόταν συνήθως και τα απογεύματα. Πρέπει να σημειωθεί, ότι στα καλοκαιρινά του μπάνια πήγαινε

μόνος, χωρίς τη φίλη του, για να μη δίνει λαβή σε σχόλια των περίοικων και των άλλων λουσμένων. Την εποχή

εκείνη τηρούσαμε τα προσχήματα ακόμα και για την πολυάριθμη πρωθυπουργική ασφάλεια. Η φίλη του πρωθυπουρ-

γού ερχόταν στη βίλα πάντα νωρίτερα από τον ίδιο και έφευγε μετά την αναχώρησή του, συνοδευόμενη όχι από τον

Μιχάλη Ζιάγκα, αλλά από τον Μάκη Παπασταύρου, από τα στελέχη του Κινήματος και μέλος της Κεντρικής

Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ. Ο Παπασταύρου, στο όνομα του οποίου νοικιάστηκε το 1988 η βίλα της οδού Πλάτωνος

στην Πολιτεία, για μια ορισμένη περίοδο διατέλεσε γενικός γραμματέας του υφυπουργείου Απόδημου Ελληνισμού

και ήταν, μπορώ να πω, ο σεμνότερος άνθρωπος του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος. Εκτός από τη βίλα της

Ραφήνας, την ίδια περίοδο ’82-’83, ο πρωθυπουργός διατηρούσε και μια άλλη «κρυφή γωνιά» σε διαμέρισμα των

Αμπελοκήπων. Το διαμέρισμα βρισκόταν στην οδό I. Σέχου, αρ. 2, και το είχε νοικιάσει στο όνομά του για

λογαριασμό του πρωθυπουργού, ο Κώστας Τσίμας, ο μετέπειτα πανίσχυρος αρχηγός της Μυστικής Υπηρεσίας

Πληροφοριών (ΕΥΠ). Για τις έκτακτες περιπτώσεις χρησιμοποιούσε μερικές φορές ως ερωτικό κατάλυμα - κυ-

76

78

ρίως το καλοκαίρι - και τη μονοκατοικία του Θέμη Λαμπρι- νόπουλου, στη Ρέα.

Οι αλλεπάλληλες αυτές μετακινήσεις του πρωθυπουργού δημιουργούσαν αρκετά προβλήματα στους υπεύθυνους

ανθρώπους για την ασφάλειά του. Η φρούρηση στη Ραφήνα, ιδιαίτερα τους μήνες του χειμώνα, όπου ανελλιπώς

μετέβαινε ο πρωθυπουργός, καταντούσε αληθινό μαρτύριο. Κατά την πολύωρη παραμονή του πρωθυπουργού στην

ερημική αυτή περιοχή, που την έδερναν από παντού οι άνεμοι, οι άνδρες ζούσαν τη νύχτα στιβαγμένοι, κυριολεκτικά,

μέσα στα αυτοκίνητα ασφαλείας. Η περιπολία μας έξω, έστω και με τη μορφή της περιπολίας, για να ξεμουδιάσουμε,

ήταν αδύνατη. Θέριζε το κρύο και η φοβερή υγρασία περόνιαζε τα κόκαλα. Το'σκοτάδι ήταν τόσο πυκνό από έλλειψη

δημοτικού φωτισμού, που δεν βλέπαμε τίποτα, εμπόδιζε ακόμα και τη μεταξύ μας ορατότητα. Μόνον όταν ανάβαμε

συνθηματικά τα φλας του αυτοκινήτου ή διακρίναμε ανοιχτά στη θάλασσα κάποιο πυροφάνι, είχαμε την αίσθηση πως

υπάρχουμε. Το «νησί των γενναίων», έτσι είχα ονομάσει αυτόν τον εφιαλτικό χώρο γύρω από τη βίλα του

Λαμπρινόπουλου. Κι όταν ερχόταν η Δευτέρα, που έπρεπε να συνοδέψουμε τον πρωθυπουργό στη Ραφήνα, έλεγα,

πειράζοντας τους συναδέλφους μου: «Ετοιμαστείτε, σήμερα, για το “νησί των γενναίων”...» Ήταν το «σλόγκαν» για

να ξεχνάμε την περιπέτεια της νύχτας... Η μοναδική διέξοδός μας - από την άσχημη ψυχολογική κατάσταση — ήταν

κάποιο τηλεφώνημα που κάναμε καμιά φορά στην Αθήνα, χρησιμοποιώντας την τηλεφωνική συσκευή της

αλεξίσφαιρης Μερσεντές του πρωθυπουργού... Από την περίοδο αυτή των ψυχαγωγικών συναντήσεων του πρωθυ-

πουργού στην έπαυλη της Ραφήνας, θυμάμαι ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο - που το σημείωσα με ειδικές

υπογραμμίσεις στο ημερολόγιό μου.

Ήταν η 27η Δεκεμβρίου 1982, ημέρα Δευτέρα. Μια μέρα περίεργης φόρτισης και εκνευρισμού για τον

πρωθυπουργόλες και δεν είχε πάει καλά με την φιλοξενούμενη φίλη του. Πριν ξεκινήσουμε για την επιστροφή μας

στο Καστρί - μία παρά τέταρτο μετά τα μεσάνυχτα - ο οδηγός του πρωθυπουργού, Δήμος Παρασκευόπουλος, άναψε

τη μηχανή της ιδιωτικής Μερσεντές του πρωθυπουργού που είχε παγώσει, για να είναι έτοιμο το αμάξι και να

διευκολύνει τον πρωθυπουργό «να βάλει μπρος». Εκείνη τη στιγμή έβγαινε από τη βίλα ο πρωθυπουργός,

προχώρησε προς τη μερσεντές και κάθησε στο τιμόνι. Ξαφνικά τότε γύρισε στον σωματοφύλακα, που ήταν δίπλα

του, στη θέση του συνοδηγού και του είπε θυμωμένα: «Τι έγινε εδώ;... έχει ανεβεί η θερμοκρασία. Παραλίγο να μου

κάψετε το αυτοκίνητο...» - «Ο Δήμος το έκανε, κύριε Πρόεδρε, για καλό δικό σας, για να μην κρυώσετε», απάντησε αι-

φνιδιασμένος από τον τρόπο του πρωθυπουργού ο σωματοφύλακας... «Ορκίσου πως δεν το έκανε για να κάψει το

αυτοκίνητό μου», του απάντησε πιο άγρια ο πρωθυπουργός. Και πριν προλάβει ο σωματοφύλακας να πει οτιδήποτε,

πάτησε το γκάζι και η Μερσεντές έγινε... ιπτάμενη. Οδηγούσε με μια τρελή ταχύτητα... και στο ύψος του Γέρακα δεν

μπόρεσε να φρενάρει και παράσυρε ένα σκυλί που είχε βγει στη μέση του δρόμου. «Την Παναγία του, βλαστήμησε ο

πρωθυπουργός, σκότωσα το σκύλο»...

Καθώς ανεβαίναμε προς το Καστρί, κάποια στιγμή,,ξανα- θυμήθηκε τον Δήμο, τον προσωπικό του οδηγό, που

είχε ανάψει τη μηχανή της Μερσεντές Κι είπε στο σωματοφύλακά του: «Τώρα που θα φτάσουμε στο Καστρί, σου δίνω

εντολή να τον διώξεις... να πάει να βρει ψωμί αλλού». Την εντολή για την απόλυση του οδηγού του την επανέλαβε

μόλις φτάσαμε στο Καστρί. Εμείς δεν είπαμε τίποτα στον Δήμο Παρασκευόπουλο, βέβαιοι ότι με τον καιρό θα το

είχε ξεχά- σει ο πρωθυπουργός.

Την ώρα που μπαίναμε στην πρωθυπουργική κατοικία, συνέβη πάλι κάτι αναπάντεχο, με αρκετή δόση αυτή τη

φορά ιλαρότητας... Ο Γιάννης Σωτηρόπουλος - ένας από τους άντρες της πρωθυπουργικής ασφάλειας - έσπευσε να

προϋπαντήσει τον πρωθυπουργό. Και ακολούθησε η εξής στιχομυθία:

Πρωθυπουργός: «Γεια σου, Γιάννη, τι νέα έχουμε;»

Σωματοφύλακας: «Τι νέα να έχουμε, κύριε Πρόεδρε.

Απόψε καταλύθηκε η έννοια τον κράτονς. Η τηλεόραση μας εξεντέλισε σαν κνβέρνηση. Έπρεπε να είχα

μαγνητοσκοπήσει απόψε το θέατρο της Δευτέρας, για να διαπιστώσετε μόνος σας τον διασνρμό της κνβέρνησης από την

τηλεόραση ».

Ο πρωθυπουργός, όσο άκουγε τον σωματοφύλακα, άναβε και ξάναβε... Και στο τέλος, σε κατάσταση

ασυγκράτητης οργής, έδωσε εντολή να τηλεφωνήσουμε να έρθουν αμέσως στο Καστρί ο Κουτσόγιωργας, ο

Μαρούδας και οι υπεύθυνοι της τηλεόρασης Γ. Ρωμαίος και Ν. Αλευράς. Αναζητήθηκε ακόμα και ο Σκουλαρίκης,

υπουργός Δημόσιας Τάξης τότε, αλλά ευτυχώς γι’ αυτόν δεν ανευρέθηκε. Σε ελάχιστη ώρα κατέφθα- σαν ανήσυχοι ο

Μένιος Κουτσόγιωργας, υπουργός τότε Προεδρίας, και ο Μαρούδας, υφυπουργός Τύπου.

«Καλύτερα να ετοιμάσετε τις παραιτήσεις σας», τους είπε στην είσοδο ο σωματοφύλακας Γιάννης Σωτηρόπουλος,

ο οποίος σκόπιμα εξερέθισε τον πρωθυπουργό — ξέροντας την ψυχολογία του — για να διασκεδάσει ο ίδιος την ανία

από την 24ωρη βάρδια του.

Βγαίνοντας από το Καστρί, μετά τη λήξη της θύελλας, που είχε ξεσπάσει στα... ενδότερα, ο Μένιος Κουτσόγιωργας,

φανερά δύσθυμος, είπε στον φρουρό του πρωθυπουργού: «Ήταν απαραίτητο, βρε Γιάννη, απόψε να ξεσηκώσεις τον

Πρόεδρο και να μας φέρεις τέτοια ώρα στο Καστρί...» Για την «ιστορία» πρέπει ν’ αναφερθεί ότι στο «θέατρο της

Δευτέρας», εκείνο το βράδυ, παρουσιαζόταν η επιθεώρηση της «Ελεύθερης Σκηνής» το «Αλαλούμια» και τα νούμερα

είχαν επιλεγεί από παλαιότερες επιθεωρήσεις του θιάσου.

79

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΟΣ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ

Φεβρουάριος 1973

Ο Ανδρέας Παπανδρέου δίνει την εντύπωση στο Λαό ενός χαρισματικού ηγέτη. Τόσο στο μπαλκόνι όσο και στις

συνεντεύξεις κερδίζει με την ευρηματικότητα στις κινήσεις και στις απαντήσεις του. Η υπερβολή όμως είναι το

στοιχείο που πολλές φορές ανατρέπει και την ίδια τη λογική του. Αυτό το γνωρίζουν άριστα πολλοί στενοί υπουργοί

συνεργάτες του και μυστικοσύμβουλοι, που φροντίζουν με τις εισηγήσεις τους να τον θορυβούν και να τον

πανικοβάλλουν.

Συνέβη πολλές φορές να τον δω ή να τον αντιληφθώ αναστατωμένο ψυχικά. Ήταν εκείνες οι φορές που ορισμένοι

ήθελαν να εξυπηρετήσουν τις προσωπικές φιλοδοξίες τους και τα συμφέροντά τους. Αλλά ο πρωθυπουργός ήταν

αδύνατο να συλλάβει τα σχέδιά τους. θα μπορούσα να πω απερίφραστα ότι η αφέλεια είναι η αχίλλειος πτέρνα του.

Έζησα τόσες καταστάσεις δίπλα του, που μ’ έκαναν να οργιστώ και ν’ αγανακτήσω με τις αντιδράσεις του σε όσα

του έλεγαν οι άλλοι.

Όσο λοιπόν κι αν προσπαθώ να μη θυμάμαι τα τραγελαφικά συμβάντα με τα φανταστικά πραξικοπήματα στο

Στράτευμα, κυρίως το 1983, τόσο αυτά αναδύονται ενοχλητικά από τη μνήμη μου. Υπέρμαχος των πληροφοριών για

συνωμοτικές κινήσεις ακροδεξιών αξιωματικών ήταν ο υφυπουργός Αντώνης Δροσογιάννης. Δυο φορές το χρόνο

ειδοποιούσε επίσημα τον πρωθυπουργό και προϊστάμενό του υπουργό Εθνικής Άμυνας για ενδεχόμενο πραξικόπημα.

Μας είχαν γίνει συνήθεια πλέον στο Καστρί τα ψευτοπραξ ικοπή- ματα του Υφυπουργού. Πολλοί* όπως ο Αρχηγός

ΓΕΝ Ν. Παππάς, μιλούσαν για τεχνάσματα του Δροσογιάννη ώστε να τον θεωρεί ο Πρωθυπουργός αναντικατάστατο.

Πράγματι ο Ανδρέας πίστευε πως ήταν ο μόνος ικανός που μπορούσε να διατηρήσει την πειθαρχία και την ευταξία

στο Στράτευμα. Οι φαντασιώσεις όμως του Αντώνη και η ανεπαρκής πληροφόρησή του αποτελούσαν επικίνδυνη

δοκιμασία για τη Δημοκρατία, που φάνταζε αδύναμη και ετοιμόρροπη στους εχθρούς, αλλά και στους φίλους της. Ο

Πρωθυπουργός που πανικοβαλλόταν από τις φήμες για πραξικοπήματα οχυρωνόταν στο Καστρί κι άλλοτε κατάφευγε

πανικόβλητος νύκτωρ στο Πεντάγωνο για μεγαλύτερη ασφάλεια.

Η μια θύμηση φέρνει την άλλη τώρα που προσπαθώ να συνθέσω τα γεγονότα στη σκέψη μου. Παρασκευή

μεσημέρι, 25 Φεβρουάριου 1983. Μετά το τέλος του Υπουργικού Συμβουλίου φύγαμε για τον Αστέρα της

Βουλιαγμένης, όπου συνήθιζε ο Πρωθυπουργός ν’ αναπαύεται για το τριήμερο. Την προηγούμενη ημέρα είχε

αναχωρήσει για τη Μόσχα ο Σοβιετικός Πρωθυπουργός Τίχονωφ, κι έτσι ο Ανδρέας θα απολάμβανε ξέγνοιαστος το

Σαββατοκύριακό του μακριά από ανειλημμένες υποχρεώσεις, που τόσο πολύ απεχθανόταν. Δεν θα ξεχάσω το εξής

περιστατικό, που συνέβη την τελευταία μέρα της τριήμερης παραμονής του «Ρώσου αριστοκράτη με το ευρωπαϊκό

προφίλ», όπως χαρακτήρισε τον Τίχονωφ ο Παπανδρέου.

Την ημέρα εκείνη, στις οκτώ το βράδυ, ο Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς έδινε αποχαιρετιστήριο δείπνο

προς τιμήν του Τίχονωφ, στην ταβέρνα «Μυρτιά» στο Μετς και ήταν προσκαλεσμένος κι ο Πρωθυπουργός. Ο

Ανδρέας όμως έδειχνε βαριεστημένος. «Στη Ρωσία τρώνε νωρίς το βράδυ, αλλά εδώ είναι Ελλάδα», μου είπε με

δυσφορία. Τελικά δεν απέφυγε εκείνη τη βραδιά να φάει νωρίς στη «Μυρτιά», παρόλο που συνήθιζε να κάθεται στο

τραπέζι στις δέκα μέχρι και πέρα από τα μεσάνυχτα, κουβεντιάζοντας ατέλειωτα και πίνοντας πολύ.

Στον Αστέρα ο Πρωθυπουργός πέρασε ήσυχα την ημέρα του χωρίς πολυθόρυβες συντροφιές. Το μεσημέρι στις

δύο τον εξέτασε στη σουίτα του ο παθολόγος γιατρός Τσιρώνης, που είχε κληθεί πολλές φορές στο Καστρί. Μόλις

άκουσε τις νυχτερινές ειδήσεις, παρακολούθησε μια ταινία στο βίντεο κι έπεσε να κοιμηθεί. Οι βιντεοταινίες ήταν η

αδυναμία του. Τις προμηθευόμασταν από το κατάστημα ηλεκτρονικών του Ησαϊάδη στη Σταδίου και τις παίρναμε

μαζί μας από το Καστρί ακόμα κι όσες φορές διανυκτέρευε με τις φίλες του στα κρησφύγετα που είχαμε νοικιάσει.

Εκτός από βιντεοταινίες, του άρεσε πολύ να παρακολουθεί κινηματογράφο, ιδιαίτερα όταν ήταν αρχηγός της

Αντιπολίτευσης. Δεν θυμάμαι ποια αστυνομική ταινία είδε εκείνο το βράδυ ο Πρωθυπουργός. Πάντως, εγώ την

επόμενη μέρα, στις 11.30 το πρωί, έζησα από κοντά ένα περίεργο θρίλερ, που μου θύμιζε φαρσοοπερέτα.

Εκείνη την ώρα κατέφθασαν οι Μ. Κουτσόγιωργας, Γ. Γεννηματάς, Κ. Ααλιώτης και Α. Λιβάνης. Μετά από

[ϋιάμιση ώρα φάνηκε κι ο Δροσογιάννης, που άρχισε να μιλάει για πραξικοπηματικές κινήσεις ακροδεξιών

αξιωματικών στο Στρατό και για σχέδιο δολοφονίας Καραμανλή και Παπανδρέου. Ο Μένιος, ως υπουργός

Προεδρίας και πολιτικός προϊστάμενος τότε της ΚΥΠ, δεν έδειχνε να παίρνει στα σοβαρά τα λεγόμενα. Πάντως ο

Ααλιώτης και ο Γεννηματάς, μέλη της παντοδύναμης τότε τρόικας του Εκτελεστικού Γραφείου, είχαν έρθει στον

«Αστέρα» για να ενημερωθούν και να κινητοποιήσουν τον κομματικό μηχανισμό του ΠΑΣΟΚ. Το βράδυ στις οκτώ

περίπου ήρθαν στον «Αστέρα» μόνο ο Μένιος με τον Δροσογιάννη και τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Γιάννη

Σκουλαρίκη. Αποφασίστηκε τότε με πρόταση του Δροσογιάννη να γίνει αιφνιδιαστική άσκηση περιορισμένης

ετοιμότητας μονάδων του Στρατού και της Αστυνομίας, στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Παράλληλα κινητοποιήθηκε

και ο κομματικός μηχανισμός του ΠΑΣΟΚ. Έκτακτα μέτρα προστασίας και φρούρησης ελήφθησαν στους

ευαίσθητους χώρους της ΔΕΗ, του ΟΤΕ και στο κτίριο της ΕΡΤ στην Αγία Παρασκευή. Το Πεντάγωνο εφρουρείτο

ασφυκτικά απ’ το βράδυ του Σαββάτου, ενώ οι ελάχιστοι διοικητές στρατιωτικών μονάδων, που ήταν φιλικά

προσκείμενοι στην Κυβέρνηση, δεν ξεμύτισαν καθόλου από τα στρατόπεδά τους στο λεκανοπέδιο της Αττικής από

το φόβο μήπως συλληφθούν.

Μόλις έφυγαν οι τρεις υπουργοί από τον Αστέρα, αμέσως μετά το δεύτερο δελτίο ειδήσεων της τηλεόρασης,

80

πήγαμε κατά τις 10 περίπου στη γνωστή ψαροταβέρνα της Βουλιαγμένης «Αάμπρος», όπου ο Πρωθυπουργός έφαγε

με το φίλο τορ ασφαλιστή Γ. Καράτση. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα επι- στρέψαμε στο Καστρί, γιατί αισθανόταν πιο

ασφαλής εκεί. Πρόθεσή του ήταν να ενημερώσει τηλεφωνικά για το επικείμενο δήθεν πραξικόπημα τον Πρόεδρο της

Δημοκρατίας Κ. Καραμανλή. Δεν παρέλειψε όμως να ειδοποιήσει και τον Χαρίλαο Φλωράκη, γιατί όπως είπε «το

ΚΚΕ διέθετε πειθαρχι- κότερη κομματική οργάνωση και θα μπορούσε V αντισταθεί δυναμικότερα στο πραξικόπημα».

Δεν ξέρω πώς αντέδρασε ο Καραμανλής, όταν άκουσε τον Πρωθυπουργό. Φαντάζομαι όμως να μην ανησύχησε

ιδιαίτερα, γιατί, απ’ ό,τι γνώριζα, έλεγχε απόλυτα τις Ένοπλες Δυνάμεις και είχε εγκυρότερη πληροφόρηση από τον

Πρωθυπουργό για την πραγματική κατάσταση στο Στράτευμα.

Εξάλλου, ο αρχηγός του ΓΕΣ Παναγόπουλος ήταν δεδηλωμένος Καραμανλικός. Τον κατηγόρησαν μάλιστα στον

πρωθυπουργό, μετά την εκλογή του ως αρχηγού του Στρατού από τον Α. Δροσογιάννη - λόγω της παλιάς γνωριμίας

των δυο ανδρών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου - γιατί ως διοικητής του Γ' Σώματος Στρατού, είχε καταφερθεί κατά

του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ στη Λέσχη Αξιωματικών Θεσσαλονίκης, λίγες μέρες μετά τις εκλογές, στο τέλος

Οκτωβρίου του ’81.

Το Καστρί παρουσίαζε την Κυριακή το βράδυ εικόνα πο- λιορκούμενου φρούριου. Μονάδες ΜΑΤ της

Χωροφυλακής από την Αμυγδαλέζα, είχαν σταθμεύσει έξω από το Αστυνομικό τμήμα της Νέας Ερυθραίας, λίγες

δεκάδες μέτρα από την πρωθυπουργική κατοικία και η κυκλοφορία των τροχοφόρων στους γύρω δρόμους είχε

απαγορευθεί. Το απόγευμα είχαμε μια επίσκεψη αστραπή στο Καστρί από τον Α. Δροσογιάννη. Μέσα στο σπίτι,

παρουσία του πρωθυπουργού, μου συνέστησε να τοποθετήσω χωροφύλακες στο υπόγειο και σκοπούς τη νύχτα μέσα

στο οικόπεδο, πίσω από τα πανύψηλα πεύκα. Η αισθητική όψη του οικοπέδου δεν είχε καταστραφεί ακόμα από τα

δύο επιπλέον σπίτια και την πισίνα, που έγιναν αργότερα από τον γνωστό ανά το πανελλήνιο φίλο του πρωθυπουργού

Γ. Λούβαρη. Ο περίβολος της πρωθυπουργικής κατοικίας φρουρείτο σε μόνιμη βάση από ακίνητους σκοπούς και

εναλλασσόμενες περιπολίες με εξαιρετικά προνομιακό καθεστώς εργασίας για την απόδοση και εγρήγορση των

φρουρών - αστυνομικών. Και η ετοιμοκίνητη συνοδευτική ασφάλεια του πρωθυπουργού, με άριστο εξοπλισμό και

καλή εκπαίδευση, συμπλήρωνε επαρκώς τα μέτρα εξωτερικής φρούρησης. Το Καστρί, εκείνη την κρύα χειμωνιάτικη

νύχτα, με τους πολυάριθμους και πάνοπλους αστυνομικούς και τις μονάδες των ΜΑΤ, έμοιαζε όχι με κατοικία

λαοπρόβλητου πρωθυπουργού, αλλά με πολεμικό οχυρό.

Οι συστάσεις Δροσογιάννη μού προκάλεσαν έκπληξη και θυμηδία, αλλά προπάντων αγανάκτηση και οργή, όταν

σκέφ- τηκα ότι είναι πρώην στρατιωτικός. Αυτός ο άνθρωπος διαφέντευε ανεξέλεγκτα το Υπουργείο Άμυνας και ο

πρωθυπουργός δεν ήταν δυστυχώς σε θέση να καταλάβει τις ικανό- τητές του. Με συγκρατημένα τα νεύρα, γιατί

ήταν μπροστά ο Ανδρέας, του απάντησα σε ήπιο, αλλά αποφασιστικό τόνο: «Κύριε υφυπουργέ, δεν πρόκειται εγώ να

μεταβάλω το Καστρί σε πολεμίστρα. Δεν πρόκειται να βάλω κανένα χωροφύλακα μέσα στο οικόπεδο και πολύ

περισσότερο μέσα στο σπίτι τον Προέδρου. Το Καστρί είναι φρούριο. Αλλά αν έρθουν τμήματα στρατού ή τανκς έξω από

το Καστρί, το μόνο που θα κάνω τότε είναι να διαπραγματευτώ την παράδοση του Προέδρου. Είναι δική σας δονλειά να

σταματήσετε τα τανκς πριν έρθονν εδώ και όχι δική μου. Δεν πρόκειται να γίνει εδώ αντό που έγινε στη Χιλή με τον

Αλλιέντε. Δεν θα σκοτώσω τον Πρόεδρο».

Ο πρωθυπουργός, που παρακολουθούσε αμίλητος την αντίδρασή μου, ταράχτηκε όταν άκουσε ότι θα διαπραγμα-

τευτώ την παράδοσή του. Αλλά συνήλθε αμέσως με τις επόμενες φράσεις της απάντησής μου, κι έδειξε μάλιστα

ικανοποιημένος από τις απόψεις μου. Λίγες ώρες μετά από την αναχώρηση του Δροσογιάννη, έφτασε στις 9.30 μ.μ.

στο Καστρί, προσκεκλημένος, ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα Μ. Στερνς. Η παρουσία του αναπτέρωσε το

ηθικό του Παπανδρέου και τον βοήθησε ψυχολογικά εκείνη τη βραδιά. Στο δείπνο, που κράτησε πέρα από τα

μεσάνυχτα, παρακάθησαν ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Στ. Παναγόπουλος με τη σύζυγό του Μαριλένα, ο

καθηγητής Ψυχιατρικής και γείτονας Κ. Στεφάνής με τη σύζυγό του, και η Α. Κοκκόλα. Την επόμενη μέρα, Δευτέρα

28 Φεβρουάριου, κατά τις 12.30 το μεσημέρι, αναχωρήσαμε από το Καστρί για το καθιερωμένο ραντεβού αναψυχής

του Πρωθυπουργού στη Ραφήνα, στο εξοχικό σπίτι του γιατρού Θ. Λαμπρινόπουλου. Φτάσαμε εκεί με πλήρη τη

συνοδευτική ασφάλεια, λόγω κυρίως της μακρινής και απόμερης περιοχής, ενώ η φίλη του και στέλεχος του ΠΑΣΟΚ

μεταφερόταν εκεί νωρίτερα, κυρίως από τον Μάκη Παπασταύρου. Από τη Ραφήνα φύγαμε ως συνήθως μετά το

δελτίο ειδήσεων του μεσονυκτίου και ο πρωθυπουργός στη διαδρομή μέχρι το Καστρί φαινόταν ανέμελος, σαν να

είχε λησμονήσει εντελώς τα γεγονότα του Σαββατοκύριακου.

Το πρωί, Τρίτη 1 Μαρτίου, επισκέφθηκε το Προεδρικό Μέγαρο και συζήτησε διεξοδικότερα τα περί

πραξικοπήματος με τον Κ. Καραμανλή, ενώ στις 7.00 περίπου το βράδυ πήγε στα γραφεία του ΠΑΣΟΚ στη X.

Τρικούπη 50, κι ενημερώθηκε λεπτομερέστερα από την τρόικα του Εκτελεστικού για τα αποτελέσματα της

κινητοποίησης του Κινήματος. Για το εν λόγω εκκολαπτόμενο δήθεν πραξικόπημα και τις ασκήσεις περιορισμένης

ετοιμότητας στο Λεκανοπέδιο Αττικής, που χαρακτηρίστηκαν από τον Α. Δροσογιάννη ως «προγραμματισμένη

άσκηση των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σω-

μάτων Ασφαλείας», δόθηκε ευρύτατη δημοσιότητα από τον Αθηναϊκό Τύπο. Οι φήμες για πραξικόπημα στην

πρωτεύουσα, που ανησύχησαν σφόδρα το λαό, επεκτάθηκαν σαν σπινθήρας και στη Θεσσαλονίκη με

συγκεντρώσεις φοιτητών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και πορεία διαμαρτυρίας με συνθήματα κατά του

φασισμού στους κεντρικούς δρόμους. Αλλά και αξιωματούχοι της Κυβέρνησης, απληροφόρητοι και

αποπροσανατολισμένοι, βρίσκονταν σε αμηχανία και τηλεφωνούσαν με αγωνία για να μάθουν τι ακριβώς

συμβαίνει. Όταν ο πρωθυπουργός ανέλαβε το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, εγκαινιάζοντας ταυτόχρονα και την

81

πολιτική άνοδο του Α. Δροσογιάννη, ανέκραξε κατευχαριστημένος στο Καστρί «ο αγώνας τώρα δικαιώνεται». Ο

δε παρακοιμώμενός του Μ. Ζιάγκας σε μια ανεπανάληπτη στιγμή έπαρσης διατείνονταν ότι «αυτός έκανε τον

Δροσογιάννη υπουργό».

Ο Α. Δροσογιάννης στο Πεντάγωνο είχε αντιπάθειες στους άμεσους συνεργάτες του, ανώτατους αξιωματικούς.

Το ίδιο και στην Αστυνομία αργότερα, όταν μετακόμισε στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Ο ναύαρχος Ν. Παππάς

τον αποκάλεσε «αντισυνταγματάρχη με τα τσαρούχια». Ο Α. Δροσογιάννης αποστρατεύτηκε ως

αντισυνταγματάρχης των καταδρομών από τη Χούντα το ’67, μετά το κίνημα - οπερέτα του Κωνσταντίνου και

αποκαταστάθηκε στα χαρτιά ως υποστράτηγος με τη μεταπολίτευση. Οι στρατηγοί έλεγαν ότι είχε κόμπλεξ

κατωτερότητας απέναντι στους ανώτατους αξιωματικούς. Η ίδια αντίληψη κυριαρχούσε και στους αντιστράτηγους

της Αστυνομίας. Ο πόλεμος του ’40 βρήκε τον Α. Δροσογιάννη στις αρχές του δεύτερου έτους στην Ευελπίδων

και όταν έκλεισε η σχολή πολέμησε με τον βαθμό του ανθυ- πασπιστή, τόσο στην Κρήτη όσο και στη Μέση

Ανατολή αργότερα. Με την απελευθέρωση πήρε προαγωγή κι έγινε αξιωματικός. Αντίθετα στο στίβο της

πολιτικής στάθηκε πιο τυχερός. Η φιλία του με το πρωθυπουργικό δίδυμο Ζιάγκα - Κατσιφάρα, του εξασφάλισε

την απαραίτητη υποστήριξη και τη μακρότατη παραμονή του στην Κυβέρνηση. Ο Α. Δροσογι- άννης θεωρείται

αλεξιπτωτιστής στις τάξεις του ΠΑΣΟΚ. Η

γνωριμία του με τον Α. Παπανδρέου ξεκίνησε μέσω Κατσι- φάρα με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά κατά τη διάρκεια

της δικτατορίας. Μια επιστολή που έστειλε το 1969 στον Α. Παπανδρέου στη Ρώμη, κατά της Χούντας των

Συνταγματαρχών, ήταν και η σημαντικότερη αντιστασιακή του προσφορά απέναντι στο ΠΑΚ. Μετά την πτώση της

δικτατορίας το 74, ο Α. Δροσογιάννης συνδέθηκε με προσωπική φιλία και με τον μόνιμο συνοδό του Προέδρου του

ΠΑΣΟΚ Μ. Ζιάγκα. Η τριανδρία Δροσογιάννης - Ζιάγκας - Κατσιφάρας, είχαν κοινά ενδιαφέροντα τα χαρτιά, το

ποτό και τα μπουζούκια. Μεταξύ Κατσιφάρα και Ζιάγκα υπήρχε μια βαθύτερη καχυποψία για τα πρωτεία, λόγω

προσωπικού ανταγωνισμού, αλλά ο Δροσο- Υιάννης, αν και στρατιωτικός, αποδείχτηκε εξαιρετικά διπλωματικός.

Έτσι εξασφάλισε σταθερά, επί εφτά χρόνια, την υποστήριξη του δίδυμου, μέχρι τον Ιούνιο του ’88, οπότε και

απομακρύνθηκε για πρώτη φορά από την Κυβέρνηση.

Ο Δροσογιάννης, που ήταν πράγματι ο «ισχυρός ανήρ» στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας επί πέντε περίπου χρόνια,

γιατί ο Πρωθυπουργός και κατά τίτλο υπουργός Εθνικής Άμυνας περιορίστηκε στην υπογραφή εγγράφων και σε επι-

σκέψεις και ομιλίες σε μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων, δεν ενδιαφέρθηκε για τα πραγματικά προβλήματα των

στρατιωτικών (επετηρίδα, ταμεία κλπ.), αλλά και δεν βοήθησε στον εκδημοκρατισμό των Ενόπλων Δυνάμεων. Σε

πλείστες περιπτώσεις μάλιστα ενήργησε σαν να ήταν εντολοδόχος της ακροδεξιάς. Η παρουσία του στο Πεντάγωνο

χαρακτηρίζεται από ένα όργιο επιλογών. Αποστράτευσε και φίλους του Πρωθυπουργού με διάφορα προσχήματα, που

δεν είχαν όμως την υποστήριξη του δίδυμου Ζιάγκα - Κατσιφάρα. Κραυγαλέα είναι η περίπτωση αποστρατείας του

ταξίαρχου Β. Τσαγ- κρή, νυν διευθυντή του Στρατιωτικού Γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας, πρώην

υπαρχηγού της ΚΥΠ και στελέχους του ΠΑΚ κατά την περίοδο της δικτατορίας. Στην Κυβέρνηση της Αλλαγής,

κερδισμένος τελικά είναι όποιος είναι φίλος των παρακοιμώμενων του Πρωθυπουργού και χαμένος όποιος είναι

φίλος του «ιδίου» του Πρωθυπουργού.

Απέναντι στην πολιτική Δροσογιάννη στο στράτευμα, η ηγεσία της ΚΥΠ κράτησε επίσημα στάση ουδέτερη, γιατί

γνώριζε ότι υποστηριζόταν σθεναρά από το περιβάλλον του Προοθυπουργοΰ. Πολλές φορές διαβιβαζόταν στον

Πρωθυπουργό πληροφόρηση της ΚΥΠ για τον Δροσογιάννη, γιατί σαν ο μοναδικός αξιωματικός μέσα στο Καστρί,

έσπαζα τη στεγανότητα πληροφόρησης που επέβαλλε ασφυκτικά στον Ανδρέα το περιβάλλον του. Η στάση μου αυτή

δημιούργησε και τις πρώτες αψιμαχίες με την «αυλή» του Πρωθυπουργού, από τον πρώτο κιόλας χρόνο που ανέβηκε

το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Ένα πρωί στο Καστρί, είπα στον Πρωθυπουργό ότι ο Δροσογιάννης ενώ από το ένα μέρος

μάς επισείει τον κίνδυνο πραξικοπήματος, από το άλλο προωθεί στο στράτευμα σε θέσεις κλειδιά ακροδεξιούς

αξιωματικούς, που δεν θα διενοείτο να πράξει ούτε η Δεξιά. Για του λόγου το αληθές, του παράδωσα και σημείωμα

με συγκεκριμένα στοιχεία, που μου παραχωρήθηκε από την ΚΥΠ (ξαναγραμμένο με δικά μου γράμματα), χωρίς να

αναφέρω την πηγή της πληροφόρησής μου. Ο Πρωθυπουργός μου απάντησε ότι είναι προτιμότερο να συζητήσω το

θέμα με τον Δροσογιάννη, παρουσία του, χωρίς να πάρει μέρος ο ίδιος στη συζήτηση για ευνόητους λόγους.

Εξάλλου, αυτή ήταν και η πάγια συμπεριφορά του Πρωθυπουργού. Σπάνια συγκρουόταν με τον συνομιλητή του. Σε

λίγο θα πηγαίναμε στο Πεντάγωνο και αμέσως μετά τη συνάντηση που θα είχε με τον ναύαρχο Ντεγιάννη θα με κα-

λούσε στο γραφείο του.

Η συνάντηση με τον Α. Δροσογιάννη έγινε στις 10 το πρωί, την Τρίτη 9 Μαρτίου του ’82, και υπήρξε γραφική κι

αποκαλυπτική για τη νοοτροπία του υφυπουργού. Στο γραφείο του, στο Πεντάγωνο, ο Πρωθυπουργός

παρακολούθησε το διάλογο αμέτοχος και αμίλητος, όπως εξάλλου με είχε προειδοποιήσει στο Καστρί, καπνίζοντας

διαρκώς αγγλικό καπνό τύπου ENRIMORE με το τσιμπούκι του. Δίπλα του καθόταν ο Δροσογιάννης, χωμένος

ολόκληρος μέσα στην πολυθρόνα του, κι εγώ απέναντι ακριβώς. Έτσι είχα το πλεονέκτημα να μιλάω μαζί του και να

παρακολουθώ συγχρόνως και τα βλέμματα του Πρωθυπουργού, σε περίπτωση που θα ήθελε να διακόψω τον διάλογο.

Ο Δροσογιάννης άκουσε σιωπηλός τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις από την ανάγνωση του σημειώματος μου, κι

όταν του έδωσα και το σημείωμα στο τέλος, επακολούθησε ο εξής αυθεντικός διάλογος:

Δροσ.: Ποιος σον έδωσε τις πληροφορίες αυτές;

Κερ.: Κύριε υφυπουργέ, σημασία νομίζω δεν έχει ποιος μου έδωσε τις πληροφορίες, αλλά αν οι πληροφορίες αυτές

είναι αληθινές. Σας διαβεβαιώνω πάντως ότι οι πληροφορίες είναι αξιόπιστες.

82

Δροσ.: Θέλω να μάθω ποιος σου έδωσε τις πληροφορίες.

Κερ.: Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να σας αποκαλύψω την πηγή της πληροφόρησής μου. Εξάλλου, την προέλευση των

πληροφοριών δεν αποκάλυψα ούτε στον Πρόεδρο. Υποψιάζομαι ότι ενδιαφέρεστε προφανώς να αποκεφαλίσετε τον

πληροφοριοδότη μου. Δεν σας ενδιαφέρουν φαίνεται οι πληροφορίες, αλλά ο πληροφοριοδότης. Νομίζω πως σημασία

μεγαλύτερη έχει να ελέγξετε την αξιοπιστία των πληροφοριών.

Δροσ.: Και είσαι εσύ ικανός να μου υποδείξεις τι θα κάνω;

Κερ.: Κάνετε κάποιο λάθος εδώ. Εγώ είμαι αξιωματικός της Αστυνομίας και όχι αξιωματικός των ΛΟΚ. Δεν σας

υποδεικνύω πώς να καταλάβετε ένα ύψωμα. Δεν αναμειγνύομαι στα της στρατιωτικής τέχνης σας. Σας έδωσα ορισμένες

διασταυρωμένες πληροφορίες για πράξεις ή παραλείψεις σας. Αυτή είναι η δουλειά μου. Εξάλλου, εδώ δεν είμαι

απρόσκλητος επισκέπτης, αλλά προσκεκλημένος από τον Πρόεδρο που είναι και ο υπεύθυνος Υπουργός της Εθνικής

Αμυνας. Πολλοί αξιωματικοί με ερωτούν αν είναι εν γνώσει των μεταβολών αυτών ο Πρωθυπουργός. Αλλά για όνομα

του Θεού, εσείς δεν νομίζετε ότι είναι απαράδεκτο τόσον καιρό να έχετε ως υπασπιστές του Προέδρου τούς υπασπιστές

του Ε. Αβέρωφ; Και υπουργός της Ν.Δ. να άλλαζε στο Υπουργείο αυτό, θα άλλαζε τους υπασπιστές του προηγούμενου

υπουργού. Οι υπασπιστές ταυτίζονται με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Δεν είναι στις προθέσεις μου να αμφισβητήσω τις

ικανότητες των εν λόγω αξιωματικών, αλλά δεν επιτρέπεται οι υπασπιστές του Ε. Αβέρωφ να είναι και υπασπιστές του

Α. Παπανδρέου. Μας κοροϊδεύουν, επιτέλους. (Πρόκειται για τον αξιωματικό της Πολεμικής Αεροπορίας Σφυρή και

του Πολεμικού Ναυτικού Κεχρή, που ως υπασπιστές του Ε. Αβέρωφ στο ΥΕΘΑ, παρέμειναν και υπασπιστές του

Πρωθυπουργού.) Και εσείς κύριε υφυπουργέ, διατηρείτε ως υπασπιστή σας τον ταγματάρχη Π- Τριανταφυλλόπουλο,

υπασπιστή του προηγούμενου υφυπουργού της Ν.Δ. Ροδίου. Η Αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από το γραφείο σας πρώτα.

Λέγεται ότι γι' αυτό το λόγο κανένας δημοκρατικός αξιωματικός δεν επιθυμεί να περάσει από το γραφείο σας.

Στο σημείο αυτό ο Δροσογιάννης έλυσε τη σιωπή του και είπε εμφατικά:

Δροσ.: Ξέρεις πόσους αξιωματικούς έχω δει μέχρι τώρα στο γραφείο μου; Πες έναν αριθμό, πες έναν αριθμό, μου

επανέλαβε δυο - τρεις φορές επίμονα, καθώς τον κοίταζα με απορία. Είδα περισσότερους από χίλιους αξιωματικούς

στο γραφείο μου! κατέληξε θριαμβευτικά.

Κατάλαβα ότι ο διάλογος δεν είχε πια κανένα νόημα με τον «πολέμαρχο στρατηγό» και βγήκα από το γραφείο

του Πρωθυπουργού με ένα ψυχρό «χαίρετε».

Άρχισα ν’ ανησυχώ στα σοβαρά, όχι για τη συμπαιγνία Πρωθυπουργού-Δροσογιάννη, αλλά για την ανικανότητά μας

να κυβερνήσουμε αυτό τον τόπο. Το χάσμα ανάμεσα στη δημαγωγική ρητορική του Πρωθυπουργού και την

πραγματικότητα ήταν τεράστιο.

90

«ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ» ΣΤΟ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΛΙΚΟ «ΕΛΛΗ»

Ιούνιος 1983

Τρεις μήνες μετά το σενάριο Δροσογιάννη «περί πραξικοπήματος», τη Δευτέρα, 6 Ιουνίου 1983, ο Πρωθυπουργός

πήγε με ελικόπτερο από το Πεντάγωνο στο θέρετρο του Πολεμικού Ναυτικού, στην Αγία Μαρίνα Αττικής, για να

παρακολουθήσει τή διακλαδική άσκηση «Παρμενίων». Μαζί μας ήταν και ο ιδιαίτερος γραμματέας του Μ. Ζιάγκας.

Από κει μεταφερθήκαμε με πλοιάριο στο αντιτορπιλλικό «Έλλη», που ήταν αγκυροβολημένο στ’ ανοιχτά του

Ευβοϊκού κόλπου. Στο «Έλλη» διανυκτερεύσαμε μια βραδιά κι ο Πρωθυπουργός φιλοξενήθηκε με ιδιαίτερη

επισημότητα. Στην ξενάγηση δεν ήταν απλώς ένας ακροατής. Ρωτούσε συνεχώς, πώς λειτουργούσαν τα πολύπλοκα

ηλεκτρονικά όργανα του.πλοίου, που τον είχαν εντυπωσιάσει αφάνταστα. Δεν ήταν μόνο η περιέργεια που

προκάλεσε το ενδιαφέρον του, αλλά και η βαθύτερη έφεσή του σε τέτοια πράγματα. Ο Πρωθυπουργός δείχνει

ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα αεροπλάνα, τις πολυτελείς θαλαμηγούς και τα πολυτελή αυτοκίνητα, τους κομπιού- τερ,

τα τρανζίστορ, τις φωτογραφικές μηχανές και τις βιντεοκάμερες, αλλά και τα πιστόλια. Στα αεροπλάνα, είτε τα

στρατιωτικά C-130 που χρησιμοποιούσαμε πολλές φορές για τις διάφορες επισκέψεις μας στο εσωτερικό της χώρας

είτε της Ολυμπιακής Αεροπορίας, στον περισσότερο χρόνο της διαδρομής κάθεται δίπλα στους πιλότους. Ο

Πρωθυπουργός φοβάται το θάνατο, γι’ αυτό και θέλει να προλάβει να ζήσει όσο πιο έντονα μπορεί. «Θέλω να ζήσω

τώρα τη ζωή μου. Δεν έχω και πολλά χρόνια μπροστά μον», είπε κάποτε σ’ έναν απελπισμένο οικογενειακό καυγά στο

Καστρί. Το γράψιμο και το διάβασμα δεν τον συγκινούν πλέον. Τους λόγους του τους έγραφε κυρίως ο οικονομικός

του σύμβουλος I. Παπανι- κολάου και τώρα ο καθηγητής Γ. Κατηφόρης. Δεν διαθέτει χρόνο για διάβασμα εκτός από

την ανάγνωση τοον εφημερίδων. Αυτή είναι εξάλλου και η μοναδική επαφή του με την πραγματικότητα. Είναι

παροιμιώδης η φράση στο Καστρί ότι «ο Πρόεδρος τα έμαθε όλα απ' έξω, γι' αυτό δεν διαβάζει». Το πάθος του για τα

υλικά αγαθά, τις απολαύσεις και η αδυναμία του για το ωραίο φύλο επίσκιασαν την κάποτε πνευματική και

συγγραφική του ζωή...

Η εύθυμη ατμόσφαιρα της φιλοξενίας στο αντιτορπιλλικό χάλασε ξαφνικά αργά το βράδυ, εξαιτίας του

Υφυπουργού 'Αμυνας Α. Δροσογιάννη. Του είπε πως είχε πληροφορίες, ότι θα εκδηλωνόταν στάση των αξιωματικών

πάνω στο «Έλλη». Ο Πρωθυπουργός έχασε το κέφι του και, στην κυριολεξία, κατέρρευσε ψυχολογικά. Κοιμήθηκε

αμπαρωμένος και φοβισμένος στην καμπίνα του. Το βάρος της υπεράσπισης του Πρωθυπουργού από την

αναμενόμενη ανταρσία των αξιωματικών του πλοίου, ανατέθηκε φυσικά σε μένα, που παρέμεινα όλη τη νύχτα στον

ιδιαίτερο χώρο μπροστά από την καμπίνα του. Η αποθέωση της κωμωδίας ήταν, όταν ο Δροσογιάννης με

επισκέφθηκε για να ρωτήσει αν είχα όπλο μαζί μου. Του έδειξα το υπηρεσιακό μου πιστόλι, ένα CZ 75 με μια

δεσμίδα εφεδρική και του έκανα παράπονα γιατί καταθορύβησε, χωρίς αιτία, τον Πρόεδρο. Μου απάντησε ότι όφειλε

να τον ενημερώσει και μου συνέστησε ν’ αντισταθώ μέχρις εσχάτων σε περίπτωση παραβίασης της καμπίνας.

Εκείνος, όμως, που στενοχωρήθηκε πάρα πολύ, ήταν ο αρχηγός του ΓΕΝ αντιναύαρχος Ν. Παππάς. Ο ήρωας του

αντιδικτατορικού αγώνα, κατακόκκινος από θυμό, μου είπε ότι «Ο Δροσογιάννης είναι θεότρελος. Ισχυρίζεται -

άκουσον, άκουσον! - ότι οι αξιωματικοί μου θα στασιάσουν στο πλοίο, για να συλλάβουν τον

Πρόεδρο. Έχετε έναν ανισόρροπο άνθρωπο στο Υπουργείο».

Νωρίς το πρωί, Τρίτη 7 Ιουνίου, μετά τη φαιδρή, αλλά εφιαλτική για τον Πρωθυπουργό βραδιά, επιατρέψαμε στο

θέρετρο του Ναυτικού και με ελικόπτερο προσγειωθήκαμε στο ελικοδρόμιο του Πενταγώνου απ’ όπου γυρίσαμε στο

Καστρί με την επίσημη συνοδευτική ασφάλεια. Στο Καστρί, στις 1.30

1.30 το μεσημέρι, έφτασαν ο Μ. Κουτσόγιωργας και ο Α. Δροσογιάννης, που, προφανώς, ήθελε να συμπληρώσει τις

εξηγήσεις του στον Πρωθυπουργό για τη «σχεδιαζόμενη ανταρσία των αξιωματικών του αντιτορπιλλικοΰ ΕΛΛΗ...»

Μια άλλη φορά ο Πρόεδρος κοιμήθηκε στο Πεντάγωνο από φόβο μήπως και συλληφθεί στο Καστρί από

επίδοξους χουντικούς πραξικοπηματίες. Πήγε ξαφνικά, μετά τα μεσάνυχτα, στο Πεντάγωνο με τον αστυνομικό της

πρωθυπουργι- κής κατοικίας Κ. Παυλή και τη συνοδευτική του ασφάλεια. Όταν έφτασα καθυστερημένα στο Καστρί,

βρήκα μόνους στο σαλόνι τη Μαργαρίτα Παπανδρέου και τον Γ. Κατσιφάρα, ο οποίος και τελικά διανυχτέρευσε,

μέχρι το πρωί, στο υπνοδωμάτιο της Μαργαρίτας, προφανώς, για να την καθησυχάσει. Καθώς την κρατούσε απ’ το

αριστερό μπράτσο και ανέβαιναν με δυσκολία τα σκαλιά προς το υπνοδωμάτιο,' ο Κα- τσιφάρας μου είπε σε

περισπούδαστο ύφος: «να μη μας ενοχλήσει κανείς». Κάλεσα τότε μέσα από τον ασύρματο τον σωματοφύλακα

αστυνομικό Κ. Φραγκούλη, που κατευθυνό- ταν στο σπίτι του με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο, που οδηγούσε ο

προσωπικός οδηγός του Προέδρου Δ. Παρασκευ- όπουλος, και του είπα να γυρίσει αμέσως στο Καστρί. Όταν

έφτασε, τον ενημέρωσα για την παρουσία του Κατσιφάρα στο υπνοδωμάτιο της Μαργαρίτας κι έφυγα βιαστικά για

το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, στο Χολαργό. Στο ΥΕΘΑ η αυστηρή επιφυλακή, η μεταμεσονύκτια επίσκεψη του

Πρωθυπουργού και η παρουσία των αρχηγοόν των επιτελείων των Ενόπλων Δυνάμεων δημιουργούσε ατμόσφαιρα

πολεμική. Έβλεπα την περίεργη εκείνη ιστορία με μια καχύποπτη αστυνομική προδιάθεση. Είχα εξοικειωθεί εξάλλου

με τις φάρσες των πραξικοπημάτων από τους πρώτους κιόλας έξι

91

92

μήνες που ανέβηκε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και ήμουν πολύ επιφυλακτικός για την εγκυρότητα των πληροφοριών.

Εξάλλου, οι υπηρεσίες πληροφοριών αλληλοσυγκρούονταν μόνιμα. Η μία υπηρεσία διέψευδε την άλλη. Σε κάποια

στιγμή στον προθάλαμο του γραφείου του ΥΕΘΑ, ο αρχηγός ΓΕΝ Ν. Παππάς μου είπε φιλικά, αλλά με

δικαιολογημένη αγανάκτηση: «Πες στον Πρόεδρο, ότι τα πραξικοπήματα τα δημιουργεί στη φαντασία του ο

Δροσογιάννης για να θεωρείται απαραίτητος στο Υπουργείο». Όταν παρατήρησα στον αρχηγό του ΓΕΝ πως πρέπει να

του μιλήσει και ο ίδιος για την κατάσταση, γιατί ο Πρωθυπουργός είναι αιχμάλωτος των απόψεων Δροσογιάννη, τον

οποίο θεωρεί ανα\αικατάστατο, μου είπε με καταφανή απογοήτευση: «Έχω μιλήσει πολλές φορές στον Πρόεδρο για

τον Δροσογιάννη, για τη ζημιά που προκαλεί εδώ, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Δυστυχώς, ο Πρόεδρος δεν ακούει.»

Εξάλλου, ήταν πολύ αστείος και ο λόγος που χορηγήθηκε το «στεγαστικό επίδομα» στους στρατιωτικούς,

απόφαση που προκάλεσε δυσμενή αντίκτυπο όχι τόσο στους δημόσιους υπαλλήλους, όσο στα Σώματα Ασφαλείας.

Είχα προτείνει στον Πρόεδρο, εξαιτίας και της πίεσης πολλών συναδέλφων μου, να επεκταθεί το «στεγαστικό

επίδομα» και στην Αστυνομία και τότε πληροφορήθηκα έκπληκτος από τον ίδιο, ότι ο Δροσογιάννης του εισηγήθηκε

να δοθεί «στεγαστικό επίδομα» στους στρατιωτικούς, που πράγματι χειμάζονταν οικονομικά, ως δέλεαρ, για να μην

παρασυρθούν δήθεν σε πραξικόπημα από τους ακροδεξιούς. «Κατά τον Δροσογιάννη - είπε ο Πρωθυπουργός - όταν οι

στρατιωτικοί είναι οικονομικά ευχαριστημένοιδεν πρόκειται να παρασυρθούν ποτέ σε τυχοδιωκτική περιπέτεια». Είπα

τότε στον Πρόεδρο, χαριτολογώντας, ότι για τους ίδιους λόγους θα πρέπει να χορηγηθεί το στεγαστικό επίδομα και

στην Αστυνομία, που συνεργάζεται πάντοτε με τους επίδοξους δικτάτορες, αλλά μου αντέταξε «αφοπλιστικά» το

επιχείρημα ότι «η Αστυνομία μόνη της δεν κάνει πραξικόπημα»..

96

«ΑΠΟΔΡΑΣΗ» ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΩΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΩΝ

Οκτώβριος 1983

Το πρόγραμμα εργασίας του πρωθυπουργού στο μέτρο που καταρτιζόταν από τον ίδιο, δεν ήταν ποτέ

επιβαρυμένο. Κι αυτό, γιατί φρόντιζε να έχει πάντοτε ελεύθερο χρόνο για τις προσωπικές απολαύσεις του. Ακόμα κι

όταν τον επισκέπτονταν ξένοι ηγέτες στην Αθήνα, έβρισκε τον τρόπο να δραπετεύει από τις υποχρεώσεις του ή να

εξοικονομεί χρόνο με διάφορες προφάσεις. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ακόμα και η ευγένεια υποχώρησε μπροστά

σε ενστικτώδεις παρορ- μήσεις του.

Αυτό όμως που συνέβη τη Δευτέρα, 17 Οκτωβρίου 1983, ξεπερνά τα όρια της φαντασίας.

Ήταν η τελευταία μέρα της διήμερης συνάντησης στην Αθήνα των σοσιαλιστών πρωθυπουργών Πιέρ Μωρουά,

Μπετίνο Κράξι, Φελίππε Γκονζάλες, Μάριο Σοάρες και Ανδρέα Παπανδρέου. Στις συνομιλίες των πρωθυπουργών

πήραν μέρος επίσης ο γενικός γραμματέας του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Αιονέλ Ζοσπέν και ο υπουργός

Εθνικής Οικονομίας Γεράσιμος Αρσένης. Η τελευταία σύσκεψη των πρωθυπουργών του Νότου άρχισε Δευτέρα πρωί

στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης και διήρκεσε μέχρι τις 10.50 περίπου. Μετά τη δίωρη συνομιλία τους επρόκειτο να

δοθεί κοινή συνέντευξη Τύπου. Ο Μπετίνο Κράξι είχε ήδη φύγει για τη Ρώμη, πριν από την πρωινή σύσκεψη, αφού

είχε πληροφορήσει έγκαιρα τους συναδέλφους του για τον λόγο της εσπευσμένης αναχώρησής του. Απ’ ό,τι έμαθα,

θα παρίστατο στο Υπουργικό Συμβούλιο, που είχε εκτάκτως συγκληθεί, για να εξετάσει την κατάσταση στον Λίβανο

και την αποστολή Ιταλών στρατιωτικών παρατηρητών. Κατόπιν τούτου, γνωρίζαμε αποβραδίς, ότι ο Ιταλός

πρωθυπουργός δεν είχε διαθέσιμο χρόνο. Αλλά ο Ανδρέας από την Κυριακή είχε κατά νου να μη συμμετάσχει στη

συνέντευξη τύπου, μολονότι είχε αυξημένη υποχρέωση, ως φιλοξενών τους σοσιαλιστές πρωθυπουργούς

Ευρωπαϊκών Δημοκρατιών, και όχι δημοκρατιών τύπου μπανανίας. Όπως προχωρούσαμε, κατά τις

8.30 περίπου το πρωί, στο χώρο της διάσκεψης, μου είπε χαμηλόφωνα σε τόνο σχεδόν ψιθυριστό: «Να είστε έτοιμοι

για το ινκόγκνιτο. Θα φύγουμε νωρίς. Δεν πρόκειται να μείνω στη συνέντευξη.» Πράγματι, μόλις τέλειωσε η διάσκεψη,

ο Ανδρέας ανακοίνωσε στους φιλοξενούμενους πρωθυπουργούς ότι «τώρα θα πάμε στη συνέντευξη τύπου». Στη

συνέχεια αποχώρησε βιαστικός από την αίθουσα, όχι για να πάει στο χώρο της κοινής συνέντευξης, αλλά για να

συναντηθεί με τη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα σε μια εργατική συνοικία, στους Αμπελόκηπους. Δεν είπε λέξη

στους άλλους πρωθυπουργούς, ότι θα φύγει. Το έσκασε, στην κυριολεξία, από την αίθουσα της διάσκεψης, ενώ

άφησε την εντύπωση ότι πηγαίνει στη συνέντευξη. Καθώς φεύγαμε, αντάλλαξε κάποιες κουβέντες με τον Γεράσιμο

Αρσένη και ύστερα μου είπε ανήσυχος: «Ας φύγουμε απ' εδώ γιατί τους είπα (εννοούσε τους πρωθυπουργούς) ότι

τώρα θα πάμε στη συνέντευξη τύπου». Ο υφυπουργός τύπου και κυβερνητικός εκπρόσωπος Δ. Μαρούδας μόλις και

μας πρόλαβε στην έξοδο του ξενοδοχείου «Ναυσικά» (ενός από τα τρία συγκροτήματα του Αστέρα Βουλιαγμένης).

Ο πρωθυπουργός είχε καθήσει στο πίσω μέρος του θωρακισμένου αυτοκινήτου και για να μπορέσει να μιλήσει μαζί

του άνοιξε την πόρτα, επειδή τα τζάμια του αλεξίσφαιρου δεν άνοιγαν. Καταφανώς ταραγμένος ο Μαρούδας, είπε

στον Ανδρέα:

«Πρόεδρε, υπάρχει γενική δυσαρέσκεια στους ξένους

ηγέτες, φαίνονται θυμωμένοι για την αιφνίδια αποχώρησή σας. Υποψιάζονται ότι τους έχετε στήσει κάποια παγίδα. Οι

δημοσιογράφοι επίσης μιλούν για διαφωνία δική σας με τους σοσιαλιστές πρωθυπουργούς. Νομίζω, ότι πρέπει να μείνε-

τε.»

«Καλά», απάντησε ο πρωθυπουργός κοφτά και εκνευρισμένα, καθώς τα λόγια του Μαρούδα δεν του άρεσαν.

«Είπα στον Αρσένη να δώσει κάποια εξήγηση».

Και γυρίζοντας απότομα στον οδηγό του, είπε:

«Πάμε Δήμο, να φύγουμε».

Μέσα στο αυτοκίνητο ο πρωθυπουργός μάς είπε σε ύφος σχεδόν απολογητικό: «Είπα στον Αρσένη ότι πηγαίνω

στον οδοντίατρο και του ζήτησα να με αντικαταστήσει». Και συνέχισε σε τόνο ανυψωμένο: «Να επινοήσει επιτέλους

μια δικαιολογία». Δεν είπαμε τίποτα. Δεν ήταν εξάλλου κατάλληλη στιγμή για διαφορετική γνώμη. Στα ερωτικά

ραντεβού ο Ανδρέας είναι ανυπόμονος και δεν επιδέχεται ετεροχρονισμό. Χρησιμοποιεί συχνά σαν πρόσχημα τον

οδοντίατρο για να επισπεύσει την αναχώρησή του και δεν τον ενδιαφέρουν οι επικρίσεις των άλλων, όταν τον

κυριέψουν οι επιθυμίες. Είναι μάταιο να προσπαθήσεις να τον σταματήσεις, γιατί γίνεται θηρίο από θυμό και στις πιο

καλοπροαίρετες συστάσεις.

Σ’ όλη τη διαδρομή σκεφτόμουν ότι ο Αρσένης θα πρέπει να βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση στη συνέντευξη

τύπου. Γιατί και ο πιο ανίδεος στην Πολιτική, γνωρίζει ότι σε μια τέτοια περίπτωση δεν χωράει εκπροσώπηση

πρωθυπουργού από υπουργό. Σε κυβερνητικό επίπεδο είναι δυνατή, αλλά σε κοινή συνέντευξη πρωθυπουργών είναι

πολιτικά αδιανόητη. Ενώ όλα αυτά τριβέλιζαν το μυαλό μου, δεν κατάλαβα πώς φτάσαμε τόσο γρήγορα στο Μέγαρο

Μαξίμου. Η ανυπομονησία του πρωθυπουργού πίεζε τον οδηγό να τρέξει με μεγαλύτερη ταχύτητα και τα μέτρα της

Τροχαίας διευκόλυναν σημαντικά την άφιξή μας στο Πολιτικό Γραφείο. Ο Ανδρέας κατευθύνθηκε αμέσως στο

γραφείο του και τηλεφώνησε πρώτα στη φίλη του για να βεβαιωθεί ότι είχε προηγη

97

98

θεί στο ερωτικό τους κρησφύγετο. Εγώ απομάκρυνα τους άνδρες της συνοδευτικής ασφάλειας (πλήρωμα τριών αυτο-

κινήτων) και συνεννοήθηκα μαζί τους να επιστρέψουν στις 2 μ.μ., πολύ νωρίτερα από τη δική μας άφιξη. Αυτή είναι

συνήθως η πρακτική που ακολουθούσαμε σ’ αυτές τις περιπτώσεις και που βέβαια ήταν γνωστή στους άνδρες των

συνοδευτικών αυτοκινήτων.

Ο πρωθυπουργός στις επισκέψεις αυτές συνοδεύεται για λόγους εχεμύθειας από αστυνομικούς της εμπιστοσύνης

του. Είναι η έσω ομάδα ασφαλείας του. Αμέσως μετά το τηλεφώνημα στη φίλη του, αναχωρήσαμε μ’ ένα αυτοκίνητο

για τους Αμπελόκηπους. Με πολλή διακριτικότητα ο Δήμος σταμάτησε τη «Μπε-Εμ-Βε» στην είσοδο της

πολυκατοικίας, στη διασταύρωση των οδών I. Σέχου και Ν. Γεννηματά, ενώ εγώ συνοδέυσα τον πρωθυπουργό μέχρι

την πόρτα του διαμερίσματος, στον τρίτο όροφο. Του έδωσα ένα υπηρεσιακό φορητό ασύρματο (motorolla), για να

μας ειδοποιήσει, και μου είπε ότι θα φύγουμε σε δυόμισι ώρες. Είχαμε παρκάρει το αυτοκίνητο ασφαλείας απέναντι

από την πολυκατοικία και ελέγχαμε οπτικά την οδό Σέχου και την είσοδο. Ο Αν- δρέας είχε άμεση ακρόαση με τον

ασύρματο μαζί [χας για παν ενδεχόμενο. Εξάλλου, συνήθως οπλοφορεί. Ενδιαφέρε- ται για τα όπλα σαν

επαγγελματίας οπλουργός και σκοπευτής, και έχει, ομολογουμένως, καλύτερη γνώση από μερικούς άνδρες της

εμπίστου ασφαλείας του. Μισθωτής του διαμερίσματος την περίοδο αυτή φερόταν ο αρχηγός της Εθνικής Υπηρεσίας

Πληροφοριών Κώστας Τσίμας, που για ένα διάστημα παρέμεινε εκεί μέχρις ότου επιστρέψει η οικογένειά του από τη

Νέα Υόρκη για μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα. Συνήθως τα διάφορα σπίτια στο λεκανοπέδιο Αττικής, που

χρησιμοποιούσε ο Ανδρέας για συναντήσεις με τις φίλες του, τα νοίκιαζαν στο όνομά τους έμπιστοι φίλοι του. Οι

προφυλάξεις στις κινήσεις μας δεν μας εξασφάλιζαν πάντοτε τη μυστικότητα, όταν πηγαίναμε μάλιστα μέρα

μεσημέρι σ’ ένα πολυσύχναστο στενό δρόμο. Φεύγοντας από κει σταθμεύσαμε για λίγο στο Μέγαρο Μαξίμου, όπου

περίμενε η συνοδευτική ασφάλεια. Κάναμε γρήγορα τις απαραίτητες αλλαγές για τη σωστή διάταξη της πομπής και ο

Ανδρέας κάθισε τώρα κανονικά στη μαύρη αλεξίσφαιρη πρωθυπουρ- γική μερσεντές. Φτάσαμε στη Γλυφάδα, στην

ταβέρνα «Ψα- ρόπουλου», στις 3.30 μ.μ. Εκεί μας περίμενε η ιδιαιτέρα γραμματέας του Αγγέλα Κοκκόλα, με την

οποία γευμάτισε και στις 4.30 μ.μ. ξεκινήσαμε για το Ανατολικό αεροδρόμιο, όπου ο πρωθυπουργός παρέστη

διαδοχικά και στις τρεις αναχωρήσεις των πρωθυπουργών Γαλλίας, Ισπανίας και Πορτογαλίας, σύμφωνα εξάλλου με

τους κανονισμούς της εθιμοτυπίας.

Από τον «Αστέρα Βουλιαγμένης» αναχωρήσαμε την επόμενη μέρα το απόγευμα για το Σύνταγμα, όπου

εκφώνησε λόγο με την ευκαιρία της επετείου της νίκης του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του ’81.

Η φυγή του όμως από την κοινή συνέντευξη των πρωθυπουργών είχε γίνει για τους δημοσιογράφους «το θέμα της

ημέρας». Πολλοί διερμήνευσαν την απουσία του ως καθαρή πολιτική διαφωνία. Στη συνέντευξη εκείνη ο Γεράσιμος

Αρ- σένης δήλωσε με γριφώδη επιγραμματικότητα σ’ ένα κατάμεστο ακροατήριο από ξένους, Έλληνες

δημοσιογράφους και διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα, ότι «συνέβη κάτι έκτακτο και ο πρωθυπουργός δεν μπορεί αυτή τη

στιγμή να είναι εδώ». Έτσι ο μειλίχιος Κεφαλλονίτης με την κοσμοπολίτικη συμπεριφορά, έκλεισε αστραπιαία για

τους δημοσιογράφους «το προσωπικό θέμα του πρωθυπουργού» και έδωσε αμέσως το λόγο στους έκπληκτους

πρωθυπουργούς, που είχαν ομο- λογουμένως αιφνιδιαστεί από την αναπάντεχη είδηση της απουσίας του. Στην

αίθουσα εκείνη κανένας δεν γνώριζε τον πραγματικό λόγο της απουσίας του.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο Μπετίνο Κράξι, προτού αναχωρήσει για τη Ρώμη, τηλεφώνησε από τον «Αστέρα» σε

φίλο του Αθηναίο πολιτικό, με τον οποίο δεν μπόρεσε να συναντηθεί λόγω του περιορισμένου χρόνου του και του εί-

πε, ότι «ο φίλος σου (εννοώντας τον Α. Παπανδρέου) είναι παρανοϊκός (II tuo amico est paranoico)».

Ο Ιταλός σοσιαλιστής ηγέτης, φαίνεται, είχε διακρίνει τι κρυβόταν πίσω από τη χαρισματική εμφάνιση του

Έλληνα πρωθυπουργού. Ο Ανδρέας Παπανδρέου στον στενότατο οικογενειακό κύκλο του εμφανίζει χαρακτηριστικά

που τον κάνουν να μοιάζει κατά πολύ στον πλοίαρχο, που υποδυόταν έξοχα ο αξέχαστος Αμερικανός ηθοποιός

Χάμφρεϋ Μπόγκαρτ στην κινηματογραφική ταινία «The Caine Mutiny» (Ανταρσία στο αντιτορπιλλικό Καίην), όπου

οι ψυχίατροι τον βρήκαν κατά πάντα εχέφρονα

3

6

ΘΑΤΣΕΡ ΚΑΙ ΜΕΛΑΜΨΕΣ ΧΟΡΕΥΤΡΙΕΣ...

Νοέμβριος 1983

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει μια περίεργη αντίληψη για τη ζωή. Του αρέσουν οι διασκεδάσεις και η καλοπέραση

και δεν είναι από τους ανθρώπους που το κρύβουν. Το καθημερινό πρόγραμμα εργασίας στο Καστρί καταρτίζεται

κυρίως με βάση τις προσωπικές του επιθυμίες. Οι κρατικές υποθέσεις και το πολιτικό καθήκον έρχονται κατά

κανόνα σε δεύτερη μοίρα. Δεν είναι καθόλου υπερβολή, ότι στις απαραίτητες συναντήσεις του με ξένες

προσωπικότητες, εξαναγκαζόταν πολλές φορές για να ανταποκριθεί. Τον Νοέμβριο του 1983 είχα άλλη μια φορά

την ευκαιρία για να διαπιστώσω του λόγου το αληθές, όταν βρεθήκαμε για διήμερη επίσκεψη στο Λονδίνο. Ο

Πρωθυπουργός την Παρασκευή, 4 Νοεμβρίου, στις 11.00 το πρωί, είχε συνομιλίες με τη Θάτσερ και στη μία το

μεσημέρι γεύμα εργασίας. Στις 4.00 το απόγευμα έδωσε συνέντευξη στους δημοσιογράφους, στο ξενοδοχείο «Inn

on the Park» όπου διαμέναμε και αποσύρθηκε στο διαμέρισμά του για ύπνο μιας ώρας. Στις 6.30 δέχτηκε σε φιλική

επίσκεψη τον αρχηγό του Εργατικού Κόμματος Νιλ Κίννοκ και στις 7.30 τον δεξιώθηκε στο σπίτι του ο Έλληνας

πρέσβης. Μετά γυρίσαμε στο ξενοδοχείο και το βράδυ πήγαμε να διασκεδάσουμε στο Κυπριακό κέντρο «Γκρίσιαν

Τάβερν». Από νωρίς το απόγευμα μου είχε εκφράσει τη ζωηρή του επιθυμία «να βρούμε κάποιο καλό ελληνικό

κέντρο με μουσική για το βράδυ», σαν να ήταν το γλέντι το κύριο πρόβλημα που τον απασχολούσε στο Λονδίνο. Στο

κέντρο μείναμε πέντε περίπου ώρες, μέχρι τις 3.30 ξημερώματα του Σαββάτου και στην κυριολεξία γελοιοποιήσαμε

και καταρρακώσαμε την ανθρώπινη λογική. Ο αμίμητος γραμματέας του Μιχάλης Ζιάγκας πέταξε σε μια στιγμή το

σακάκι του στην πίστα και συνεπαρμένος από τη γοητεία μιας μελαμψής καλλονής από τη Μέση Ανατολή, χόρεψε

μαζί της μ’ ένα ποτήρι κρασί στο κεφάλι. Ο Ευρωβουλευτής Λ. Λαγάκος υποδαύλισε το κέφι του, ότι δήθεν «είναι

η κόρη του Χαϊλέ Σε- λασιέ» >£αι ο Μιχάλης τα έδωσε όλα. Παρ’ ολίγο μάλιστα να ’ρθούμε στα χέρια με μια

συντροφιά Αράβων, που ενοχλήθηκαν από τα χτυποκάρδια του Ζιάγκα και να εξευτελι- " στούμε διεθνώς. Δόθηκαν

έγκαιρα όμως οι απαραίτητες εξηγήσεις στο όνομα βέβαια της Ελληνοαραβικής φιλίας και ο κίνδυνος

αποσοβήθηκε. Ο Πρωθυπουργός σε κατάσταση ευθυμίας και υπό το κράτος μεγάλης οινοποσίας χειροκρότησε τον

Ζιάγκα και ύστερα εισέπραξε με τη σειρά του επευφημίες και χειροκροτήματα, ακόμα και από τους άνδρες της

ασφάλειάς του, όταν χόρεψε γοητευμένος από τα ερωτικά τραγούδια της Μαίρης Γιώτη. «Εγώ εσένα αγαπώ», του

τραγουδούσε πάνω από το κεφάλι του και σε λίγο την κά- λεσε στο τραπέζι του, όχι μόνο για λόγους αβρότητας.

Αλλά εκείνη τη βραδιά ο χρόνος στάθηκε ενάντιος στα σχέδιά του και έτσι περιορίστηκε στο να της δώσει το

τηλέφωνό του για να τα πουν κάποια φορά στην Αθήνα.

Στο ξενοδοχείο γυρίσαμε τα ξημερώματα και η πρωινή συνέντευξη που είχε κανονίσει να δώσει στον Frank Giles

των «Σάντεϊ Τάιμς» ετεροχρονίστηκε την τελευταία στιγμή, για μια τουλάχιστον ώρα. Στη μία το μεσημέρι

αναχωρήσαμε για την Αθήνα, αφού προηγουμένως συναντήθηκε στο ξενοδοχείο με τον πρόεδρο των Ελλήνων

εφοπλιστών Α. Χανδρή κι άλλους εφοπλιστές. Όταν φτάσαμε το απόγευμα του Σαββάτου στο Ελληνικό, πήγαμε

στον Αστέρα Βουλιαγμένης, που προτιμούσε να περνάει το διήμερο για λόγους πρακτικούς και ουσιαστικούς. Στον

Αστέρα τα πάντα ήταν δωρεάν για τον ίδιο, την Κοκκόλα και τον Ζιάγκα, καθώς και για τους προσκεκλημένους τους.

Στο Καστρί δεν είχε τέτοιες πολυτελείς δυνατότητες εξυπηρέτησης, κυρίως τα Σαββατοκύριακα, που δεν εργαζόταν

συνήθως η μαγείρισσά του Ελ- βίρα Κόνδυλα-Δάλα. Το εξωφρενικό στην εξ ιστόρηση αυτή είναι, ότι μόλις φτάσαμε

στον Αστέρα αποφάσισε να ξανα- πάμε στα μπουζούκια αργά το βράδυ, στην Αλέκα Κανελλιδού τώρα, για να

διασκεδάσει την ανία του. Έτσι μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, μέσα σ’ ένα εικοσιτετράωρο, βρεθήκαμε

για δεύτερη φορά στα μπουζούκια. Στο κέντρο διασκέδασης στη Γλυφάδα παρέμεινε λιγότερο από μία ώρα με

μοναδική συντροφιά τον Μιχάλη Ζιάγκα. Κατακου- ρασμένοι και οι δυο σε ένα τραπέζι, φάνταζαν σαν απελπισμένες

μοναχικές φιγούρες, κι ένιωθα μεγάλη λύπη και ντροπή, καθώς τους έβλεπα, και αναλογιζόμουν πόσα όνειρα και

προσδοκίες επενδύσαμε σ’ έναν άνθρωπο τόσο αδύναμο να κυβερνήσει και τον ίδιο του τον εαυτό. Πέντε μήνες

αργότερα, η τραγουδίστρια Μαίρη Γιώτη γευμάτισε αρκετές φορές μαζί του, στη σουίτα του στον Αστέρα. 'Αλλη μια

φορά, Τρίτη μεσημέρι, 27 Μαρτίου 1984, συνέφαγαν και στο Καστρί, όπου απούσιαζε εκείνη την ημέρα η

Μαργαρίτα σε κάποιο ταξίδι, απ’ όπου γύρισε αργά το βράδυ. Δεν θα ξεχάσω, πόσο επιθυμούσε και τη φίλη του

πρώην Καναδού Πρωθυπουργού Πιέρ Τρυντώ, την όμορφη Gayle Garmett, με την οποία είχε την ευκαιρία να

δειπνήσει στην Αθήνα, όταν επισκέφτηκε το καλοκαίρι την Ελλάδα

108

ΣΤΗΝ ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΟΠΩΦ

Φεβρουάριος 1984

Το ιστορικό της επίσκεψης του Πρωθυπουργού στη Μόσχα 13-14 Φεβρουάριου 1984, για την κηδεία του Σοβιετι-

κού ηγέτη Γιούρι Αντρόπωφ, δείχνει ανάγλυφα τις ψυχικές μεταπτώσεις που χαρακτηρίζουν την ευπαθή του

προσωπικότητα. Δυο μέρες πριν από το ταξίδι μας δεν γνωρίζαμε αν τελικά θα εκπροσωπούσε τη χώρα μας στην

κηδεία ο Πρωθυπουργός ή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Το Σάββατο, στις 11 Φεβρουάριου, ο Ανδρέας διασκέδασε στο κέντρο «Διογένης» της λεωφόρου Συγγρού. Στη

συντροφιά του ήταν και ο υπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας, ευνοούμενος φίλος όλα τα χρόνια της

Μαργαρίτας, από την οποία αντλούσε και την πολιτική του δύναμη και σήμερα όψιμος φίλος της Δήμητρας Λιάνη.

Μετά το ξεφάντωμα στο «Διογένη», που κράτησε και μετά τα μεσάνυχτα, ο Πρωθυπουργός κοιμήθηκε στον

«Αστέρα» Βουλιαγμένης και την επόμενη μέρα, Κυριακή, στις 2.00 το μεσημέρι, γευμάτισε στην ταβέρνα του Ψαρό-

πουλου, στη Γλυφάδα. Τον συντρόφευαν η Μαργαρίτα, ο Μιχάλης Ζιάγκας και οι Γ. Κατσιφάρας, Γ. Παπαχρήστου

και Έφη Παπαχρήστου - το «Κατσιφάρας Τρίο», όπως συνήθιζε να αποκαλεί την προσφιλή του αυτή παρέα. Μετά το

γεύμα, πήγε για συλλυπητήρια στις 3.40 μ.μ. στη Ρωσική Πρεσβεία και γύρισε στο Καστρί, αλλά δεν αποσύρθηκε

αμέσως στο δωμάτιό του για να κοιμηθεί, παρόλο που η ώρα ήταν προχωρημένη. Είχε εξάλλου πολλούς λόγους να

αγω- νιά. Περίμενε πρώτα ένα κρίσιμο τηλεφώνημα από τον διευθυντή του διπλωματικού του γραφείου Χρ.

Μαχαιρίτσα, για να βεβαιωθεί αν τελικά θα πήγαινε στη Μόσχα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Στις 5.00 περίπου το

απόγευμα τηλεφώνησε ο Μαχαιρίτσας και του είπε ότι ο Καραμανλής «έχει ελαφρά γρίπη» και ότι εισηγήθηκε για το

λόγο αυτό να πάμε εμείς στην κηδεία του Αντρόπωφ. Δεν πρόλαβε να τελειώσει το τηλεφώνημα και τον είδα σε

κατάσταση εξαλλοσύνης. Προσπάθησα, αμέσως, να τον καλμάρω και του είπα: «Ενδεχομένως, κύριε Πρόεδρε, να

προφασίστηκε ο Καραμανλής γρίπη, γιατί φοβήθηκε να πάει στη Μόσχα μέσα στον χειμώνα, & αυτή την ηλικία που

είναι...» Πιάστηκα από το σωσίβιο της ηλικίας, πράγμα που ίσως τον κολάκευε σαν νεώτε- ρο, μπας και τον

ηρεμούσα. Αλλά ο Πρωθυπουργός ήταν εκτός εαυτού και μου απάντησε εκνευρισμένος: «Η ηλικία είναι δικό τον

πρόβλημα. Εμείς για μια δουλειά τον έχουμε και δεν την κάνει κι αυτή. Τότε γιατί επιτέλους παίρνει τα λεφτά...»

Δεν άργησα να καταλάβω πού οφείλονταν τελικά τα νεύρα του. Είχε την εντύπωση ότι θα πήγαινε ο Καραμανλής

στη Μόσχα, γεγονός που τον διευκόλυνε να δει την έγγαμη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα, με την οποία είχε

κανονίσει να συναντηθεί τη Δευτέρα το μεσημέρι, 13 Φεβρουάριου. Τελικά, παρόλο που τη Δευτέρα επρόκειτο να

φύγουμε, δεν επιθυμούσε να χάσει το ραντεβού. Έτσι στις 10.00 το πρωί, μετά τη συνάντηση που είχε στο Καστρί με

τον τότε υπουργό των Οικονομικών Γιάννη Ποττάκη, ξεκινήσαμε βιαστικά και στις 11.00 περίπου φτάσαμε στο

κρησφύγετο της οδού I. Σέχου 2, στους Αμπελοκήπους, που είχε μισθώσει ο Κώστας Τσίμας. Εκεί έμεινε δυο ώρες

περίπου με τη Μαριλένα, όσο περίπου διαρκούσαν και τα άλλα πρωινά τους ραντεβού, που σπάνια, όλα τα χρόνια

του μυστικού τους δεσμού και μέχρι τον Ιούλιο του 1985, ξεπερνούσαν τις 2.30 - 3 ώρες... Στη μία το μεσημέρι

κατέβηκε από το διαμέρισμα,

109

110

φτάσαμε ινκόγκνιτο στο Μέγαρο Μαξίμου και από κει, επίσημα πλέον, στο Ανατολικό αεροδρόμιο, απ’ όπου αναχω-

ρήσαμε, στις 2.00 η ώρα με αεροπλάνο της Ολυμπιακής για τη Σοβιετική πρωτεύουσα.

Το βράδυ της Δευτέρας μείναμε στην Ελληνική Πρεσβεία και την επόμενη μέρα, στις 10.00 το πρωί είδε το φίλο

της Ελλάδας, τον απλό και αλησμόνητο Σουηδό Πρωθυπουργό Ούλαφ Πάλμε. Μετά, παρακολουθήσαμε από την

Ερυθρά Πλατεία την κηδεία καθηλωμένοι δυόμισι περίπου ώρες στην ίδια θέση με εκατοντάδες άλλους υψηλούς

επισκέπτες. Ντυμένος ελαφρά και ασκεπής, δεν θα ξεχάσω το τρομερό πολικό ψύχος που μας βασάνιζε. Ο

Πρωθυπουργός έπινε κάθε λίγο και λιγάκι ουίσκυ, με προσοχή όμως, για να μην γίνει αντιληπτός. Είχε πάρει μαζί

του δυο μικρά μπουκαλά- κια απ’ αυτά που προσφέρει η Ολυμπιακή στους επιβάτες. Ο υπουργός Γιάννης

Χαραλαμπόπουλος είχε φροντίσει, επιστρατεύοντας τη στρατιωτική του εμπειρία, να καλυφθεί μ’ έναν εσωτερικό

θώρακα από εφημερίδες. Οι μόνοι από τους ξένους επισήμους τριγύρω μας, που δεν φορούσαν τα πατροπαράδοτα

Ρωσικά γούνινα καπέλα και δεν έδειχναν να νοιάζονται για το κρύο, ήταν ο Καγκελλάριος της Δ. Γερμανίας Χέλμουτ

Κολ και ο υπουργός του των Εξωτερικών Γκένσερ. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, στις 5.00 ακριβώς, ο Παπανδρέου

συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό Τίχονωφ στο Κρεμλίνο και από κει πήγαμε στην Ελληνική Πρεσβεία, όπου ο

Πρωθυπουργός πληροφορήθηκε, ότι η επιθυμία του να συναντήσει τον Φιντέλ Κάστρο είχε γίνει δεκτή. Φύγαμε

βιαστικά και στις 6.15 περίπου το απόγευμα περάσαμε από την Κουβανική πρεσβεία, όπου είχε μια σύντομη

συνομιλία με τον γενειοφόρο επαναστάτη. Η συνάντηση αυτή με τον Φιντέλ ήταν απόλυτα απαραίτητη για τον

Πρωθυπουργό. Για όσους τον γνωρίζουν πολύ καλά, θα συμφωνούσαν μαζί μου.

3

8

ΠΩΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΗΚΕ Η ΠΤΩΣΗ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

Μάρτιος 1985

Οι διαβεβαιώσεις του Α. Παπανδρέου στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ότι το ΓΙΑΣΟΚ θα υπερψηφίσει την

υποψηφιότητά του — μαζί με τη Ν.Δ. — για μια δεύτερη θητεία στην Προεδρία της Δημοκρατίας, όχι μόνο τον

έπεισαν για μια υπερκομματικά θριαμβευτική επανεκλογή του, αλλά και διαμόρφωσαν στους κόλπους του Κινήματος

ένα κλίμα σθεναρής υποστήριξης των προθέσεων αυτών του Πρωθυπουργού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να

επηρεάζεται και η δημοκρατική κοινή γνώμη, ότι ήταν αναγκαίο να επανεκλεγεί ο. Καραμανλής στην Προεδρία,

ενόψει μάλιστα και wv επικείμενων Βουλευτικών εκλογών. Εξάλλου, γνωστές είναι και οι αποδοκιμασίες από μικρή

ομάδα διαφωνούντων εναντίον συγκεκριμένων στελεχών του Κινήματος για προπαγανδιστική διαφώτιση υπέρ της

επανεκλογής Καραμανλή, το πρωί του Σαββάτου 9 Μαρτίου 1985, έξω από τον «Αστέρα» Αθηνών, όπου συνήλθε σε

ολομέλεια η Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ, για να επικυρώσει τυπικά την πρωθυπουργική απόφαση. Σε

προμαχώνα στήριξης του Κ. Καραμανλή είχε μεταβληθεί και το Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού.

Ο Α. Λιβάνης υπήρξε υπέρμαχος και ο κορυφαίος εκφραστής αυτής της κίνησης. Αλλά και οι επώνυμες

εισηγήσεις του Εκτελεστικού Γραφείου στον Πρωθυπουργό, συνηγορούσαν υπέρ της υποψηφιότητας Καραμανλή, με

μοναδική εξαίρεση τη διαφοροποίηση Λαλιώτη υπέρ του Παναγιώτη Κανελλό- πουλου. Πράγματι ο Ανδρέας

επιθυμούσε την επανεκλογή Καραμανλή, κι ήταν ειλικρινής στις υποσχέσεις του. Ο τέως Πρόεδρος διαφώνησε με

τον Πρωθυπουργό πολλές φορές. Ο Πρωθυπουργός ποτέ με τον Πρόεδρο. Ο Ανδρέας μοιάζει με τον άνεμο, κι αυτό

δεν το γνώριζε ο Καραμανλής. Γι’ αυτό πικράθηκε από την παρασπονδία του. Ο Πρωθυπουργός αλλάζει πρόσωπο

διαρκώς.

Ασπάζεται αλληλοδιαδόχως τις απόψεις των άλλων, αλλά και ενστερνίζεται τελικά τις προτάσεις του τελευταίου του

συνομιλητή. Και ο τελευταίος συνομιλητής του στο Καστρί, το βράδυ της Παρασκευής, 8 Μαρτίου 1985, ήταν ο

υπουργός Εσωτερικών Μένιος Κουτσόγι- ωργας, παλιός φίλος του και συνήγορός του στην «υπόθεση Ασπίδα». Ο

Μένιος δεν συμβιβαζόταν εύκολα και πολλές φορές είχε έρθει αντιμέτωπος με τους ανθρώπους που επηρεάζουν

αποφασιστικά και περιστοιχίζουν ασφυκτικά τον Πρωθυπουργό, όπως ο Α. Λιβάνης, η Α. Κοκκόλα, ο Μ. Ζι- άγκας,

ο Γ. Κατσιφάρας. Ανταγωνιστικές ήταν και οι σχέσεις του με την πάλαι ποτέ παντοδύναμη τριανδρία του Εκτελε-

στικού Γραφείου - Γεννηματάς - Λαλιώτης - Τσοχατζόπουλος — , καθώς και με τον Πρόεδρο της Βουλής Γιάννη

Αλευρά. Ο Μένιος, σαν κορυφαίος σύμβουλος στο Καστρί και κυριότε- ρος αντιδεξιός εκφραστής του Κινήματος

στον πολιτικό στίβο, μολονότι δεν ανήκει στην αριστερή πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ, συγκέντρωσε την πολεμική της

δεξιάς κατά του προσώπου του, που κορυφώθηκε μάλιστα με αμφισβήτηση της βουλευτικής του ιδιότητας και

προσφυγή για έκπτωσή του από το βουλευτικό αξίωμα στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο - 17.1.1985. Τη δυσφορία

του για τον Μένιο είχε εκφράσει στον Πρωθυπουργό, προσωπικά, και ο Καραμανλής, το καλοκαίρι του ’83, που αν

πίεζε περισσότερο τα πράγματα, θα απομακρυνόταν ασφαλώς πολύ νωρίτερα από το Υπουργείο Προεδρίας, αφού τον

πολεμούσε λυσσαλέα και το ιδιαίτερο περιβάλλον στο Καστρί. Αργότερα ο Κουτσόγιωργας εκδικήθηκε τη Δεξιά για

τη δοκιμασία του αυτή με την πρόταση Σαρτζετάκη για την Προεδρία της Δημοκρατίας και την ανατροπή του Κ.

Καραμανλή.

Οι τελευταίες συναντήσεις του Πρωθυπουργού με τον Καραμανλή στο Μέγαρο του Ηρώδου Αττικού έγιναν στις

10.30 το πρωί, Παρασκευή 22 Φεβρουάριου και Πέμπτη 28 Φεβρουάριου του ’85. Ο Ανδρέας κι αυτή τη φορά ήταν

κατηγορηματικός στις διαβεβαιώσεις του απέναντι στον Κ. Καραμανλή για την επανεκλογή του, μολονότι είχε

κλονισθεί και εντυπωσιασθεί αρκετά από τις αντιρρήσεις Κουτσόγιωργα, σε δυο προηγούμενες συναντήσεις τους. Τη

μία, την Τρίτη βράδυ 19 Φεβρουάριου, με την ευκαιρία μιας ευρύτερης σύσκεψης στο Καστρί, με συμμετοχή

Αλευρά, Μένιου, Χαρα- λαμπόπουλου, Άκη, Γεννηματά, Λαλιώτη, Σημίτη και Λι- βάνη - το μεσημέρι ο

Πρωθυπουργός είχε συζητήσει το θέμα Καραμανλή τετ α τετ με τον Γιάννη Αλευρά σε γεύμα στο Καστρί - και την

άλλη, την Πέμπτη βράδυ 21 Φεβρουάριου του ’85, μετά το τέλος της σύσκεψης με την τριανδρία του Εκτελεστικού.

Η διπλή τακτική του Πρωθυπουργού απέναντι στον Καραμανλή και η αναποφασιστικότητά του στο φλέγον θέμα της

Προεδρίας, διαφαίνονται εξόχως σε απρόοπτο διάλογο που είχε με τη Μαργαρίτα και άνδρα της προσωπικής του

ασφάλειας.

3

9

Ήταν Σάββατο βράδυ, 2 Μαρτίου 1985, μετά τη διασκέδασή τους στο κέντρο «Έμπατη», με την Κοκκόλα, τον Ζιάγ-

κα, τον Στ. Παναγόπουλο με τη σύζυγό του. Έξω από το κέντρο ο Πρωθυπουργός, ευχαριστημένος προφανώς,

ρώτησε: «Όλα καλά και θαυμάσια απόψε;» Ο άνδρας της προσωπικής του ασφάλειας του αποκρίθηκε απρόοπτα ως

εξής: «Απομένει κάτι κύριε Πρόεδρε. Ένα όχι στον πατέρα της Δεξιάς και όλα θα πάνε καλά». Η Μαργαρίτα,

ενοχλημένη από το καυστικό σχόλιο του αστυνομικού, του είπε σιβυλλικά: «Είσαι αρκετά έξυπνος. Γιατί το λες;» Ο

Ανδρέας, παρεμβαί- νοντας τότε απότομα, είπε: «Τι λέει η Μαργαρίτα;» «Δεν έχει καταλάβει από τις εφημερίδες -

δικαιολογήθηκε η Μαργαρίτα -ότι θα βγάλουμε τον Καραμανλή»... Ο Πρωθυπουργός εκνευρισμένος τότε είπε στην

πολυπράγμονα σύζυγό του αυστηρότατα: «Άκονσε Μαργαρίτα, αυτό το θέμα είναι δικό μου. Σας άκονσα όλους και θα

αποφασίσω εγώ. Η ευθύνη είναι δική μου». Στο Καστρί ο σωματοφύλακας, θορυβημένος από την απροσδόκητη

οξύτητα του διαλόγου, αποφάσισε να ζητήσει συγγνώμη προτού αποσυρθεί για ύπνο ο Πρωθυπουργός. «Ήθελα να

σας ζητήσω συγγνώμη κύριε Πρόεδρε», του είπε. «Για ποιο πράγμα;» απάντησε έκπληκτος εκείνος. «Για τον

Καραμανλή - συνέχισε ο σωματοφύλακας - Ακούω από τον κόσμο ότι θα είναι άσχημο για μας να ψηφίσουμε

Καραμανλή. Θα καταστραφούμε». «Σε παρακαλώ πάρα πολύ, είπε ο Πρωθυπουργός πηγαίνοντας για ύπνο. Βεβαίως,

να έχεις άποψη για τα πολιτικά θέματα. Δεν είσαι Έλληνας πολίτης; Να μου μιλάτε ελεύθερα και χωρίς ενδοιασμούς».

Κατά βάθος ο Ανδρέας υπήρξε αντικαραμανλικός, για λόγους ψυχολογικούς, κυρίως, και όχι πολιτικούς. Τον εν-

οχλούσαν κρίσεις υπέρ του Καραμανλή και έδειχνε ικανοποιημένος όταν τον επέκριναν. Κάποτε, σε μια δεξίωση στο

Προεδρικό Μέγαρο, αναστατώθηκε, όταν είδε τον υφυπουργό 'Αμυνας Γ. Πέτσο να περιμένει με την πρώην σύζυγό

του να χαιρετήσει τον Κ. Καραμανλή, που με ελαφρώς στραμμένη την πλάτη μιλούσε ανύποπτος σε κάποιον άλλο.

«Η γυναίκα του είναι Καραμανλική - ψέλλισε ο Πρωθυπουργός - αλλά αυτός δεν καταλαβαίνω τι θέλει επιτέλους εκεί

πέρα». Και ήταν η ψήφος του επιστρατευμένου Γ. Πέτσου αργότερα, που σχημάτισε το μαγικό αριθμό 180 και

αποσόβησε τη συνταγματική κρίση. Μια αριστοτεχνικά επιτηδευμένη πολεμική κατά Καραμανλή με αντίστοιχη

κολακευτική αποθέωση του Παπανδρέου, όσο και προφανής κι αν ήταν στον κοινό νου, μπορούσε να υποβάλει

επικίνδυνα το υποσυνείδητο του Πρωθυπουργού, αφυπνίζοντας δυσάρεστες καταστάσεις του από τα παλιά. Με τη

στρατηγική αυτή τον ρυμουλκούσες με το μέρος σου και κέρδιζες αναμφίβολα τη συμμαχία και την εύνοιά του. Ο

Πρωθυπουργός παγιδεύεται εύκολα στη γοητεία της κολακείας.

Η αλλαγή στην Προεδρία της Δημοκρατίας σημαδεύτηκε με τις ανόδους στο Καστρί του Μένιου Κουτσόγιωργα

το τελευταίο ιδιαίτερα κρίσιμο και πυρετώδες τριήμερο (6-8 Μαρτίου 1985) και η απομάκρυνση του Καραμανλή

κρίθηκε αποφασιστικά το βράδυ της Παρασκευής 8 Μαρτίου 1985. Η τελευταία σύσκεψη της τριανδρίας του

Εκτελεστικού για το θέμα Καραμανλή, με συμμετοχή του Μένιου και του Γ. Καρά- τση, φίλου του Πρωθυπουργού,

έγινε στο Καστρί, την Τετάρτη το βράδυ 6 Μαρτίου 1985. Ο υπουργός των Εσωτερικών, για λόγους τακτικής, δεν

μονομάχησε και δεν αποκάλυψε όλα του τα χαρτιά στη σύσκεψη αυτή. Ήθελε να διασφαλίσει, μέχρι την ύστατη

στιγμή, τον βασικό πυρήνα των προτάσεών του από την πολεμική της τρόικας του Εκτελεστικού. Αλλά και σαν

άριστός γνώστης της ψυχολογίας του Αν- δρέα, ήξερε ότι οι πολυσήμαντες μάχες μαζί του - λόγω της

μυστικοπάθειας και της παλιμβουλίας του — κερδίζονται μόνο στο παρασκήνιο. Αυτή τη φορά, εξάλλου, δεν είχε να

φοβηθεί τον Αιβάνη, που την κρίσιμη εκείνη περίοδο είχε μειωθεί κατακόρυφα η επιρροή του, γιατί τον είχαν

κατηγορήσει ότι συνωμοτούσε υπέρ του Καραμανλή. Ο μυστικοσύμ- βουλος του Πρωθυπουργού είχε ήδη

εξουδετερωθεί από την «Υπηρεσία Ειδικών Συνδέσμων και Προστασίας Απορρήτου» - την περιβόητη ΥΕΣΠΑ - ως

συνδιαλεγόμενος στα κρυφά με τον πρέσβη Π. Μολυβιάτη, άνθρωπο του Καραμαν- λή.

Στο περιθώριο της βραδινής σύσκεψης της Τετάρτης, ο υπουργός Εσωτερικών κατάφερε να πάρει την

πρωτοβουλία στους χειρισμούς και τις δυο επόμενες μέρες αναδεικνύεται ο αδιαφιλονίκητος ρυθμιστής των

πολιτικών εξελίξεων. Την Πέμπτη το βράδυ ανεβαίνει πάλι στο Καστρί και διαβουλεύ- εται με τον Παπανδρέου για

το επίμαχο θέμα Καραμανλή. Στο Καστρί κλήθηκε και ο καθηγητής Γ. Κασιμάτης για θέματα αποκλειστικά

συνταγματικού δικαίου. Είναι προφανές τώρα, ότι ο Πρωθυπουργός περιέρχεται αργά μεν αλλά σταθερά κάτω από

τον κυρίαρχο έλεγχο του δυναμικού υπουργού των Εσωτερικών. Αλλά η ιστορική συνάντηση στο Καστρί μεταξύ

Πρωθυπουργού και υπουργού των Εσωτερικών για την ιστορική απόφαση απομάκρυνσης του Καραμανλή από την

Προεδρία της Δημοκρατίας, πραγματοποιείται στο αμέσως επόμενο εικοσιτετράωρο, την Παρασκευή βράδυ 8 Μαρ-

τίου 1985. Στις 10.30 το πρωί της ίδιας μέρας, ο Παπανδρέου είχε δει στο Καστρί τον υπουργό 'Αμυνας της Κύπρου,

τον Αρχηγό της Εθνοφρουράς και τον Α. Δροσογιάννη για αμυντικά θέματα της Κύπρου και το μεσημέρι είχε

γευματίσει με τον Άκη Τσοχατζόπουλο, έμπιστο άνθρωπό του στην τρόικα του Εκτελεστικού και στο κόμμα. Ο Άκης

ήταν και ο μόνος που γνώριζε τις σκέψεις του Πρωθυπουργού, λίγες ώρες νωρίτερα, πριν αρχίσουν οι πολύωρες

διαβουλεύσεις με τον υπουργό Εσωτερικών. Με την πολυπραγμοσύνη του αυτή ο Ανδρέας έδινε την αίσθηση του

ελέγχου της κατάστασης και της ισορροπίας των πραγμάτων. Όμως ο Μένιος είχε θέσει σαν βασικό όρο στον Ανδρέα

για την αποκλειστική και απρόσκοπτη συνεργασία τους, ότι δεν θα ήταν κανένας άλλος στη συνάντησή τους. Πίστευε

ότι μόνον έτσι δεν θα διέτρεχε κίνδυνο η επιτυχία της κίνησής του από τις παρεμβολές του στενού Πρωθυπουργικού

περιβάλλοντος. Η απουσία των παρακοιμώμενων από το Καστρί την κρίσιμη εκείνη βραδιά της Παρασκευής,

εξασφάλισε στον υπουργό των Εσωτερικών την τήρηση των συμπεφωνημένων με τον Πρωθυπουργό. Ο Μένιος

υποστήριξε στο Καστρί εκλογή Σαρτζετάκη ως τη μόνη λύση για τον θρίαμβο των επερχόμενων εκλογών. Κατα-

3

10

πολέμησε την υποψηφιότητα Καραμανλή, πρότεινε κυρίως ως δέλεαρ την αναθεώρηση του Συντάγματος και

αλλοτρίωσε με τον καταιγισμό και τη γοητεία της επιχειρηματολογίας του την ομολογουμένως αδύναμη και

εύθραυστη βούληση του Πρωθυπουργού. «Ό,τι πεις εσύ Μένιο», είπε σε κάποια στιγμή ο Πρωθυπουργός. Η κίνηση

Κουτσόγιωργα σημείωσε επιτυχία εξαιτίας του αιφνιδιασμού του μεσονυκτίου. Γνώριζε την εύθραυστη ψυχολογία

του πρωθυπουργού και τις ξαφνικές μεταλλαγές του και για σιγουριά έφυγε μετά τα μεσάνυχτα, όταν ο

Πρωθυπουργός θα πήγαινε για ύπνο. Χρονικά περιθώρια για νέες αφίξεις επισκεπτών στο Καστρί και παραπέρα

διαβουλεύσεις και επανατοποθετήσεις του πρωθυπουργού για το επίμαχο θέμα δεν υπήρχαν, γιατί η επίσημη

ανακοίνωση υπέρ της υποψηφιότητας Σαρτζετάκη θα γινόταν το πρωί της επόμενης μέρας στη σύνοδο της Κεντρικής

Επιτροπής του Κινήματος στον Αστέρα Αθηνών.

Ο Μένιος κατέλαβε συνεπώς εξ απροόπτου και στον ύπνο όλους τους κορυφαίους υποστηρικτές της

υποψηφιότητας Καραμανλή στο Κίνημα. Με τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εσωτερικών συνεργάστηκε στο

Καστρί για δεύτερη συνεχώς βραδιά, μέχρι τα μεσάνυχτα, και ο καθηγητής του συνταγματικού δικαίου Γ.

Κασιμάτης, προϊστάμενος της Νομικής υπηρεσίας του πρωθυπουργού, ενόψει της πρότασης στην Κεντρική Επιτροπή

του Κινήματος, για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η λαλίστατη άλλοτε Κοκκόλα, αποθαρρυμένη και άφωνη,

περιορίστηκε αποκλειστικά τώρα στη δακτυλογράφηση του κειμένου. Η δε Μαργαρίτα, που.υποστήριζε ευ- θαρσώς

κατά το παρελθόν την υποψηφιότητα Καραμανλή στην Προεδρία, μετά το πρόχειρο και σύντομο δείπνο, εισ- έπραξε

την αισιόδοξη διαβεβαίωση του πρωθυπουργού καθώς αποσυρόταν για το υπνοδωμάτιό της: «μην ανησυχείς

Μαργαρίτα, όλα θα πάνε θαυμάσια».

Στο πλαίσιο της πολεμικής κατά της επανεκλογής Καραμανλή στην Προεδρία, εντάσσεται και η έκτακτη

εμφάνιση στο Καστρί την Παρασκευή, στις 9.30 περίπου το βράδυ, του Κ. Τσίμα, Γενικού Γραμματέα τότε του

υπουργείου Δημόσιας Τάξης, που συνέπεσε σε κάποια ώρα, που απούσιαζε ο Μ. Κουτσόγιωργας, πιθανώς στην

κατοικία του υποψήφιου Προέδρου. Ο Κ. Τσίμας, που είχε συναντηθεί με τον πρωθυπουργό και την Πέμπτη το πρωί

στο Καστρί, του παρουσίασε περιχαρής μια κασέτα που αφορούσε υποκλοπή τηλεφωνικής συνδιάλεξης μεταξύ του

Προέδρου της Δημοκρατίας και του πρέσβη Π. Μολυβιάτη. Το περιεχόμενο της κασέτας χρησιμοποιήθηκε από τον

Τσίμα, ως ισχυρό επιχείρημα κατά της επανεκλογής του Κ. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Η ερώτηση

Μολυβιάτη στην αρχή του διαλόγου, «τι γνώμη έχετε σεις Πρόεδρε για τις πρόωρες εκλογές» και το αιχμηρό σημείο

απάντησης Καραμανλή, «εγώ δεν έχω καμιά γνώμη γι’ αυτές και δεν έχω δεσμευτεί με κανέναν απ’ αυτούς για το τι θα

κάνω μετά», ερμηνεύτηκε ότι ο Καραμανλής ήταν αντίθετος με τις πρόωρες εκλογές, γιατί ήθελε να εκλεγεί πρώτα

και ύστερα να στραφεί κατά του πρωθυπουργού στις εκλογές.

Η υποκλοπή της τηλεφωνικής συνδιάλεξης του Προέδρου της Δημοκρατίας έγινε την «τελευταία στιγμή», όπως

χαρακτηριστικά ελέχθη, ύστερα από συνεχή παρακολούθηση ενός δεκαπενθήμενου περίπου (23 Φεβρουάριου - 8

Μαρτίου 1985) από τον Δημήτριο Παϊζάκη, τεχνικό της ΥΕΣΠΑ, ο οποίος και παρέδωσε την κασέτα στα χέρια του

Κ. Τσίμα. Το ■Σάββατο το μεσημέρι, 23 Φεβρουάριου 1985, ο πρωθυπουργός είχε φάει με τον Τσίμα στο

διαμέρισμά του στον Αστέρα Βουλιαγμένης και είχαν συζητήσει για την παρακολούθηση των συνδιαλέξεων του Κ.

Καραμανλή, όπως μου αποκάλυψε ο ίδιος ο Πρόεδρος. Η παρακολούθηση του Προέδρου της Δημοκρατίας

απαιτούσε την εξουσιοδότηση του πρωθυπουργού. Για την αξιοποίηση του υλικού της υποκλοπής χρειαζόταν η

συγκατάθεση του πραγματικού αποδέκτη των προϊόντων της υποκλοπής. Αλλιώς το εγχείρημα θα ήταν άκρως

επικίνδυνο. Κανένας δεν επιχειρούσε να υποκλέψει μόνος του συνδιαλέξεις του παντοδύναμου τότε Καραμανλή,

χωρίς το πράσινο φως από το Καστρί.

Η παρακολούθηση των πολιτικών προσωπικοτήτων επί ΠΑΣΟΚ, ήταν κατ’ εξοχήν έργο της διοίκησης του ΟΤΕ και

όχι των μυστικών υπηρεσιών του κράτους (ΚΥΠ). Η υπηρεσία υποκλοπών (ΥΕΣΠΑ) υπαγόταν στον απόλυτο και

ασφυκτικό έλεγχο του ιδιαίτερου γραμματέα του πρωθυπουργού και συνδέσμου του με την ΚΥΠ, Μ. Ζιάγκα. Ο

αρμόδιος της ΥΕΣΠΑ Ν. Γιαννιώτης, έδινε τα προϊόντα των υποκλοπών - κασέτες με την απομαγνητοφώνηση του

περιεχομένου τους - και για λογαριασμό του πρωθυπουργού, στον Μ. Ζιάγκα στο Μέγαρο Μαξίμου. Ο ιδιαίτερος

γραμματέας ήταν ο μαιτρ των υποκλοπών των συνδιαλέξεων του πολιτικού κόσμου σε αγαστή συνεργασία με τον

πρωθυπουργό. Θύματα υποκλοπών τηλεφωνικών συνδιαλέξεων δεν ήταν μόνο κορυφαία ονόματα της δεξιάς αλλά

και της αριστεράς και του κυβερνητικού στρατοπέδου. Ένας αόρατος έλεγχος τρόμου ασκείτο στο κυβερνητικό

στρατόπεδο, όσες φορές φούντωνε η εσωκομματική διαπάλη και οξύνονταν οι σχέσεις των υποψήφιων θυμάτων με

το Καστρί. Η ΥΕΣΠΑ παρακολουθούσε τους περισσότερους και κορυφαίους υπουργούς του ΠΑΣΟΚ ακόμα - τι

τραγική ειρωνεία της τύχης - και τον τέως υπουργό Ν. Α- θανασόπουλο, πρόεδρο της διακομματικής επιτροπής της

Βουλής για τις υποκλοπές των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Από τα αυτιά της ΥΕΣΠΑ δεν ξέφυγε ούτε ο

Κουτσόγιωργας, ως υπουργός Προεδρίας και πολιτικός προϊστάμεος της ΚΥΠ (ΕΥΠ), που τοποθετήθηκε στο

υπουργείο Εσωτερικών για να υπαχθεί αμέσως η ΚΥΠ υπό τον πρωθυπουργό. Ο φόβος της ανασφάλειας του

Παπανδρέου ήταν κραυγαλέος. «Τώρα Βασίλη είμαστε ήσυχοι γιατί έχουμε την ΚΥΠ στα χέρια μας και ο Μένιος δεν

μπορεί πια να μας παρακολουθεί», μου είπε στο Καστρί. Έτσι τουλάχιστον του έλεγαν. Ο πρωθυπουργός πιστεύει ό,τι

του διαβιβάζουν. Ελάχιστες φορές άκουσε ό ίδιος τις κασέτες των υποκλοπών. Συνήθως περιοριζόταν σε όσα του

3

11

διαβίβαζε ο Μ. Ζίάγκας. Η ΥΕΣΠΑ παρακολουθούσε στην αρχή και τον κορυφαίο συνταγματάρχη I. Αλεξάκη, όχι

για κανένα άλλο λόγο, αλλά διότι ο πρωθυπουργός τον θεωρούσε «φίλο του Στάθη Παναγούλη». Από τότε που πήρε

την εξουσία του ΠΑΣΟΚ η ΥΕΣΠΑ ήταν το αποκλειστικό όργανο παρακολούθησης των συνδιαλέξεων του

πολιτικού κόσμου της χώρας στην υπηρεσία του πρωθυπουργού. Ο προϊστάμενός της Ν. Γιαννιώτης αναφερόταν

κατευθείαν στον Μ. Ζιάγκα. Τόσο ο Γιαννιώτης όσο και ο γενικός διευθυντής του ΟΤΕ Τόμπρας είχαν την απόλυτη

εμπιστοσύνη του Ζιάγκα. Παλαιότερα στον αγώνα επικράτησης Μακρό- πουλου - Τόμπρα, ο Μ. Ζιάγκας πήρε

ανοιχτά το μέρος του Τόμπρα. Η ΥΕΣΠΑ χρησιμοποιήθηκε σαν αντίβαρο στην ΚΥΠ, που όταν ήταν υπό τον

Κουτσόγιωργα δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη στον πρωθυπουργό, μολονότι εμπιστευόταν τον αρχηγό της Γ. Πολίτη, που

επελέγη μεν προσωπικά από τον Μένιο, αλλά από πίνακα που είχε προταθεί με άλλους δυο στρατηγούς από τον Α.

Δροσογιάννη, άνθρωπο μόνιμα προσ- κολλημένο στο πρωθυπουργικό περιβάλλον. Ο ευφάνταστος πρωθυπουργός

πανικοβαλλόταν σε όσα του καταμαρτυρούσαν για τον Μένιο με επιτηδειότητα οι άνθρωποί του. Εξάλλου ο

Κουτσόγιωργας απομακρύνθηκε από το υπουργείο Προεδρίας για να ελέγχεται πλήρως η ΚΥΠ από τους παρα-

κοιμώμενους στο Καστρί. Με την άμεση υπαγωγή της ΚΥΠ στο Καστρί, ο Μ. Ζιάγκας χρίστηκε σύνδεσμός της με

τον Πρωθυπουργό. Ο συνταγματάρχης I. Αλεξάκης αναφερόταν τώρα σ’ αυτόν για θέματα ασφάλειας του Κράτους.

Μόνο σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις ο γηραιός στρατηγός Γ. Πολίτης ζητούσε ακρόαση από τον Πρωθυπουργό.

Αλλά η πλήρης κομματικοποίηση της ΚΥΓΙ (ΕΥΠ) υπό το πρόσχημα της πολιτικοποίησης, ολοκληρώθηκε μόλις

απομακρύνθηκε ο Κ. Μακέδος και ανέλαβε τη διοίκησή της ο Κ. Τσίμας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του

ΠΑΣΟΚ και ευλαβικά προσκείμενος στο Καστρί. Εφεξής η ΚΥΠ κυριαρχείται από το δίδυμο Τσίμα - Ζιάγκα.

Μόλις τελείωσε η συνάντηση του Παπανδρέου με τον Τσίμα στο Καστρί την Παρασκευή βράδυ 8 Μαρτίου 1985,

ο Πρωθυπουργός φανερά επηρεασμένος κοντοστάθηκε για λίγο σκεπτικός στο μικρό χωλ της εισόδου και μου είπε:

«Μίλησες με τον Τσίμα για την κασέτα. Αύριο θα πάρουμε οριστικά το κεφάλι του Χασάν» - Χασάν αποκαλούσε

πολλές φορές στο Καστρί ο Πρωθυπουργός τον Κ. Καραμανλή.

Ο Κ. Τσίμας από τη διεύθυνση των ΕΛΤΑ πέρασε στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, σε μια προσπάθεια του πρω-

θυπουργού να περιορίσει με δικό του άνθρωπο τις αρμοδιότητες του υπουργού Γιάννη Σκουλαρίκη, που τον κατηγο-

ρούσαν για κακοδιοίκηση και βαλλόταν πανταχόθεν. Το μεγαλείο της αμετροέπειας ήταν η συνάντηση του Ανδρέα

με τον υπασπιστή του Σκουλαρίκη, αστυνόμο Γ. Κλειδέρη- με τη μεσολάβηση της μαγείρισσας του πρωθυπουργού -

τη Δευτέρα βράδυ 30 Ιουλίου 1984 στο Καστρί. Ο Κλειδέρης του παράδωσε κασέτα από υποκλοπή τηλεφωνικών

συνδιαλέξεων του προϊσταμένου του υπουργού, τις οποίες άκουσε την επόμενη μέρα ο Ζιάγκας για να εξακριβώσει

τις καταγγελίες. Από τη θέση του Γενικού Γραμματέα στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, ο Κ. Τσίμας συνεργάστηκε

με την ΥΕΣΠΑ και είχε ασφαλώς καλύτερο προφίλ στην υπηρεσία αυτή από τον Μ. Ζιάγκα. Πρόσεχε όμως τις

σχέσεις του με τον ιδιαίτερο γραμματέα, γιατί αλλιώς θα έχανε και την εύνοια του πρωθυπουργού, αφού γνώριζε

καλά την τρομακτική επίδραση που του ασκούσε το άμεσο περιβάλλον του. Στις παρασκηνιακές κινήσεις του κατά

του Κ. Καραμανλή — μετά το επίσημο ταξίδι του πρωθυπουργού στη Ρωσία (11- 14/2/85) - ο Κ. Τσίμας

συναντήθηκε μαζί του τέσσερις φορές. Φρόντισε να δώσει αθόρυβα εξετάσεις με αφορμή το θέμα Καραμανλή και

112

την Παρασκευή το βράδυ 8/3/85 άρπαξε την ευκαιρία με την κασέτα και παρουσιάστηκε σαν τροπαιούχος στο

Καστρί. Σε άλλες περιπτώσεις, οι κασέτες υποκλοπών παραδίνονταν κανονικά μέσω Γιαννιώτή στον Ζιάγκα, αλλά ο

τεχνικός της υπηρεσίας της ΥΕΣΠΑ Δ. Παϊζάκης προτίμησε να εγχειρίσει την «κασέτα Καραμανλή» απευθείας στον

καραδοκούντα Κ. Τσίμα. Το τελευταίο κρίσιμο δεκαπενθήμερο η ΥΕΣΠΑ είχε επιστρατευθεί για να παρακολουθεί το

τηλέφωνο του Κ. Καραμανλή. Αργότερα ο Κ. Τσίμας, σε παρατήρηση δική μου ότι «ο Μ. Κον- τοόγιωργας είναι ο

πραγματικός νικητής των εκλογών», γιατί αυτός στην ουσία ανέτρεψε τον Καραμανλή, ισχυρίστηκε ότι ο Καραμανλής

ανατράπηκε «από την κασέτα που αυτός παρέδωσε στον πρωθυπουργό». Η αλήθεια είναι, ότι η επίμαχη κασέτα

βοήθησε περισσότερο, ώστε ο Μένιος να κάμψει τη βούληση του πρωθυπουργού για την ανατροπή του Κ.

Καραμανλή.

Δυόμισι χρόνια περίπου αργότερα και λίγες μέρες προτού κατατεθεί η επιστολή Παναγούλη στην «Εξεταστική των

πραγμάτων επιτροπή» (24 Νοεμβρίου 1987) για την κλή- τευσή μου σαν μάρτυρα στην έρευνα για τις υποκλοπές,

πλη- ροφορήθηκα από τον Δ. Παϊζάκη σε συνάντηση που είχα μαζί του στην Κηφισιά - παρουσία ενός κοινού φίλου

- ότι ο Κ. Τσίμας του διαβίβασε «τις ευχαριστίες και τα συγχαρητήρια του πρωθυπουργού» για την επιτυχία της

υποκλοπής της συνδιάλεξης του Κ. Καραμανλή. «Γράψαμε ιστορία. Αλλάξαμε τον ρουν των πραγμάτων», είπε

περιχαρής στον Δ. Παϊζάκη ο Κ. Τσίμας.

Παρέμβαση Κουτσόγκοργα και εκδίκηση Λιβάνη

Τον X. Σαρτζετάκη, ως δικαστή, πρα)τογνώρισε ο Α. Πα- πανδρέου την εποχή της Ένωσης Κέντρου, από τον Μ.

Κου- τσόγιωργα. Στην περίοδο του ΠΑΣΟΚ, ο Σαρτζετάκης ξα- νασυναντάται για πρώτη φορά με τον πρωθυπουργό

σε μια επίσκεψη που έκανε στο Καστρί με τον καθηγητή Γ. Κασι- μάτη, την Παρασκευή μεσημέρι 26 Μαρτίου 1982.

Από τότε δεν είχε επαφή με το Καστρί. Ο Κουτσόγιωργας πρότεινε τον Αρεοπαγίτη Χρ. Σαρτζετάκη για την

Προεδρία της Δημοκρατίας με το εξής σκεπτικό: Σαν υπερκομματικός υποψήφιος θα εξασφάλιζε και την απαραίτητη

υποστήριξη του ΚΚΕ στη Βουλή, λόγω της γνωστής στάσης του ως ανακριτής στην «Υπόθεση Λαμπράκη».

Οποιοσδήποτε άλλος υποψήφιος, συμπεριλαμβανομένου και του Π. Κανελλόπουλου, αν αποδεχόταν την

υποψηφιότητα, θα καταψηφιζόταν από το ΚΚΕ. Χωρίς την υποστήριξη του ΚΚΕ στη Βουλή, η κυβέρνηση

αδυνατούσε να εκλέξει τον δικό της υποψήφιο για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Η εκλογή Σαρτζετάκη στην

Προεδρία της Δημοκρατίας ικανοποιούσε την ευαισθησία του δημοκρατικού κόσμου και εγγυόταν τη νίκη του ΠΑ-

ΣΟΚ στην προσεχή εκλογική αναμέτρηση. Αντίθετα, η εκλογή του Καραμανλή - πατέρα της Δεξιάς - θα απογοήτευε

τους κεντρώους και αριστερούς ψηφοφόρους του κινήματος. Το ΠΑΣΟΚ θα έχανε την έξωθεν καλή μαρτυρία ως

προοδευτικού και σοσιαλιστικού Κινήματος και οι δυσαρε- στημένοι ψηφοφόροι του θα στρέφονταν αριστερότερα.

Με την επανεκλογή Καραμανλή στην Προεδρία και με μια αναμενόμενη εκμετάλλευση του γεγονότος από την

παραδοσιακή αριστερά για την παλιννόστηση στους κόλπους της των αριστερών ψηφοφόρων, το ΠΑΣΟΚ θα έχανε

την αυτοδυναμία του στις εκλογές.

Η εισήγηση της αναθεώρησης του Συντάγματος ως δυναμική συμπλήρωση της πρότασης Κουτσόγιωργα για εκ-

λογή Σαρτζετάκη, ενθουσίασε και γοήτευσε τον Πρωθυπουργό, που θα γινόταν έτσι ο κυρίαρχος ρυθμιστής των πο-

λιτικών πραγμάτων με την αναθεώρηση του Συντάγματος και ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας από ουσιαστι-

κός (διαιτητικός) καθίστατο αδύναμος και διακοσμητικός. Ο Μ. Κουτσόγιωργας, περνώντας στην αντεπίθεση τώρα

με τη σειρά του κατά της Δεξιάς και στην προσπάθειά του να πείσει ευκολότερα τον Πρωθυπουργό για την

απομάκρυνση Καραμανλή και να κεντρίσει προφανώς περισσότερο τη φι- λαρχία του, πρότεινε το δέλεαρ της

αναθεώρησης του Συντάγματος, και κατέστησε ακούσια τον Παπανδρέου παντοδύναμο ρυθμιστή των πολιτικών

πραγμάτων. Εκτός από την πρόταση Κουτσόγιωργα, άλλες απόψεις που επηρέασαν, αναμφισβήτητα, τον

πρωθυπουργό, ήταν οι εξής:

α) Η απομάκρυνση του Κ. Καραμανλή από την Προεδρία αποτελούσε προσωπικό καθήκον του Α. Παπανδρέου

στη μνήμη του πατέρα του Γ. Παπανδρέου. «Το χρωστούσα στον πατέρα μου», έλεγε αργότερα στο Καστρί ο

Πρωθυπουργός. 'Αλλοτε πάλι πρότεινε σαν δικαιολογία σε κορυφαίο συνεργάτη του στο Καστρί, ότι «δεν τον άντεχα

άλλο».

β) «Ο Καραμανλής έφυγε το ’63 με Γ. Παπανδρέου και Σαρτζετάκη. Το ’85 ξαναφεύγει με Α. Παπανδρέου και Σαρ-

τζετάκη». Ο «ιστορικός συμβολισμός» της παρουσίας του X. Σαρτζετάκη και στις δυο περιπτώσεις εντυπώσιασε τον

πρωθυπουργό.

γ) Με την απομάκρυνση Καραμανλή από την Προεδρία, η Δεξιά θα έχανε και το τελευταίο έρεισμα της εξουσίας και

η σύγκρουση με τον Καραμανλή ενόψει των εκλογών θα εμφανιζόταν ως «ιστορική ρήξη του ΠΑΣΟΚ με το

κατεστημένο», με ευνοϊκή πολιτική απήχηση στο εκλογικό σώμα. Ο Α. Παπανδρέου θα έμενε στην ιστορία σαν ο

μοναδικός πολιτικός που γκρέμισε οριστικά από την εξουσία τη Δεξιά. (Η παρατήρηση αυτή κολάκευσε τα μέγιστα

την υστεροφημία του πρωθυπουργού.) Και

δ) Ο Καραμανλής με την επανεκλογή του στην Προεδρία θα ήταν αμείλικτος απέναντι στο ΠΑΣΟΚ (κασέτα

113

Τσίμα). Υπήρξε συμβιβαστικός κατά την πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ, για να επιτύχει την επανεκλογή του στην

Προεδρία της Δημοκρατίας. Μετά την επανεκλογή του, θα φανέρωνε το ^αληθινό του πρόσωπο.

Η αναθεώρηση του Συντάγματος με ανησύχησε πάρα πολύ από την πρώτη στιγμή, γιατί ο Πρωθυπουργός έγινε

ξαφνικά ανεξέλεγκτος και πανίσχυρος. Στο σημείο αυτό αξίζει ν’ αναφερθώ σ’ ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Την

Παρασκευή το μεσημέρι 9 Μαρτίου 1984, στο Προεδρικό Μέγαρο ο Κ. Καραμανλής έκανε αυστηρές συστάσεις

στον Πρωθυπουργό για τον χειρισμό του Ελληνοτουρκικού επεισοδίου στο Βόρειο Αιγαίο - πυροβολισμός

αντιτορπιλλικού «Πάν- θηρ» στη Σαμοθράκη από τουρκικά αντιτορπιλλικά - και διαφώνησε με τη βεβιασμένη

απόφαση να ανακληθεί ο πρεσβευτής μας στην Άγκυρα, που όξυνε περισσότερο την πολιτική κρίση. Μέχρι το βράδυ

και κατά δήλωση του υφυπουργού Εξωτερικών Γ. Καψή, το θέμα θεωρήθηκε λήξαν. Μετά τη συνάντηση του

πρωθυπουργού με τον Καραμανλή επισκεφθή- καμε στις 2.00 το μεσημέρι τον Κ. Λαλιώτη στο Λαϊκό Νοσοκομείο,

όπου μου έκαναν εντύπωση τα λόγια του αρχιπραξι- κοπηματία Παττακού - μόλις είχε φύγει μετά από νοσηλεία του -

που μας μετέφερε ο πρόεδρος του Λαϊκού Νοσοκομείου, γιατρός Α. Σερέτης: «Πες στον Ανδρέα να προχωρήσει στα-

θερά, γιατί διαφορετικά θα έχει την τύχη τη δική μας».

Το Σάββατο 9 Μαρτίου 1985, φτάσαμε από το Καστρί στη Βουλή, όπου ο πρωθυπουργός συναντήθηκε στο πολι-

τικό του γραφείο στις 9.30 το πρωί, με την τριανδρία του

Εκτελεστικού - Γεννήματα, Λαλιώτη και Τσαχατζόπουλο -, στους οποίους και ανακοίνωσε την απόφασή του για τον

Κ. Καραμανλή. Από κει πήγε στην Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ στον «Αστέρα» Αθηνών, όπου αιφνιδίασε τους

πάντες, που θεωρούσαν σαν βέβαιο υποψήφιο τον Κ. Καραμανλή. Το βράδυ ο πρωθυπουργός γιόρτασε την απομά-

κρυνση μέχρι τις 3.30 το πρωί στη γνωστή ταβέρνα «Μπελ Βι» στην Εκάλη. Στη μονότονη πρωθυπουργική

συντροφιά ήταν προσκαλεσμένος και ο Α. Τρίτσης.

Μετά την εκλογή Σαρτζετάκη στην Προεδρία (29/3/85) οι σχέσεις του πρωθυπουργού με τον Λιβάνη, που είχαν

κλονιστεί με αφορμή το θέμα Καραμανλή, αποκαθίστανται πλήρως σε γεύμα στο Καστρί, την Τρίτη 9 Απριλίου

1985. Αλλά ο πόλεμος κατά του Μ. Κουτσόγιωργα συνεχίζεται αμείωτος. Ο ευμετάβολος πρωθυπουργός ανησυχεί

και για την ανερχόμενη δημοτικότητα του Μένιου στην προεκλογική περίοδο του ’85. Η εκλογή Σαρτζετάκη

ερμηνεύεται από το περιβάλλον του πρωθυπουργού ως δάκτυλος Κουτσόγιωργα να προωθήσει τις ηγετικές του

φιλοδοξίες και ν’ αποκτήσει ερείσματα στην Προεδρία. Ο πρωθυπουργός επιχειρεί να μετακινήσει τον Μένιο από το

υπουργείο Εσωτερικών στο υπουργείο 'Δικαιοσύνης, αμέσως μετά τις εκλογές, στον περιορισμένο ανασχηματισμό, 5

Ιουνίου 1985. Το υπουργείο Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης θα αναλάμβανε ο Θ. Τσούρας. Ο Μένιος όμως

αρνείται να μετατεθεί στο υπουργείο Δικαιοσύνης και οι βολιδοσκοπήσεις του πρωθυπουργού στράφηκαν, αργά την

Τρίτη το βράδυ, παραμονή ορκωμοσίας της κυβέρνησης, στον Μιλτιάδη Παπαϊωάννου. Επειδή όμως απούσιαζε από

το σπίτι του, τηλεφώνησε στο Καστρί μετά τα μεσάνυχτα, να πούμε στον πρωθυπουργό το πρωί το «ΝΑΙ», που

σήμαινε ότι αποδέχεται την τοποθέτησή του στο υπουργείο Δικαιοσύνης στην «κυβέρνηση των 50 ημερών» (5/6/85 -

26/7/85).

Το πρωί, ξέχασα, προς στιγμήν, την ενημέρωση που μου έκανε ο αστυνομικός της εσωτερικής νυχτερινής

υπηρεσίας για το τηλεφώνημα, κι έψαχνα το χαρτάκι με τα ανορθόγραφα γράμματα, για να διακρίνω την επίμαχη

μονολεκτική φράση και να καθησυχάσω τον πρωθυπουργό, που με μεγάλη αγωνία με ρωτούσε ποια ήταν η απάντηση

του Παπαϊωάννου. Ο Μένιος ειδοποιείται τελευταίος στις 10.30 το πρωί, Τετάρτη 5 Ιουνίου 1985, μιάμιση ώρα πριν

από την ορκωμοσία. «Ο Πρωθυπουργός - είπε η Α. Κοκκόλα στο τηλέφωνο - αποφάσισε τελικά να σας διατηρήσει στο

υπουργείο Εσωτερικών». Ταυτόχρονα σπεύδαμε να δώσουμε και την πρωθυ- πουργική επιστολή στο σπίτι του, στην

Κηφισιά, για την ορκωμοσία του στο Προεδρικό Μέγαρο. Ο Θ. Τσούρας ορκίστηκε τελικά αναπληρωτής υπουργός

Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης. Ο πρωθυπουργός, οργισμένος από την αντίσταση Κουτσόγιωργα, ετεροχρονίζει

την απομάκρυνσή του, επειδή τελικά κρίθηκε ότι θα δημιουργούσε αίσθηση στο λαό ο αποκλεισμός του από την

κυβέρνηση αμέσως μετά τις εκλογές. Αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1987, με τον ένατο ανασχηματισμό,

εκδιώχθηκαν από την κυβέρνηση οι κορυφαίοι υπουργοί της Αλλαγής. Το περιβάλλον είχε τελικά επικρατήσει, ο

πρωθυπουργός είχε πλήρως απομονωθεί και καθοριστικό ρόλο τώρα στα πολιτικά πράγματα έπαιζε ο Α. Λιβά- νης.

Δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός της «κυβέρνησης των Λιβανέζων», ξέχωρα από τις συγκεκριμένες ικανότητες

των προσώπων που χρησιμοποιήθηκαν. Εξάλλου ο διορισμός του Κ. Γείτονα σαν αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή

στο πολιτικό γραφείο του πρωθυπουργού δεν αποσκοπούσε στην αποδυ- νάμωση του Λιβάνη. Ο πρωθυπουργός

αναγνώρισε, εκ των υστέρων, ότι ο Γείτονας θα μπορούσε να είχε παραμείνει υφυπουργός στα υπουργεία

Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Κατά παγία αντίληψη του Παπανδρέου, ο διορισμός Γείτονα είχε χαρακτήρα

βιοποριστικής περισσότερο απασχόλησης, παρά ουσιαστικής αξιοποίησης του πετυχημένου γενικά υφυπουργού.

Αλλά με τον καιρό, η ευφορία του πρωθυπουργού για την εκλογή Σαρτζετάκη σβήνει γρήγορα μέσα στο κλίμα των

σφοδρών επικρίσεων, που είχε εξαπολύσει το περιβάλλον. Ο ευμετάβλητος πρωθυπουργός εξομολογείται στο

Καστρί, ότι «η επιλογή Σαρτζετάκη υπήρξε το μεγαλύτερο πολιτικό του ατόπημα». Ο Α. Λιβάνης, μονομάχος τότε για

την εκλογή Καραμανλή και κυρίαρχος τώρα του πολιτικού παιχνιδιού, δραστηριοποιείται για να αναθερμάνει τις

παγωμένες σχέσεις του τέως Προέδρου με τον Ανδρέα. Στις 30 Νοεμβρίου 1986, ημέρα της ονομαστικής γιορτής του

114

Ανδρέα, φτάνει στο Καστρί ο Γιάννης Μουσούλης, υπεύθυνος ασφάλειας του Καραμανλή και του δίνει επιστολή με

τις ευχές του τέως Προέδρου. Τέσσερις μήνες αργότερα, Πέμπτη 5 Μαρτίου 1987, γύρω στο μεσημέρι, ο

πρωθυπουργός επισκέπτεται ινκόγ- κνιτο τον Καραμανλή, στο σπίτι του στην Πολιτεία, με δυο άνδρες της

προσωπικής ασφάλειάς του και δυο αυτοκίνητα.

Σημείωσα τη συνάντηση Παπανδρέου - Καραμανλή στην Πολιτεία, όχι μόνο χάριν της ιστορικής αλήθειας, αλλά

και από ηθική υποχρέωση απέναντι στον πρώην συνάδελφό μου αστυνόμο I. Μουσούλη, άνθρωπο του Κ.

Καραμανλή, που προφανώς θεωρήθηκε υπαίτιος για τη διαρροή στον Τύπο της ως άνω συνάντησης και που για

λόγους ευθιξίας υπέβαλε την παραίτησή του από το Αστυνομικό Σώμα στην πιο σημαντική περίοδο της

επαγγελματικής του σταδιοδρομίας. Τον γνώρισα κατά τις επισκέψεις του πρωθυπουργού στο Προεδρικό Μέγαρο

και οφείλω να πω, ότι η δημοσίευση στο περιοδικό «ΑΝΤΙ» για τη συνάντηση των δύο πολιτικών ανδρών δεν

προήλθε από το περιβάλλον του τέως Προέδρου, αλλά από το περιβάλλον του Παπανδρέου.

130

Ο «ΜΙΚΡΟΣ ΜΠΕΡΙΑ» ΚΑΤΑΣΚΟΠΕΥΕΙ...

Απρίλιος 1985

Ο μυστικοπαθής χαρακτήρας του Πρωθυπουργού και οι ιδιαιτερότητες της εξωσυζυγικής του ζωής, ήταν πάντοτε

αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους παρακοιμώμενους στο Καστρί και αστήρευτη πηγή εύνοιας και πολιτικής

δύναμης. Έφταναν μάλιστα στο σημείο να του εκδηλώνουν τη δήθεν ανησυχία τους για την προστασία της ζωής του,

με προφανή σκοπό να τον συγκινήσουν για την αγάπη και το ενδιαφέρον τους. Για να πετύχουν την προσωπική τους

προβολή χρησιμοποιούσαν κάθε μορφής τέχνασμα. Σ’ αυτή τη μικροπολιτική εντάσσονταν και οι πληροφορίες ότι

κινδυνεύει η ζωή του Πρωθυπουργού. «Πληροφορίες για απόπειρα κατά της ζωής του» είχαμε συχνά στο Καστρί,

αλλά αποφεύγαμε σκόπιμα να αναφέρουμε οτιδήποτε στον Πρωθυπουργό για να μην τον τρομοκρατήσουμε. Είχαμε

συνηθίσει να ζούμε σ’ αυτό το κλίμα της φάρσας, της επικινδυνότητας και της αβεβαιότητας για το αύριο. Ήξερα

καλά σε τι απόβλεπε αυτό το ενδιαφέρον των πληροφοριοδοτών. Και είχα διαπιστώσει αρκετές φορές, με

συγκεκριμένα περιστατικά, ότι ο καθένας από τους φίλους του δούλευε τελικά για τον εαυτό του, πουλώντας

εκδούλευση στον Πρωθυπουργό. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον της κολακείας και της ευτέλειας, ο Κώστας Τσίμας,

φίλος του και Γενικός Γραμματέας τότε του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, δεν ήταν δυνατό ν’ αποτελέσει την

εξαίρεση του κανόνα.

Ένα από τα πολλά περιστατικά που έζησα με πρωταγωνιστή τον Τσίμα, είναι χαρακτηριστικό. Τρίτη 16 Απριλίου

1985, δεύτερη μέρα μετά το Πάσχα. Στις 11 το πρωί αναχωρήσαμε ινκόγκνιτο από το Καστρί με δυο αυτοκίνητα

ασφαλείας για τους Αμπελοκήπους. Ο Πρωθυπουργός είχε ραντεβού με τη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα στην

οδό I. Σέχου 2, σ’ ένα διαμέρισμα του τρίτου ορόφου μιας πολυκατοικίας, που σαν μισθωτής της εμφανιζόταν ο Κ.

Τσίμας. Εκμισθωτής ήταν ο Β. Καϊμπαλής. Μια ώρα μετά την άφιξή μας γύρω στις 12.30 το μεσημέρι, έφτασε

περιέργως και ο Τσίμας με το υπηρεσιακό του αυτοκίνητο, μάρκας «ΠΕΖΩ», στην οδό I. Σέχου. Διέσχισε δυο φορές

την οδό Ν. Γεννη- ματά προσπαθώντας να βρει μέρος να παρκάρει και έπεσε πάνω μου, την ώρα που βρισκόμουν

μέσα στο σταθμευμένο αυτοκίνητο ασφαλείας. Σχεδόν αμέσως έστειλα τον προσωπικό οδηγό του Πρωθυπουργού

Δημήτρη Νικολέ, που ήταν μαζί μου στο αυτοκίνητο, να πληροφορήσει για την εμφάνιση του Τσίμα τον άλλο

προσωπικό οδηγό του Ανδρέα, Δ. Παρασκευόπουλο και τους δυο άντρες ασφαλείας Κ. Φραγκούλη και Α. Τακτικό,

που βρίσκονταν λίγες δεκάδες μέτρα μακρύτερα, στο εργαστήριο ζαχαροπλαστικής «Κίσσας - Μουλέν Ρουζ» στη

διασταύρωση των οδών Κονοπισοπούλου και Λουκά Μπέλλου.

Στην Αθήνα αλλά και σ’ όλα τα προάστεια που είχαμε νοικιασμένα διαμερίσματα για τα ερωτικά ραντεβού του

Πρωθυπουργού, χρησιμοποιούσαμε φορητούς ασύρματους για να επικοινωνούμε μαζί του και του δίναμε μια

μοτορόλα για να μας ειδοποιεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Εξάλλου είχαμε πάντοτε ανοιχτή επικοινωνία με τη

μοτορόλα. Γνωρίζαμε περίπου την ώρα της εκκίνησης για το Καστρί και περιμέναμε το κάλεσμα του Πρωθυπουργού

από τον ασύρματο. Ειδικότερα από την οδό I. Σέχου φεύγαμε ως εξής: «εμπρός - εμπρός», έλεγε ο Πρωθυπουργός

από τον ασύρματο. «Σας αχούμε», απαντούσε κάποιος από μας. «Σε πέντε λεπτά θα είμαι έτοιμος να κατέδω»,

ξανάλεγε. «Πολύ καλά, θα σας ειδοποιήσουμε εμείς», ανταπαντούσαμε σε περίπτωση που κάποιος εμφανιζόταν

απρόοπτα στη στενή λωρίδα του δρόμου ή στην είσοδο της πολυκατοικίας. Ένας αστυνομικός κατευθυνόταν τότε

αθόρυβα προς την πολυκατοικία και περίμενε συνήθως στο ασανσέρ, ενώ το πρώτο αυτοκίνητο στο οποίο θα

επέβαινε ο Πρωθυπουργός στάθμευε για ελάχιστα λεπτά στο ρείθρο του πεζοδρομίου και το συνοδευτικό σε κάποια

εύλογη απόσταση από πίσω, ώστε να διευκολυνθεί η απρόσκοπτη και αθέατη επιβίβασή του. Δεν μπορούσαμε

πάντοτε να αποκλείσουμε, κυρίως κατά την έξοδό του, μια απρόοπτη συνάντηση με κάποιον ένοικο, και γι’ αυτό

παίρναμε τα μέτρα μας. Όσες φορές μάλιστα, κατά την προσέλευσή μας, διαπιστώναμε κάποια παρουσία στην

είσοδο της πολυκατοικίας, κάναμε με το αυτοκίνητο τον κύκλο του τετραγώνου μέχρι να βεβαιωθούμε ότι δεν

υπήρχε κανένας. Παρά τη διακριτικότητα στις κινήσεις μας, η παρουσία του Πρωθυπουργού, κατά τις μεσημβρινές

επισκέψεις μας, είχε επισημανθεί από πολύ καιρό στη γειτονιά. Μια νοικοκυρά μάλιστα, από το μπαλκόνι κάποιου

c/ρόφου στο τέρμα αριστερά της οδού I. Σέχου, κοιτούσε χαρακτηριστικά πότε εμάς στο ζαχαροπλαστείο, όπου

συχνάζαμε και πότε προς την πολυκατοικία απ’ όπου θα έβγαινε ο Πρωθυπουργός. Δεν έφευγε καθόλου από το

μπαλκόνι, γιατί ήθελε να τον δει, και δικαιολογημένα. Γιατί είναι καταπληκτικό να ξέρεις ότι ο Πρωθυπουργός της

χώρας σου περιφέρεται... υπόπτως στη γειτονιά σου.

Ο Τσίμας, μόλις παρκάρισε το αυτοκίνητό του στην παρακείμενη πλατεία Χαιροπούλου ή Λουκά Μπέλλου, πέρασε

πεζός από την οδό I. Σέχου και όταν πλησίασε στο παράθυρο του αυτοκινήτου μου, με χαιρέτησε διακριτικά και μου

είπε ότι «ήρθε γιατί είχε πληροφορίες για απόπειρα κατά της ζωής του Προέδρου και ότι είχε τηλεφωνήσει στη

Μαρία Καραγεωργίου για να μιλήσει με τον Πρόεδρο, πριν φύγουμε ξαφνικά από το Καστρί». Κανονικά οφείλε να

131

διαβιβάσει αμέσως την πληροφορία στον υπεύθυνο αξιωματικό ασφαλείας του Πρωθυπουργού, όταν ζήτησε το πρωί

από την Καραγεωργίου, που αντικαθιστούσε τη μέρα εκείνη την Αγγέλα Κοκκόλα, να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με

τον Πρωθυπουργό. Του απάντησα λακωνικότατα ότι τα πράγματα είναι εντάξει και πως κατά τη γνώμη μου δεν

συντρέχει πραγματικός λόγος ν’ ανησυχεί για τη ζωή του Προέδρου. Μετά τη σύντομη συνομιλία μας,

απομακρύνθηκε βιαστικά από την περιοχή με κάποια προαίσθηση προφανώς ανησυχίας, για την εντύπωση κυρίως

που μπορούσε να δημιουργήσει στον Πρωθυπουργό η απροσδόκητη παρουσία *ϋου έξω από το ερωτικό κατάλυμα.

Η επίσκεψη του Τσίμα εξόργισε τους δυο άντρες ασφαλείας, που δεν συμπαθούσαν τον «Ρωμαίο», όπως τον

αποκαλούσαν στο Καστρί, και αποφάσισαν να τον καταγγείλουν στον Πρωθυπουργό. Η επίσκεψή του μάλιστα αυτή

θεωρήθηκε και σαν σκόπιμη ανάμειξή του στην ερωτική ζωή του Πρωθυπουργού, από την οποία αντλούσε εξάλλου

την παντοδυναμία του ο Μ. Ζιάγκας.

Φύγαμε από την οδό I. Σέχου στις 2.30 περίπου και σ’ όλη τη διαδρομή προς το Καστρί παρακολουθήσαμε από

το συνοδευτικό αυτοκίνητο να συζητούν έντονα οι δυο άντρες ασφαλείας με τον Πρωθυπουργό για την ξαφνική

επίσκεψη του Τσίμα. Του είπαν μάλιστα, απ’ ό,τι έμαθα, προφανώς για να τον ερεθίσουν περισσότερο, ότι ο Τσίμας,

με τις βόλτες που έκανε με το επίσημο υπηρεσιακό του αυτοκίνητο, αναστάτωσε από το θόρυβο τη γειτονιά με

αποτέλεσμα να προδώσει την παρουσία μας και να μας αντιληφθούν όλοι.

Όταν φτάσαμε στο Καστρί, μας περίμενε φανερά ανήσυχος ο Τσίμας. Ήθελε να δει τον Πρωθυπουργό, χωρίς

όμως να το καταφέρει αμέσως, γιατί ήταν οργισμένος. Ήταν τόσο πολύ χολωμένος μαζί του, που πέρασε από

μπροστά του χωρίς να τον αντικρίσει και κλείστηκε στο γραφείο του. Ύστερα όμως από την παρέμβαση της

γραμματέας του Μαρίας Καραγεωργίου, υποχώρησε και τον δέχτηκε τελικά στο γραφείο του, όπου έγινε

πανδαιμόνιο. Ο Ανδρέας βρίζοντας τα Θεία, του φώναξε «Είσαι ένας αλήτης!» χωρίς καν να ακούσει τις όποιες

δικαιολογίες και εξηγήσεις του. Όταν ό Πρωθυπουργός ηρέμησε, ο Τσίμας βρήκε την ευκαιρία να μιλήσει για λίγο

μαζί του και βγήκε εξουθενωμένος από το γραφείο του. Φεύγοντας γύρισε και είπε στον παριστάμενο σωματοφύλακα

του Πρωθυπουργού: «Άκου Κώστα, ήρθα για τη ζωή τον Προέδρου κι όχι για να πάρω τη θέση κανε- νός».

Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 17 Απριλίου 1985, μετά τη συνάντηση που είχε ο Πρωθυπουργός στη μία το

μεσημέρι με τον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ X. Φλωράκη, με ρώτησε «αν πράγματι έκανε θόρυβο με το αυτοκίνητό

του ο Τσίμας χθες στο ινκόγκνιτο». Του απάντησα ότι «ο Τσίμας πέρασε αθόρυβα, στο μέτρο που μπορούσε να περάσει

με το αυτοκίνητό του» και του διηγήθηκα με λεπτομέρειες το περιστατικό. Δεν μου πήγαινε να μην τον καλύψω, αν

και διέκρινα μια επιπόλαιη και συνηθισμένη κουτοπονηριά στην επίσκεψή του αυτή. Με το πρόσχημα δήθεν των

πληροφοριών κατά της ζωής του Πρωθυπουργού, θέλησε να συζητήσει μαζί του ένα προσωπικό του πρόβλημα

ασφαλείας, παρακάμπτοντας τον αρμόδιο αξιαίματικό. Εξάλλου, διατηρούσα καλές προσωπικές σχέσεις μαζί του,

αλλά μέσα στα αυστηρά τυπικά πλαίσια, μια και αυτός ήταν προσκυνητής του Πρωθυπουργικού περιβάλλοντος για

δικό του όφελος. Παλαιότερα, στην πρώτη περίοδο της εξουσίας του ΠΑΣΟΚ, όταν ήταν παρα- μελημένος από το

περιβάλλον, τον είχα υποστηρίξει, μάλιστα, στον Πρωθυπουργό για να διοριστεί σε κάποια κυβερνητική θέση. Μετά

το επεισόδιο του Πρωθυπουργού με τον Τσίμα στο Καστρί, επιχείρησα να μάθω τους απώτερους λόγους της

αντιπαράθεσης των δύο ανδρών της ασφαλείας με το Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Γνώριζα,

βέβαια, ότι τον θεωρούσαν άσχετο να κατέχει μια τόσο σημαντική θέση, γιατί δεν είχε τα προσόντα. Ο Τσίμας έπεσε,

πράγματι, σαν αερόλιθος στο χώρο της Αστυνομίας και αργότερα στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Τελικ

132

133

134

το μυστικό της αντιπαράθεσης των δύο αστυνομικών μαζί του ήταν ότι σχεδίαζε να καλύπτει τις ανεπίσημες

μετακινήσεις του Πρωθυπουργού (ερωτικές συναντήσεις) για λόγους δήθεν ασφαλέστερης προστασίας του, με δικούς

του έμπιστους αστυνομικούς, ειδικά εκπαιδευμένους δήθεν σε θέματα τρομοκρατίας. Ότι «ήθελε να γίνει ένας μικρός

Μπέ- ρια στο Καστρί» έλεγαν πικρόχολα. Ο Τσίμας είχε αναμφισβήτητα την υποστήριξη της Μαργαρίτας, αλλά αυτό

δεν τον έφτανε για νοί ισχυροποιήσει τη θέση του. Αναζητούσε πιο δυνατή πολιτική πρόσβαση στο Καστρί

σχεδιάζοντας να εκμεταλλευτεί τις εξωσυζυγικές σχέσεις του Πρωθυπουργού. Οι ανεξέλεγκτες όμως δραστηριότητες

του Τσίμα πέρα από το χώρο της Αστυνομίας, οι σχέσεις του με ανθρώπους της τρομερής «Υπηρεσίας Ειδικών

Συνδέσεων και Προστασίας Απορρήτου» του ΟΤΕ και ο ρόλος του στην υπόθεση Καραμανλή με την υποκλοπή της

κασέτας, ανησύχησαν τον Μι- χάλη Ζιάγκα. Μέσω ενός ανδρός της ασφαλείας του Πρωθυπουργού έδωσε το

σύνθημα να εξαπολυθούν προειδοποιητικοί κεραυνοί εναντίον του Τσίμα για να τον προσγειώσουν. Ο Ζιάγκας ήθελε

να ποδηγετήσει τις φιλοδοξίες του και να τον θέσει κάτω από τον έλεγχό του, από φόβο μήπως και παραγκωνιστεί ο

ίδιος από τον Πρωθυπουργό.

Η ψυχρολουσία, πάντως, του Τσίμα στο ερωτικό κατάλυμα της οδού I. Σέχου, του έγινε μάθημα. Δεν

ξανατόλμησε να εμφανιστεί όσες φορές, τουλάχιστον, πηγαίναμε με τον Πρωθυπουργό εκεί. Την ίδια εποχή

διατηρούσαμε κι ένα άλλο διαμέρισμα στη Νέα Φιλοθέη, στη διασταύρωση των οδών Κ. Πιερρίκου και Φιλιππίδη

γωνία, που χρησιμοποιούσε ο Πρωθυπουργός για τις εξτρά, μη μόνιμες ερωτικές συντροφιές του, κατά την προσφιλή

του τακτική. Αλλά τα πράγματα και εκεί δεν ήταν καλύτερα, γιατί είχαμε γίνει πολλές φορές αντικείμενο θεάματος

από μαθητές και διερ- χόμενους, όταν πηγαίναμε με τον πρωθυπουργό τις μεσημβρινές κυρίως ώρες. Μετά τις

εκλογές τον Ιούνιο του 1985, στο τέλος περίπου του καλοκαιριού, αναγκαστήκαμε από τα πράγματα να

εγκαταλείψουμε οριστικά τα δυο αυτά διαμερίσματα, αφού όμως προηγουμένως νοικιάσαμε μια μονοκατοικία στην

οδό Φιλίππου Λίτσα 5 στο Χαλάνδρι, για τις ερωτικές εξόδους του Πρωθυπουργου.

135

ΜΙΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ...

Οκτώβριος 1985

Σάββατο 26 Οκτωβρίου 1985, ημέρα του Αγίου Δημη- τρίου. Στο πρόγραμμα του πρωθυπουργού κυριαρχούσε άλλη

μια φορά η ιδιαίτερη ψυχαγωγία του και για μας η αγωνία και τα προβλήματα για τη φρούρησή του. Είχα εξάλλου

σοβαρούς λόγους ν’ ανησυχώ από τη στιγμή που είμα- σταν έτοιμοι ν’ αναχωρήσουμε ινκόγκνιτο για τη μονοκα-

τοικία της οδού Φιλίππου Λίτσα 5, στο Χαλάνδρι. Ήταν μεσημέρι και αυτές οι μετακινήσεις έκρυβαν τον κίνδυνο της

αναγνώρισης, που διατρέχαμε πολλές φορές, όπως θα περι- γράψω σε επόμενο κεφάλαιο. Στις 11.00 το πρωί

συναντήθηκε με τον Ν. Ψαρουδάκη, μετά από μισή ώρα με τον Μ. Γλέζο και στις 12.00 με τη Βάσω Παπανδρέου.

Πριν ξεκινήσουμε για το κρησφύγετο, όπου τον περίμενε η φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα, του εξήγησα τους

φόβους μου για τον ακατάλληλο χρόνο της επίσκεψης. Είχα σκεφτεί ότι κάποια μικρή μεταμφίεση στο πρόσωπό του

μ’ ένα καπέλο ή έστω κάποια περούκα, θα τον προστάτευε από τον κίνδυνο να τον αναγνωρίσουν σε μια

πολυσύχναστη γειτονιά. Δεν βρήκε άσχημη την ιδέα μου και συμφώνησε να του πάρω μια περούκα. «Θα πρέπει να

δοκιμάσω όνο - τρεις, για να μον πάει», μου είπε, αλλά το θέμα ετεροχρονίστηκε και ξεχάστη- κε, όπως τόσα άλλα. Ο

πρωθυπουργός έμεινε κλεισμένος με τη φίλη του, στο σπίτι του Χαλανδρίου, τριάντα περίπου ώρες. Κι ευτυχώς για

μας, που ο καιρός δεν ήταν άσχημος, αφού μέναμε έξω στο δρόμο, μέσα στ’ αυτοκίνητά μας.

Το απόγευμα της Κυριακής, στις 7.00, αναχωρήσαμε για το Καστρί, ενόψει της εθνικής επετείου και ύστερα από

δυόμισι ώρες ο πρωθυπουργός συνέφαγε με τον καθηγητή της Ψυχιατρικής, θεράποντα γιατρό του, φίλο και γείτονά

του Κ. Στεφάνή. Την επόμενη μέρα, Δευτέρα 28 Οκτωβρίου, πήγε για τη δοξολογία στις 10.30 το πρωί, στη

Μητρόπολη, και μετά γύρισε στο γραφείο του στη Βουλή, όπου συναντήθηκε με τον «R.V.». Ήταν στην τακτική του

να κρυπτογραφεί μερικές φορές, για λόγους ασφάλειας, το όνομα του συνομιλητή του. Μετά την κατάθεση

στεφάνου, στις 11.30, στον Άγνωστο Στρατιώτη, γύρω στις 12.00 το μεσημέρι, ξεκινήσαμε για το σπίτι της μητέρας

του Σοφίας Μινέικο, στην οδό Γκύζη 58, στο Παλιό Ψυχικό. Εκεί τον περίμενε ο φίλος του Γιώργος Λούβαρης και

συζήτησαν για την ανακαίνιση της παλιάς διόροφης κατοικίας.

Στις 12.30 το μεσημέρι γευμάτισε στο Καστρί με τον Γιώργο Γεννηματά, στις 8.00 το βράδυ είχε κοινή

συνάντηση στο γραφείο του με τον Μένιο Κουτσόγιωργα και τον Μι- χάλη Ζιάγκα και στις 10.00 πήρε το δείπνο του

με τον Γιώργο Κατσιφάρα. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, βγήκε από το σαλόνι, όπου είχε παρακολουθήσει τις ειδήσεις

από την τηλεόραση και έδειχνε κάπως εκνευρισμένος. Τον συνόδεψα μέχρι το γραφείο του, στο σπίτι που είχε

πρόσφατα οικοδο- μηθεί από τον Γ. Λούβαρη, λίγες δεκάδες μέτρα από τη βίλα «Γαλήνη» και τον περίμενα μέσα στη

νύχτα, κάτω από τα πανύψηλα πεύκα. Όταν βγήκε, ύστερα από λίγη ώρα, φαινόταν ήρεμος. Παραπάτησε μάλιστα

στο σκοτάδι και τον συγκράτησα για να μην πέσει, πιάνοντάς τον από τον αγκώνα. «Σας στενοχώρησε απόψε ο

Κατσιφάρας, κύριε Πρόεδρε», του είπα. «Όχι, για άλλο συγχύστηκα», είπε ο πρωθυπουργός. «Ο Κατσιφάρας είναι

εντάξει... Έχει προσφέρει στην οικογένεια... Μπορώ να πω, μου έχει δώσει περισσότερο από ένα δις...»

Εκείνη τη νύχτα, επέτειο της αντιφασιστικής γιορτής, έφυγα από το Καστρί για το σπίτι μου βαθιά συλλογισμένος

και μελαγχολικός, πολιτικά αλλοτριωμένος και συναισθηματικά πανικόβλητος από την κυνικότατη εξομολόγηση του πρωθυπουργού. Αργότερα, όταν συζήτησα το θέμα μ’ ένα κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος, μου το επιβεβαίωσε. Το είχε πει και σ’ αυτόν ο πρωθυπουργός μας.

144

Η ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΚΑΙ Η ΘΥΕΛΛΑ «Ή ΕΓΩ Ή Ο ΑΡΣΕΝΗΣ»

Ιούλιος 1985

Καλοκαίρι του 1985. Το ΠΑΣΟΚ έβγαινε πάλι νικητής από την εκλογική αναμέτρηση και ο πρωθυπουργός

έμπαινε στο τούνελ των προσωπικών του προβλημάτων. Ο μακρόχρονος μυστικός δεσμός του με τη Μαριλένα

Πατρονικόλα ήταν το κυρίαρχο στοιχείο στη ζωή του. Η ενασχόληση με τη διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων

ερχόταν σε δεύτερη μοίρα. Την περίοδο αυτή σημειώθηκε και η οριστική ρήξη του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας

Στ. Παναγόπουλου με τη σύζυγό του Μαριλένα. Η τελευταία κοινή εμφάνιση του ζεύγους με τον Α. Παπανδρέου

ήταν στην κρουαζιέρα με τη θαλαμηγό του Σ. Παναγόπουλου «Μαριλού II», στην Ύδρα και στις Σπέτσες, το

τελευταίο Σαββατοκύριακο 27-28 του Ιουλίόυ του ’85. Οι συναντήσεις όμως του πρωθυπουργού με την ανιψιά του

Αριστοτέλη Ωνάση πύκνωσαν. Από τον Σεπτέμβριο του 1985 μέχρι και τον Απρίλιο του 1986, τις μι- σές περίπου

μέρες της εβδομάδας, τις περνούσαν έξω από το Καστρί. Άλλοτε στη* νοικιασμένη μονοκατοικία στο Χαλάνδρι και

άλλοτε στη θερινή βίλα της εκατομμυριούχου φίλης του, στο Λαγονήσι. Κανένας από τους υπουργούς του δεν ήταν

δυνατόν να επικοινωνήσει μαζί του, όταν εξαφανιζόταν από το Καστρί. Μόνο ο Μιχ. Ζιάγκας και η έσω ομάδα της

προσωπικής του ασφάλειας γνώριζε το μέρος όπου βρισκόταν. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα συνέβησαν και τα γεγονότα

που θα περιγραψω, με κύριο άξονα την απομάκρυνση του Γεράσιμου Αρσένη, αρχιτέκτονα της οικονομικής

πολιτικής της πρώτης τετραετίας του ΠΑΣΟΚ και στενού συνεργάτη και φίλου του Α. Παπανδρέου.

Την Παρασκευή, 5 Ιουλίου 1985, ένα μήνα ακριβώς από την ορκωμοσία της κυβέρνησης των «50 ημερών» (5

Ιουνίου 26 Ιουλίου 1985), ο πρωθυπουργός εξερράγη ξαφνικά κατά του υπουργού Εθνικής Οικονομίας. Ήταν

περίπου 9.00 το πρωί, την ώρα που έπαιρνε το πρόγευμά του και διάβαζε τις εφημερίδες. Αιτία της πρωθυπουργικής

έκρηξης και οργής ήταν το πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της εφημερίδας «ΑΥΡΙΑΝΗ»: «Παραπέμπονται για απάτη οι

Τσάτσοι - έντονες φήμες ότι σήμερα ή αύριο βγαίνει το βούλευμα, που διατάζει την προφυλάκισή τους». Από εκείνη τη

στιγμή κρίθηκε οριστικά και η τύχη του Αρσένη στην κυβέρνηση, τον οποίο θεωρούσε παραδόξως υπεύθυνο για

την απροσδόκητη δικαστική εξέλιξη του οικονομικού σκανδάλου της τσιμεντοβιομηχανίας «ΑΓΕΤ - ΗΡΑΚΛΗΣ».

«Ή εγώ ή ο Αρσένης», φώναζε σε έξαλλη κατάσταση ο πρωθυπουργός, βηματίζοντας νευρικά στο σαλόνι του

διαμερίσματος του. Η οργή του κατά του Αρσένη διήρκεσε αμείωτη, και μετά το Σαββατοκύριακο, καθώς οι

φιλοκυβερ- νητικές εφημερίδες, ανύποπτες για την προσωπική ενόχληση του πρωθυπουργού, προσέδωσαν διάσταση

θρίλερ στην αναχώρηση της οικογένειας Τσάτσων στο Λονδίνο, πριν ακόμα εκδοθεί, την Παρασκευή, το υπ’ αριθμ.

4984/85 βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών, που παρέπεμπε τους υπεύθυνους σε δίκη στο Πενταμελές

Εφετείο Αθηνών.

Το Σάββατο, 6 Ιουλίου, στις μία το μεσημέρι, ο πρωθυπουργός έφαγε στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης με τον

αμερι- κανό επιχειρηματία Κρίστοφερ και την επόμενη μέρα το πρωί αναχωρήσαμε για τη Θεσσαλονίκη με

στρατιωτικό αεροπλάνο C-130 από το Ελληνικό. Στις 12.00 το μεσημέρι, κήρυξε την έναρξη του πρώτου

Παγκόσμιου Ποντιακού Συνεδρίου και το απόγευμα, στις 6.30 περίπου, γυρίσαμε στο Τατόι και από κει στο

Καστρί. Πολύ αργότερα, το βράδυ, διέκρινα κάποια εμφανή βελτίωση στη συμπεριφορά του και θέλησα ν’

ανιχνεΰσω τις περαιτέρω προθέσεις του για την υπόθεση Τσάτσων. «Η επίσκεψή σας στη Θεσσαλονίκη σας έκανε

καλό, κύριε Πρόεδρε. Σας χρειαζόταν αυτό το ταξίδι... Σας στενοχώρησε πολύ αυτές τις μέρες ο Αρσένης». Και ο

πρωθυπουργός, σαν να του πάτησα τον κάλο, πήρε φωτιά και μου απάντησε: «Πολύ σωστά το λες. Αλλά θα μου το

πληρώσει... Υποσχέθηκα, πως θα τέλειωνε η ιστορία αυτή και αυτός μου έφερε τη θύελλα». Την ίδια μέρα, Κυριακή 7

Ιουλίου, η εφημερίδα «ΑΥΡΙΑΝΗ» έγραφε πάλι σε πρωτοσέλιδους τίτλους: «Μετά την οικογένεια Τσάτσων - στο

σκαμνί τώρα και ο πρόεδρος των βιομηχάνων - η εταιρία του, ο «ΉΤΑΝ», έκανε την ίδια απάτη. Έφερνε κάρβουνο και

το χρέωνε στη διπλάσια τιμή». Η εφημερίδα δημοσίευε και φωτοτυπία του από 22-3-1983 εγγράφου του υπουργείου

Οικονομικών (Υπηρεσία Πάταξης Δασμοφοροδιαφυγής) προς το υπουργείο Εμπορίου (Διεύθυνση Εισαγωγικού

Εμπορίου) και ρωτούσε «γιατί η κυβέρνηση έστειλε στον εισαγγελέα μόνο τους Τσάτσους και όχι και τον Παπα-

λεξόπουλο».

Ο πρωθυπουργός έδειχνε αιφνιδιασμένος από την εξέλιξη των γεγονότων στην υπόθεση Τσάτσων. Σαν να μην

περίμενε ότι τα πράγματα θα είχαν αυτή τη δικαστική κατάληξη. Εξάλλου, η εκμυστήρευσή του σε στιγμές οργής,

ότι «υποσχέθηκα πως θα τέλειωνε η ιστορία αυτή...», σήμαινε πολλά. Είχα συνειδητοποιήσει πλέον την ημέρα

εκείνη, ότι είχε ενδώσει στις ορατές για μένα, κατά το παρελθόν, διαμεσολαβήσεις των φίλων του και είχε

υποσχεθεί ένα αίσιο τέλος για το σκάνδαλο «ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ». Γι’ αυτό είχε γίνει θηρίο με τον Αρσένη, που οι

πάντες πίστευαν τότε στην παντοδυναμία του «Τσάρου της Οικονομίας» (τίτλος που τον ενοχλούσε πολύ τον

πρωθυπουργό) και συνεπώς και στην εκφρασμένη πολιτική βούληση της κυβέρνησης για κάθαρση και εξυγίανση

από τα οικονομικά σκάνδαλα. Τώρα, πώς τελικά τα πράγματα πήραν άλλη τροπή, αυτό είναι κάτι που δεν είμαι σε

θέση να γνωρίζω, ακριβώς. Πάντως, πρέπει να τονίσω, στο σημείο αυτό, ότι είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του Α.

Παπανδρέου η αναβλητικότητα και η αδιαφορία στην υλοποίηση των αποφάσεων και των υποσχέσεών του. Αυτός

είναι και ο κύριος λόγος, που μεταβάλλεται σε άβουλο όργανο των εκάστοτε επικρατούντων μυστικοσυμ- βούλων

του. Πότε πηγαίνει με τους μεν και πότε τάσσεται με τους δε.

Η υπόθεση της «ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ» είχε καταλήξει στη Δικαιοσύνη, 13 Σεπτεμβρίου 1983, όταν ο τότε γενικός

145

γραμματέας του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας Γρ. Κασι- μάτης, με εντολή του Γεράσιμου Αρσένη, κατέθεσε

μήνυση στην Εισαγγελία Αθηνών, κατά του διοικητικού συμβουλίου της τσιμεντοβιομηχανίας, που σύμφωνα με

τους υπολογισμούς, είχε προκαλέσει ζημιά στο Δημόσιο ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Την ίδια μέρα

μάλιστα, στις 11 το πρωί, ο Γεράσιμος Αρσένης είχε ανέβει στο Καστρί και είχε ενημερώσει τον πρωθυπουργό για

την κατάθεση της μήνυσης. Ύστερα όμως από μια βδομάδα, την Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 1983, ο πρωθυπουργός

έδειξε άλλες διαθέσεις. Στη συνάντηση που είχε με τον Αρσένη στο Καστρί, στις 12.00 το μεσημέρι, λίγο μετά τη

συνομιλία του με τον αμερικανό γερουσιαστή Ν. Πέτρις, του έκανε έμμεσα την παρατήρηση, ότι «ο ίδιος δεν έπρεπε

να προβεί σε δηλώσεις προς τους δημοσιογράφους και ότι η μήνυση θα μπορούσε να υποβληθεί αθόρυβα...». Μετά τον

Αρσένη, ο πρωθυπουργός δέχτηκε τον διοικητή της Εθνικής Στ. Παναγόπουλο και συζήτησαν το θέμα της ΑΓΕΤ-

ΗΡΑΚΛΗΣ. Η Εθνική ήταν ο βασικός μέτοχος της εν λόγω βιομηχανίας με 40%, ενώ η οικογένεια Τσάτσων

περιοριζόταν στο 12,5%. Την ίδια μέρα, στις 7.00 το βράδυ, ο Αρσένης ανέβηκε πάλι στο Καστρί, όπου έλαβε

μέρος σε σύσκεψη, υπό τον πρωθυπουργό, για το πενταετές πρόγραμμα, μαζί με τους Α. Δροσογιάννη, Π. Ζακολίκο

και Γ. Παπανικολάου. Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου, ο πρωθυπουργός δείπνησε, στις 10.00 το βράδυ

στο Καστρί, με τον Γ. Κατσιφάρα και συζήτησε μαζί του το θέμα των Τσάτσων.

Στα δύο χρόνια που πέρασαν, από την ημέρα που έγινε η μήνυση (13 Σεπτεμβρίου 1983) μέχρι τις 5 Ιουλίου

1985, που εκδόθηκε το παραπεμπτικό βούλευμα κατά των Τσάτσων, ο Γερ. Αρσένης δεχόταν σποραδικά πυρά για

το θέμα των προβληματικών επιχειρήσεων και ειδικότερα για τους χειρισμούς στην υπόθεση ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ.

Παρ’ όλ’ αυτά, οι σχέσεις του με τον πρωθυπουργό δεν είχαν διαταραχτεί σοβαρά. Με την ηπιότητα που τον

διέκρινε και με τη συνεχή επικοινωνία που είχε με τον πρωθυπουργό, κατόρθωνε να ξεπερνά τους σκοπέλους. Με

την πάροδο του χρόνου, όμως, τα πράγματα άλλαξαν και οι άγριες διαθέσεις του πρωθυπουργού δεν άργησαν να

φανούν.

Τη Δευτέρα το πρωί, 8 Ιουλίου 1985, ο πρωθυπουργός πήρε το πρόγευμά του στο Καστρί και, κρατώντας ανά

χεί- ρας την εφημερίδα.«Ελευθεροτυπία», ετοιμαζόταν να πάει στο γραφείο του για να συνεχίσει την ανάγνωση.

Βρήκα τότε την ευκαιρία, να τον ρωτήσω: «Πώς βλέπετε τον Τύπο σήμερα, κύριε Πρόεδρε;» και χολωμένος μου

απάντησε, ότι «αυτός ο συνεχιζόμενος θόρυβος για τους Τσάτσους δεν συμβάλλει καθόλου στη βελτίωση των σχέσεων

μας με τον επιχειρηματικό κόσμο». Όταν στη συνέχεια παρατήρηαα, «ως προς την Ελευθεροτυπία, δεν θα ήταν

σκόπιμο, κύριε Πρόεδρε, να ζητήσετε την παρέμβαση του κ. Γιαννόπουλου, μήπως και άλλαζε η στάση του Τεγόπουλου

απέναντι μας», ο πρωθυπουργός κατηγόρησε ευθέως τον ιδιοκτήτη της «Ελευθεροτυπίας» Χρ. Τεγόπουλο, πως

«είναι ιδιόρρυθμος άνθρωπος, και δεν ακούει κανέναν» και πως «με μάχεται προσωπικά, γιατί είναι άνθρωπος του

Καραμανλή». Αναμφίβολα, οι σχέσεις Α. Παπανδρέου - Χρ. Τεγόπουλου ουδέποτε υπήρξαν ευχάριστες, ίσως γιατί

ο εκδότης της Ελευθεροτυπίας δεν θέλησε ποτέ να φανεί ευχάριστος και κολακευτικός απέναντι στον Α.

Παπανδρέου.

Αξίζει να σημειώσω, για την ιστορία, πώς έβλεπε ο πρωθυπουργός τις σχέσεις του με τον εκδότη Χρήστο

Ααμπράκη. Μια φορά, μετά από γεύμα που είχε μαζί του στο Καστρί, τις χαρακτήρισε σκωπτικότατα «ως αναγκαία

λυκοφιλία π ον κάνουμε τη δουλειά μας όμως, αφού δεν έχουμε δικό μας Τύπο», Χαρακτηριστικός είναι και ο τρόπος

με τον οποίο αντιμετώπιζε και τον εκδότη του «Έθνους» Γ. Μπόμ- πολα. Επειδή το «Έθνος» δεν ήταν ταυτισμένο

απόλυτα με την πολιτική του ΠΑΣΟΚ, ο πρωθυπουργός διατείνονταν στο Καστρί, ότι «η εφημερίδα πριμοδοτείται

οικονομικά από τη Μόσχα». Μια φορά μάλιστα, μου τόνισε εμφατικά, ότι «αυτό μπορείς να το περάσεις προς τα

έξω». Το γεγονός αυτό δεν μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί ο Α. Παπαν- δρέου ήταν εύπιστος στα όσα του

έλεγαν κατά καιρούς οι διάφοροι καλοθελητές.

Μετά τη συζήτηση που είχαμε με τον πρωθυπουργό, εκείνο το πρωί της Δευτέρας, 8 Ιουλίου, κατάλαβα ότι τα

πράγματα είχαν πάρει μια δυσάρεστη τροπή για τον Γεράσιμο Αρσένη. Το ραντεβού που είχε προγραμματιστεί μαζί

του στο Καστρί για τις 7.30 το βράδυ ματαιώθηκε από την Αγγέλα Κοκκόλα και από τότε διακόπηκε και η

προσωπική επικοινωνία με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας. Την επόμενη μέρα, Τρίτη 9 Ιουλίου, μετά το

πρόγευμα και την ανάγνωση των εφημερίδων, ο Α. Παπανδρέου έδειχνε βαρύθυμος και αμήχανος, χωρίς καμιά

διάθεση για κουβέντα που, ως συνήθως, ο ίδιος προκαλούσε, μόνος του. Φύγαμε αμέσως για το πολιτικό γραφείο

στη Βουλή, όπου είχε συγκληθεί για τις 11.00 η ώρα το Υπουργικό Συμβούλιο. Μετά το τέλος της δίωρης

συνεδρίασης, τον επισκέφτηκε για ελάχιστα λεπτά στο γραφείο του ο Γερ. Αρσένης. Λίγη ώρα πριν, στο Υπουργικό

Συμβούλιο, ο Αρσένης είχε μιλήσει με σκληρή γλώσσα για τα ελλείμματα του Δημοσίου, την εισοδηματική

πολιτική, και είχε αξιώσει άμεση μείωση στις δαπάνες των υπουργείων. Επέκρινε μάλιστα και την πολυδιάσπαση

του οικονομικού τομέα με το νομοσχέδιο «περί κυβερνητικού σχήματος», που συζητιόταν εκείνη την ημέρα στο

θερινό τμήμα της Βουλής με τη διαδικασία του επείγοντος. Ο πρωθυπουργός περιορίστηκε να κρατάει σημειώσεις

κατά την προσφιλή του τακτική, χωρίς να εκδηλώσει βέβαια τη δυσφορία του.

146

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, στις 6.30, ο πρωθυπουργός συναντήθηκε στο Καστρί με τον πρόεδρο της Κύπρου

Σ. Κυπριανού, που πριν δυο χρόνια, στις προεδρικές εκλογές της Κύπρου, το 1983, τον εξύβριζε, όταν

πληροφορήθηκε για την προεκλογική συνεργασία του με το ΑΚΕΛ. Κι αυτό, γιατί, όπως έλεγε στο Καστρί, μια

συνεργασία με τους κομμουνιστές θα δυσαρεστούσε τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ και θα απομάκρυνε τις

προοπτικές για μια λύση του Κυπριακού προβλήματος. Αξίζει να αναφέρω, ότι άλλη μια φορά στο Καστρί, ο

πρωθυπουργός ήταν χολωμένος με τον Κύπριο πρόεδρο και δεν ήθελε να του μιλήσει, όταν τον ζήτησε επειγόντως

στο τηλέφωνο. Αναγκάστηκα μάλιστα, μετά από υπόδειξη του Α. Παπανδρέου, να του πω στο τηλέφωνο ότι «ο

πρωθυπουργός δεν είναι στο Καστρί», μέχρι να του περάσει ο εκνευρισμός.

Την Τετάρτη, 10 Ιουλίου, ο Άκης Τσοχατζόπουλος μάθαινε πρώτος από τον πρωθυπουργό, στις 6.30 το απόγευμα,

στο Καστρί, την οριστική απόφασή του να αποκλείσει από την κυβέρνηση τον Γ. Αρσένη. Ήταν κάτι που φαίνεται

ότι είχε ωριμάσει από καιρό στο μυαλό του. Μπορεί ο Αρσένης να έδινε στον κόσμο την εντύπωση του «τσάρου

της οικονομίας», όπως τον αποκαλούσαν, αλλά η παντοδυναμία του αυτή ήταν φαινομενική. Εξάλλου, από τον

Απρίλιο του 1983 είχε μπει στο στόχαστρο της πολεμικής του περιβάλλοντος, κυρίως, εξαιτίας της στάσης του στο

θέμα των προβληματικών επιχειρήσεων και ειδικότερα για την υπόθεση της δικαστικής κάθαρσης της

τσιμεντοβιομηχανίας των Τσάτσων. Ενδεικτική είναι και η περίπτωση της προβληματικής επιχείρησης «ΒΙΑΜΑΞ»,

της οποίας ο ιδιοκτήτης Φωστη- ρόπουλος ήταν φίλος του Α. Παπανδρέου. Είχε επικαλεστεί μάλιστα τη γνωριμία

του αυτή στη διαφορά του με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, αλλά τελικά, παρά την παρέμβαση και του

πρωθυπουργού, ο Αρσένης μετάπεισε υπέρ των απόψεών του τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ. Για το θέμα της ΒΙΑΜΑΞ

είχε γίνει συνάντηση μεταξύ των τριών ανδρών, στον Αστέρα της Βουλιαγμένης, το Σάββατο 9 Απριλίου 1983, ενώ

στις 27 Απριλίου, Τετάρτη μεσημέρι, ο Παπανδρέου κάλεσε για γεύμα στο Καστρί τον Φωστηρόπουλο. Το μυστικό

της μακράς παραμονής του Αρσένη στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ήταν η συχνότατη επικοινωνία που είχε με

τον πρωθυπουργό. Ήταν ο μόνος υπουργός, που τον έβλεπε τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα και με τον τρόπο

αυτό ανέτρεπε τις δύσκολες καταστάσεις που του δημιουργούσε το περιβάλλον. Ο πρωθυπουργός αλλάζει γνώμη

πολύ εύκολα, και αυτό στάθηκε αποφασιστικό για την τύχη του Αρσένη όλο αυτό το διάστημα, που τον

υπονόμευαν. Η μόνη επίσημη ήττα του στη σύγκρουση με το τραπεζικό σύστημα ήταν εκείνη που είχε στη ρήξη

του με τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Στ. Παναγόπουλο. Ο πρωθυπουργός δεν θέλησε επ’ ουδενί και για

Προσωπικούς λόγους να άρει τις αντιρρήσεις του Παναγόπουλου για τη χρηματοδότηση από την Εθνική των

βιώσιμων προβληματικών επιχειρήσεων. Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση, ο Αρσένης στράφηκε προς τις ιδιωτικές

τράπεζες, προκειμένου να βρει χρήματα για τις προβληματικές, αλλά προσέκρουσε στην επίμονη άρνηση του

υπουργού των Οικονομικών Γιάννη Ποττάκη να υπογράψει τις σχετικές εγγυήσεις από την πλευρά του Δημοσίου.

«Στημένη δουλειά του Λιβάνη» χαρακτήρισε ο πρωθυπουργός στο Καστρί την αντίρρηση αυτή Ποττάκη κατά Αρ-

σένη. Με τη διαφωνία Ποττάκη το πρωθυπουργικό περιβάλλον ευελπιστούσε ότι θα συμπαρέσυρε τον

πρωθυπουργό κατά του «Τσάρου». Τελικά, όμως, δ ν το πέτυχε, γιατί, εντελώς απρόβλεπτα, ο πρωθυπουργός

ενήργησε αντίθετα. Άλλαξε γνώμη την τελευταία στιγμή και απέλυσε από την κυβέρνηση τον Ποττάκη. Αυτή τη

φορά ο Αρσένης νίκησε στα σημεία και ορκίστηκε στις 27 Μαρτίου 1984 και ως υπουργός Οικονομικών. Η

επικράτηση Αρσένη προκάλεσε έκπληξη στο περιβάλλον του πρωθυπουργού, ο οποίος όμως δεν είχε προσωπικούς

λόγους, αυτή τη φορά, να ασπαστεί τη διαφωνία Ποττάκη. Αυτό ήταν εξάλλου και το μοιραίο λάθος της «στημένης

δουλειάς», κατά την πρωθυπουργική έκφραση. Πριν από δύο ακριβώς μήνες, Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 1984, ο

γενικός διευθυντής του πολιτικού γραφείου Α. Αιβάνης, μετά το γεύμα με τον πρωθυπουργό, τη Μαργαρίτα και τον

γιο τους Αντρέα, στην ταβέρνα «Λεωνίδας», στη Βαρυμπόπη, έλεγε για τον Ποττάκη μέσα στο αυτοκίνητο, την

ώρα που επιστρέφαμε στο Καστρί: «Δεν μπορώ να καταλάβω, αυτός ο άνθρωπος τι θέλει με τον Κον- τσόγιωργα...

Την υποστήριξή μας την έχει... Τα πάντα του έχουμε δώσει...» Ο Κορίνθιος πολιτικός, στα πλαίσια του πολιτικού

παιχνιδιού, διατηρούσε και κάποια επικοινωνία με τον Μένιο, που ενοχλούσε φανερά τον Λιβάνη. Ήταν η περίοδος,

που τα χαρτιά του Λιβάνη ήταν ανεβασμένα στο Καστρί.

Ένα άλλο γεγονός που μέτρησε αποφασιστικά για την τύχη του Αρσένη, ήταν και η υπόθεση της

τσιμεντοβιομηχανίας «TITAN» και η ενδεχόμενη δικαστική εμπλοκή του δι- ευθύνοντος συμβούλου της και

προέδρου του ΣΕΒ Θ. Πα- παλεξόπουλου. Η έρευνα που έκανε το υπουργείο Οικονομικών, τον Ιούλιο του 1985, με

εντολή του Αρσένη, σε'βάρος του «ΤΙΤΑΝ», «για υπερτιμολογήσεις εισαγόμενου άνθρακα και παράνομη εξαγωγή

συναλλάγματος», σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, πλησίαζε προς το τέλος της. Στο Καστρί,

εξάλλου, κυριαρχούσε η άποψη ότι «τέτοιες ενέργειες πρέπει να σταματήσουν αμέσως, γιατί εκθέτουν τη χώρα μας

στο εξωτερικό». Έτσι, μετά την απομάκρυνση του Αρσένη, «ο φάκελος ΤΙΤΑΝ» δεν έφτασε στη Δικαιοσύνη.

Ένα τρίτο επεισόδιο, τον Ιούλιο του 1985, λίγες μέρες πριν από τον ανασχηματισμό, που όξυνε τις σχέσεις με

τον Αρσένη, ήταν και η ασύμφορη για το Δημόσιο εξαγορά από την ΕΤΒΑ των ναυπηγείων Νιάρχου, στο

Σκαραμαγκά.

147

Παρά τη διαφωνία του Αρσένη, η συμφωνία εξαγοράς, που πρόβλεπε και ειδική ρήτρα απαλλαγής του

μεγαλοεφοπλιστή από τυχόν ευθύνες για φοροδιαφυγή, υπογράφτηκε εσπευσμένα από τον διοικητή της ΕΤΒΑ -

υπό τις ευλογίες Λι- βάνη, Κατσιφάρα και βέβαια του Ανδρέα Παπανδρέου. Η διαφωνία Αρσένη συζητήθηκε σε

τηλεφωνική επικοινα)νία, που είχε ο πρωθυπουργός από την καμπάνα του στο ξενοδοχείο «Μιραμάρε» της

Κέρκυρας, όπου παραθέριζε, με μυστι- κοσύμβουλό του στην Αθήνα. Φανερά εκνευρισμένος ο πρωθυπουργός, είπε

να προχωρήσει η συμφωνία με το Νιάρχο, χωρίς να λάβουν υπόψη τη διαφωνία του Αρσένη. Ήταν 7.00 η ώρα

περίπου, όταν το ζεύγος Παναγόπουλου έφτασε στο πρωθυπουργικό μπανγκαλόου για το καθιερωμένο απο-

γευματινό μπάνιο. Ο διοικητής της Εθνικής είχε μια ενόχληση στη μέση και δεν μπήκε στη θάλασσα, ενώ η σύζυγός

του Μαριλένα συνόδευσε με το μαγιό τον Παπανδρέου στην ακτή, χωρίς όμως κι αυτή να κάνει το μπάνιο της, γιατί

βρήκε τη θάλασσα κρύα. Ο πρωθυπουργός έκανε το μπάνιο του και, όταν έφτασε δίπλα στη Μαριλένα,

συνοδευόμενος από άνδρα της ασφάλειάς του, της είπε: «Αυτή τη φορά, Μαριλένα, δεν θα γλιτώσει ο Αρσένης. Θα

σου τον κάνω δώρο».

Στην Κέρκυρα, ο πρωθυπουργός έμεινε δέκα μέρες, ενώ η Μαργαρίτα βρισκόταν στο διεθνές συνέδριο

γυναικών, στο Ναϊρόμπι. Παρέα ήταν και το ζεύγος Γιάννη Αλευρά, που πέρα από τις προσωπικές του σχέσεις με

την οικογένεια Παναγόπουλου, «εξυπηρετούσε» ακουσίως, με την παρουσία του, την πρωθυπουργική

υστεροβουλία. Η παρουσία του Προέδρου της Βουλής και της γυναίκας του ήταν ένα «άλλοθι» για τους ψιθύρους

του δημοσιογραφικού κόσμου γύρω από τον ερωτικό δεσμό Παπανδρέου και Μαριλένας. Ο πρωθυπουργός

εμφανιζόταν στην κοινή γνώμη, ότι αξιοποι- ούσε τις διακοπές του στο ξενοδοχείο της φίλης του, κάνοντας

διαβουλεύσεις με τον Πρόεδρο της Βουλής, ενόψει του

επικείμενου ανασχηματισμού. Στην πραγματικότητα, όμως, ο Αλευράς δεν είχε ποτέ κανένα είδος πολιτικής

συνεργασίας με τον πρωθυπουργό, είτε στο «Μιραμάρε» της Κέρκυρας, είτε προηγούμενα στο «Μιραμάρε» της

Ρόδου. Ήταν εξάλλου διάχυτη στο Καστρί η καχυποψία του Παπανδρέου κατά του Προέδρου της Βουλής. Μια

φορά ο πρωθυπουργός, σε στιγμή έκρηξης, είχε πει απειλητικά για τον Αλευρά: * «Ας μην ήταν Πρόεδρος της

Βουλής και θα ’βλεπε...» Όταν μάλιστα, στις 18 Ιουλίου 1985, έφτασε στην Κέρκυρα η τρόικα του Εκτελεστικού

(Γεννηματάς - Λαλιώτης - Τσόχα- τζόπουλος) και συσκέφτηκε με τον πρωθυπουργό για τον ανασχηματισμό, δεν

πήρε μέρος ο Αλευράς. Εξάλλου, οι σχέσεις του Προέδρου της Βουλής με τους Γεννηματά και Λαλιώτη υπήρξαν

ανταγωνιστικές και χαρακτηρίζονταν από μια εκατέρωθεν καχυποψία και αντιπάθεια. Για την ιστορία σημειώνω,

ότι το πρώτιστο μέλημα της τρόικας στη σύσκεψη εκείνη, ήταν η προσωπική αναβάθμιση του καθενός στο νέο

κυβερνητικό ανασχηματισμό. Ο Κ. Λαλιώτης πρό- τεινε ως υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον Γ. Γεννηματά, σε

αντικατάσταση του Αρσένη, κάτι που είχε επαναλάβει τον Ιούλιο του 1982, όταν απομακρύνθηκε ο Απ. Λάζαρης. Ο

Γεννηματάς ήταν, ως συνήθως, διακριτικότατος για τον εαυτό του, αφενός μεν για να μην προκαλέσει τις υποψίες

του πρωθυπουργού εναντίον του και αφετέρου γιατί συνηγορούσε για λογαριασμό του ο Λαλιώτης. Τελικά, η πρό-

ταση του Λαλιώτη προσέκρουσε στο βαθύτερο πλέγμα δυσπιστίας του πρωθυπουργού, που καλλιεργούσε συνεχώς

το περιβάλλον, μιλώντας για συνωμοτικές ικανότητες και φιλοδοξίες του Γεννηματά στη διαδοχή του Προέδρου του

ΠΑΣΟΚ. Ο Λαλιώτης μπορεί να απέτυχε στην Κέρκυρα να βοηθήσει τον Γ. Γεννηματά, ο οποίος παρέμεινε στο

υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, αλλά πέτυχε προσωρινά να αναβαθμιστεί ο ίδιος. Ζήτησε το υφυπουργείο

Προεδρίας (υφυπουργείο Τύπου) με έλεγχο στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθώς και τη θέση του κυβερνητικού

εκπροσώπου. «Δεν μπορώ να καταλάβω, έλεγε ο πρωθυπουργός στην Κέρ- κνρα, γιατί επιμένει ο Λαλιώτης να γίνει

κυβερνητικός εκπρόσωπος». Τελικά, όμως, τον ικανοποίησε και απομάκρυνε τους Δ. Μαροΰδα και Σ. Κωστόπουλο.

Αλλά και ο Λαλιώτης, σε αγαστή σύμπνοια με την τρόικα, ικανοποίησε τον πρωθυπουργό με τη... θεάρεστη

πρόταση να αναλάβει ο γιος του, Γιώργος, το υφυπουργείο Πολιτισμού με ευρύτατες αρμοδιότητες (Νέα Γενιά,

Λαϊκή Επιμόρφωση, Απόδημος Ελληνισμός). Ήταν ένας έξυπνος ελιγμός, που κολάκευσε τον Παπανδρέου, γιατί,

λόγω ηλικίας, ο Λαλιώτης θεωρείτο πολιτικά αντίπαλος στο Κίνημα, του γιου και, από μερικούς φανατικούς

συκοφάντες του, αντίπαλος και του πατέρα. Αλλά ο Παπανδρέου ενέδωσε στις αξιώσεις Λαλιώτη με βαθύτατη εξ

υπαρχής καχυποψία. Τοποθέτησε ως προϊστάμενο υπουργό Προεδρίας τον Α. Τσοχατζόπουλο, έμπιστο άνθρωπό

του στο Κίνημα και στην τρόικα του Εκτελεστικού και ως Β' υφυπουργό Προεδρίας τον Μ. Παπαϊωάννου, φίλο του

Γ. Γεννηματά. Ο Κ. Λαλιώτης κατηγορήθηκε αγρίως, εν συνεχεία, στον πρωθυπουργό, ότι φιλοδοξούσε να αναδει-

χθεί σε «Γκαίμπελς» της πολιτικής ζωής και, ότι θα δημιουργούσε πολιτικό όνομα σε βάρος του Γιώργου

Παπανδρέου, με τον έλεγχο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την καθημερινή αναφορά του ονόματος του, ως

κυβερνητικός εκπρόσωπος. «Πρέπει να βρούμε τον τρόπο, να διορθώσουμε το λάθος στο άμεσο μέλλον», είπε ο Α.

Παπανδρέου σ’ ένα μπαράζ κατά του Λαλιώτη, στο Καστρί. Πράγματι, το σενάριο διαδοχής του Λαλιώτη κράτησε

τέσσερις περίπου μήνες, μετά τον ανασχηματισμό και τέλειωσε με την άνοδό του στο Καστρί και την παραίτησή

του, την Κυριακή το απόγευμα, 17 Νοεμβρίου 1985. Είχε προηγηθεί, βέβαια, το πριόνισμά του από τον Αντ.

Λιβάνη, που την Κυριακή το πρωί, 1 Σεπτεμβρίου 1985, είχε πείσει τον πρωθυπουργό, στο διαμέρισμά του, στο

«Μακεδονία Παλάς» της Θεσσαλονίκης, όπου είχε πάει για τα εγκαίνια της ΔΕΘ, να τον αντικαταστήσει με τον

Αντ. Κούρτη, πρόεδρο της ΔΕΘ

148

149

Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στην ιστορία με τον Γεράσιμο Αρσένη. Κυριακή βράδυ, 21 Ιουλίου 1985, ο πρωθυπουργός

γύρισε από την Κέρκυρα και τη Δευτέρα το μεσημέρι υποδέχτηκε στο ανατολικό αεροδρόμιο τον Πρόεδρο της

Βουλγαρίας Τοντόρ Ζίβκωφ, που είχε προσκληθεί για διήμερη επίσκεψη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρ.

Σαρτζετάκη. Την ίδια μέρα έστειλε ο Γ. Αρχένης στο Καστρί και την ομιλία του πρωθυπουργού, που είχε γράψει για

λογαριασμό του, ενόψει της συνόδου της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ. Την ώρα που ο Παπανδρέου είχε

αποφασίσει να τον απομακρύνει και απέφευγε συστηματικά οποιαδήποτε προσωπική ή τηλεφωνική επικοινωνία μαζί

του, η Αγγέλα Κοκκόλα του είχε τηλεφωνήσει ήδη από την Κέρκυρα, να γράψει τον λόγο του πρωθυπουργού. Την

Τετάρτη, 24 Ιουλίου, ο πρωθυπουργός συνάντησε τον Αρσένη στο διάδρομο του «Αστέρα» Αθηνών, λίγο πριν

μιλήσει στην Κεντρική Επιτροπή και του είπε τυπικά «ευχαριστώ για τη δουλειά που έκανες», ενώ εκείνος του

απάντησε με ευγένεια, «με μεγάλη μου χαρά». Την επόμενη μέρα, Πέμπτη 25 Ιουλίου, παραμονή του

ανασχηματισμού, ο πρωθυπουργός συναντήθηκε στο Καστρί με τον Δ. Χαλικιά και τον Γιάννη Παπανι- κολάου και

στις 11.00 το πρωί με τον υπουργό Εξωτερικών I. Χαραλαμπόπουλο. Η συνάντηση αυτή κρίθηκε σκόπιμη, γιατί ο

Χαραλαμπόπουλος δεν ήταν από τους ανθρώπους που θα αποδεχόταν μια πρωθυπουργική απόφαση για μετακίνησή

του από το υπουργείο, προκειμένου να τοποθετηθεί εκεί ο ευνοούμενος της Μαργαρίτας, Κάρολος Παπούλιας. Γι’

αυτό ο πρωθυπουργός ζήτησε τη συναίνεση του Χαρα- λαμπόπουλου για την τοποθέτησή του στην αντιπροεδρία, με

υποσχέσεις για το μέλλον. Μετά την επίσκεψη Χαραλαμπό- πουλου, ο Μ. Ζιάγκας έφυγε αμέσως για να συναντήσει

τον Αρσένη στην Κεντρική Επιτροπή, που συνεχιζόταν για δεύτερη μέρα και να του παραδώσει επιστολή του

πρωθυπουργού, για να αναλάβει το υπουργείο Παιδείας. Την ίδια ώρα ο Παπανδρέου αναχωρούσε ινκόγκνιτο για να

συναντήσει τη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα στο διαμέρισμα της οδού I. Σέχου 2. Γύρω στις 2.30 το μεσημέρι

γυρίσαμε στο Καστρί, όπου ο πρωθυπουργός γευμάτισε αρκετή ώρα με τον Άκη Τσοχατζόπουλο. Αμέσως η

Κοκκόλα πληροφόρησε τον πρωθυπουργό, ότι της είχε τηλεφωνήσει ο Αρσένης.

«Τι είπε;» ρώτησε ανυπόμονος ο Παπανδρέου.

«Ήθελε να συζητήσει μαζί σας, Πρόεδρε, τις δυνατότητες που θα είχε ως υπουργός Παιδείας», είπε η Κοκκόλα.

«Τι άλλο είπε;» ξαναρώτησε ο πρωθυπουργός.

«Ότι δεν μπορεί να δεχτεί το υπουργείο Παιδείας, αφού δεν του δίνεται ούτε η ευκαιρία να μιλήσει προηγουμένως

μαζί σας, μετά από τόσα χρόνια συνεργασίας» συμπλήρωσε η Κοκκόλα.

«Πολύ καλά», αποκρίθηκε σκυθρωπός ο πρωθυπουργός.

Την Παρασκευή, 26 Ιουλίου 1985, ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση και, εν συνεχεία, στις 12.00 το μεσημέρι συνεδρί-

ασε το Υπουργικό Συμβούλιο. Στις 2.30 το μεσημέρι, ο πρωθυπουργός γευμάτισε με τον γνωστό καθηγητή του

Πολυτεχνείου Γ. Σκιαδαρέση και τη σύζυγό του Έπη στο σπίτι τους στην Αθήνα και το βράδυ πήγε σε δεξίωση στο

θέρετρο του Στρατού, στον Αγιο Ανδρέα Αττικής. Την επόμενη μέρα, Σάββατο πρωί, 27 Ιουλίου, αναχωρήσαμε από

τη μαρίνα της Βουλιαγμένης με τη διακριτική συνοδεία λιμενικού σκάφους και βατραχανθρώπων, για κρουαζιέρα

αναψυχής στην Ύδρα και στις Σπέτσες, με τη θαλαμηγό του Σ. Παναγόπουλου. Το βράδυ διανυκτερεύσαμε στη

θαλαμηγό, στο λιμάνι της Ύδρας, ο πρωθυπουργός, το ζεύγος Παναγόπουλου, ο κυβερνήτης του σκάφους, ο γράφων,

και ένας ακόμα άνδρας της ασφάλειας και την Κυριακή το βράδυ επιστρέ- ψαμε στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης.

Μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας διαμελίστηκε. Εξάλλου, ο νέος υπου-

ργός Εθνικής Οικονομίας Κ. Σημίτης, που παραιτήθηκε θεαματικότατα δυόμισι χρόνια αργότερα, δεν είχε ποτέ την

εμπιστοσύνη του πρωθυπουργού και, με τον νέο νόμο περί υπουργικού συμβουλίου, έχασε από την αρχή τον ουσι-

αστικό έλεγχο της οικονομικής πολιτικής (τις εκτελεστικές αρμοδιότητες στα υπουργεία Εμπορίου και Βιομηχανίας,

το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας και το Γραφείο Μελετών). Οι προβληματικές επιχειρήσεις πέρασαν στην

αρμοδιότητα της Βάσως Παπανδρέου, ως υφυπουργού Βιομηχανίας, και οι κρατικές προμήθειες στον Γ. Κατσιφάρα,

ευνοούμενο, ιδιαίτερα, της Μαργαρίτας Παπανδρέου. Ο Γ. Κατσιφάρας, εννιά μήνες αργότερα (25 Απριλίου 1986),

ανάτρεψε τον προϊστάμενό του Ν. Ακριτίδη και χρίστηκε ο ίδιος υπουργός Εμπορίου.

Έξι μήνες μετά τις εκλογές, Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου

1985, σε συζήτηση στη Βουλή πριν από την ημερήσια διάταξη, σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων, ο Μητσοτάκης

κατηγόρησε τον Α. Παπανδρέου ότι «εξαπάτησε τον ελληνικό λαό, για να κερδίσει τις εκλογές με ψεύτικες

υποσχέσεις». Ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε τότε, ότι «τα στοιχεία για την οικονομία ήρθαν τρεις μήνες μετά τις

εκλογές». Το βράδυ όμως της ίδιας μέρας, λίγο πριν από το δείπνο που είχε με τον καθηγητή της Ψυχιατρικής Κ.

Στεφάνή, είχα την εξής στιχομυθία μαζί του:

«Ήθελε ο Μητσοτάκης, κύριε Πρόεδρε, σήμερα στη Βουλή να μην υποσχεθείτε τίποτα στο λαό κατά την προεκλογική

περίοδο, για να χάσουμε τις εκλογές».

Ευχαριστημένος, προφανώς, για το σόφισμά μου, απο- κρίθηκε:

«Ακριβώς! Ήθελε ο άνθρωπος να μην υποσχεθώ, για να κερδίσει αυτός τις εκλογές».

Αυτή είναι η ιστορική πραγματικότητα. Ο πρωθυπουργός είπε ψέματα στο Κοινοβούλιο, ότι «τα στοιχεία για την

οικονομία ήρθαν τρεις μήνες μετά τις εκλογές». Γιατί γνώριζε την αλήθεια για την οικονομική κατάσταση, τόσο από

την έκθεση Χαλικιά με την έγκριση Αρσένη, όσο και από την ενημέρωση που του είχε κάνει ο υπουργός Εθνικής

Οικονομίας, στο Καστρί την Τετάρτη το πρωί, 1 Μαΐου 1985, λίγο πριν συναντηθεί με τον Γ. Μαύρο. Ο Αρσένης του

είχε συστήσει ευθαρσώς, να αποφύγει νέες επαγγελίες στις προεκλογικές ομιλίες του και πρότεινε να περιοριστεί η

προεκλογική καμπάνια αυστηρά στην προβολή του κυβερνητικού έργου, που είχε επιτευχθεί μέχρι τότε. Λίγους

μήνες αργότερα, την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 1985, ο λαός επωμιζόταν και άλλα βάρη με την επιβολή της

150

πολιτικής λιτότητας και την υποτίμηση, κατά 15%, της δραχμής. Τα μέτρα εκείνα πάρθηκαν στις 6.30, μετά από δύο

συσκέψεις του ΑΣΟΙΊ και του ΚΥΣΥΜ. Μετά τις δηλώσεις που έκανε στους δημοσιογράφους ο πρωθυπουργός,

αναχώρησε κατά τις 8.30 για τη μονοκατοικία του Χαλανδρίου, όπου διανυκτέρευσε με τη φίλη του Μαριλένα

Πατρονικόλα. Από το Χαλάνδρι παρακολούθησε και την τηλεοπτική εμφάνιση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας Κ.

Σημίτη, που ανέλαβε να εξηγήσει στον ελληνικό λαό την αναγκαιότητα των μέτρων της οικονομικής λιτότητας για

την επιτυχία του «σταθεροποιητικού προγράμματος». Έχασα τη βραδιά εκείνη, δυστυχώς, την τηλεοπτική

παράσταση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας, αλλά κι αυτός νομίζω έχασε τη δική μας συγκλονιστική νυχτερινή

παράσταση μέσα στους δρόμους του Χαλανδρίου, που ξαγρυπνούσαμε καθηλωμένοι μέσα στο αυτοκίνητο, για την

προστασία του πρωθυπουργού. Από την οδό Φιλίππου Λίτσα 5 φύγαμε το Σάββατο στις 10.30 το πρωί, για το Κα-

στρί, και στις 12.00 το μεσημέρι ο πρωθυπουργός έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα «LE MONDE». Το απόγευμα

επιστρέψαμε στο κρησφύγετό του, στο Χαλάνδρι, όπου δια- νυκτέρευσε με τη φίλη του. Την επόμενη μέρα, Κυριακή

13 Οκτωβρίου, στις 8.40 περίπου το πρωί, αναχωρήσαμε με μια ενδιάμεση στάση στο Μέγαρο Μαξίμου, όπου

περίμενε η επίσημη συνοδευτική ασφάλεια, για να τον πάμε στο «Συνέδριο της Ψυχιατρικής», που τον είχε

προσκαλέσει ο φίλος του και προσωπικός του γιατρός Κ. Στεφάνή

13

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΝΤΑΒΟΣ

Φεβρουάριος 1986

Το ταξίδι του πρωθυπουργού στο Νταβάς της Ελβετίας, 31 Ιανουαρίου 1986, και οι πραγματικοί του λόγοι, μου

προκαλούσαν από την αρχή μελαγχολία και σύγχυση. Γιατί η συμμετοχή του στο Οικονομικό Συμπόσιο στη μικρή

αυτή πόλη, χρησιμοποιήθηκε σαν επίσημο κάλυμμα, για να δικαιολογηθούν στην κοινή γνώμη οι από κοινού

διακοπές με τη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα, πρώτη ξαδέλφη της Χριστίνας Ωνάση, που είχε τότε χωρίσει. Η

Μαριλένα ήταν εξάλλου και το πρόσωπο κλειδί, που το καλοκαίρι του 1982 είχε μεσολαβήσει στη γνωστή υπόθεση

της Χριστίνας στο Άκτιο, για οφειλές της προς το Δημόσιο. Την ημέρα εκείνη τηλεφώνησε ς$το διαμέρισμα (τηλ.

0299/84524) του πρωθυπουργού στο Λαγονήσι και ζήτησε να μιλήσει μαζί του. Την ώρα εκείνη, που ασχολιόταν με

τη φωτογραφική τέχνη στο προαύλιο του μπανγκαλόου, ειδικά κατασκευασμένου από τον EOT, έσπευσε με λαχτάρα

όταν του είπαν ποιος ήταν στο τηλέφωνο. «Τι είπες; Η Χριστίνα για οφειλές; Είναι θέμα Τσοβόλα; Αμέσως θα

τακτοποιηθεί». Μετά το τηλεφώνημα ο πρωθυπουργός γύρισε και είπε στην Αγγέλα Κοκκόλα, που βρισκόταν κιόλας

κοντά του. «Πάρε μου αυτόν τον μανδαρίνο στο τηλέφωνο, να του μιλήσω», κι αμέσως εκείνη σχημάτισε στην

πορτοκαλί συσκευή τον τριψήφιο αριθμό του υφυπουργού: «Γεια σου, Δημήτρη. Ο Πρόεδρος θέλει να σου μιλήσει»,

του είπε και έδωσε το ακουστικό στον Αν- δρέα, που σχεδόν το είχε αρπάξει από τα χέρια της. «Γεια σου, Λημήτρη.

Πες μου τι συμβαίνει με τη Χριστίνα Ωνάση;» του είπε και συνέχισε: «Να τακτοποιηθεί η υπόθεση αμέσως». Το ύφος

του ήταν αποφασιστικό και επιτιμητικό και αφού άκουσε τον υφυπουργό των Οικονομικών, του έκλεισε το

τηλέφωνο.

Ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε σαν χρυσή ευκαιρία την πρόσκληση από τον Πρόεδρο του Διεθνούς Οικονομικού

Συμποσίου Κράους Σβαμπ να πάει στο Νταβός και να κάνει τΐξ πενθήμερες διακοπές του με τη Μαριλένα. «Μόνο για

διακοπές αξίζει τον κόπο να πάει κανείς χειμωνιάτικα στο Νταβός. Για κανέναν άλλο λόγο», σχολίασε επιγραμματικά

πριν φύγουμε. Η παρουσία εξάλλου του Τούρκου πρωθυπουργού Τουργκούτ Οζάλ στο Συμπόσιο, ήταν από την αρχή

το μεγάλο εμπόδιο για τον Παπανδρέου. Κανένας άλλος Ευρωπαίος πρωθυπουργός δεν συμμετείχε, κι αυτό είχε

ιδιαίτερη σημασία για την ψυχολογία του, γιατί μόνο σε επίπεδο πρωθυπουργών θα ήθελε να πήγαινε στο Εξωτερικό.

Ο Οζάλ πήγαινε κάθε χρόνο στο Νταβός, γιατί ήθελε να νομιμοποιήσει την πολιτική του δικτατορικού καθεστώτος.

Η ιδέα όμακ; των διακοπών με τη φίλη του, παραμέρισε τις αρχικές επιφυλάξεις του για τον πολιτικό αντίκτυπο από

την κοινή εμφάνιση με τον Οζάλ στις εργασίες του Συμποσίου. Είχε εξάλλου και το επιχείρημα, ότι η επίσκεψη αυτή

για την οικονομική δήθεν ανάπτυξη της χώρας και την προσέλκυση επενδύσεων θα ήταν ισχυρότερο όπλο από τον

οποιον- δήποτε θόρυβο και τις επικρίσεις που τυχόν θα υπήρχαν.

Έτσι, την Παρασκευή στη μία το μεσημέρι, αναχωρήσαμε για τη Ζυρίχη με αεροπλάνο της Ολυμπιακής. Από κει

με κρατικά αυτοκίνητα που μας διέθεσε η Ελβετική κυβέρνηση, φτάσαμε σε δυο περίπου ώρες στη μικρή χιονισμένη

πόλη Νταβός του καντονιού Γκριζόν - το ονομαστό χειμερινό κέντρο αναψυχής - και καταλύσαμε στο ξενοδοχείο

SUNSTAR PARK. Στην πρωθυπουργική ακολουθία ήταν ο X. Μαχαιρίτσας, ο Γ. Παπανικολάου, η Α. Κοκκόλα, ο

Μ. Ζιάγκας και πενταμελής ομάδα ασφαλείας. Από την Αθήνα είχαμε κλείσει δωμάτια στο ξενοδοχείο ΑΑΒΑ

HEALTH, στην παρακείμενη πόλη Κλόστερς, όπου είχε προγραμματίσει να περάσει τις διακοπές του μακριά από τον

φακό της δημοσιότητας. Στο SUNSTAR PARK μείναμε πολύ λίγο, για τα προσχήματα απέναντι στις επίσημες αρχές,

που μας παρείχαν δωρεάν φιλοξενία για τρεις μέρες και για τα μάτια των δημοσιογράφων. Είχαμε εξάλλου ανάγκη

από μια επώνυμη διεύθυνση και πρακτικές διευκολύνσεις. Από κει κάναμε τις απαραίτητες αλλαγές στ’ αυτοκίνητα

και ξεκινήσαμε για τις εργασίες του Συνεδρίου με κρατικά οχήματα σε επίσημη πομπή. Τη διαδρομή Νταβός -

Κλόστερς - Νταβός την κάναμε ινκόγκνιτο με μία μερσεντές υπό τα στοιχεία SH 70392 V και ένα SIERRA FORD με

τα στοιχεία 20 SH 70017 V, που νοικιάσαμε από την εταιρία AVIS και είχαμε φροντίσει να είναι σταθμευμένα, μόλις

φτάσαμε στο Νταβός, στην είσοδο του ξενοδοχείου για να κινηθούμε χωρίς καθυστερήσεις. Είχαμε μάλιστα

διεθνοποιήσει τις άδειες οδήγησης στον πύργο Αθηνών στην ΕΛΠΑ, για να νομιμοποιούμαστε στην οδήγηση.

Στις 7.00 το βράδυ ο πρωθυπουργός έδωσε το σύνθημα της αναχώρησης για το Κλόστερς. Δεν είχε λόγους

εξάλλου να χρονοτριβεί. Η αγωνία του για τη συνάντηση με τη Μα- ριλένα, τον είχε κάνει ανυπόμονο. Εγώ με την

Κοκκόλα αποφασίστηκε να παραμείνουμε στο ξενοδοχείο για να παραπλανήσουμε τους δημοσιογράφους και ο

πρωθυπουργός αποχώρησε με πολύ μεγάλη διακριτικότητα, αφού προηγούμενα οι άνδρες ασφαλείας του είχαν

τοποθετήσει αθόρυβα τις αποσκευές στα αυτοκίνητα. Παρακολουθούσα την κίνηση στην αίθουσα υποδοχής του

ξενοδοχείου, κυρίως για την επισήμανση Ελλήνων και στην κατάλληλη στιγμή ειδοποίησα και κατέβηκε αμέσως από

τον 7ο όροφο, με δυο άνδρες της ασφάλειας και με το κεφάλι σκυμμένο κατευθύν- θηκε γρήγορα προς την έξοδο. Η

βραδινή αυτή φυγή του πρωθυπουργού από το ξενοδοχείο SUNSTAR PARK, την πρώτη κιόλας μέρα της άφιξής μας

14

στο Νταβός, έμοιαζε περισσότερο με επεισόδιο απόδρασης μυστικού πράκτορα, παρά με φυσιολογική κίνηση

πρωθυπουργού.

Αργότερα εστάλη από το ξενοδοχείο ΑΑΒΑ HEALTH αυτοκίνητο με άνδρες της ασφαλείας για να μας

παραλάβει, επειδή δεν είχε φτάσει έγκαιρα η Μαριλένα. Η ανησυχία του είχε κορυφωθεί και η ανυπομονησία του

είχε αγγίξει τα όρια της ιλαρότητας. Έγιναν αλλεπάλληλα τηλεφωνήματα για να εξακριβωθεί ο λόγος της

καθυστέρησης και περισσότερο για να διασκεδασθεί η αγωνία του. Παίζαμε όλοι θέατρο με τον πρωθυπουργό. Ένας

συνάδελφος γύρισε και είπε: «Να στήσουμε καλύτερα μανιάτικο μοιρολόι για τη συμφορά που μας βρήκε». Τελικά, η

εμφάνιση της Μαριλένας ηρέμησε τον πρωθυπουργό και η ισορροπία αποκαταστάθηκε. Το βράδυ, στο δείπνο, στο

εστιατόριο του ξενοδοχείου μας προκάλεσε έκπληξη η παρουσία του Γιώργου Λούβαρη, που συνέτρωγε σε μια

απόμερη γωνιά με άγνωστο σε μας άτομο. Στην αρχή δεν ανταλλάξαμε κανένα χαιρετισμό μαζί τους, αλλά ύστερα ο

πρωθυπουργός έλυσε τη γενική σιωπή και σήκωσε το ποτήρι προς τιμήν τους. Ο Ζιάγκας δεν έκρυψε την ενόχλησή

του από την παρουσία τους. Την επόμενη μέρα ο Αούβαρης, που ήταν φανερό - όπως σε πολλές άλλες δουλειές - ότι

είχε επιστρατευθεί από τον πρωθυπουργό για να συνοδεύσει τη Μαριλένα Πατρονικόλα από την Αθήνα και

αντιστρόφως, εξαφανίστηκε από το Κλόστερς. Τέτοιου είδους εξυπηρετήσεις αποτελούν υπηρεσία εθνικής σημασίας

για τον πρωθυπουργό. Για τον Λούβαρη πάντως δεν ήταν χαμένος ο κόπος που ταξίδεψε στο Κλόστερς, στο Νταβός

και στη Ζυρίχη για χάρη του φίλου του πρωθυπουργού. Τον ίδιο μήνα, στις 26 Φεβρουάριου, κατάφερε, όπως είναι

γνωστό, να μπει τ’ όνομά του στο περιβόητο τέλεξ του ΓΕΑ προς τη Γαλλική εταιρία MATRA για την προμήθεια

των πυραύλων «Μάτζικ 2».

Στο Νταβός οι κορυφαίοι συνεργάτες του πρωθυπουργού, X. Μαχαιρίτσας και I. Παπανικολάου, αγνοήθηκαν

προκλητικά. Είχε αποφύγει από την αρχή να τους ενημερώσει για την πρόθεσή του να παραμείνει περισσότερο στην

Ελβετία και φυσικά και για τη διαμονή του στο Κλόστερς. Πυκνό μυστήριο κάλυπτε όλες του τις κινήσεις και η

περιφρονητική απουσία του από τις βραδινές εκδηλώσεις του Διεθνούς Οικονομικού Συμποσίου δημιούργησε

αναπόφευκτα άσχημη εντύπωση στους επιχειρηματικούς κύκλους. «Τότε γιατί, επιτέλους, ήρθαμε», αναρωτήθηκε σε

κάποια στιγμή ο διευθυντής του οικονομικού του γραφείου Παπανικολάου. Οι εξαφανίσεις του από το ξενοδοχείο, το

Σαββατοκύριακο στο Νταβός, αμέσως μετά το μεσημεριανό γεύμα στο Συμπόσιο, χωρίς έστω καμιά προσυνεννόηση

και εξήγηση με τους υπεύθυνους συνεργάτες του, είχαν κάνει την επικοινωνία μαζί του σχεδόν ακατόρθωτη. Ο

διευθυντής του διπλωματικού του γραφείου X. Μαχαιρίτσας, μου ζητούσε με αγωνία κάποιο σημείο επαφής με τον

πρωθυπουργό, μέχρι που συνειδητοποίησε στο τέλος την κατάσταση. Το πρωί του Σαββάτου, στο Κόνγκρες Χάουζ,

λίγο πριν από την είσοδο των συνέδρων, ο πρωθυπουργός λογομάχησε έντονα με τον Μαχαιρίτσα. Ο πρόεδρος του

Συμποσίου Κράουζ Σβαμπ, που τον θεωρούσε φιλότουρ- κο, είχε σκηνοθετήσει να καθήσουν μαζί Παπανδρέου και

Οζάλ, ο ένας δίπλα στον άλλον, στη συζήτηση στρογγυλής τράπεζας. Επιχείρησε μια έξυπνη κίνηση, για ένα «ντε

φά- κτο» αιφνιδιασμό. Έξαλλος σχεδόν ο πρωθυπουργός είπε στον Μαχαιρίτσα: «Σε καθιστώ υπεύθυνο γι’ αυτό. Εγώ

δεν κάθομαι δίπλα στον Οζάλ». Η παρέμβαση Μαχαιρίτσα στον Σβαμπ, την τελευταία στιγμή, είχε σαν αποτέλεσμα

να μπει κάποιος άλλος σύνεδρος ανάμεσα στον Παπανδρέου και τον Οζάλ και έτσι να ηρεμήσει ο πρωθυπουργός

αφού μ’ αυτό τον τρόπο θα μετρίαζε κάπως την εντύπωση από την κοινή εμφάνιση των δύο πρωταγωνιστών του

Συνεδρίου. Ενάμισι μήνα μετά την επιτυχία του στο Νταβός, ο φιλότουρκος πρόεδρος του «Γιουροπίαν Μάνατζμεν

Φόρουμ» Κράους Σβαμπ επι- σκέφτηκε στις 12 το μεσημέρι, Τετάρτη 19 Μαρτίου 1986, τον πρωθυπουργό με ύφος

θριαμβευτικό, στο ιδιαίτερο γραφείο του στο Καστρί. Οι κύριοι ομιλητές στη συζήτηση στρογγυλής τράπεζας το

πρωί του Σαββάτου, 1η Φεβρουάριου, ήταν ο Παπανδρέου και ο Οζάλ. Μετά την ομιλία του, που του ετοίμασε ο

Παπανικολάου, θεώρησε ότι εκπλήρωσε την υποχρέωσή του απέναντι στην πρόσκληση του Συμποσίου και μετά το

γεύμα έφυγε για το Κλόστερς. Το ίδιο έκανε και την Κυριακή, χωρίς να πάει σε καμιά από τις άλλες εκδηλώσεις του

τριημέρου. Μοιράστηκε τις υποχρεώσεις και τον χρόνο του μεταξύ Νταβός και Κλόστερς και σ’ αυτό, τουλάχιστον,

ήταν συνεπής με τον εαυτό του. «Μια ομιλία βασικά έχω να κάνω στο Συνέδριο και θα κοιτάξω ο περισσότερος

χρόνος να είναι δίκόςμας», μου είχε πει στο Καστρί μια μέρα πριν αναχωρήσουμε για το Νταβός. Ο Τουργκούτ Οζάλ

προσκάλεσε τον Α. Παπανδρέου στη δεξίωση της Τουρκικής αντιπροσωπείας, αλλά σκόπιμα δεν πήγε γιατί

προτίμησε το Κλόστερς; Αντίθετα, ο Οζάλ προσήλθε περιχαρής στη δεξίωση (Cheese - Party) που οργάνωσε προς

τιμήν του Έλληνα πρωθυπουργού το Ευ- ρωμαϊκό Συμπόσιο. Με την αίσθηση του νικητή ο Τούρκος πολιτικός

εμφανίστηκε και στη δεξίωση της Ελληνικής αποστολής. Ο πρωθυπουργός πίστευε ότι δεν θα ’ρθει ο Οζάλ. «Αφού

δεν πήγα εγώ στη δεξίωση,· δεν πρέπει κανονικά να \ρθει κι αυτός», έλεγε. Ο πρωθυπουργός στη δεξίωση μου ’δωσε

την εντύπωση, ότι πατούσε σ’ αναμμένα κάρβουνα, ενώ τα ξένα τηλεοπτικά δίκτυα και οι φωτογράφοι

συνωστίζονταν και ανυπομονούσαν πότε θα έρθει η ώρα, ν’ απαθανατίσουν το στιγμιότυπο της συνάντησης

Παπανδρέου - Οζάλ. «Μακάρι να μην έρθει», είπε σε κάποια στιγμή ο πρωθυπουργός, καθώς καθυστερούσε να

εμφανιστεί ο Οζάλ, που τελικά τον υποδέχτηκε κάτω από τον καταιγισμό των τηλεοπτικών συνεργείων. Μ’ ένα

αδιόρατο εκνευρισμό, κατευθύνθηκε προς το μέρος του παρά την προτροπή να κινηθεί πιο γρήγορα στην είσοδο

υποδοχής και αντάλλαξε τυπική χειραψία μαζί του.

15

Την Κυριακή, 2 Φεβρουάριου, τελευταία μέρα του συμποσίου, ο πρωθυπουργός δήλωσε στους συνεργάτες του X.

Μα- χαιρίτσα και Γ. Παπανικολάου, ότι σκοπεύει να παραμείνει μέχρι την Τετάρτη στο Νταβός και τους συνέστησε

να κάνουν διακοπές και οι ίδιοι, όχι βέβαια στο Νταβός, αλλά σε άλλο μέρος. Τελικά συμφωνήθηκε να

συναντηθούμε την Τετάρτη μεσημέρι στις 12.00, στο αεροδρόμιο Ζυρίχης και να επιστρέφουμε μαζί, όλη δηλαδή η

αποστολή, με πτήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας, στην Αθήνα. Η υπόδειξη αυτή του πρωθυπουργού είχε δεσμευτικό

χαρακτήρα για τους δύο κορυφαίους συμβούλους του, γιατί, αν τυχόν γύριζαν μόνοι τους στην Αθήνα, θα

ξεσηκωνόταν στον Τύπο μεγαλύτερος θόρυβος και σχόλια σε βάρος του πρωθυπουργού, για τους μυστηριώδεις

λόγους παραμονής του στην Ελβετία. Εξάλλου, από την αρχή επιθυμούσε να μη γίνει αμέσως γνωστό στον Τύπο το

πότε ακριβώς θα επέστρεφε στην Αθήνα. Ακόμα και οι πιο στενοί συνεργάτες του, δεν γνώριζαν την ημερομηνία -

γεγονός που δημιουργούσε την εντύπωση πως φεύγουμε κανονικά. Μ’ αυτό τον τρόπο θα περιοριζόταν το

ενδιαφέρον των δημοσιογράφων στο επίπεδο τουλάχιστον των εργασιών του συμποσίου. Και είχαμε «σοβαρούς

λόγους» να κερδίσουμε χρόνο, για να χειραγωγήσουμε τη φαντασία τους. Δεν έπρεπε από την πρώτη μέρα του

συμποσίου ν’ αρχίσουν να διερευνούν τους λόγους που θέλαμε να παρατείνουμε την παραμονή μας στην Ελβετία.

«Όσο αργότερα το μάθουν οι δημοσιογράφοι, τόσο καλύτερα είναι για μας», μας είπε ο πρωθυπουργός.

Τη Δευτέρα το πρωί, 3 Φεβρουάριου, οι X. Μαχαιρίτσας και Γ. Παπανικολάου έφυγαν για διήμερη υποχρεωτική

ανάπαυλα στη Ζυρίχη και εγώ με την Α. Κοκκόλα για το Κλόστερς, όπου ο πρωθυπουργός και η Μαριλένα Πατρονι-

κόλα διέμεναν στο διαμέρισμα No 313 του ξενοδοχείου ΑΑΒΑ HEALTH, ινκόγκνιτο βέβαια και το πιθανότερο με το

ψευδώνυμο Άντριους. Το ίδιο προσφιλές ψευδώνυμο είχε χρησιμοποιήσει το ζεύγος Παπανδρέου στην Αυστραλία,

τον Απρίλιο του ’74, κατά την περίοδο των συνταγματαρχών. Την Κυριακή το πρωί, η Μαριλένα Πατρονικόλα είχε

μια ξαφνική παροδική αδιαθεσία και ζάλη στο πρωθυ- πουργικό διαμέρισμα. Αναζητήθηκε επειγόντως γιατρός, κι ο

πρωθυπουργός ανησυχούσε και είχε πανικοβληθεί. Το γεγονός αυτό καθυστέρησε, όπως ήταν επόμενο, και την άφιξή

του, το πρωί, στο συμπόσιο του Νταβός. Ανήξερος ο X. Μα- χαιρίτσας για όσα συνέβαιναν στο Κλόστερς, καθόταν

σ’ αναμμένα κάρβουνα, μονολογώντας για την αδικαιολόγητη καθυστέρηση του Παπανδρέου.

Στα θέματα υγείας ο πρωθυπουργός, είτε πρόκειται για τον εαυτό του είτε για τους άλλους, πανικοβάλλεται

αμέσως. Τελικά η υγεία της Μαριλένας αποκαταστάθηκε αμέσως και την Τρίτη το πρωί, 4 Φεβρουάριου, έκαναν τον

περίπατό τους στη χιονισμένη περιοχή, γύρω από το ξενοδοχείο. Για λίγα λεπτά η Μαριλένα αποσπάστηκε από την

πρωθυπουρ- γική συντροφιά και πήγε στό υποκατάστημα Ελβετικής τράπεζας, προφανώς για να σηκώσει χρήματα.

Μετά τον περίπατο γυρίσαμε στο ξενοδοχείο, ενώ ο Μ. Ζιάγκας έφυγε σιδηροδρομικούς στη Ζυρίχη, για

συγκεκριμένη δουλειά του πρωθυπουργού, που δεν μπόρεσα να μάθω. Στο ξενοδοχείο, εκτός από το διαμέρισμα του

πρωθυπουργού, είχαμε ακόμα τέσσερα δωμάτια - ένα για την Κοκκόλα, ένα για τον Ζι- άγκα και δύο για τους άνδρες

της ασφάλειας. Τα έξοδα, για πρώτη φορά αυτά τα χρόνια, θα τα πλήρωνε ο πρωθυπουργός, επειδή το ταξίδι στο

Κλόστερς είχε αυστηρά ανεπίσημο ιδιωτικό χαρακτήρα. Φαίνεται, όμως, ότι δεν ήταν τελικά στις προθέσεις του να

επωμιστεί ολόκληρο το βάρος για τα έξοδα της παραμονής μας. Πριν φύγει μάλιστα ο Ζιάγκας για τη Ζυρίχη,

συζητήθηκε να εισπράξουμε, με βάση τις αποδείξεις του ξενοδοχείου, σαν αστυνομικοί, από το υπουργείο Προεδρίας

και για λογαριασμό του πρωθυπουργού τα χρήματα για το ενοίκιο των δωματίων. Μου ήταν αδύνατο όμως να

συνεργήσω σ’ αυτό το απαράδεκτο σχέδιο. Παρατήρησα τότε, πως, αν ζητούσαμε τα χρήματα, υπήρχε κίνδυνος ν’

αποκαλυφθεί στον Τύπο το ξενοδοχείο μέσα από τις οικονομικές υπηρεσίες του Υπουργείου, όπου θα καταθέταμε

σχετικά δικαιολογητικά, κι έτσι όλες οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες θα μιλούσαν για τις διακοπές του πρωθυπουρ-

γού στο Κλόστερς. Τα λόγια μου έπιασαν τόπο και τελικά η ιδέα εγκαταλείφθηκε.

Την Τετάρτη το πρωί, 5 Φεβρουάριου, αναχωρήσαμε από το Κλόστερς για το Νταβός και φτάσαμε στο

ξενοδοχείο «Σάνσταρ Παρκ». Εκεί έγινέ μια σύντομη αποχαιρετιστήρια εκδήλωση προς τιμήν του πρωθυπουργού

και στις 10.30 ξεκινήσαμε με επίσημη κουστωδία για τη Ζυρίχη, αφού παραδώσαμε τα δύο αυτοκίνητα στην εταιρία

AVIS και πληρώσαμε το σχετικό λογαριασμό. Πριν φύγουμε από το Κλόστερς, η Μαριλένα Πατρονικόλα συνόδεψε

τον πρωθυπουργό μέχρι την έξοδο του ξενοδοχείου ΑΑΒΑ HEALTH και ακολούθησε το δικό της προσεκτικό

πρόγραμμα επιστροφής στην Αθήνα, ύστερα μάλιστα από τον πολύκροτο θόρυβο των αθηναϊκών εφημερίδων για τη

μυστηριώδη εξαφάνιση του πρωθυπουργού από το Νταβός. Εδώ πρέπει να σημειώσω, ότι η Μαριλένα Πατρονικόλα

δεν δημιούργησε ποτέ πολιτικούς τριγμούς και μίση στο πρωθυπουργικό περιβάλλον. Ήταν ένας καταδεκτικός

άνθρωπος και αποδεκτή στο ιδιαίτερο περιβάλλον, γιατί τη θεωρούσαν γενικά απολιτική και συνεπώς ακίνδυνη να

επηρεάσει καταστάσεις μέσα από τον πρωθυπουργό. Οι άνθρωποι γύρω από τον Παπανδρέου επιδίωκαν κατ’

επάγγελμα με διάφορες ραδιουργίες να ελέγχουν κάθε εξωσυζυγική του σχέση, για να μη διακινδυνεύσει η

παντοδυναμία τους.

16

Στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης φτάσαμε στις 12.30 περίπου το μεσημέρι, όπου συναντηθήκαμε με τους συμβούλους

του πρωθυπουργού X. Μαχαιρίτσα και I. Παπανικολάου. Στις 5.00 το απόγευμα προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο

του Ελληνικού, όπου μας περίμενε ο Μ. Ζιάγκας, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Αθήνα με άλλη πτήση. Πλησίασε

τον πρωθυπουργό, κάτι του ψιθύρισε στ’ αυτί πολύ εμπιστευτικά και φύγαμε αμέσως μέσα από την πίστα του

αεροδρομίου με τα συνοδευτικά αυτοκίνητα ασφάλειας. Όταν φτάσαμε στο Καστρί, διαπιστώθηκε ότι είχαμε ξεχάσει

το καπέλο του πρωθυπουργού στο Νταβός. «Τόσοι άνθρωποι και δεν μπορέσατε να πάρετε ένα καπέλο», μου είπε

έντονα και εκνευρισμένα. «Κύριε Πρόεδρε, είπα, ένας άνδρας ασφαλείας είναι υπεύθυνος για τα προσωπικά σας είδη

(παλτό, καπέλο και χαρτοφύλακα). Λησμόνησε το καπέλο την τελευταία στιγμή στο ξενοδοχείο. Θα τηλεφωνήσω στον

Διευθυντή του Γραφείου Τύπου Βέρνης που είναι ακόμα στο ξενοδοχείο να στείλει το καπέλο με πτήση της Ολυμπιακής

το συντομότερο». Έτσι και έγινε. Την επόμενη μέρα ο Στέλιος Βέης μάς έστειλε το καπέλο του στο Καστρί, αλλά ο

πρωθυπουργός αναζήτησε στη συνέχεια τη σάκκα και τα βιβλία που του είχαν δώσει στο συμπόσιο. «Είναι μια τσάντα

σαν αυτή που είχε ο Παπανικολάου», μου είπε σε μια προσπάθεια να με κάνει να θυμηθώ. «Θα μας στείλουν και την

τσάντα και τα βιβλία, κύριε Πρόεδρε», είπα αποφασιστικά. «Εξάλλου, η σάκκα είναι ευτελούς αξίας, σαν εκείνη που

μας έδωσαν στις Ινδίες», συμπλήρωσα. «Όχι, είναι καλύτερη», απάντησε πεισματικά και ο διάλογος τέλειωσε εδώ.

Στο ημερολόγιό μου σημείωσα εκείνη τη μέρα: «Ο υλικός κόσμος είναι ο κόσμος του. Έχει ένα φιλάργυρο

τραυματικό δεσμό με τα πράγματα, που ασκούν επάνω του μια φοβερή έλξη. Όλα τα πράγματα. Σημαντικά κι

ασήμαντα. “Φόβος Κυρίου” δεσπόζει από την οργή του πρωθυπουργού, αν θεωρηθείς υπαίτιος για κάποια

υποτιθέμενη ζημιά του αυτοκινήτου του. Ο πρωθυπουργός περνάει τον περισσότερο χρόνο της μέρας με τα πιστόλια,

τη φωτογραφική μηχανή, το κομπιούτερ στο γραφείο του, τη βιντεοκάμερα και την καθημερινή παρακολούθηση

ταινιών μετά το δείπνο, είτε είναι στο Καστρί, είτε στον Αστέρα Βουλιαγμένης, είτε στη βίλα με τη φίλη του. Του

αρέσουν τα αυτοκίνητα, τα κότερα και οι γυναίκες. Ό,τι βλέπει, θέλει να γίνει δικό του». Δεν θα ξεχάσω, όταν του

παρουσιάσαμε για να τον ασπαστεί, την ιδιαιτέρα γραμματέα του υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας Στάθη Αλεξανδρή,

στα εγκαίνια του πλοίου «Φως-Ελλάς» του εφοπλιστή I. Λάτση, στην Ελευσίνα, Κυριακή 11 Μαΐου 1986

ότι αργότερα, καθώς επιστρέφαμε στον Αστέρα Βουλιαγμένης, μέσα στο αυτοκίνητο, ρώτησε: «Ποιο είναι αυτό το

κορίτσι που με χαιρέτησε στο γεύμα; Πάρτε της τα στοιχεία».

Την Παρασκευή το βράδυ, 7 Φεβρουάριου του ’86, δυο μέρες μετά την επιστροφή απ’ το Νταβός, ο πρωθυπουργός

επισκέφτηκε για δείπνο τη Μαριλένα Πατρονικόλα, στο σπίτι της, στην οδό Βασ. Παύλου στο Παλιό Ψυχικό, όπου

παρακάθησαν η Α. Κοκκόλα και ο Μ. Ζιάγκας. Πιο μπροστά, στις 9.30, είχε πάει στη δεξίωση του Προέδρου της Δη-

μοκρατίας προς τιμήν των Ενόπλων Δυνάμεων, απ’ όπου έφυγε πρώτα για το Μέγαρο Μαξίμου. Εκεί

καθυστερήσαμε λίγο για το συνηθισμένο τηλεφώνημα στη φίλη του και με δύο αυτοκίνητα σε ινκόγκνιτο διάταξη

φτάσαμε στης Μαρι- λένας, όπου έμεινε μέχρι τις 2.00 μετά τα μεσάνυχτα. Κοιμήθηκε στο Καστρί και το πρωί,

Σάββατο 8 Φεβρουάριου, στις 10.30 δέχτηκε στο γραφείο του την αεροσυνοδό Δήμητρα Αιάνη, όπου συζήτησαν για

την περιβόητη τηλεοπτική.εκπομπή «Μισό - Μισό». Το ίδιο βράδυ, τρεις μέρες ακριβώς μετά την επιστροφή μας από

το Νταβός, ο πρωθυπουργός μάς προσγείωσε στην πραγματικότητα. Πέρασε όλη τη νύχτα με την εκατομμυριούχο

φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα στο κρησφύγετο της οδού Φιλίππου Λίτσα 5 στο Χαλάνδρι, κι εμείς ξενυχτήσαμε

στο δρόμο, μέσα στο παγωμένο υπηρεσιακό αυτοκίνητο. Το χιονισμένο Κλόστερς και το Νταβός και η θαλπωρή των

δύο φημισμένων ξενοδοχείων, όπου είχαμε μείνει, φάνταζαν στο ταραγμένο μας μυαλό σαν μια απίστευτη περιπέτεια

174

ΝΥΧΤΕΡΙΝΟ ΘΡΙΛΕΡ ΣΤΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙ

Φεβρουάριος 1986

Τον Σεπτέμβρη του ’85 νοικιάσαμε μια μονοκατοικία στο Χαλάνδρι, στην οδό Φιλίππου Λίτσα αρ. 5 και από τότε

πάψαμε να χρησιμοποιούμε τα δύο διαμερίσματα στους Αμπελοκήπους και στη Νέα Φιλοθέη. Τη μονοκατοικία στο

Χαλάνδρι τη χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός σαν μονιμό- τερη «ερωτική φωλιά», για τις συναντήσεις του με τη φίλη

του Μαριλένα Πατρονικόλα. Πήγαινε εκεί μεσοβδόμαδα - συνήθως κάθε Τετάρτη - κι έμενε μαζί της από τις 1.30 το

βράδυ ως τις 3.00 το πρωί και, εκτός απροόπτου, άλλες δυο μέρες συνέχεια, τα Σαββατοκύριακα. Οι διανυκτερεύ-

σεις αυτές του πρωθυπουργού, μακριά από το Καστρί σε μια περιοχή μικροαστική, όπου τα σπίτια είναι χτισμένα το

ένα δίπλα στο άλλο και μάλιστα σ’ ένα δρόμο συνοικιακό, που όλοι γνωρίζονται - τουλάχιστον εξ όψεως - μεταξύ

τους, μας δημιούργησε από την αρχή αρκετά προβλήματα. Η περιφρούρηση του πρωθυπουργού έπρεπε να γίνεται

διακριτικά, πράγμα που μας δυσκόλευε πολύ, αφού ήμαστε υποχρεωμένοι να βρισκόμαστε σε κάποια απόσταση από

τη μονοκατοικία, για να μη δίνουμε στόχο στους περαστικούς. Παρ’ όλες όμως τις προφυλάξεις μας αυτές, από τις

πρώτες κιόλας μέρες γίναμε αντιληπτοί. Δυο νεαροί, που έμεναν στο διπλανό σπίτι, μας είχαν επισημάνει και είχαν

βεβαιωθεί για την παρουσία του πρωθυπουργού στη μονοκατοικία της οδού Λίτσα. Κατά τη διάρκεια της μέρας,

μέναμε μέσα στα δύο αυτοκίνητα ασφαλείας, που τα σταθμεύαμε στο τέρμα του δρόμου, σε μια ημιτελή οικοδομή,

απέναντι από το Β' Δημοτικό Σχολείο του Χαλανδρίου. Το ένα αυτοκίνητο το είχαμε παρκάρει σ’ ένα σημείο, ώστε

να μπορούμε να κρα- τάμε κάποια «οπτική επαφή» με τη μονοκατοικία. Μετά τα μεσάνυχτα, που η κίνηση αραίωνε

αισθητά, πλησιάζαμε τα αυτοκίνητά μας πιο κοντά στη μονοκατοικία και ξαναφεύ- γαμε αθόρυβα τα χαράματα για

την παλιά μας θέση. Τα μέτρα πάντως αυτά δεν αποδείχτηκαν ικανά ν’ αποτρέψουν στη μικρή αυτή γειτονιά, τα

βλέμματα περιέργειας του κόσμου. Ιδιαίτερα, οι δύο νεαροί γείτονες, καθώς περνούσαν με τ’ αυτοκίνητό τους ή με

μοτοποδήλατο από μπροστά μας, μας κοιτούσαν ερωτηματικά και επίμονα, σαν να ’θελαν να μας δείξουν πως ξέρανε

τι συμβαίνει στη μονοκατοικία. Εμείς, βέβαια, λουφάζαμε στα αυτοκίνητά μας και κάναμε πως δεν τους βλέπουμε...

Ούτε τους σταματήσαμε ποτέ, για να τους πούμε κάτι. Γιατί τότε θ’ αποκαλύπταμε την ιδιότητά μας.

Πολλές φορές είχα μιλήσει στον πρωθυπουργό και για το γεγονός ότι μας είχαν επισημάνει στη γειτονιά - αφού

μας έβλεπαν ορισμένες μόνο μέρες της εβδομάδας στην περιοχή αυτή - και για τους κινδύνους που διατρέχαμε και

ακόμα για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζαμε, ώστε η φρούρησή του να είναι αποτελεσματική, αφού η πολύωρη,

εξαντλητική παραμονή μας μέσα στ’ αυτοκίνητα εμείωνε αισθητά το αναγκαίο επίπεδο «εγρήγορσης» για την

ασφάλειά του. Ο πρωθυπουργός συμφωνούσε με τις παρατηρήσεις μου αυτές, όπως εξάλλου έκανε πάντοτε και σε

πολλά άλλα θέματα. Αλλά με την αδιαφορία και την τάση αναβλητικότητας που τον διέκρινε, μετέθετε συνεχώς τη

λύση του προβλήματος για την... επομένη, που σήμαινε για πάντα... Έτσι συνεχίσαμε κάτω από τις αντίξοες αυτές

συνθήκες, να φρουρούμε τον πρωθυπουργό για έξι ολόκληρους μήνες. Κατά τις διανυκτε- ρεύσεις του στο Χαλάνδρι

μοιράζαμε τη νύχτα σε δύο βάρδιες (9-3 και 3-9) και για τη φρούρησή του παρέμενε το ένα

175

176

από τα δύο αυτοκίνητα ασφαλείας με τρεις άνδρες πλήρωμα. Συνέβαινε μάλιστα κατά σύστημα και το εξής...

ευτράπελο. Ένας σωματοφύλακας του πρωθυπουργού, όταν ανήκε στη δική μου βάρδια, επέμενε να καπνίζει...

αρειμανίως μέσα στο αυτοκίνητο, ξέροντας ότι αυτό μ’ ενοχλούσε αφάνταστα. Και το έκανε αυτό για να απαυδήσω

και να του πω να φύγει για το σπίτι του. Ο πονηρός είχε κανονίσει ένα εξωσυζυγικό ραντεβού και εκμεταλλευόταν

την περίσταση, μιμούμενος τον πρωθυπουργό. Για να μην καθυστερεί μάλιστα, έφερνε στο Χαλάνδρι και το

υπηρεσιακό του αυτοκίνητο... Εκείνο που πρέπει να υπογραμμίσω γύρω από την περιπετειώδη φρούρηση του

πρωθυπουργού στο Χαλάνδρι είναι, ότι και ο ίδιος έδειχνε με τη συμπεριφορά του, σ’ όλο αυτό το διάστημα, μια

πρωτοφανή έλλειψη ευαισθησίας απέναντι στην κοινή γνώμη. Δεν φαινόταν να τον ενοχλούν ιδιαίτερα οι αντιδράσεις

του κόσμου... ούτε το «σούσουρο» στη γειτονιά... Οι δύο νεαροί πάντως ήταν βέβαιο πως είχαν διαπιστώσει από την

αρχή ποιοι ήταν οι γείτονές τους, τόσο από τη δική μας παρουσία, όσο και από το αναμμένο φως τις νύχτες στη

μονοκατοικία. Και ήταν εύνοια της τύχης, που μας είχαν επισημάνει αυτά τα δυο παιδιά - που αποδείχτηκαν εντελώς

ακίνδυνα - και δεν αντιμετωπίσαμε ανεπιθύμητες εξελίξεις, όπου με τις συνθήκες φρούρησης δεν ήταν ανέφικτος

ένας ένοπλος αιφνιδιασμός. Στο Χαλάνδρι μέναμε πολλές φορές από την Παρασκευή το βράδυ ως τη Δευτέρα το

πρωί, που γυρίζαμε στο Καστρί. Δυόμισι μέρες περίπου ο πρωθυπουργός ήταν αποκομμένος από κάθε πολιτική

δραστηριότητα - που στην ουσία δεν ασκούσε τα κυβερνητικά καθήκοντά του. «Τον έχουν πάρει τον Προέόρον το

μναλό οι γκόμενες και δεν έχει διάθεση και χρόνο ν' ασχοληθεί με την κνβέρνηση», μου είπε συνάδελφος σ’ ένα

ξέσπασμά του, γι’ αυτά που έβλεπε.

Αξίζει ν’ αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά περιστατικά από τα «έργα και τις ημέρες» του Ανδρέα Παπανδρέου στη

μονοκατοικία της οδού Αίτσα 5, τα οποία στηρίζονται σε ημερολογιακές μου εγγραφές.

Σάββατο, 19 Οκτωβρίου 1985: Φύγαμε από το Καστρί στις 11 το πρωί, για το Α' Νεκροταφείο, όπου ο πρωθυ-

πουργός παρέστη στην κηδεία του φίλου του δημοκρατικού στρατηγού Μ. Βενετάκη. Μετά την κηδεία περάσαμε

από το Μέγαρο Μαξίμου, όπου και αποδέσμευσα τη συνοδευτική ασφάλεια (12 άνδρες και δύο μοτοσυκλετιστές)

και, στη συνέχεια, με δυο αυτοκίνητα συνοδεύσαμε τον πρωθυπουργό στην ινκόγκνιτο μετάβασή του στο Χαλάνδρι.

Φτάσαμε στις

1.30 στη μονοκατοικία της οδού Αίτσα 5, όπου είχε κλείσει το καθιερωμένο ραντεβού του με τη Μαριλένα

Πατρονικόλα (είχε προηγουμένως τηλεφωνηθεί μαζί της στο Χαλάνδρι (αριθ. τηλ. 68.16.029). Μέρα μεσημέρι, μη

εργάσιμη, με ωραίο καιρό, ήταν φυσικό να σφύζει από ζωή η μικρή γειτονιά. Είχα την αίσθηση, όταν φτάναμε στη

μονοκατοικία, πως όλος ο κόσμος μάς έβλεπε... Πήραμε κάθε προφύλαξη, φροντίζοντας να περάσει απαρατήρητος ο

πρωθυπουργός μέσα στο σπίτι. Δεν καταφέραμε όμως να ξεφύγουμε και από τα μάτια των δύο νεαρών γειτόνων,

παρόλο που γιά λόγους αβρότητας, ίσως, απέφυγαν να σταθούν μπροστά μας, κατά την είσοδο του πρωθυπουργού...

Αλλά νωρίς το απόγευμα πέρασαν με τ’ αυτοκίνητό τους, πολύ κοντά σε μας - και μας κοίταζαν καρφώνοντας επάνω

μας τα μάτια τους- σαν να ’θελαν να μας δώσουν να καταλάβουμε ότι γνωρίζουν ποιοι είμαστε και τι κάνει ο

πρωθυπουργός πλάι στο σπίτι τους.

Το «γουήκ εντ» με τη Μ. Πατρονικόλα (31 ολόκληρες ώρες) κράτησε ως την Κυριακή το βράδυ. Στις 8.30 φύγαμε

για το Καστρί, απ’ όπου, αφού ετοιμάστηκε ο πρωθυπουργός, ξεκινήσαμε για το σπίτι του φίλου του Γεράσιμου

Παπαχρήστου στο Νέο Ψυχικό, που είχε την ονομαστική του γιορτή. Στο «εορταστικό τραπέζι», εκτός από τον

πρωθυπουργό, ήταν παρόντες και ο Γιώργος Κατσιφάρας και άλλα επίλεκτα μέλη της μόνιμης πρωθυπουργικής

συντροφιάς. Η

Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν παραβρέθηκε στη γιορτή, γιατί είχε πάει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Την ίδια αυτή

χρονική περίοδο (19-24 Οκτωβρίου του ’85) επρόκειτο να μεταβεί στις ΗΠΑ και ο πρωθυπουργός - με την ευκαιρία

των 40 χρόνων από την ίδρυση του ΟΗΕ. Ματαίωσε, όμως, το ταξίδι του, γιατί δεν εξασφάλισε τελικά τις υψηλές

επαφές, που επιθυμούσε και μια ιδιαίτερη συνάντηση με τον πρόεδρο Ρήγκαν. Για τους ίδιους, προφανώς, λόγους ο

πρωθυπουργός είχε ματαιώσει και πριν δυο χρόνια προγραμματισμένο ταξίδι του στη Νέα Υόρκη (26-30

Σεπτεμβρίου 1983).

Κυριακή πρωί, 3 Νοεμβρίου 1985: Ήταν η μέρα που έγινε το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου. Ξεκινήσαμε

το πρωί για το Α' Νεκροταφείο, όχι από το Καστρί, αλλά από τη μονοκατοικία στο Χαλάνδρι, όπου είχε διανυκτερεύ-

σει με τη φίλη του Μαριλένα ο πρωθυπουργός. Μετά το μνημόσυνο, σε στενό οικογενειακό κύκλο, στο γυρισμό μας

στο Χαλάνδρι, είχαμε και μια ιδιότυπη αστυνομική περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον πρωθυπουργό. Την ώρα που

φτάναμε στην περιοχή, είδαμε κάποιους ανθρώπους να στέκονται πολύ κοντά στη μονοκατοικία της οδού Αίτσα 5

και να συζητάνε αμέριμνοι και ανυποψίαστοι... Αναγκαστήκαμε τότε να κόβουμε βόλτες στους γύρω δρόμους μέχρι

να φύγει η παρέα για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τη μονοκατοικία. Ο πρωθυπουργός όμως άρχισε να

εκνευρίζεται, γιατί οι άλλοι δεν έλεγαν να φύγουν και δεν άντεχε να περιμένει περισσότερο στο αυτοκίνητό του.

Κάποια στιγμή αποφάσισε, αδιαφορώντας αν τον δουν, να προχωρήσει προς το σπίτι. Κατέβηκε από τη Μπε-Εμ-Βε

(ένα αμάξι που προσήλ- κυε συνήθως την προσοχή του κόσμου) και μπήκε στο συνοδευτικό αυτοκίνητο της

ασφάλειας. Για να καλύψω όσο το δυνατόν καλύτερα την είσοδό του στη μονοκατοικία, κατέβηκα κι εγώ από το

αυτοκίνητο και τον άφησα μόνο με τον προσωπικό οδηγό του, τον Παύλο Παρασκευόπουλο. Αυτός, οδηγώντας

προσεκτικά, σταμάτησε στην πίσω πόρτα της μονοκατοικίας. Ο πρωθυπουργός κατέβηκε αμέσως από το αυ-

177

178

τοκίνητο, μπήκε μέσα και διέσχισε με γρήγορα βήματα τον περίβολο. Για την είσοδό του στη μονοκατοικία ο πρωθυ-

πουργός χρησιμοποιούσε πάντα την πίσω πόρτα. Έμπαινε από την είσοδο της αυλής. Στο διάδρομο της αυλής,

κρυβόταν και για λίγα δευτερόλεπτα - πριν αναχωρήσουμε για το Καστρί- όταν παρουσιαζόταν κανένας περαστικός

στο δρόμο. Η κυρία είσοδος της μονοκατοικίας μπροστά στη Φ. Λί- τσα παρέμενε πάντοτε κλειστή. Η «επιχείρηση»

πάντως του Α. Παπανδρέου στέφθηκε από επιτυχία. Μια τόσο ζωντανή σκηνή με κεντρικό ήρωα τον πρωθυπουργό,

να καιροφυλα- κτεί στο δρόμο κάποιας γειτονιάς, με αστυνομική προστασία, για να διεισδύσει.ως δραπέτης στο

παράνομο ερωτικό του ενδιαίτημα, δεν θα μπορούσε ασφαλώς να συλλάβει και ο πιο ευφάνταστος

μυθιστοριογράφος...

Σάββατο βράδυ, 30 Νοεμβρίου 1985: Ήταν το καθιερωμένο πάρτυ για τη γιορτή του πρωθυπουργού, στην

κατοικία του φίλου του μαιευτήρα Θ. Λαμπρινόπουλου στη Ρέα (γινόταν κάθε χρόνο, εκτός από το 1984 που ο

πρωθυπουργός όρτασε την ονομαστική του γιορτή στη Ρώμη). Ο πρωθυπουργός συνοδευόταν από τη Μαργαρίτα

Παπανδρέου, στο σπίτι του Λαμπρινόπουλου. Εκείνο λοιπόν το βράδυ και ενώ το γλέντι είχε ανάψει (είχαν μαζευτεί

όλοι οι εκλεκτοί φίλοι του και κυβερνητικοί αξιωματούχοι του πρωθυπουργικού ζεύγους), κάποια στιγμή ο

πρωθυπουργός... εξαφανίστηκε. Χωρίς να πει τίποτα στη συντροφιά του, έφυγε αθόρυβα και αφού έκανε ένα

σύντομο σταθμό στο Καστρί, κατάληξε στη μονοκατοικία στο Χαλάνδρι, όπου και πέρασε τη νύχτα του με τη

Μαριλένα Πατρονικόλα. Η απροσχημάτιστη φυγή του εορτάζοντος προκάλεσε μεγάλη στενοχώρια στη Μαργαρίτα

Παπανδρέου και μεγαλύτερη έκπληξη στη σύναξη των άλλων προσκεκλημένων. Τότε, σαν από μηχανής θεός,

έσπευσε ο Κα- τσιφάρας να δικαιολογήσει, καθησυχάζοντας την ομήγυρη: «Ο πρωθυπουργός έπρεπε να φύγει για

σπουδαίο λόγο», τους είπε με το γνωστό πομπώδες αλλά και κουτοπόνηρο ύφος του...

Από το κρησφύγετο της οδού Λίτσα ο πρωθυπουργός έφυγε στις 11.00 το πρωί της Κυριακής - 1ης Δεκεμβρίου

’85

- και στις 6.00 το απόγευμα αναχωρούσε για τη συνάντηση Κορυφής της ΕΟΚ στο Λουξεμβούργο. Η νύχτα της

γιορτής του πρωθυπουργού, η πρώτη νύχτα του χειμώνα για τους φρουρούς της μονοκατοικίας στο Χαλάνδρι, που

δεν είχαν το προνόμιο της αντικατάστασής τους, ήταν από τις πιο δύσκολες και κουραστικές. Οι άνδρες αυτοί της

προσωπικής του ασφάλειας, κατάκοποι από το ξενύχτι, μου εκδήλωσαν τη βαθιά δυσαρέσκειά τους για την

ταλαιπωρία τους, την επόμενη μέρα στο ξενοδοχείο του Λουξεμβούργου ΙΝΤΕΚΟΟΝΉΝΕΝ- TAL, όπου είχα

μεταβεί ως προπομπός για την προετοιμασία του πρωθυπουργικού ταξιδιού. Για τον θαλερό όμως Α. Παπανδρέου

δεν υπήρχε πρόβλημα. Μόλις επιστρέψαμε από το Λουξεμβούργο, Τετάρτη απόγευμα, 4 Δεκεμβρίου του ’85,

επισκέφτηκε και πάλι τη νύχτα την οδό Φ. Λίτσα 5 στο Χαλάνδρι, όπου και έμεινε ως τις πρωινές ώρες με τη

Μαριλένα Πατρονικόλα.

Σάββατο, 14 Δεκεμβρίου 1985: Στις 6.00 το απόγευμα αυτής της μέρας, σε τελετή που έγινε στο Μέγαρο του

Ζαππείου, τιμήθηκε με το βραβείο της Οργάνωσης «Πέρα από τον Πόλεμο». Μετά την τελετή επιστρέψαμε στο

Μέγαρο Μαξίμου για τη συνήθη εναλλαγή της συνοδευτικής ασφάλειας και για να επικοινωνήσει ο πρωθυπουργός

με τη φίλη του Πατρονικόλα, πριν ξεκινήσουμε για το Χαλάνδρι. Ξαφνικά τότε είδα τον πρωθυπουργό να βγαίνει

ανήσυχος από το γραφείο του στο χωλ και να λέει πως «πρέπει να γίνει έλεγχος στην περι- οχή γύρω από την οδό

Λίτσα», γιατί, όπως του είπε η φίλη του στο τηλέφωνο, από το παράθυρο της μονοκατοικίας παρατήρησε ένα «άσπρο

αυτοκίνητο, που τριγύριζε ύποπτα». Στείλαμε αμέσως ένα αυτοκίνητο ασφαλείας στο Χαλάνδρι για να ερευνήσει και

ακολουθήσαμε κι εμείς από πίσω με τον πρωθυπουργό, χωρίς να προκύψει κανένα πρόβλημα. Γύρω στα μεσάνυχτα

όμως, ο πρωθυπουργός, ανήσυχος πάλι, μου μίλησε από τον φορητό ασύρματο που είχε μαζί του, για κά

ποιο θόρυβο που ακούσε στην αυλή. Τον ηρέμησα, διαβεβαι- ώνοντάς τον ότι θα κάνω προσωπικά έλεγχο στον

περίβολο της κατοικίας και πως δεν πρέπει για τίποτα ν’ ανησυχεί... Το πρόβλημα εκείνη την παγερή Δεκεμβριανή

νύχτα ήταν δικό μας. Από το τρομερό κρύο, κλεισμένοι στο αυτοκίνητό μας, μείναμε ξάγρυπνοι ως το πρωί.

Το απόγευμα της Κυριακής είχαμε και μια άλλη μικροπε- ριπέτεια, καθαρά ενδοαστυνομική αυτή τη φορά. Όπως

βρισκόμαστε σταματημένοι μέσα στο αυτοκίνητο της ασφάλειας - μπροστά στο Β' Δημοτικό Σχολείο του

Χαλανδρίου - φάνηκε ένα περιπολικό της Άμεσης Δράσης. Μας πλησίασε και ζήτησε να μας ελέγξει - προφανώς μας

θεώρησε ύποπτους. Τότε ο υπαστυνόμος Γιάννης Σωτηρόπουλος είπε με ετοιμότητα στους άνδρες του περιπολικού:

«Ασφάλεια Αττικής, φύγετε!» Και οι συνάδελφοι αστυνομικοί του περιπολικού, χωρίς άλλη κουβέντα,

απομακρύνθηκαν. Φοβήθηκαν, προφανώς, μήπως και γίνουν αίτιοι να χάσουμε κάποια υπόθεση παρακολούθησης...

Τρίτη, 31 Δεκεμβρίου 1985: Μετά το επίσημο δείπνο στη Λέσχη Αξιωματικών και μια επίσκεψη - αστραπή στο

πάρτυ του Μιχάλη Ζιάγκα, στην Πεντέλη, ο πρωθυπουργός πέρασε την παραμονή της πρωτοχρονιάς με τη φίλη του

στη «θαλπωρή» της οδού Φ. Λίτσα, στο Χαλάνδρι. Εμείς, πάντως, γιορτάσαμε τον καινούριο χρόνο στο πεζοδρόμιο,

πράγμα που προκάλεσε τις αντιδράσεις των προσωπικών φρουρών του πρωθυπουργού, με όχι τόσο κολακευτικούς

για το πρόσωπό του χαρακτηρισμούς. Πρέπει να πω, ότι και την προηγούμενη νύχτα - Δευτέρα, 30 Δεκεμβρίου - ο

πρωθυπουργός, μετά τη μαγνητοσκόπηση στην ΕΡΤ-1 του πρωτοχρονιάτικου μηνύματος του, διανυκτέρευσε και πάλι

στο Χαλάνδρι με τη διαζευγμένη ερωμένη του.

Τετάρτη, 1η Ιανουαρίου 1986: Το πρωί της πρωτοχρονιάς, στις 10.25 φύγαμε από το Χαλάνδρι για το Μέγαρο

Μαξίμου, απ’ όπου με επίσημη πομπή πήγαμε στη Μητρόπολη. Μετά τη

179

δοξολογία και τις καθιερωμένες ευχές του πρωθυπουργού στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, καταλήξαμε και πάλι στη

μονοκατοικία της οδού Λίτσα 5, για μια ολιγόωρη συνάντηση του πρωθυπουργού με τη φίλη του, λόγω της επιθυμίας

της να κάνει πρωτοχρονιά με τους δικούς της.

Δραματική εξέλιξη θα μπορούσε να έχει ένα περιστατικό που συνέβη την Κυριακή, 23 Φεβρουάριου *86, στο

Χαλάνδρι. Δεν ήμουνα αυτόπτης μάρτυρας, αλλά το πληροφορήθηκα από συναδέλφους μου, τη Δευτέρα 24

Φεβρουάριου, την επόμενη της άφιξης του πρωθυπουργού στο Κάιρο, όπου βρισκόμουνα μερικές μέρες νωρίτερα,

για να ρυθμίσω λεπτομέρειες του ταξιδιού του. Κατά τις 4.00 ξημερώματα της Κυριακής (23 Φεβρουάριου) οι

άνδρες της ασφάλειας του πρωθυπουργού, που έλεγχαν από απόσταση την περιοχή μέσα από το αυτοκίνητό τους,

επισήμαναν με κάποια καθυστέρηση την παρουσία ενός αγνώστου, που περίμενε μέσα στο αμάξι του, το οποίο είχε

παρκάρει έξω ακριβώς από τη μονοκατοικία της οδού Λίτσα 5. Οι δυο φρουροί του πρωθυπουργού άρχισαν να

αγωνιούν, καθώς περνούσε η ώρα και έβλεπαν τον ανεπιθύμητο επισκέπτη να παραμένει στο αυτοκίνητό του. Το

κρύο θέριζε κι οι δυο αστυνομικοί ξεπάγιαζαν μέσα στο αυτοκίνητο της ασφάλειας, καθώς είχαν κλείσει και το

καλοριφέρ, για να μην προκληθεί θόρυβος από τη λειτουργία της μηχανής του αυτοκινήτου και τους αντιληφθεί ο

ύποπτος. Στις 5.00, επιτέλους, βγήκε από το αυτοκίνητό του, πλησίασε στο αμάξι της φίλης του πρωθυπουργού

(μάρκας HONDA CIVIC με αριθμ. ΧΕ9741), που ήταν παρκαρισμένο εκεί και άφησε ένα χαρτί στο παρμπρίζ.

Αμέσως μετά μπήκε στο αμάξι του και έφυγε. Οι αστυνομικοί έσπευσαν και πήραν το χαρτί από το παρμπρίζ του

HONDA της Πατρονικόλα. Ήταν ένα λακωνικό σημείωμα, που έγραφε: «Κύριε Πρόεδρε, περίμενα μέχρι τις 5.00 το

πρωί, αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσα να σας συναντήσω». Το υπόγραφε κάποιος Νικολόπουλος, που είχε από κάτω και

τον αριθμό του τηλεφώνου του.

Ανήσυχοι οι δυο άνδρες της ασφάλειας του πρωθυπουρ-

γού, προσπάθησαν να επικοινωνήσουν τηλεφωνικά με τον Μιχάλη Ζιάγκα, αλλά επειδή δεν απαντούσε το τηλέφωνό

του, έσπευσαν στο σπίτι του, στη Νέα Πεντέλη. Προτίμησαν να μεταθέσουν την ευθύνη στον ιδιαίτερο γραμματέα,

για να ειδοποιηθεί ο πρωθυπουργός για το περίεργο σημείωμα. Τελικά, επειδή ούτε ο Ζιάγκας αναλάμβανε την

πρωτοβουλία να ξυπνήσει τόσο νωρίς τον πρωθυπουργό, αποφασίστηκε να περιμένουν ως το πρωί. Έτσι, οι δυο

φρουροί ξαναγύρισαν στο πόστο τους, στο Χαλάνδρι. Στις 9.00 το πρωί, ο υπαστυ- νόμος Σωτηρόπουλος

τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό και του ανέφερε το περιστατικό. Αμέσως μετά, είχε την έμπνευση να μετακινήσει

πιο μακριά, σε άλλο δρόμο, το αυτοκίνητο της Μαριλένας Πατρονικόλα, και η πρωτοβουλία του αυτή αποδείχτηκε

σωτήρια για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν. Γιατί, λίγη ώρα μετά τη μετακίνηση του HONDA της φίλης του

πρωθυπουργού, εμφανίστηκε ένας ψηλός άνδρας με πλούσια μαλλιά και με μια μηχανή κρεμασμένη στο λαιμό του.

Ήταν προφανώς κάποιος φωτορεπόρτερ. Αργότερα κατέφτασαν και άλλοι 4-5 φίλοι του και περίμεναν όλοι μπροστά

στο ερωτικό κατάλυμα του πρωθυπουργού. Η εξαφάνιση όμως του αυτοκινήτου της Πατρονικόλα από την είσοδο

του σπιτιού, φαίνεται πως τους αιφνιδίασε. Και κυρίως τον ψηλό με τα μακριά μαλλιά, που ήταν και ο ύποπτος

νυκτερινός επισκέπτης πού άφησε το σημείωμα στο παρμπρίζ του HONDA. Ο φωτορεπόρτερ και οι φίλοι του

«στρατοπέδευσαν» στη γωνία της οδού Φ. Αίτσα - πλάι από το υποκατάστημα του ΙΚΑ και περίμεναν συζητώντας

προφανώς για τον πρωθυπουργό και τη φίλη του. Δεν πρόσεξαν όμως καθόλου τους αστυνομικούς, που

παρακολουθούσαν μέσα από τα δύο αυτοκίνητα ασφάλειας τις κινήσεις τους. Στο μεταξύ, ο υπαστυνό- μος

Σωτηρόπουλος κρατούσε συνεχώς ενήμερο τον πρωθυπουργό με τον φορητό ασύρματο, ενώ καραδοκούσε να βρει

την κατάλληλη ευκαιρία για να πετύχει τη φυγάδευσή του. Στις 11.30 το πρωί, διέφυγε απαρατήρητη από τον κλοιό

των φωτορεπόρτερς η Μαριλένα Πατρονικόλα. Βγήκε από την πίσω πόρτα της αυλής μαζί με τον Μιχάλη Ζιάγκα,

που είχε φτάσει νωρίτερα στο Χαλάνδρι, από το σπίτι του της Νέας Πεντέλης, για να βοηθήσει στον απεγκλωβισμό

του ζευγαριού. Η διαφυγή του πρωθυπουργού έγινε λίγο μετά. Η χρυσή ευκαιρία παρουσιάστηκε, όταν οι

φωτορεπόρτερς, απογοητευμένοι για τη μάταιη αναμονή τους, άρχισαν να απομακρύνονται πεζή και ανυποψίαστοι...

Ο πρωθυπουργός γύρισε στο Καστρί τρομοκρατημένος και πελιδνός. Είχε συνειδητοποιήσει το σάλο που θα

ξεσηκωνόταν ενόψει μάλιστα της αναχώρησής του για την Αίγυπτο μαζί με τη Μαργαρίτα, αν δεν έκαναν το λάθος

να φύγουν από την οδό Λίτσα 5 οι ενοχλητικοί φακοί της δημοσιότητας... «Σωθήκαμε», είπε με ανακούφιση μόλις

έφτασε στο Καστρί. «Πώς θα έφευγα από το σπίτι, αν έμεναν συνεχώς απέξω... Και έπρεπε να φύγουμε, αύριο, με τη

Μαργαρίτα για την Αίγυπτο...»

Το απόγευμα της Κυριακής, ένας άνδρας της ασφάλειας του πρωθυπουργού ξαναπήγε στο Χαλάνδρι και μετέφερε

το εγκαταλειμμένο αυτοκίνητο της Πατρονικόλα στο σπίτι της στο Παλιό Ψυχικό. Χτύπησε το κουδούνι και πέταξε

τα κλειδιά του αυτοκινήτου στην είσοδο της κατοικίας. Ήταν το συνθηματικό χτύπημα, ότι το αυτοκίνητό της

βρι'σκόταν στη θέση του.

Αυτός ήταν ο επίλογος της Κυριακάτικης περιπέτειας, που υπογράμμιζε με τον πιο κραυγαλέο τρόπο τις

τρομακτικές αδυναμίες που παρουσίαζε η ασφάλεια του πρωθυπουργού κατά τις συνεχείς «ινκόγκνιτο» μετακινήσεις

του... Η τοποθέτηση του σημειώματος στο αυτοκίνητο της φίλης του - που πήγαινε μόνη της στο ερωτικό

κρησφύγετο της οδού Φ. Λίτσα 5, πριν από την άφιξη του πρωθυπουργού και έφευγε μετά την αναχώρησή του -

αποκάλυπτε πως είχε επισημανθεί η παρουσία της στο Χαλάνδρι. Για το θέμα της προστασίας της κατά τον κρίσιμο

χρόνο της επίσκεψής της στην οδό Λίτσα, που είχε άμεση σχέση με την ασφάλεια του πρωθυπουργού, δεν είχαμε

μιλήσει μαζί του. Ξέραμε όμως, ότι η Μαριλένα Πατρονικόλα είχε προσλάβει, τελευταία, με υπόδειξή του σαν

μόνιμο σωματοφύλακά της έναν ιδιώτη, τον οδηγό λεωφορείων από την Πάτρα Α. Ροδόπουλο, τον οποίο και είχε

180

κατατοπίσει ο πρωθυπουργός στο Καστρί για τα νέα του καθήκοντα. Από τη δική μας πλευρά όμως, δεν υπήρχε

διαθέσιμος χρόνος, ώστε ν’ απασχοληθούμε και με το ζήτημα της ασφαλέστερης μεταφοράς της φίλης του πρωθυ-

πουργού στο Χαλάνδρι. Εξάλλου, για τις «ερωτικές υποθέσεις» του Ανδρέα Παπανδρέου, την αποκλειστική ευθύνη

είχε ο Μ. Ζιάγκας. Υπήρχε όμως ο κίνδυνος, αν είχαμε γίνει στόχος κάποιας οργάνωσης, κατά την είσοδο από την

αυλή της φίλης του πρωθυπουργού στη μονοκατοικία της οδού Φ. Αίτσα 5, να διεισδύσει εύκολα μαζί της, υπό την

απειλή των όπλων, ο οποιοσδήποτε και να απαχθεί ο πρωθυπουργός μέσα από το σπίτι, χωρίς να καταλάβουμε

τίποτα. Έτσι, από άποψη πραγματικής ασφάλειας, είχα αφεθεί στο έλεος του Θεού... Και επειδή είναι της μόδας στις

μέρες μας να χρεώνουμε για όλα μας τα δεινά τη C.I.A. για να αποσείσουμε τις δικές μας πολιτικές ευθύνες, είπα μια

μέρα στον πρωθυπουργό, χαριτολογώντας: «Κύριε Πρόεδρε, νομίζω ότι η αγιότερη υπηρεσία του κόσμου είναι η Σία».

Όταν με ρώτησε με κάποια έκπληξη «Γιατί το λες αυτό;», του απάντησα, ότι «αυτοί οι άνθρωποι, παρ’ όλες τις

αδυναμίες μας και τις ανεπίσημες επισκέψεις μας, δεν διανοήθηκαν να μας πειράξουν».

Ο πρωθυπουργός επέστρεψε από το επίσημο ταξίδι του στο Κάιρο το βράδυ της Τετάρτης, 26 Φεβρουάριου 1986

και ύστερα από δυο μέρες - την Παρασκευή, 28 Φεβρουάριου — τρεις άνδρες της ασφάλειάς του μετέφεραν τα πρά-

γματά του, την τηλεόραση και το βίντεο από τη μονοκατοικία της οδού Φ. Αίτσα 5 στο Χαλάνδρι, στην εξοχική κα-

τοικία του φίλου του μαιευτήρα Θ. Λαμπρινόπουλου, στη Ραφήνα. Το εξοχικό του γιατρού το χρησιμοποιούσε ο

πρωθυπουργός και παλαιότερα - την περίοδο 1982-83 - για τις ιδιαίτερες ερωτικές του απασχολήσεις. Στο Χαλάνδρι

δεν ξαναπήγαμε από τότε. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας ο πρωθυπουργός συναντήθηκε, στη 1.00, με τον διοικητή της

Τράπεζας Ελλάδος Δ. Χαλικιά και στις 2.30 γευμάτισε με τον Κώστα Λαλιώτη.

Σάββατο, 1 Μαρτίου 1986: Εκείνη τη μέρα ο πρωθυπουργός, ύστερα από τρεις διαδοχικές συναντήσεις στο Κα-

στρί με τον υπουργό Ευάγγελο Κουλουμπή, τον Χρήστο Τε- γόπουλο της «Ελευθεροτυπίας», τον γεν. διευθυντή της

Ολυμπιακής Λάμπρο Κανελλόπουλο, κατέληξε στην κατοικία της Ραφήνας για να περάσει μια ακόμη ερωτική

βραδιά. Η μετάβασή του στο εξοχικό του Λαμπρινόπουλου έγινε με ηυξημένα μέτρα προστασίας. Την αλεξίσφαιρη

πρωθυπουρ- γική μερσεντές συνόδευαν τρία αυτοκίνητα της ασφάλειας του πρωθυπουργού. Η φίλη του Μαριλένα

Πατρονικόλα είχε μεταφερθεί ενωρίτερα από δύο προσωπικούς φρουρούς του πρωθυπουργού, για να μην τη δουν οι

υπόλοιποι άνδρες της συνοδευτικής ασφάλειας. Αξίζει να σημειωθεί, ότι για τη μετάβαση αυτή της Μαριλένας

Πατρονικόλα από το σπίτι της στο Παλαιό Ψυχικό, στη Ραφήνα, καθώς και για την επιστροφή της, διαθέσαμε δύο

αστυνομικά αυτοκίνητα. Το δεύτερο αυτοκίνητο χρησιμοποιήθηκε, κατ’ επιθυμία του πρωθυπουργού, για την

καλύτερη προστασία της φίλης του. Για να μη χάσει ο πρωθυπουργός τη «νύχτα στη Ραφήνα», δεν παραβρέθηκε για

πρώτη φορά ούτε στο χορό των συμπατριωτών του Τριταιιτών, όπου συνήθιζε να πηγαίνει*κάθε χρόνο, και έστειλε

ως εκπρόσωπό του τον γιο του Γιώργο Παπανδρέου. Το ζευγάρι δεν ξαναπήγε πάντως στο εξοχικό του

Λαμπρινόπουλου, γιατί ήταν πολύ μακριά και δεν βόλευε τη φίλη του πρωθυπουργού... Οι τρυφερές συναντήσεις με

τη Μαριλένα Πατρονικόλα, για ενάμισι περίπου μήνα, γίνονταν πλέον στο σπίτι της του Παλαιού Ψυχικού - και

μπορώ να πω ότι δεν δημιουργούσαν προβλήματα, από πλευράς ασφαλείας. Πηγαίναμε συνήθως τις βραδινές ώρες

και επιστρέφαμε ξημερώματα στο Καστρί. Τα Σαββατοκύριακα ο πρωθυπουργός διανυκτέρευε με τη φίλη του στη

βίλα της στο Λαγονήσι, όπου και έμενε μαζί της ως τη Δευτέρα το πρωί και όλη η δύναμη της προσωπικής του ασφά-

λειας. Αυτές οι ερωτικές συναντήσεις του πρωθυπουργού κράτησαν ως τον Απρίλιο του ’86, οπότε και έληξε

απροσδόκητα το ειδύλλιό του με τη Μαριλένα Πατρονικόλα.

190

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΛΜΕ ΚΑΙ Η «ΚΟΠΕΛΑ ΜΕ ΤΑ ΑΣΠΡΑ»

Μάρτιος 1986

Η επίσκεψη του πρωθυπουργού στη Σουηδία (14-16 Μαρτίου ’86) για την κηδεία του Όλαφ Πάλμε, διανθίστηκε από

μερικά περιστατικά, που δίνουν μια ακόμα διάσταση της υπερφίαλης προσωπικότητάς του και του κόμπλεξ ανω-

τερότητας (superiority complex), από το οποίο διακατεχόταν τόσο στην εξωσυζυγική όσο και στην πολιτική του ζωή.

Πρέπει αμέσως να πω, ότι ήθελε να αποφύγει το ταξίδι αυτό στη Σουηδία. Μόλις πληροφορήθηκε τη δολοφονία του

πρωθυπουργού Όλαφ Πάλμε, με τον οποίο είχε συνδεθεί με στενή φιλία από τα χρόνια ακόμα της δικτατορίας, μου

είπε στο Καστρί, ότι «θα προτιμούσε να μην πάει ο ίδιος στην κηδεία, αλλά να τον εκπροσωπήσουν η σύζυγός του

Μαργαρίτα και ο γιος του Γιώργος Παπανδρέου». Κανένας βέβαια φυσιολογικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να

διανοηθεί, ότι ο λόγος που έκανε τον πρωθυπουργό να μη Όέλει να συνοδέψει έναν αγαπητό του φίλο στην τελευταία

του κατοικία, συνδεόταν με τις γνωστές ερωτικές του δραστηριότητες. Ο πρωθυπουργός είχε, πράγματι,

προγραμματίσει να περάσει ένα τετραήμερο (14-17 Μαρτίου) με τη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα στην εξοχική

κατοικία της, στο Λαγονήσι. Και δυσανασχέτησε, επειδή το σχέδιό του ανατρεπόταν από την κηδεία του Πάλμε.

Τελικά, όμως, δεν μπόρεσε να αποφύγει την εκτέλεση αυτού του καθήκοντος. Η απουσία του από τη Στοκχόλμη,

όπου είχαν συρρεύσει αρχηγοί κρατών και πρωθυπουργοί απ’ όλο τον κόσμο, θα προκαλούσε ασφαλώς σχόλια. Όταν

μάλιστα ήταν γνωστή η στενή σύνδεσή του με τον Πάλμε, κυρίως, από την «Κίνηση των έξι ηγετών για την Ειρήνη».

Έτσι, με βαριά καρδιά, αποφάσισε το ταξίδι στη Σουηδία.

Αναχωρήσαμε Παρασκευή μεσημέρι, 14 Μαρτίου (η Μαργαρίτα δεν συνόδευσε σ’ αυτό το ταξίδι τον πρωθυ-

πουργό) και στη Στοκχόλμη καταλύσαμε στο ξενοδοχείο «Γκραντ Οτέλ». Μαζί ήρθαν για την κηδεία ο Παπούλιας, η

Μελίνα, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού Χρήστος Μαχαι-

ρίτσας. Το ίδιο βράδυ, στις 7.00, ο πρωθυπουργός μίλησε σε υπαίθρια συγκέντρωση των «Φίλων της Επιτροπής

Ειρήνης» και έδειχνε φανερά ενοχλημένος από τον περιορισμένο αριθμό του ακροατηρίου του. Την επόμενη μέρα,

Σάββατο 15 Μαρτίου, συνοδέυσα τον πρωθυπουργό στο χώρο - μια τεράστια αίθουσα - όπου έγινε η επίσημη τελετή

της κηδείας του Πάλμε. Ήταν αδύνατον να κρύψει τον εκνευρισμό του, γιατί η θέση που του είχαν ορίσει ήταν στην

έκτη σειρά των καθισμάτων. Γι’ αυτή τη μη ευνοϊκή μεταχείρισή του, από πλευράς πρωτοκόλλου, θεώρησε υπεύθυνο

τον Χρήστο Μα- χαιρίτσα. Έπνεε μένεα εναντίον του. Στην πρώτη σειρά είχαν τοποθετήσει τον καγκελλάριο

Χέλμουτ Κολ και τον αμε- ρικανό υπουργό Εξωτερικών Τζωρτζ Σουλτς. Όταν τους είδε ο προοθυπουργός, γύρισε

ξαναμμένος και μου είπε: «Τι σχέση έχουν αυτοί με τον Πάλμε;» Για τον Ρατζίβ Γκάντι, που καθόταν επίσης στην

πρώτη σειρά, απέφυγε να κάνει κριτική, αν και τον στενοχώρησε το γεγονός, ότι από την «Κίνηση των έξι» επέλεξαν

για τις τιμητικές θέσεις τον Ινδό πρωθυπουργό. Για να τον ηρεμήσω και να ελαφρύνω συγχρόνως τη θέση του

Χρήστου Μαχαιρίτσα, του είπα ότι κι ο Μιττεράν καθόταν στην τέταρτη σειρά και ο Σοάρες στην έκτη ή ακόμα πιο

πίσω. Με την αναφορά του ονόματος του Μιττεράν, που τον εκτιμούσε ιδιαίτερα, ο εκνευρισμός υποχώρησε και τον

είδα να ησυχάζει... Πρέπει να πω ακόμα, ότι η Μελίνα με τον Παπούλια είχαν τοποθετηθεί σε μια από τις τελευταίες

σειρές, στο βάθος της μεγάλης αίθουσας.

Κατά την τελετή εντυπώσιασε τους παρευρισκόμένους η κορυφαία της Χορωδίας, που έψαλλε νεκρώσιμους

ύμνους, μια πολύ όμορφη Σουηδέζα, στα κατάλευκα ντυμένη, Φιλ- λανδικής- αν θυμάμαι καλά - καταγωγής. Ο

πρωθυπουργός φαινόταν μαγεμένος με τη φωνή και την εμφάνισή της. «Ήταν καταπληκτική», μου είπε στο τέλος της

τελετής. «Πρέπει να βρω έναν τρόπο να την προσκαλέσω το βράδυ στο ξενοδοχείο!» Στη δεξίωση που δόθηκε το ίδιο

βράδυ στο υπουργείο Εξωτερικών, για τους ηγέτες που παραβρέθηκαν στην κηδεία, ο πρωθυπουργός μου ζήτησε να

αναζητήσω τον πρόεδρο της Νικαράγουα Ντανιέλ Ορτέγκα. «Θέλω να τον δω, πριν φύγουμε», μου είπε. Η επιθυμία

του πρωθυπουργού να συναντήσει τον Ορτέγκα, προκάλεσε τη φανερή δυσφορία του Χρήστου Μαχαιρίτσα. Μου

έδωσε μάλιστα την εντύπωση, ότι και αν τον έβλεπε στη δεξίωση, θα έκανε πως δεν τον είδε... Ο Νικαραγουανός

πρόεδρος έφτασε αργοπο- ρημένος. Συναντηθήκαμε τυχαία την ώρα που φεύγαμε, στις σκάλες του υπουργείου

Εξωτερικών. Μόλις τον αντίκρισε ο πρωθυπουργός, του φώναξε από μακριά στα Εγγλέζικα: «I’m on your side»

(είμαι στο πλευρό σου) και πλησιάζοντας μετά, πρόσθεσε: «Όταν τελειώσετε, τηλεφωνείστε μου στο ξενοδοχείο, να

συναντηθούμε το βράδυ. Είμαι στο ((Γκραντ Οτέλ”». Αργότερα, το ίδιο βράδυ του Σαββάτου, ο πρωθυπουργός

δείπνησε στο πολυτελές εστιατόριο του «Γκραντ Οτέλ» με την ολιγάριθμη ακολουθία του. Στη συντροφιά, τιμητική

θέση είχε «η κοπέλα με τα άσπρα» της χορωδίας, που τόσο πολύ είχε εντυπωσιάσει τον πρωθυπουργό, στην τελετή

της κηδείας. Για να την καλέσει, προσωπικά, στο δείπνο, ο πρωθυπουργός είχε αναθέσει προφανώς ρόλο μεσάζοντα

στην υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη, λόγω και των στενών γνωριμιών της με τον καλλιτεχνικό κόσμο της

Σουηδίας. Πάντως, ο ερωτικός οίστρος του πρωθυπουργού δεν είχε τη διέξοδο, που διακαώς επιθυμούσε. Η σουηδική

νύχτα του πέρασε στην... ιστορία, μ’ ένα «δείπνο γνωριμίας», χωρίς τις «δονήσεις» μιας κρεβατοκάμαρας... Πρέπει

να σημειωθεί, ότι την ώρα που δειπνούσαμε στο «Γκραντ Οτέλ», κατέφθασαν οι απεσταλμένοι του Ορτέγκα, για να

κανονίσουν το ραντεβού που είχε ζητήσει ο πρωθυπουργός.

191

Η συνάντηση με τον αρχηγό της κυβέρνησης των Σαντι- νίστας αναβλήθηκε εκείνο το βράδυ, χάριν της ωραίας

Σου- ηδέζας και καθορίστηκε για την επόμενη μέρα, με τη μεσολάβηση του Χρήστου Μαχαιρίτσα. Η συνάντηση

Παπανδρέου - Ορτέγκα έγινε στις 10.15 το πρωί της Κυριακής, στο διαμέρισμα του πρωθυπουργού στο «Γκραντ

Οτέλ» της Στοκχόλμης. Στις συνομιλίες που ακολούθησαν, πήραν επίσης μέρος και οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο

χωρών Πα- πούλιας και Ντεσκότο, καθώς και ο πρεσβευτής της Νικαράγουα στη Στοκχόλμη. Πρέπει να

υπογραμμιστεί, ότι ο Κάρολος Παπούλιας δεν επέτρεψε στον Μαχαιρίτσα και στον πρεσβευτή μας στη Στοκχόλμη

Πονηρίδη (φίλο του πρωθυπουργού από την περίοδο της δικτατορίας) να πα- ρευρίσκονται στη συνάντηση

Παπανδρέου - Ορτέγκα. Δεν είναι υπερβολή, αν πω, ότι κυριολεκτικά τους «έβγαλε έξω» από το διαμέρισμα του

πρωθυπουργού, παρά την επιθυμία του Χρήστου Μαχαιρίτσα να παρίσταται στις συνομιλίες των δύο ανδρών. Στη

συνάντηση με τον Ορτέγκα αποφασί- στηκε να επισκεφθεί για περαιτέρω διαβουλεύσεις την Αθήνα ο

Νικαραγουανός υπουργός Ντεσκότο, πράγμα που έγινε ένα μήνα αργότερα, στις 24 Απριλίου 1986. Όσον αφορά την

αχαρακτήριστη συμπεριφορά στο Χρήστο Μαχαιρίτσα, θα πρέπει να σημειωθεί, ότι από την αρχή που ανέλαβε τη

διεύθυνση του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού, δεχόταν «υπόγεια πυρά» από το ευρύτερο πρω-

θυπουργικό περιβάλλον, που ενοχλείτο δήθεν για τις ιδεολογικές του καταβολές. Αλλά και ο ίδιος ο πρωθυπουργός,

που η γνωριμία του με τον Μαχαιρίτσα χρονολογείται από το 1981, ενώ δεν έπαυε να τον θεωρεί «άνθρωπο του

Μολυ- βιάτη», τον διατηρούσε παραδόξως επικεφαλής του διπλωματικού του γραφείου, επικαλούμενος κατά τη

χαρακτηριστική του έκφραση, ότι «Τα Γαλλικά τον Μαχαιρίτσα είναι καταπληκτικά»... Η αλήθεια πάντως είναι, ότι

και με το θέμα Μαχαιρίτσα συνέβαινε μονίμως, ό,τι και σε πολλές άλλες ανάλογες περιπτώσεις. Πίσω από τις

ιδεολογικές δήθεν διαφορές, κρύβονταν αγεφύρωτες προσωπικές αντιθέσεις κορυφαίων στελεχών του Κινήματος.

Κατά την επιστροφή μας από την Στοκχόλμη, είχα την ευκαιρία μέσα στο αεροπλάνο να συζητήσω με τον

Χρηστό Μαχαιρίτσα για τη στάση του Παπούλια. Ήταν πράγματι πολύ πικραμένος και ξέσπασε: «Όταν βλέπει, μου

είπε, ο Κάρολος ανθρώπονς τον τρίτον κόσμον, τρελαίνεται... Αλλά όεν καταλαβαίνω, πώς σνμβιβάζεται με τις

ακροδεξιές επιλογές τον σαν νπονργός Εξωτερικών. Με τον Γεώργιον, τον Κερκινό, τον Πετρόπονλο, τον Μπάμπη

Παπαδόπονλο και τονς άλλονς». Νωρίς το απόγευμα της Κυριακής φθάσαμε στην Αθήνα. Από το αεροδρόμιο δεν

πήγαμε στο Καστρί, αλλά στο Μέγαρο Μαξίμου. Εκεί αναπαύτηκε για μισή ώρα ο πρωθυπουργός και αμέσως μετά

με δυο αυτοκίνητα της ασφάλειας, που τα χρησιμοποιούσαμε για τις «ινκόγκνιτο» μετακινήσεις του, φύγαμε για τη

βίλα στο Λαγονήσι. Τον περίμενε με αγωνία η Μαριλένα Πατρονικόλα για να Ξεράσουν μαζί την τελευταία νύχτα

της Αποκριάς. Στο Καστρί επιστρέψαμε αργά το βράδυ της Καθαρής Δευτέρας. Ο πρωθυπουργός είχε ανάγκη να

ξεκουραστεί, γιατί την επόμενη μέρα, Τρίτη 18 Μαρτίου, έπρεπε να παραστεί στη Βουλή, στο Μνημόσυνο για τον

Ελευθέριο Βενιζέλο.

3

192

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ Η «17 ΝΟΕΜΒΡΗ»

Απρίλιος 1986

Το επίσημο ταξίδι του Α. Παπανδρέου στην Κίνα, τον Απρίλιο του ’86, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν μία

πρωθυπουργική «επίσκεψη ρουτίνας», αν δεν σημαδευόταν από τη δολοφονία, λίγα μέτρα από το σπίτι του, της

οδού Κανάρη (στο Κολωνάκι), του βιομήχανου Δημ. Αγγελόπου- λου, από την επαναστατική οργάνωση «17

Νοέμβρη» (Τρίτη,

το πρωί της 8 Απρίλη). Ο τρόπος που αντέδρασε ο πρωθυπουργός στη δολοφονία, τα καμώματα των άυλικών του,

που διαγωνίζονταν ποιος θα εξασφαλίσει καλύτερο δωμάτιο στο ξενοδοχείο, οι απείρου κάλλους θεατρινισμοί

Κατσιφάρα και τα ξεσπάσματά του κατά των ανδρών ασφαλείας και ακόμα η επαφή από ειδικό τηλέφωνο του

πρωθυπουργού με τη φίλη του στην Αθήνα Μαριλένα Πατρονικόλα, υπήρξαν τα κυριότερα περιστατικά του

ταξιδιού μας. Ενός ταξιδιού που μου πρόσθεσε κι άλλες τραυματικές εμπειρίες στις τόσες που είχα ζήσει κοντά στον

Ανδρέα Παπανδρέου. Η πολυπληθέστατη ελληνική αποστολή (125 άτομα συνόδευαν τον πρωθυπουργό) έφτασε

από τη Μπανγκόκ τη Δευτέρα, 7 Απριλίου, στις 2 το μεσημέρι, με αεροσκάφος της Ολυμπιακής στον αερολιμένα

του Πεκίνου. Στην πρωτεύουσα της Ταϋλάνδης η αποστολή πέρασε το Σαββατοκύριακό της (5-6 Απριλίου), ύστερα

από επιθυμία |του πρωθυπουργού για μια ανάπαυλα, στον πρώτο ενδιάμεσο αυτό σταθμό του ταξιδιού προς την

Κίνα. Κατά την επιστροφή από τη χώρα του «Τελευταίου Αυτοκράτορα» ο πρωθυπουργός είχε επίσης εκδηλώσει

την επιθυμία να δια- νυκτερεύσει στη Σιγκαπούρη, όπως συνέβαινε πάντα στα επίσημα ταξίδια. Αίγες μέρες

νωρίτερα είχα επισκεφτεί και τη Μπανγκόκ και τη Σιγκαπούρη, προκειμένου να ρυθμίσω διάφορες λεπτομέρειες

γύρω από την παραμονή εκεί του πρωθυπουργού. Θα πρέπει εδώ να σημειώσω, ότι κατά τα επίσημα ταξίδια στο

εξωτερικό, πέρα από τα αστυνομικά μου καθήκοντα, είχα αναλάβει ευθύνες που θα έπρεπε να επωμίζεται το

διπλωματικό γραφείο του πρωθυπουργού. Εντούτοις, ποτέ δεν αρνήθηκα να προσφέρω και τις υπηρεσίες αυτές, όσο

κι αν ήταν ξένες από την κύρια αποστολή μου. Γνωρίζοντας τις συνήθειες και τις ιδιορρυθμίες του Α. Παπανδρέου

και του στενού του περιβάλλοντος, για να μην προκύψει οποιοδήποτε πρόβλημα και να μη διαταραχτεί το κλίμα

ασφαλείας που ένιωθε ο πρωθυπουργός, είχα αναλά- βει και τα πρόσθετα αυτά καθήκοντα.

Έτσι, πριν πραγματοποιηθεί ένα επίσημο ταξίδι στο εξωτερικό, μετέβαινα στη χώρα του προορισμού και

συνεργαζόμουνα με την ελληνική πρεσβεία, καθώς και με τον υπεύθυνο του πρωτοκόλλου του υπουργείου

Εξωτερικών της φι- λοξενούσας χώρας, για τον διακανονισμό των πρακτικών λεπτομερειών της επίσκεψης.

Σημειωτέον, ότι ουδέποτε σ’ αυτές τις μετακινήσεις μου ως «προπομπού» της πρωθυ- πουργικής αποστολής,

συνταξίδεψε μαζί μου κάποιος από το διπλωματικό του γραφείο. Έπρεπε μόνος μου να διεκπε- ραιώνω ό,τι

αφορούσε την υποδοχή και διαμονή του πρωθυπουργού στις πόλεις - σταθμούς κάθε χώρας που επισκεπτόταν.

Όταν πήγαινα στο εξωτερικό, σαν προπομπός του πρω- θυπουργικού ταξιδιού, έπαιρνα πάντοτε μαζί μου και δύο

τεχνικούς του ΟΤΕ, οι οποίοι και εγκαταστούσαν στη «σουίτα», που θα διέμενε, ειδική τηλεφωνική σύνδεση για να

μπορεί να επικοινωνεί με τρία διαφορετικά δίκτυα — το αστικό, το υπεραστικό και το κυβερνητικό (τριψήφιο). Ο

πρωθυπουργός είχε επιπλέον και εφεδρικό προσωπικό τηλέφωνο του αστικού δικτύου με αριθμό (88.20.299), από

το οποίο επικοινωνούσε αποκλειστικά με τη φίλη του στην Αθήνα. Η ειδική τηλεφωνική σύνδεση κόστισε στο

ελληνικό δημόσιο εκατοντάδες χιλιάδες δραχμές. Για την ιστορία, αναφέρω ότι όλη αυτή τη διαδικασία των

τηλεφωνικών συνδέσεων την είχαν αναλάβει υπεύθυνα τα τελευταία χρόνια οι τεχνικοί του ΟΤΕ Γ. Φωτάκης και Α.

Λύτσιος, που τον συνόδευαν μόνιμα στα ταξίδια του - τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό.

Κατά την παραμονή στο Πεκίνο ο πρωθυπουργός με τη σύζυγό του Μαργαρίτα φιλοξενήθηκαν στη βίλα No 12

της κρατικής έπαυλης για τους επίσημους επισκέπτες, «Diaoyu- tai State Gusthouse». Οι επιχειρηματίες και οι

δημοσιογράφοι, που συνόδευαν το πρωθυπουργικό ζεύγος, κατέλυσαν στο ξενοδοχείο «ZHAOLONG». Στην ίδια

βίλα με τον πρωθυπουργό εγκαταστάθηκαν οι γραμματείς του Αγγέλα Κοκκόλα και Μιχάλης Ζιάγκας, ο

προσωπικός του γιατρός Μάριος ΙΙαραράς με την επίσης γιατρό σύζυγό του Μυρσίνη, καθώς και η οκταμελής

ομάδα ασφαλείας με τς>υς δύο τεχνικούς του ΟΤΕ. Ο υπουργός Εξωτερικών Κάρολος Πα- πούλιας, ο υφυπουργός

Εμπορίου Γιώργος Κατσιφάρας και τα άλλα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας είχαν εγκατασταθεί στη βίλα No

No 11, μερικές δεκάδες μέτρα πιο μακριά από κει που έμενε ο πρωθυπουργός.

Κανονικά, σύμφωνα με το πρωτόκολλο, ο υπουργός και ο υφυπουργός, σαν αξιωματούχοι της κυβέρνησης,

έπρεπε να διαμείνουν στη βίλα 12 για να βρίσκονται κοντά στον πρωθυπουργό. Αλλά τα δωμάτιά τους, που ήταν

και τα καλύτερα - μετά βέβαια από την πολυτελέστατη πρωθυπουργική σουίτα - είχαν καταληφθεί από την

Κοκκόλα και τον Ζιάγκα. Η κατάληψη πάντως δεν έγινε αυθαίρετα την τελευταία στιγμή. Η διαμονή των

γραμματέων είχε προαποφασιστεί, ύστερα από συνεννόησή μου με τον υπεύθυνο του πρωτοκόλλου. Ζιάγκας και

Κοκκόλα απαιτούσαν να διαμένουν δίπλα του ή πληρέστερα προς τον πρωθυπουργό από οποίον - δήποτε άλλο

αξιωματούχο της αποστολής. Πολύ λίγη ώρα μετά την επίσημη εγκατάσταση του πρωθυπουργού στον πρώτο όροφο

της κρατικής έπαυλης είχα ένα απροσδόκητο επεισόδιο με την Κοκκόλα. Καθώς συναντηθήκαμε στο διάδρομο του

3

193

ορόφου, έξω από το δωμάτιό της (No 1224), με σταμάτησε και με καθόλου ευγενικό τρόπο μου είπε, «θέλω τώρα

αμέσως να μον πεις γιατί το δωμάτιο τον Μιχάλη (δηλ. του Ζιάγκα) είναι πάντα καλύτερο από το δικό μον...» (Ο

Ζιάγκας διέμενε στο δωμάτιο 1223 πλάι στο δικό της και όπως διαπίστωσα μετά το επεισόδιο, ήταν πράγματι λίγο

μεγαλύτερο και είχε ένα μικρό σαλόνι υποδοχής.)

Ομολογώ ότι αιφνιδιάστηκα για την ανάρμοστη συμπεριφορά και το βίαιο ύφος της. Και στενοχωρήθηκα

περισσότερο, γιατί, όταν συναντηθήκαμε, περίμενα να με ρωτήσει «τι κάνω», αφού μάλιστα ήξερε πως έλειπα απ’

την Ελλάδα μια βδομάδα πριν από την επίσκεψη του πρωθυπουργού. Απέφυγα να της δώσω την πρέπουσα

απάντηση και της είπα πως «μάλλον θα πρόκειται για κάποιο λάθος από την πλενρά των Κινέζων». Εκείνη όμως

συνέχισε με τόνο προκλητικό: «Να μον απαντήσεις αμέσως, χωρίς νπεκφνγές». Τότε αναγκάστηκα να της απαντήσω

στον ίδιο τόνο: «Εδώ κνρία Κοκκόλα δεν ήρθατε ν' αγοράσετε κανένα διαμέρισμα, για να ψάχνετε να ανακαλύψετε

πόσο διαφέρει το ένα από το άλλο. Θα μείνετε εδώ μόνο για τρεις μέρες. Την Πέμπτη το πρωί φεύγετε για τη Σαγκάη.

(Σ.Σ. Η μετάβαση στη Σαγκάη ήταν στο αρχικό πρόγραμμα.) Δεν είμαι εγώ νπάλληλος ξενοδο- χείον και δεν οφείλω

εξηγήσεις σε κανέναν. Σας έχω βαρεθεί και σας απεχθάνομαι όλονς όλα αντά τα χρόνια πον είμαι μαζί σας. Σας

σννιστώ να πάτε στον Πρόεδρο και να σννεν- νοηθείτε μαζί τον για να φύγω απ’ το Καστρί, όσο το δννα- τόν

γρηγορότερα. Για να μην νπάρξονν καμιά μέρα άσχημες εξελίξεις μεταξύ μας.»

Με την Αγγέλα Κοκκόλα είχαμε πολλές φορές διαπληκτιστεί και στο παρελθόν, κυρίως λόγω της

«πατερναλιστικής» συμπεριφοράς της. Αυτή τη φορά στο Πεκίνο ήταν και η τελευταία. Η ιστορία πάντως της

επιλογής δωματίου έληξε

κατά τον καλύτερο τρόπο για την Κοκκόλα. Με προτροπή του πρωθυπουργού εγκαταστάθηκε στο πολυτελές

διαμέρισμα (No 1220), που προοριζόταν αρχικά για τη Μαργαρίτα Παπανδρέου. Εκεί υπήρχε και η ειδική

τηλεφωνική σύνδεση με την Ελλάδα, ώστε να παίρνει τα τηλεφωνήματα από την Αθήνα και να ειδοποιεί τον

Παπανδρέου όταν τηλεφωνούσε η φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα. Η Μαργαρίτα διέμεινε στην ίδια σουίτα με

τον σύζυγό της στο No 1221. Το πρωθυ- πουργικό ζεύγος ποτέ δεν κοιμόταν χωριστά. Μοιραζόταν πάντοτε όλα

τα χρόνια, το ίδιο δωμάτιο, άσχετα αν ο Παπανδρέου ροχάλιζε ενοχλητικά ή επέστρεφε τις πρωινές ώρες.

Ένα ακόμα επεισόδιο, μετά το δικό μου με την Κοκκόλα, πιο θορυβώδες και μπροστά στα μάτια των

Κινέζων, δη- μιουργήθηκε από τον Γιώργο Κατσιφάρα με στόχο αστυνομικό του πρωθυπουργού. Ο Κατσιφάρας

είχε τα νεύρα του, γιατί μόλις φτάσαμε στο Πεκίνο οι βαλίτσες του, από λάθος, είχαν φορτωθεί μαζί με τις

αποσκευές των επιχειρηματιών και των δημοσιογράφων στη σκευοφόρο και μεταφέρθηκαν στο ξενοδοχείο

«ZHAOLONG» και όχι στην κρατική έπαυλη, όπου διέμενε η επίσημη αντιπροσωπεία. Το κωμικοτραγικό στην

υπόθεση ήταν, ότι βιαζόταν ν’ αλλάξει ρούχα για την τελετή της υποδοχής και το δείπνο που παρέθεσε ο Κινέζος

πρωθυπουργός Ζάο-Ζιγιάνγκ προς τιμήν του Ανδρέα Παπανδρέου. Τότε λοιπόν, σ’ έξαλλη κατάσταση, άρχισε να

βλαστημάει και να βρίζει τον φρουρό του πρωθυπουργού Κ. Απανωμεριτάκη, τον οποίο θεώρησε υπεύθυνο, γιατί

καθυστερούσαν οι βαλίτσες του. Κι όλ’ αυτά στον ισόγειο χώρο της κινεζικής έπαυλης μπροστά στους άναυδους

Κινέζους, μεταξύ των οποίων παραβρισκόταν και ο υπεύθυνος του πρωτοκόλλου του υπουργείου Εξωτερικών

Τιάν Γιουντίνγκ.

Η δεύτερη μέρα της επίσημης πρωθυπουργικής επίσκεψης στο Πεκίνο σημαδεύτηκε από τη δολοφονία του

βιομή- χανου Δημήτρη Αγγελόπουλου. Είχε προηγηθεί ένα αρκετά γεμάτο και κουραστικό πρωινό, με επισκέψεις

στο Σινικό Τείχος, δίωρη συνομιλία με τον πρωθυπουργό Ζάο-Ζιγιάνγκ

κλπ. Στις 4.30 το απόγευμα επιατρέψαμε στην κρατική έπαυλη και ο πρωθυπουργός αναπαύτηκε για δυόμισι περί-

που ώρες στη σουίτα του. Λίγο πριν από τις 7.00 έφτασε το τηλεφωνικό μήνυμα από την Αθήνα για τη δολοφονία.

Στις

7.0 έπρεπε να φύγουμε για τη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού, όπου θα δινόταν προς τιμήν του πρωθυπουργού

πολιτιστική παράσταση. Μερικά λεπτά πριν, μπήκα στο διαμέρισμά του για να τον ειδοποιήσω ότι ξεκινάμε για το

θέατρο. Τον είδα να τηλεφωνεί και τον άκουσα να λέει: «Το Σαββατοκύριακο ζονζοννάκι μον, θα είμαστε στο

Λαγονήσι μαζί». Ήταν τα τελευταία λόγια στη Μαριλένα Πατρονικόλα- γιατί αμέσως μετά κατέβασε το ακουστικό.

Προφανώς, μόλις πληροφορή- ^ θηκε τη δολοφονία του Αγγελόπουλου, επικοινώνησε αμέσως μαζί της για να της

πει ότι επισπεύδει την επιστροφή του στην Αθήνα. Μου ανακοίνωσε τότε την απόφασή του να μην πάμε την

Πέμπτη στη Σαγκάη, αλλά να επ ιατρέψου με στην Ελλάδα. «Το γεγονός της δολοφονίας τον Αγγελόπον- λον, μου

είπε, είναι μια άριστη δικαιολογία να ματαιώσονμε την επίσκεψη στη Σαγκάη, χωρίς να παρεξηγηθούμε από τονς

Κινέζονς...» Και πρόσθεσε με έκδηλη ικανοποίηση: «Βαριέμαι το ταξίδι αν το. Θα ακονστεί πολύ καλά στην Ελλάδα

η επιστροφή μας». Τον ρώτησα τότε: «Ως προς'τη δολοφονία, ποιος άραγε νομίζετε ότι βρίσκεται πίσω, κύριε

Πρόεδρε;» Η απάντηση του πρωθυπουργού ήρθε άμεση και αβίαστη: «Ο Τσεκούρας. Δεν έχω καμιά αμφιβολία,

πως αν- τός είναι ο εγκέφαλος της 17 Νοέμβρη. Αντός ήταν ο εγκέφαλος τον στρατιωτικού σκέλονς τον ΠΑΚ και

ήξερε καλά οικονομικά. Το χτύπημα αποσκοπεί στην αποσταθεροποίηση της οικονομίας...» Μετά το θέατρο, πήγαμε

κατευθείαν στην ελληνική πρεσβεία του Πεκίνου, όπου ο πρίοθυπουργός παρακάθησε στο δείπνο με τα υπόλοιπα

μέλη της επίσημης αποστολής και μίλησε στους δημοσιογράφους.

Οι δηλώσεις του για τη δολοφονία του Αγγελόπουλου και κάποια «μισόλογα» για τους εκτελεστές, κατάλληλα

διοχετευμένα στον Τύπο, πυροδότησαν την αμέσως επόμενη μέρα δημοσιεύματα με αιχμές κατά του Γιάννη

Τσεκούρα.

Δεν ξέρω αν ήταν έμπνευση του πρωθυπουργού η αναφορά του ονόματος Τσεκούρας, σε σχέση με τη

3

194

δραστηριότητα της «17 Νοέμβρη», ή αν κάποιος... Αγαρηνός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου στην Αθήνα

έβαλε στο στόχαστρο τον Τσεκούρα κατά την τηλεφωνική επικοινωνία του με τον πρωθυπουργό, το βράδυ της 8ης

Ιουλίου, για να του ξυπνήσει το παλιό, άσβεστο μίσος κατά του πρώην συνεργάτη του. Είναι εξάλλου γνωστό, πόσο

ευεπίφορος είναι στην άκριτη υιοθέτηση συκοφαντιών και διαβολών, πράγμα που μεταμόρφωσε το Καστρί σε

«Κέντρο Παραεξουσίας», όπου διασταυρώνονταν πρωτοφανείς αλληλοκατηγορίες και ρετσινιές μεταξύ διαφόρων

εσωκομματικών ομάδων και φατριών. Εκείνο πάνως το βράδυ στο Πεκίνο δεν μπορούσα να κλείσω μάτι. Μ’ έπνιγε

η πίκρα κι η απογοήτευση για όσα ασύστολα και συκοφαντικά βγήκαν από το στόμα του πρωθυπουργού για τον

Γιάννη Τσεκούρα. Στη Μελβούρνη, ο Παπανδρέου, τον Απρίλιο του ’74, μου είχε μιλήσει με πολύ κολακευτικά

λόγια για τον Τσεκούρα, τότε υπεύθυνου του στρατιωτικού σκέλους της οργάνωσης στην Ευρώπη, που έδινε τη

μάχη της κατά της δικτατορίας. Σαν αρχηγός του ΠΑΚ μου ανέθεσε τότε μια αποστολή για την εκτέλεση της οποίας

έπρεπε να συνεργαστώ με τον Τσεκούρα, που έμενε μόνιμα στη Βασιλεία της Ελβετίας και ειδικότερα με τον

οικονομολόγο Γιώργο Ζυγογιάννη, υπεύθυνο του ΠΑΚ Ιταλίας με έδρα την Μπολώνια, όπου και είχε μεταφερθεί

από τη Γερμανία για ανασυγκρότηση το στρατιωτικό σκέλος της Οργάνωσης.

Ο Γιάννης Τσεκούρας, καθηγητής της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσα-

λονίκης από το 1977, υπεύθυνος του Οργανωτικού και μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠΑΣΟΚ κατά τα

πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, διαφώνησε ανοιχτά με τον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και τον κατηγόρησε. Η

αντιπαράθεσή του προ- κάλεσε και τη διαγραφή του το 1976 από το κόμμα. Την ίδια εξάλλου μεταχείριση είχαν

ενωρίτερα (Ιούνιο του 1975) και άλλα κορυφαία και επώνυμα στελέχη του Κινήματος, που αντιμετώπισαν σαν

υπερήφανοι άνδρες τον Α. Παπανδρέου (Δ. Καράγιωργας, Β. Φίλιας, Γ. Ζυγογιάννης, Ν. Κωνσταν- τόπουλος, Σ.

Νέστωρ και άλλοι μη γονυκλινούντες...). Τον καθηγητή Γιάννη Ταεκούρα δεν είχα την ευκαιρία να συναντήσω

προσωπικά στα χρόνια της μεταπολίτευσης, αλλά έμενε βαθιά μέσα μου μια ζεστή ανάμνηση από την

αλληλογραφία μας — την τελευταία περίοδο της δικτατορίας.

Την Τετάρτη, 9 Απριλίου, τελευταία μέρα της παραμονής μας στο Πεκίνο, ο πρωθυπουργός συναντήθηκε στις

10.30 το πρωί, με τον ισχυρό άνδρα της Κίνας Ντενγκ Χσιάο Πινγκ, στη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού, ενώ στις 5.00

το απόγευμα έδωσε συνέντευξη Τύπου. Το βράδυ παρέθεσε ευχαριστήριο δείπνο προς τιμήν του Κινέζου

πρωθυπουργού Ζάο- -Ζιγιάνγκ στο ξενοδοχείο «Σέρατον». Πρέπει να σημειώσω, ότι η Μαργαρίτα Παπανδρέου,

πέρα από τις ξεχο^ριστές επισκέψεις που καθόριζε το δικό της πρόγραμμα, έκανε τα ψώνια της στο «Κατάστημα

Φιλίας» του Πεκίνου, για μιάμιση περίπου ώρα. Οταν επιατρέψαμε αργά τη νύχτα στην κρατική έπαυλη, όπου θα

μέναμε για τελευταία βραδιά, έφτασε στη βίλα No 12 και ο Γιώργος Κατσιφάρας. Προηγουμένως βρισκόταν στο

διαμέρισμα No 1221 του πρωθυπουρ- γικού ζεύγους και συζητούσε με τη Μαργαρίτα, ενώ ο σύζυγός της από το

διπλανό διαμέρισμα No 1220 είχε τηλεφωνική συνδιάλεξη με τη Μαριλένα Πατρονικόλα στην Αθήνα. Όταν βγήκε

από το πρωθυπουργικό διαμέρισμα ο Κατσιφάρας, άρχισε ένα φλύαρο μονόλογο με τους αστυνομικούς φρουρούς

και με το γνωστό αλαζονικό του ύφος κατηγορούσε έμμεσα τον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης Θανάση Τσούρα, με

αφορμή τη δολοφονία του Δ. Αγγελόπουλου. «Αυτοί οι μαλ... στο υπουργείο, έλεγε στους αστυνομικούς, είναι

εντελώς ανίκανοι. Αν γίνω εγώ υπουργός Δημόσιας Τάξης Θα πιάσω τη “17 Νοέμβρη” μέσα σε 24 ώρες...» Πρέπει να

σημειωθεί, ότι ο Κατσιφάρας για λόγους κυρίως αυτοπροβολής είχε βάλει στο μάτι το υπουργείο Δημόσιας Τάξης,

όπως το υφυπουργείο Τύπου, παλιότερα. Όταν όμως ανατέθηκε στο φίλο του, τον Αντώνη Δροσογιάννη, δεν έμεινε

και αυτός... αργός. Έγινε υπουργός Εμπορίου, εκ- παραθυρώνοντας τον Ν. Ακριτιδη στον ανασχηματισμό, μετά το

ταξίδι της Κίνας, αν και στο Πεκίνο «διερρήγνυε τα ιμάτιά του», πως δεν επρόκειτο ποτέ να πάρει τη θέση του

Ακριτιδη.

Όταν άρχισε να κομπάζει για την... αστυνομική ικανότητά του και να συνεχίζει τη φλυαρία του στους άνδρες

της ασφάλειας του πρωθυπουργού, αποφάσισα να επέμβω δραστικά: «Προφανώς, κύριε υπουργέ, τον διέκοψα,

υπερεκτιμάτε τις ικανότητές σας και ο κομπασμός σας, πως Θα συλ- λάδετε τη “17 Νοέμβρη” σε 24 ώρες αν χριστείτε

υπουργός Δημόσιας Τάξης, όχι μόνο στερείται σοβαρότητας, αλλά είναι και εκ του πονηρού... Υποτιμάτε, νομίζω, τη

νοημοσύνη μας... Όσον αφορά τον Θανάση Τσούρα, ο οποίος προΐστα- ται στο υπουργείο, σας διαβεβαιώνω, ότι η

φρόνηση αυτού του άνόρα συμπορεύεται με το μπόι του.» Ο άνθρωπος αυτός που βυσσοδομούσε πίσω από την πλάτη

των συνεργατών του, κάνοντας τον γελωτοποιό στον πρωθυπουργό για να έχει την εύνοιά του, με είχε εκνευρίσει

τόσο πολύ με την όλη του στάση, που ήθελα να του τα πω όλα... Και συνέχισα: «Κάνατε και ορισμένες δηλώσεις,

έμαθα, για λόγογς εντυπώσεων, σε μέλη της αποστολής, που σχολιάστηκαν ποικίλο- τρόπως. Είπατε δηλαδή, πως όταν

επιστρέφουν στην Αθήνα, θα καλέσετε το τελωνείο για να ελέγξει τα πράγματα που αγόρασαν στο ταξίδι. Ίσως σας

φανώ και εγώ χρήσιμος, όταν θα φτάσουμε στο αεροδρόμιο. Γιατί, βέβαια, γνωρίζω τις αποσκευές του καθενός, αφού

ενεργώ προσωπικό έλεγχο

- για λόγους ασφαλείας του αεροσκάφους. Αλλά, αν θέλετε να είστε πράγματι αδιάφθορος, όπως εμφανίζεστε, ο

έλεγχος θα πρέπει να επεκταθεί σε όλους ανεξαιρέτως και στις αποσκευές ιδιαίτερα ορισμένων κυριών, που

ξεσήκωσαν, στην κυριολεξία, το FRIENDSHIP STORE (Κατάστημα Φιλίας). Τολμήστε, λοιπόν, να κάνετε έλεγχο

στις κυρίες για να δούμε, αν θα συνεχίσετε να είστε υπουργός...»

Με τα τελευταία μου λόγια ο Κατσιφάρας κινήθηκε σπασμωδικά προς το διαμέρισμα του πρωθυπουργού για να δια-

μαρτυρηθεί, προφανώς, εναντίον μου, αλλά συγκρατήθηκε - προς μεγάλη ευχαρίστησή του, νομίζω - από τον

υπαστυνομο I. Σωτηρόπουλο και τον προσωπικό οδηγό του πρωθυπουργού Δ. Παρασκευόπουλο. Λίγο αργότερα, ο

3

195

πρωθυπουργός κάλεσε στο διαμέρισμά του No 1220, απ’ όπου επικοινωνούσε με την Αθήνα, τον υπαστυνομο

Σωτηρόπουλο, ο οποίος εκτε- λούσε βάρδια υπηρεσίας. Ήθελε να του πει, ποια ώρα έπρεπε να τον ξυπνήσει το πρωί

και να του δώσει οδηγίες για το πρόγευμά του. Ακολούθησε τότε η εξής στιχομυθία:

Παπανδρέου: Τι κάνεις Γιάννη; Πολύ κουρασμένος μου φαίνεσαι.

Υπαστυνόμος: Δεν είμαι κουρασμένος, κύριε Πρόεδρε, αλλά στενοχωρημένος.

- Παπανδρέου: Θέλω να μου πεις, τι έχεις...

Υπαστυνόμος: Άλλη φορά θα σας εξηγήσω, κύριε Πρόεδρε.

Ο πρωθυπουργός όμως επέμενε ανυποχώρητα να μάθει τι συμβαίνει. Και ο υπαστυνόμος αποφάσισε να μιλήσει:

«Έχουμε προβλήματα, κύριε Πρόεδρε, με τον Κατσιφάρα. Δεν έχει τι να κάνει και τσακώνεται διαρκώς με την

ασφάλειά σας. Προχτές εξύβρισε δημόσια τον Απάνωμεριτάκη. Σήμερα διαπληκτίστηκε μαζί μου και με τον

Φραγκούλη, μπροστά στους δημοσιογράφους και προ ολίγου με τον Κεραμά. Μας απειλεί πως θα μας διώξει όλους

από το Καστρί. Εγώ υπηρετώ & εσάς; κύριε Πρόεδρε, και όχι στον Κατσιφάρα. Θα προτιμούσα να παραιτηθώ τελείως

από το Αστυνομικό Σώμα, παρά να καταδεχτώ να είμαι προσωπική ασφάλεια του Κατσιφάρα...»

Δεν πρόλαβε καλά - καλά να τελειώσει ο υπαστυνόμος και ο πρωθυπουργός, φωνάζοντας «Μιχάλη, Μιχάλη, έλα

εδώ, ακούς τι προβλήματα δημιουργεί στην ασφάλεια ο Κατσιφά- ρας;» διηγήθηκε στον Ζιάγκα και στο

Σωτηρόπουλο τι είχε συμβεί στο επίσημο δείπνο στο ξενοδόχείο «Σέρατον»: Κάποια στιγμή, ο Κατσιφάρας

σηκώθηκε από τη θέση του, πλησίασε στο τραπέζι του πρωθυπουργού, τον αγκάλιασε και απευθυνόμενος στον

παρακαθήμενο Κινέζο πρωθυπουργό Ζάο Ζιγιάνγκ είπε με έντονη φωνή: «Ο Α. Παπανδρέου είναι η μεγαλύτερη

πολιτική προσωπικότητα τον Κόσμον». Και συμπλήρωσε ο πρωθυπουργός: «Με εξευτέλισε διεθνώς, απόψε, ο

Κατσιφάρας».

Αποχαιρετήσαμε το Πεκίνο, το μεσημέρι της Πέμπτης., 10 Απριλίου, και νωρίς το απόγευμα με το αεροσκάφος

της Ολυμπιακής φτάσαμε στη Σιγκαπούρη. Αμέσως, μετά την άφιξή μας στο ξενοδοχείο «Μάνταριν Σίγκαπουρ»,

όπου θα διάνυκτερεύαμε, ο πρωθυπουργός με την Κοκκόλα, τον Ζι- άγκα και δύο άνδρες της ασφάλειάς του (και

της εμπιστοσύνης των δύο γραμματέων του) έφυγε εσπευσμένα για να κάνει τα ψώνια του, πριν κλείσουν τα

μαγαζιά. Η Κοκκόλα είχε, στο μεταξύ, ειδοποιήσει τους αστυνομικούς Φραγκούλη και Σωτηρόπουλο, ότι ο

πρωθυπουργός δεν ήθελε να τον ακολουθήσει κανένας άλλος στην πόλη, εκτός από τους δύο εμπίστους της που τον

συνόδευαν. Ήταν μια σαφής κίνηση εναντίον μου, αλλά και κατά των άλλων δύο σωματοφυλάκων, που

θεωρούνταν φίλοι μου. Δεν μας ήθελε μαζί, για να μη δούμε τι θα ψώνιζαν από τα μαγαζιά της Σιγκαπούρης.

Στην αστεία αυτή «συνωμοσία» μετείχε και ο Κατσιφάρας. Πήγε στην πρωθυπουργική σουίτα και παρότρυνε τον

αστυνομικό και προσωπικό οδηγό της Μαργαρίτας να πάει κι αυτός για ψώνια - που προσφέρθηκε μάλιστα να του

δανείσει για να τον διευκολύνει στην αγορά του και δολάρια... Η «σοδειά» πάντως από τις αγορές του

πρωθυπουργού και του περιβάλλοντος του στη Σιγκαπούρη επρόκειτο να δημιουργήσει προβλήματα κατά την

αναχώρησή μας για την Αθήνα, το πρωί της επόμενης μέρας, 11 Απριλίου. Από πολύ νωρίς, πριν φύγουμε από το

ξενοδοχείο, φρόντισα να μεταφέρω με ειδικό όχημα τις αποσκευές στο αεροδρόμιο. Μέσα στο αεροπλάνο όμως, τα

πακέτα και τα κουτιά με τις «αγορές» του πρωθυπουργού και της ακολουθίας του, που είχαν προστεθεί στα ήδη

υπάρχοντα ψώνια από το Πεκίνο, δημιούργησαν κατάσταση αδιαχώρητου. Ακολούθησαν γραφικότατες σκηνές,

μόλις έβαλε μπρος το αεροπλάνο, κατά την προετοιμασία της απογείωσης. 'Αρχισαν τότε να «κυλάνε» από τους

σωρούς τα ψώνια, δεξιά και αριστερά, πράγμα που προκάλεσε την έντονη διαμαρτυρία της υπεύθυνης αεροσυνοδού

Αίλας Φιλιππαίου, γιατί με τα πακέτα είχε καταληφτεί ακόμα και ο χώρος που χρησιμοποιόταν από το πλήρωμα!

Επενέβη τότε και ο κυβερνήτης του αεροσκάφους και Γενικός Διευθυντής της Ολυμπιακής Λάμπρος Κανελ-

λόπουλος, ο οποίος σύστησε να τοποθετηθούν ορισμένα πράγματα στον αποθηκευτικό χώρο του αεροπλάνου. Ο

πρωθυπουργός τότε αντέδρασε ακαριαία: «Φρόντισε να μην πειραχτούν τα πράγματα», μου είπε με το γνώριμο ύφος,

που δεν σηκώνει αντίρρηση, όταν επρόκειτο για τα προσωπικά του πράγματα. «Βεβαίως, κύριε Πρόεδρε, μην

ανησυχείτε» του απάντησα. «Ναι, αλλά κάποιος πρέπει να τα παρακολουθήσει», είπε ξαναμμένος και ανήσυχος...

Έσπευσα τότε στον κυβερνήτη του αεροσκάφους και διαβίβασα, παρουσία και του Μιχάλη Ζιάγκα, την εντολή του

πρωθυπουργού. Έτσι ματαιώθηκε η μεταφορά των πραγμάτων στον ειδικό αποθηκευτικό χώρο. Σκεπάστηκαν

απλώς με κουβέρτες για να μη μετακινούνται, μέχρι να ολοκληρωθεί η απογείωση και κυρίως να μη φαίνονται από

την ομάδα των δημοσιογράφων.

Στις 6.00 το απόγευμα της Παρασκευής, 11 Απριλίου, φθάσαμε στο Ελληνικό. Ο πρωθυπουργός, ύστερα από

την καθιερωμένη υποδοχή του στο αεροδρόμιο, ανέβηκε στο Καστρί, όπου και απασχολήθηκε με το άνοιγμα των

δεμάτων (με τα ψώνια και τα δώρα) και την τακτοποίησή τους. Τις δύο επόμενες μέρες (Σαββατοκύριακο 12-13

Απριλίου) τις πέρασε συντροφιά με τη Μαριλένα Πατρονικόλα, απομονωμένος στη βίλα της, στο Λαγονήσι. Μόνο

τρεις μέρες μετά την επιστροφή του, είδε τον Κώστα Τσίμα, γενικό γραμματέα τότε του υπουργείου Δημόσιας

Τάξης. Αλλά και η συνάντηση δεν έγινε για να ενημερωθεί, σχετικά με τις έρευνες γύρω από τη δολοφονία. Μαζί

του συζήτησε το θέμα της αντικατάστασής του από τον φίλο του ζ\ροσογιάννη, Μ. Μορφωπό και την, εν συνεχεία,

μετάθεσή του στη θέση του υποδιοικητή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ).

9.0 Ο πρωθυπουργός την τέταρτη μέρα από την επιστροφή του, αποφάσισε, επιτέλους, να δεχτεί για μισή ώρα τον

τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης Θανάση Τσούρα, που τον ενημέρωσε για τις έρευνες γύρω από τη δολοφονία.

210

ΨΥΧΡΟΛΟΥΣΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΦΙΛΟ ΑΠ’ ΤΑ ΠΑΛΙΑ...

Απρίλης 1986

Η επίσκεψη του Αυστραλού πρωθυπουργού Μπομπ Χωκ στην Αθήνα, 24 Απριλίου 1986, ήταν ένα εξαιρετικό

γεγονός για μένα. Όχι όμως και για τον πρωθυπουργό, που έδειχνε ψυχρός και αδιάφορος. Νωρίς το απόγευμα στο

Καστρί, μετά τον μεσημεριανό του ύπνο, του υπενθύμισα: «Στις 7 παρά, κύριε Πρόεδρε, πρέπει να πάμε και στο

αεροδρόμιο για τον ερχομό τον Μπομπ Χωκ». - «Αποφάσισα να μην πάω εγώ, αλλά θα στείλω να τον νποδεχτούν τον

Χαραλαμ- πόπονλο και τον Παπούλια», μου απάντησε κοφτά και τα ’χασα. Γιατί, πραγματικά, μου ήταν αδύνατο να

συμβιβαστώ με την ιδέα, ότι δεν μπορούσε να θυσιάσει λίγο χρόνο για το καλωσόρισμα του ανθρώπου, που δεν

ήταν ένας οποιοσδήποτε υψηλός επισκέπτης για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Μπομπ Χωκ είχε συνδέσει το όνομά

του με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, τα μαύρα χρόνια της δικτατορίας. Όταν ο αρχηγός του

ΠΑΚ είχε έρθει στην Αυστραλία, τον Απρίλη 1974, ο Χωκ, πρόεδρος τότε της πανίσχυρης γενικής συνομοσπονδίας

εργατών, στάθηκε στο πλευρό του. Μαζί με τον εργατικό πρωθυπουργό Γκοφ Ουί- τλαμ ενδιαφέρθηκαν με χίλιους

δυο τρόπους για την επιτυχία της επίσκεψής του και του επιφύλαξαν μεγάλες τιμές στην υποδοχή της Καμπέρας.

Έζησα από κοντά αυτές τις ιστορικές στιγμές και τώρα ένιωθα πληγωμένος, που ο φίλος Αυστραλός πρωθυπουργός

δεν θα μας έβρισκε στο αεροδρόμιο.

Η επίσημη δικαιολογία που δόθηκε στον Χωκ για την απουσία του Παπανδρέου από την υποδοχή του, ήταν ο

λόγος ότι επρόκειτο να εξαγγελθεί ο κυβερνητικός ανασχηματισμός. Φυσικά, υπήρχε και το προηγούμενο με τον

πρόεδρο της Κύπρου Σπ. Κυπριανού, που δεν κατέβαινε στο αεροδρόμιο να τον υποδεχτεί. «Δεν μπορώ να πηγαίνω

κάθε τόσο στο αεροδρόμιο», έλεγε. Η περίπτωση όμως του Αυστραλού πρωθυπουργού ήταν κάτι το εξαιρετικό και

για έναν άλλο λόγο. Η Αυστραλία είναι η χώρα όπου ζουν χιλιάδες ομογενείς και η Μελβούρνη, στην οποία

σταδιοδρόμησε πολιτικά „ ο Χωκ, θεωρείται η τρίτη πόλη σε ελληνικό πληθυσμό στον κόσμο. Συνεπώς, η

πλημμελής φιλοξενία του δεν θα ήταν η καλύτερη υπηρεσία και για την προώθηση των ελληνικών μας

συμφερόντων. Αν το τηλεγράφημα διαμαρτυρίας, που έστειλε ο Παπανδρέου στον Χωκ για την ανιστόρητη προ-

κλητική έκθεση των Σκοπιών της αρχαίας Μακεδονίας στη Μελβούρνη, βρήκε ανταπόκριση, αυτό οφειλόταν

ασφαλώς στον Αυστραλιανό Ελληνισμό και όχι στις έξοχες διαπροσωπικές σχέσεις των δύο πρωθυπουργών.

Ο Μπομπ Χωκ έφτασε στην Αθήνα ύστερα από ένα κοπιαστικό ταξίδι, Ουάσιγκτων - Λονδίνο - Βόννη - Ρώμη,

και έκπληκτος, προφανώς, είδε να τον υποδέχονται στο αεροδρόμιο ο I. Χαραλαμπόπουλος και ο Κ. ΧΙαπούλιας.

Τον συνοδέυσαν στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» όπου κατέλυσε και το βράδυ, χωρίς καμιά κυβερνητική

παρουσία, δείπνησε με την ακολουθία του και τον πρεσβευτή του στην Αθήνα Κινγκς Μιλλ, στην ταβέρνα του

«Ξυνού» στην Πλάκα.

Ένα άλλο δείγμα της κυβερνητικής αδιαφορίας και προχειρότητας απέναντι στον φίλο Μπομπ Χωκ κατέγραψα

την επόμενη μέρα, Παρασκευή 25 Απριλίου, που συνέπεσε με τη γιορτή της πολεμικής αρετής των Αυστραλών.

Ήταν μια ξεχωριστή μέρα, όχι μόνο για τους Αυστραλούς αλλά και για μας τους Έλληνες, γιατί τιμώνται οι

ηρωικώς πεσόντε

211

212

Αυστραλο-Νεοζηλανδοί στρατιώτες στη χερσόνησο της Καλ- λίπολης, το 1915, κατά των Οθωμανών. Ο Αυστραλός

πρωθυπουργός, στις 10.00 το πρωί, βρισκόταν στο νεκροταφείο του Καλαμακίου, όπου είχε προσκληθεί, ανάμεσα

στους άλλους επισήμους, να παραβρεθεί στην τελετή και ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Παπούλιας. Αντί όμως να

βρίσκεται εκεί πέντε λεπτά τουλάχιστον νωρίτερα από τον Αυστραλό πρωθυπουργό, έφτασε μετά από ένα τέταρτο.

Την ίδια ώρα που ο Χωκ τιμούσε τους ήρωες της Καλλί- πολης στο Καλαμάκι, ο πρωθυπουργός, στις 10.00 το

πρωί, έκανε τον έβδομο κατά σειρά ανασχηματισμό της Αλλαγής στο Προεδρικό Μέγαρο της Ηρώδου του Αττικού.

Μετά την ορκωμοσία, στις 12 το μεσημέρι, συναντήθηκε με τον Μπομπ Χωκ στο Μέγαρο Μαξίμου και στις 2 η ώρα

του παρέθεσε γεύμα στο υπουργείο Εξωτερικών. Πρέπει να σημειώσω, ότι όταν βεβαιώθηκα το πρωί από το

πρωθυπουργικό ημερολόγιο, πως το γεύμα δεν θα δινόταν στο Καστρί, προκάλεσα τον εξής διάλογο, μετά το

πρόγευμά του:

«Κύριε Πρόεδρε, είπα, μετά τη συνήθη πρωινή χειραψία, θα ήταν καλύτερα, νομίζω, να γευματίσετε με τον Μπομπ

Χωκ το μεσημέρι στο Καστρί, παρά στο ψυχρό δωμάτιο του υπουργείου των Εξωτερικών. Και για τον Μπομπ Χωκ θα

ήταν πιο ζεστή η φιλοξενία στο Καστρί, αλλά και για σας θα είναι καλύτερα, να αποφύγετε όλη την ημέρα να είστε στο

κέντρο της Αθήνας με τα καυσαέρια, διότι και το βράδυ θα πρέπει να πάμε στη δεξίωση Χωκ, στη <(

Μεγάλη

Βρετανία”».

«Σωστή η άποψή σου, είπε ο πρωθυπουργός, αλλά ξέρεις ότι ο Χωκ υποστηρίζει τους Εβραίους και εμείς ακολου-

θούμε φιλοαραβική πολιτική».

«Κύριε Πρόεδρε, του απάντησα, ο Μπομπ Χωκ, όπως θυμάστε, μας βοήθησε πολύ το ’74 με τον Ουίτλαμ στην Αυ-

στραλία, παρά τις πιέσεις των ξένων, να μη σας παράσχουν πολιτική αναγνώριση. Τώρα, αν ακολουθεί φιλοϊσραηλινή

πολιτική, επειδή το εβραϊκό λόμπυ στην Αυστραλία είναι πανίσχυρο, τι μας πειράζει εμάς, κύριε Πρόεδρε; Μήπως και οι

Αραβες έκαναν επενδύσεις στη χώρα μας με τα πετροδο λάριά τους, όπως ελπίζαμε να επενδύσουν αρχίκώς στην πο-

λεμική μας βιομηχανία; Εξάλλου στην Αυστραλία υπάρχουν και ένα εκατομμύριο Έλληνες.»

Ο πρωθυπουργός φάνηκε στην αρχή να πείθεται με τις απόψεις μου.

«Θα κοιτάξω να δω τι μπορώ να κάνω», είπε στο τέλος, αλλά το πρόγραμμα παρέμεινε τελικά όπως είχε

προκαθοριστεί

3

17

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΙΔΥΛΛΙΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΙΨΙΑ ΤΟΥ ΩΝΑΣΗ

Απρίλιος 1986 Ο επίλογος του μακρόχρονου ειδυλλίου του πρωθυπουργού με τη Μαριλένα Πατρονικόλα άρχισε να γράφεται τον

Απρίλιο του ’86. Δυόμισι μήνες νωρίτερα, τον Φεβρουάριο, στο πρώτο ταξίδι του πρωθυπουργού στο Νταβός, το

ζευγάρι είχε περάσει πέντε αξέχαστα μερόνυχτα απομονωμένο σ’ ένα ξενοδοχείο - αναπαυτήριο της γειτονικής πόλης

Κλόστερς. Την «ερωτική ιστορία» τους, πάντως, τη γχώριζα από κοντά, λόγω της θέσης μου να προστατεύω τον

πρωθυπουργό στις αλλεπάλληλες μετακινήσεις του στα κρησφύγετα που χρησιμοποιούσε για να διανυκτερεύει με τη

φίλη του.

Όταν όμως η Μαριλένα του έθεσε ζήτημα ουσιαστικής επισημοποίησης των σχέσεων τους, στην αρχή αυτός

έδειξε να το αποδέχεται, αλλά τελικά έκανε πίσω... Τις ψυχολογικές μεταπτώσεις του πρωθυπουργού στο ειδύλλιό

του με τη Μαριλένα τις ζήσαμε από πολύ κοντά (άθελά μας βέβαια), οι άνθρωποι της προσωπικής του ασφάλειας.

Οκτώ μέρες μετά την επιστροφή του από την Κίνα, ο πρωθυπουργός έδωσε το τέλος, που δεν το περίμενε η

Μαριλένα Πατρονικόλα. Γιατί, τέλος για την ήδη διαζευγμένη θυγατέρα της αδελφής του Ωνάση ήταν η άρνηση του

πρωθυπουργού να επισημοποιήσει τις σχέσεις του, αμέσως μετά τον κυβερνητικό ανασχηματισμό της 25 Απριλίου

’86, τη Μεγάλη Εβδο μάδα οτο Μιραμάρε της Ρόδου, στο ιδιόκτητο ξενοδοχείο της Πατρονικόλα.

Σημαδιακή ημερομηνία η 19η Απριλίου, Σάββατο. Στις

8.30 το βράδυ αυτής της ημέρας τον συνοδεύσαμε στο σπίτι της φίλης του, στην οδό Βασ. Παύλου του Π. Ψυχικού,

όπου έμεινε ως τις 4.30 το πρωί. Είχαν προηγηθεί μια ακόμα δια- νυκτέρευσή του στο Π. Ψυχικό, τρεις μέρες

νωρίτερα, την Τετάρτη 16 Απριλίου και ένα ινκόγκνιτο Σαββατοκύριακο στη βίλα της Μαριλένας στο Ααγονήσι

(12-13 Απριλίου).

Στις δύο τελευταίες συναντήσεις του, στο σπίτι του Ψυχικού, φαίνεται ότι ο πρωθυπουργός έλυσε σιωπηρά τον

«γόρδιο». Και για να μη δώσει άλλες ελπίδες στη Μαριλένα, ^ ματαίωσε και τη μετάβασή του στο Μιραμάρε της

Ρόδου, όπου πήγαινε και διέμενε όλη τη Μεγ. Βδομάδα τα δύο τελευταία χρόνια. Στον χωρισμό του με την

Πατρονικόλα έπαιξε «καλά» το ρόλο του τον τελευταίο καιρό και το ιδιαίτερο περιβάλλον του πρωθυπουργού. Οι

άνθρωποί του δεν έπαυαν να του κάνουν συστηματικά πλύση εγκεφάλου, επισείοντάς του τον κίνδυνο, ότι «θα

χάσει τις εκλογές, αν προχωρήσει σε διαζύγιο με τη Μαργαρίτα». Με την τακτική αυτή, της αδιάκοπης υπόμνησης

του πολιτικού κόστους που θα είχε για τον ίδιο και το Κίνημα ο σχεδιαζόμενος γάμος του με τη Μαριλένα, οι

«συμβουλάτορες» στο Καστρί, εκμεταλλευόμενοι και τη γνωστή φιλαρχία του, πέτυχαν να τρομοκρατήσουν τον

άβουλο πρωθυπουργό και τελικά να τον αποτρέψουν από την - εν είδει αρραβώνα - δημοσιοποίηση του δεσμού του.

Στην πραγματικότητα φοβόντουσαν οι ίδιοι για τη θέση τους. Γιατί τίποτα δεν μπορούσε να τους εγγυ- ηθεί, ότι η

Μαριλένα θα παρέμεινε «απολιτικό πρόσωπο» (όπως και ήταν), και δεν θα δημιουργούσε το δικό της περιβάλλον,

μετά τη νομιμοποίηση του δεσμού με τον πρωθυπουργό.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι η Μαριλένα Πατρονικόλα δεν είχε προλάβει να δημιουργήσει δικό της προσωπικό

περιβάλλον — που θα ασκούσε επιρροή στον πρωθυπουργό — γιατί δεν συγκατοικούσαν. Ίσως όμως η Μαριλένα

και από

χαρακτήρα να μην ήταν ικανή να συγκροτήσει τη δική της «αυλή», όπως συνέβη με τη Δήμητρα Λιάνη, που από τον

Δεκέμβριο του ’86, επέβαλε τους δικούς της ανθρώπους στο περιβάλλον του πρωθυπουργού, ρίχνοντας στο

περιθώριο γραμματείς και... φαρισαίους, που διαφέντευαν επί χρόνια στο Καστρί. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, το

πολιτικό του γραφείο στη βίλα «Γαλήνη», το χρησιμοποιούσε μόνο κατά τις εργάσιμες ώρες της ημέρας. Μετά

απομονωνόταν με την αεροσυνοδό και τους φίλους της, οι οποίοι και αποτέλεσαν το νέο του περιβάλλον, όχι πάντως

χειρότερο απ’ ό,τι ήταν το προηγούμενο. Έτσι ο πόλεμος κατά της «απολιτικής» Μα- ριλένας Πατρονικόλα και η

υπονόμευση του ειδυλλίου της με τον πρωθυπουργό έγινε «μπούμεραγκ» για την «παλιά φρουρά».

Υπουργός της Αλλαγής, σε φιλική συζήτηση που είχα μαζί του, σε ανύποπτο χρόνο, για το δεσμό του

πρωθυπουργού με τη Μαριλένα, μου είπε: «Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, ίσως μάλιστα είναι καλύτερα έτσι, γιατί ο

Πρόεδρος ηρεμεί και η Μαριλένα είναι “απολιτική” και δεν παρεμβαίνει στα πράγματα, εν αντιθέσει με τη Βάσω

Παπανδρέου, που, αν και αντικομμουνίστρια, είναι πολύ κομματική».

Ένα απρόοπτο γεγονός εκείνες τις μέρες του Απριλίου, ίσως να συνέβαλε, κατά κάποιο τρόπο, στη χαλάρωση του

δεσμού του πρωθυπουργού με τη Μαριλένα. Την επομένη της τελευταίας συνάντησής τους, στο σπίτι του Π.

Ψυχικού, έφτασε ξαφνικά στο Καστρί, Κυριακή πρωί 20 Απριλίου, ο διευθυντής της Ουρολογικής κλινικής του

Ιπποκράτειου Πλάτων Κεχαγιάς, μαζί με τον φίλο του πρωθυπουργού μαιευτήρα Θέμη Λαμπρινόπουλο. Τους είχε

καλέσει ο ίδιος ο πρωθυπουργός για μια χειρουργική επέμβαση «περιτομής». Η επέμβαση έγινε από τον ουρολόγο

Κεχαγιά με τη βοήθεια του Θ. Λαμπρινόπουλου στο υπνοδωμάτιο του πρωθυπουρ- γικού ζεύγους. Ο χώρος

παρουσίαζε μια άθλια εικόνα. Με τα πεταμένα μπουκάλια από ποτό στο πάτωμα και τα ριγμένα ρούχα εδώ κι εκεί,

νόμιζες πως βρίσκεσαι σε δωμάτιο εργένη και όχι σε πρωθυπουργικό κοιτώνα... Η επέμβαση πάντοος πήγε καλά, αν

3

18

και δεν συνηθίζεται, άνθρωπος της ηλικίας του πρωθυπουργού να κάνει «περιτομή», εκτός κι αν έχει δήμιουργηθεί

κάποια σοβαρή φλεγμονή, που προκα- λεί ενοχλητικούς πόνους. Ο γιατρός Πλάτων Κεχαγιάς έκανε άλλες δυο

επισκέψεις στο Καστρί (Τρίτη 22 Απριλίου, στις δύο το μεσημέρι και Κυριακή 27 Απριλίου στις έντεκα το πρωί),

όπου και εξέτασε τον πρωθυπουργό, ο οποίος δεν απέκρυβε τη δυσφορία του, γιατί μέ την περιτομή ήταν υπο-

χρεωμένος - σύμφωνα με τη σύσταση του γιατρού - να απέχει ολοκληρωτικά από κάθε ερωτική επαφή, επί πέντε

περίπου εβδομάδες. Η αναγκαστική αυτή αποχή ήταν και ο λόγος να σταματήσει τις επισκέψεις (μετά

διανυκτερεύσεων) στο σπίτι της Μαριλένας Πατρονικόλα. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν έπαψε να τη βλέπει σποραδικά.

Ένα μήνα μετά την «περιτομή», την επισκέφθηκε δυο φορές, 24 και 28 Μαιου, στο σπίτι της του Π. Ψυχικού,

όπου παρέμεινε μαζί της για λίγη μόνον ώρα. Ήθελε, προφανώς, να δώσει κάποιες εξηγήσεις για την αλλαγή της στά-

σης του απέναντι της, αλλά και να μη διακόψει εντελώς την επικοινωνία τους... Για τη Μαριλένα Πατρονικόλα,

όμως, η μάχη είχε χαθεί οριστικά. Μέσα σ’ ένα χρόνο εγκαταλεί- φθηκε και από τον σύζυγο και από τον φίλο. Με

τον τελευταίο, πάντως, πίστευε πως θα νομιμοποιούσε το δεσμό της. Δεν είχε καταλάβει ότι ο Α. Παπανδρέου

υπόσχεται τα πάντα, ξέροντας πως δεν θα τηρήσει καμιά του υπόσχεση. Ακόμα και στις τελευταίες συναντήσεις τους,

στο Λαγονήσι, τη διαβεβαίωνε πως θα κάνουν μαζί διακοπές το Πάσχα στο ξενοδοχείο «Μιραμάρε» της Ρόδου και

δεν της είχε αφήσει καμιά αμφιβολία ότι θα ξεκαθάριζε την κατάσταση με τη Μαργαρίτα - για να «λυθούν τα χέρια

του» και να επισημοποιήσει το δεσμό τους.

Ο γάμος του Στέλιου Παναγόπουλου, στις 26 Φεβρουάριου ’86, με τη Λώρα Μολυβιάτη, την κόρη του πρεσβευτή

και έμπιστου συνεργάτη του Καραμανλή, Πέτρου Μολυβιάτη, προκάλεσε δυνατό «σοκ» στη Μαριλένα. Δεν

φανταζόταν ότι ο πρώην σύζυγός της, αμέσως μετά την έκδοση του

216

συναινετικού τους διαζυγίου, θα έσπευδε να παντρευτεί μιαν άλλη γυναίκα... Και από κείνη τη στιγμή, πρόβαλε

απαιτητικότερα στον πρωθυπουργό την αξίωση να τακτοποιηθεί και το δικό τους θέμα. «Ο γάμος του Στέλιου τους

αιφνιδίασε», μου έλεγε η Γιαννούλα, η αφοσιωμένη οικονόμος της Μαριλένας, την Καθαρή Δευτέρα (17 Μαρτίου

1986), στο Λαγονήσι, όπου είχαμε μεταβεί (από την προηγούμενη μέρα), αμέσως μετά την επιστροφή μας από την

κηδεία του Πάλμε στη Σουηδία. Μια βδομάδα αργότερα, που βρισκόμαστε πάλι στο Λαγονήσι, η Γιαννούλα

συγκινη- μένη, προφανώς, από τον έρωτα του πρωθυπουργού με τη Μαριλένα, την ώρα που τους πήγε τον καφέ,

τους «σταύρωσε από το μάτιασμα»...

Η Καλλιρρόη Πατρονικόλα, μητέρα της Μαριλένας, που από τα παρασκήνια κινούσε τα νήματα για την ευτυχή

κατάληξη του δεσμού της κόρης της, αντέδρασε στο γάμο του Πα- ναγόπουλου με τη Μολυβιάτη, σαν... γνήσια

αδελφή του Ωνάση: «Εμείς θα πάρουμε τον καλύτερο», απαντούσε στον κύκλο της, για να κλείσει κάποια ενοχλητικά

στόματα... Και όταν ο... επίδοξος νυμφίος άρχισε να κάνει νερά, προβάλλοντας σαν δικαιολογία το πολιτικό κόστος,

που θα είχε ένας χωρισμός του με τη Μαργαρίτα, η δυναμική Καλλιρρόη ακούστηκε να λέει: «Αν αγαπά πραγματικά,

να τη χάσει την κυβέρνηση». Αυτά μας εξομολογήθηκε στο Λαγονήσι η οικονόμος Γιαννούλα, που ζούσε από κοντά

αυτή την ιστορία και είχε ταυτιστεί με την οικογένεια Πατρονικόλα,

3

18

Η ΠΟΛΥΤΑΡΑΧΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΛΙΑΝΗ

Δεκέμβριος 1985 - 1989...

Συνάδελφοι της Δήμητρας Λιάνη στην Ολυμπιακή, γνώστες, όπως διατείνονται, της ιδιωτικής της ζωής, τη σκι-

αγραφούν σαν ένα «τρελοκόριτσο». Καταγράφω τα όσα της καταμαρτυρούν, χωρίς αυτό να σημαίνει πως και τα

υιοθετώ, αφού δεν έχω προσωπική αντίληψη των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων της. Λένε οι συνάδελφοί της: «Η

Δήμητρα είναι ένα καλό αλλά ανώριμο κορίτσι, στο έπακρο απελευθερωμένο σεξουαλικά, χωρίς ταμπού και αναστολές.

Εί'χε πολλούς περιστασιακούς φίλους και δεν το έκρυβε. Κομπορρη- μονούσε μάλιστα για τις σχέσεις της με τους

άνδρες. Είχε το πάθος να φωτογραφίζεται γυμνή».

Η εικόνα πάντως που έδωσε σε μένα, στην πρώτη φιλική επαφή που είχα μαζί της, λόγω της αποστολής μου, ήταν

εντελώς διαφορετική. Άσχετα με τις φήμες που κυκλοφορούσαν για τον «άτακτο ερωτικό της βίο» - και που δεν με

αφορούσαν προσωπικά - οι πρώτες τουλάχιστον εντυπώσεις μου από τη γνωριμία μας ήταν περισσότερο από καλές.

Ευγενική και εύκολος άνθρωπος στην προσέγγιση. Είχα την ευκαιρία να μιλήσουμε πολλές φορές στο

πρωθυπουργικό αεροσκάφος, ιδιαίτερα κατά την επιστροφή του Παπανδρέου από τα επίσημα ταξίδια του στο

εξωτερικό. Εγώ πήγαινα πολύ νωρίτερα, τρεις έως τέσσερις ώρες πριν από την άφιξή του στο αεροδρόμιο, για να

ελέγξω τις αποσκευές σαν υπεύθυνος της ασφάλειας. Έτσι γνωρίστηκα καλύτερα μαζί της, στα πλαίσια πάντα

κάποιας απόστασης. Εξάλλου, τα ειδικά μου καθήκοντα μου επέτρεψαν επίσης να δημιουργήσω φιλικές σχέσεις με

όλο το πλήρωμα, κυβερνήτη και τις άλλες αεροσυνοδούς, πράγμα φυσικό, αφού η στενή συνεργασία τους με

διευκόλυνε στο έργο που μου είχε ανατεθεί. Με τη Δήμητρα Λιάνη μου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσω φιλικά πολλές

φορές και σε κάποιες από τις συζητήσεις μας παραπονέθηκε πως αντιμετώπιζε πρόβλημα με τα αυτιά της. Υπέφερε,

όπως μου έλεγε, τακτικά από πόνους στη διάρκεια των πτήσεων και τη συμβούλεψα τότε να κοιτάξει να τοποθετηθεί

σε κανένα γραφείο, αλλά, όπως μου είπε, αυτό δεν τη συνέφερε, γιατί οι αποδοχές της αεροσυνοδού - ιπταμένης ήταν

πολύ υψηλότερες και τα ευεργετήματα πολλά. Η κατάστασή της με τους πόνους στα αυτιά επιδεινώθηκε κατά την

επιστροφή του πρωθυπουργού από την επίσημη επίσκεψη στη Σοβιετική Ένωση, 11-13 Φεβρουάριου 1985.

Θυμάμαι, ότι στην επιστροφή μας από το Λένινγκραντ, όταν σταματήσαμε για λίγο στο Βουκουρέστι για να δει ο

πρωθυπουργός τον Πρόεδρο Τσαουσέσκου, κλήθηκε επειγόντως στο αεροσκάφος ωτορινολαρυγγολόγος και

πρόσφερε πρώτες βοήθειες στη Δήμητρα, για να ξεπεράσει την κρίση με τα αυτιά της.

Η γνωριμία της με τον πρωθυπουργό χρονολογείται από το 1983, από τότε που τη συμπεριέλαβαν στον κατάλογο

των αεροσυνοδών του πρωθυπουργικού αεροσκάφους. Πάντως, δεν είχε εκδηλωθεί ακόμα από την πλευρά του

Παπανδρέου κάποιο ειδικό ενδιαφέρον γι’ αυτήν, ούτε μπορούσε να γίνει λόγος για έναρξη ειδυλλίου. Στα επίσημα

ταξίδια του ο πρωθυπουργός έδινε βέβαια ένα τόνο οικειότητας στο πλήρωμα και ιδιαίτερα στις αεροσυνοδούς, χωρίς

διάκριση. Κατά την παραμονή του, όμως, στις χώρες που επισκεπτόταν, καλούσε μερικές φορές στα ξενοδοχεία για

δείπνο και χορό μόνο μερικά μέλη από το πλήρωμα, χωρίς βέβαια να λείπει η Δήμητρα Λιάνη. Το περίεργο και

ανεξήγητο παιχνίδι της μοίρας που οδήγησε στο ειδύλλιο, άρχισε από την τοποθέτηση της Λιάνη στο πλήρωμα του

πρωθυπουργικού αεροσκάφους. Την εντολή για τη μοιραία τοποθέτηση, κατά τραγική ειρωνεία, έδωσε η Μαργαρίτα

Παπανδρέου! Όπως έλεγε η ίδια, η μεσολάβησή της έγινε ύστερα από παράκληση του φίλου της, πρώην υπουργού,

πρεσβευτή εκ προσωπικοτήτων στο Τόκυο, Γιώργου Λιάνη, θείου της Δήμητρας. Η Μαργαρίτα έσπευσε να

ικανοποιήσει την επιθυμία του Λιάνη για την απόσπαση της ανιψιάς του. Και επικοινωνώντας με τον Μιχάλη Ζιάγκα,

του ζήτησε να ρυθμίσει το ζήτημα. Ο τελευταίος διαβίβασε τηλεφωνικά την εντολή της Μαργαρίτας στον Γενικό

3

19

Διευθυντή της Ολυμπιακής Λάμπρο Κανελλόπουλο, ο οποίος τη συμπεριέλαβε στον κατάλογο του μόνιμου

πληρώματος, που συνόδευε τον Α. Παπανδρέου στο εξωτερικό. Όταν όμως ξέσπασε το σκάνδαλο, έδωσε με κάθε

τρόπο την προσωπική της μάχη και τον πρώτο που σκέφτηκε να τη βοηθήσει ήταν ο έμπιστός της Γιώργος Λιάνης

στο Τόκιο. Το καλοκαίρι του 1987, όταν ήρθε στην Αθήνα για την κανονική του άδεια, προσπάθησε να μεταπείσει

την ανιψιά του, χωρίς όμως να το καταφέρει.

Η επισημοποίηση της συμβίωσης, παρά τις προφυλάξεις

- το «κρυφτούλι» θα ’λεγα - στην προ-Χέρφιλντ εποχή, άνοιξε τα φτερά της πρώην αεροσυνοδού για πτήσεις σε

σφαίρες άσχετες με τις ψυχαγωγικές επινοήσεις της. Άρχισε με εντεινόμενο ρυθμό τις συνεχείς παρεμβάσεις της και

στην πολιτική σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, ώστε και οι υπουργοί ακόμα να επιζητούν την εύνοιά της.

«Επιπόλαιη» τη χαρακτηρίζουν φίλοι της, όταν φέρνουν τώρα στο μυαλό τους την παλαιότερη δράση της στην

κομματική οργάνωση του ΠΑΣΟΚ στην Ολυμπιακή. Οι συνδικαλιστές συνάδελφοί της της απέδιδαν «συγκεχυμένες

ιδέες, που προδίδουν άτομο ασταθές καί ανώριμο». Το 1979, σύμφωνα με τις μαρτυρίες ομοϊδεατών της, προκαλούσε

προβλήματα στην οργάνωση με μια συστηματική διασπαστική τακτική. Καταφερόταν με ιδιαίτερο μένος στις

επιθέσεις της κατά του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ και σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις της με στελέχη του Κινήματος ξεσπάθωνε

και εναντίον του Κοινοβουλίου, χαρακτηρίζοντάς το σαν «παιχνίδι τον Καπι- ταλίσμού», ενώ για τον Α. Παπανδρέου

έλεγε πως είναι «χαρτί των Αμερικανών». Μερικοί από τους φίλους της της κλαδικής του ΠΑΣΟΚ απέδιδαν την

ακατανόητη αυτή μεταστροφή της στον επιπόλαιο χαρακτήρα της και τάση που είχε να εντυπωσιάζει τους γύρω της.

Δεν μπορούσαν όμως να την αφήσουν να συνεχίζει την πολεμική της και της είπαν «ή σταματάς τις επικρίσεις ή

πρέπει να φύγεις». Την επόμενη κιόλας η Λιάνη πήγε στο γραφείο της Συντονιστικής Επιτροπής της Κομματικής

Οργάνωσης του ΠΑΣΟΚ της Ολυμπιακής και υπέβαλε την παραίτησή της με μια τρισέλιδη ιδιόχειρη επιστολή, στην

οποία κατήγγειλε ανοιχτά τον Α. Παπανδρέου. Ότι δηλαδή «είναι άνθρωπος των Αμερικανών και ότι ήρθε στην

Ελλάδα ως καθηγητής για να αποπροσανατολίσει το Λαϊκό Κίνημα». Η Συντονιστική Επιτροπή συνήλθε σε σύσκεψη

στα γραφεία της τοπικής οργάνωσης ΠΑΣΟΚ Κουκακίου, στην οδό ΜεΧντάνη, και τη διέγραψε με ομόφωνη

απόφαση, ενημερώνοντας και τον γραμματέα της επιτροπής συνδικαλισμού του ΠΑΣΟΚ Γ. Δασκα- λάκη, σήμερα

αναπληρωτή υπουργό Εμπορίου. Η διαγραφή της πάντως θεωρήθηκε χωρίς σημασία και απλώς την καταγράφω,

επειδή οι συγκυρίες την έφεραν στο πολιτικό προσκήνιο. Ξαφνικά όμως η Δήμητρα Λιάνη, λίγο πριν από τις εκλογές

του ’81, ξαναγράφτηκε στην κομματική οργάνωση της Ολυμπιακής. Τώρα διαδήλωνε τη βαθιά πίστη της και

αφοσίωσή της στο κόμμα και τον «άξιο ηγέτη».

18 Δεκεμβρίου 1985, 11 πρωί, Τρίτη, στο Καστρί. Είναι η πρώτη «επίσημη» επαφή της Δήμητρας Λιάνη με τον

πρωθυπουργό, που την περίμενε στο σαλόνι της βίλας «Γαλήνη» για να της δώσει την πρώτη συνέντευξη, με την

οποία θα εγκαινιαζόταν η πολύκροτη τηλεοπτική εκπομπή «Μισό - Μισό». Η αεροσυνοδός και αυτοχειροτονηθείσα

δημοσιογράφος, συνοδευόταν από τον σύζυγό της αρχιτέκτονα Αλέξη Καπόπουλο και την εξ απορρήτων φίλη της

Βούλα Τουρλουμούση - Κοτοπούλη. «Νομίζω πως τα πήγαμε καλ

20

21

Δήμητρα», είπε ο πρωθυπουργός στις 12.30 το μεσημέρι, δείχνοντας ικανοποιημένος και κεφάτος από το αποτέλεσμα

της συνέντευξης που κράτησε μιάμιση ώρα. Λιάνη και Κα- πόπουλος ευχαρίστησαν θερμά τον πρωθυπουργό, ενώ η

αεροσυνοδός σφίγγοντάς του το χέρι του ’λεγε και του ξανά- λεγε «σας ευχαριστώ κύριε Πρόεδρε». Πώς να μην

ήταν ευγνώμων και ενθουσιασμένη, αφού επρόκειτο να εισπράξει από την ΕΡΤ-1, χάρις στην εύνοια του

πρωθυπουργού, 13.000.000 δρχ., σε ένα εξάμηνο για οκτώ εκπομπές; Πόσο φλεγόταν ο Παπανδρέου να βοηθήσει τη

Λιάνη στο τηλεοπτικό της ξεκίνημα, φάνηκε από το γεγονός, ότι δεν δίστασε να αναβάλει την ίδια μέρα, στις 12.00

το μεσημέρι, προγραμματισμένη συνάντησή του με τον αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ για το θέμα της εκκλησιαστικής

περιουσίας. Και η «σημαδιακή», σύμφωνα με τα σχόλια του περιβάλλοντος, 18 Δεκεμβρίου 1985, έκλεισε με

συνεργασία του στη μία το μεσημέρι με τον Γιάννη Καψή και με την παρουσία του το απόγευμα στη Βουλή στη

συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Εδώ θα πρέπει να πω, ότι για τον Ανδρέα Παπανδρέου είχε γίνει ρουτίνα ο

συγκερασμός πολιτικών υποχρεώσεων και ιδιωτικών δραστηριοτήτων. Το διαπίστωσα σε πολλές περιπτώσεις, όπου

και με τα πιο φορτωμένα προγράμματα στο ίδιο εικοσιτετράωρο, κατάφερνε να ξεγλιστράει κάποιες στιγμές για τις

προσωπικές, ψυχαγωγικές «ενασχολήσεις» του. Οι πιο κοντινοί του άνθρωποι τον θαύμαζαν ή απλώς τον κολάκευαν

γι’ αυτές τις επιδόσεις του, που φανέρωναν, πέραν των άλλων, και μια δυνατή κράση. Με την αντίληψη αυτή

συμφωνούσαν και οι ταγμένοι για την προσωπική του ασφάλεια, που ήταν υποχρεωμένοι να βρίσκονται επί εικο-

σιτετραώρου σε αέναη κινητοποίηση κατά τις συχνές μυστικές μετακινήσεις του στις τέσσερις γωνιές του

λεκανοπεδίου Αττικής.

Καταγράφω ένα χαρακτηριστικό γεγονός, που συνέβη στα πλαίσια της δεύτερης συνάντησης με τη Δήμητρα Λιάνη,

Σάββατο 11 Ιανουαρίου 1986, στη μία το μεσημέρι στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης. Την προηγούμενη μέρα το

βράδυ είχαμε συνοδεύσει τον πρωθυπουργό στη μονοκατοικία της οδού Φ. Αίτσα 12, στο Χαλάνδρι, όπου

συναντήθηκε με τη φίλη του Μαριλένα Πατρονικόλα. Στις 3.00 περίπου τα ξημερώματα φύγαμε και πήγαμε στον

«Αστέρα», όπου στη μία το μεσημέρι η αεροσυνοδός δρασκέλισε την πόρτα της πολυτελούς πρωθυπουργικής

σουίτας, κρατώντας και το βίντεο με τη συνέντευξη, που μαζί με τη συνέντευξη του Θόδωρου Πάγκαλου,

αποτελούσε το πρώτο επεισόδιο της σειράς «Μισό - Μισό». Η συνάντησή τους κράτησε μια ώρα και ο

πρωθυπουργός έδειχνε χαρούμενος, ανανεωμένος θα ’λεγα, παρόλο το παρατεταμένο ξενύχτι του με την

Πατρονικόλα. «Περιμένω τώρα τον κ. Λάζαρη, να φάμε μαζί», μου είπε. Στις 2.00 πράγματι έφτασε ο βουλευτής και

πρώην υπουργός και γευμάτισαν.

Η τρίτη συνάντηση της Δήμητρας με τον Παπανδρέου έγινε στο Καστρί, ύστερα από αίτησή της, στις 8 Φεβρου-

άριου 1986, μέρα Σάββατο, στις 10.30 το πρωί, τρία εικοσιτετράωρα μετά την επιστροφή του πρωθυπουργού από το

περιβόητο ταξίδι του Νταβός. Το ραντεβού αυτό για το «Μισό - Μισό» παρατάθηκε πέραν του κανονικού χρόνου,

που ο πρωθυπουργός είχε ορίσει για τις διάφορες συνεργασίες του στο Καστρί. Όπως διαπίστωσα είχε απορροφηθεί

τόσο πολύ από την επισκέπτριά του στην απομονωμένη νεόκτιστη κατοικία του, που λησμόνησε για λίγο την

προγραμματισμένη για τις 12 το μεσημέρι συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκη. Γι’

αυτό αποφάσισα να τον ειδοποιήσω και ανοίγοντας προσεκτικά την πόρτα του γραφείου του, στις 11.35 ακριβώς,

τον βρήκα στο βάθος αγκαλιά με την αεροσυνοδό. «Υπάρχει και πόρτα να χτυπήσεις, Βασίλη», μου είπε

ενοχλημένος. «Με συγχωρειτε κύριε Πρόεδρε, είπα απολογητικά, χτύπησα την πόρτα, αλλά προφανώς ο χτύπος δεν

εισακούστηκε. Στις 12.00, αν δεν κάνω λάθος, έχετε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας». «Δίκιο έχεις»,

είπε άχρωμα ο πρωθυπουργός, κοιτάζοντας το ρολόι του... «Πρέπει να ετοιμάζομαι». Το βράδυ της ίδιας μέρας, στις

8.00 η ώρα, συνοδεύσαμε τον πρωθυπουργό στο Χαλάνδρι, στη μονοκατοικία της οδοΰ Φ. Λίτσα 12, όπου και δια-

νυκτέρευσε με τη Μαριλένα Πατρονικόλα.

Πέντε μόλις μήνες μετά την «ιστορική» εξαφάνιση του Α. Παπανδρέου από το Νταβός, το άστρο της Δήμητρας

Λιάνη έλαμψε «επιδεικτικά» πλάι του, στη συνάντηση Κορυφής της Χάγης, 26-27 Ιουνίου 1986. Στη διάρκεια του

ταξιδιού -με το Μπόινγκ 737 της Ολυμπιακής, την αποκλειστική φροντίδα του πρωθυπουργού είχαν οι δυο φίλες

Ρούλα Βλαχοπούλου και Δήμητρα Λιάνη. Στην 'ολλανδική πρωτεύουσα η ελληνική αντιπροσωπεία έφτασε

απόγευμα Τετάρτης, 25 Ιουνίου 1986, παραμονή της Διάσκεψης, και κατέλυσε στο πολυτελές ξενοδοχείο

«Κούρχαους» (KURH- AUS). Το ξενοδοχείο αυτό είχε τη μοίρα να συνδεθεί με την πρώτη «επίσημη»

διανυκτέρευση του πρωθυπουργού στο εξωτερικό με τη Δήμητρα Λιάνη. Όλα έγιναν πολύ απλά, με την εξής σειρά.

Πέμπτη, 26 Ιουνίου μεσημέρι: Ο πρωθυπουργός και οι άλλοι ηγέτες της ΕΟΚ παρακάθησαν σε γεύμα, που τους

παρέθεσε η βασίλισσα Τζουλιάνα. Το βράδυ: Στο εστιατόριο του «Κουρχάους» ο πρωθυπουργός καλεί επιλεκτικά

σε δείπνο ορισμένα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας. Λεπτομέρεια: Τον συνοδεύουν η Δήμητρα Λιάνη και η

Ρούλα Βλαχοπούλου στο κατάμεστο εστιατόριο από μέλη των άλλων αντιπροσωπειών που συμμετέχουν στη

διάσκεψη. Στο γεύμα και στο κέφι που κράτησε σχεδόν μέχρι τα μεσάνυχτα, εκτός από τις δυο γυναίκες,

συντρόφεψαν τον πρωθυπουργό ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Θ. Πάγκαλος, ο διευθυντής του οικονομικού

γραφείου I. Παπανικολάου, ο ιδιαίτερος γραμματέας του Μ. Ζιάγκας, η διευθύντρια του ιδιαίτερου γραφείου του Α.

Κοκκόλα και ο Γιάννης Ρουμπά-

22

23

της, τότε ειδικός σύμβουλός του για θέματα Εξωτερικού Τύπου. Μετά το δείπνο η Δήμητρα και η Ρούλα συνοδέυσαν

τον πρωθυπουργό έξω από το εστιατόριο και σε λίγο η αεροσυνοδός πέρασε αθόρυβα με τη βοήθεια του σωματοφύ-

λακα στο διαμέρισμα του Προέδρου. Κατά σύμπτωση, την ίδια αυτή νύχτα, η ΕΡΤ-1 παρουσίαζε την εκπομπή «Μισό

- Μισό». Την «ιστορική» αυτή διανυκτέρευση πλήρωσε ακριβά, όχι βέβαια ο πρωθυπουργός, αλλά η Ολυμπιακή,

γιατί προκειμένου να εξασφαλιστεί η προγραμματισμένη συνάντησή τους, χρειάστηκε να μείνει ακινητοποιημένο για

τρεις μέρες το Μπόινγκ 737 στο αεροδρόμιο «Σκήπωλ» του Άμστερνταμ. Το αεροσκάφος έπρεπε να επιστρέψει

αυθημερόν κανονικά στην Αθήνα, μετά την άφιξη του πρωθυπουργού στη Χάγη, πράγμα αδύνατο όμως, χωρίς να

είναι μαζί με το πλήρωμα η αεροσυνοδός Δήμητρα Λιάνη. Έτσι η νύχτα της 26ης Ιουνίου στοίχισε στο Δημόσιο,

δηλαδή στον Έλληνα φορολογούμενο, μόνο από την ακινητοποίηση του αεροσκάφους γύρω στα 70.000 δολάρια,

κατά τους μετριότερους υπολογισμούς.

Η δεύτερη μέρα της διάσκεψης στη Χάγη, 27/6/86, πέρασε για τον πρωθυπουργό και τη Δήμητρα χωρίς συγκινή-

σεις και πιο διακριτικά. Μετά την επάνοδό του όμως στην Αθήνα, στις 3.00 το απόγευμα 28 Ιουνίου, αντί για το Κα-

στρί, πήγε κατευθείαν από το αεροδρόμιο στο ξενοδοχείο «Ναυσικά» του «Αστέρα», όπου στις 9.00 το βράδυ έφτασε

και η αεροσυνοδός με ένα «μίνι» για να οδηγηθεί από τον σωματοφύλακα του πρωθυπουργού στο διαμέρισμά του,

No 3369. Το δείπνο, ό,τι εκλεκτότερο υπήρχε, σερβιρίστηκε από τον μαιτρ, μετά τις ειδήσεις των 9.30.

Ο Ιούλιος του 1986 ήταν ο μήνας της μεγάλης «κινητοποίησης» του πρωθυπουργού, όπου το ενδιαφέρον του για

τη Λιάνη σταθεροποιήθηκε μεν, χωρίς όμως να «κλείσει» το κεφάλαιο της ήδη τραυματισμένης σχέσης του με τη

Μαρι- λένα Πατρονικόλα. Εννιά μέρες μετά την ιδιαίτερη συνάν

τησή του με τη Δήμητρα στον «Αστέρα», την επισκέφτηκι ινκόγκνιτο στο σπίτι της, της οδού Βασ. Παύλου, στο II.

Ψυχικό, όπου έμεινε μαζί της από τις 7.00 ως τις δέκα παρά τέταρτο το βράδυ. Σε λίγο βρέθηκε ξανά στο Καστρί,

όπου τον περίμεναν για φαγητό ο Γιώργος Κατσιφάρας, υπουργός τότε Εμπορίου, και ο καθηγητής Ψυχιατρικής Κ.

Στεφάνής.

Ένας κοντινός θαλάσσιος περίπατος από τον «Αστέρα» Βουλιαγμένης προς Λεγρενά - Σούνιο, του έδωσε την

ευκαιρία για μια «εκτός προγράμματος» συνάντησή του με την αεροσυνοδό. 13 Ιουλίου 1986, Κυριακή πρωί: Από

τον «Αστέρα» ξεκίνησε με το γιωτ, τύπου Φιόρδ, και καπετάνιο τον Δημήτρη Τσαλαβρά, φίλο του Γ. Λούβαρη.

Συντροφιά του στη θαλάσσια εκδρομή είναι η Μαργαρίτα, η Κοκκόλα, ο γιος του Ανδρέας με τη φίλη του Βάγκυ

Καστανίδου και ο εξ απορρήτων φίλος του και μόνιμος συνοδός του στις κρουαζιέρες Γιώργος Αούβαρης. Μαζί τους

επίσης και ο σωματοφύλακάς του. Ο Α. Παπανδρέου σε κείνο τον περίπατο ήταν εξαιρετικά ευδιάθετος και ζεστός με

τη Μαργαρίτα και δεν παράλειψε να επιδείξει και τη δεινή κολυμβη- τική του ικανότητα. Η συντροφιά επέστρεψε

στον «Αστέρα» στις 5.15 το απόγευμα και ο πρωθυπουργός με τη σύζυγό του ανέβηκαν στο διαμέρισμα για να

ξεκουραστούν. Μεταξύ τους διαμείφθηκε και η εξής στιχομυθία:

Ανδρέας: Θα φύγεις για το Καστρί;

Μαργαρίτα (με κάποια έκπληξη): Μα δεν είπαμε ότι θα πάμε μαζί κατά τις επτά;

Ανδρέας: Θα μείνω λίγο εγώ...

Ο Παπανδρέου, προφανώς για να την κολακέψει, της είπε τότε να πάρει τη θωρακισμένη Μερσεντές του, που

ποτέ άλλοτε δεν είχε χρησιμοποιήσει μόνη της, γιατί κυκλοφορούσε πάντα με το δικό της ιδιωτικό αυτοκίνητο,

έχοντας βέβαια οδηγό αστυνομικό. Η Μαργαρίτα έφυγε και στις εννιά το βράδυ, η Δήμητρα, συνοδευόμενη από τον

σωματοφύλακα, βρέθηκε πάλι στο γνώριμο διαμέρισμα 3369 του «Ναυσικά», όπου πριν από 15 μέρες είχε περάσει

μερικές ώρες με τον πρωθυπουργό. «Δεν είμαι για κανέναν εδώ»,

είπε ο πρωθυπουργός στον σωματοφύλακα. Μετά τις ειδήσεις των εννέα στην ΕΡΤ-1 το ζεύγος δείπνησε ελαφρά με

γλώσσες, σαλάτα, φρούτα και άσπρο κρασί «Καμπά», που τους σερβίρισε ο μαιτρ. Η Λιάνη έφυγε από το διαμέρισμα

στις 12.30 μετά τα μεσάνυχτα και ο πρωθυπουργός αναχώρησε ένα τέταρτο αργότερα για το Καστρί.

Όλο αυτό το διάστημα ο πρωθυπουργός ήταν μετέωρος συναισθηματικά ανάμεσα στη Δήμητρα Λιάνη και τη

Μαρι- λένα Πατρονικόλα, που του είχε θέσει ήδη θέμα να νομιμοποιήσουν τη μακρόχρονη σχέση τους. Έτσι,

τέσσερις μέρες •μετά τη συνάντηση με τη Δήμητρα στη Βουλιαγμένη, αποφάσισε να πάει για διακοπές μια βδομάδα

από 17 ως 23 Ιουλίου στην Κρήτη, με τον Πρόεδρο της Βουλής Γιάννη Αλευρά. Κατέλυσε στον «Αστέρα» της

Ελούντας, όπου είχε προσ- καλέσει και το ζεύγος Β. Παπαφιλίππου, με τον οποίο διατηρούσε στενή φιλική σχέση.

Ήταν ο άνθρωπος που νοίκιασε στο όνομά του για λογαριασμό του πρωθυπουργού τη διόροφη μονοκατοικία στην

οδό Ανεμώνης 12, της Εκάλης, όπου από τον Δεκέμβριο του ’86 συζούσε με τη Δήμητρα Λιάνη. Αξίζει να

σημειωθεί, ότι πριν αναχωρήσει το πρωί για την Κρήτη, έστειλε αυτοκίνητο της ασφαλείας στο σπίτι του

Παπαφιλίππου, στην οδό Προκοπίου Ικονίου 27, στον Υμηττό, για να τον φέρει στο αεροδρόμιο, ενώ η σύζυγός του

είχε προηγηθεί με άλλη πτήση. Το απόγευμα της Τετάρτης, 23 Ιουλίου, ο πρωθυπουργός έφυγε από την Ελούντα και

τον συνόδευσε ως το αεροδρόμιο του Ηρακλείου ο Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς. Στη διαδρομή διαμείφ-

τηκε μεταξύ τους ο ακόλουθος διάλογος:

Αλευράς: Λεν ξέρω, αν είδες το δημοσίευμα του «Βήματος» και των «Νέων» για τον Λαλιώτη.

Ανδρέας: Το είδα...

24

Αλευράς: Νομίζω πως τον υποστηρίζουν ο Λημητρίου στο «Βήμα» και ο Αντωνόπουλος στα «Νέα».

Ανδρέας: ...

Αλευράς: Αν και δεν ξέρω ποιες είναι τώρα οι μετοχές τον στα «Νέα». Εσύ έχεις καμιά πληροφορία;

Ανδρέας: Δεν ξέρω.

Αλευράς: Δεν βλέπω το όνομά τον όπως παλιά, στα δημοσιεύματα των «Νέων».

Ανδρέας: ...

Είναι φανερό, ότι ο Πρόεδρος της Βουλής θέλησε να δι- ερευνήσει τις σχέσεις πρωθυπουργού - Λαλιώτη και προκά-

λεσε τη συζήτηση για να δει τις αντιδράσεις του, αλλά ο πρωθυπουργός δεν του άφησε περιθώρια για να μάθει αυτό

που ήθελε. Είναι πάντως γνωστή η διαφοροποίηση του Γιάννη Αλευρά, όχι μόνο με τον Λαλιώτη αλλά και με τον

Μέ- νιο Κουτσόγιωργα και τον Γ. Γεννηματά. Οι δύο τελευταίοι μάλιστα είχαν πέσει στη δυσμένεια του

πρωθυπουργού. Στην περίπτωση Γεννηματά συνέβη και το εξής γεγονός: Όταν οι εσωκομματικές διενέξεις στο

ΠΑΣΟΚ είχαν κορυφωθεί, ο Πρόεδρος της Βουλής και ο Αντώνης Λιβάνης απευθύνθηκαν σ’ ένα Κοινοβουλευτικό

στέλεχος, που για ένα διάστημα το 1987 δεν μετείχε στην κυβέρνηση και το προειδοποίησαν φιλικά «να προσέχει τις

σχέσεις τον με τον Γεννηματά». «Αν μάθει τίποτα ο Ανδρέας, τον είπαν, δεν θα ξαναμπείς στην κνβέρνηση. Δεν είδες π

ον έδιωξε τον σωματοφύλακά τον, επειδή πήγε στο γάμο της κόρης τον Γεννηματά;» Του υπόδειξαν μάλιστα να

επιδιώξει μια συνάντηση με τον πρωθυπουργό, σαν ένα είδος γέφυρας για την επιστροφή του στην κυβέρνηση. Αλλά

αυτός τους απάντησε, ότι «αν θέλει σννάν- τηση ο Παπανδρέον, ας μον τηλεφωνήσει στο γραφείο μον». Πρέπει να

υπογραμμιστεί ότι το στέλεχος αυτό του ΠΑΣΟΚ, είναι ίσως ο μοναδικός υπουργός, που δεν δίστασε να του ασκήσει

σκληρότατη κριτική με μια επιστολή του 47 σελίδων, που περιείχε οξύτατους καθόλου κολακευτικούς χαρα-

κτηρισμούς για το πρόσωπο του πρωθυπουργού. Η δυναμική στάση του είχε σαν αποτέλεσμα να επαναφερθεί στην

κυβέρνηση διατηρώντας το ίδιο πόστο από το οποίο είχε απομακρυνθεί. Στέλεχος του ΠΑΣΟΚ έλεγε για την περί-

πτωση αυτή: «Όταν ο Ανδρέας νιώσει τον απέναντι τον ισχυρό και αποφασισμένο να τον αντιταχθεί, αρχίζει να μετράει

την προσωπική ζημιά π ον θα μπορούσε να τον προκα- λέσει μια ανοιχτή ρήξη μαζί τον. Είδε πως η αντιπαράθεση θα

απέβαινε σε βάρος τον και νποχώρησε». Ανελέητος και δεσποτικός είναι μόνο στους αδύναμους να τον πλήξουν σε

οτιδήποτε. Αυτούς τους μεταχειρίζεται όσο πιστεύει πως υπηρετούν τους δικούς του στόχους. Αυτή είναι η «φιλοσο-

φία» του.

Δυο μέρες μετά την επιστροφή του από την Ελούντα, την Παρασκευή 25 Ιουλίου, ο πρωθυπουργός συναντιέται

με τη Μαριλένα Πατρονικόλα στη βίλα της οδού Ανεμώνης 12, στην Εκάλη. Ένα αυτοκίνητο της ασφαλείας του

πρωθυπουργού πήγε να την παραλάβει, λίγο πριν από τις 12.00 το μεσημέρι από το σπίτι της στο Παλαιό Ψυχικό. Ο

αστυνομικός που τη συνόδευσε, τηλεφώνησε αμέσως στον συνάδελφό του στο Καστρί: «Είμαι έτοιμος», του είπε

συνθηματικά, που σήμαινε ότι ο πρωθυπουργός μπορούσε να ξεκινήσει από το Καστρί για την Εκάλη. Σε λίγα λεπτά

έφτασε κι αυτός στη βίλα με αυτοκίνητο της ασφαλείας και τότε συνέβη το εξής παράδοξο: Κάλεσε τους τέσσερις

άνδρες της προσωπικής του φρουράς και τους έδωσε εντολή να πάνε στο κατάλυμά τους στην Ερυθραία και τους

είπε ότι, αν τους χρειαζόταν τίποτα, θα τους έπαιρνε στο τηλέφωνο που ήταν 80.14.148. Οι φρουροί έμειναν

εμβρόντητοι γι’ αυτή την απόφασή του, γιατί στον περίβολο της βίλας της Εκάλης υπήρχε ειδικό κατάλυμα, σ’ ένα

υπόγειο, με εξωτερική είσοδο και μπορούσαν να μείνουν εκεί χωρίς να τον ενοχλούν. Η τετραμελής ομάδα έφυγε και

πήγε στο μικρό διαμέρισμα της οδού Κ. Βάρναλη 21, όπου είχε ειδικά νοικιαστεί για να αναπαύονται εκ περιτροπής

οι άνδρες της προσωπικής ασφάλειας, που απασχολούνταν σε εικοσιτετράωρη βάση. Στις 4.00 το απόγευμα χτύπησε

το τηλέφωνο κι ένας από τους άνδρες άρπαξε το ακουστικό. Ήταν ο πρωθυπουργός, που του είπε επί λέξει: «'Ακόυσε,

ξεχάσαμε να πάρονμε ζάχαρη. Να μον φέρετε ζάχαρη». Σε λίγη ώρα η ζάχαρη βρισκόταν στη βίλα της Εκάλης, απ’

όπου μια ώρα αργότερα

25

26

αποχώρησε η Μαριλένα με αυτοκίνητο της ασφαλείας για το Π. Ψυχικό. Η πεντάωρη απομόνωσή του μαζί της δεν

στάθηκε, όμως, ικανή να σβήσει το άστρο της Δήμητρας. Μόλις έφυγε, επέστρεψε στο Καστρί και από κει πήγε στο

Προεδρικό Μέγαρο, όπου συναντήθηκε περισσότερο από μία ώρα με τον Χρ. Σαρτζετάκη. Καθώς έβγαινε από το

Προεδρικό Μέγαρο ο σωματοφύλακάς του, ξέροντας τις τεταμένες σχέσεις του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας,

του είπε χαμογελώντας: «Ανησύχησα κύριε Πρόεδρε. Αργήσατε πολύ και ανησύχησα». Και ο πρωθυπουργός

ανταπέδωσε το σχόλιο: «Να σου πω, για μια στιγμή είπα να σον φωνάξω για να με απελευθερώσεις...» Και συνέχισε ο

πρωθυπουργός: «Είχαμε παλιά συναντηθεί με τον Σαρτζετάκη... Μου τον είχε συστήσει ο Μένιος... Σαν ανακριτής στη

δίκη Ααμπράκη, κράτησε αξιοπρεπή στάση, αλλά ήταν ιστορικό ατόπημα η εκλογή του. »

Έξι μέρες μετά τη συνάντηση με την Πατρονικόλα, ο πρωθυπουργός ξαναβρέθηκε με τη Λιάνη στον «Αστέρα»,

όπου πριν τέσσερις μέρες στις 10 το βράδυ είχε δειπνήσει με τη σύζυγό του, τον φίλο τους Αμερικανό επιχειρηματία

Στάνλεϋ Σέινμπαουμ και τους γιους του Γιώργο και Αν- δρέα, που συνόδευαν οι φίλες τους Άντα Παπαπάνου και

Βάγκυ Καστανίδου. Τη μέρα του ραντεβού με τη Δήμητρα, Πέμπτη 31 Ιουλίου, έδειχνε βιαστικός στο Καστρί. Την

ώρα της σύσκεψης του ΚΥΣΥΜ είχε έρθει και ο ιδιοκτήτης του «Κινγκ Τζωρτζ» Σωκράτης Καλκάνης με τον

συνεργάτη του X. Χριστοδουλόπουλο, αλλά τελικά δεν τον είδε, παρά μόνο η Κοκκόλα. (Μια συνάντησή τους έγινε

στις 26 Νοεμβρίου

1986, στο Καστρί, στις 1 το μεσημέρι). Μετά τη σύσκεψη του ΚΥΣΥΜ διέφυγε αθόρυβα από την πίσω πόρτα της

«Γαλήνης» για να μην αναγκαστεί να κάνει δηλώσεις στους δημοσιογράφους, που τον περίμεναν από την κεντρική

είσοδο και έφτασε στον Αστέρα. Μετά το μπάνιο του έφαγε στο εστιατόριο του «Ναυσικά» με τον υπουργό τότε των

Εσωτερικών Μένιο Κουτσόγιωργα, που τον περίμενε ως τις 3, πλάγιασε κατά τη συνήθειά του μιάμιση ώρα και όταν

ξύπνησε ειδοποίησε το σωματοφύλακά του για το ραντεβού του με τη Λιάνη, στις 8.30. Έμεινε μαζί της μέχρι τη 1

παρά τέταρτο μετά τα μεσάνυχτα, αφού δείπνησαν με κεφτέδες, αγγουροντομάτα, φρούτο και λευκό κρασί «Καμπά».

Μόλις έφυγε η Δήμητρα από τη σουίτα του, βγήκε εκνευρισμένος και φτάνοντας στο δωμάτιο του σωματοφύλακά

του, του είπε επιτιμητικά: «Το τηλέφωνό σου μιλούσε συνεχώς». «Όχι, κύριε Πρόεδρε», του απάντησε εκείνος, αλλά ο

πρωθυπουργός επέμενε: «Μιλούσε... μιλούσε... Το 369 δεν έχεις;» Πάνω στη σύγχυσή του ο φρουρός ψέλισε ένα

«ναι», αλλά στη διαδρομή το ξανασκέφτηκε και του είπε: «Ο αριθμός 369 κύριε Πρόεδρε, δεν είναι το δικό σας

τηλέφωνο; Παίρνατε το δικό σας δωμάτιο αντί για το δικό μου». Έτσι πράγματι είχε συμβεί. Ο πρωθυπουργός που

έμενε στη σουίτα 3369 είχε εσωτερικό τηλέφωνο το 369, ενώ το τηλέφωνο ασφαλείας ήταν το 368, αφού ο αριθμός

του διαμερίσματος ήταν 3368.

Σε κάποια από τις δυο νυχτερινές συναντήσεις του Ιουλίου με τη Λιάνη, ήρθε ξαφνικά στον «Αστέρα» ο γιος του

Γιώργος Παπανδρέου και ζητούσε να τον δει. Ο φρουρός του του εξήγησε ότι είχε εντολή να μην περάσει κανένας

μέσα και επειδή εκείνος επέμεινε πιεστικά, τον υποχρέωσε να μπει στο διαμέρισμα. «Με συγχωρείτε, κύριε Πρόεδρε,

έχει έρθει ο Γιώργος και επιμένει να σας μιλήσει». Η απάντηση ήταν κοφτή: «Το καταλαβαίνεις, πως η απάντηση είναι

όχι. Δεν μπορώ να τον δεχτώ... Δεν σου είπα να μη με ενοχλήσει κανείς;» «Με συγχωρείτε κύριε Πρόεδρε, αλλά με

ανάγκασε ο γιος σας να μπω μέσα», είπε ο σωματοφύλακας και βγήκε από τη σουίτα.

Η Βουλιαγμένη πάντως χάρισε αξέχαστα καλοκαίρια στον πρωθυπουργό. Τον Ιούνιο του ’86 είχε και μια μικρή

περιπέτεια, που αξίζει να την αναφέρω. Φώναξε στη σουίτα τον σωματοφύλακα του και του είπε: «Άκονσε, θέλω το

δωμάτιο 3317 της “Αφροδίτης” να το διαθέσω για δυο κοπέλες που δουλεύουν στη Λουφτχάνσα. Η μια λέγεται Ζορμπά

και η φίλη της είναι Γερμανίδα. Εσύ θ’ αναλάδεις όλη την επιχείρηση. Το βράδυ θα τις καλέσω για φαγητό. Θα σε

ζητήσω στο δωμάτιό σου. Θά ’ρθουν να κάνουν το μπάνιο τους». Τελικά, όταν ήρθαν οι κοπέλες με μια φίλη τους και

δυο νεαρούς, ο υπεύθυνος ασφαλείας του ξενοδοχείου, που δεν ήξερε τίποτα, δεν τους επέτρεψε την είσοδο και μόνο

όταν βεβαιώθηκε, μετά από τηλεφώνημα του σωματοφύλακα του πρωθυπουργού πως ήταν προσκεκλημένε^ του, τις

άφησε να περάσουν. «Οι άνθρωποι του ξενοδοχείου είναι απαίσιοι», είπε η Ζορμπά στη ρεσεψιόν, όταν έφτασε ο

σωματοφύλακας. Τρακαρισμένος εκείνος, της είπε με τακτ, ότι δεν έπρεπε να δημιουργήσει θέμα, γιατί έτσι εκθέτουν

τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Τελικά, τις έστειλε στο δωμάτιο 3317, έκαναν το μπάνιο τους, έφαγαν, αλλά δεν

επικοινώνησαν με τον πρωθυπουργό. Όσο περνούσε η ώρα, εκείνος αγωνιούσε και κάθε τόσο ρωτούσε αν του

τηλεφώνησε η Ζορμπά, κι όταν πήρε αρνητική απάντηση, του είπε: «Την ανόητη... Μπορείς να πας στην πισίνα ή στο

λιμανάκι να της πεις να πάει στο δωμάτιο για να της τηλεφωνήσω;» «Έχει μεγάλη παρέα. Μπορεί να εκτεθούμε, κύριε

Πρόεδρε», απάντησε ο σωματοφύλακας. Ο πρωθυπουργός φάνηκε ότι υποχώρησε και το βράδυ γύρω στις 8.00 ο

σωματοφύλακας τηλεφώνησε στην Αικατερίνη Ζορμπά και της είπε να περιμένει τηλεφώνημα του πρωθυπουργού.

«Έγινε φαίνεται κάποια παρεξήγηση, αλλά μπορώ να τη δεχτώ αύριο στο δωμάτιό μου», είπε λίγο αργότερα ο

Παπανδρέου στη φρουρά του, αφού η αεροσυνοδός δεν είχε πειθαρχήσει στην επιθυμία του Προέδρου. Φυσικά, τα

έξοδα φιλοξενίας χρεώθηκαν, ως συνήθως, ως «έξοδα ασφαλείας».

Το ταξίδι στο Μεξικό, 3-9 Αυγούστου ’86, ο πρωθυπουργός δεν το πέρασε και τόσο ευχάριστα, γιατί ήταν εκ των

πραγμάτων αδύνατη μια προσέγγιση, όπως αυτός την ήθελε, με την αεροσυνοδό Δήμητρα Λιάνη. Η εγγενής

δυσχέρεια στο Μεξικό ήταν καθαρά συζυγική, αφού συνοδευόταν από τη Μαργαρίτα και έτσι περιορίστηκε στη

δραστηριότητά του, στα πλαίσια της επίσημης αποστολής του «ειρηνοποιού», αφού ο κύριος λόγος της επίσκεψης

ήταν η Συνάντηση των Έξι Ηγετών του Κινήματος Ειρήνης. Το Μπόινγκ 707 της Ολυμπιακής με τον πρωθυπουργό

27

και τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας έφτασε στις 3 Αυγούστου στην Πόλη του Μεξικού με μια στάθμευση τη

νύχτα για ανεφοδιασμό στο νησί Σάντα Μαρία των Αζορών. Στη Μεξικανική πρωτεύουσα είχε διμερείς συνομιλίες,

4-5 Αυγούστου, με τον τότε Πρόεδρο του Μεξικού Μιγκέλ ντελλα Μαντρίντ. Ο Μεξικανός πρόεδρος τον συνόδευσε

μετά τις συνομιλίες τους στην πόλη Ιξστάπα, όπου έγινε η διάσκεψη των έξι, 6-7-8 Αυγούστου. Στη νεοχτισμένη

αυτή πόλη - καμάρι του Μεξικού με την απέραντη παραλία που δέρνεται από τα κύματα του Ειρηνικού, ο

πρωθυπουργός βρήκε την ευκαιρία να συναντηθεί με τη Λιάνη στο ξενοδοχείο «Κρυστάλ», όπου διέμενε με τη

σύζυγό του. Η Δήμητρα είχε ήδη προηγηθεί στην παραλία, όταν έφτασε ο πρωθυπουργός στην πλαζ και τη βρήκε ν’

απολαμβάνει τα θεόρατα κύματα ξαπλωμένη με το μαγιό της. Ενώ την κοίταζε, προχωρώντας μέσα στο νερό, τον

χτύπησε ένα μεγάλο κύμα και σαν άριστος κολυμβητής πού είναι, προσπάθησε με μια ειδική τεχνική να περάσει μέσα

από το κύμα, αλλά δεν τα κατάφερε κι άρχισε να χάνει τον έλεγχο. Τελικά, τον έσωσαν από βέβαιο πνιγμό δυο

Μεξικανοί ναυ- αγοσώστες, αλλά το μπάνιο του το έκανε. Στην Ιξστάπα, λόγω έλλειψης δωματίων στο ξενοδοχείο, η

Δήμητρα Λιάνη έμεινε με τον φροντιστή Βαγγέλη Λώλη, που δεν έλειπε ποτέ από την παρέα του Α. Παπανδρέου.

Αξίζει ν’ αναφέρω και την παρουσία στην Ιξστάπα, τις μέρες της «Διάσκεψης των έξι», Στάνλεϋ Σέινμπάουμ. Ο

πολυεκατομμυριούχος Αμερικανός επιχειρηματίας, που συνδεόταν με στενή φιλία με το πρωθυ- πουργικό ζεύγος,

επιδείκνυε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την «Κίνηση Ειρήνης των Έξι Ηγετών». Είχε φτάσει εκεί νωρίτερα από τον

πρωθυπουργό, του οποίου υπήρξε πολύτιμος σύμβουλος στους χειρισμούς του κατά τη «Διάσκεψη των Έξι».

Ένα άλλο γεγονός που αξίζει ν’ αναφέρω, είναι αυτό που σημάδεψε τα όσα συνέβησαν στον «Αστέρα» την

εφιαλτική νύχτα του Σαββάτου 13 Σεπτεμβρίου 1986, όταν έγινε ο καταστρεπτικός σεισμός της Καλαμάτας. Όσοι

βρέθηκαν δίπλα στον πρωθυπουργό, δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ποος και γιατί το δράμα των Καλαματιανών δεν

τον είχε επηρεάσει, παρόλο που είχε ενημερωθεί, πριν ακόμα ξεκινήσει από το «Ναυσικά», όπου διέμενε, για τον

«Αρίωνα» του Αστέρα. Εκείνο το βράδυ ο πρωθυπουργός έμεινε πέρα από τα μεσάνυχτα χορεύοντας ζεϊμπέκικο και

ταγκό. Απίστευτο, μα την πικρή αλήθεια. Την επόμενη μέρα, Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου, του Σταυρού, απέρριψε την

ιδέα να επισκεφτεί τη σεισμόπληκτη πόλη, γιατί είχε προγραμματίσει θαλάσσια εκδρομή στην Αίγινα. Ο

σωματοφύλακάς του, του είπε εκείνο το πρωινό: «Θα ’ταν καλύτερα, να πάμε στην Καλαμάτα, κύριε Πρόεδρε».

«Έστειλα τρία όις και πήγε η μισή κυβέρνηση. Τι άλλο να κάνω στους Καλαματιανούς. Στο τέλος θα είναι και δυσ-

αρεστημένοι», του απάντησε, σχεδόν θυμωμένα. Παρενέβη τότε και ο Ζιάγκας: «Να μην εμφανιστούμε σε πολύ κόσμο

στην Αίγινα». Στις 11.00 το πρωί, μαζί με την Κοκκόλα, τον Ζιάγκα, τον απαραίτητο Λούβαρη και τον

σωματοφύλακά του ξεκίνησαν με το κότερο που κουμαντάριζε ο Τσαλαβράς για την Πέρδικα της Αίγινας και μετά

για την Αγία Μαρίνα, όπου γευμάτισαν με ξιφίες και γαρίδες. Στις 3.30 περίπου το απόγευμα γύρισε στον «Αστέρα»

και το βράδυ δείπνησε με τον Καναδό οικονομολόγο Λουί Λεφέμπερ. Την ίδια ημέρα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος

δικαιολογούσε την απουσία του πρωθυπουργού από τη δοκιμαζόμενη Καλαμάτα με τον ισχυρισμό ότι «είχε σοβαρή

υπηρεσιακή απασχόληση». Τελικά αναγκάστηκε μετά τον σάλο που είχε προκαλέσει στην κοινή γνώμη η μη παρουσία

του στον τόπο του δράματος, να πάει

στην Καλαμάτα την Παρασκευή, 19 Σεπτεμβρίου, για να κοπάσει ο σάλος. Ήταν μια επίσκεψη αστραπή, που έγινε

κάτω από την προτροπή του στενού του περιβάλλοντος. Τη Δευτέρα το πρωί, δύο μέρες μετά το σεισμό, ο

πρωθυπουργός φανερά εκνευρισμένος, γιατί υποχρεώθηκε να ξυπνήσει νωρίς, πήγε στο αεροδρόμιο στις 8.20, απ’

όπου θα αναχωρούσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για επίσημη επίσκεψη στην Ανατολική Γερμανία. Μέσα στο

αυτοκίνητο μουρμούριζε: «Τι να κάνουμε... πρέπει να πάμε... ΉΘελές τα, έπαθές τα». Πριν καλά - καλά κλείσουν οι

πόρτες του Προεδρικού αεροσκάφους έδωσε το σύνθημα της αποχώρησης, κατά παράβαση του πρωτοκόλλου,

γεγονός που ανάγκασε την Α. Κοκκόλα, να του πει: «Δεν έπρεπε να φύγουμε, πριν φύγει το αεροπλάνο... Μήπως

θυμώσει;» «Ας θυμώσει... Τι να κάνουμε», ήταν η απάντησή του.

Τα τεντωμένα νεύρα του πρωθυπουργού χαλάρωσαν το βράδυ της ίδιας μέρας, όταν δέχτηκε στη σουίτα του

ξενοδοχείου «Ναυσικά» τη Δήμητρα Αιάνη, που έμεινε μαζί του και μετά το δείπνο μέχρι και μετά τα μεσάνυχτα.

Την επόμενη μέρα, 16 Σεπτεμβρίου, συνέφαγε στο Καστρί με το θείο της πρεσβευτή Γιώργο Αιάνη και τον πρέσβη

Μανώλη Πονηρίδη.

Ένα άλλο περιστατικό, που φωτίζει τις διαθέσεις του πρωθυπουργού απέναντι στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας,

είναι και το εξής: Την Παρασκευή, στις 24 Οκτωβρίου 1986, επρόκειτο να συναντηθεί με τον Πρόεδρο, στις 12.30 το

μεσημέρι. Στη διαδρομή από το Καστρί προς το Μέγαρο Μα- ξίμου, στις 10.00 το πρωί, όπου είχε συνεδρίαση με το

ΚΥ- ΣΥΜ, έγινε ο εξής διάλογος με την τότε ιδιαιτέρα του Μαρία Καραγεωργίου.

- Έχετε ραντεβού με τον Πρόεδρο σήμερα.

- Ναι, βεβαίως.

- Και τι να πεις μ9 αυτόν τον άνθρωπο.

- Δεν μπορείς να προβλέψεις τις αντιδράσεις αυτού του ανθρώπου. Παράπονα συνέχεια... Πρόκειται για ψυχοπαθή -

τικό πρόσωπο.

- Η γυναίκα του είναι καλή.

- Ay όχι, έχει χαλάσει. Δεν είναι εκείνη που ήτανε. Έχουμε ένα πρόβλημα με την επίσκεψη του Ινδού προέδρου (θα

’ρχόταν 3-4 Νοεμβρίου 1986). Δεν ξέρω αν ξέρεις, έχει πεθάνει η γυναίκα του. Έχει δυο κόρες, τις οποίες φέρνει μαζί

του. Και η μία, η μεγαλύτερη, θέλει να πάρει τη θέση της μάνας της (της συζύγου). Η Φρόσω δεν το δέχεται και έχουμε

28

τεράστιο πρόβλημα. Θέλω να πω στη Μαργαρίτα να μπει στο παιχνίδι, μήπως και την πείσει.

Ο Δεκέμβριος του 1986 ήταν το μοιραίο σταυροδρόμι στη ζωή του Α. Παπανδρέου. Είχαν ωριμάσει οι συνθήκες,

που ως ένα σημείο ο ίδιος δημιούργησε, για να πει το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι. Όσο κι αν έδειχνε πως ήταν ο

άνθρωπος των μεγάλων «αποφάσεων», κάποια στιγμή δίστασε ν’ αποφασίσει ποιο δρόμο θα ’πρεπε να πάρει. Για

πολύ λίγο όμως, γιατί ήδη είχε κατακυριευθεί από τη Δήμητρα Λιάνη και κάθε μέρα που περνούσε τα βήματά του ξε-

μάκραιναν ολοένα από τη συζυγική εστία. Η χαριστική βολή σε μια συμβίωση 38 χρόνων - όχι πάντως αδιατάραχτη -

δόθηκε στη διήμερη διάσκεψη Κορυφής της ΕΟΚ, στο Λονδίνο, 5-6 Δεκεμβρίου 1986. Ήταν ο μοιραίος Δεκέμβρης

για τη Μαργαρίτα Παπανδρέου. Το πρωινό, πάντως, της 4ης Δεκεμβρίου, ο πρωθυπουργός έδειχνε ευδιάθετος, όταν

στις

11.30 συναντήθηκε στο Καστρί με τον συνάδελφό του καθηγητή στις ΗΠΑ Χουρμούζη Γεωργιάδη, που τον

αποχαιρέτησε και αναχώρησε για το αεροδρόμιο. Το ταξίδι ήταν πολύ ευχάριστο. Χωρίς τη Μαργαρίτα ένιωθε άνετα,

αφού μπορούσε να έχει κοντά του στην πρώτη θέση την αεροσυνοδό Δήμητρα Λιάνη, που είχε αναλάβει

αποκλειστικά το σερβίρισμά του. Στο Λονδίνο είχε φτάσει πριν μερικές μέρες και η Μαργαρίτα, για να δει - όπως

είπε - τον μικρότερο γιο της Αντρίκο, που σπούδαζε εκεί Οικονομικά. Μαζί της ήταν και η κόρη της Σοφία

Κατσανέβα με τον μικρό γιο της Ανδρέα, αλλά δεν έμεινε ούτε μια μέρα στο «Γκρόσβενορ Χάουζ», όπου κατέλυσε ο

πατέρας της. Η μητέρα της φιλο- ξενιόταν στο μεταξύ στο διαμέρισμα του πρώτου ορόφου της πρεσβείας, που της

είχε παραχωρήσει ο Έλληνας πρεσβευτής. Η αρχή του τέλους των σχέσεων Παπανδρέου - Μαργαρίτας γράφτηκε

στην πολυτελή σουίτα του ογδόου ορόφου του ξενοδοχείου «Γκρόσβενορ Χάουζ», όπου είχε φτάσει και η

Μαργαρίτα αργά τη νύχτα της 4ης Δεκεμβρίου. Προ- ηγήθηκε σφοδρή λογομαχία και κάποια στιγμή ο πρωθυ-

πουργός εγκατέλειψε τη σουίτα αναστατωμένος και δυο άνδρες της ασφαλείας του τον συνόδεψαν στον 7ο όροφο, ως

την είσοδο του διαμερίσματος της Δήμητρας Λιάνη, που ανέμενε για να τον... φιλοξενήσει. Η φιλοξενία επαναλή-

φθηκε και τις δύο επόμενες νύχτες, 5 και 6 Δεκεμβρίου, όσο παρέμεινε ο πρωθυπουργός στο Λονδίνο. Οι άνδρες της

ασφαλείας του είχαν εντολή να μην τον φρουρούν έξω από το υπνοδωμάτιο της Λιάνη για να μη μαθευτούν τα

διαδραματιζόμενα.

Τα νέφη στις σχέσεις του πρωθυπουργικού ζεύγους φαίνεται πως είχαν σωρευθεί πολύ πριν από τη Διάσκεψη Κο-

ρυφής του Λονδίνου, όπου η στάση του δεν άφηνε κανένα περιθώριο για αισιόδοξες σκέψεις στη Μαργαρίτα. Στη δι-

άρκεια της δεξίωσης, που έδωσε προς τιμήν του ο πρεσβευτής το ίδιο βράδυ της άφιξής του στο Λονδίνο, η Μαρ-

γαρίτα έμεινε κλεισμένη στο υπνοδωμάτιό της στην πρεσβεία, γιατί ήξερε, πως κάτω στην αίθουσα βρισκόταν η

Δήμητρα Λιάνη και δεν μπορούσε ν’ ανεχθεί την παρουσία της δίπλα στον σύζυγό της. Μόνο όταν τελείωνε η

δεξίωση, έκανε την εμφάνισή της και αντάλλαξε λίγες κουβέντες μαζί του. Μάζεψε τότε τα πράγματά της και

μετακόμισε στον όγδοο όροφο του ξενοδοχείου «Γκρόσβενορ Χάουζ», μη γνωρίζοντας τι θα επακολουθήσει. Ο

πρωθυπουργός πριν φύγει από την πρεσβεία επέμενε να κανονιστεί να πάνε με τη Δήμητρα σε κάποιο κέντρο να

διασκεδάσουν, αλλά τελικά αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί, μετά την παρατήρηση του Ζιάγκα, ότι θα δημιουργηθεί

πρόβλημα με τη Μαργαρίτα. Έτσι γύρισε δύσθυμος στο ξενοδοχείο, με αποτέλεσμα να προκληθεί καυγάς και να

καταφύγει στο διαμέρισμα της

Λιάνη. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι τα γεγονότα στο «Γκρό- σβενορ» θα είχαν κατά κάποιο τρόπο προσχεδιαστεί,

όταν το μεσημέρι στις 2 Δεκεμβρίου ο πρωθυπουργός συνέφαγε με τη Λιάνη, τη Ρούλα Βλαχοπούλου και τον

Ακριβάκη, στην ταβέρνα του «Λεωνίδα» στη Βαρυμπόμπη. Μαζί με τη Λιάνη είχε πάει στο Λονδίνο και η φίλη της

Βούλα Κοτοπούλη, παρόλο που βρισκόταν σε άδεια λόγω τοκετού, για να της συμπαρασταθεί, στην αποφασιστική

εκείνη μέρα της ζωής της. Η επάνοδος του πρωθυπουργού από το ταξίδι του Λονδίνου, σήμανε και την οριστική

ρήξη του με τη Μαργαρίτα. Η ατμόσφαιρα ήταν ήδη φοβερά φορτισμένη από την αναχώρησή του την Κυριακή, 7

Δεκεμβρίου από το «Γκρό- -σβενορ». Ο πρωθυπουργός στη διαδρομή προς το αεροδρόμιο Χίθροου προσπάθησε ν’

ανταλλάξει μερικές λέξεις μαζί της, αλλά εκείνη παρέμεινε σιωπηλή, ακόμη και στη διάρκεια της πτήσης προς την

Αθήνα, όπου η Δήμητρα απέφυγε να σερβίρει η ίδια το πρωθυπουργικό ζεύγος, πράγμα που έκανε η Ρούλα

Βλαχοπούλου. Η τελευταία πράξη γράφτηκε στο Καστρί, όπου ο πρωθυπουργός έφαγε μόνος του και αποσύρθηκε

για ύπνο στο δωμάτιο του σπιτιού που είχε φτιάξει ο Λούβαρης, στον περίβολο της βίλας «Γαλήνη». Στο μεταξύ,

μετά την άφιξή τους, είχαν φτάσει στο Καστρί ανήσυχα τα παιδιά τους, ο Γιώργος και ο Νίκος, όπου μίλησαν

ξεχωριστά και στους δυο, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της κατάστασης.

Το βράδυ της Κυριακής ξέσπασε στο Καστρί και νέα θύελλα. Ο πρωθυπουργός βγήκε κάποια στιγμή έξαλλος

από το γραφείο του, κι άρχισε να φωνάζει στον σωματοφύλακά του, ότι δεν υπάρχουν μέτρα ασφαλείας. Διέταξε

τότε αυστηρή επιφυλακή της εξωτερικής φρουράς και επιθεώρησε μόνος του τις σκοπιές της πρωθυπουργικής

κατοικίας, για να βεβαιωθεί αν οι φρουροί βρίσκονταν στη θέση τους. Λίγο πριν αποσυρθεί για ύπνο, είπε να του

τακτοποιήσουν για την επόμενη μέρα το δωμάτιο της μητέρας του στον πρώτο όροφο, όπου έμεινε τέσσερις μέρες,

όσο διήρκεσε η επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα του Ισπανού πρωθυπουργού Γκονζάλες.

Αμέσως μετά, εγκατέλειψε το Καστρί και εγκαταστάθηκε στη βίλα της οδού Ανεμώνης 12, στην Εκάλη, όπου είχαν

μεταφερθεί και τα προσωπικά του είδη. Λίγο αργότερα έφτανε εκεί και η Λιάνη με τα δικά της πράγματα. Στο

Καστρί πήγαινε πλέον τις συνηθισμένες ώρες γραφείου, για να συναντηθεί με συνεργάτες του και κάποιο ξένο

επίσημο και βιαστικά γύριζε πάλι στη βίλα της Εκάλης.

29

Χρόνος έντονων συγκινήσεων, ερωτικών αλλά και κομματικών πονοκεφάλων, υπήρξε για τον πρωθυπουργό το

1987. Κρουαζιέρες, γλέντια σε ταβέρνες, ρομαντικά γου- ήκ-εντ σε κρησφύγετα, διακοπές σε πολυτελείς βίλες και

θέρετρα, αλλά και εμφύλιες συρράξεις στο ΠΑΣΟΚ με παρακολουθήσεις κορυφαίων στελεχών και έρπουσες φήμες

για πραξικοπήματα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη χρονολογική σειρά τους. Το δεύτερο συμπόσιο του

Νταβός, 30 Ιανουαρίου ως 1 Φεβρουάριου, δίνει την ευκαιρία στον Α. Παπανδρέου να επαναλάβει τους άθλους του

πρώτου, με δυο μόνον αλλαγές, στη στέγη και στη... γυναίκα. Η πόλη που τον φιλοξένησε είναι πάλι το γραφικό

Κλόστερς, το κατάλυμά του όμως δεν είναι στο ξενοδοχείο «ΑΑΒΑ HEALTH», αλλά σ’ ένα πολύ γραφικότερο, το

«VERGI- ΝΑ». Και σύντροφός του τη νύχτα δεν είναι τώρα η Μαρι- λένα Πατρονικόλα, αλλά η Λιάνη. Ο

πρωθυπουργός αυτή τη φορά βέβαια δεν είχε λόγους να εξαφανιστεί, όπως στο πρώτο συμπόσιο. Στο ίδιο ξενοδοχείο

έμεναν η Κοκκόλα, ο Ζιάγκας και η πενταμελής ομάδα της προσωπικής του ασφάλειας υπό τον Ν. Πιπερίδη,

ταξίαρχος σήμερα στην ΕΛ.ΑΣ, ενώ σε παραπλεύρους ξενοδοχείο κατέλυσε η υπόλοιπη συντροφιά του: ο πρόεδρος

της Ολυμπιακής Α. Ακρι- βάκης έμενε μαζί με την επιστήθια φίλη της Λιάνη, τη Ρούλα Βλαχοπούλου και η Βούλα

Τουρλουμούση - Κοτοπούλη με τον φροντιστή Βαγγέλη Λώλη, που δεν έλειπε από τις βραδινές εξορμήσεις του

πρωθυπουργού στα ταξίδια του στο εξωτερικό. Στο συμπόσιο του Νταβός ο Παπανδρέου ήταν εξαιρετικά ευδιάθετος.

Ανάμεσα στις προσωπικότητες που παραβρέθηκαν, ήταν δυο φίλοι του πρωθυπουργοί, ο Μαρ- τένς του Βελγίου και

ο Χωκ της Αυστραλίας. Μετά την ομιλία του για τον «οικονομικό ρόλο της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο»,

έφυγε βιαστικός για το Κλόστερς, όπου τον περίμενε η Λιάνη. Σ’ ένα σύντομο ρομαντικό του περίπατο στα χιόνια,

ζήτησε από έναν άνδρα της ασφαλείας του να τον φωτογραφήσει μαζί της με την αγαπημένη του μηχανή «Λάικα».

Και κάτι ακόμα, που δεν πρέπει ν’ αγνοηθεί: Το αεροσκάφος της Ολυμπιακής που τον μετέφερε, όπως συνέβη και

στη Χάγη, έμεινε τρεις μέρες ακινητοποιημένο στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης, γιατί μόνον έτσι θα μπορούσε να έ-χει

κοντά του συνέχεια τη Λιάνη. Μετά την επιστροφή από το Νταβός, μοναδική του μέριμνα ήταν να ρυθμίσει την εκ-

κρεμότητα των εκπομπών της σειράς «Μισό - Μισό», το αίτημα της Δήμητρας ήταν να δεχτεί η ΕΡΤ ένα «δεύτερο

κύκλο» 52 επεισοδίων από τα οποία το ζεύγος Λιάνη - Καπό- πουλου υπολόγιζε ότι θα εισέπραττε συνολικά 104

εκατομμύρια. Αν και είχε ξεσπάσει σάλος για την πρώτη εκπομπή της, επειδή θεωρήθηκε όχι μόνον ανεπιτυχής αλλά

και σκανδαλωδώς δαπανηρή (13 εκατομμύρια), ο πρωθυπουργός της υποσχέθηκε να τακτοποιήσει το θέμα. Η

Δήμητρα του παραπονιόταν στις ιδιαίτερες συναντήσεις τους, ότι την κοροϊδεύουν στην ΕΡΤ και με διάφορες

δικαιολογίες αναβάλλουν το κλείσιμο συμφωνίας. Τότε παρενέβη ο Ανδρέας και ζήτησε τηλεφωνικά από τον Γενικό

Διευθυντή της ΕΡΤ και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ Θόδωρο Χαλάτση να εγκρίνει την εκπομπή της.

Αυτός όμως αρνή- θηκε αποφασιστικά, εξηγώντας του ότι θα ήταν σκάνδαλο και θα τον εξέθετε επαγγελματικά

στους συναδέλφους του. Λέγεται ότι ο πρωθυπουργός δεν αντιτάχθηκε και του απάντησε: «Καλά Θόδωρε». Το «καλά

Θόδωρε», για όσους τον ξέρουν καλά, κάθε άλλο παρά σήμαινε συγκατάθεση στα όσα του είπε ο Χαλάτσης. Η

επιβεβαίωση ήρθε στις 18 Φεβρουάριου 1987, όταν ο Χαλάτσης εκτοπίστηκε οριστικά από την ΕΡΤ.

Ο πρωθυπουργός ζει βασανιστικά μ’ ένα ριζωμένο αίσθημα ανασφάλειας και συγκλονιζόταν από φοβίες, που

πολλές φορές άγγιζαν τα όρια του πανικού. Δεν θα ξεχάσω ένα περιστατικό που συνέβη στις 24 Οκτωβρίου του ’85.

Στις δυόμισι μετά τα μεσάνυχτα, με πήρε στο τηλέφωνο, στο σπίτι μου, και τον άκουσα να λέει με κάποια ταραχή:

«77α- πανδρέου εδώ... σε ξύπνησα, με σνγχωρείς... ο Φραγκούλης έφυγε από το σπίτι, μόλις πήγα για ύπνο». Πριν

προλάβω να του απαντήσω, ξέσπασε με θυμό: «Νομίζω, πως πρέπει να βάλεις μια τάξη. Λεν μπορεί να με

κοροϊδεύουν». Προσπάθησα να τον καθησυχάσω: «Μην ταράζεστε, κύριε Πρόεδρε, θά ’ρθω εγώ σε λίγα λεπτά να τον

αντικαταστήσω και το πρωί θα σας δω να σας εξηγήσω, πώς έχουν τα πράγματα». Τα λόγια μου τον καθησύχασαν και

μου είπε: «Καλά, σ’ ευχαριστώ, μην έρθεις». Η αλήθεια είναι, ότι όταν πήγαινε για ύπνο ο πρωθυπουργός, ο

σωματοφύλακάς του πήγαινε στο σπίτι του, αλλά δεν έμενε χωρίς ασφάλεια, γιατί υπήρχε πάντα αστυνομικός 24

ώρες μέσα στο σπίτι. Ακόμη το Καστρί εφρουρείτο εξωτερικά από μεγάλη αστυνομική δύναμη. Για την εσωτερική

όμως φρούρησή του υπήρχε κάποιο πρόβλημα, γιατί ο φρουρός υπηρεσίας θα ’πρεπε να μένει 24 ώρες άγρυπνος,

πράγμα βεβαίως αδύνατον. Όταν το πρωί του εξήγησα ότι έπρεπε να βρεθεί κάποιο δωμάτιο μέσα στο σπίτι, ώστε να

μπορεί να ξεκουράζεται ο σωματοφύλακας, όταν ο ίδιος κοιμόταν, μου είπε: «Σύμφωνοι, θα βρεθεί δωμάτιο». Αλλά,

όπως πάντα, αδιαφόρησε και τα πράγματα έμειναν όπως πριν.

Το πρόβλημα της ασφάλειάς του απασχόλησε σοβαρά την κυβέρνηση τον Μάιο του 1987 και έδωσε την ευκαιρία

στον Κ. Τσίμα, που μόλις είχε αναλάβει την αρχηγία της ΕΥΠ, εκπαραθυρώνοντας τον Φ. Μακέδο, να

παρουσιάζεται σαν υπερπροστάτης του Παπανδρέου. Τότε ήταν, αρχές Μαιου, που δέχτηκα ξαφνικά στο σπίτι μου,

στο Μαρούσι, την επίσκεψη ενός φίλου μου, προσκείμενου στο περιβάλλον του πρωθυπουργού. Φανερά ανήσυχος,

μου είπε πως είχε πληροφορία για προετοιμαζόμενο πραξικόπημα και ζήτησε τη γνώμη μου, με ποιον θα ’ταν

καλύτερα να έρθει α’ επαφή για να συζητήσει το θέμα. Του απάντησα πως τέτοιες πληροφορίες είχαμε χίλιες φορές

στο παρελθόν, και του έδωσα να καταλάβει με το ύφος μου: «Θα ήταν πάντως μια καλή ευκαιρία να

ξανασυναντηθούμε με τον Πρόεδρο στο Γουδί’ για να τα πούμε από κοντά και από την αρχή». Επειδή όμως επέμενε

για τη σοβαρότητα των πληροφοριών του, του είπα να συναντήσει τον Κ. Τσίμα, για τον οποίο θα ’ταν και μια

«χρυσή ευκαιρία» να προσφέρει εκδούλευση στον πρωθυπουργό για την εξάρθρωση της «συνωμοσίας». Στη συνάν-

τησή μας εκείνη ο επισκέπτης μου, μου εμπιστεύθηκε πως εκείνες τις μέρες είχαν προσκαλέσει στο σπίτι τους στα

Βριλήσια τον Γιώργο Γεννηματά. Ο τελευταίος τους εξομολογήθηκε, πως η ζωή του είχε γίνει αφόρητη, ότι τον

παρακολουθούσαν συνεχώς, όπου πήγαινε και δεν μπορούσε ν’ ανοίξει ούτε τα παράθυρα του σπιτιού του. «Ούτε στη

Χούντα δεν είχα τέτοια μεταχείριση», τους είπε σχεδόν κλαίγοντας. Λίγες μέρες μετά, ενώ είχα ξεχάσει εντελώς όσα

30

μου είχε πει για «πραξικόπημα» και «παρακολούθηση Γεννηματά», το θέμα ανακινήθηκε στη Βουλή, την

Παρασκευή 22 Μαΐου ’87, όπου συζητήθηκε πρόταση μομφής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης κατά της

Κυβέρνησης. Μιλώντας τη νύχτα εκείνη ο αρχηγός της Ν.Δ. κατήγγειλε, ότι «παρα- κολουθείται στενά όχι μόνον ο

ίδιος, αλλά και ο υπουργός Γιώργος Γέννηματάς». Υπογράμμισε μάλιστα, ότι «η παρακολούθηση του Γεννηματά

γίνεται σε τρεις βάρδιες». Απαντώντας στον Μητσοτάκη για την παρακολούθησή του ο Γεν- νηματάς, είπε: «Θίγομαι

ως πολίτης. Δεν νομίζω ότι σήμερα γίνεται τέτοιο ειδεχθές πολιτικό έγκλημα». Μια βδομάδα μετά την καταγγελία στη

Βουλή για παρακολουθήσεις και πραξικόπημα, το «Ποντίκι» ζητούσε από την κυβέρνηση να εξηγήσει «ποιοι

κινήθηκαν στις 15 Μαΐου», αλλά δεν δόθηκε καμιά απάντηση. Σε μια δεύτερη επίσκεψη του φίλου μου,

πληροφορήθηκα ότι πρώτα είχε δει τον Τσίμα, που του είχε συστήσει να ενημερώσει τον Δροσογιάννη. «Καλύτερα ν'

αναλάβει ο στρατηγός», του είπε, γιατί όπως φαίνεται σκέφτηκε ότι δεν τον συνέφερε να υπερκεράσει τον Δροσο-

γιάννη, που εθεωρείτο ακόμη πανίσχυρος κι έτσι να δη- μουργήσει αντιπάθειες. Η συνάντηση του φίλου μου με τον

Δροσογιάννη έγινε παρουσία του Μ. Ζιάγκα και με μια μικρή καθυστέρηση ήρθε και ο Τσίμας. «Τους παρακολου-

θούμε διακριτικά. Δεν ξέρουμε αν είναι παιγνίδι», είπε,ο Τσίμας στον υπουργό Δημόσιας Τάξης. Τότε παρενέβη ο φί-

λος μου: «Έχω πληροφορίες, ότι παρακολουθείται στενά και ο Τσίμας, ακόμα κι όταν πηγαίνει στην οικοδομή», είπε

στον υπουργό. Ο Δροσογιάννης με κάποια έκπληξη, γυρίζοντας τότε στον Τσίμα, του είπε: «Δεν ήξερα Κώστα, πως

χτίζεις και σπίτι». Αργότερα, ο Δροσογιάννης πήγε στο σπίτι του φίλου μου, όπου συνάντησε τον πληροφοριοδότη

και το θέμα έληξε κάπου εδώ. Για όλα πάντως αυτά τα «γεγονότα» του Μαΐου ενημερώθηκε από την πρώτη στιγμή ο

I. Παπανι- κολάου, ο οποίος και φρόντισε να «περάσει» τη σχετική φιλολογία περί πραξικοπήματος στον

πρωθυπουργό. Κάποιος άλλος είχε μιλήσει από την προηγούμενη νύχτα στη Μαργαρίτα για πραξικόπημα, που θα

ξέσπαγε δήθεν την επομένη, 15 Μαΐου. I

Τελικά ο φίλος μου είχε πληροφορήσει και τον Χαρα- λαμπόπουλο και του είχε αναφέρει ότι τα τρία τανκς στο χώρο

του Πενταγώνου δεν μπορούσαν να κινηθούν, πράγμα που εξακρίβωσε και ο ίδιος μ’ ένα τηλεφώνημα που έκανε

αυτοστιγμεί. Το αποτέλεσμα όλης αυτής της ιστορίας ήταν ν’ ανεβούν τα χαρτιά του Τσίμα στον πρωθυπουργό. Του

είχε δείξει πόσο ενδιαφέρεται για τη ζωή του και πως ήταν απαραίτητο να παρθούν πρόσθετα μέτρα για την

προσωπική του ασφάλεια. Η φρούρηση του πρωθυπουργού, κυρίως τους πρώτους πέντε μήνες από την εγκατάστασή

του στη βίλα της Ανεμώνης, δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ιδεώδης. Ο ι οχτώ άνδρες για τη φύλαξή του δεν

επαρκούσαν να τον κα- λύψουν με τους απαραίτητους κανόνες ασφαλείας ούτε στη συνεχή διαδρομή του από Καστρί

- Εκάλη. Τα περισσότερα προβλήματα όμως αντιμετώπιζε η ομάδα των αστυνομικών που φρουρούσε σε

εικοσιτετράωρη βάση τον πρωθυπουργό. Οι άνδρες έμεναν σ’ ένα άθλιο υπόγειο της διώροφης μονοκατοικίας κι εκεί

πέρασαν ολόκληρο τον άγριο χειμώνα του ’87 ως ττ|ν άνοιξη, μ’ ένα μικρό ηλεκτρικό σώμα για θέρμανση και μια

τηλεόραση που έμενε βουβή σε μια γωνιά, αδύνατη να τους απαλλάξει από την παγωνιά. Μια χιονισμένη βραδιά

μάλιστα, ξενύχτησαν μέσα στο αυτοκίνητο με τις κουβέρτες, γιατί είχε σπάσει ο νιπτήρας του υπογείου και είχε

γεμίσει νερά. Για τους πανευτυχείς πάντως ενοίκους της βίλας δεν υπήρχε πρόβλημα, αφού ο χώρος των 200 τ.μ.

θερμαινόταν όλο το εικοσιτετράωρο, ενώ το τζάκι συμπλήρωνε τη θαλπωρή. Μόνο για δυο μήνες, Ιανουάριο - Φε-

βρουάριο ’87, ο λογαριασμός της ΔΕΗ έφτασε τις 475.000 δρχ. Οι πιο συχνοί επισκέπτες εκεί ήταν ο Κάρολος

Παπού- λιας, ο Άκης Τσοχατζόπουλος, ο Ακριβάκης, και πάντα βέβαια οι εξ απορρήτων φίλες της Λιάνη, η Βούλα

και η Ρού- λα, μαζί με τον φροντιστή Βαγγέλη Λώλη. Καθήκοντα μαγείρισσας στους 12 μήνες της παραμονής του

πρωθυπουργού, προς μεγάλη του τέρψη, έκανε η Δήμητρα Λιάνη, και έβρισκε όλα τα φαγητά της νοστιμότατα, αν

και η μαγειρική της ήταν βαριά ανατολίτικη. Το τραπέζι όμως έμοιαζε φτωχότερο και από το «τραπέζι του φτωχού»,

γιατί βασίλευε η προχειρότητα. Τη λάτρα της βίλας, εκτός από το πλύσιμο των πιάτων που είχε ανατεθεί στους

σωματοφύλακες, είχε αναλάβει υπάλληλος από το Μέγαρο Μαξίμου, φίλος και φανατικός οπαδός του

πρωθυπουργού, από την εποχή ακόμα της Ένωσης Κέντρου. Ο πρωθυπουργός τον χρησιμοποιούσε, όπως έλεγε, για

«λόγους ασφαλείας». Στη βίλα της Ανεμώνης είχε προσκληθεί τις μέρες του Πάσχα και η κόρη του πρωθυπουργού

Σοφία Κατσανέβα, που ένα βράδυ έφαγε μαζί του, παρέα με τη Δήμητρα.

Το καλοκαίρι του 1987, όταν ο καύσωνας θέριζε την Αθήνα, ο πρωθυπουργός με τη Δήμητρα απολάμβαναν ονει-

31

32

ρεμένες διακοπές και κρουαζιέρες. Ο εφοπλιστής Α. ΙΙοτα- μιάνος φρόντισε για όλες τις ανέσεις, όταν του

παραχώρησε τη βίλα του στη Σκιάθο, από τις 13 ως τις 17 Ιουνίου. Ο πρωθυπουργός με τον Ζιάγκα, το Λούβαρη και

δυο σωματοφύλακες του πήγαν εκεί με τη θαλαμηγό «Αριάδνη» μέσω Αγίου Κωνσταντίνου, κοντά στα Καμμένα

Βούρλα. Η Δήμητρα έφυγε χωριστά για το νησί του Παπαδιαμάντη με το πλοίο της γραμμής, συνοδευόμενη από

έναν σωματοφύλακα. Ο πρωθυπουργός αναγκάστηκε να γυρίσει το βράδυ της Τετάρτης στην Αθήνα, γιατί την

Πέμπτη έπρεπε να υποδεχτεί τον πρωθυπουργό της Ιορδανίας. Η δεύτερη επαφή με τις χαρές του καλοκαιριού, στις

21 Ιουνίου, δεν ήταν τόσο ευχάριστη για τη Λιάνη. Ο σωματοφύλακας του πρωθυπουργού τη συνόδευσε στο

αεροδρόμιο, στις 4 τα ξημερώματα, γιατί είχε πρωινό δρομολόγιο με την «Ολυμπιακή» για Κωνσταντινούπολη και

μετά την επιστροφή πήγε να την παραλάβει. Τηλεφώνησε η ίδια στον Παπανδρέου στο Καστρί και συναντήθηκαν

στον Άλιμο, στις 12 το μεσημέρι, για θαλασσινό περίπατο με τη θαλαμηγό «Αριάδνη» και τη μόνιμη παρέα τους -

τον Λούβαρη, τον Ζιάγκα, τον καπετάνιο Δ. Τσαλαβρά και, φυσικά, με δύο σωματοφύλακες. Η Λιάνη με κόκκινο

μαγιό, ξαπλωμένη στο ντεκ απολάμβανε τον ήλιο, κι ο πρωθυπουργός τη φιλούσε χωρίς να δίνει σημασία στα

αδιάκριτα βλέμματα δυο γυναικών, που παρακολουθούσαν τη σκηνή με τα κυάλια από ένα άλλο σκάφος. Σε κάποια

στιγμή η Δήμητρα ξέσπασε ξαφνικά σε κλάματα. «Πεθαίνει ο πατέρας μου...» έλεγε μ’ αναφυλλητά στον πρω-

θυπουργό. Η Κοκκόλα τηλεφωνούσε συνέχεια στο ουρολογικό τμήμα του Ιπποκράτειου, όπου νοσηλευόταν ο

στρατηγός Λιανής, για να τον φροντίσουν όσο καλύτερα μπορούσαν. Στις 5 το απόγευμα το «Αριάδνη» πλεύρισε

στον Αλιμο και από κει με χωριστά αυτοκίνητα, ο πρωθυπουργός στο ένα με τον Λούβαρη και τον Ζιάγκα και στο

άλλο η Λιάνη με τον σωματοφύλακα, έφτασαν στη βίλα της Ανεμώνης.

Τον Ιούλιο του 1987 το ζεύγος με συντροφιά την Κοκκόλα έκαναν διακοπές στην Κινέτα, στην εξοχική κατοικία

Διαμαντόπουλου, στην οδό Νίκης, που είχε νοικιαστεί από τον φίλο του πρωθυπουργού Β. Παπαφιλίππου, ο οποίος

μάλιστα έφερε και μια σκηνή για να μείνουν εκεί οι σωματοφύλακες και ο προσωπικός οδηγός. Το σπίτι εφρουρείτο

όλο το εικοσιτετράωρο από 12 άνδρες και το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο, γιατί η περιοχή ήταν γεμάτη από

παραθεριστές, που είχαν αντιληφθεί την παρουσία του πρωθυπουργού και της Λιάνη. Οι άνδρες της συνοδευτικής

ασφάλειας ήταν μάλιστα υποχρεωμένοι να κοιμούνται μέσα στα αυτοκίνητά τους, γιατί δεν υπήρχε άλλο μέρος να

μείνουν, όταν εκτελούσαν τη βάρδια τους. Μετά την Κινέτα το ζευγάρι γύρισε στη βίλα της Ανεμώνης, χωρίς να

εγκαταλείψει τους θαλασσινούς περιπάτους με την «Αριάδνη» στο Σαρωνικό. Ο πρωθυπουργός εξάλλου

καταλαμβανόταν από μια τάση φυγής, και δεν μπορούσε να μένει για καιρό εγκλωβισμένος στο ίδιο μέρος. Το ίδιο

καλοκαίρι παραθέρισε και στην πολυτελέστατη παραθαλάσσια βίλα της Σαρωνίδας, που του είχε παραχωρήσει ο

ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου «Κινγκ Τζωρτζ» Σωκράτης Καλκάνης. Μαζί του βέβαια καί η Δήμητρα, όπου έμειναν

κατά διαστήματα δυόμισι μήνες, από τον Αύγουστο ως το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. Ο χώρος ήταν γνώριμος

στον πρωθυπουργό, γιατί το 1986 είχε επισκεφθεί εκεί τον Βίλλυ Μπραντ, που έμεινε για λίγες μέρες φιλοξενούμενος

με την ιδιαιτέρα γραμματέα του. Μόνιμη συντροφιά του ήταν και το αγαπημένο σκυλί της Δήμητρας, η Εΰα, που

τρόμαζε με το... μέγεθος της τους έξι άνδρες της ασφαλείας, από τους οποίους ο Πρόεδρος απαιτούσε άψογη

συμπεριφορά. Πολλά βράδια κατέφθανε στη βίλα για φαγητό η γνωστή τους παρέα - η Κοτοπούλη, η Βλαχόπουλου,

ο Ακριβάκης και ο Λώλης. Τακτικοί επισκέπτες ήταν και οι υπουργοί Παπούλιας και Τσοχατζόπουλος, ενώ πολλές

φορές πήγαινε εκεί και η κ. Πολυξένη, η μητέρα της Λιάνη, για να τη δει και να φτιάξει κάποιο ιδιαίτερο φαγητό

στον πρωθυπουργό.

Μέσα στον Αύγουστο αποφάσισε να δεχτεί πάλι τη φιλοξενία του εφοπλιστή Α. Ποταμιάνου στην έπαυλή του

στη Σκιάθο. Κυριακή πρωί, 9 Αυγούστου, ξεκίνησε από τη βίλα της Ανεμώνης πομπή από τρία αυτοκίνητα, με

κατεύθυνση τον 'Αγιο Κωνσταντίνο, όπου ήταν αγκυροβολημένη η θαλαμηγός «Αριάδνη». Μπροστά πήγαινε η

Μερσεντές με τον πρωθυπουργό, τον Λούβαρη και τον Ζιάγκα και ακολουθούσε ένα Ντάτσουν της ασφάλειας με

συμβατικούς αριθμούς, στο οποίο επέβαιναν ο τότε διευθυντής ασφαλείας του Ν. Πιπερίδης και οι αστυφύλακες

Ευστάθιος Τσιφλίδης και Θόδωρος Γιαννούλης, καθώς και η σκυλίτσα Εύα. Στο τρίτο αυτοκίνητο, το BMW της

συνοδευτικής ασφάλειας ήταν η Λιάνη και ο σωματοφύλακας του πρωθυπουργού αν- θυπαστυνόμος Α, Τακτικός.

Στον 'Αγιο Κωνσταντίνο ο καπετάνιος της «Αριάδνης» υποδέχτηκε τη συντροφιά και στη μία το μεσημέρι έβαλε

πλώρη για τη Σκιάθο, όπου περίμε- νάν οι άλλοι τρεις σωματοφύλακες Απανωμεριτάκης, Βαγγέλης Καραπιπέρης και

Δ. Ανατσούτσουλας. Η φιλοξενία στη βίλα του εφοπλιστή υπήρξε ηγεμονική. Αυτό ίσως είναι και το «μυστικό» που

δεν απομακρύνθηκε από το διπλωματικό σώμα ο πρώην πρεσβευτής στην Κύπρο και γαμπρός του Ποταμιάνου Θ.

Στοφορόπουλος, όταν άσκησε σκληρή κριτική για το πνεύμα του Νταβός. Ο εφοπλιστής είχε και ιδιαίτερες φιλικές

σχέσεις με τη Μαργαρίτα και μπορώ να πω ότι οι συχνές επισκέψεις του στο Καστρί αποσκοπούσαν σε μια πιο στενή

γνωριμία με τον Παπανδρέου. Από τη Σκιάθο ο πρωθυπουργός και η Λιάνη γύρισαν στον Άγιο Κωνσταντίνο στις

3.00 το απόγευμα, 23 Αυγούστου, με τη θαλαμηγό του φίλου τους δημάρχου Βουλιαγμένης Γρηγόρη Κα- σιδόκωστα,

ενώ μια μέρα πριν είχαν αναχωρήσει με την «Αριάδνη» Λούβαρης και Ζιάγκας. Ο πρωθυπουργός προτίμησε τη

θαλαμηγό του Κασιδόκωστα γιατί ήταν πιο ευρύχωρη και πολυτελέστερη. Την είχε μάλιστα χρησιμοποιήσει κι άλλες

φορές στους σύντομους θαλασσινούς περιπάτους του από τον «Αστέρα». Στον Άγιο Κωνσταντίνο υποδέχτηκε το

ζεύγος ο Μιχ. Ζιάγκας που, καθώς ανέβαιναν με τη Μερ-

33

34

σεντές προς την Αθήνα, ρώτησε τον πρωθυπουργό: «Θα πάμε για Καστρί;» και πήρε την απάντηση «Τι να κάνω στο

Καστρί;» Η Λιάνη ακολουθούσε με τη BMW της ασφάλειας μαζί με την Εύα της και τον αστυνομικό Α. Τακτικό.

Οι χαρούμενες διακοπές του καλοκαιριού έδεναν όλο και πιο πολύ τον Α. Παπανδρέου με την αεροσυνοδό. Αλλά

η μόνιμη συγκατοίκηση τον είχε σχεδόν αποδιοργανώσει και κανείς δεν τολμούσε να του μιλήσει, να του πει ότι

έπρεπε να τηρεί και τα προσχήματα. Αντίθετα μάλιστα, έκανε τα πιο αλλοπρόσαλλα πράγματα. Μιλώντας στη γιορτή

της νεολαίας του ΠΑΣΟΚ στο Ζάππειο, Σάββατο βράδυ 26 Σεπτεμβρίου του 1987, όπου είχε προσέλθει με την κόρη

του Σοφία, δεν δίστασε να αποδώσει αιχμηρά δημοσιεύματα του ελληνικού και ξένου Τύπου για την ιδιωτική του

ζωή, σε κέντρα ανωμαλίας και ξένο δάκτυλο. Όσα συνέβησαν εκείνη τη νύχτα, είναι άξια περιγραφής. Μετά τη

γιορτή, προφανώς για να τηρηθούν τα προσχήματα, λόγω της «σημαδιακής μέρας», πήγε με τη Μαργαρίτα και τα

παιδιά στην ταβέρνα «Το περιβόλι του ουρανού». Η Μαργαρίτα που μόνο για το «θεαθήναι» ήταν μαζί του εκείνο το

βράδυ, έφυγε ύστερα από λίγο για το Καστρί και ο πρωθυπουργός πέρασε από το Μέγαρο Μαξίμου, όπου τον

περίμενε ο Άκης Τσοχατζόπουλος για να πάνε στο ξενοδοχείο «Λήδρα Μάρι- οτ». Συνέβησαν τα εξής...

κινηματογραφικά και ευτράπελα. Όταν έφτασε με την αλεξίσφαιρη Μερσεντές του στη λεωφόρο Συγγρού, στο ύψος

της οδού Λαγού μιτζή πέρασε τον σηματοδότη και μπήκε λοξά δεξιά στον παράλληλο προς τη λεωφόρο βοηθητικό

δρόμο, προς την πλευρά της Παντείου Σχολής. Εκεί σταμάτησε. Λίγα μέτρα πιο πίσω μέσα σ’ ένα Ντάτσουν

περίμεναν η Λιάνη και η φίλη της Κοτοπούλη με οδηγό άνδρα της ασφαλείας του πρωθυπουργού. «Πώς θα πάμε;»

ρώτησε τη Λιάνη μέσα από το φορητό ασύρματο της Μερσεντές ο πρωθυπουργός. «Δεν ξέρω, όπως θέλεις εσύ...»

απάντησε εκείνη από τον ασύρματο του Ντάτσουν. Ο πρω

θυπουργός κλείνοντας τον ασύρματο είπε στον 'Ακη: «Αυτό σημαίνει, ότι η Δήμητρα θέλει να έρθει μαζί μου στο

αυτοκίνητο». Ο Τσοχατζόπουλος βγήκε τότε από τη Μερσεντές και πήγε στο Ντάτσουν με τη Βούλα Κοτοπούλη, ενώ

η Δήμητρα μπήκε στο πρωθυπουργικό αυτοκίνητο. Σε λίγο τα δύο ζευγάρια, ακολουθούμενα από έναν

σωματοφύλακα, έφτασαν στο «Λήδρα Μάριοτ» και πήραν το δείπνο τους στο κοσμικό και κατάμεστο εκείνη την

ώρα εστιατόριο «ΚΟΝΑ-ΚΑΪ». Μετά το δείπνο το ζευγάρι επέστρεψε με τη Μερσεντές στη βίλα του Καλκάνη στη

Σαρώνίδα. Η δημοσιοποίηση των σχέσείον του πρωθυπουργού με τη Λιάνη, που την προκα- λούσε η ίδιά, ήταν

φυσικό να απασχολήσει και τον Τύπο, όπου σχεδόν καθημερινά έβλεπαν το φως αιχμηρά δημοσιεύματα. Στην αρχή

τα προσπερνούσε, αλλά όταν τα σκώμματα άρχιζαν να κλονίζουν τη θέση του και ανάμεσα σε κορυφαία στελέχη του

ΓΙΑΣΟΚ, ένιωσε να σείεται η βάση κάτω από τα πόδια του. Ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Εβδομη», Κυριακή 29

Νοεμβρίου 1987, με τίτλο «η αμαρτία της Αλλαγής στη φωλιά της Εκάλης» και με φωτογραφίες γυμνές, σε

προηγούμενα φύλλα, του δημιούργησε ψυχικούς κραδασμούς. Την Τετάρτη, 2 Δεκεμβρίου το πρρί, κά- λεσε στο

γραφείο του τους άνδρες της προσωπικής ασφάλειας και κλαίγοντας τους είπε σε κατάσταση απελπισίας: «Ποιος

δίνει αυτές τις πληροφορίες για μένα; Να τον σκοτώσουμε. Ή με αποδέχεστε, όπως είμαι, ή δεν με αποδέχεστε και

πρέπει να φύγετε...» Κάποιος από τους φρουρούς τού είπε ότι η διαρροή πληροφοριών μπορεί να γίνεται είτε από τους

16 άνδρες της συνοδευτικής ασφάλειας είτε ακόμα και από τη μητέρα της Δήμητρας. Στο μεταξύ, ανήμερα του Αγίου

Ανδρέα, 30 Νοεμβρίου, είχε εμφανιστεί στην Πάτρα μαζί με τη Μαργαρίτα στον επίσημο εορτασμό του Πολιούχου

και την επομένη, Τρίτη 1 Δεκεμβρίου, παραβρέθηκε στο πάρτυ που έκανε προς τιμήν του, κάθε χρόνο, για την ονο-

μαστική γιορτή του, ο φίλος του γιατρός Θ. Λαμπρινόπου- λος στο σπίτι του στη Ρέα. Το βράδυ γύρισε κανονικά στη

βίλα της Ανεμώνης.

Αφού πέρασε όλο τον Δεκέμβρη με τη Λιάνη στην Εκάλη, ξαφνικά στις 2 Ιανουαρίου 1988, υπέστη ένα νέο νευρικό

σοκ ύστερα από μια έντονη λογομαχ ία με τη φίλη του, κι έφυγε για το Καστρί προς τα ξημερώματα, για να κοιμηθεί

στο λυόμενο. Στη διαδρομή ο σωματοφύλακας του είπε σε κάποια στιγμή: «Να μην ξανάρθουμε, κύριε Πρόεδρε, σ’

αυτή τη γυναίκα, είναι επικίνδυνη». «Ναι, είναι επικίνδυνη», απάντησε και την Κυριακή το πρωί, 3 Ιανουαρίου,

μεταφέρθηκαν όλα τα προσωπικά του πράγματά στο υπνοδωμάτιο του πρωθυπουργικού ζεύγους. Το βράδυ μάλιστα

ο πρωθυπουργός, για πρώτη φορά ύστερα από ένα χρόνο χωρισμού, κοιμήθηκε με τη Μαργαρίτα. Δείχνοντας

μάλιστα μετανοιωμένος, εξέφρασε την άποψη στο Καστρί, ότι «θέλει μια πίστωση χρόνου για να αποδεσμευθεί από τη

Δήμητρα Λιάνη». Τα γεγονότα, όμως, απέδειξαν στη συνέχεια, ότι αυτό που έλεγε δεν το εννοούσε. Παρά την

επίσημη επιστροφή του στη συζυγική εστία, τα βράδια πήγαινε στο διαμέρισμα της Βούλας Κοτοπούλη, Νυμφών 2

στο Κεφαλάρι, και έμενε εκεί ως τα μεσάνυχτα, συζητώντας και με τη Δήμητρα. Για την αποκατάσταση της σχέσης

ενδιαφέρθηκαν ζωηρά με συχνές ανόδους στο Καστρί ο Α. Ακριβάκης και η Ρούλα Βλαχοπούλου. Το ίδιο

ενδιαφέρον έδειξε κι ο Κάρολος Παπούλιας, που ήξερε ότι η οριστική επιστροφή του πρωθυπουργού στη σύζυγό του

σήμαινε την απομάκρυνσή του από τη θέση του, αφού η Μαργαρίτα δεν θα του συγχωρούσε την ευνοϊκή στάση του

απέναντι στο ειδύλλιο. Ο πρωθυπουργός πάντως, άσχετα από τις «καλές υπηρεσίες» των κοινών φίλων, φαίνεται ότι

δεν είχε αποφασίσει ούτε μια στιγμή να αποσυνδεθεί από την αεροσυνοδό. Σε μια ιδιόχειρη μάλιστα επιστολή του

προς τη Δήμητρα, αμέσως μετά τον καυγά, της έδινε όρκους πίστης και αφοσίωσης. Τελικά τον Ιανουάριο του ’88

εγκατέλειψε πάλι το Καστρί και εγκαταστάθηκε μαζί της στη γνωστή διώροφη μονοκατοικία της οδού Πλάτωνος 56,

στην Πολιτεία. Η βίλα της οδού Ανεμώνης είχε ήδη εγκαταλειφθεί, μετά τα γνωστά δημοσιεύματα της «Εβδομης».

Οι φρουροί την περίοδο της διαμονής του στην οδό Πλάτωνος ανησυχούσαν, γιατί ήταν απομονωμένοι στην πλαγιά

του βουνού και κάποιο βράδυ του Ιουλίου ένας απ’ αυτούς είχε εκφράσει την ανησυχία όλων στον αναπληρωτή

υπουργό Προεδρίας Δ. Μαρούδα, όταν επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό. «Κύριε υπουργέ - του είπε - τι θα γίνει αυτή η

35

κατάσταση; Δεν του λέτε τίποτα του Προέδρου... Εδώ είμαστε πάνω στο βουνό, στην άκρη του κόσμου, καθώς βλέπετε,

και θα μας σκοτώσουν κανένα βράδυ. Είναι προτιμότερο να την πάρει, αν θέλει, παρά να συνεχιστεί αυτή η ιστορία».

«Τι λες, να του το πω τώρα που θα πάμε με το αεροπλάνο στη Θεσσαλονίκη;» του απάντησε ο Μαρούδας, εξηγώντας

του ότι εκείνες τις μέρες θα πήγαιναν στη συμπρωτεύουσα για το Συνέδριο των Ποντίων.

Η κρουαζιέρα του πρωθυπουργού και της Άιάνη τον Ιούλιο του ’88 στο Αιγαίο, σημαδεύτηκε από ένα συγκλονι-

στικό γεγονός, που συγκίνησε τη διεθνή κοινή γνώμη. Ήταν η επίθεση το απόγευμα της Δευτέρας 11 Ιουλίου στο

ελληνικό κρουαζιερόπλοιο «Σίτι οφ Πόρος», που κατέληξε στη σφαγή 9 ατόμων. Ο πρωθυπουργός, που βρισκόταν,

στην Πάτμο, διέκοψε τις διακοπές του την επόμενη μέρα, 12 Ιουλίου, έφθασε με στρατιωτικό αεροσκάφος C-130

στις 9.30 το πρωί στην Αθήνα, όπου έμεινε 6 ώρες. Μετά την επίσκεψή του στους τραυματίες και το Υπουργικό

Συμβούλιο, ξανά- φυγε στις 3.30 από το Τατόι για τη Σάμο, όπου τον περίμενε η θαλαμηγός για να τον πάει στην

Πάτμο. Στο νησί της Αποκάλυψης φιλοξενήθηκε με τη φίλη του στη βίλα του μεγάλο βιομή χάνου τσιμέντων

Χαλκίδας Κιοσέογλου. Οι διακοπές στο Αιγαίο κράτησαν από 7 ως 21 Ιουλίου με τη θαλαμηγό «Γκουανταλαχάρα»,

που του παραχώρησε ή του εδώρησε ο επιχειρηματίας Σωκράτης Κόκκαλης της εταιρίας «Ιντρακόμ». Η θαλαμηγός

αυτή δεν έχει αριθμό νηολογίου, όπως και η «Αριάδνη», που είχε παραγγείλει στη Νορβηγία, ειδικά για τις

κρουαζιέρες του πρωθυπουργού, ο Δ. Τσαλα- βράς.

36

262

Ο Κιοσέογλου, που γνώριζε την αδυναμία του πρωθυπουργού να αλλάζει συνεχώς καταλύματα, του είχε

παραχωρήσει ένα μήνα πριν από τη φιλοξενία στην Πάτμο, τον Ιούνιο, την πολυτελή παραθαλάσσια βίλα του στη

Βάρκιζα. Μια μέρα του Ιουνίου μάλιστα, το ζευγάρι είχε πάει για να τη δει και στο γυρισμό για την Πολιτεία

συνέβη και το εξής χαρακτηριστικό επεισόδιο. Το αυτοκίνητο ασφαλείας με τον πρωθυπουργό πήγαινε μπροστά και

η Λιάνη ακολουθούσε από πίσω με το δικό της, αλλά δεν μπορούσε, λόγω της ταχύτητας, να το προσεγγίσει.

Κάποια στιγμή, όταν το «έπιασε κόκκινο», πλεύρισε το αυτοκίνητο με τον πρωθυπουργό.και εκνευρισμένη

παρατήρησε τον συνοδό αστυνομικό. «Μη μον * στενοχωρείτε τη Δήμητρα», γύρισε και του είπε τότε επιτι- μητικά ο

πρωθυπουργός.

Το ταξίδι στην Πάτμο είχε πάντως κουράσει τον πρωθυπουργό, που όσο και να προσπαθούσε να κρύψει την

οργανική του πτώση, δεν τα κατάφερε. Κάποια μέρα δυσκολευόταν να περπατήσει γιατί είχαν πρηστεί τα πόδια

του. Ένας σωματοφύλακάς του, που τον είδε σ’ αυτή την κατάσταση, ανησύχησε και του είπε: «Κύριε Πρόεδρε,

πρήστηκαν τα πόδια σας... καταλαβαίνω πως νποφέρετε... καλύτερα να φν- γονμε». Ο πρωθυπουργός φαίνεται ότι

ενοχλήθηκε πολύ και από κείνη τη στιγμή απέφευγε και να του μιλάει. Κάτι ανάλογο έγινε ένα μήνα μετά στο

Καστρί. Ήταν μια Τετάρτη μεσημέρι, 10 Αυγούστου. Ο πρωθυπουργός χτύπησε το κουδούνι του γραφείου του και

όταν έφτασε ο φρουρός του τον παρακάλεσε να του δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών γιατί δεν μπορούσε να

σκύψει. Ο φρουρός, συνταξιούχος αστυνομικός σήμερα, βρισκόταν στην υπηρεσία του από την εποχή της Ένωσης

Κέντρου. Καθώς έδενε τα κορδόνια, παρατήρησε: «Τα πόδια σας είναι ,πρησμένα, κύριε Πρόεδρε». «Όχι, δεν έχονν

τίποτα, είμαι καλά», του απάντησε εκνευρισμένος. Δεν ήθελε καν να παραδεχτεί, ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με

την υγεία του. Η Δήμητρα εξάλλου, το. έλεγε συνεχώς «είσαι μια χαρά», κι εκείνος επαναλάμβανε σαν... ηχώ, «ναι,

είμαι μια χαρά». Ο φρουρός κοίταζε με έκ-

φράση κάποιας συμπόνιας τον πρωθυπουργό, που για να αλλάξει το κλίμα ρώτησε πώς τα πέρασε στην άδειά του. Ο

έμπιστος άνθρωπός του, του απάντησε: «Ο κόσμος τα ’χει χαμένα, Πρόεδρε, σ} όλες τις παρατάξεις. Για σας φοβάμαι,

για τα προσωπικά σας θέματα... γιατί ο κόσμος είναι ενοχλημένος». «Θα πάμε μια χαρά, μη φοβάσαι», του είπε εκείνος

σε χαμηλό τόνο. Μισή ώρα αργότερα ο υπεύθυνος ασφαλείας μπήκε στο γραφείο του και του σύστησε να προσ-

ληφθεί ως τρίτος οδηγός του ο αστυφύλακας Αλεξόπουλος. Του είπε μάλιστα, ότι μετά την απομάκρυνση του

οδηγού του Δ. Νικολέ, κατ’ εντολήν της Λιάνη, είχαν μείνει μόνο δυο οδηγοί από τον Μάιο για τρεις βάρδιες. Ο

πρωθυπουργός εκνευρισμένος, που του θύμισε αυτή την ιστορία, γύρισε και του είπε: «Σκέφτηκα να τον πετάξω με

τις κλωτσιές. Αλλά είναι παλιός, να τον διώξεις εσύ». Τελικά, μετά τη στιγμιαία έκρηξή του υπαναχώρησε και δεν

επέμεινε να φύγει ο άνθρωπος, που είχε αφιερώσει σχεδόν μια ζωή στην οικογένεια Παπανδρέου. Μια μέρα πριν από

τη συζήτηση αυτή, Τρίτη 9 Αυγούστου 1988, ο πρωθυπουργός είχε πάει ινκόγ- κνιτο στο σπίτι του φίλου γιατρού θ.

Λαμπρινόπουλου, στη Ρέα, όπου εξετάστηκε από δυο καθηγητές, προφανώς από τους Πλέσσα και Κρεμαστινό, για

να ακολουθήσει δυο βδομάδες αργότερα, τη νύχτα της 23ης Αυγούστου, το καρδιολογικό τσεκ-άπ στο Γενικό

Κρατικό Αθηνών, που αποκάλυπτε την κρισιμότητα της κατάστασης της υγείας του. Κατά την αναχώρησή του για το

Λονδίνο, δυο μέρες μετά, ο Μιχ. Ζιάγκας του σύστησε να μην πάρει μαζί του τη Λιάνη ή τουλάχιστον να πάει αυτή

με άλλη πτήση. «Να ταξιδέψεις και σν με άλλη πτήση» του απάντησε οργισμένος. Ήταν αργά πλέον για τον

παρακοιμώμενο ιδιαίτερο γραμματέα του να επηρεάσει τον πρωθυπουργό. Στο Γκρόσβενορ Χάουζ, στο Λονδίνο,

που πριν δυο χρόνια φιλοξένησε κρυφά τον Παπανδρέου και τη Λιάνη, εμφανιζόταν τώρα επίσημα το ζευγάρι

μπροστά στις κάμερες της τηλεόρασης. Μετά την εγχείρηση και την επιστροφή στην Αθήνα, ο πρωθυπουργός, αφού

έμεινε για λίγο στη βίλα της οδού Πλάτωνος, εγκαταστάθη-

263

264

κε επίσημα στη νέα διόροφη βίλα της οδού Μυρτιάς 18 στην Εκάλη, που έγινε πλέον η νέα πρωθυπουργική κατοικία.

Η Λιάνη δεν είναι πια η παράνομη φίλη, αλλά η επίσημη «μνηστή». Ακριβώς αυτό τον νέο ρόλο της υπογράμμιζε ο

πρωθυπουργός, ακόμα και στη συνάντηση Κορυφής στη Ρόδο, τον Δεκέμβρη του 1988, που δεν δίστασε να την πάρει

μαζί του. Από τότε ακολούθησαν οι συχνές δημόσιες εμφανίσεις μαζί της και στις 30 Μαρτίου 1989 ανήγγειλε

επίσημα το χωρισμό του με τη Μαργαρίτα, καταθέτοντας αγωγή διαζυγίου στο πολυμελές Πρωτοδικείο της Αθήνας.

5

19

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΚΟΣΚΩΤΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΖΙΑΓΚΑ

Οκτώβριος 1987

Η περιβόητη συνάντηση του Α. Παπανδρέου με τον Γ. Κοσκωτά στο σπίτι του Ζιάγκα, στην οποία αναφέρθηκαν

ο υπόδικος πρώην τραπεζίτης (στις έγγραφες σημειώσεις του από τις φυλακές του Σάλεμ), και ο οδηγός του και

σωματοφύλακας του Μανούσος Γρυλλάκης (με την κατάθεσή του στην Εξεταστική Επιτροπή), έγινε πράγματι τον

Οκτώβριο του 1987. Ο Α. Παπανδρέου αναχώρησε εκείνη την ημέρα από το Καστρί ινκόγκνιτο με δύο αυτοκίνητα

ασφαλείας και πήγε στο σπίτι του ιδιαίτερου .γραμματέα του, στην οδό Κο- τζιά 52, στη Νέα Πεντέλη. Ο

πρωθυπουργός επέβαινε στο πρώτο αυτοκίνητο, που οδηγούσε ο προσωπικός οδηγός του και καθόταν στο πίσω

κάθισμα. Στη θέση του συνοδηγού καθόταν ο αστυνομικός, ο συνοδός του πρωθυπουργού. Στο δεύτερο αυτοκίνητο,

που ακολουθούσε, επέβαιναν οι αστυνομικοί της συνοδευτικής ασφάλειας. Ήταν όλοι της εμπιστοσύνης του

συνοδηγού - αστυνομικού του πρωθυπουργού. Ο οδηγός του, όμως, από λάθος εκτίμηση, αντί να συνεχίσει την

πορεία του στην οδό Κοτζιά, όπου βρισκόταν η κεντρική είσοδος του σπιτιού του Ζιάγκα, πήρε τη λεωφόρο Στεφα-

νίας και βγήκε στο πίσω μέρος, όπου βρισκόταν το γκαράζ. Ο έμπειρος οδηγός, κατά την απρόσμενη διέλευση του

αυτοκινήτου από τη λεωφόρο Στεφανίας, παρατήρησε ότι, λίγες δεκάδες μέτρα από το σπίτι του Ζιάγκα, ήταν

σταθμευμένη

20

21

22

μια πολυτελέστατη μπλε σκούρα μερσεντές, που δεν είχε κανένα άτομο μέσα. Όταν το αυτοκίνητο έφτασε τελικά στο

σπίτι, κατέβηκε ο Ζιάγκας και τον οδήγησε μέσα, ενώ συνέστησε στους συνοδηγούς να περιμένουν κάτω.

Ο πρωθυπουργός παρέμεινε στο σπίτι του ιδιαίτερου γραμματέα του μια περίπου ώρα, χωρίς να φάει. Το γεγονός

αυτό έκανε εντύπωση στους δύο ανθρώπους που τον συνόδευαν, γιατί ήταν η πρώτη φορά που τον πήγαιναν εκεί ιν-

κόγκνιτο, για τόσο λίγο χρόνο. Γιατί, συνήθως, όταν επισκεπτόταν το σπίτι του Ζιάγκα, καθόταν πολύ περισσότερο.

Το σπίτι του Ζιάγκα προσφερόταν, από κάθε πλευρά, για τη μυστική αυτή συνάντηση. Για το καθεστώς της ιδι-

οκτησίας του έγινε κάποτε μεγάλος καυγάς, ανάμεσα στον Ζιάγκα και τη γυναίκα του Έφη, που χρημάτισε κάποτε

ιδιαιτέρα γραμματέας της Μαργαρίτας Παπανδρέου. Ήταν στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1984, όταν το

πρωθυπουργικό ζεύγος παραθέριζε στον «Αστέρα» της Ελούντας με τον Μιχάλη και την Έφη Ζιάγκα. Είχαμε γυρίσει

στα δωμάτιά μας, ύστερα από ολονύκτια διασκέδαση στο ξενοδοχείο, όταν η Έφη κατέφυγε πανικόβλητη στο

διαμέρισμα του πρωθυπουργού για προστασία. Το πρωί, καθώς πηγαίναμε στο μπάνιο με τον πρωθυπουργό,

σχολιάσαμε τον βίαιο νυχτερινό συζυγικό καυγά του Ζιάγκα και την ενόχλησή του. «Είναι δλαξ καί αγράμματος.

Έχτισε το σπίτι στο οικόπεδο της Έφης και όεν ξέρει ότι το οικόπεδο τρώει το σπίτι», παρατήρησε ο πρωθυπουργός.

Όμως ο Ζιάγκας, φαίνεται ότι προτίμησε αυτή τη λύση, λόγω του ότι η γυναίκα του φερόταν ως κύριος μέτοχος της

διαφημιστικής εταιρίας «ΑΛΜΑ» και, ως εκ τούτου, ήταν σε θέση να δικαιολογήσει με τα εισοδήματά της στην

εφορία την ανέγερση της τριόρο- φης οικοδομής.

ΤΑ ΟΠΛΑ

Τα ημερολόγια στο Καστρί είναι αρκετά διαφωτιστικά για την περιβόητη «αγορά του αιώνα», που τόσο πολύ έχει

απασχολήσει τη Βουλή και τον Τύπο. Ο πρωθυπουργός είχε πολλές και ασυνήθιστες συναντήσεις από το 1982 μέχρι

το 1986 με διάφορα πρόσωπα, που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο για τις αγορές των αεροσκαφών F-16, των Μιράζ-

2000 και των πυραύλων «Μάτζικ». Μερικές απ’ αυτές είδαν το φως της δημοσιότητας, οι περισσότερες όμως

βρίσκονται «θαμμένες» στα φύλλα των ημερολογίων που κρατούσαν ο πρωθυπουργός και η Αγγέλα Κοκκόλα. Είναι

αλήθεια ότι η υπόθεση της «αγοράς του αιώνα» θυμίζει ένα λαβύρινθο, που είναι δύσκολο να βρεις την πραγματική

άκρη για το αν και πόσες μίζες «παίχτηκαν» στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του. Ξετυλίγοντας όμως το νήμα των

συναντήσεων του πρωθυπουργού με τα άτομα, που το όνομά τους ακούστηκε στο «πάρε-δώσε» της «αγοράς του

αιώνα» και συνδυάζοντας ορισμένα περιστατικά, μπορεί κανείς να βγάλει εύκολα τα συμπεράσματά του. Και πρώτ’

απ’ όλα, γύρω από την υπόθεση των μαχητικών αεροσκαφών «Μιράζ-2000», που - όπως γράφτηκε στον Τύπο -

οδήγησε τον υπουργό αναπληρωτή Αμυνας Στάθη Γιώτα να υποβάλει την παραίτησή του από την κυβέρνηση, τη

Βουλή και την Κεντρική Επιτροπή του ΓΊΑΣΟΚ, στις 14 Δεκεμβρίου του 1988.

272

Δυο είναι κυρίως τα πρόσωπα που αναμείχτηκαν ενεργά, από την πλευρά των Γάλλων, στις διαπραγματεύσεις

για τα Μιράζ-2000, όπως προκύπτει από τα ημερολόγια, Ο ένας είναι ο πρώην υπουργός Άμυνας του Μιττεράν

Σαρλ Ερνί (Charles Herny) και ο Φρανσουά Ντυράν ντε Γκροσσούβρ (Francois Durand de Grossouvre), άλλοτε

σύμβουλος του Γάλλου Προέδρου. Πριν όμως αναφερθώ στις συναντήσεις τους με τον Α. Παπανδρέου, είναι

χρήσιμο να παραθέσω μερικές λεπτομέρειες για τον «βίο και την πολιτεία τους», που μπόρεσα και συγκέντρωσα με

τη συνδρομή δύο ανθρώπων του Τύπου, στην Αθήνα και στο Παρίσι. Και πρώτ’ απ’ όλα, ας ξεκινήσω με το

πορτραίτο του Σαρλ Ερνί, έτσι όπως " ακριβώς μου δόθηκε στο σχετικό ρεπορτάζ από το Παρίσι.

«Κι αν ο Ερνί είναι τρελός;» αναρωτιόταν το περιοδικό «Λεδενεμάν ντι Ζεντί», ο’ ένα ρεπορτάζ 10 σελίδων που

αφιέρωνε στον Σαρλ Ερνί’ στις 5 Νοεμβρίου 1987. «Μυθομανής, μεγαλομανής και παρανοϊκός». Μ* αυτά τα επίθετα

περιέγραφε τότε το ίδιο περιοδικό τον πρώην υπουργό Άμυνας του Μιττεράν, ενώ στη δίκη του, που θα ακολουθήσει

τον Δεκέμβριο του 1988, τρεις παλιοί δήμαρχοι της Βιλερ- μπάν (όπου ο Ερνί ήταν ο πρώτος πολίτης), μεταξύ των

οποίων και ο Ζαν-Ζακ Κεράν, εκπρόσωπος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, θα καταθέσουν σαν μάρτυρες υπεράσπισης

του περιοδικού. Με τρόπο διακριτικό, οι τρεις σοσιαλιστές δήμαρχοι θα βοηθήσουν, ώστε να αθωωθούν οι συντάκτες

της έρευνας. Ικανός για τα πάντα ο Ερνί\ αριβίστας, πρόσωπο σκοτεινό, άνθρωπος του στρατιωτικού κατεστημένου,

λέγεται ότι οι στρατιωτικοί τον στήριξαν μέχρι την τελευταία στιγμή, όταν ο νεαρός πρωθυπουργός Φαμπιούς ζήτησε

«το κεφάλι του», ύστερα από την υπόθεση του «Γκρην πίις». Είναι ζήτημα αν υπάρχει ένα δεύτερο τόσο αμφιλεγόμενο

πρόσωπο στη γαλλική πολιτική ζωή, σήμερα. Ακόμα και ο Πασκουά δίπλα του θυμίζει πρόσκοπο σε εκδρομή. Στα τρία

από τα τέσσερα σοσιαλιστικά σκάνδαλα ο Ερνί είναι μέσα. Στην υπόθεση του «Γκρην Πίις», τον Ιούλιο του

273

274

1985 , όταν πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών βύθισαν στη Νέα Ζηλανδία το πλοίο των Οικολόγων, που ήθελαν

να εμποδίσουν τις πυρηνικές γαλλικές δοκιμές στη Μιρουρουά και που λίγο έλειψε να ανατρέψει την κυβέρνηση

Φαμπιούς, αποδείχτηκε ότι ο Ερνί έλεγε ψέματα μέχρι την τελευταία στιγμή. Από τότε, άλλωστε, χρονολογείται και το

τρομερό μίσος που τον χωρίζει με τον Φαμπιούς, αφού λέγεται ότι διαπραγματεύτηκε κατευθείαν με το προεδρικό

μέγαρο την «επιχείρηση τρομοκράτησης» των οικολόγων, παρακάμπτοντας τον πρωθυπουργό. Μολονότι είναι πια

γνωστές οι συνθήκες και το σενάριο, βάσει του οποίου η αντικατασκοπεία βύθισε το «Γκρην Πίις», δεν έχει

εξακριβωθεί ολόκληρο το πολιτικό παρασκήνιο της υπόθεσης. Ο Μιττεράν δήλωσε άγνοια, αλλά το πιθανότερο είναι

να τον ενημέρωσαν για κάποια «ανώδυνη» επιχείρηση εκφοβισμού και ο Ερνί, θέλοντας να κολακέψει ορισμένα

κέντρα εξουσίας εναντίον κάποιων άλλων στο εσωτερικό των μυστικών υπηρεσιών, κόντεψε να τις διαλύσει.

Η υπόθεση της εταιρίας «Λυσέρ», που πουλούσε παράνομα οβίδες γαλλικής κατασκευής στο Ιράν από το 1983 ως

το 1986, είναι ακόμα πιο διαφωτιστική για το πρόσωπο του Σαρλ Ερνί. Στο σκάνδαλο αυτό που ξέσπασε το 1986, ο

διευθυντής της εταιρίας κατηγόρησε τον πρώην συνεργάτη του Ερνί, κάποιον Ζαν-Φρανσουά Ντιμπό που την εποχή

της παντοδυναμίας του υπήρξε δεξί του χέρι, ότι είχε εισπράξει από την υπόθεση αυτή μια μεγάλη μίζα, με την οποία ο

Ερνί τροφοδότησε τις προεκλογικές ανάγκες του ιδίου και του κόμματός του. Το 1985, μετά την αποχώρηση του Ερνί

από το υπουργείο, θα έρθουν σε ρήξη και θα διακόψουν κάθε επαφή. Όσο για το τρίτο σοσιαλιστικό σκάνδαλο, όπου

κάποιος Υβ Σαλιέ, διευθυντής του γραφείου του υπουργού ανάπτυξης και βοήθειας προς τον «Τρίτο Κόσμο», καταχρά-

στηκε τεράστια ποσά, ήταν κι αυτός του περιβάλλοντος του Ερνί και λέγεται ότι τον σύστησε στον υπουργό Νουντσί, ο

Ντιμπό.

Ιδεολογικά, ο Ερνί τοποθετείται στη συντηρητική πτέρυγα του σοσιαλιστικού κόμματος, με μεγάλες διασυνδέσεις

στο στρατό και στις μυστικές υπηρεσίες. Άσσος στις ίντριγκες, είναι ένας απ' αυτούς που έπεισαν τον Μιττεράν ν' αλ-

λάξει απόψεις στο ζήτημα της γαλλικής πυρηνικής δύναμης και θεωρείται άνθρωπος του «στρατιωτικού και

βιομηχανικού κατεστημένου». Μέλος της μασονικής στοάς «Λε γκραν οριάν», γεννήθηκε στις 22 Μαΐου 1923 στο

Κιμπέρ του Φινι- στέρ, και έχει παντρευτεί τέσσερις φορές. Γιος χωροφύλακα, μέλος των αντιστασιακών ομάδων FFI

στην Κατοχή, υπήρξε δημοσιογράφος μετά τον πόλεμο, ενώ το 1951 μπήκε στην πολιτική, δημιουργώντας το «Κλαμπ

των γιακωβίνων». Το 1953 γνωρίζεται με τον Μαντές Φρανς και την περίοδο '56- '58 εκλέγεται βουλευτής των

ριζοσπαστών. Στο Σοσιαλιστικό Κόμμα θεωρείται παλαιοκομματικός και συγκεντρώνει τρομερές αντιπάθειες. Για

δεύτερη φορά εκλέγεται βουλευτής το 1978 και βοήθησε πολύ τον Μιττεράν στην «εξόντωση» των πολιτικών

αντιζήλων του. Αν διατηρεί τη δύναμή του, είναι γιατί - όπως λένε οι κακές γλώσσες - κάπου τον κρατάει. Κατ' άλλους,

οι σοσιαλιστές φοβούνται επειδή γνωρίζει πολλά, μήπως περάσει στο αντίθετο στρατόπεδο. Δήμαρχος του μεγάλου

βιομηχανικού προαστείου της Λυών, Βιλερμπάν, ονμπεριφέρεται με τρόπο αυταρχικό, που θυμίζει αντοκρά- ιορα

μπανανίας. Χαρακτηριστική είναι μια δήλωση το 1987, ι ου τότε γραμματέα του σοσιαλιστικού κόμματος Λιονέν Ζο-

οπίν, σχετικά με την αθωότητα ή όχι τον Ερνί, στην υπόθεση . \ νσέρ: «Δεν ξέρω τίποτα. Ο Ερνί θα πρέπει ν' αποδείξει

μόνος τον, ότι είναι αθώος».

Μ ’ αυτό το αμφισβητούμενο πρόσωπο, ο Α. Παπανδρέου, μ » την ιδιότητά του ως υπουργού Εθνικής Άμυνας,

υπέγραφε την ελληνογαλλική αμυντική σύμβαση, τον Απρίλιο mu 1982 - όπως έγραψε ο Τύπος - στα πλαίσια της

οποίας ι ντάχθηκε και η συμφωνία για την αγορά 40 μαχητικών Μιράζ-2000» της γαλλικής εταιρίας Μαρσέλ

Ντασσώ. Ο

Ερνί συναντήθηκε τη χρονιά εκείνη (1982) τρεις φορές με τον Α. Παπανδρέου: Την Τετάρτη, 21 Απριλίου 1982,

στις 12.00 το μεσημέρι, στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης, την Παρασκευή 23 Απριλίου, την ίδια ώρα, πάλι στον

«Αστέρα» και τη Δευτέρα 16 Αυγούστου στο Καστρί, στις 11.00 το πρωί. Στη συνάντηση εκείνη ήταν παρών και ο

υφυπουργός Αμυνας Παυσανίας Ζακολίκος. Πρέπει να σημειώσω, ότι πριν από εννέα μέρες, στις 7 Αυγούστου,

είχε προηγηθεί συνάντηση του πρωθυπουργού, στις 11.00 το πρωί, με τον Ρομπέρ Μιττεράν, στο ξενοδοχείο του

EOT στο Λαγονήσι.

Τον επόμενο χρόνο, 1983, ο Σαρλ Ερνί ξανασυναντήθηκε με τον πρωθυπουργό δυο φορές. Τη μια στο Καστρί,

Παρα-

- σκευή 10 Ιουνίου 1983, στις 10.00 το πρωί και την άλλη στην Κέρκυρα, στο ξενοδοχείο «Μιραμάρε», την

Κυριακή 17 Ιουλίου, όπου μετά από πέντε μέρες (Παρασκευή 22 Ιουλίου) έγινε και η συνάντηση του

πρωθυπουργού στο ίδιο ξενοδοχείο με τον μυστηριώδη Έντγκαρ Μ. Μπρόνφμαν, που ήρθε από το Παρίσι, όπως

περιγράφω με λεπτομέρειες σε άλλο κεφάλαιο.

Το 1984, ένα χρόνο πριν υπογραφεί η συμφωνία για τα Μιράζ-2000, ο Σαρλ Ερνί επισκέφτηκε πάλι τον Α.

Παπανδρέου την Πέμπτη 24 Μαΐου στο Καστρί, όπου συνέφαγαν στις 9.30 το βράδυ. Έξι μήνες αργότερα, στις 15

Νοεμβρίου

1984, έγινε και η συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Μιτ- τεράν και τον Καντάφι στην Ελούντα της Κρήτης.

Μετά από τέσσερις μήνες, Τετάρτη 6 Μαρτίου 1985, το ΚΥΣΕΑ συνήλθε στο Καστρί στις 12.00 το μεσημέρι και

πήρε την απόφαση για την αγορά δύο τύπων αεροσκαφών (40 F-16 και 40 Μιράζ-2000). Την ίδια μέρα, όπως

γράφτηκε στον Τύπο, η κυβέρνηση δεσμεύτηκε με επιστολή στη Ντασσώ να προκα- ταβάλει, χωρίς να έχουν

υπογραφεί τα συμβόλαια, 476,8 εκατομμύρια γαλλικά φράγκα, στις 22 Μαρτίου 1985. Την ίδια μέρα, Παρασκευή,

275

στις 10.30 το πρωί, ο πρωθυπουργός είχε συνάντηση στο Καστρί με τον οικονομικό του σύμβουλο Γιάννη

Παπανικολάου.

Στις αρχές του 1986, ένα τρίτο πρόσωπο εμφανίζεται στο

προσκήνιο της «αγοράς του αιώνα». Πρόκειται για τον περιβόητο Γιώργο Αούβαρη, που έχει γίνει πλέον «κολλη-

τός» του πρωθυπουργού. Είναι η περίοδος που ο πυρετός για την αγορά και των πυραύλων «Μάτζικ» έχει φτάσει

στο κατακόρυφο, μετά την επιστροφή από το Νταβός με τα γνωστά παρατράγουδα. Συσκέψεις επί συσκέψεων του

πρωθυπουργού με τον υφυπουργό 'Αμυνας Τ. Σεχιώτη. Στο Κα- στρί, Πέμπτη 23 Ιανουαρίου, στις 8.00 το βράδυ,

την Παρασκευή 7 Φεβρουάριου, στις μία το μεσημέρι μετά το υπουργικό συμβούλιο, την Τρίτη 11 Φεβρουάριου

πάλι στο Κα- στρί, στις 12 το μεσημέρι. Στο μεταξύ ο Λούβαρης πηγαινοέρχεται στο Καστρί και εμφανίζεται στο

Πεντάγωνο σαν διερμηνέας δήθεν των ανθρώπων της γαλλικής εταιρίας MATRA, που εκπροσωπούν τα αφεντικά

του, οι Τσάτσοι, και συγκεκριμένα ο Αλέξανδρος. Στις 26 Φεβρουάριου, σύμφωνα με τα όσα αποκαλύφτηκαν στον

Τύπο, το όνομα του Γ. Λούβαρη καταχωρήθηκε στο τηλεγράφημα του ΓΕΑ προς την εταιρία MATRA για τους

γνωστούς λόγους (προμήθεια, όπως γράφτηκε στις εφημερίδες).

Η 25η Απριλίου 1986 είναι μια σημαδιακή μέρα. Ο Σε- χιώτης παραδίδει τη σκυτάλη στον Θόδωρο Στάθη.'Είναι

η μέρα του έβδομου κυβερνητικού ανασχηματισμού. Αλλά και ο πρωθυπουργός παραδίδει τώρα το υπουργείο

Εθνικής Αμυνας στον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο. Μια ώρα μετά την ορκωμοσία του υπουργικού συμβουλίου, κάνει

την εμφάνισή του στο πολιτικό γραφείο, στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Φραν- σουά Ντε Γκροσσούβρ, ο άνθρωπος της

Ντασσώ και πριν ένα χρόνο ειδικός σύμβουλος του Φρανσουά Μιττεράν. Στο προσωπικό ημερολόγιο του

πρωθυπουργού η συνάντηση, προφανώς για λόγους προφύλαξης, κρυπτογραφείται ως εξής: «Γάλλος (Mitterand)».

Ουδέν κρυπτόν όμως υπό τον ήλιον... Στο ημερολόγιο της Αγγέλας Κοκκόλα ο «Γάλλος», άνθρωπος κλειδί της

Ντασσώ, αναγράφεται με το κανονικό του όνομα De Grossouvre. Ας σημειωθεί, ότι την εποχή τκείνη οι

σοσιαλιστές δεν ήταν στην κυβέρνηση. Ποιος είναι όμως ο Φρανσουά Ντε Γκροσσούβρ, που τα είπε εκείνη την

276

277

ημέρα μια ώρα περίπου με τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου;

Κατ’ αρχήν, ολόκληρο τ’ όνομά του είναι: Φρανσουά Ντυράν Ντε Γκροσσούβρ. Ιδοΰ τώρα το πορτραίτο του,

όπως σκιαγραφείται από τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο άνθρωπος ενός φίλου μου, στο Παρίσι:

Το πρωί της 13ης Ιουνίου 1985 το τηλέτυπο του γαλλικού πρακτορείου μεταδίδει σ’ ένα πολύ σύντομο τηλεγράφημα

την είδηση αποχώρησης από το προεδρικό επιτελείο του Φρανσουά Ντυράν Ντε Γκροσσούβρ, ειδικού συμβούλου του

Φρανσουά Μιττεράν. Η αποχώρηση του ντε Γκροσσούβρ από το Μέγαρο Ελιζέ, προκάλεσε τότε κάτι περισσότερο από

έκπληξη στους πολιτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους στο Παρίσι. Όχι μόνο γιατί δεν είχε φανεί κανένα σύννεφο

στον ορίζοντα των σχέσεων των δύο ανδρών, αλλά γιατί ο ντε Γκροσσούβρ εθεωρείτο ο εξ απορρήτων και με τη μεγα-

λύτερη επιρροή προεδρικός σύμβουλος. Για πολλούς, ο Φρανσουά ντε Γκροσσούβρ είχε πάρει τη θέση του Ζωρζ

Νταγιάν, φίλου και συνεργάτη του Μιττεράν από την αντίσταση, που είχε πεθάνει στις αρχές του 1981. 1

Το περιοδικό «Ζεν Αφρίκ» της 16ης Ιουνίου 1985, σε άρθρο του για τον ντε Γκροσσούβρ, άφηνε να εννοηθεί, ότι η

ξαφνική αποχώρηση του προεδρικού συμβούλου, θα μπορούσε να οφείλεται σε διαφωνία τότε με τον σύμβουλο σε

θέματα ασφάλειας, Ζιλ Μενάζ, όσο και με τον υπουργό Εσωτερικών Πιέρ Ζος. Ο συντάκτης του άρθρου τόνιζε, ωστόσο,

ότι οι σχέσεις ανάμεσα στον Μιττεράν και τον τέως μυστικοσύμβουλό του παραμένουν καλές και ότι ο πρόεδρος θα

συνέχιζε να τον συμβουλεύεται και στο μέλλον.

Την ίδια περίπου εποχή, ο ντε Γκροσσούβρ εισέρχεται στον οίκο Ντασσώ με τον τίτλο του συμβούλου εξαγωγών και

αρμοδιότητες που παραμένουν άγνωστες. Με άλλα λόγια, η Ντασσώ προσλαμβάνει έναν τέως προεδρικό σύμβουλο, στο

πόστο του συμβούλου εξαγωγέων, που είναι γνωστό ότι έχει ένα τεράστιο δίκτυο γνωριμιών σ’ όλο τον κόσμο, σε μια

εποχή που η εταιρία βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης. Και που η ελληνική «αγορά του αιώνα»

αποτελεί μια δεύτερη ανάσα. Η αναφορά και μόνο του ονόματος του Ντε Γκροσσούβρ στη Ντασσώ, δημιουργεί κάποια

αμηχανία. Ανοίγοντας κανείς τη γαλλική έκδοση του WHO IS WHO, στη σελίδα 781, διαπιστώνει ότι ο τέως

προεδρικός σύμβουλος παρέμεινε στην εταιρία Ντασσώ μονάχα ένα χρόνο (1985-86). Μια από τις υπαλλήλους του

γραφείου τύπου της Ντασσώ, σε ερώτηση δημοσιογράφου, που βοήθησε αυτή την έρευνα (τον Φεβρουάριο 1989), αν η

λεπτομέρεια αυτή αληθεύει, θα απαντήσει, ότι «για να το γράφει το WHO IS WHO, βα έχει επαληθεύσει την

πληροφορία». Αντίθετα, ο προϊστάμενος του γραφείου τύπου κ. Πακλίν, θα διαβεβαιώσει κατηγορηματικά, ότι ο ντε

Γκροσσούβρ αποτελεί πάντα μέρος του δυναμικού της εταιρίας.

Η γνωριμία του Φρανσουά Ντυράν Ντε Γκροσσούβρ με τον Φρανσουά Μιττεράν χρονολογείται από το 1960, όταν η

κινεζική πρεσβεία στο Παρίσι πρόσφερε τότε σ' έναν αριθμό προσωπικοτήτων μια επίσκεψη στη χώρα του Μάο. Από

την εποχή εκείνη ο ντε Γκροσσούβρ εισέρχεται στο Γαλαξία του Μιττεράν και ήδη από το 1965 παίρνει μέρος στο

προεκλογικό επιτελείο του στις προεδρικές εκλογές της ίδιας χρονιάς. Το 1981 ο Ντε Γκροσσούβρ, που ο Τύπος αρχίζει

να τον αποκαλεί «η σκιά του Προέδρου», καλείται αμέσως να στελεχώσει τον «σκληρό πυρήνα» των προεδρικών

συμβούλων. Η αντικατασκοπεία, η ασφάλεια και οι μυστικές υπηρεσίες γίνονται τα θέματα της αρμοδιότητάς του. Θα

του αναθέσουν πολλές λεπτές υποθέσεις, όπως λ.χ. η αναζήτηση κάποιου διεξόδου στο Λίβανο το 1983, όταν θα κάνει

πολλές φορές το ταξίδι Βηρυτός - Δαμασκός.

Ιδεολογικά, ο Ντε Γκροσσούβρ κινείται στο χώρο και πάει από τους γκωλικούς της αριστεράς μέχρι την εκσυγχρο-

νισμένη σοσιαλδημοκρατία, που συνέλαβε ο Πιερ Μαντές Φρανς και ενσαρκώνει η δεύτερη θητεία Μιττεράν. Γιος

τραπεζίτη, γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1918 στη VIENNE της IZERE. Σπούδασε, όπως κι ο Μιττεράν, στους Ιησουίτες

και πριν τον πόλεμο γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή της Λυών. Το 1942 και ύστερα από εντολή δυο μεγάλων δαρώνων

της αντίστασης, των Πισά και Εμπόρν, οργάνωσε το παράνομο δίκτυο της περιοχής της IZERE. Πετυχημένος βιομή-

χανος μετά τον πόλεμο, «βασιλιάς της Σαχάρας», δεν θα διστάσει να έρθει σε σύγκρουση με το οικονομικό κατεστημένο

της Λυών το 1953, οπότε και μπαίνει στην πολιτική. Στο πρόσωπο του Μιττεράν θα βρει τον πολιτικό του μέντορα και

σαν το πρόσωπο εκείνο, που θα μπορούσε να οδηγήσει τη μη -κομμουνιστική αριστερά στην εξουσία. Θα τον ακο-

λουθήσει στο σοσιαλιστικό κόμμα, αλλά θα διακηρύσσει πάντα μια δυσπιστία στους κομματικούς μηχανισμούς. Ο

Φρανσουά ντε Γκροσσούβρ θεωρείται άνθρωπος με μεγάλη καλλιέργεια και ευρυμάθεια, που προτιμά το δεύτερο πλάνο

από το φακό της δημοσιότητας. Θυμίζει τους παράγοντες της τρίτης ή της τέταρτης δημοκρατίας, που κινούσαν τα

νήματα αθόρυβα από τα παρασκήνια. Θα μπορούσε να έχει βγει μέσα από ένα μυθιστόρημα του Μαλρώ, ένας έντιμος

άνθρωπος που χειρίζεται με αξιοπρέπεια σκοτεινές υποθέσεις. Τα τουΐντ σακάκια, το αιώνιο εγγλέζικο αδιάβροχο καί τα

φα~ νελένια παντελόνια, είναι ασφαλώς ανταλλάξιμα με το φακό και το ημίψηλο της τρίτης δημοκρατίας. Ο Φρανσουά

ντε Γκροσσούβρ παραμένει μέχρι σήμερα πρόεδρος των φίλων του κυνηγιού του προεδρικού μεγάρου.

Ο ντε Γκροσσούβρ, μεγάλης ευφυΐας άνθρωπος, διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Σαρλ Ερνί, που έκανε ξανά την

εμφάνισή του στο Καστρί το 1986, τέσσερις μήνες μετά τη συνάντηση του τέως προεδρικού συμβούλου. Στο γεύμα που

του παρέθεσε ο Α. Παπανδρέου στη βίλα «Γαλήνη», την Τρίτη 26 Αυγούστου 1986, στις 2.30 το μεσημέρι, πήρε μέρος

και η Μελίνα Μερκούρη. Ο Ερνί στη συνάντησή του αυτή με τον πρωθυπουργό, δεν ήταν πλέον υπουργός Αμυνας στη

Γαλλική κυβέρνηση.

Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που ο Α. Παπανδρέου ερ-

278

279

280

χόταν σ’ επαφή με πρόσωπα που είχαν άμεση σχέση με ξένη βιομηχανία όπλων, όπως η Ντασσώ. Οι σελίδες του

ημερολογίου «μιλάνε» και για δυο τουλάχιστον συναντήσεις του με εκπροσώπους της αμερικάνικης εταιρίας

Τζένεραλ Νταϊ- νάμικς, με την οποία κλείστηκε η συμφωνία για το άλλο μισό της «αγοράς του αιώνα», δηλ. με την

αγορά των 40 F-16. Η μια συνάντηση με άνθρωπο της Τζένεραλ Νταινάμικς έγινε στο Μέγαρο Μαξίμου στη μία το

μεσημέρι, Τρίτη 23 Μαρτίου 1982. Στο ημερολόγιο η συνάντηση αυτή καταχω- ρήθηκε απρόσωπα, ενώ ένα χρόνο

αργότερα, στις 24 Μαρτίου 1983, αναγράφεται και το όνομα του εκπροσώπου της στην Ελλάδα, του γνωστού

μεσάζοντα Νικόλαου Μουρκογι- ,, άννη. Ο πρωθυπουργός είδε τον συμμαθητή του οικονομικού συμβούλου του

Γιάννη Παπανικολάου και απόφοιτο του Χάρβαρντ τη Δευτέρα 24 Μαρτίου στις 7.30 το βράδυ, στο Καστρί. Τρία

χρόνια αργότερα, η περιβόητη συμφωνία για ταΕ-16 θα απογειωνόταν στα ύψη πολλών δις.

Για την ιστορία, σημειώνω τις ήδη δυο γνωστές συναντήσεις του πρωθυπουργού με τον Σαουδάραβα

μεγαλέμπορο όπλων Αντνάν Κασσόγκι, που βρίσκονται καταχωρημένες στο ημερολόγιό μου. Η μία στις 6

Νοεμβρίου 1984, ημέρα Τρίτη και ώρα 8.30 μ.μ. στο Καστρί, και η άλλη Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 1984 την ίδια ώρα

στο Καστρί.

5

21

Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ

Ο Ανδρέας Παπανδρέου διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις με ορισμένα άτομα ελληνοαμερικανικής ή αμερικανικής

καταγωγής. Στις αθηναϊκές εφημερίδες είδαν, κατά καιρούς, το φως της δημοσιότητας δυο πρόσωπα, αν θυμάμαι

καλά. Το ένα ήταν ο Τζων Πάρκερ (Hohn Parker) για τον οποίο γράφτηκε ότι ήταν ελληνοαμερικανός εκπρόσωπος

της εταιρίας MOBIL στις πολιτικές επαφές και διατηρούσε στενότατες σχέσεις με τον Λευκό Οίκο. Το άλλο άτομο*

ήταν ο Χέλμερ, σύζυγος της ανταποκρίτριας της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» στην Ουάσινγκτον, Κλώντια Ράιτ. Για τον

Χέλμερ, η εφημερίδα του Γ. Κοσκωτά «24 ΩΡΕΣ» είχε γράψει, στις 25 Νοεμβρίου 1988, ότι διέθετε διασυνδέσεις με

τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ και παράλληλα ήταν έμμισθος σύμβουλος του πρωθυπουργού. Ο κυβερνητικός

εκπρόσωπος Σωτ. Κωστόπουλος επιβεβαίωσε επίσημα την ιδιότητά του αυτή, στις 26 Νοεμβρίου 1988: «Ο κ.

Χέλμερ εργάζεται για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών, cfro γραφείο τύπου της

Ουάσιγκτον με εργασιακή σχέση και καλύπτεται από μηνιαία σύμβαση. Ο κ. Χέλμερ είναι υποχρεωμένος να παρέχει

στην υπηρεσία το ενημερωτικό έργο, όπως και όλοι οι υπάλληλοι των γραφείων τύπου Εξωτερικού».

Το ημερολόγιο στο Καστρί είναι αρκετά διαφωτιστικό για τις ιδιαίτερες συναντήσεις και τα γεύματα που είχε ο Α.

Παπανδρέου, κατά διαστήματα, με τα πρόσωπα αυτά, αλλά και άλλα, ορισμένα από τα οποία βρίσκονται στη σφαίρα

του μυστηρίου. Πριν αναφερθώ στα συγκεκριμένα ραντεβού του με 4 από τα πρόσωπα αυτά που έβλεπε συχνά, θα

ανατρέξω στο ημερολόγιό μου, όπου έχω καταγράψει μια άλλη συνάντησή του αστραπή, μ’ ένα άτομο για το οποίό

δεν κατέστη δυνατόν να μάθω τίποτα περισσότερο, μέχρι σήμερα. Πρόκειται για ένα μυστηριώδες άτομο, που

έφτασε στην Κέρκυρα, στις 22 Ιουλίου 1983, με το όνομα Έντγκαρ Μ. Μπρόνφμαν (Edgar Μ. Bronfman). Τις

ημέρες εκείνες ο πρωθυπουργός περνούσε τις διακοπές του στο ξενοδοχείο «Μιραμάρε» της φίλης του και ανιψιάς

του Ωνάση, Μαρι- λένας Πατρονικόλα. Ημέρα Παρασκευή, 22 Ιουλίου, λίγο πριν από το μεσημέρι, πήρα εντολή από

τον Α. Παπανδρέου να παραλάβω τον Έντγκαρ Μπρόνφμαν και την παρέα του από το ξενοδοχείο «Σαν Στέφανο».

Το άτομο αυτό είχε έρθει, με απόλυτη μυστικότητα, με ιδιωτικό τζετ, από το Παρίσι, μαζί με άλλους τρεις άνδρες και

μια Ελληνίδα, που άκουγε στο όνομα Κλεοπάτρα. Η πρωθυπουργική εντολή ήταν να κινηθώ μυστικά και με αυστηρά

μέτρα ασφάλειας για τη ζωή τους. Πράγματι, στις 12.30 το μεσημέρι, με τρία αυτοκίνητα και τους άνδρες ασφάλειας

πήγαμε στο «Σαν Στέφανο», όπου πήραμε τα πέντε άτομα και τα πήγαμε στην καμπάνα του «Μιραμάρε», όπου έμενε

ο πρωθυπουργός. Στη μία το μεσημέρι γευμάτισε μαζί τους και, στη συνέχεια, τα μεταφέραμε στο αεροδρόμιο, όπου

στις 3.00 μ.μ. αναχώρησαν με το ιδιωτικό τζετ για το Ισραήλ.

Πέντε κυρίως ήταν τα πρόσωπα, απ’ ό,τι είχα διαπιστώσει, με τα οποία ο πρωθυπουργός διατηρούσε στενή

επαφή: Ο Χουρμούζης Γεωργιάδης, ο Αουί Αεφέμπερ (Louis Lefe- ber), ο Στάνλεϊ Σεϊνμπάουμ (Stanley Seinbaum),

ο Τζων Πάρκερ (Jhon Parker) και ο Χέλμερ.

1. ΧΟΥΡΜΟΥΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ: Έχει σπουδάσει οι- κονομικά στο πανεπιστήμιο Κονέλ πον ΗΠΑ με τον γνωστό Γιώργο Καλαμωτουσάκη. Διατέλεσε ένα διάστημα

καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Ν. Υόρκης, απ’ όπου παραιτήθηκε. Αργότερα βρέθηκε στην

Ουάσινγκτον, στο γραφείο πληροφοριών του Στέητ Ντηπάρτμεντ. Την περίοδο 1969-70 ήταν υπεύθυνος του ΠΑΚ Ν.

Υόρκης και εγκατέ- λειψε την οργάνωση ύστερα από προσωπική ρήξη με τον Α. Παπανδρέου, τον οποίο

κατηγορούσε ότι «κλέβει τα χρήματα των οργανώσεων του ΠΑΚ». Από την άλλη πλευρά, ο Παπανδρέου τον

κατηγορούσε ανοιχτά ως «πράκτορα της ΣΙΑ».

Ο Χουρμούζης Γεωργιάδης, του οποίου ο πατέρας ήταν νομάρχης Αττικής και φίλος του Γεωργίου Παπανδρέου,

αναφέρεται ανώνυμα στο βιβλίο του Α. Παπανδρέου «Η Δημοκρατία στο απόσπασμα» (σελ. 315), ως ο άνθρωπος

που ειδοποίησε τηλεφωνικά από τις ΗΠΑ τους ηλικιωμένους γονείς του στην Αθήνα, ότι έμαθε από πολύ αξιόπιστη

πηγή, πως ετοιμαζόταν στρατιωτικό πραξικόπημα (στην Ελλάδα). Αυτή τη φορά ήταν θετικό, όχι πια φήμη. Θα

γινόταν μέσα στις προσεχείς λίγες μέρες.

Στο Καστρί ο καθηγητής Γεωργιάδης πρωτοεμφανίστηκε στις 11 το πρωί, 20 Σεπτεμβρίου 1984, μετά τη

συνάντηση που είχε ο πρωθυπουργός με τον Αμερικανό πρεσβευτή Μό- ντιγκλ Στερνς (Monteagle Stearns), του

οποίου η θητεία στη χώρα μας έληγε τον Ιούλιο του 1985 και υποστήριζε ανοιχτά την «Αλλαγή». Από τότε η

επικοινωνία Παπανδρέου - Γεωρ- γιάδη συνεχίστηκε απρόσκοπτα σε αραιά τακτά διαστήματα. Απ’ ό,τι έμαθα,

μάλιστα, από φίλο μου δημοσιογράφο, όπως του είχε εμπιστευτεί πρώην υπουργός και συνεργάτης του Α.

Παπανδρέου, ο Γεωργιάδης ήταν αυτός που ειδοποίησε από τις ΗΠΑ τους Τσάτσους της ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΑΗΣ για τις

κοινωνικοποιήσεις που ετοίμαζε ο Αρσένης. Ακόμα, ότι ο καθηγητής είχε σχέσεις με τον βιομήχανο Αγγελόπουλο

της «Χα- λυβουργικής», που εκτέλεσε η «17 Νοέμβρη» και ότι ο πρωθυπουργός, το καλοκαίρι του 1988, τον πίεζε να

μπει σε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων, που ήθελαν να συστήσουν για την υπόθεση, σχετικά με το απόρρητο της

Τράπεζας Κρήτης.

5

22

Ενδεικτικά παραθέτω από το ημερολόγιό μου τις εξής τρεις συναντήσεις που είχε ο πρωθυπουργός μαζί του, εν-

όψει της επίσκεψης στην Αθήνα (25-27 Μαρτίου 1986) με τον αρχηγό του Στέητ Ντημπάρτμεντ Τζωρτζ Σουλτς

(Georg Shultz):

-Πέμπτη, 6 Μαρτίου 1986, στις8.00 το βράδυ, στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή.

- Δευτέρα, 10 Μαρτίου 1986, γεύμα στο Καστρί στις

2.30 το μεσημέρι.

- Τετάρτη, 19 Μαρτίου 1986, συνάντηση στο ιδιαίτερο γραφείο του πρωθυπουργού στο Καστρί, στις 1.30 το

μεσημέρι.

Τέσσερις μέρες μετά την αναχώρηση του Σουλτς, ξανασυ- ναντήθηκε μαζί του, την Τρίτη 1 Απριλίου 1986, στις

11 το πρωί. Χαρακτηριστικά αναφέρω κι αυτό που γράφτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες, χωρίς να διαψευστεί: Ο

υπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζωρτζ Σουλτς, μετά τη συνάντησή του με τον Α. Παπανδρέου, το φθινόπωρο

του 1983 στις Βρυξέλλες, δήλωνε στους επιτελείς του: «Δεν μας δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα ένας

Αμερικανός δημοκρατικός ηγέτης».

ΛΟΥΙ ΛΕΦΕΜΠΕΡ: Καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Γιόρκ (YORK) στο Τορόντο του Καναδά, φίλος

του πρωθυπουργού και της Μαργαρίτας Παπανδρέου. Επικοινωνούσε με τον Α. Παπανδρέου τακτικά από τότε που

ανέλαβε το ΠΑΣΟΚ την εξουσία και τον είχε τοποθετήσει στην Τράπεζα της Ελλάδας, απ’ όπου εμισθοδοτείτο. Κατά

τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψης στον Καναδά (27 Μαρτίου - 2 Απριλίου 1983), το πρωθυπουργικό ζεύγος

286

2. επισκέφθηκε το σπίτι του Λεφέμπερ στο Τορόντο, όπου δείπνησε μαζί με τον φίλο του και τη σύζυγό του.

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, όταν αναχωρήσαμε, ο πρωθυπουργός με ρώτησε αν μας άρεσε το φαγητό. Του απάντησα

ότι «ο κ. Λεφέμπερ μας άφησε όλους (τους 5 άνδρες της ασφάλειας) νηστικούς

287

288

απόψε, γιατί δεν ήξερε ότι θα σας συνοδεύαμε κι εμείς. Τα αναψυκτικά που μας πρόσφερε πάντως, ήταν καλά».

Ο πρωθυπουργός με άκουσε, αλλά δεν μίλησε καθόλου.

3. ΣΤΑΝΛΕΪ ΣΕΪΝΜΠΑΟΥΜ: Αμερικανός επιχειρηματίας, φίλος του Α. Παπανδρέου και της Μαργαρίτας.

Ένας από τους ελάχιστους σοβαρούς ανθρώπους στο πρωθυπουρ- γικό περιβάλλον. Ανήκει στο Δημοκρατικό

Κόμμα κι ήταν ο άνθρωπος - κλειδί στις πρωτοβουλίες του πρωθυπουργού για την κίνηση ειρήνης των έξι

ηγετών. Ο Σεϊνμπάουμ δείπνησε μαζί του στο Καστρί την Τετάρτη 30 Ιουλίου 1986 και

^ συναντήθηκε ξανά με τον πρωθυπουργό στις 6-7 Αυγούστου

1986 στην Ιξτάπα του Μεξικού, όπου έγινε η συ^άν^ση των έξι ηγετών για την ειρήνη και τον αφοπλισμό. Ο

Σέινμπά- ουμ είχε αναλάβει πρωτοβουλίες με την κυβέρνηση του Ισραήλ για την ειρηνική διευθέτηση του

Παλαιστινιακού προβλήματος.

4. ΤΖΩΝ ΠΑΡΚΕΡ: Ο ελληνοαμερικανός άνθρωπος της MOBIL, ερχόταν τακτικά στην Αθήνα και

συναντούσε τον Ανδρέα Παπανδρέου, που κάποτε είδε στον «Αστέρα» και το μεγάλο αφεντικό του Τζων, τον

Μπιλ Ταβουλαρέα. Με βάση τις ημερολογιακές σημειώσεις, ο πρωθυπουργός είχε τις εξής συναντήσεις με τον

Τζων Πάρκερ:

— 1982: Σάββατο, 23 Οκτωβρίου, γεύμα στις 2.00 το μεσημέρι στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης.

— 1983: Πέμπτη, 27 Οκτωβρίου, στις 2.30 το μεσημέρι, γεύμα στο Καστρί.

— 1984: Δύο συναντήσεις, τη μία στις 14 Ιουνίου, ημέρα Πέμπτη στο Καστρί, στις 1.30 το μεσημέρι, και την

άλλη πάλι στο Καστρί, την ίδια ώρα, στις 18 Σεπτεμβρίου.

Το 1985 έγιναν πέντε συναντήσεις:

-Δευτέρα, 8 Απριλίου, στις 10.00 η ώρα το βράδυ, δείπνο στο Καστρί, όπου παρακάθησε και ο διοικητής της

Εθνικής Τράπεζας Στέλιος Παναγόπουλος.

289

290

-Σάββατο, 5 Οκτωβρίου, γεύμα στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης, στις 2.30 το μεσημέρι.

— Δευτέρα, 7 Οκτωβρίου, στις 10 το βράδυ, στο Καστρί.

-Δευτέρα, 25 Νοεμβρίου, στο Καστρί, παρουσία και του

Γ ιάννη Καψή.

— Σάββατο, 21 Δεκεμβρίου, πάλι στο Καστρί, στις 12.00 το μεσημέρι.

Το 1986, μέχρι την ημέρα που απομακρύνθηκα, τον είδε μια φορά στις 3 Ιανουαρίου, Παρασκευή στις 12.00 το

μεσημέρι, στο Καστρί.

5. ΧΕΛΜΕΡ (Helmer): Δεύτερος σύζυγος της Αυστραλέ- ζας δημοσιογράφου Κλώντια Ράιτ (Claudia Wright),

που από το 1982 ζει στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με ανακοίνωση του κυβερνητικού εκπροσώπου Σ. Κωστόπουλου στις

26.11.88, «ο κύριος Χέλμερ εργάζεται για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών του

γραφείου τύπου της Ουάσιγκτον, με εργασιακή σχέση που καλύπτεται από μηνιαία σύμβαση. Ο κύριος Χέλμερ είναι

υποχρεωμένος να παρέχει στην υπηρεσία το ενημερωτικό έργο, όπως και όλοι οι υπάλληλοι των γραφείων τύπου του

Εξωτερικού». Η ανακοίνωση αυτή έγινε αναγκαστικά, ύστερα από δημοσίευμα της εφημερίδας του Κοσκωτά «24

ΩΡΕΣ», στις 25.11.88, σύμφωνα με το οποίο «ο κύριος Χέλμερ Ράιτ διαθέτει διασυνδέσεις με τις υπηρεσίες

πληροφοριών στις ΗΠΑ. Είναι παράλληλα σύμβουλος του πρωθυπουργού κ. Α. Παπανδρέου και σύμφωνα με τις

πληροφορίες μία φορά τον μήνα του στέλνει αναφορά με κινήσεις κατασκόπων ανά την υφήλιο, με πληροφορίες

στρατιωτικών σχεδιασμών και γενικά με πληροφορίες γεωπολιτικής σημασίας».

6. Όπως προκύπτει από το ημερολόγιο στο Καστρί, ο Χέλμερ έχει επισκεφτεί πολλές φορές τον Α. Παπανδρέου

στην Αθήνα. Αναφέρω ενδεικτικά τις εξής συναντήσεις: Σάββατο 22 Μαρτίου 1986, στις 11 το πρωί στο Καστρί.

Μετά από τρεις μέρες, Τρίτη 25 Μαρτίου 1986, συνέφαγε ο ίδιος και η σύζυγός του Κλώντια Ράιτ στο Καστρί με τον

πρωθυπουργό, στις 2 το μεσημέρι. Την ίδια μέρα είχε φτάσει στην Αθήνα ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών

Τζωρτζ Σουλτς. Την Τετάρτη 26 Μαρτίου, στις 8 το βράδυ, μια μέρα πριν από το γεύμα Παπανδρέου - Σουλτς στο

Καστρί, ο Χέλμερ είχε νέα συνάντηση με τον πρωθυπουργό στη βίλα «Γαλήνη». Ο Χέλμερ είχε έρθει στην Αθήνα

την Πέμπτη 20 Μαρτίου 1986. Πριν από δυο μήνες περίπου, στις 2 Ιανουαρίου 1986 είχε ξανάρθει και συναντήθηκε

ημέρα Πέμπτη στις 2 το μεσημέρι στο Καστρί με τον Α. Παπανδρέου, όπου και συνέφαγαν. Σε μια άλλη συνάντησή

τους στο Καστρί, Τρίτη 19 Νοεμβρίου

1985, στις 11 το πρωί, ήταν μαζί τους ο Γιάννης Καψής και κάποιο μυστηριώδες πρόσωπο, του οποίου την

ταυτότητα δεν μπόρεσα να μάθω, παρά μόνο τα αρχικά του P.R., όπως ήταν γραμμένο το όνομά του στο ημερολόγιο

του πρωθυπουργού

5

291

ΡΗΓΚΑΝ - ΧΑΙΗΓΚ ΚΑΙ Η ΔΥΣΠΙΣΤΙΑ ΓΙΑ ΤΟ «ΚΑΦΕ ΤΣΑΝΤΑΚΙ»...

Στα ταξίδια μας με τον Α. Παπανδρέου στο εξωτερικό, είχα μερικές φορές την ευκαιρία να τον ρωτήσω τις

εντυπώσεις του για τους ξένους ηγέτες, με τους οποίους συνομιλούσε, στα πλαίσια διάφορων διεθνών ή διμερών

συναντήσεων. Δεν ήταν εξάλλου δύσκολο να πληροφορηθείς από τον πρωθυπουργό ποια ήταν η γνώμη του για τον

Ρήγκαν, τη Θάτσερ και άλλους αρχηγούς κρατών. Δεν κρατούσε μυστικό και ήταν χαρακτηριστικό του γνώρισμα να

μιλάει στους στενούς του ανθρώπους, όταν μάλιστα τον προκαλούσαν. Αυτά και όσα άλλα σχετικά έζησα από κοντά,

παραθέτω σ’ αυτό το κεφάλαιο, από το ημερολόγιό μου.

Στη σύνοδο Κορυφής των ηγετών των χωρών του ΝΑΤΟ στη Βόννη, Πέμπτη 10 Ιουνίου 1982, ο πρωθυπουργός είχε

μια ιδιαίτερη συνάντηση με τον Αμερικανό Πρόεδρο Ρό- ναλντ Ρήγκαν και τον υπουργό Εξωτερικών Αλεξάντερ Χαί-

ηγκ. Από ελληνικής πλευράς, συμμετείχαν ο υπουργός Εξωτερικών I. Χαραλαμπόπουλος και ο διευθυντής του διπλω-

ματικού γραφείου του πρωθυπουργού, Χρήστος Μαχαιρί- τσας, που του είχε ζητήσει ειδικά την άδεια να παραστεί,

κατ’ εξαίρεση, σ’ αυτή τη συνάντηση. Μόλις τέλειωσαν οι συνομιλίες, ρώτησα τον πρωθυπουργό «πώς τα πήγε με τον

πρόεδρο Ρήγκαν», και σχεδόν αμέσως μου απάντησε: «Λεν καταλάβαινε την ενημέρωση που τον έκανα για το

Αιγαίο. Μου φάνηκε ότι δεν με παρακολουθούσε καθόλου» και έσπευσε να συμπληρώσει, ότι «αντίθετα, ο Χαίηγκ

είναι αετός. Έχει αντιληφθεί πλήρως το ελληνοτουρκικό πρόβλημα».

Πρέπει να σημειώσω, ότι ο Α. Παπανδρέου συναντιόταν για τρίτη κατά σειρά φορά με τον αρχηγό του Σταίητ

Ντη- πάρτμεντ. Η πρώτη συνάντηση με τον Χαίηγκ έγινε τον Δεκέμβριο του 1981 στην ελληνική πρεσβεία του

Λονδίνου, όπου είχε πάει για τη συνάντηση κορυφής της ΕΟΚ. Τη δεύτερη φορά είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει,

κατ’ ιδίαν, μαζί του, επί 4 ώρες, στο Καστρί, το Σάββατο 15 Μαΐου 1982. Η γνωριμία του με τον Χαίηγκ τον είχε

ενθουσιάσει τόσο πολύ ώστε, όταν παραιτήθηκε από αρχηγός του Σταίητ " Ντηπάρτμεντ, ήθελε να του στείλει

τηλεγράφημα συμπαράστασης. Παρεμποδίστηκε όμως από το γραφείο του, για να μη δημιουργηθεί θέμα με την

Αμερικανική κυβέρνηση και προσωπικά με τον Πρόεδρο Ρήγκαν. «Κρίμα - είπε τότε χαρακτηριστικά ο Α.

Παπανδρέου - και είχε καταλάβει τόσο καλά το ελληνοτουρκικό πρόβλημα». Μου ’κανε, πράγματι, εντύπωση η

βαθύτατη στεναχώρια του πρωθυπουργού για την παραίτηση Χαίηγκ, γιατί ναι μεν μπορεί να ήταν «αετός», αλλά

ταυτόχρονα ήταν και «γεράκι», όπως τουλάχιστον εμφανιζόταν από τον ελληνικό Τύπο.

Για τον Πρόεδρο Ρήγκαν έγιναν δύο ακόμα αναφορές, η μία από τον πρώην πρωθυπουργό και τώρα Πρόεδρο

της Πορτογαλίας Μάριο Σοάρες και η άλλη από τον Παπανδρέου. Κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα,

18-19 Αυγούστου 1983, ο Σοάρες είπε στον Παπανδρέου ότι, όταν συναντήθηκε στις ΗΠΑ με τον Ρήγκαν,

«συζήτησε μόνο για φιλμς και αρώματα». Ο Πρόεδρος Ρήγκαν, μάλιστα, του έκανε ιδιαίτερη μνεία για κάποιο

άρωμα από την Αργεντινή, που του είχε δοθεί σαν δώρο και, ότι, σύμφωνα με τον αμερικανικό νόμο, τα δώρα που

προσφέρονται στον Πρόεδρο, καταγράφονται και παραμένουν στον Λευκό Οίκο. Όταν τελείωσε η συζήτηση «για

τα φιλμς και τα αρώματα», ο Ρήγκαν είπε στον Σοάρες, «τώρα μπορείς να συζητήσεις για εξωτερική πολιτική με τον

Τζωρτζ Σουλτς».

Η δεύτερη αναφορά του πρωθυπουργού για τον Ρήγκαν έγινε στο Λουξεμβούργο, τον Δεκέμβριο του 1985.

Γινόταν τότε στις Βρυξέλλες η σύνοδος των υπουργών 'Αμυνας του ΝΑΤΟ, αλλά ο Παπανδρέου, που ήταν και

υπουργός Αμυνας, δεν συμμετείχε, γιατί την ίδια περίοδο, 2-3 Δεκεμβρίου, έπαιρνε μέρος στη σύνοδο κορυφής της

ΕΟΚ, στο Λουξεμβούργο. Την Ελλάδα εκπροσωπούσαν, αν δεν κάνω λάθος, ο μόνιμος πρεσβευτής μας στο ΝΑΤΟ

και ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ν. Κουρής. Ο διευθυντής του διπλωματικού γραφείου Χρ. Μαχαιρίτσας, προσπάθησε να

εκμαιεύσει υπαναχώρηση του πρωθυπουργού στη στάση της Ελλάδας ως προς τον «Πόλεμο των άστρων» και τους

πυραύλους Πέρσινγκ και Κρουζ, μετά την υπαναχώρηση της Δανίας στη σύνοδο Βρυξελλών. Είμασταν η μόνη χώρα

στο ΝΑΤΟ, που εναντιωνόμασταν στο αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα «Πόλεμος των άστρων». Ο Μαχαιρίτσας

επικαλέστηκε στον πρωθυπουργό τις πιέσεις, στη σύνοδο, του Αμερικανού υπουργού Κάσπαρ Ουάινμπεργκερ. Η

συζήτηση άρχισε έντονα μέσα στο ασανσέρ του ξενοδοχείου «Ιντερκοντινένταλ». «Ο Ουάινμπερ- γκερ — είπε ο

Ανδρέας — δεν εκφράζει τον πρόεδρο Ρήγκαν. Ας με σκοτώσουν. Δεν θα μπορέσω ν’ αντικρίσω το Λαό». Σε λίγο η

συζήτηση εξελίχθηκε σε λογομαχία στη σουίτα του, όπου ο Παπανδρέου είπε στον Μαχαιρίτσα να δοθούν αυστηρές

συστάσεις στην αντιπροσωπεία μας και τηλεφώνησε και ο ίδιος, εκείνη τη στιγμή, για να δώσει σχετικές οδηγίες.

Ήταν η μόνη φορά που ένιωσα δυνατή συμπάθεια για τον Παπανδρέου, πέραν από την ουσία της υπόθεσης, αλλά

ταυτόχρονα διαπίστωσα ότι είχε και άριστη πληροφόρηση για τα αμερικανικά πράγματα και προχωρούσε εκ του

ασφαλούς, μέχρι το σημείο εκείνο που δεν διακινδύνευε προσωπικά ο ίδιος.

Το «μικρό καφέ τσαντάκι», που έφερε πάντοτε μαζί του ο Α. Παπανδρέου, ήταν το αντικείμενο της... πρώτης συζή-

τησης που είχε με την πρωθυπουργό της Βρετανίας Μάρ- γκαρετ Θάτσερ, στη συνάντηση κορυφής της ΕΟΚ, στο

Δουβλίνο, τη Δευτέρα 3 Δεκεμβρίου 1984. Η «σιδηρά κυρία» καθόταν δίπλα στον πρωθυπουργό, που είχε

τοποθετήσει το τσαντάκι μπροστά του, στο τραπέζι της διάσκεψης. Σε μια στιγμή τον ρώτησε ευθέως, «τι έχει μέσα,

μικρόφωνο;» και ο Παπανδρέου της απάντησε, «ανοίξτε το, να δείτε». Η Θά- τσερ πήρε το τσαντάκι στα χέρια της

και άνοιξε το φερμουάρ για να βρει μέσα όλα τα σύνεργα του καπνίσματος: δυο τσιμπούκια αγγλικής κατασκευής με

5

292

το χρυσό μονόγραμμά του (δώρο της φίλης του Μαριλένας Πατρονικόλα), καπνό τύπου ERINMORE (που του

προμήθευε ανελλιπώς από το ’85 ο φίλος του Γ. Λούβαρης) και τον αναπτήρα του. 'Το περιστατικό αυτό μου το

διηγήθηκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ενώ για τη στάση που κράτησε η Θατσερ στη σύνοδο της ΕΟΚ μου είπε, «μου

μπαίνει στη μύτη...». Ενάμισι χρόνο νωρίτερα, στη σύνοδο κορυφής της ΕΟΚ, στη Στουτ- γκάρδη, 17-18 Ιουνίου

1983, με αφορμή τη σκληρή στάση της «σιδηράς κυρίας», έγινε κάποιο" λογοπαίγνιο μεταξύ Παπανδρέου και

Μιττεράν, για το αν ο Πρόεδρος της Γαλλίας θα ήθελε τη Θάτσερ ως σύζυγο ή ως πρωθυπουργό... «Τι θα πω στο

λαό μου», είχε πει η Θάτσερ, δικαιολογώντας τη σκληρή στάση της στο αίτημα της επιστροφής των πόρων από την

ΕΟΚ στη Μεγάλη Βρετανία, που έγινε τελικά δεκτό. «Εμείς δεν έχουμε λαό, δεν έχουμε πατρίδα; Τι θα πούμε εμείς;»

απάντησε ο Παπανδρέου με τη σειρά του, όταν πήρε το λόγο.

Μετά τη διάσκεψη της ΕΟΚ, στο Δουβλίνο, α πρωθυπουργός έφτασε την Τρίτη το βράδυ στις Βρυξέλλες, για να

πάρει μέρος την επόμενη μέρα, Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου 1984, στη σύνοδο των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ. Στο

αεροδρόμιο έγινε δεκτός από τον εκπρόσωπο της εθιμοτυπίας του Βελγικού υπουργείου Εξωτερικών, που τον

συνόδευσε μέχρι το ξενοδοχείο «Χίλτον», όπου καταλύσαμε. Σε μια συζήτηση που είχε μέσα στο αυτοκίνητο ο

Παπανδρέου, είπε στον Βέλγο για τον Πρόεδρο της Κύπρου, αρχιεπίσκοπο Μακάριο, πως δεν αποκάλυπτε σε κανέναν

τις πραγματικέ

293

294

σκέψεις τον... και παραμένονν μνστήριο ακόμα οι πραγματικές επιδιώξεις τον...»

Οι απόψεις του Α. Παπανδρέου για τον ηγέτη της Λιβύης, συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, ήταν αντιφατικές.

Την Κυριακή, 23 Σεπτεμβρίου 1984, βρεθήκαμε στην Τρίπολη για 24ωρη επίσκεψη. Παπανδρέου και Καντάφι συν-

ομίλησαν στη σκηνή του τελευταίου και την επόμενη μέρα ο Λίβυος ηγέτης ήρθε ξαφνικά μόνος του στον «ξενώνα

φιλοξενίας», όπου έμενε ο πρωθυπουργός, και πήραν μαζί το πρωινό τους. Όταν έφυγε ο Καντάφι από τον ξενώνα,

ρώτησα τον Παπανδρέου ποιες ήταν οι εντυπώσεις του για τον Καντάφι, και μου είπε: «Είναι θεωρητικό μναλό, αλλά

ο οργανωτικός νονς είναι ο πρωθνπονργός τον Τσαλονντ». Ενάμισι χρόνο αργότερα, την Παρασκευή 18 Απριλίου

1986, στις 10.30 το πρωί, ο πρωθυπουργός δέχτηκε στο Καστρί τον υφυπουργό Εξωτερικών της Λιβύης Σαχάτι και

άκουσε τη Λιβυκή άποψη για την κρίση στις σχέσεις της χώρας του με τις ΗΠΑ. Όταν όμως θέλησε να δώσει

συνέντευξη Τύπου στο ξενοδοχείο «Ιντερκοντινένταλ», δεν τον άφησε, για λόγους δήθεν ασφάλειας και μετά τον

βομβαρδισμό της Τρίπολης και της κατοικίας του Καντάφι από τους Αμερικανούς, ο Παπανδρέου μου είπε ότι «ο

Καντάφι φαίνεται πως είναι παρανοϊκός».

Για τον Γάλλο Πρόεδρο Φρανσουά Μιττεράν, ο πρωθυπουργός έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση. Τον θεωρούσε «άν-

θρωπο με βαθύτατη παιδεία».

Τον χριστιανοδημοκράτη Γερμανό Καγκελλάριο Χέλμουτ Κολ τον χαρακτήρισε «καλοκάγαθο άνθρωπο», ενώ

τον πρώην Καγκελλάριο σοσιαλδημοκράτη Β ίλλυ Μπραντ «καλό πολιτικό, αλλά ονειροπόλο». Πάντως, τον Απρίλιο

του 1974, στην Αυστραλία, όταν τον ρώτησα πώς τα πηγαίνει με τον Μπραντ στη Γερμανία, τον κατηγόρησε και μου

είπε ότι του είχε επιτεθεί στο συνέδριο του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, ότι «εξοπλίζει τη χούντα των

συνταγματαρχών».

Άριστη άποψη είχε ο Α. Παπανδρέου για τον πρώην σοσιαλδημοκράτη Γερμανό Καγκελλάριο Χέλμουτ Σμιτ, τον

οποίο χαρακτήριζε «δυνατό μυαλό και ρεαλιστή πολιτικό».

Κατά τη διήμερη επίσκεψη του Α. Παπανδρέου στην Πολωνία (Βαρσοβία - Κρακοβία) 22-24 Οκτωβρίου 1984, ο

Βόιτσεκ Γιαρουζέλσκι, σε μια προσπάθειά του να εξηγήσει τα πολωνικά πράγματα και την εφαρμογή του

στρατιωτικού νόμου στη χώρα του, είχε πει στον Έλληνα πρωθυπουργό, ότι «οι Ρώσοι θα έκαναν εισβολή στην

Πολωνία» και ότι ο «Λεχ Βαλέσα δεν καταλαβαίνει...».

Ο Τεοντόρ Ζίβκωφ, σε κάποιο ταξίδι στη Σόφια, είχε διαβεβαιώσει τον Α. Παπανδρέου, ότι οι βλέψεις που είχε

κάποτε η Βουλγαρία για την Ελληνική Μακεδονία δεν υπάρχουν πλέον, από τότε που ανέλαβε αυτός την αρχηγία του

Κομμουνιστικού Κόμματος.

5

295

Ο ΠΑΡΟΠΛΙΣΜΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΤΥΠΟΣ

Μετά την τελευταία συνάντηση μου με τον πρωθυπουργό στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης, στις 21 Μαΐου

1986, και την αντικατάστασή μου, την ίδια μέρα από τη θέση του προϊσταμένου της ασφάλειάς του, χωρίς να

μετατεθώ αμέσως σε άλλη υπηρεσία ή να μου ανατεθούν έστω στην ίδια άλλα καθήκοντα, περίμενα από μέρα σε

μέρα, τέσσερις ολόκληρους μήνες στο σπίτι μου, οχλώντας μάλιστα για τη νέα μου τοποθέτηση.

Ξαφνικά, το βράδυ 23 Σεπτεμβρίου 1986, δόθηκε εντολή στον Αρχηγό της Αστυνομίας I. Σταύρακα από το

τριψήφιο πορτοκαλί τηλέφωνο του σπιτιού του τότε υπουργού Εμπορίου Γ. Κατσιφάρα από τον μεθυσμένο

υπουργό Δημόσιας Τάξης Α. Δροσογιάννη, που φώναζε και έβριζε, να μετατεθώ αμέσως στην Κέρκυρα. Ήταν

ολοφάνερο ότι ο Δροσο- γιάννης ενεργούσε για λογαριασμό του Κατσιφάρα. Μετά το σήμα της νυκτερινής

διαταγής για την απόσπασή μου στην Κέρκυρα, τηλεφώνησα στο Καστρί για να μάθει ο Πρόεδρος τα σχετικά με τη

δίωξή μου. Όταν του ανάφεραν το γεγονός, απάντησε: «Άσ\ τον να πάει στην Κέρκυρα, να βάλει μυαλό».

Κατόπιν τούτου, έστειλα επιστολή διαμαρτυρίας στις εφημερίδες για την παράνομη μετάθεσή μου στην

Κέρκυρα. Το αποτέλεσμα ήταν να διαταχτεί ένορκη διοικητική εξ- έταοη και να τεθώ αε διαθεσιμότητα στις 30

Σεπτεμβρίου

1986, για τέσσερις μήνες, χωρίς όμως να μου επιβληθεί οποιαδήποτε ποινή, από φόβο μήπως αναφερθώ σε

πρόσωπα και πράγματα για τον πρωθυπουργό. Μετά την άρση της διαθεσιμότητάς μου στις 30 Ιανουαρίου 1987,

παροπλίστηκα για τρία συνεχή χρόνια.

Οι αθηναϊκές εφημερίδες ασχολήθηκαν κατά διαστήματα με την περίπτωσή μου με ρεπορτάζ και σχόλια.

Μεταξύ άλλων, η «Αυριανή» έγραφε στο φΰλλο της 22 Ιουνίου 1986, με τον τίτλο «Διαμάντι» και παραθέτοντας

φωτογραφία μου: «Το ’γράφε ο συνάδελφος ‘Αυριανός”, επειδή όμως έχω ιδία πείρα, νιώθω το χρέος να πω ότι

ήταν λάθος όσων συνέβα- ^ λαν να φύγει ο Βασίλης Κεραμάς από τη θέση του επικεφαλής της ασφάλειας του

πρωθυπουργού. Ήταν ένα διαμάντι αξιωματικός, που έχει προσφέρει πολλά στη δημοκρατία και η εντιμότητά του

δεν μπορεί από κανέναν να αμφισβητηθεί.»

Στην εφημερίδα «ΠΟΝΤΙΚΙ» δημοσιεύτηκε, στις 7 Νοεμβρίου 1986, το κείμενο του απολογητικού μου

υπομνήματος στη δ ιαταχθείσα ένορκη διοικητική εξέταση. Το κείμενο αυτό - για το οποίο το «ΠΟΝΤΙΚΙ»

σημείωνε ότι είναι «ένα ντοκουμέντο μιας ιστορίας που ίσως τελειώσει εδώ, ίσως όχι. Γιατί, όπως ξαναγράψαμε,

το ενδιαφέρον στην περίπτωσή του είναι ότι λόγω της θέσης του Ο,ΤΙ ΚΑΙ ΝΑ ΠΕΙ σχετικά με τον πρωθυπουργό

και το περιβάλλον του, θα γίνει (μπορεί να γίνει) πιστευτό, αφού είναι από τους ανθρώπους που ξέρουν πολλά... »Ύ

ο παραθέτω στο βιβλίο μου, γιατί αποτελεί την πεμπτουσία της προσωπικής μου περιπέτειας:

ΑΠΟΛΟΓΙΑ του Αστυνόμου Α' (207325) ΚΕΡΑΜΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Προς τον Αστυνομικό Διευθυντή κ. Βερίγο Λυκούργο Σχετικά με την κλήση μου σε απολογία στα πλαίσια της 'Ενορκης διοικητικής εξέτασης που έχει διαταχθεί σε βάρος

μου, θεωρώ καθήκον μου να εκθέσω τα παρακάτω, που αποδίδουν ανάγλυφα τα αίτια, τα περιστατικά και τους λόγους

που οδήγησαν στην απομάκρυνσή μου και στον διωγμό μου από την υπηρεσία. Και δεν ήταν δυνατό, παρά έναντι

αυτού του διωγμού, σε κατάσταση δικαιολογημένης αγανάκτησης και άμυνας, να προβώ σε ενέργειες οφειλόμενες, που

οι διώκτες μου τις επικαλούνται ως δικαιολογίες και πρόφαση για να συγκαλυφθεί ο αρχικός και άδικος

παραγκωνισμός μου και για να δικαιολογηθεί η περαιτέρω προσπάθεια για την απομάκρυνσή μου από το Σώμα.

Πράγματι, υπήρξα ο συντάκτης της επιστολής που στάλθηκε και δημοσιεύθηκε στα φύλλα των ημερήσιων εφημερί-

δων της 28.9.86 από τις οποίες στη συνέχεια έκαναν ολική ή μερική αναδημοσίευση και οι απογευματινές εφημερίδες

της 29.9.86. Το περιεχόμενο επιστολής διαμαρτυρίας μου, το επιβεβαιώνω και αποτελεί το ιστορικό και πραγματικό

μέρος, ελάχιστο των όσων θα μπορούσα να εκθέσω. Η παραπάνω ενέργειά μου δεν αποσκοπούσε φυσικά στην

πρόκληση ψευδών εντυπώσεων, ούτε πολύ περισσότερο στόχευε στη δημιουργία πολιτικού θέματος. Υπήρξε απλά η

επιλογή μου, ως ελεύθερου ανθρώπου, υπεύθυνου πολίτη και έντιμου έλ- ληνα αξιωματικού, μια επιλογή που

αποτέλεσε το έσχατο μέσο άμυνας, απέναντι στις μεθοδευμένες, παράνομες και αυθαίρετες ενέργειες - πράξεις ή

παραλείψεις - των προσώπων εκείνων που ενοχλούνταν από την έντιμη και ευσυνείδητη εκπλήρωση των υπηρεσιακών

και εμπιστευτικών (λόγω θέσης και αποστολής) καθηκόντων μου.

Καθ’ όλο το μακρό χρονικό διάστημα που υπηρέτησα, είτε ως μέλος αρχικά είτε εν συνεχεία ως προϊστάμενος της

Υπηρεσίας Ασφαλείας του Προέδρου της Κυβερνήσεως, με χαρακτηρίζει η αφοσίωση, η ευσυνειδησία και το υψηλό αί-

σθημα ευθύνης στην εκπλήρωση του έργου που μου είχε ανατεθεί, χωρίς ποτέ να δώσω αφορμή για το παραμικρό σε

βάρος μου σχόλιο.

Παραδόξως και απαραδέκτως διαπίστωσα μια παρασκη- νιακή δραστηριοποίηση, μετά την άφιξή μας από την

Κίνα (11.4.86), της κ. Κοκκόλα και του κ. Κατσιφάρα, μαζί με μια

διάνθιση συκοφαντικών ψιθύρων σε βάρος μον για να δέσουν καλύτερα την υπόθεση, ώστε τη φορά αυτή (γιατί πρέπει

να λεχθεί εδώ, ότι και κατά το παρελθόν αρκετές φορές προσπάθησαν, ανεπιτυχώς όμως, να με απομακρύνουν από το

5

296

Καστρί), να αποσπάσουν τη συγκατάθεση του Προέδρου για την απομάκρυνσή μου, πράγμα που με ανάγκασε να επι-

δώσω προσωπική ιδιόχειρη 5/σέλιδη επιστολή στον Π/Θ (στο Καστρί), το πρωί της Μ. Δευτέρας 28.4.86. ΜΕ ΤΗΝ

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΟΥ ΑΥΤΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΑ ΤΟΝ Πρόεδρο για τη σύγκρουσή μου στο ΠΕΚΙΝΟ με την κ. Κοκκόλα και

τον κ. Κατσιφάρα αφ’ ενός και για ορισμένα άλλα κρίσιμα και εμπιστευτικά θέματα αφ’ ετέρου.

Την 20.5.86 - είκοσι τρεις μέρες μετά την επίδοση της επιστολής μου στον Π/Θ - συναντήθηκα με τον κ. Δροσογι-

άννη στο Γραφείο του. Έμεινα μια ώρα μαζί του και συζητήσαμε ακαδημαϊκά διάφορα θέματα. Στο τέλος σχεδόν της

συνάντησης μου είπε, ότι με κάλεσε εδώ να με ρωτήσει, πού θέλω να πάω. Του απάντησα χωρίς περιστροφές στην

ΚΥΠ και του εξήγησα τους ιδιαίτερους λόγους. Μου πρότεινε την Υπηρεσία Επισήμων, που υπάγεται στον ίδιο. Σε

σχετική παρατήρησή μου είπε, ότι θα συνεννοηθεί με τον Πρόεδρο και ότι δεν με κάλεσε εδώ να μου πει, πού θα πάω,

αλλά να με ρωτήσει πού θέλω να πάω. Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 21.5.86 στις 10.00 το πρωί στον «Αστέρα» της

Βουλιαγμένης είχα μια ιδιαίτερη προσωπική συνάντηση με τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως. Για λόγους αβρότητας και

προσωπικής αξιοπρέπειας δεν είπα απολύτως τίποτα για την απομάκρυνσή μου στον Πρόεδρο, αλλά συζητήσαμε μόνο

τη νέα μου τοποθέτηση. Στο τέλος της συνομιλίας ο Π/Θ μου είπε, ότι «θα συνεννοηθεί με τον Μακέδο και θα με

ειδοποιήσει».

Την 27.5.86 με δική μου πρωτοβουλία είχα μια δεύτερη συνάντηση με τον Δροσογιάννη. Και τη φορά αυτή η συζή-

τηση υπήρξε φιλική και ενδιαφέρουσα, μάλιστα δε με απέτρεψε να πάρω αμέσως την κανονική μου άδεια που του ζή-

τησα. «Χρησιμοποιείς την κανονική σου άδεια για μια άλλη φορά», μου είπε ο κ. υπουργός.

Πρέπει να σημειώσω, ότι η απομάκρυνσή μου από τη Διεύθυνση του Γραφείου Ασφαλείας του Π/θ δεν με

ενόχλησε τα μέγιστα, γιατί ήταν θέμα της προσωπικής επιλογής του ΠΙθ. Από τη στιγμή που ο Π/θ έδωσε τη συναίνεσή

του για την απομάκρυνσή μου από το Καστρί', δεν είχα δικαίωμα να κρίνω την απόφασή του. Ήμουν εξάλλου μέσα

στην οικία του 77/<9 ως μέλος της οικογένειάς του. Δεν ασκούσα μια συνηθισμένη αστυνομική υπηρεσία. Γι’ αυτό με

υπερηφάνεια και αξιοπρέπεια αλλά και ευαισθησία, έφυγα χωρίς να εκ- φράσω κανένα απολύτως παράπονο τόσο

στον κ. Δροσογι- άννη όσο και στον κ. Πρόεδρο. Στις 21 Μαΐου 1986, χωρίς να μετατεθώ, αντικαταστάθηκα και

υποβιβάστηκα από τη θέση του Προϊσταμένου και οι όποιοι υποκίνησαν και προ- κάλεσαν τον κατατρεγμό μου

προχώρησαν και στον μεθοδευμένο παροπλισμό μου. Και τόυτο, αν και αμέσως ζήτησα αρμοδίως (τόσο από τον κ.

υπουργό όσο και από τον κ. I I Ι Θ ) για λόγους αρχής, αξιοπρέπειας και υπηρεσιακής ευ- πρεπείας να μετατεθώ σε

άλλη υπηρεσία, ανάλογα με την νπηρεσιακή μου εμπειρία και απόδοση (π.χ. στην ΚΥΠ νυν Ι Ύ Π ) . Εν τούτοις

κυριολεκτικά κρατήθηκα μετέωρος.

Εν αναμονή της υπηρεσιακής μου μετάθεσης, από δική μου πρωτοβουλία και πρόνοια - προς πρόληψη και

αποφυγή σχολίων κλπ. - αφού ούτε στην υπηρεσία μου ανατίθονταν συγκεκριμένα καθήκοντα ούτε η οφειλόμενη

μετάθεση πρα- γματοποιόταν, περιήλθα στην κατάσταση σχεδόν του οίκοι αντο εγκλεισμού.

Και αιφνιδιαστικά, στις 23.9.86, σε χρόνο που δεν λει- τονργούσε η υπηρεσία και ο μηχανισμός μεταθέσεων, ούτε

οι ο υπουργείο (Γραφείο Υπουργού - Γραφείο Αρχηγού - αρμόδιες Επιτελικές - Διοικητικές υπηρεσίες Υ.Δ.Τ.), ούτε και

στο αρμόδιο Γραφείο της Υπηρεσίας Ασφαλείας Π / θ , εκδηλώθηκε κλιμάκωση του σε βάρος μου κατατρεγμού με

πρω- χοφανή ενέργεια και πρακτική. Συγκεκριμένα μου γνωστο- Ίοιήθηκε από το Γραφείο Ασφαλείας Π/Θ η

απόσπασή μου α ι η ν Κίρκυρα, όπως προέκυπτε από τα στοιχεία της αρχικής

σηματικής διαταγής που εγχειρίστηκε στο Γραφείο την 20.35 ώρα της 23.9.86.

Ήταν εξώφθαλμο, ότι δεν πρόκεται για απόσπαση, αλλά στην ουσία και εν τοις πράγμασι για μετάθεση. Και στις

δύο όμως περιπτώσεις είναι καταχρηστική, αυθαίρετη και παράνομη, διότι δεν τηρήθηκαν οι τυπικές και ουσιαστικές

προϋποθέσεις και διαδικασίες, που σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική πολιτεία είναι το θεμέλιο και η εγγύηση για

να λειτουργούν έμπρακτα οι αρχές της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης και όχι η αυθαίρετη πρωτοβουλία.

Η δήλωση του κ. Λροσογιάννη στους αστυνομικούς συντάκτες, ότι δεν δέχτηκε πιέσεις από κανέναν, δεν είναι αλη-

θής, γιατί έχω αδιάσειστα στοιχεία, ότι στην κατοικία του κ. Κατσιφάρα, δέχτηκε τις πιέσεις και από κει εκτόξευσε τις

εσπερινές ώρες την καισαρική διαταγή για την ταχύτερη εξ- ουδετέρωσή μου.

Αναληθής είναι και η δεύτερη δήλωση του κ. Δροσογιάν- νη, ότι η απόσπασή μου έγινε από το Συμβούλιο, ενώ για

την απόσπασή μου στην Κέρκυρα δεν επικαλείται προηγούμενη απόφαση του Συμβουλίου μεταθέσεων Αξιωματικών,

πράγμα που θα συνέβαινε οπωσδήποτε, αν όντως είχε προηγηθεί τέτοια απόφαση του Συμβουλίου. Επομένως από

αυτή και μόνη τη διαταγή προκύπτει, ότι η απόσπασή μου είναι καταχρηστική, παράνομη και αυθαίρετη και την

αποφάσισε ο αρχηγός των ΕΑ.ΑΣ, εκτελώντας προφανώς εντολές του κ. Δροσογιάννη.

Η μετακίνησή μου είναι ακόμα παράνομη, γιατί απόσπαση δικαιολογείται σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν

συντρέχουν σοβαροί λόγοι Δημοσίας Τάξεως και Ασφαλείας, αυξημένης τουριστικής κίνησης, κλπ., πράγμα που στην

περίπτωσή μου δεν δικαιολογείται, αφού η Κέρκυρα αυτή την περίοδο, που θα πήγαινα εκεί, δεν έχει κανένα

πρόβλημα από τα παραπάνω, αλλά αντιθέτως έχει και πλεονάζον προσωπικό σε αξιωματικούς και κατωτέρους.

Εφόσον λόγοι απόσπασης δεν συνέτρεχαν, έπρεπε να γίνει κανονική μετάθεση, αν υπήρχε και γι' αυτή κάποιος λόγος,

που προηγου-

μένως Θα αποφάσιζε το Συμβούλιο. Για να παρακάμψουν όμως τη νόμιμη διαδικασία της απόφασης του Συμβουλίου

μεταθέσεων Αξιωματικών, επινόησαν τη μέθοδο της απόσπασης, δικαιολογείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις,

ανέφερα πιο πάνω, με αντικειμενικό σκοπό να εκ-

τελεστεί αμέσως, δηλ. να φύγω άρον - άρον για την Κέρκυρα, για να ικανοποιηθούν τα εκδικητικά ένστικτα εκείνων

που θέλησαν να με εξοστρακίσουν.

5

297

Ύστερα από την πρωτοφανή και άδικη αυτή συμπεριφορά, τον ηθικό διασυρμό μου και τη διαφαινόμενη επαγγελ-

ματική εξόντωσή μου, η συνείδησή μου και το υπέρτατο καθήκον, σαν έντιμου Έλληνα πολίτη, μου επέβαλε να φωνά-

ξω, να διαμαρτυρηθώ. Έστω κι αν η φωνή μου θα ήταν «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», επειδή πίστευα και πιστεύω,

ότι πολλοί θα είναι εκείνοι που θα προβληματιστούν.

Σχετικά με την κατηγορία, ότι δεν προσκόμισα την ιατρική γνωμάτευση στο Γραφείο Ασφαλείας του Π / θ , δη-

λώνω, ότι αφ’ ενός μεν ο επικαλούμενος λόγος της ασθενείας rival αληθής και υπάρχει σχετική ιατρική πιστοποίηση

και αφ} ετέρου, λόγω του ότι είχε μεσολαβήσει η δημόσια αυτή διαμαρτυρία μου, θεώρησα για λόγους ευπρεπείας, ότι

δεν θα έπρεπε, ως να μη είχε μεσολαβήσει τίποτα, να φροντίζω απλώς για την προσκόμιση των εν λόγω

πιστοποιητικών.

Τελειώνοντας, εύχομαι το παράδειγμά μου να το ακολουθήσουν και άλλοι, γιατί τότε μόνο θα μπορέσουμε να

επηρεάσουμε, όσο είναι δυνατόν, εκείνους που χειρίζονται τις τύχες του τόπου μας, να γίνουν περισσότερο

υπεύθυνοι και σοβαροί και να φέρουν σε πέρας την αποστολή που τους εμπι- στεύθηκε ο ελληνικός λαός.»

298

299

314

315

316

317

318

319