Ν.ΜΠΟΥΧΑΡΙΝ – Γ.ΠΡΕΟΜΠΡΑΖΕΝΣΚΙ

ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ

Μέρος Πρώτο – Θεωρητικό:

Ανάπτυξη και Παρακµή του Καπιταλισµού (& 1-40)[1]

ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ Στην αδαµάντινη ενσάρκωση όλου του µεγαλείου και του σθένους του προλεταριάτου· σ’ αυτό που ενσωµατώνει τον ηρωισµό του και προσδιορίζει την ταξική του συνείδηση, το θανάσιµο µίσος του ενάντια στον καπιταλισµό, και τη θαυµάσια ώθησή του προς τη δηµιουργία µιας νέας κοινωνίας –στο µεγάλο Κοµµουνιστικό Κόµµα αφιερώνουµε αυτό το βιβλίο.

Το αφιερώνουµε στο Κόµµα εκείνο που διοικεί έναν στρατό ενός εκατοµµυρίου ατόµων, κοιµάται στα χαρακώµατα, διαχειρίζεται µια απέραντη χώρα, µεταφέρει ξύλα µε τα κάρα τα Κοµµουνιστικά Σάββατα, ετοιµάζεται για την ηµέρα της εξέγερσης ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Το αφιερώνουµε επίσης στους βετεράνους του Κόµµατος, σε κείνους που ατσαλώθηκαν στις µάχες και στις νίκες, και στους νεοσύλλεκτους του Κόµµατος, που µέλλει να αποτελειώσουν αυτή τη δουλειά.

Στους ήρωες και τους µάρτυρες του Κόµµατος, σε κείνους που έχουν χαθεί στα αµέτρητα µέτωπα, σε κείνους που έχουν βρει το θάνατο στις φυλακές ή έχουν πέσει θύµατα βασανιστηρίων, σε κείνους που παλεύοντας για το Κόµµα έχουν δολοφονηθεί ή εκτελεστεί από τον εχθρό, αφιερώνουµε αυτό το βιβλίο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: ΠΡΟΛΟΓΟΣ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ΕΥΤΕΡΟ: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ∆ΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΩΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Ο∆ΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Η ∆ΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ Η ΤΡΙΤΗ ∆ΙΕΘΝΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Αλφάβητο του Κοµµουνισµού πρέπει να ‘ναι, κατά τη γνώµη µας, το πρώτο βιβλίο για µια στοιχειώδη κοµµουνιστική µόρφωση. Η καθηµερινή πείρα των προπαγανδιστών και γενικά των εργατών της ιδέας µάς πείθει πως η ανάγκη για ένα τέτοιο βιβλίο είναι πολύ µεγάλη. Κάθε µέρα έρχονται µε το µέρος µας καινούρια πλήθη. Οι µορφωτικές µας δυνάµεις είναι πολύ περιορισµένες· δεν υπάρχουν εγχειρίδια ούτε για τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα του Κόµµατος. Η παλιά µαρξιστική φιλολογία του είδους του Προγράµµατος της Ερφούρτης είναι φυσικά ακατάλληλη στο µεγαλύτερό της µέρος, και δεν βρίσκει κανείς σ’ αυτήν απάντηση στα καινούρια ζητήµατα. Όλο το κατάλληλο υλικό βρίσκεται σκορπισµένο στα διάφορα περιοδικά και στις µπροσούρες.

Έτσι αποφασίσαµε να συµπληρώσουµε αυτή την έλλειψη. Θεωρούµε το Αλφάβητό µας ένα στοιχειώδες βιβλίο, µια σειρά µαθηµάτων, που πρέπει να διδαχτεί στα εκπαιδευτικά µας ιδρύµατα. Προσπαθήσαµε να το γράψουµε έτσι ώστε και κάθε εργάτης ή αγρότης, που θέλει να µάθει το πρόγραµµά µας, να µπορεί να το διαβάσει µόνος του.

Κάθε σύντροφος που παίρνει το βιβλίο στα χέρια του πρέπει να το διαβάσει ίσαµε το τέλος, για να σχηµατίσει κάποια ιδέα για τους σκοπούς και για την αποστολή του Κοµµουνισµού. Γιατί το βιβλίο είναι γραµµένο έτσι που το περιεχόµενό του ακολουθεί την ίδια σειρά που ακολουθάει και το πρόγραµµα. Για να ευκολύνουµε τους αναγνώστες, στο τέλος προσθέσαµε τον πίνακα των κεφαλαίων του προγράµµατος, χωρίζοντάς τα σε παραγράφους. Για κάθε παράγραφο του προγράµµατος, το βιβλίο µας έχει µια σειρά δικές του παραγράφους, που σηµειώνονται αµέσως. Για µεγαλύτερη ευκολία έχουµε και πίνακα των αναγκαίων λέξεων, που µπορούν να βρεθούν εύκολα, µόλις παρουσιαστεί ανάγκη.

Οι βασικές αντιλήψεις τυπώθηκαν µε συνηθισµένα στοιχεία. Οι επεξηγήσεις τυπώθηκαν µε ψιλότερα στοιχεία (παραδείγµατα, στατιστικές κ.τ.τ.). Αυτά χρειάζονται κυρίως στους συντρόφους εργάτες που τυχαίνει να κάνουν προπαγάνδα και δεν έχουν τον καιρό ή δεν ξέρουν που να βρουν αποδείξεις από την πραγµατικότητα.

Κάθε κεφάλαιο έχει και µια υπόδειξη της σχετικής φιλολογίας για κείνους που θέλουν να µελετήσουν πιο βαθιά. Οι συγγραφείς ξέρουν καλά ότι το βιβλίο τους θα ‘χει κι ελαττώµατα. Το ‘χουν γράψει µε διακοπές, στο διάστηµα που έµεναν ελεύτεροι από τις άλλες ασχολίες τους. Τύχη των Κοµµουνιστών είναι ν’ ασχολούνται µε τη φιλολογία όχι σ’ οµαλές περιστάσεις, κι απ’ αυτή την άποψη το βιβλίο αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα. Τα χειρόγραφα µόλις κατορθώσανε να σωθούνε (µαζί µε τους συγγραφείς) από την έκρηξη που έγινε στο Κοµιτάτο της Μόσχας. Ανεξάρτητα όµως από τα ελαττώµατα του βιβλίου, θαρρούµε πως είναι ανάγκη να το εκδώσουµε πολύ σύντοµα. Παρακαλούµε µόνο τους συντρόφους να µας δείξουν όσα ελαττώµατα παρατηρήσουν στην πρακτική.

Όλο το θεωρητικό µέρος (το πρώτο), η αρχή του δευτέρου µέρους καθώς και τα κεφάλαια για τη σοβιετική εξουσία, για την οργάνωση της βιοµηχανίας και για την εξασφάλιση της υγιεινής γράφτηκαν από τον σ. Μπουχάριν, τα υπόλοιπα από τον σ. Πρεοµπραζένσκι. Εννοείται πάντα ότι είµαστε «αλληλεγγύως υπεύθυνοι» για όλο το βιβλίο µαζί. Ο τίτλος του βιβλίου µας, Αλφάβητο, είναι συνέπεια της αποστολής που τάξαµε στον εαυτό µας. Θα θεωρήσουµε ότι πέτυχε η αποστολή µας κι εποµένως ότι

η δουλειά µας δεν πήγε χαµένη, αν το βιβλίο µας αυτό βοηθήσει κάπως τους καινούριους συντρόφους και τους εργάτες προπαγανδιστές.

Οκτώβρης 1919 Ν. ΜΠΟΥΧΑΡΙΝ – Γ. ΠΡΕΟΜΠΡΑΖΕΝΣΚΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ

1. Τί Είναι Πρόγραµµα; –2. Ποιό Ήταν τα Παλιό µας Πρόγραµµα; –3. Γιατί Έπρεπε ν’ Αλλάξουµε το Παλιό µας Πρόγραµµα; –4. Η Σηµασία του

Προγράµµατός µας. –5. Ο Επιστηµονικός Χαρακτήρας του Προγράµµατός µας.

1. Τί Είναι Πρόγραµµα;

Κάθε κόµµα έχει ορισµένους σκοπούς. Είτε είναι κόµµα µεγαλοτσιφλικάδων ή κεφαλαιούχων, είτε κόµµα εργατών ή χωρικών –το ίδιο κάνει. Ό,τι κόµµα και να ‘ναι, πρέπει να ‘χει τους σκοπούς του, αλλιώτικα δεν είναι κόµµα. Αν είναι κόµµα που προστατεύει τα συµφέροντα µεγαλοτσιφλικάδων, θα επιδιώκει τους σκοπούς των µεγαλοτσιφλικάδων: δηλαδή πως να βαστάει τη γη στα χέρια τους, πως να κρατάει σκλάβο το χωρικό, πως να πουλιέται πιο ακριβά το στάρι των τσιφλικιών τους και πιο φτηνά να µισθώνονται οι εργάτες, πως να παίρνουνε µεγαλύτερο εισόδηµα από τα υποστατικά τους. Αν είναι κόµµα κεφαλαιούχων - εργοστασιαρχών, επίσης έχει τους σκοπούς του: να ‘χει φτηνά χέρια εργατικά, να χαλινώνει τους εργάτες του εργοστασίου, να βρίσκει αγοραστές που να τους πουλάει πιο ακριβά το προϊόν του, να ‘χει µεγαλύτερα κέρδη, κι έτσι ν’ αναγκάζει τους εργάτες να δουλεύουν περισσότερο καιρό και, το κυριότερο, να κανονίζει έτσι τη δουλειά που ούτε σκέψη καν να ‘ρχεται στους εργάτες για µεταβολή της κατάστασης, αλλά να ‘χουνε στο νου τους πως οι αφεντάδες υπήρχαν πάντα και πως πάντα θα υπάρχουν. Τέτοιοι είναι οι σκοποί των εργοστασιαρχών. Καταλαβαίνουµε λοιπόν καλά πως εργάτες και χωρικοί έχουν ολότελα άλλους σκοπούς, γιατί έχουν ολωσδιόλου αλλά συµφέροντα. Έλεγαν πριν: «Ό,τι για το Ρώσο είναι υγεία, για το Γερµανό είναι θάνατος». Πιο σωστά όµως είναι να ειπωθεί: «Ό,τι για τον εργάτη είναι υγεία, για το µεγαλοτσιφλικά και τον κεφαλαιοκράτη είναι θάνατος». Αυτό θα πει πως ο εργάτης έχει άλλους σκοπούς, ο κεφαλαιοκράτης άλλους, κι άλλους ο µεγαλοτσιφλικάς. Μα δεν σκέφτονται όλοι οι µεγαλοτσιφλικάδες πέρα για πέρα, πως είναι δυνατό µε τον πιο κατάλληλο τρόπο να ξεκάνουν τον χωρικό. Υπάρχουν και τέτοιοι που διαρκώς γλεντοκοπάνε κι ούτε ενδιαφέρονται διόλου για ό,τι τους λένε οι επιστάτες τους. Το ίδιο συµβαίνει και µε το χωρικό και τον εργάτη. Υπάρχουν και µερικοί που λένε: «Ε, όπως κι αν είναι θα περάσουµε τη ζωή µας· η δουλειά µας είναι να στεκόµαστε στην άκρη όπως έζησαν οι παππούδες µας τόσα χρόνια τώρα, έτσι κι εµείς θα ζήσουµε». Να οι άνθρωποι που δεν ζητούνε να ιδούν κι ούτε καν νιώθουν τα συµφέροντα τους. Το ενάντιο, όσοι σκέφτονται πώς να υπερασπίσουν πιο καλά τα συµφέροντα τους, οργανώνονται σε κόµµα. Στο κόµµα µπαίνει όχι ολόκληρη η τάξη, αλλά το πιο προοδευµένο της µέρος, το πιο ενεργητικό· και σέρνει, αυτό κατόπι του τους άλλους. Στο εργατικό κόµµα (το κόµµα των κοµµουνιστών - µπολσεβίκων) µπαίνουν οι πιο καλοί εργάτες και φτωχοί χωρικοί· στο κόµµα των µεγαλοτσιφλικάδων και κεφαλαιούχων («Καντέ»[2] το «κόµµα της λαϊκής ελευθερίας») µπαίνουν οι πιο ενεργητικοί µεγαλοτσιφλικάδες, κεφαλαιούχοι κι οι υπηρέτες τους: δικηγόροι, καθηγητές, αξιωµατικοί κλπ. Κάθε κόµµα, εποµένως, αντιπροσωπεύει το πιο συνειδητό µέρος από την τάξη του. Γι’ αυτό το λόγο ο µεγαλοτσιφλικάς ή ο κεφαλαιούχος που είναι οργανωµένος σε κόµµα, θα παλέψει επιτυχέστερα µε το χωρικό ή τον εργάτη, από όσο ο ανοργάνωτος. Επίσης κι ο εργάτης που ανήκει στο κόµµα, θ’ αγωνιστεί επιτυχέστερα µε τον κεφαλαιούχο ή το µεγάλο τσιφλικά, από κείνον που δεν ανήκει· γιατί αυτός έχει καλά σκεφτεί τους σκοπούς και τα συµφέροντα της εργατικής τάξης, ξέρει πως να τα επιδιώκει και ποιος

είναι ο πιο σύντοµος δρόµος. Όλοι οι σκοποί, προς τους οποίους αποβλέπει ένα κόµµα υπερασπίζοντας τα συµφέροντα της τάξης του, αποτελούν το πρόγραµµα αυτού του κόµµατος. Μέσα στο πρόγραµµα λοιπόν είναι γραµµένο, το που πρέπει να αποβλέπει µια ορισµένη τάξη. Στο πρόγραµµα του Κοµµουνιστικού Κόµµατος αναφέρεται γιατί πρέπει ν’ αγωνίζονται οι εργάτες κι οι φτωχοί χωρικοί. Το πρόγραµµα είναι το σοβαρότερο πράµα για κάθε κόµµα. Από το πρόγραµµα πάντα µπορεί να γίνει γνωστό ποια συµφέροντα υπερασπίζει το κόµµα.

2. Ποιό Ήταν το Παλιό µας Πρόγραµµα;

Το σηµερινό µας πρόγραµµα έχει ψηφιστεί από το Όγδοο Συνέδριο του Κόµµατος στο τέλος του Μάρτη του 1919. Ως τότε δεν είχαµε ορισµένο πρόγραµµα γραµµένο στο χαρτί. Είχαµε µόνο το παλιό πρόγραµµα, που είχε καταρτιστεί από το ∆εύτερο Συνέδριο του Κόµµατος, στα 1903. Τον καιρό που έγινε αυτό το παλιό πρόγραµµα, οι µπολσεβίκοι κι οι µενσεβίκοι αποτελούσαν ένα κόµµα, κι ήταν κοινό το πρόγραµµά τους. Η εργατική τάξη τότε µόλις άρχισε να οργανώνεται. Τα εργοστάσια ήτανε πολύ λίγα. Τότε γινότανε συζήτηση ακόµα και για το αν θα µεγαλώσει η εργατική τάξη. Οι «ναρόντνικοι» (οι πατέρες των σηµερινών σοσιαλεπαναστατών) προσπάθησαν ν’ αποδείξουνε πως η εργατική τάξη στη Ρωσία δεν ήτανε γραµµένο να µεγαλώσει, πως στη Ρωσία δεν θα πληθαίνανε οι φάµπρικες και τα εργοστάσια. Απεναντίας οι µαρξιστές σοσιαλδηµοκράτες (οι σηµερινοί µπολσεβίκοι και µενσεβίκοι) φρονούσαν πως στη Ρωσία, όπως και στις άλλες χώρες, θα µεγαλώσει η εργατική τάξη και θ’ αποτελέσει την κύρια επαναστατική δύναµη. Ο καιρός έδειξε πως ήταν λαθεµένη η γνώµη των πρώτων και σωστή η άποψη των άλλων. Μα όταν οι σοσιαλδηµοκράτες στο ∆εύτερο Συνέδριο καταρτίζανε το πρόγραµµά τους (στον καταρτισµό του συνεργάστηκαν κι ο Λένιν κι ο Πλεχάνοφ), η δύναµη της εργατικής τάξης ήταν πάντα πολύ µικρή. Να γιατί τότε κανείς δεν σκεφτότανε πως είναι δυνατό να τραβήξει ίσια στο γκρέµισµα της αστικής τάξης. Τότε θεωρούσαν αρκετό να στραγγαλίσουνε τον τσαρισµό, να πετύχουν κάποια λευτεριά για τους εργατικούς και αγροτικούς συνδέσµους· να πραγµατοποιηθεί το οχτάωρο και να περιοριστούν οι µεγαλοτσιφλικάδες. Γι’ αυτό, κανένας δεν σκεφτότανε ακόµα πως να πραγµατοποιηθεί η εργατική εξουσία, πως να παρθούνε δίχως αργοπορία εργοστάσια και φάµπρικες από τα χέρια της αστικής τάξης. Αυτό ήταν το παλιό µας πρόγραµµα του 1903.

3. Γιατί Έπρεπε ν’ Αλλάξουµε το Παλιό µας Πρόγραµµα;

Από τότε ως την Επανάσταση του 1917 πέρασε πολύς καιρός κι οι περιστάσεις αλλάξανε πολύ. Στη Ρωσία η µεγάλη βιοµηχανία σ’ αυτό το διάστηµα προόδεψε πολύ και µαζί της µεγάλωσε κι η εργατική τάξη. Ήδη κατά την επανάσταση του 1905 δέχτηκε µια µεγάλη δύναµη. Και στην επανάσταση του 1917 φανερώθηκε πως η επανάσταση µονάχα τότε θα νικήσει, όταν νικήσει η εργατική τάξη. Αλλά η εργατική τάξη δεν µπορούσε τώρα να ικανοποιηθεί µ’ αυτό που την ικανοποιούσε στα 1905. Γιατί τώρα µεγάλωσε τόσο, που αναπόφευκτα έπρεπε να θέλει να καταλάβει τα εργοστάσια, την εξουσία, να υποτάξει την καπιταλιστική τάξη. Μ’ άλλα λόγια, από τον καιρό που έγινε το πρώτο πρόγραµµα, αλλάξανε οι εσωτερικές σχέσεις στη Ρωσία. Αλλά –κι αυτό είναι το πιο σπουδαίο– επίσης κι οι εξωτερικές σχέσεις αλλάξανε. Στα 1905, σ’ όλη την Ευρώπη βασίλευε γαλήνη. Στα 1917, καθένας που κάτι καταλαβαίνει έπρεπε να ιδεί πως πάνω στο επίπεδο του παγκόσµιου πολέµου

ορθώνεται η παγκόσµια επανάσταση. Στα 1905, ύστερ’ από τη Ρωσική Επανάσταση, σηµειώθηκε µόνο το µικρό κίνηµα των εργατών της Αυστρίας κι οι επαναστάσεις στις οπισθοδροµηµένες χώρες της Ανατολής: στην Περσία, την Τουρκία, την Κίνα. Ύστερα από τη Ρωσική Επανάσταση του 1917 έρχονται οι επαναστάσεις όχι µονάχα στην Ανατολή, µα και στη ∆ύση, όπου η εργατική τάξη σηκώνεται κάτω από την παντιέρα για το γκρέµισµα του κεφαλαίου. Γι’ αυτό λοιπόν κι οι εσωτερικοί κι οι εξωτερικοί όροι τώρα είναι εντελώς αλλιώτικοι απ’ ό,τι ήταν στα 1903. Και θα ‘τανε για γέλια, αν το κόµµα της εργατικής τάξης είχε το ίδιο πρόγραµµα για το 1903 και για το 1917-1919, µια κι οι όροι είναι ολότελα αλλαγµένοι. Όταν οι µενσεβίκοι µας κατηγοράνε πως αρνηθήκαµε το παλιό µας πρόγραµµα και, εποµένως, αρνηθήκαµε τη διδασκαλία του Μαρξ, εµείς τους λέµε: η διδασκαλία του Μαρξ είναι τούτο: να βγάζουµε το πρόγραµµα όχι από το κεφάλι µας µέσα, µα από τα πράµατα. Αν έχει αλλάξει πολύ η ζωή, τότε το πρόγραµµα δεν µπορεί να µείνει όπως ήταν πρώτα. Το χειµώνα χρειάζεται ο άνθρωπος πανωφόρι. Το καλοκαίρι µονάχα ένας τρελός µπορεί να το φοράει. Το ίδιο είναι και στην πολιτική. Ο Μαρξ αυτό δίδασκε: πως κάθε φορά πρέπει να εξετάζουµε τους όρους της ζωής και να ενεργούµε σύµφωνα µ’ αυτούς. Μα αυτό δεν θα πει πως πρέπει ν’ αλλάζουµε τις πεποιθήσεις µας όπως αλλάζουµε πουκάµισο. Η εργατική τάξη έχει σπουδαιότατη αποστολή, να πραγµατοποιήσει το κοµµουνιστικό καθεστώς. Και ο σκοπός αυτός είναι ο παντοτινός της σκοπός. Εύκολα όµως κανείς καταλαβαίνει πως, ανάλογα µε την απόσταση που τη χωρίζει απ’ αυτό το σκοπό, θα ‘ναι διάφορες κι οι απαιτήσεις που θα προβάλλει. Την εποχή της απολυταρχίας η εργατική τάξη καταπιεζόταν, το κόµµα της καταδιωκόταν σαν κόµµα κακούργων. Τώρα η εργατική τάξη είναι στην εξουσία και το κόµµα της είναι το κόµµα που κυβερνάει. Εννοείται λοιπόν, µονάχα ο άνθρωπος που τίποτα δεν νιώθει µπορεί να θέλει το πρόγραµµα του 1903 και για τις σηµερινές µέρες. Έτσι, η µεταβολή των εσωτερικών όρων της ρωσικής ζωής αλλά και ολόκληρης της διεθνούς καταστάσεως, προκάλεσε την απόλυτη ανάγκη της αλλαγής του προγράµµατος µας.

4. Η Σηµασία του Προγράµµατος µας.

Το καινούριο µας πρόγραµµα, το πρόγραµµα της Μόσχας, είναι το πρώτο πρόγραµµα του κόµµατος της εργατικής τάξης, που από αρκετό καιρό πια είναι στην εξουσία. Γι’ αυτό δα το λόγο το κόµµα µας έπρεπε να λάβει υπόψη του ολόκληρη την πείρα που απόχτησε η εργατική τάξη για τη διοίκηση και το χτίσιµο της καινούριας ζωής.

Είναι σπουδαίο αυτό όχι µονάχα για µας, για τη ρωσική εργατική τάξη και φτωχολογιά των χωρικών, αλλά και για τους πέρα από τα σύνορα µας συντρόφους. Γιατί από τις δικές µας επιτυχίες κι αποτυχίες, από τα λάθη τα δικά µας και τις απροσεξίες διδασκόµαστε όχι εµείς µονάχα, µα κι ολόκληρο το διεθνές προλεταριάτο. Γιατί στο πρόγραµµα µας περιέχεται όχι µονάχα ό,τι το κόµµα µας θέλει να πραγµατοποιήσει, µα κι ό,τι έχει πια πραγµατοποιήσει. Σε κάθε µέλος του κόµµατος µας πρέπει να ‘ναι γνωστό το πρόγραµµα µας σ’ όλα του τα σηµεία. Το πρόγραµµα είναι ο σπουδαιότερος οδηγός για τη δράση κάθε πυρήνα του κόµµατος και κάθε συντρόφου χωριστά. Μέλος του κόµµατος βέβαια µπορεί να γίνει εκείνος που παραδέχεται το πρόγραµµα, δηλαδή που το θεωρεί σωστό. Και για να το θεωρεί σωστό πρέπει να το ξέρει καλά. Υπάρχουν, εννοείται, πολλοί που κανένα πρόγραµµα δεν είδανε, µα περνάνε για κοµµουνιστές κι ορκίζονται στ’ όνοµα του κοµµουνισµού µε τη σκέψη, πως να πετύχουνε µια µπουκιά παραπάνω ή να πάρουν καµιά ζεστούτσικη θεσούλα. Τέτοια µέλη δεν χρειάζονται στο κόµµα! Αυτοί µονάχα ζηµιά φέρνουν. ∆ίχως να γνωρίζει το πρόγραµµα κανείς δεν µπορεί να ‘ναι αληθινός

κοµµουνιστής - µπολσεβίκος. Κάθε συνειδητός ρώσος εργάτης ή φτωχός χωρικός πρέπει να ξέρει το πρόγραµµα του κόµµατός µας. Κάθε προλετάριος των άλλων χωρών πρέπει να εξετάσει το πρόγραµµά µας για να ωφεληθεί από την πείρα της ρωσικής επανάστασης.

5. Ο Επιστηµονικός Χαρακτήρας του Προγράµµατός µας.

Είπαµε πιο πάνω πως το πρόγραµµα δεν µπορεί να ‘ναι γέννηµα φαντασίας, αλλά πρέπει να το παίρνει κανείς από τη ζωή. Πριν από τον Μαρξ, κείνοι που υπεράσπιζαν τα συµφέροντα των εργατών συχνά ζωγραφίζανε διάφορες εικόνες του µελλοντικού παράδεισου, µα δεν ρωτούσανε τον εαυτό τους αν είναι δυνατό να πραγµατοποιηθεί, και δεν έβλεπαν το σωστό δρόµο της εργατικής τάξης και των φτωχών χωρικών. Ο Μαρξ δίδασκε πως είναι ανάγκη να ενεργήσουµε αλλιώτικα. Έπαιρνε τους κακούς, άδικους και βάρβαρους θεσµούς, που ως τα σήµερα βασιλεύουνε σ’ όλο τον κόσµο, και εξέταζε πως είναι φτιαγµένοι. Όπως εµείς θα παίρναµε να εξετάσουµε καµιά µηχανή ή, λόγου χάρη, κανένα ρολόι, έτσι κι ο Μαρξ εξέταζε το καπιταλιστικό σύστηµα, όπου βασιλεύουν οι βιοµήχανοι κι οι µεγαλοχτηµατίες, ενώ οι εργάτες κι οι χωρικοί καταπιέζονται. Ας πούµε πως παρατηρήσαµε ότι δυο µικρές ρόδες του ρολογιού είναι κακοπροσαρµοσµένες η µια κοντά στην άλλη, κι είδαµε ότι σε κάθε στροφή όλο και µπλέκουν πιο πολύ. Μπορούµε να πούµε τότε πως το ρολόι χάλασε και θα σταµατήσει. Ο Μαρξ παρατηρούσε όχι το ρολόι, αλλά την καπιταλιστική κοινωνία· τη µελετούσε, µελετούσε τη ζωή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. Και είδε καθαρά, πάνω στη µελέτη του αυτή, πως ο κεφαλαιοκρατισµός µόνος του σκάβει τον τάφο του, πως η µηχανή αυτή θα ξεχαρβαλωθεί και θα γίνει κοµµάτια εξαιτίας της αναπόφευκτης επανάστασης των εργατών, που θα ξαναφτιάξουν ολόκληρο τον κόσµο όπως θέλουν αυτοί. Σ’ όλους τους µαθητές τους ο Μαρξ άφησε κληρονοµιά, πριν από όλα, να µελετάνε την ίδια τη ζωή τί λογής είναι. Μονάχα τότε µπορεί να καταρτιστεί και πρόγραµµα σωστό. Για τούτο δεν είναι καθόλου παράξενο πως στην αρχή του προγράµµατος µας περιγράφεται η κυριαρχία του καπιταλισµού. Τώρα πια η κυριαρχία της κεφαλαιοκρατίας έπεσε στη Ρωσία. Κείνο που πρόλεγε ο Μαρξ γίνεται µπρος στα µάτια µας. Τα παλιά συστήµατα γκρεµίζονται. Τα στέµµατα φεύγουν από τα κεφάλια των βασιλιάδων κι αυτοκρατόρων. Παντού οι εργάτες τραβούνε προς την επανάσταση και προς την ίδρυση της σοβιετικής εξουσίας. Για να καταλάβουµε όπως πρέπει γιατί έγινε αυτό, πρέπει καλά να ξέρουµε τί ήταν ο καπιταλισµός, θα ιδούµε τότε πως κατ’ ανάγκη έπρεπε να τσακιστεί και να πέσει. Κι άµα έχουµε τη συνείδηση πως δεν υπάρχει γυρισµός στα παλιά, πως η νίκη της εργατιάς είναι εξασφαλισµένη, θα αγωνιστούµε για το καινούριο εργατικό καθεστώς µε πιο µεγάλη ορµή και πεποίθηση.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το Αλφάβητο του Κοµµουνισµού των Νικολάϊ Μπουχάριν – Γεβγένι Πρεοµπραζένσκι, γράφτηκε το 1919 και αποτελεί µια εκλαΐκευση του προγράµµατος που ψηφίστηκε στο VIII Συνέδριο του ΚΚΡ(µπ.) που συνήρθε το Μάρτη του 1919 στη Μόσχα. Από τα στοιχεία που έχει στο τέλος το βιβλίο φαίνεται να είναι έκδοση του ΣΕΚΕ το 1921 (Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο, οδός Ευριπίδου 14). ∆εν αναφέρεται µεταφραστής και έχει εκδοθεί µόνο το Πρώτο Μέρος: Θεωρητικό –Ανάπτυξη και Παρακµή του Καπιταλισµού(& 1-40). Το ∆εύτερο Μέρος: Πρακτικό –Η ∆ικτατορία του Προλεταριάτου και η Ανοικοδόµηση του Κοµµουνισµού (& 41- 138), που αφορά

κυρίως τη Σοβιετική Ρωσία δεν έχει εκδοθεί. Αργότερα, οι συγγραφείς του Αλφάβητου δολοφονήθηκαν από τον Στάλιν και την προνοµιούχα κλίκα του που κυριάρχησε στο Μπολσεβίκικο Κόµµα και γενικά στην πρώτη Σοβιετική ∆ηµοκρατία. Ο Ν. Μπουχάριν εκτελέστηκε στις 15 του Μάρτη 1938 καταδικασµένος σε θάνατο από την Τρίτη σκηνοθετηµένη ∆ίκη της Μόσχας µαζί µε 20 ακόµα µπολσεβίκους ηγέτες – Ρίκοφ, Ρακόφσκι, Τόµσκι, Κρεστίνσκι κλπ. Την ίδια περίπου περίοδο χάθηκε χωρίς να αφήσει ίχνη κι o Γ. Πρεοµπραζένσκι στα βάθη της Σιβηρίας. Την Αφιέρωση και τον Πρόλογο τα πήραµε από την αγγλική µετάφραση του κειµένου –(Θ.Θ.).

[2]. Πρόκειται για τα ρωσικά κόµµατα στην παράγραφο αυτή. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε κυρίως για τους εργάτες και χωρικούς της Ρωσίας. Είναι πολύτιµο όµως για όλους τους εργάτες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

6. Η Παραγωγή Εµπορευµάτων. –7. Η Μονοπώληση των Μέσων Παραγωγής από την Καπιταλιστική Τάξη. –8. Η Μισθωτή Εργασία. –9. Οι Καπιταλιστικές Σχέσεις

στην Παραγωγή. –10. Η Εκµετάλλευση της Εργατικής ∆ύναµης. –11. Το Κεφάλαιο. –12. Το Καπιταλιστικό Κράτος. –13. Οι Βασικές Αντιφάσεις του

Καπιταλιστικού Συστήµατος.

6. Η Παραγωγή Εµπορευµάτων.

Αν κοιτάξουµε πως γίνεται η παραγωγή στην κυριαρχία του καπιταλισµού, θα δούµε πως, πριν απ’ όλα, παράγονται εµπορεύµατα. Και τί µ’ αυτό; θα ρωτήσει κανείς. Το αξιοσηµείωτο είναι τούτο: εµπόρευµα δεν είναι απλώς κάθε προϊόν, αλλά µονάχα κείνο που παράγεται για την αγορά. Το προϊόν που παράγει κανείς γι’ ατοµική του χρήση, για τον εαυτό του, δεν είναι εµπόρευµα. Αν ο χωρικός σπείρει τη σίκαλή του, µαζέψει τον καρπό της δουλειάς του, έπειτα την καθαρίσει, την αλέσει και ψήσει ψωµί για τον εαυτό του, το ψωµί αυτό διόλου δεν είναι εµπόρευµα: είναι απλώς ψωµί. Θάνε εµπόρευµα τότε µονάχα που θ’ αρχίσουνε να τ’ αγοράζουν και να το πουλούν, τη στιγµή, µ’ αλλά λόγια, που θα παράγεται για τον αγοραστή, για την αγορά: όποιος τ’ αγοράσει, σ’ αυτόν θ’ ανήκει. Στο καπιταλιστικό καθεστώς όλα τα προϊόντα παράγονται για την αγορά, όλα γίνονται εµπορεύµατα. Κάθε εργοστάσιο ή εργαστήρι παράγει συνήθως ένα µονάχα είδος προϊόντα, κι ο καθένας καταλαβαίνει αµέσως πως οι επιχειρήσεις αυτές παράγουν τα προϊόντα όχι για τον εαυτό τους. Ο ιδιοκτήτης ενός φερετροποιείου είναι φανερό πως τα φέρετρα που παράγει το κατάστηµά του δεν τάχει για τον εαυτό του και για την οικογένεια του, αλλά για την αγορά. Ο εργοστασιάρχης που παράγει ρετσινόλαδο, είναι φανερό πως, κι αν ακόµα κάθε µέρα έχει χαλασµένο το στοµάχι του, πάλι δεν θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει ούτε ένα ελάχιστο µέρος από την ποσότητα του ρετσινόλαδου που βγάζει το εργοστάσιό του. Ακριβώς αυτό γίνεται στο καπιταλιστικό σύστηµα και για όλα τα προϊόντα, όποια και να πάρουµε.

Το εργοστάσιο που παράγει κουµπιά, παράγει όλα αυτά τα εκατοµµύρια κουµπιά όχι για να ραφτούνε στο γιλέκο του εργοστασιάρχη, αλλά για πούληµα. Κάθε τι που παράγεται στο καπιταλιστικό καθεστώς, παράγεται για την αγορά· εκεί πάνε και τα γάντια και τα λουκάνικα και τα χαρτοφυλάκια κι οι µπογιές κι οι µηχανές και το ρακί και το ψωµί και τα παπούτσια και τα τουφέκια – µ’ ένα λόγο κάθε τι που παράγεται.

Η παραγωγή εµπορευµάτων υποθέτει, δίχως άλλο, την ύπαρξη της ατοµικής ιδιοκτησίας. Ο µικροεπαγγελµατίας που παράγει εµπορεύµατα έχει το εργαστήρι του και τα εργαλεία του. Ο εργοστασιάρχης και κάθε επιχειρηµατίας έχει το εργοστάσιό του µ’ όλα τα εξαρτήµατα, µηχανές και κάθε άλλο. Κι όταν υπάρχει ατοµική ιδιοκτησία και παραγωγή εµπορευµάτων, πάντα υπάρχει τότε αγώνας για τους αγοραστές, δηλαδή συναγωνισµός µεταξύ εκείνων που πουλάνε εµπορεύµατα. Ακόµα κι όταν δεν υπήρχαν εργοστασιάρχες, επιχειρηµατίες, µεγαλοκεφαλαιούχοι, αλλά µόνο χειροτεχνίτες, οι επαγγελµατίες αυτοί πάλευαν µεταξύ τους γι’ αγοραστές. Κι ο δυνατότερος, ο πιο καπάτσος, όποιος είχε καλύτερα εργαλεία και, ξεχωριστά, όποιος είχε µαζέψει µερικά παραδάκια, αυτός πάντα προόδευε, τραβούσε προς το µέρος του τους περισσότερους αγοραστές, εκµηδένιζε τους άλλους οµοτέχνους του κι

ανυψωνότανε. Άρα, η µικροεπαγγελµατική ιδιοκτησία κι η θεµελιωµένη πάνω σ’ αυτή παραγωγή εµπορευµάτων κρύβανε µέσα τους το σπέρµα της µεγάλης ιδιοκτησίας και της καταστροφής των πολλών.

Κι έτσι, πρώτο σηµάδι του καπιταλιστικού συστήµατος φανερώνεται η παραγωγή εµπορευµάτων, δηλαδή η παραγωγή προϊόντων για την αγορά.

7. Η Μονοπώληση των Μέσων της Παραγωγής από την Καπιταλιστική Τάξη.

Αλλά η παραγωγή εµπορευµάτων δεν είναι το µόνο διακριτικό γνώρισµα του καπιταλισµού. Μπορεί να υπάρχει παραγωγή εµπορευµάτων και να µην υπάρχουν καθόλου κεφαλαιούχοι: τέτοια είναι π.χ. η παραγωγή των µικροεπαγγελµατιών. Παράγουν για την αγορά, πουλούν τα προϊόντα τους· τα προϊόντα τους αυτά παρουσιάζονται, εποµένως, ως εµπορεύµατα, κι ολόκληρη η παραγωγή είναι παραγωγή εµπορευµάτων. Και µολαταύτα δεν είναι ακόµα αυτό καπιταλιστική παραγωγή, αλλά µονάχα µια απλή παραγωγή εµπορευµάτων. Για να γίνει καπιταλιστική παραγωγή ή απλή παραγωγή εµπορευµάτων, είναι ανάγκη, από τη µια µεριά, τα µέσα της παραγωγής (εργαλεία, µηχανές, χτίρια, η γη κ.λπ.) να γίνουν ιδιοκτησία της ολιγάριθµης τάξης των πλούσιων κεφαλαιούχων, κι από την άλλη, να λείψουν οι πολλοί ανεξάρτητοι τεχνίτες και χωρικοί και να γίνουν εργάτες κι αυτοί.

Είδαµε πάρα πάνω πως η απλή παραγωγή εµπορευµάτων κρύβει µέσα της το σπέρµα για άλλους της καταστροφής και για άλλους του πλουτισµού. Και πραγµατικά έτσι συµβαίνει. Σ’ όλα τα µέρη οι µικροεπαγγελµατίες κι οι µικρονοικοκυραίοι κατά το µεγαλύτερο µέρος χαθήκανε. Όποιος ήταν πιο φτωχός, πούλησε στα υστερνά τα εργαλεία του. Από νοικοκύρης που ήτανε, έγινε ένας άνθρωπος που τίποτε απολύτως δεν έχει έξω από τα δυο του χέρια. Κι όσοι ήταν πιο πλούσιοι, γίνανε ακόµα πιο πολύ: διορθώσανε, µεγαλώσανε το εργαστήρι τους, βάλανε πιο καλά εργαλεία, αργότερα και µηχανές, αρχίσανε να µισθώνουνε πολλούς εργάτες, γίνανε εργοστασιάρχες.

Σιγά σιγά στα χέρια των πλούσιων αυτών συγκεντρώθηκαν όλα τα αναγκαία για την παραγωγή: τα χτίρια των εργοστασίων, οι µηχανές, οι ακατέργαστες ύλες, µαγαζιά κι αποθήκες για τα εµπορεύµατα, τα σπίτια, τα εργαστήρια, τα µεταλλεία, οι σιδηρόδροµοι, τα βαπόρια, η γη, µ’ ένα λόγο, όλα εκείνα που δίχως αυτά δεν είναι δυνατό να ‘χουµε παραγωγή. Όλα αυτά τα µέσα της παραγωγής γίνανε αποκλειστική ιδιοκτησία της καπιταλιστικής τάξης (ή, όπως λένε, γίνανε «µονοπώλιο» της κεφαλαιοκρατικής τάξης). Τα πάντα τα κατέχουν µια χούφτα πλούσιοι· το αµέτρητο πλήθος της φτωχολογιάς εξουσιάζει µονάχα δυο χέρια που εργάζονται. Το µονοπώλιο αυτό της καπιταλιστικής τάξης στα µέσα της παραγωγής είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό του καπιταλιστικού καθεστώτος.

8. Η Μισθωτή Εργασία.

Η πολυάριθµη τάξη των ανθρώπων που µείνανε δίχως καµιά ιδιοκτησία, γινότανε σιγά σιγά εργάτες µισθωτοί στο κεφάλαιο. Κι αλήθεια, τί του ‘µενε του καταστρεµµένου χωρικού και του επαγγελµατία να κάµει; Ή να εργαστεί σαν µισθωτός εργάτης κοντά στον κεφαλαιούχο - µεγαλοτσιφλικά, ή να τραβήξει κατά την πόλη κι εκεί να γυρέψει δουλειά στο εργοστάσιο. ∆εν µπορούσε να κάµει αλλιώτικα. Έτσι παρουσιάζεται η µισθωτή εργασία, το τρίτο διακριτικό του καπιταλιστικού καθεστώτος

Μα τί είναι αυτή η µισθωτή εργασία; Πριν, όταν υπήρχανε δουλοπάροικοι ή δούλοι, καθένας απ’ αυτούς µπορούσε να πουληθεί και ν’ αγοραστεί. Οι άνθρωποι µε το δέρµα τους, τα µαλλιά τους, τα πόδια τους, ήταν ατοµική ιδιοκτησία των αφεντάδων. Ο αφέντης αυτός µπορούσε να πεθαίνει στο ξύλο το σκλάβο του, ακριβώς όπως, λόγου χάρη, µεθώντας µπορούσε να σπάσει την καρέκλα του, τον καναπέ του. Ο δούλος ήτανε ένα απλό όργανο. Στην εποχή που ζούσαν οι αρχαίοι Ρωµαίοι η περιουσία του αφέντη, που χρειαζότανε για την παραγωγή, χωριζότανε: σε «όργανα άλαλα», σε όργανα µισοάλαλα (το ζώο της δουλειάς, τα πρόβατα, τα βόδια, οι αγελάδες κλπ. –µ’ ένα λόγο κάθε τι που µούγκριζε) και σε «όργανα µε φωνή» (οι δούλοι). Το αλέτρι, το βόδι κι ο δούλος ήταν το ίδιο για τον αφέντη, εργαλεία που µπορούσε να τα πουλήσει, να τ’ αγοράσει και να τα καταστρέψει.

Στη µισθωτή εργασία, ο άνθρωπος δεν πουλιέται και δεν αγοράζεται. Πουλιέται και αγοράζεται µονάχα η εργατική του δύναµη, όχι ο ίδιος ο άνθρωπος, αλλά η ικανότης πού ‘χει να δουλεύει. Ο µισθωτός εργάτης προσωπικά είναι ελεύτερος· ο εργοστασιάρχης δεν µπορεί να τόνε δείρει, ούτε να τον πουλήσει στο γείτονά του ή να τον ανταλλάξει µε κανένα σκυλί του κυνηγιού, όπως µπορούσε να γίνει τον καιρό της φεουδαρχίας. Ο εργάτης µοναχός του µισθώνεται· σου φαίνεται µάλιστα πως κεφαλαιούχος κι εργάτης είναι ίσοι. «∆εν θέλεις, –µη δουλεύεις, κανένας δεν σε βιάζει»· έτσι λένε οι κύριοι εργοστασιάρχες. Λένε µάλιστα και τούτο, πως τρέφουνε τους εργάτες, τους δίνουνε δουλειά. Στην πραγµατικότητα όµως, εργάτες και κεφαλαιούχοι βρίσκονται σε τελείως διαφορετικές σχέσεις. Οι εργάτες είναι δεµένοι µε τις αλυσίδες της πείνας. Η πείνα τους κάνει να µισθώνονται, δηλαδή να πουλούν την εργατική τους δύναµη.

Άλλη διέξοδος για τον εργάτη δεν υπάρχει, δεν έχει να διαλέξει τίποτα άλλο. Με χέρια άδεια δεν µπορεί να κάνει παραγωγή «δική του»· δοκίµασε δίχως µηχανές κι εργαλεία να λιώσεις σίδερο, ή να υφάνεις, ή να φτιάξεις βαγόνια! Μάλιστα κι αυτή ακόµα η γη, στον καπιταλισµό, βρίσκεται σε χέρια ατοµικά. ∆εν έχεις που να σταθείς για να κάµεις επιχείρηση. Η ελευθερία του εµπορίου της εργατικής δύναµης είναι ελευθερία του κεφαλαιούχου να την αγοράζει· η «ισότης» του κεφαλαιούχου και του εργάτη, στην πραγµατικότητα, είναι η αλυσίδα της πείνας, που σε αναγκάζει να δουλεύεις στον κεφαλαιούχο.

Κι έτσι, η ουσία της µισθωτής εργασίας είναι το πούληµα της εργατικής δύναµης, ή η µετατροπή της εργατικής δύναµης σε εµπόρευµα. Στην απλή παραγωγή εµπορευµάτων, που µιλήσαµε γι’ αυτήνε πιο πάνω, µπορούσες να βρεις στην αγορά γάλα, στάρι, πανί, παπούτσια κλπ., αλλά δεν µπορούσες να βρεις την εργατική δύναµη. Η εργατική δύναµη δεν πουλιότανε. Ο ιδιοκτήτης της, ο µικροεπαγγελµατίας, είχε, έκτος απ’ αυτήν, και σπιτάκι κι εργαλεία. Μόνος του εργαζότανε, έκανε την παραγωγή του. Την εργατική του δύναµη την έβαζε σ’ ενέργεια µέσα στη δική του επιχείρηση.

Εντελώς αλλιώτικα είναι στον καπιταλισµό. Εδώ, κείνος που δουλεύει, δεν έχει µέσα παραγωγής, δεν µπορεί να χρησιµοποιήσει την εργατική του δύναµη σε δική του επιχείρηση· πρέπει, για να µην πεθάνει από την πείνα, να την πουλήσει στον κεφαλαιούχο. Μαζί µε την αγορά, όπου πουλούν µπαµπάκι, τυρί ή µηχανές, δηµιουργείται και αγορά εργασίας, όπου οι προλετάριοι, δηλαδή οι µισθωτοί εργάτες, πουλάνε την εργατική τους δύναµη. Εποµένως, η καπιταλιστική παραγωγή ξεχωρίζει από την απλή παραγωγή εµπορευµάτων κατά τούτο ότι στην καπιταλιστική παραγωγή γίνεται εµπόρευµα κι η ίδια η εργατική δύναµη.

Έτσι, τρίτο χαρακτηριστικό του καπιταλιστικού καθεστώτος, παρουσιάζεται η µισθωτή εργασία.

9. Οι Καπιταλιστικές Σχέσεις στην Παραγωγή.

Το καπιταλιστικό λοιπόν σύστηµα έχει αυτά τα τρία γνωρίσµατα: παραγωγή για την αγορά (παραγωγή εµπορευµάτων), µονοπώληση των µέσων της παραγωγής από την καπιταλιστική τάξη· και µισθωτή εργασία, δηλαδή εργασία που βασίζεται πάνω στην πώληση της εργατικής δύναµης.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά θίγουν το ζήτηµα: σε τι σχέσεις βρίσκονται οι άνθρωποι αναµεταξύ τους όταν παράγουν προϊόντα και τα µοιράζουνε.

Λέγοντας κανείς «παραγωγή εµπορευµάτων» ή «παραγωγή για την αγορά», τι θέλει να πει; Θέλει να πει πως οι άνθρωποι εργάζονται ο ένας για τον άλλον, αλλά ο καθένας τους παράγει στην επιχείρηση του για την αγορά, χωρίς να ξέρει από πριν ποιος θ’ αγοράσει το εµπόρευµά του. Παράδειγµα: ας πούµε πως έχουµε το µικροεπαγγελµατία Γιάννη και το χωρικό ∆ηµήτρη. Ο µικροεπαγγελµατίας Γιάννης φέρνει στην αγορά τα παπούτσια που παράγει και τα πουλάει στο ∆ηµήτρη και µε τα λεπτά που έχει να πάρει αγοράζει από το ∆ηµήτρη στάρι. Ο Γιάννης πηγαίνοντας στην αγορά δεν ήξερε πως θα ‘βρισκε εκεί το ∆ηµήτρη, κι ο ∆ηµήτρης πάλι δεν ήξερε πως εκεί θ’ αντάµωνε το Γιάννη. Κι ο ένας κι ο άλλος απλώς πήγανε στο παζάρι. Με το ότι ο Γιάννης αγόρασε το στάρι κι ο ∆ηµήτρης τα παπούτσια δείχνεται πως ο ∆ηµήτρης δούλεψε για το Γιάννη κι ο Γιάννης για το ∆ηµήτρη· µόνο που δεν το βλέπει κανείς αυτό αµέσως. Εδώ η ανακατωσούρα της αγοράς κρύβει από τους ανθρώπους το πως αυτοί, στην πραγµατικότητα, εργάζονται ο ένας για τον άλλο, κι ο ένας δίχως τον άλλο δεν µπορούνε να ζήσουνε. Στην παραγωγή εµπορευµάτων, οι άνθρωποι εργάζονται ο ένας για τον άλλο, αλλά δίχως οργάνωση κι ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο, δίχως να ξέρουν κι οι ίδιοι πόσο τους έχουν οι άλλοι ανάγκη. Εποµένως, στην παραγωγή εµπορευµάτων οι άνθρωποι συνδέονται µε ξεχωριστό τρόπο, βρίσκονται σ’ ορισµένες σχέσεις µεταξύ τους. Εδώ, δηλαδή, ο λόγος είναι για τις σχέσεις µεταξύ ανθρώπων.

Λέγοντας «µονοπώληση των µέσων της παραγωγής» ή «µισθωτή εργασία», εννοούµε πάλι σχέσεις µεταξύ ανθρώπων. Κι αλήθεια, τί σηµαίνει αυτή η «µονοπώληση»; Σηµαίνει πως οι άνθρωποι εργάζονται µε τέτοιους όρους, ώστε, όσοι εργάζονται, εργάζονται µε παραγωγικά µέσα ξένα, πως αυτοί που δουλεύουν είναι υποταγµένοι στους ιδιοκτήτες των µέσων της παραγωγής, δηλαδή στους κεφαλαιούχους κλπ. Με µια λέξη, εδώ πρόκειται πάλι για τις σχέσεις στις οποίες βρίσκονται οι άνθρωποι µεταξύ τους, τον καιρό που παράγουν προϊόντα. Οι σχέσεις αυτές µεταξύ των ανθρώπων της παραγωγής ονοµάζονται παραγωγικές σχέσεις.

∆εν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πως οι παραγωγικές σχέσεις δεν ήτανε πάντα οι ίδιες. Έναν καιρό, πολύ παλιά, οι άνθρωποι ζούσαν σε µικρές κοινότητες όλοι µαζί, συντροφικά, εργάζονταν (κυνηγούσαν, ψαρεύανε, µάζευαν καρπούς και ρίζες) και τα µοιράζανε µεταξύ τους. Αυτό είναι ένα είδος παραγωγικές σχέσεις. Τον καιρό της δουλείας, οι παραγωγικές σχέσεις ήταν άλλες. Στον καπιταλισµό, είναι άλλες κι έτσι πάντα. Εποµένως, έχουµε διάφορες µορφές παραγωγικών σχέσεων. Αυτές οι µορφές των παραγωγικών σχέσεων ονοµάζονται οικονοµική συγκρότηση της κοινωνίας ή τρόπος της παραγωγής.

«Οι καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις», ή, µ’ αλλά λόγια, «η καπιταλιστική συγκρότηση της κοινωνίας» ή «ο καπιταλιστικός τρόπος της παραγωγής» είναι οι

σχέσεις µεταξύ των ανθρώπων στην παραγωγή εµπορευµάτων, στη µονοπωλιακή κατοχή των µέσων της παραγωγής από µια χούφτα κεφαλαιοκράτες και στη µισθωτή εργασία της εργατικής τάξης.

10. Η Εκµετάλλευση της Εργατικής ∆ύναµης.

Και τώρα προβάλλει το ερώτηµα: Για ποιο σκοπό και για ποιο λόγο η τάξη των κεφαλαιούχων µισθώνει τους εργάτες; Καθένας ξέρει πως αυτό γίνεται όχι βέβαια γιατί οι εργοστασιάρχες θέλουνε να δόσουν ψωµί στους πεινασµένους εργάτες, αλλά γιατί θέλουνε να στραγγίσουν απ’ αυτούς κέρδη. Για τα κέρδη ο εργοστασιάρχης χτίζει το εργοστάσιό του, για τα κέρδη µισθώσει τους εργάτες, για τα κέρδη ψάχνει να βρει που µπορεί να πουλήσει πιο ακριβά. Όλους του τους λογαριασµούς τους κυβερνάει το κέρδος. Σ’ αυτό έγκειται το πιο περίεργο γνώρισµα της καπιταλιστικής κοινωνίας. Εδώ δεν παράγει η ίδια η κοινωνία ό,τι της χρειάζεται και της είναι ωφέλιµο, αλλά η τάξη των κεφαλαιούχων υποχρεώνει τους εργάτες να παράγουν ό,τι µπορεί να δώσει µεγάλο κέρδος. Το ρακί π.χ. είναι πολύ βλαβερό, και σπίρτο θα µπορούσε να παράγεται µονάχα για τεχνικούς σκοπούς και για γιατρικά. Όµως σ’ όλο τον κόσµο οι κεφαλαιούχοι το παράγουνε µ’ όλες τους τις δυνάµεις. Γιατί; Γιατί µεθοκοπάει ο λαός κι έχουν µεγάλο κέρδος απ’ αυτό.

Αλλά χρειάζεται να εξηγήσουµε πως βγαίνει αυτό το κέρδος. Για τούτο θα εξετάσουµε το ζήτηµα λεπτοµερέστερα. Ο κεφαλαιούχος έχει κέρδος· χρηµατικό, αφού πουλήσει τα εµπορεύµατα πού ‘χει βγάλει το εργοστάσιό του. Πόσα λεπτά θα πάρει για τα εµπορεύµατα του; Αυτό εξαρτάται από την τιµή των εµπορευµάτων. Έρχεται τώρα το ζήτηµα: πως καθορίζεται αυτή η τιµή, γιατί για ένα εµπόρευµα είναι µεγάλη, και γι’ άλλο πιο µικρή; ∆εν είναι δύσκολο να παρατηρήσουµε πως, αν σ’ έναν κλάδο παραγωγής έχουν φέρει καινούριες µηχανές και η εργασία εκεί γίνεται µε περισσότερη επιτυχία, ή, όπως λένε, έχει γίνει παραγωγικότερη, η τιµή του εµπορεύµατος πέφτει. Απεναντίας, όταν η παραγωγή γίνεται δύσκολα, βγαίνουνε λίγα εµπορεύµατα, δεν πετυχαίνει πολύ η εργασία, δηλαδή είναι λιγότερο παραγωγική, η τιµή τότε του εµπορεύµατος ανεβαίνει[1]. Κατά µέσον όρο, αν η κοινωνία ξοδεύει πολλή εργασία για να κάµει ένα εµπόρευµα, η τιµή του εµπορεύµατος θα ‘ναι µεγάλη· αν ξοδεύει λίγη δουλειά, η τιµή του θα ‘ναι µικρή. Η ποσότης της κοινωνικής εργασίας µε µέτρια τεχνικά µέσα (δηλαδή όχι µε τα άριστα ούτε µε τα πιο χειρότερα µηχανήµατα κι εργαλεία), που ξοδεύεται για την παραγωγή ενός εµπορεύµατος, ονοµάζεται αξία (κόστος), αυτού τον εµπορεύµατος. Βλέπουµε τώρα πως η τιµή, εξαρτάται από την αξία. Στην πραγµατικότητα, η τιµή είναι πότε πιο µεγάλη και πότε πιο µικρή από την αξία, αλλά για να µη µπερδευόµαστε µπορούµε να θεωρούµε, πως αυτά τα δύο είναι το ίδιο.

Τώρα ας θυµηθούµε τί είπαµε για τη µίσθωση των εργατών. Μίσθωση των εργατών είναι το πούληµα του ξεχωριστού εκείνου εµπορεύµατος, που λέγεται εργατική δύναµη. Αλλά, αφού η εργατική δύναµη έγινε εµπόρευµα, ό,τι άφορα όλα τα εµπορεύµατα άφορα κι αυτή: «όποιος γίνει αρνί τον τρώει ο λύκος» κατά την παροιµία. Όταν ο κεφαλαιούχος µισθώνει τον εργάτη του πληρώνει την τιµή της εργατικής του δύναµης (ή την αξία της απλώς). Πώς καθορίζεται η αξία αύτη; Είδαµε, πως για όλα τα εµπορεύµατα καθορίζεται από την ποσότητα της εργασίας που ξοδεύτηκε για την παραγωγή τους. Το ίδιο συµβαίνει και για την εργατική δύναµη. Αλλά τί σηµαίνει παραγωγή εργατικής δύναµης; Η εργατική δύναµη δεν παράγεται στο εργοστάσιο, δεν είναι πανί, δεν είναι µπογιά, δεν είναι µηχανή. Πώς να το καταλάβουµε; Φτάνει να κοιτάξουµε τη σηµερινή ζωή του καπιταλισµού για να

νοιώσουµε το ζήτηµα. Ας πούµε πως οι εργάτες µόλις τέλειωσαν τη δουλειά τους. Είναι κατασκοτωµένοι, έχουν εξαντλήσει όλο τους το χυµό, δεν µπορούνε πια να δουλέψουν. Η εργατική δύναµή τους έχει ξοδευτεί. Τί χρειάζεται για ν’ αναπνεύσουν; Να φάνε, να ξεκουραστούνε, να κοιµηθούνε, να τονώσουνε τον οργανισµό τους, και µ’ αυτό τον τρόπο, να «ξαναβρούν τη δύναµη τους» πού ‘χασαν. Ύστερα απ’ αυτό µπορούν πια να εργαστούν, αποχτάνε την ικανότητα να δουλέψουν, δηλαδή την εργατική δύναµη. ∆ηλαδή η τροφή, τα ρούχα, η κατοικία κλπ., µ’ ένα λόγο, αυτά που καταναλίσκει ο εργάτης παράγουν την εργατική δύναµη.

Αλλά εδώ έχουµε κι αλλά έξοδα, όπως είναι, λ.χ., τα έξοδα για την εκπαίδευση του, αν είναι ανάγκη, όταν πρόκειται για ειδικούς τεχνίτες κλπ.

Ό,τι καταναλίσκει η εργατική τάξη, για να ανανέωση την εργατική της δύναµη, έχει αξία. Εποµένως, η αξία των προϊόντων που καταναλίσκει, καθώς και µερικά αλλά έξοδα, όπως είναι τα έξοδα για την εκπαίδευση, αποτελούν την αξία της εργατικής δύναµης. Τα διάφορα εµπορεύµατα έχουνε διαφορετική αξία. Έτσι και τα διάφορα είδη εργατικής δύναµης έχουν διαφορετική αξία. Η εργατική δύναµη τού τυπογράφου είναι άλλη, κι άλλη του βυρσοδέψη.

Ας γυρίσουµε τώρα στο εργοστάσιο. Ο κεφαλαιούχος αγοράζει πρώτες ύλες, καύσιµη ύλη, µηχανές, µηχανόλαδα κι αλλά απαραίτητα πράµατα. Έπειτα αγοράζει την εργατική δύναµη, «µισθώνει εργάτες». Γι’ αυτά όλα πληρώνει µετρητά. Αρχίζει η παραγωγή. Οι εργάτες δουλεύουνε, γυρνούν οι µηχανές, ξοδεύεται η καύσιµη ύλη και το λάδι, το χτίριο του εργοστασίου φθείρεται, η εργατική δύναµη εξαντλείται. Για όλα αυτά όµως κι απ’ το εργοστάσιο βγαίνει καινούριο πράµα (εµπόρευµα). Το εµπόρευµα αυτό, καθώς κι όλα τα εµπορεύµατα, έχει αξία. Ποια είναι αύτη η αξία; Πρώτον, έχει µέσα της την αξία των πραγµάτων που ξοδεύτηκαν για την παραγωγή, ό,τι ξοδεύτηκε γι’ αυτή: τις πρώτες ύλες, την καύσιµη ύλη, τη φθορά των µηχανών κλπ. Όλ’ αυτά τώρα µπήκανε στην αξία του εµπορεύµατος. ∆εύτερο, στην αξία αυτή µπήκε κι η αξία των εργατών. Αν 30 εργάτες χρειάστηκαν για τη κατασκευή ενός εµπορεύµατος 30 ώρες, ξόδεψαν έτσι 900 εργάσιµες ώρες. Ολόκληρη, λοιπόν η αξία του εµπορεύµατος που κατασκευάστηκε αποτελείται από την αξία του υλικού που ξοδεύτηκε , (ας πούµε πως αυτή η αξία είναι ίση µε 600 ώρες). κι από την καινούρια αξία, που προσθέσανε µε την εργασία τους οι εργάτες (900 ώρες), δηλαδή θα ‘ναι ίση µε 1500 (600+900) εργάσιµες ώρες.

Αλλά πόσο κόστισε το εµπόρευµα αυτό στον κεφαλαιούχο; Για τις πρώτες ύλες πλήρωσε ένα ποσό χρηµάτων που είναι ίσο µε την αξία 600 εργασίµων ωρών. Και για την εργατική δύναµη; Πλήρωσε αυτός όλες τις 900 ώρες; Να, εδώ είναι όλο το ζήτηµα,

Αυτός, κατά την προϋπόθεσή µας, πλήρωσε όλη την αξία της εργατικής δύναµης για τις µέρες της εργασίας. Αν οι 30 εργάτες εργάστηκαν 30 ώρες –τρεις µέρες από 10 ώρες την ήµερα, –ο εργοστασιάρχης τους πλήρωσε το ποσό πού ‘ναι απαραίτητο για ν’ ανανεώσουν την εργατική τους δύναµη γι’ αυτές τις µέρες. Μα ποιό είναι αυτό το ποσό; Η απάντηση βγαίνει µόνη της: είναι µικρότερο από τις 900 ώρες. Γιατί; Γιατί άλλο είναι το ποσό της εργασίας που χρειάζοµαι για να διατηρήσω την εργατική µου δύναµη, κι άλλο είναι το ποσό της εργασίας που µπορώ να δώσω. Την ηµέρα µπορώ να εργαστώ 10 ώρες. Ενώ για να φάω, να ντυθώ και γι’ άλλα που µου χρειάζονται ξοδεύω ένα ποσό που έχει αξία ίση µε 5 ώρες. Λοιπόν, εγώ µπορώ να εργαστώ περισσότερο απ’ ό,τι χρειάζεται για τη διατήρηση της εργατικής µου δύναµης. Στο παράδειγµά µας, ας υποθέσουµε πως οι εργάτες τρώνε, ντύνονται κλπ. για τρεις µέρες, πράµατα πού ‘χουν αξία 450 εργάσιµες ώρες, και δίνουν εργασία 900 ώρες –

µένουν 450 ώρες για τον κεφαλαιούχο. Αυτές αποτελούν την πηγή του κέρδους του. Κι’ αλήθεια, στον κεφαλαιούχο το εµπόρευµα, καθώς είδαµε, κόστισε (600+ 450) = 1050 ώρες και το πουλάει για αξία (600 + 900) = 1500 ωρών, 450 είναι πρόσθετη αξία, δηµιουργηµένη απ’ την εργατική δύναµη. Βλέπουµε λοιπόν πως το µισό εργάσιµο καιρό (στο 10ωρο 5 ώρες) οι εργάτες του δουλεύουν επανορθώνοντας ό,τι ξοδεύουνε για τον εαυτό τους, και τον άλλο µισό τον ξοδεύουν ολόκληρο για τον κεφαλαιούχο. Ας εξετάσουµε τώρα ολόκληρη την κοινωνία. Εµάς δεν µας ενδιαφέρει το τι κάνει ο κάθε εργοστασιάρχης ή ο κάθε εργάτης ατοµικά. Μας ενδιαφέρει να ξέρουµε πως είναι ρυθµισµένη αυτή η γιγάντια µηχανή, που λέγεται αστικό καθεστώς. Η αστική τάξη µισθώνει την κολοσσιαία σε αριθµό εργατική τάξη. Σ’ εκατοµµύρια εργοστάσια, στα µεταλλεία, στα δάση, στους κάµπους δουλεύουνε, σα µερµήγκια, εκατοντάδες εκατοµµύρια εργάτες. Το κεφάλαιο τους πληρώνει την αξία της εργατικής τους δύναµης, που πάντα επανορθώνεται για να υπηρετάει το κεφάλαιο. Αλλά η εργατική τάξη µε την εργασία της όχι µόνο πληρώνει αυτή η ίδια τον εαυτό της, αλλά και δηµιουργεί τα εισοδήµατα των ανωτέρων τάξεων, δηµιουργεί πρόσθετη αξία (υπεραξία). Από χίλιες µεριές τρέχει η πρόσθετη αξία στις τσέπες των αφεντάδων· ένα µέρος από αυτήν πάει στον ίδιο τον κεφαλαιούχο –αυτό είναι, το κέρδος της επιχείρησης· άλλο µέρος πάει στο µεγαλοχτηµατία· άλλο πηγαίνει για φόρους στο καπιταλιστικό κράτος, άλλο πάλι στους εµπόρους, στους τοκογλύφους, στους ταβερνιάρηδες, στις εκκλησίες, στα πορνοστάσια, στους ηθοποιούς, στις σαντέζες, στους συγγραφείς της αστικής τάξης κλπ. Για λογαριασµό αυτής της πρόσθετης αξίας ζουν όλα τα παράσιτα, που γεννάει το καπιταλιστικό καθεστώς.

Αλλά ένα µέρος από την πρόσθετη αξία οι κεφαλαιούχοι το βάζουν ξανά στη δουλειά. Το προσθέτουνε στο κεφάλαιό τους – το κεφάλαιο αυξαίνει. Επεκτείνονται οι επιχειρήσεις τους. Μισθώνουν περισσότερους εργάτες. Φέρνουν καλύτερες µηχανές. Ο µεγαλύτερος αριθµός των εργατών τους δηµιουργεί ακόµα µεγαλύτερη πρόσθετη αξία. Οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις πάλι πολλαπλασιάζονται και µεγαλώνουν. Έτσι, υστέρα από κάθε κυκλοφορία, σωριάζεται πρόσθετη αξία, και το κεφάλαιο κινιέται πάντα προς τα εµπρός. Στραγγίζοντας την πρόσθετη αξία από την εργατική τάξη, εκµεταλλευόµενο την εργατική τάξη, το κεφάλαιο όλο και µεγαλώνει.

11. Το Κεφάλαιο.

Βλέπουµε τώρα καθαρά τί είναι το κεφάλαιο. Προπαντός είναι ορισµένη αξία, σε χρηµατική µορφή, η σε µορφή µηχανών, πρώτων όλων, εργοστασίων, η σε µορφή έτοιµου εµπορεύµατος. Αλλά αυτή η αξία είναι τέτοια, που χρησιµεύει για την παραγωγή καινούριας αξίας, για την παραγωγή πρόσθετης αξίας. Το κεφάλαιο είναι αξία που παράγει πρόσθετη αξία. Η καπιταλιστική παραγωγή είναι παραγωγή πρόσθετης αξίας. Στην καπιταλιστική κοινωνία οι µηχανές και τα εργοστάσια παρουσιάζονται µε τη µορφή του κεφαλαίου. Μ’ άραγε πάντα οι µηχανές και τα εργοστάσια παρουσιάζονται µε τη µορφή του κεφαλαίου; Όχι βέβαια. Αν είχαµε κοινή οικονοµία σ’ ολόκληρη την κοινωνία, που να παράγει το κάθε τι για τον εαυτό της, ούτε οι µηχανές, ούτε οι πρώτες ύλες θα ‘τανε κεφάλαιο, γιατί δεν θα ‘τανε µέσο για τη δηµιουργία κέρδους µιας χούφτας πλουσίων. Άρα λοιπόν οι µηχανές π.χ. γίνονται κεφάλαιο, µονάχα όταν είναι ατοµική ιδιοκτησία της κεφαλαιοκρατικής τάξης, όταν παρουσιάζονται σαν όρος για την εκµετάλλευση της µισθωτής εργασίας, για την παραγωγή πρόσθετης αξίας.

Η µορφή της αξίας δεν έχει καµιά σηµασία εδώ: µπορεί να ‘ναι σε µορφή χρυσών νοµισµάτων ή χαρτονοµίσµατος, που µ’ αυτά ο κεφαλαιούχος αγοράζει παραγωγικά

µέσα και χέρια εργατικά· η αξία µπορεί να ‘ναι σε µορφή µηχανών, που εργάζονται µ’ αυτές οι εργάτες, ή σε µορφή πρώτων όλων απ’ όπου πάλι αυτοί βγάζουν το εµπόρευµα, ή ετοίµου εµπορεύµατος που θα πουληθεί αργότερα. Αλλά, όταν η αξία χρησιµεύσει για την παραγωγή πρόσθετης αξίας, είναι πια κεφάλαιο.

Συνήθως το κεφάλαιο αλλάζει ολοένα στην εµφάνιση του. Κι αλήθεια. Ας δούµε πως γίνεται αυτό:

I. Ο κεφαλαιούχος δεν έχει ακόµα αγοράσει εργατική δύναµη και παραγωγικά µέσα. Έχει όµως όλο τον πόθο να µισθώσει εργάτες, να προµηθευτεί µηχανές, να βρει ακατέργαστες ύλες πρώτης ανάγκης, καύσιµες ύλες, όσα χρειάζονται για τη δουλειά κλπ. Για την ώρα δεν έχει τίποτα στα χέρια του, εκτός από χρήµα. Εδώ το κεφάλαιο παρουσιάζεται µε τη χρηµατική του µορφή.

II. Μ’ αυτή τη χρηµατική εφεδρεία ο κεφαλαιούχος τραβάει για την αγορά (εννοείται όχι µόνος του· έχει γι’ αυτή τη δουλειά τηλέφωνο και τηλέγραφο, εκατοντάδες υπαλλήλους κλπ.). Εκεί αγοράζονται τα µέσα της παραγωγής κι η εργατική δύναµη. Ο κεφαλαιούχος γυρίζει στο εργοστάσιο δίχως παράδες, αλλά µε εργάτες, µε µηχανές, µε πρώτες ύλες, µε καύσιµη ύλη. Τώρα όλα αυτά τα πράµατα δεν είναι πια εµπορεύµατα. Έπαψαν να ‘ναι εµπόρευµα: δεν ξαναπουλιούνται πια. Τα χρήµατα γίνανε µέσα παραγωγής κι εργατική δύναµη. Η χρηµατική µορφή έχει χαθεί. Τώρα πια το κεφάλαιο έχει τη µορφή του βιοµηχανικού κεφαλαίου. Ύστερα απ’ αυτό αρχίζει η δουλειά. Οι µηχανές µπαίνουνε σ’ ενέργεια, γυρίζουν οι ρόδες, κινούνται οι µοχλοί, πνίγονται µέσα στον ίδρωτα εργάτες κι εργάτριες, φθείρονται οι µηχανές, ξοδεύονται οι πρώτες ύλες, εξαντλείται η εργατική δύναµη. Και τότε;

III. Όλες οι πρώτες ύλες, τα φθαρµένα µέρη των µηχανών, η εργατική δύναµη, που µε την ενέργεια της δηµιουργεί εργασία, µεταµορφώνονται σιγά σιγά σε σωρούς από εµπορεύµατα. Εδώ η υλική µορφή των προϊόντων του εργοστασίου εξαφανίζει τη βιοµηχανική µορφή του κεφαλαίου και το κεφάλαιο εµφανίζεται σε µορφή σωρού εµπορευµάτων. Αυτό είναι το κεφάλαιο µε τη µορφή εµπορεύµατος. Αλλά εδώ, µετά την παραγωγή, δεν άλλαξε µονάχα το ντύµα του. Αυξήθηκε ακόµα και στην αξία του, γιατί κατά τη διάρκεια της παραγωγής προστέθηκε πρόσθετη αξία (υπεραξία).

IV. Αλλά ο κεφαλαιούχος παράγει όχι για τη δική του κατανάλωση, αλλά για την αγορά, για πούληµα. Το εµπόρευµα που µαζεύτηκε µέσα στην αποθήκη τού εργοστασίου του πρέπει να πουληθεί. Στην αρχή ο κεφαλαιούχος πήγε στην αγορά για ν’ αγοράσει. Τώρα πρέπει να πάει εκεί για να πουλήσει. Στην αρχή είχε στα χέρια του χρήµατα, και ζητούσε ν’ αγοράσει εµπορεύµατα (µέσα παραγωγής). Τώρα έχει στα χέρια του εµπόρευµα και θέλει να πάρει χρήµατα. Όταν το εµπόρευµα του πουληθεί, το κεφάλαιο από τη µορφή του εµπορεύµατος γυρνάει πάλι στη χρηµατική του µορφή. Αλλά το ποσό των χρηµάτων που παίρνει ο κεφαλαιούχος, διαφέρει από το ποσό που είχε δώσει στην αρχή. ∆ιαφέρει κατά τούτο, ότι είναι µεγαλύτερο τόσο, όση είναι ολόκληρη η πρόσθετη αξία.

Η κίνηση του κεφαλαίου δεν τελειώνει εδώ. Το αυξηµένο κεφάλαιο ξαναµπαίνει σε κίνηση, παίρνει ακόµα µεγαλύτερο ποσό από πρόσθετη αξία. Ένα µέρος από αυτήν την πρόσθετη αξία (απόκοµµα από το µισθό του εργάτη) προσθέτεται στο κεφάλαιο και αρχινάει καινούρια κυκλοφορία κι έτσι πάρα πέρα. Σα χιόνινη µπάλα το κεφάλαιο κυλάει ολοένα, και σε κάθε του στροφή κολλάει κοντά του όλο και µεγαλύτερο ποσό πρόσθετης αξίας (παρακράτηµα ή απόκοµµα από το µισθό του εργάτη).

Τούτο σηµαίνει πως η καπιταλιστική παραγωγή µεγαλώνει σε όγκο και σε έκταση.

Έτσι απορροφάει το κεφάλαιο την πρόσθετη αξία από την εργατική τάξη κι απλώνεται παντού. Η γλήγορη αύξησή του εξηγείται µε τις ξεχωριστές του ιδιότητες. Η εκµετάλλευση µιας τάξης από µιαν άλλη ήτανε και πριν. Αλλά ας πάρουµε, π.χ., τον µεγάλο κτηµατία της φεουδαρχικής εποχής ή τον κύριο των δούλων των παλιών καιρών. Είχαν αυτοί κάτω από τα πόδια τους δουλοπάροικους και τους δούλους. Όµως κάθε τι που παράγανε, το ‘τρωγαν αυτοί, το ‘πιναν, το ξόδευαν ή µόνοι τους αυτοί, ή κι οι σπιτικοί τους, κι οι υπηρέτες, κι οι µύριοι κοντινοί και µακρινοί συγγενείς τους, που πήγαιναν κοντά τους για να φάνε. Η παραγωγή εµπορευµάτων ήταν ακόµα πολύ λίγο αναπτυγµένη. ∆εν υπήρχε µέρος για να πουληθούν.

Άρα, αν ο µεγαλοχτηµατίας ή ο ιδιοκτήτης δούλων υποχρέωναν τους δουλοπάροικους και τους δούλους τους να παράγουνε βουνά στάρι, κρέας, ψάρια, κ.λπ. όλα αυτά θα σαπίζανε. Η παραγωγή εδώ περιοριζότανε στις ανάγκες του στοµαχιού του µεγαλοχτηµατία και του σπιτιού του. Εντελώς διαφορετικά συµβαίνει στον καπιταλισµό. Η παραγωγή εδώ γίνεται όχι για την ικανοποίηση των αναγκών, αλλά για το κέρδος. Παράγεται εµπόρευµα για να πουληθεί, για να κερδίσει, για να µαζέψει κέρδη. Όσο πιο πολύ, τόσο πιο καλά. Απ’ αυτό προέρχεται και το τρελό κυνηγητό του κέρδους από την αστική τάξη. Η δίψα αυτή δεν ξέρει όρια. Αυτή είναι ο άξονας, ο κυριότερος µοχλός της καπιταλιστικής παραγωγής.

12. Το Καπιταλιστικό Κράτος.

Καθώς είδαµε, η καπιταλιστική κοινωνία είναι θεµελιωµένη πάνω στην εκµετάλλευση της εργατικής τάξης.

Μια χούφτα άνθρωποι κυριαρχούνε σ’ όλα· οι πολλοί, που είναι εργάτες, δεν έχουν τίποτα. Οι κεφαλαιούχοι προστάζουν. Οι εργάτες υπακούνε. Οι κεφαλαιούχοι είναι οι εκµεταλλευτές. Οι εργάτες οι εκµεταλλευόµενοι. Όλη η ουσία της καπιταλιστικής κοινωνίας συνίσταται σ’ αυτή τη σκληρή, την ολοένα µεγαλύτερη εκµετάλλευση.

Η καπιταλιστική παραγωγή είναι η αντλία που ενεργεί και απορροφάει πρόσθετη αξία. Πώς διατηρείται τώρα αυτή η αντλία; Πώς υποφέρουν οι εργάτες µια τέτοια κατάσταση πραγµάτων;

Ν’ απαντήσουµε στο ερώτηµα αυτό µονοµιάς είναι δύσκολο. Αλλά, γενικά, υπάρχουν δυο αιτίες: πρώτο η οργάνωση και η δύναµη πού ‘χει η αστική τάξη, δεύτερο το ότι η αστική τάξη συχνά εξουσιάζει και το µυαλό της εργατικής τάξης. Σ’ αυτή τη δουλειά, το καλύτερο µέσο της αστικής τάξης είναι η κρατική της οργάνωση. Σ’ όλες τις καπιταλιστικές χώρες το κράτος δεν είναι τίποτα άλλο παρά µια ένωση εργοδοτών. Ας πάρουµε οποιαδήποτε χώρα: την Αγγλία ή τις Ενωµένες Πολιτείες, τη Γαλλία ή την Ιαπωνία. Υπουργοί, ανώτεροι υπάλληλοι, βουλευτές, είναι αυτοί οι ίδιοι οι κεφαλαιούχοι, οι µεγαλοχτηµατίες, οι βιοµήχανοι, οι τραπεζίτες ή οι πιστοί και καλοπληρωνόµενοι υπηρέτες τους, παραδοµένοι σ’ αυτούς όχι από φόβο, αλλά από συνείδηση: δικηγόροι, διευθυντές τραπεζών, καθηγητές, στρατηγοί, αρχιερείς και επίσκοποι.

Η Ένωση όλων αυτών των ανθρώπων της αστικής τάξης, ένωση που περικλείει ολόκληρη τη χώρα και την κρατάει στα νύχια της, αυτή ακριβώς ονοµάζεται Κράτος. Η οργάνωση αυτή της αστικής τάξης έχει για σκοπό της δυο πράµατα: ο κύριος σκοπός είναι να πνίγει τις στάσεις και τις επαναστάσεις των εργατών, να εξασφαλίζει το ανεµπόδιστο ρούφηγµα της πρόσθετης αξίας που δηµιουργεί η εργατική τάξη, να βοηθάει για την ενίσχυση του καπιταλιστικού τρόπου της παραγωγής· το δεύτερο έργο της είναι να πολεµάει τις άλλες όµοιές της οργανώσεις (δηλαδή τα αλλά αστικά

Κράτη) για τη µοιρασιά της πρόσθετης αξίας, Κι έτσι, το καπιταλιστικό κράτος είναι µια ένωση αφεντάδων, που εξασφαλίζει την εκµετάλλευση. Τα συµφέροντα του κεφαλαίου και µόνο τα συµφέροντα του κεφαλαίου –να ποιον έχει οδηγό στη δράση της αύτη η ληστρική ένωση.

Εναντίον αυτής της άποψης για το αστικό κράτος, µπορούν να µας φέρουν τις εξής αντιρρήσεις. Λέτε, πως το Κράτος εξυπηρετεί ολότελα µόνο τα συµφέροντα, του κεφαλαίου. Αλλά κοιτάξτε πως σ’ όλες τις καπιταλιστικές χώρες υπάρχουν «εργατικοί» νόµοι που απαγορεύουν ή περιορίζουν την εργασία των παιδιών, λιγοστεύουν τις ώρες της δουλειάς, δίνουνε σύνταξη στους γέρους (Αγγλία)· ασφαλίζονται από το κράτος οι εργάτες (Γαλλία, Γερµανία)· σ’ όλα τα αστικά κράτη κάνουνε νοσοκοµεία, σταθµούς πρώτων βοηθειών, σανατόρια για τους εργάτες, γίνονται σιδηρόδροµοι που µ’ αυτούς ταξιδεύουν όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, γίνονται υδραυλικά έργα, διώρυγες κ.λπ. Η ωφέλεια από αυτά τα έργα είναι κοινή για όλους. Εποµένως –θα πούνε µερικοί– και κει ακόµα που κυριαρχεί το κεφάλαιο, τα κράτος πάλι εξυπηρετεί όχι µόνο τα συµφέροντα του κεφαλαίου, αλλά και τα συµφέροντα των εργατών. Το κράτος µάλιστα προστιµάρει τους εργοστασιάρχες αν παραβούν τους εργατικούς νόµους.

Οι αντιρρήσεις αυτές δεν είναι σωστές. Και να γιατί. Είναι αλήθεια πως το αστικό κράτος κάνει νόµους και βγάζει διατάγµατα υπέρ των εργατών. Αλλά αυτά τα κάνει για το συµφέρον της αστικής τάξης. Κι αλήθεια. Ας πάρουµε για παράδειγµα τους σιδηροδρόµους. Είναι ωφέλιµοι στους εργάτες γιατί κουβαλιούνται κι αυτοί. Αλλά τους σιδηροδρόµους δεν τους κάνουνε για τους εργάτες. Χρειάζονται στους εµπόρους για να κουβαλούν τα εµπορεύµατά τους για να µεταφέρουν από το ‘να µέρος στο άλλο φορτία, για να µεταφέρουνε στρατεύµατα κι εργάτες, κ.λπ. Το κράτος φτιάχνει δρόµους, γιατί το κεφάλαιο έχει ανάγκη από δρόµους. Οι δρόµοι αυτοί είναι χρήσιµοι και στους εργάτες. Όµως τα καπιταλιστικό κράτος δεν τους φτιάχνει καθόλου για τους εργάτες. Ο καθαρισµός των πόλεων, τα νοσοκοµεία και γενικά όλη η περιποίηση των πόλεων γίνεται για τον ίδιο λόγο. Αλλά η αστική τάξη ενδιαφέρεται και για τις εργατικές συνοικίες. Και, µολονότι βέβαια σχετικά µε τις κεντρικές αστικές συνοικίας των πόλεων οι εργατικές συνοικίες είναι βουτηγµένες πάντα στη λάσπη και σε κάθε λογής βρόµα, αρρώστιες κ.λπ., ωστόσο δεν µπορεί κανείς ν’ αρνηθεί ότι κάτι κάνει η αστική τάξη. Αλλά γιατί το κάνει; Γιατί, αν δεν έκανε τίποτα, οι αρρώστιες κι οι επιδηµίες θα ξαπλώνονταν σ’ όλη την πόλη και θ’ άρχιζε να υποφέρει από αυτές η ίδια η αστική τάξη. Εποµένως, το αστικό κράτος και οι δηµοτικές αρχές ενεργούνε για τα συµφέροντα της ίδιας της αστικής τάξης.

Ας πάρουµε κι άλλο παράδειγµα: στη Γαλλία, στα τελευταία δέκα χρόνια, οι εργάτες έµαθαν από την αστική τάξη την τέχνη να µη κάνουν καθόλου παιδιά ή να κάνουν το πολύ δυο. Η δυστυχία των εργατών είναι τόσο µεγάλη, ώστε η συντήρηση µεγαλύτερης οικογενείας είναι δύσκολη, σχεδόν αδύνατη, Για όλους αυτούς τους λόγους ο πληθυσµός της Γαλλίας δεν µεγαλώνει σχεδόν διόλου. Η γαλλική αστική τάξη αρχίζει να µην έχει πολλούς στρατιώτες. Γι’ αυτό κλαίει και οδύρεται: «Το έθνος καταστρέφεται! Οι γερµανοί πληθαίνουν πιο γλήγορα από µας! Θα ‘χουν πιο πολλούς στρατιώτες!», φωνάζουν οι Γάλλοι αστοί. Πρέπει να προσθέσουµε ότι κι αυτοί που παρουσιάζονταν για να καταταχτούν στο στρατό, από χρόνο σε χρόνο, φαίνονται πιο ανίκανοι, µε µικρότερο ανάστηµα, µε στενότερο θώρακα, πιο αδύνατοι. Και να που η αστική τάξη γίνεται πιο «γενναιόδωρη». Μόνη της άρχισε να επιµένει για την ανάγκη µερικών βελτιώσεων υπέρ της εργατικής τάξης, για να µπορέσει να γεννήσει περισσότερα παιδιά. Γιατί; Γιατί άµα λείψει η κότα ποιος θα µας γεννάει τ’ αβγά; Όλα λοιπόν αυτά τα κάνει µόνο του το αστικό κράτος, αλλά για το δικό του το

συµφέρον. Έχουµε όµως κι άλλες περιπτώσεις, που κάτι τέτοια ωφέληµα µέτρα παραχωρούνται από τους αστούς κάτω από την πίεση της εργατικής τάξης. Τέτοιους νόµους έχουµε πιο πολλούς. Σχεδόν όλοι οι «εργατικοί» νόµοι έγιναν έτσι, δηλαδή µε τη φοβέρα των εργατών. Π.χ. στην Αγγλία το 10ωρο της εργασίας το ‘φερε η πίεση των εργατών· στη Ρωσία η κυβέρνηση του Τσάρου έκανε τους πρώτους «εργατικούς» νόµους φοβισµένη από τις εργατικές ταραχές και τις απεργίες.

Το κράτος των εχθρών της εργατικής τάξης, αυτή η εργοδοτική οργάνωση έχει πάντα οδηγό το δικό της συµφέρον: «καλύτερα να υποχωρήσουµε σήµερα, παρά να υποχωρήσουµε αύριο δυο φορές περισσότερο ή βάζοντας σε κίνδυνο και το τοµάρι µας». Απαράλλαχτα όπως ο εργοστασιάρχης που υποχωρεί στους απεργούς και προσθέτει στο µεροκάµατό τους καµιά πεντάρα ακόµη, δεν παύει µε τούτο να είναι εργοστασιάρχης, έτσι και το αστικό κράτος δεν παύει καθόλου να ‘ναι αστικό όταν από το φόβο των εργατικών ταραχών πετάει κανένα κόκκαλο στους εργάτες.

Το καπιταλιστικό κράτος δεν είναι µονάχα η µεγαλύτερη και πιο δυνατή οργάνωση της αστικής τάξης, είναι ακόµα κι η πιο σύνθετη οργάνωση, µε πολυάριθµα τµήµατα, απ’ όπου βγαίνουν πλοκάµια που απλώνονται παντού. Κι όλα αυτά έχουνε για κύριο σκοπό την υπεράσπιση, τη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη της εκµετάλλευσης της εργατικής τάξης. Εναντίον της εργατικής τάξης χρησιµοποιούνται και µέσα βίαιου εξαναγκασµού και µέσα πνευµατικής υποδούλωσης. Αυτά είναι τα σπουδαιότερα όργανα του καπιταλιστικού κράτους.

Ανάµεσα στα µέσα του βίαιου εξαναγκασµού πρέπει ν’ αναφέρουµε πριν από όλα το στρατό, την αστυνοµία και τη χωροφυλακή, τη φυλακή και το δικαστήριο, κι ακόµα τα βοηθητικά τους όργανα, δηλαδή τους µυστικούς, τους χαφιέδες, τις οργανώσεις των απεργοσπαστών, τους µισθωµένους δολοφόνους κ.λπ.

Ο στρατός στην καπιταλιστική κοινωνία είναι οργανωµένος µε τρόπο ξεχωριστό. Πάνω πάνω στέκει το σώµα των αξιωµατικών µε τα χρυσά γαλόνια. Είναι παιδιά των ευγενών, µεγαλογαιοκτηµόνων, των µεγαλοαστών και, κάπως, των διανοουµένων. Είναι οι άγριοι εχθροί του προλεταριάτου, που ακόµα από παιδιά µαθαίνανε σε σχολειά ειδικά πως να δέρνουν τους στρατιώτες, πως να κρατάνε την τιµή του γαλονιού τους, δηλαδή πως να κρατάνε τους στρατιώτες σκλάβους και να τους µεταχειρίζονται σαν τα πιόνια στο σκάκι. Οι πιο κοιλαράδες από τους µεγαλοχτηµατίες και µεγαλοαστούς γίνονται στρατηγοί, ναύαρχοι, µε παράσηµα κι άλλα διακριτικά.

Οι αξιωµατικοί δεν είναι από τους φτωχούς. Αυτοί έχουν στα χέρια τους ολόκληρη τη µάζα των στρατιωτών. Και τους καταντάνε, τους δόλιους αυτούς σκλάβους, σε σηµείο που να µη ρωτούνε γιατί να πολεµούν, αλλά µόνο «να υπακούνε τυφλά τον αρχηγό τους». Τέτοιος στρατός είναι προορισµένος κυρίως για την υποταγή των εργατών.

Παντού, σ’ όλες τις χώρες, στη Ρωσία, στη Γερµανία, στην Αγγλία, στην Ελβετία, στις Ενωµένες Πολιτείες ο στρατός χρησιµοποιήθηκε άπειρες φορές εναντίον των εργατών.

Στη Ρωσία, ο τσαρικός στρατός πολλές φορές χρησίµεψε για να πνίξει τις στάσεις των εργατών και των χωρικών. Στην αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου του Β΄, πριν από την απελευθέρωση των δουλοπάροικων, γινήκανε ταραχές χωρικών. Αυτές τις έπνιξαν µε το στρατό. Στα 1905, ο στρατός πυροβολούσε κατά των εργατών στη στάση της Μόσχας· αυτός εκτελούσε τις ποινικές εκστρατείες εναντίον των Βαλτικών Χωρών, του Καυκάσου και της Σιβηρίας. Στα 1906-1908 ο στρατός επέβαλε την

ησυχία στους επαναστατηµένους χωρικούς και υπεράσπιζε τα χρήµατα των φεουδαρχών κλπ. Κατά το διάστηµα του πολέµου ο στρατός πυροβολούσε τους εργάτες στο Ιβάνοβο - Βονεσίνσκι και Καστρόµα κλπ. Παντού διακρίθηκαν οι αξιωµατικοί. Στη Γερµανία, ο στρατός του καπιταλιστικού κράτους έπνιξε τις εξεγέρσεις των εργατών. Ο στρατός έπνιξε στο αίµα την πρώτη στάση των ναυτών. Ο στρατός έπνιξε τις εξεγέρσεις των εργατών του Βερολίνου, του Αµβούργου, του Μονάχου, όλης της Γερµανίας. Στη Γαλλία, ο στρατός πολλές φορές πυροβόλησε απεργούς, όπως τώρα πυροβολεί τους ρώσους εργάτες και επαναστάτες στρατιώτες. Στην Αγγλία, ο στρατός τον τελευταίο καιρό, έπνιξε πολλές φορές στο αίµα τις εξεγέρσεις των ιρλανδών εργατών, των Αιγυπτίων µισοσκλάβων, των Ινδών και διάλυσε τις εργατικές συγκεντρώσεις ακόµα και στην κυρίως Αγγλία. Στην Ελβετία, σε κάθε απεργία επιστρατεύονται διάφορα στοιχεία κι η «εθνοφρουρά» (ο στρατός της Ελβετίας). Πόσες φορές ο στρατός αυτός πυροβόλησε προλετάριους! Στις Ενωµένες Πολιτείες της Αµερικής, ο στρατός συχνά έκαψε και ρήµαξε ολόκληρους εργατικούς συνοικισµούς (όπως στην τελευταία απεργία του Κολοράδο). Οι στρατοί των καπιταλιστικών κρατών όλοι µαζί προσπαθούν να πνίξουν την επανάσταση των εργατών στη Ρωσία, στην Ουγγαρία, στα Βαλκάνια, στη Γερµανία, για να σβήσουν έτσι τις εξεγέρσεις των εργατών σ’ όλο τον κόσµο.[2]

Η αστυνοµία και η χωροφυλακή. Το καπιταλιστικό κράτος, εκτός από το συνηθισµένο στρατό, έχει και σώµα στρατιωτικό από υπερασπιστές διαλεχτούς και ειδικά προετοιµασµένο στρατό, ανθρώπους ξεχωριστά γυµνασµένους για τον αγώνα κατά των εργατών. Είναι, αλήθεια πως οι οργανισµοί αυτοί (π. χ. η αστυνοµία) έχουνε για σκοπό τους και τον αγώνα κατά της κλεψιάς και την υπεράσπιση της λεγοµένης «προσωπικής και κτηµατικής ασφαλείας των πολιτών». Αλλά ταυτοχρόνως το κράτος των κεφαλαιούχων τους έχει και για τη σύλληψη, την καταδίωξη και την τιµωρία των «δυσαρεστηµένων εργατών». Στη Ρωσία οι αστυνοµικοί ήταν οι πιο έµπιστοι υπερασπιστές για τους µεγαλοχτηµατίες και τον Τσάρο. Με ξεχωριστή αγριότητα σ’ όλα τα καπιταλιστικά κράτη ενεργεί η µυστική αστυνοµία, (που στη Ρωσία λεγότανε «Οχράνα») και το σώµα της χωροφυλακής. Μαζί µ’ αυτές ενεργεί κι ολόκληρο επιτελείο από χαφιέδες, µαγκουροφόρους, ντετέκτιβ, απεργοσπάστες κλπ.[3]

Σχετικά µε τούτο η δεξιοσύνη της αµερικάνικης µυστικής αστυνοµίας έχει πολύ ενδιαφέρον. Είναι συνδεµένη µε αρίθµητα ιδιωτικά ή µισοδηµόσια συµφέροντα γραφειοαστυνοµικών πραχτόρων. Οι ξακουστοί αγώνες του Νατ Πίκερτον ήτανε στην πραγµατικότητα µία εκστρατεία εναντίον των εργατών. Οι αστυνοµικοί πράκτορες έχωναν κρυφά στους εργατικούς αρχηγούς µπόµπες, τους ξερεθίζανε να σκοτώνουν καπιταλιστές κ.τ.λ. Οι ίδιοι πάλι στις εργατικές απεργίες µαζεύουν κακούργους διάφορους και τους χρησιµοποιούν, για να χτυπούνε τους απεργούς εργάτες. ∆εν υπάρχει άτιµη δουλειά που να µη την κάνουν οι «κεφαλοθεριστάδες» αυτοί πού ‘ναι στην υπηρεσία του «δηµοκρατικού» Κράτους των αµερικανών καπιταλιστών.

Το ∆ικαστήριο του αστικού Κράτους είναι µέσο για την υπεράσπιση και προστασία της αστικής τάξης και µόνον αυτής. Και παράδειγµα εκείνοι που θίγουν την καπιταλιστική ιδιοκτησία ή την καπιταλιστική οργάνωση καταδιώκονται. Τον Λίµπνεχτ το αστικό δικαστήριο τον καταδίκασε στα κάτεργα, µα και τους δικούς του φονιάδες πάλι αυτό το ίδιο τους αθώωσε. Η δικαιοσύνη ενσαρκώνει πραγµατικά τη δικαιοδοσία του κράτους, και τους δήµιους του Κράτους των µπουρζουάδων. Όχι εναντίον των πλούσιων αλλά εναντίον των φτωχών, πέφτει το πελέκι της δικαιοσύνης. Αυτά είναι τα τµήµατα του καπιταλιστικού Κράτους, που φέρνουν την

άµεση και την τραχιά πίεση της εργατικής τάξης. Από τα µέσα για την πνευµατική υποδούλωση της εργατικής τάξης, που είναι στη διάθεση του καπιταλιστικού Κράτους, πρέπει ν’ αναφερθούν τα τρία κύρια: Το επίσηµο σχολειό, η εκκλησία, κι ο κρατικός, ή ο ενισχυµένος από το αστικό Κράτος Τύπος.

Η αστοκρατία ξέρει πολύ καλά, πως µονάχα µε τη βία δεν µπορεί να τα βγάλει πέρα µε τις εργατικές µάζες. Είναι ανάγκη το µυαλό της εργατικής µάζας να συσκοτισθεί µ’ να σωρό ψευτιές και προλήψεις. Το αστικό Κράτος βλέπει τους εργάτες, σαν ένα εργατικό κτήνος, πρέπει αυτό το κτήνος να εργάζεται, αλλά χωρίς και να δαγκάνει. Και γι’ αυτό είναι ανάγκη να το χτυπούν και να το πυροβολούν, όταν εξεγείρεται αλλά και να το γυµνάζουνε, και να το ηµερώνουνε καθώς κάνουν στα θηριοτροφεία άνθρωποι ειδικοί. Ακριβώς έτσι κάνει και το Κράτος των καπιταλιστικών. Ανατρέφει Τέτοιους ειδικούς για να αποπλανάνε, να σκοτίζουν µε ψευτιές και να ηµερώνουν το φτωχό προλεταριάτο. Οι ειδικοί αυτοί είναι οι δάσκαλοι της µπουρζουαζίας, οι καθηγητές, οι παπάδες, οι δεσποτάδες, οι αστοί δηµοσιογράφοι. Στο σκολείο οι ειδικοί αυτοί δασκαλεύουν από µικρά τα παιδιά να προσκυνούν το κεφάλαιο, να περιφρονούν και να µισούν «τους επαναστάτες». Παραδίνουνε στα παιδιά ιστορίες διάφορες για την επανάσταση και την επαναστατική κίνηση επαινούνε τους βασιλιάδες, αυτοκρατόρους, βιοµηχάνους, πλουσίους κ.λπ.

Οι παπάδες που πλερώνονται από το Κράτος κηρύττουν στην εκκλησία να υπακούει ο λαός στην Εξουσία που είναι δοσµένη από το θεό, οι αστικές εφηµερίδες ξεροκοπανάνε κάθε µέρα τις κεφαλαιοκρατικές ψευτιές. Πολύ συχνά το αστικό κράτος εµποδίζει την κυκλοφορία και έκδοση των εργατικών εφηµερίδων. Είναι λοιπόν εύκολο για τον εργάτη να βγει µέσα απ’ αυτόν το βούρκο. Ένας γερµανός ιµπεριαλιστής - ληστής έγραψε: «εµάς µας χρειάζονται όχι µονάχα τα πόδια των στρατιωτών, άλλα κι ο νους κι η καρδιά τους». Το αστικό Κράτος τσακίζεται να βγάλει από την εργατική τάξη ηµερωµένο ένα κτήνος που να δουλεύει σαν άλογο, να φέρνει πρόσθετη αξία και να ‘ναι «πιο ήσυχο κι απ’ το νερό, πιο ταπεινό κι απ’ το χορτάρι».

Με τέτοιο τρόπο η καπιταλιστική οργάνωση εξασφαλίζει το δρόµο της. Κινιέται η µηχανή της Εκµετάλλευσης. Από την εργατική τάξη βυζαίνεται χωρίς κόπο η πρόσθετη αξία και στέκει φρουρός το καπιταλιστικό κράτος καιροφυλακτώντας άγρυπνα µπας και φανερωθεί καµιά επανάσταση από τους δούλους, µισθωτούς εργάτες.

13. Οι Βασικές Αντιφάσεις της Καπιταλιστικής Οργάνωσης.

Απαραίτητο είναι τώρα να δούµε πόσο καλά ή κακά είναι ισορροπηµένη η καπιταλιστική κοινωνία. Κάθε πράµα είναι γερό κι ωραίο, αν τα µέρη του όλα, κοντά κοντά, αγγίζουν το ‘να τ’ άλλο. Ας πάρουµε το µηχανισµό του ωρολογιού. ∆ουλεύει αυτό σωστά και δίχως να σταµατήσει, όταν το ‘να τροχαλάκι προσαρµόζεται στο άλλο και το κάθε µικρό δόντι πιάνεται µε τ’ άλλο.

Ας κοιτάξουµε τώρα την κοινωνία την καπιταλιστική. Εύκολα θα σηµειώσουµε εδώ πως η καπιταλιστική κοινωνία δεν είναι καθόλου γερά ισορροπηµένη, καθώς µας φαίνεται. Αντιθέτως κρύβει µέσα της φοβερές αντιφάσεις, έχει µεγάλα χάσµατα. Πριν απ’ όλα στο καπιταλιστικό σύστηµα δεν υπάρχει οργανωµένη παραγωγή και διανοµή στα προϊόντα. Μόνο «αναρχία στην παραγωγή». Αυτό θα πει πως κάθε επιχειρηµατίας καπιταλιστής (ή σύνδεσµος καπιταλιστών) παράγει εµπορεύµατα ανεξάρτητα ο ένας απ’ τον άλλον. Η κοινωνία δεν λογαριάζει ολόκληρο το ποσόν της

παραγωγής που χρειάζεται για τη κατανάλωσή της, αλλά απλώς οι εργοστασιάρχες κανονίζουν την παραγωγή µε τέτοιο υπολογισµό, ώστε να ‘χουν κέρδος µεγαλύτερο και να µπορούν να συναγωνίζεται ο ένας τον άλλον εις την αγορά. Για το λόγο αυτόν κάποτε συµβαίνει, ώστε να βγαίνουν πάρα πολλά εµπορεύµατα (προπολεµική εποχή) και να µην έχουν που να τα πουλήσουν (οι εργάτες δεν µπορούνε να τ’ αγοράσουνε, δεν έχουν αρκετούς παράδες). Τότες παρουσιάζεται η κρίση. Κλειούνε τα εργοστάσια και οι εργάτες πετιούνται στους δρόµους. Η αναρχία στην παραγωγή φέρνει µαζί της και τον αγώνα για την αγορά: Καθένας θέλει ν’ αρπάξει από τον άλλο όλους τους αγοραστές, να τους σύρει κατόπι του, να γίνει κύριος της αγοράς. Ο αγώνας αυτός παίρνει µορφές πολλές και ποίκιλλες. Αν αρχίσουµε από τον αγώνα δύο εργοστασιαρχών θα τελειώσουµε, στον παγκόσµιο πόλεµο ανάµεσα στα καπιταλιστικά Κράτη που έγινε για τη µοιρασιά των αγορών σ’ όλο το κόσµο. Εδώ µερικά κύρια µέρη της καπιταλιστικής κοινωνίας όχι µόνον πιάνονται το ένα εξαιτίας του άλλου αλλά και χτυπιούνται αναµεταξύ τους.

Κ’ έτσι για πρώτο βασικό ελάττωµα του καπιταλισµού παρουσιάζεται η αναρχία στην παραγωγή, που ξεφανερώνεται στις κρίσες, στους συναγωνισµούς, στους πολέµους.

∆εύτερο θεµελιακό ελάττωµα της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι ο χωρισµός των τάξεων. Είναι αλήθεια η καπιταλιστική η κοινωνία χωρίζεται σε δυο τάξεις· οι καπιταλιστές η µία, οι εργάτες κι η φτωχολογιά η άλλη. Και οι δυο βρίσκουνται σε παντοτινή αδιάκοπη έχθρητα. Την έχθρητα αυτήν την λέµε : «Πάλη των Τάξεων». Κ’ εδώ βλέπουµε, πως τα διάφορα µέρη της καπιταλιστικής κοινωνίας, όχι µονάχα δεν τραβούν το ένα προς το άλλο, αλλ’ αντιθέτως βρίσκονται σε αδιάκοπο πόλεµο.

Θα γκρεµιστεί ο καπιταλισµός ή όχι; Η απάντηση στο ερώτηµα αυτό εξαρτάται από το εξής: Αν παρατηρήσοµε την ανάπτυξη του καπιταλισµού, πως άλλαξε µορφή, µε το πέρασµα του χρόνου, θα βρούµε, πως τα ελαττώµατα του όλο και λιγοστεύουν ή µικραίνουν, µπορούµε τότε να µακαρίσουµε το καπιταλιστικό σύστηµα ως µακροζώητο. Αν, αντίθετα, βρούµε πως µε το πέρασµα του χρόνου τα ιδιαίτερα µέρη της καπιταλιστικής κοινωνίας κατ’ αναπόφευκτη ανάγκη συγκρούονται το ένα µε το άλλο, όλο και πιο δυνατά, και τα χάσµατα γι’ αυτόν το λόγο στη κοινωνία αναπόφευκτα θα µεγαλώσουν και γίνονται άβυσσος τότε µπορούµε να ψάλλουµε στον καπιταλισµό από τώρα το «αιωνία του η µνήµη».

Εποµένως, για να απαντήσουµε στο ερώτηµα, χρειάζεται να εξετάσουµε το ζήτηµα της εξέλιξης του καπιταλισµού.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. ∆εν µιλούµε εδώ για τις µεταβολές των τιµών σχετικά µε τα νοµίσµατα, λίγα ή πολλά, χρυσά ή χάρτινα. Οι µεταβολές αυτές µπορούνε να ‘ναι πολύ µεγάλες, αλλά τότε αυτές είναι για όλα τα εµπορεύµατα µεγάλες, αυτό όµως δεν εξηγεί τη διαφορά µεταξύ των τιµών των διαφόρων εµπορευµάτων. Π.χ. η µεγάλη ποσότητα του χαρτονοµίσµατος ανέβασε φοβερά τις τιµές σ’ όλα τα µέρη. Αυτή όµως η γενική ακρίβεια δεν εξηγεί γιατί το ένα εµπόρευµα είναι πιο ακριβό από τ’ άλλο.

[2]. Και στην Ελλάδα, το 1910 στο Κιλελέρ της Λάρισας ο στρατός χτύπησε και πυροβόλησε τους κολίγους που εξεγέρθηκαν κατά των τσιφλικάδων και ζητούσαν απαλλοτρίωση. Σ.τ.Μ.

[3]. Και στην Ελλάδα ο χαφιεδισµός (Βενιζέλος, Γούναρης, κλπ.) οργανώθηκε τέλεια και ξεπέρασε την Χαµιτικήν εποχή. – (Σ.τ.Μ.).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ΕΥΤΕΡΟ

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

14. Η Πάλη της Μικρής και της Μεγάλης Παραγωγής. –15. Η Εξάρτηση του Προλεταριάτου, ο Εφεδρικός Στρατός, η Εργασία της Γυναίκας και του Παιδιού. –16. Η Αναρχία στην Παραγωγή, ο Συναγωνισµός, οι Κρίσεις. –17. Η Πρόοδος του Καπιταλισµού και οι Τάξεις. Η Οξύτητα των Αντιθέσεων στη Πάλη των Τάξεων. –

18. Το Μάζεµα (η Συγκέντρωση) και το Περιµάζεµα (η Συγκεντροποίηση) του Κεφαλαίου, είναι Όρος για τον Κοµµουνισµό.

14. Ο Αγώνας Μεταξύ της Μικρής και της Μεγάλης Παραγωγής.

α) Η πάλη της µικρής και της µεγάλης παραγωγής στη βιοµηχανία. Τα µεγάλα εργοστάσια, που έχουν κάποτε περισσότερους από δέκα χιλιάδες εργάτες, µε γιγάντιες, τροµαχτικές µηχανές, δεν υπήρχανε πάντα. Αρχίσανε να αναφαίνονται σίγα σιγά και γεννηθήκανε από τα αποµεινάρια του σχεδόν ολότελα εξαφανισθέντος συστήµατος της χειροτεχνίας και της µικροβιοµηχανίας. Για να καταλάβει κανείς πως επήλθε αυτό, πρέπει να ‘χει στο νου του, ότι σ’ ένα σύστηµα ατοµικής ιδιοκτησίας εις το οποίον παράγονται εµπορεύµατα ο αγώνας για την εξασφάλιση αγοραστών (συναγωνισµός) είναι αναπόφευκτος. Ποιός νικάει σ’ αυτόν τον αγώνα; Εκείνος που κατορθώνει να προσελκύσει τον αγοραστή και να τον αποτραβήξει από τον έµπορο συναγωνιστή του. Αλλά για να προσελκυσθεί ο αγοραστής είναι δυνατόν, µόνον, αν του προσφερθούν µε την πιο φτηνή τιµή τους, τα εµπορεύµατα από τον πελάτη. Εννοείται ότι πρόκειται για την προπολεµική εποχή ύστερα από τις καταστροφές του πολέµου, τρέχουν κατόπιν του αγοραστού όχι οι έµποροι ή οι πουλητάδες, αλλά ο αγοραστής κατόπι από τον πουλητή έµπορο. Και ποιός µπορεί να πουλεί σε πιο φτηνή τιµή; Να, σ’ αυτό ξεχωριστά το ζήτηµα πρέπει πρωτίστως να δώσουµε απάντηση. Είναι φανερό πως σε πιο φτηνή τιµή µπορεί να πουλάει ο µεγαλοβιοµήχανος από το µικροβιοµήχανο ή τον τεχνίτη, γιατί στον µεγαλοφαµπρικάντη τον ίδιο το εµπόρευµα του κοστίζει πιο φτηνά. Η χοντρική παραγωγή έχει στο σηµείο αυτό ένα σωρό πλεονεκτήµατα. Πρώτ’ απ’ όλα, η µεγάλη παραγωγή έχει τούτο το πλεονέκτηµα, πως ο επιχειρηµατίας - καπιταλιστής µπορεί να στήσει τις πιο καλές µηχανές και να χρησιµοποιήσει τα τελειότερα όργανα και κάθε λογής µηχανήµατα. Ο τεχνίτης, ο µικρονοικοκύρης, µόλις βαστιέται οικονοµικά. Εργάζεται συνήθως µόνος του µε τα χέρια του. ∆εν τολµάει ούτε καν να σκεφτεί για καλές, µεγάλες µηχανές, γιατί δεν έχει τα οικονοµικά µέσα. Ο µικροκεφαλαιούχος οµοίως δεν είναι σε θέση να φέρει τις πιο καινούριες ή τέλειες µηχανές. Συνεπούµενα, όσο πιο τρανή είναι η επιχείρηση, τόσο και πιο τέλεια είναι στα τεχνικά µέσα η επιχείρηση αυτή τόσο και πιο κερδοφόρα η εργασία, τόσο και πιο φτηνά κοστίζει στον ιδιοχτήτη το παραγόµενο εµπόρευµα.

Στις µεγάλες φάµπρικες στην Αµερική και στη Γερµανία υπάρχουν ακόµη και επιστηµονικά εργαστήρια τεχνικά που εφευρίσκουνε πάντα πιο νέες καλυτερεύσεις, εφαρµόζοντας έτσι την επιστήµη στην παραγωγή: Οι επινοήσεις αυτές είναι µυστικό ορισµένης επιχείρησης και φέρνουνε όφελος µονάχα σ’ αυτήν. Στην µικροπαραγωγή και στη χειροτεχνία ένας και µόνος εργάτης τελειώνει σχεδόν ολάκερο το προϊόν. Στα εργοστάσια µε τις µηχανές και τους πολλούς εργάτες ένας εργάτης τελειώνει µονάχα ένα µέρος, άλλος άλλο, τρίτος τρίτο µέρος κ.έ.π.κ. Έτσι η δουλειά γίνεται πιο γρήγορη (αυτό λέγεται καταµερισµός στην εργασία). Τί αβάντα έχουµε εδώ, φαίνεται

από µια αµερικανική έρευνα πού ‘γινε ακόµη στα 1898. Να, ένα παράδειγµα: Το φτιάξιµο (η κατασκευή) δέκα αλετριών.

Πρώτον: µε την εργασία του χεριού: δυο εργάτες έκαναν έντεκα διαφορετικές δουλειές, εργάστηκαν το όλο 1180 ώρες κι επήραν 54 δολάρια. ∆εύτερον: µε την εργασία της µηχανής: 52 εργάτες, 97 εργασίες (περισσότεροι εργάτες, περισσότερες διαφορετικές εργασίες): εργάστηκαν 37 ώρες, 28 λεπτά, πήραν 7,9 δολάρια (ύστερα από καιρό ξοδεύτηκε ακόµη πιο λιγότερη ώρα κι η εργασία κόστισε πολύ πιο φτηνά). Μπορούµε να παρουσιάσουµε τέτοια παραδείγµατα πολλά. Εκτός απ’ αυτό, για τους µικροεπιχειρηµατίες κι επαγγελµατίες µια σειρά, από κλάδους της παραγωγής είναι ολότελα απλησίαστοι. Γιατί δεν είναι δυνατό παρά να γίνει δουλειά µόνο µε τη βοήθεια τον µεγάλων τεχνικών µέσων, π. χ., η κατασκευή βαποριών, θωρηκτών, η εργασία στα µεταλλεία κ.λπ.

Η µεγαλοπαραγωγή από το κάθε τι κάνει οικονοµία: από τα κτίρια, από τις µηχανές, τις ακατέργαστες ύλες, από το φωτισµό και τη θέρµανση, από τα εργατικά χέρια κ.λπ.

Κι αλήθεια, ας φανταστούµε χίλια µικροεπαγγελµατοµάγαζα κι ένα µεγάλο εργοστάσιο, που βγάζει τόσα εµπορεύµατα, όσα αυτά τα χίλια επαγγελµατοµάγαζα, για να οργανωθεί ένα µεγάλο όµορφο εργοστάσιο είναι πιο εύκολο, απ’ όσο χίλια µικρά· οι ακατέργαστες ύλες στα χίλια αυτά µικροµάγαζα θα χαραµιστούν πιο πολύ (θα χαθούνε, θα ξεπέσουνε θα πάνε χαµένες κ.έ.π.κ.). Να φωτιστεί και να ζεσταθεί το µεγάλο το εργοστάσιο είναι ευκολότερο, απ’ όσο χίλια µικρόσπιτα: να ταχτοποιηθεί, να καθαριστεί, να φυλαχτεί, να διορθωθεί, κ.λπ. είναι επίσης πιο εύκολο. Με µια λέξη, ορισµένως από το κάθε τι θα ‘χει η µεγάλη παραγωγή οικονοµία.

Στο αγόρασµα του ακατέργαστου υλικού και του κάθε τι που χρειάζεται, η µεγαλοπαραγωγή πάλι έχει µεγάλα πλεονεκτήµατα. Αγοράζοντας κανένας χοντρικά, αγοράζει πιο φτηνά, αλλά και το πράγµα πάλι θα ‘ναι πιο καλής ποιότητος. Κοντά σ’ αυτό ο µεγαλοφαµπρικάντης ξέρει πιο καλά, πού και πώς είναι µπορετό να γίνει αγορά σε πιο φτηνή τιµή. Το ίδιο επίσης και για την πούληση του εµπορεύµατος του, ενώ η µικροεπιχείρηση βρίσκεται πάντα σε χασούρα. Ο µεγαλοεπιχειρηµατίας όχι µόνο γνωρίζει πιο καλά, που µπορεί να πουλήσει πιο ακριβά κι έχει γι’ αυτό το σκοπό, τους ταξιδεύοντας πράκτορές του (µεσίτες, παραγγελιοδόχους). Αλλά εργάζεται µες στο Χρηµατιστήριο όπου συγκεντρώνονται πληροφορίες για τη ζήτηση του ενός και του άλλου εµπορεύµατος. Και σχεδόν µ’ όλον τον εµπορικό κόσµο είναι συνδεδεµένος.

Έκτος απ’ αυτό µπορεί ακόµη να περιµένει. Αν, π.χ., οι τιµές, των προϊόντων της επιχείρησής του είναι χαµηλές, µπορεί να κρατήσει τα εµπορεύµατα µες στις αποθήκες του, περιµένοντας τον καιρό που θ’ ανεβούν οι τιµές. Αυτό δεν µπορεί να το κάνει ο µικροεπιχειρηµατίας. Ζει από το εµπόρευµα που πουλάει. Θα πουλήσει το πράγµα του κι αµέσως αρχινάει να ξοδεύει τα χρήµατα που πήρε: περισσέµµατα δεν έχει. Εξαιτίας αυτού κι αυτός αναγκάζεται να πουλεί σε κάθε τιµή, αλλιώτικα κινδυνεύει να πεθάνει από την πείνα. Και είναι ευνόητο πως πάλι φοβάται γι’ αυτό ο κακοµοίρης. Επιτέλους, η µεγαλοπαραγωγή έχει ακόµη ένα πλεονέχτηµα: Το κρέντιτο (την πίστωση). Ο µεγαλοεπιχειρηµατίας, αν τυχόν και του χρειαστούν παράδες, πάντα µπορεί να δανειστή. Στη «γερή» τη φίρµα πάντα η κάθε µπάγκα (τράπεζα), θα δανείσει και αναλόγως όχι µε µεγάλο τόκο. Τον µικροεπιχειρηµατία κανείς δεν τον εµπιστεύεται. Κι αν τον εµπιστευτεί, θα του ζητήσει τόκο τοκογλυφικό. Έτσι τον µικροπαραγωγό ο τοκογλύφος τον πιέζει τόσο ώστε να µη τον αφήνει να αναπνεύσει.

Αυτά τα πλεονεχτήµατα της µεγάλης παραγωγής µας ξηγούνε, για ποιο λόγο ο µικροπαραγωγός στην καπιταλιστική κοινωνία ξεπέφτει, χάνεται, αναπόφευκτα. Το µεγάλο κεφάλαιο τον ξεκάνει, αποτραβάει από αυτόν, τον αγοραστή, τον καταστρέφει, τον κάνει προλετάριο απένταρο. Εννοείται πολλές φορές ο µικροεπιχειρηµατίας αδυνατίζει ολοένα. Αγωνίζεται βάζοντας σ’ ενέργεια όλες του τις δυνάµεις, εργάζεται ο ίδιος, και κάνει να εργάζονται οι εργάτες κ’ η οικογένεια του περισσότερο απ’ ό,τι µπορούν. Στο τέλος όµως φτωχαίνει κι αναγκάζεται να δώσει τη θέση του στο κεφάλαιο. Πολλές φορές µπορεί να νοµίσει κανείς κάποιον πως είναι ανεξάρτητος ιδιοχτήτης, αλλά στη πραγµατικότητα κρέµεται κι αυτός ο δυστυχής πέρα για πέρα από τον µεγάλο καπιταλιστή. Γι’ αυτόν δουλεύει. Να κάµει βήµα δίχως αυτόν, τον καπιταλιστή, δεν το µπορεί. Ο µικροπαραγωγός συχνά κρέµεται από τον τοκιστή: φαινοµενικά µόνο είναι ανεξάρτητος, ενώ πράγµατι δουλεύει κι αυτός ο δόλιος γι’ αυτήνε την αράχνη, ή εξαρτιέται από τον αγοραστή, που του αγοράζει πράγµα ή από το κατάστηµα που εργάζεται γι’ αυτό (και εδώ φαινοµενικά µόνο είναι ανεξάρτητος, ενώ πράγµατι έχει γίνει εργάτης µισθωτός του καπιταλιστή, που έχει στα χέρια του το µεγάλο κατάστηµα). Τυχαίνει να δίνει ο καπιταλιστής το ακατέργαστο υλικό, και καµιά φορά και το ακατέργαστο υλικό και τα όργανα [έτσι συνέβηκε συχνά µε τους δικούς µας (της Ρωσίας) τους µικροεπαγγελµατίες]· εδώ πια, ολότελα καθαρά φαίνεται, πως ο µικροεπαγγελµατίας έχει γίνει µια απλή προσθήκη στο κεφάλαιο. Απαντά κανείς κι άλλα είδη εξαρτήσεως από το κεφάλαιο: γύρω στις µεγαλοεπιχειρήσεις κάποτε γίνονται µικροµάγαζα, κάποτε επιδιορθωτικά, για να επισκευάζουν µηχανές κ.λπ. στην περίπτωση αυτή (τίποτε άλλο δεν είναι τα µικροαργάστηρια αυτά, παρά µια απλή βίδα, ένας έλικας της φάµπρικας). Κάποτε µπορεί να ιδείς, πως οι µικρονοικοκυραίοι που ξέπεσαν, οι µικροεπαγγελµατίες, οι έµποροι, οι µικροκαπιταλιστές έχουν ξεσπρωχτεί από ένα κλάδο της παραγωγής και του εµπορίου και περνούν σ’ έναν άλλο κλάδο, όπου το κεφάλαιο δεν είναι τόσο γερό. Ιδιαιτέρως πολύ συχνά οι ξεπεσµένοι µικρονοικοκύρηδες γίνονται έµποροι σε µικροπράγµατα, περιπλανούµενοι πουλητάδες, γυρολόγοι κ.λπ. Έτσι το µεγάλο κεφάλαιο ξεκουµπίζει παντούθε, βήµα προς βήµα, τη µικροπαραγωγή. Βγάζοντας στη µέση τροµαχτικές επιχείρησες, που κλειούν µέσα τους χιλιάδες, και κάποτε δεκαριές χιλιάδες εργάτες. Το µεγάλο κεφάλαιο παρουσιάζεται βασιλιάς του κόσµου. Η ατοµική ιδιοχτησία της εργασίας όλο και χάνεται. Τον τόπο της τον πιάνει η µεγάλη καπιταλιστική ιδιοκτησία.

Παραδείγµατα για το ξέπεσµα της µικροπαραγωγής στη Ρωσία µπορούνε να χρησιµέψουν οι µικροπαραγωγοί. (Ρούσκια: κούσταρ = ο µικροπαραγωγός, που το περισσότερο δουλεύει σπίτι του µόνος και µε τη φαµελιά του). Μερικοί απ’ αυτούς εργαζόντανε, µε δική τους ακατέργαστη ύλη (οι γουναράδες, οι καλαθοπλέχτες, κ.λπ.) και πουλούσανε στον καθένα το προϊόν της εργασίας τους. Ύστερα ο µικροεπαγγελµατίας αρχίνησε πια να εργάζεται για ορισµένο (µονάχα για ένανε) καπιταλιστή (της Μόσχας οι καπελάδες, οι βουρτσοπαραγωγοί κ.λπ.). Ύστερ’ απ’ αυτό παίρνει τούτος ο µικροεπαγγελµατίας από τον εργοδότη του ακατέργαστο υλικό και φαίνεται πια σκλάβος (του Πάβλοβου οι κλειδοκατασκεβαστές). Επιτέλους, παίρνει από τον εργοδότη δουλειά κοµµατιαστά (οι µαχαιράδες του Πάβλοβου π.χ.). Στην ίδια σκλαβιά έχουν ξεπέσει κ’ οι ανυφαντάδες του χεριού. Στην Αγγλία καθώς και στη Γερµανία έχουµε να παρατηρήσουµε το ίδιο πράγµα, µίκρεµα, ελάττωση δηλαδή και εκεί χρόνο παρά χρόνο του αριθµού των µικροπαραγωγών. Στη Ρωσία η φάµπρικα ξετόπισε το µικροπαραγωγό πολύ γλήγορα.

Μια από τις πιο σοβαρές ιδιοχτησίες της παραγωγής στη Ρωσία είναι η παραγωγή των υφαντών. Αν κάνουµε σύγκριση, πως άλλαξε στη βιοµηχανία του µπαµπακιού ο αριθµός των εργατών της φάµπρικας κι ο αριθµός αυτωνών που εργάζονταν σπίτι, θα µπορέσουµε να κρίνουµε πόσο γλήγορα η φάµπρικα ξετόπιζε τη µικροπαραγωγή. Να οι αριθµοί:

------------------------------------------------------------------------

Χρόνια Εργαζόµενοι στο Εργοστάσιο Εργαζόµενοι στο Σπίτι

------------------------------------------------------------------------

1866 94.566 66.178

1879 162.691 50.152

1894-95 242.051 20.476

------------------------------------------------------------------------

Το 1866 στους 100 εργάτες της φάµπρικας της βιοµηχανίας του µπαµπακιού έπεφταν 70 άνθρωποι που εργαζόντανε σπίτι· το 1894-6 δεν έπεφταν πια 70, αλλά µονάχα 8. Στη Ρουσία το αβγάτισµα της µεγαλοπαραγωγής δυνάµωνε για τούτο το λόγο, ώστε το ξένο κεφάλαιο οργάνωνε µε το πρώτο επιχειρήσεις µεγάλες. Ακόµα στα 1902 πολλές από τις µεγαλοεπιχειρήσεις είχαν τους µισούς (40%) πάνω κάτω απ’ όλους τους βιοµηχανικούς εργάτες. Το 1903 τους πιο πολλούς. Η νίκη τις µεγαλοπαραγωγής συντροφευότανε σ’ όλα τα µέρη µε βάσανα για τους µικροπαραγωγούς. Καµιά φορά ολάκερες περιφέρειες κ’ επαγγέλµατα σχεδόν εξαφανίζονταν (παράδειγµα της Ιντίας οι υφαντουργοί.

β) Ο αγώνας της µεγάλης µε τη µικρή παραγωγή στη γεωργία. Ο ίδιος ο αγώνας µεταξύ της µεγαλοπαραγωγής και µικροπαραγωγής, όπως στη βιοµηχανία, υπάρχει και στην σφαίρα της γεωργίας στο καπιταλιστικό σύστηµα. Ο µεγαλοτσιφλικάς που κυβερνάει την ιδιοχτησία του καθώς ο καπιταλιστής το εργοστάσιο του, ο µεγαλοχωρικός – γδάρτης, ο µεσαίος χωρικός, η χωριάτικη φτωχολογιά, που συχνά κάνει κι άλλη δουλειά, ή στο µεγαλοτσιφλικά ή στο µεγαλοχωρικό, κ’ οι µεροκαµατιάρηδες του χωριού – πάντα είναι οι ίδιοι τύποι όπως και της βιοµηχανίας, ο µεγαλοκεφαλαιοκράτης, ο απλός εργοστασιάρχης. Ο τεχνίτης, ο µικροπαραγωγός, ο µεροκαµατιάρης εργάτης. Και στο χωριό, καθώς στην πόλη, η µεγάλη παραγωγή κρατιέται πιο καλά από τη µικρή. Ο µεγαλονοικοκύρης µπορεί να φέρει τα νεότερα τεχνικά µέσα για τη δουλειά του. Οι γεωργικές µηχανές (αλέτρια ηλεχτρικά, αλέτρια µε ατµό, κοπανίστρες µε δίχως ατµό και καθαρίστρες, σβάρνες κ.λπ.) είναι συχνά δρόµοι αδιάβατοι για το µικροϊδιοκτήτη χωρικό και τον απλό χωρικό. Καθώς στο µικροµάγαζο του τεχνίτη δεν γίνεται σκέψη να στηθεί µηχανή ακριβή (και για να την αγοράσει δεν έχει χρήµατα αλλά και να την αγοράσει δεν µπορεί να την µεταχειριστεί διότι πάλι χρειάζεται χρήµατα), έτσι κι’ ο χωρικός δεν δύναται ν’ αγοράσει ατµοκίνητο αλέτρι, κι αν ήθελε να αγοράσει δεν µπορεί να το χρησιµοποιήσει: για να µπορεί να χρησιµοποιεί µια τέτοια µεγάλη µηχανή, είναι ανάγκη να ‘χει πολλή γη, κι όχι ένα κοµµατάκι που µονάχα την κότα του είναι αρκετό να βοσκήσει.

Για να ‘χουµε πλήρη χρησιµοποίηση µηχανών ή εργαλείων πρέπει να ‘χουµε και ανάλογη έκταση από γης. Μπορείς να χρησιµοποιήσεις, π.χ., το αλέτρι µε τ’ άλογο σ’ ένα µικρό κοµµάτι γης, αλλ’ όµως το ατµοκίνητο αλέτρι µονάχα σε µεγάλη έκταση γης, Λ.χ. από 1000 εκτάρια (το εκτάριο έχει 10 στρέµµατα). Στους τελευταίους αυτούς καιρούς µεταχειρίζονται και ηλεχτρικές µηχανές και για τη χρησιµοποίηση αυτών επίσης είναι ανάγκη να υπάρχει έκταση γης και µεγάλη γεωργία.

Το πότισµα, το ξέραµα, και ισοπέδωµα των χωραφιών, οι οχετοί για να τρέχουν τα περισσά νερά, οι σιδερόδροµοι του κάµπου κ.λπ., όλα αυτά µπορεί να τάχει, στις περισσότερες περιπτώσεις, µονάχα ο µεγαλοϊδιοκτήτης. Η γεωργία σε µεγάλη κλίµακα καθώς και στη βιοµηχανία, εξευρίσκει τον τρόπο να κάνει οικονοµία από τα εργαλεία, τα υλικά, από την εργατική δύναµη, το φωτισµό, τη θέρµανση κ.έ.π.κ.

Η µεγάλη αγροτική επιχείρηση έχει κέρδος κι από τα αυλάκια κι από τους σπόρους ακόµα που πέφτουνε µέσα.

Έκτος απ’ αυτό, ο µεγαλοϊδιοκτήτης µπορεί να ‘χει κι αγρονόµους και να διευθύνει την αγροτική επιχείρησή του σύµφωνα µ’ όλους τους κανόνες της επιστήµης.

Όσο για το εµπόριο και την πίστωση γίνεται το ίδιο που γίνεται και στη βιοµηχανία. Ο µεγαλοϊδιοκτήτης ξέρει καλύτερα την αγορά, µπορεί να περιµένει. Αγοράζει πιο φτηνά κάθε τι χρειαζούµενο στην επιχείρηση του, ξέρει να πουλεί πιο ακριβά. Στο µικροϊδιοχτήτη µονάχα ένα του µένει: να πολεµάει βάζοντας σ’ ενέργεια όλες του τις δυνάµεις. Μ’ αυτόν τον αδιάκοπο κόπο, κι ακόµα µε το λιγόστεµα των µέσων της συντήρησής του µε µισογεµισµένο το στοµάχι περνάει τη ζωή του ο µικρονοικοκύρης του χωριού. Έτσι µονάχα µπορεί να βαστάξει µέσα στο καπιταλιστικό Κράτος. Εκείνο που ακόµα πιο πολύ τον ρίχνει πιο κάτω, είναι οι µεγάλοι φόροι. Το καπιταλιστικό Κράτος τον φορτώνει µε τροµαχτικό φορτίο: φτάνει µονάχα να θυµηθούµε τι ήταν οι φόροι οι τσαρικοί στους χωρικούς, πωλούσαν ό,τι είχαν, και πλήρωναν τους φόρους.

Μπορεί να πει κανείς γενικά, πως η µικροπαραγωγή στη γεωργία είναι πιο αρκετή να ζήσει, απ’ όσο στη βιοµηχανία. Στην πόλη οι τεχνίτες κ’ οι µικροπαραγωγοί ξεπέφτουν πιο γλήγορα, Αλλά στο χωριό η µικρογεωργία παντού στέκει κάπως στα πόδια της. Αλλά κι εδώ έχουµε φτώχεψη για καλά, µονάχα που δεν αποφαίνεται. Κάποτε συµβαίνει, ώστε ένα τµήµα της γεωργίας, το οποίο φαίνεται µικρό, αν το κρίνοµαι από την έκταση της γης που εκµεταλλεύεται, να φέρνει κέρδη µεγάλα. Τέτοιες επιχειρήσεις είναι πολλές φορές καλά εφοδιασµένες και δουλεύουν πολλοί εργάτες (όπως, π.χ., συµβαίνει µε τους κηπουρούς που είναι γύρω στις µεγαλουπόλεις). Κάποτε, πάλι φαίνεται, πως έχουµε εµπρός µας πολλούς µικρονοικοκυραίους ολότελα ανεξάρτητους, όµως πραγµατικά είναι οι δυστυχείς σχεδόν εργάτες µεροκαµατιάρηδες. Πηγαίνουν και µισθώνονται είτε σε κανένα γειτονικό τσιφλίκι, ή σε κανένα πρόσκαιρο επάγγελµα, είτε κατεβαίνουν στην πόλη. Σχετικά µε το χωρικό πληθυσµό σ’ όλα τα µέρη γίνεται το ίδιο που γίνεται και µε τους επαγγελµατίες και µικροπαραγωγούς. Ένα µικρό µέρος από δαύτους κατορθώνουν και γίνονται γδάρτες (κάπηλοι, τοκιστές, δανειστές, που από λίγο λίγο στρογγυλαίνουν τα χτήµατα τους), οι άλλοι ή βαστιούνται ή ολότελα ξεπέφτουν, πωλούν την αγελάδα τους, το άλογο τους, µένουν δίχως άλογο, και ξεπέφτουν ολότελα, οπότε ο πρώην κτηµατίας τραβάει ή για την πόλη, ή γίνεται κανένας τσιφλικοεργάτης (κουλοκτζής ή κολίγας). Εκείνος που ξεπέσει και πουλήσει το άλογο του γίνεται εργάτης, µεροκαµατιάρης, ο γδάρτης ο τοκογλύφος που µισθώνει εργάτες, γίνεται τσιφλικάς ή καπιταλιστής.

Έτσι, συµβαίνει ώστε στη γεωργία, γη, εργαλεία, µηχανές, ζώα είναι στα χέρια µιας φούχτας µεγαλοκαπιταλιστών, µεγαλοτσιφλικάδων, και εκατοµµύρια εργάτες δουλεύουνε γι’ αυτούς. Εκατοµµύρια χωρικοί κρέµονται από δαύτους.

Στην Αµερική, όπου το κεφάλαιο είναι πολύ µεγαλωµένο, υπάρχουν απέραντα τσιφλίκια που εργάζονται σαν εργοστάσια. Κι όπως στα εργοστάσια παράγεται ένα οποιοδήποτε προϊόν, έτσι και στα τσιφλίκια αυτά. Υπάρχουν, απέραντοι κάµποι

σπαρµένοι ολόκληροι µε φράουλες ή φυτεµένοι µονάχα µε δέντρα καρποφόρα· υπάρχουν ειδικά κτηνοτροφικά, µέσα παραγωγής. Εκεί που βγαίνει στάρι εργάζονται µε µηχανές. Πολλοί παραγωγικοί κλάδοι είναι µαζεµένοι σε λίγα χέρια. Έτσι, π. χ., έχουµε «βασιλιά των πουλερικών», «βασιλιά των αυγών» (ο καπιταλιστής δηλ. που συγκεντρώνει στα χέρια του όλη σχεδόν την παραγωγή των αυγών). κ.έ.π.κ.

15. Η Εξάρτηση του Προλεταριάτου, ο Εφεδρικός Στρατός, η Εργασία της Γυναίκας και του Παιδιού.

Όλο και πιο µεγάλες λαϊκές µάζες γίνονται µεροκαµατιάρηδες, εργάτες στο καπιταλιστικό σύστηµα. Επαγγελµατίες καταστρεµµένοι, µικροπαραγωγοί, χωρικοί, µεσίτες, έµποροι, µεσαίας τάξης καπιταλιστές, και µ’ ένα λόγο, όλοι οι παραπεταµένοι από την παραγωγή, όλοι αυτοί που τους έριξε στο δρόµο το µεγάλο κεφάλαιο, ρίχνονται στη τάξη του προλεταριάτου. Έτσι, ενώ τα πλούτη συγκεντρώνονται στα χέρια µιας φούχτας καπιταλιστών, οι µάζες οι λαϊκές όλο και πιο πολύ, γίνονται σκλάβοι δικοί τους, µεροκαµατιάρηδες. Χάρη στη σταθερή καταστροφή της µεσαίας τάξης, ο αριθµός των εργατών είναι πάντα πιο µεγάλος απ’ ότι χρειάζεται το κεφάλαιο. Μ’ αυτό τον τρόπο δένει το κεφάλαιο απάνω του τον εργάτη. Είναι ανάγκη αυτός να εργάζεται για τον καπιταλιστή. ∆εν θέλει, θα βρεθούν εκατοσταριές άλλοι εργάτες.

Αλλ’ αύτη η εξάρτηση από το κεφάλαιο διατηρείται και από ένα άλλο λόγο, όχι µονάχα από την καταστροφή της µεσαίας τάξης. Η κυριαρχία του κεφαλαίου επί των εργατών αυξάνει σταθερά και από το εξής γεγονός. Το κεφάλαιο εξακολουθητικά ρίχνει στους δρόµους τους περισσευούµενους για τη δουλειά του εργάτες, και δηµιουργεί εφεδρικές εργατικές δυνάµεις. Πώς γίνεται αυτό; Ως έξης: Είδαµε προηγουµένως πως ο καθένας φαµπρικάντης φροντίζει να φτηναίνει την αξία του προϊόντος του για τον εαυτό του. Γι’ αυτό και εισάγονται όλο και καινούριες µηχανές. Αλλά η µηχανή µπαίνει στον τόπο του εργάτη, κάνει ένα µέρος από εργάτες αχρείαστους. Άµα µπει καινούρια µηχανή, θα πει πως ένα µέρος από τους εργάτες έξω από τη φάµπρικα, µένουν άνεργοι. Και µια και µπαίνουν ταχτικά καινούριες µηχανές άλλοτε σ’ αυτό τον κλάδο της παραγωγής άλλοτε σ’ άλλον και ούτω καθεξής, εννοείται, πως η αναδουλειά πρέπει να υπάρχει, ταχτικά στο κράτος του καπιταλισµού. ∆ιότι ο καπιταλιστής δεν φροντίζει να δώσει σ’ όλους δουλειά ή να δώσει σ’ όλους πράγµα. Μόνο φροντίζει για να ξεζουµίσει περισσότερο κέρδος. Ευνόητο, πως αυτός πετάει στους δρόµους τους εργάτες, που δεν µπορούν πια να του φέρνουν τέτοιο κέρδος, όπως πριν.

Κι’ αλήθεια, σ’ όλες τις καπιταλιστικές χώρες βλέπουµε πως στις µεγαλουπόλεις υπάρχει πάντα µεγάλος αριθµός άεργων. Υπάρχουνε µέσα σ’ αυτούς Κινέζοι ή Γιαπωνέζοι εργάτες, ξεπεσµένοι χωρικοί, που ήρθανε από µακρινές πατρίδες για να ζητήσουνε δουλειά[1], και χωριατόπουλα, που µόλις ξεπέσανε στην πόλη, κι άνθρωποι πού ‘χαν άλλοτε µαγαζάκια κι επαγγέλµατα. Αλλά βρίσκουµε ακόµα και µεταλλεργάτες ή τυπογράφους, για υφαντουργούς, που εργάστηκαν πολύν καιρό µέσα στις φάµπρικες και που διώχτηκαν απ’ αυτές για το λόγο ότι µπήκαν καινούριες µηχανές. Όλοι αυτοί µαζί είναι εφεδρική πηγή από εργατικές δυνάµεις για το κεφάλαιο, ή όπως τ’ ονόµασε ο Μαρξ, εφεδρικός στρατός της βιοµηχανίας. Η ύπαρξη του εφεδρικού αυτού εργατικού στρατού, η παντοτινή αναδουλειά, σ’ ένα µεγάλο αριθµό εργατικών χεριών επιτρέπει στους καπιταλιστές να δυναµώνουν την εξάρτηση και καταπίεση της εργατικής τάξης. Με µερικούς εργάτες και µε τη βοήθεια των µηχανών, το κεφάλαιο κερδίζει περισσότερο χρήµα από πριν. Οι άλλοι οι

περισσευούµενοι εργάτες γι’ αυτό το λόγο πετιούνται στους δρόµους. Αλλά, πεταµένοι στους δρόµους, είναι στα χέρια των καπιταλιστών σαν καµιτσίκι, που όλο και βαράει εκείνους τους εργάτες που µείνανε στη δουλειά.

Πολλοί απ’ αυτούς τους εφέδρους του βιοµηχανικού στρατού έχουνε γίνει τέλεια άγρια θεριά, στερηθήκανε κάθε τι, πείνασαν, πέθαναν, εγκληµάτησαν. Απ’ αυτούς που πολλά χρόνια κατά σειρά δεν µπορούνε να βρούνε δουλειά, όλοι λίγο λίγο γίνονται µέθυσοι, αλήτες, ζητιάνοι κ.λπ. στις µεγαλουπόλεις –στη Λόντρα, Νέα Υόρκη, Αµβούργο, Βερολίνο, Παρίσι– ολάκερες συνοικίες υπάρχουνε που τις βαστούν τέτοιοι άνεργοι. Στη Μόσχα για παράδειγµα τέτοιο µπορείς να πάρεις το παζάρι της Πονηρίας όπως το λένε. Στη θέση του προλεταριάτου σχηµατίζεται εδώ µια τάξη καινούρια πού ‘χει ξεµάθει πια να δουλεύει. Το γέννηµα αυτό της καπιταλιστικής κοινωνίας ονοµάζεται ξεπεσµένο, αλήτικο προλεταριάτο, κουρελοπρολεταριάτο.

Το µπάσιµο της µηχανής εις το εργοστάσιο έφερε και την εργασία της γυναίκας και του παιδιού, πιο φτηνής και γι’ αυτό πιο κατάλληλης για τον καπιταλιστή. Πρωτύτερα πριν από το µπάσιµο της µηχανής, χρειαζότανε µια ιδιαίτερη δεξιοσύνη για τη δουλειά, κάποτε µάλιστα χρειαζότανε πολύς καιρός για να την µάθει κανείς. Και τώρα µε µερικές µηχανές µπορεί να εργάζεται κι ένα παιδί. Η µόνη δουλειά του είναι να γυρίζει µε το χέρι ή να κουνάει µε το πόδι όσο που να ζαλιστεί ένα µέρος της µηχανής. Γι’ αυτό ορισµένως ύστερα από το φανέρωµα της µηχανής άρχισε να χρησιµοποποιείται πιο πλατιά ο κόπος της γυναίκας και του παιδιού. Οι γυναίκες και τα παιδιά δεν µπορούνε τόσο ν’ αντισταθούνε στον καπιταλιστή, όπως οι εργάτες, οι άντρες. Είναι πιο υπάκουες, πιο δειλές, είναι θρησκόληπτες, πιστεύουνε συχνά στους παπάδες και στο κάθε τι που τους διηγιούνται οι ανώτεροί τους. Γι’ αυτό κι ο εργοστασιάρχης πολλές φορές αντικαθιστά τους άντρες µε γυναίκες και βάζει µικρά παιδάκια να µεταβάλλουνε το αίµα τους σε χρυσά νοµίσµατα –κέρδος.

Στα 1913 ο αριθµός του εργατικού γυναικόκοσµου ήτανε: στη Γαλλία, π.χ., 6.800.000, στη Γερµανία 9.400.000, στο Βέλγιο 930.000 κ.λπ. Στη Ρουσία ο αριθµός των εργατριών ολοένα κι αβγάτιζε. Το 1900 ο αριθµός των εργατριών ήταν τα 25% απ’ όλους τους εργάτες, το 1908 τα 31% και το 1912 τα 45%. Σε µερικούς κλάδους παραγωγικούς οι γυναίκες είναι πολλές. Π.χ. στη νηµατουργική παραγωγή το 1912 στο σύνολο 870.000, πού ‘ταν όλοι οι εργάτες, οι γυναίκες ήταν 453.000, δηλαδή περισσότερες από τους µισούς [κάτι παραπάνω από 52%]. Τον καιρό του πολέµου ο αριθµός των εργατριών µεγάλωσε πάρα πολύ. Όσο για την εργασία του παϊδιού, σε πολλά µέρη ζει και βασιλεύει, δίχως να λαµβάνεται υπόψη η νοµοθετική απαγορέψει ή η προστασία του παιδιού. Στις περισσότερο αναπτυγµένες καπιταλιστικές χώρες –στην Αµερική– η εργασία του παιδιού παντού υπήρχε και σ’ όλους σχεδόν τους κλάδους της βιοµηχανίας θα την ιδείς.

Να η αιτία που καταστρέφεται η οικογένεια του εργάτη. Όταν κι η γυναίκα, και καµιά φορά και το παιδί, είναι στη φάµπρικα, τί οικογενειακή ζωή µπορεί να υπάρξει!

Σαν ξεπέσει η γυναίκα στη φάµπρικα, γίνεται πια εργάτρια, καθώς κι ο άντρας, ρίχνεται κι αυτή από καιρό σε καιρό σ’ όλες τις φρίκες και δυστυχίες που φέρνει η αναδουλειά. Κι’ αυτήν επίσης την πετάει στους δρόµους ο καπιταλιστής, κι αυτή επίσης µπαίνει στις τάξεις του εφεδρικού στρατού της βιοµηχανίας κι αυτή καθώς ο άντρας µπορεί να καταντήσει στην αλητεία. Η άθλια αυτή κατάσταση την σπρώχνει στο εµπόριο της σάρκας της, και κάθε τέτοια ξεπεσµένη γυναίκα πουλιέται στον πρώτο τυχόντα που θ’ ανταµώσει στο δρόµο. Ψωµί δεν έχει, ούτε δουλειά κι από παντού την διώχνουν. Κι αν έχει δουλειά πληρώνεται µε τέτοια µικρή αµοιβή ώστε

αναγκάζεται να πωλήσει τη σάρκα της για να µπορέσει να ζήσει. Κι έτσι το καινούριο αυτό επάγγελµα, η πορνεία, γίνεται συνήθεια. Έτσι ξεφυτρώνει στις πόλεις η τάξη εκείνη των γυναικών που έχουν επίσης επάγγελµα τους την πορνεία.

Στις µεγαλουπόλεις οι πόρνες είναι πάρα πολλές. Σε πόλεις, σαν το Αµβούργο και την Λόντρα, υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες απ’ αυτά τα δυστυχισµένα πλάσµατα. Το κεφάλαιο, µε το να οργανώσει δηµόσια σπίτια πορνείας, δηµιουργεί µια πηγή για κέρδος και πλούτο, καθώς και µε το να δηµιουργεί «κέντρα διασκέδασης». Είναι οργανωµένο σε µεγάλη κλίµακα διεθνές εµπόριο σωµατεµπορίας. Τα κέντρα αυτού του εµπορίου ήταν οι πόλεις της Αργεντίνας (στη Ν. Αµερική). Επίσης ξεχωριστά απαίσιο είναι και το ξεπόρνεµα των παιδιών, που είναι ολοζώντανο σ’ όλες τις πόλεις της Ευρώπης και της Αµερικής.

Έτσι, στην καπιταλιστική κοινωνία, µε το να εφευρίσκονται όλο και πιο καινούριες µηχανές, να χτίζονται όλο και πιο µεγάλες φάµπρικες, (εργοστάσια) ν’ αυξάνει η παραγωγή των εµπορευµάτων, αυξάνει παράλληλα όλο και πιο πολύ η πίεση από το κεφάλαιο, η στέρηση κι η φτώχεια του εφεδρικού της βιοµηχανίας στρατού, η εξάρτηση της εργατικής τάξης από τον εκµεταλλευτή της. Αν δεν υπήρχε ατοµική ιδιοκτησία και το κάθε τι ήτανε για τ’ όφελος ολωνών, τα πράγµατα θα ήταν εντελώς διαφορετικά. Οι άνθρωποι θα συντόµευαν τότες την εργάσιµη ηµέρα, θα φύλαγαν τις δυνάµεις τους, θα έκαµαν οικονοµία στον κόπο τους, θα φρόντιζαν για τη ανάπαυσή τους. Με το να εισάγει ο κεφαλαιοκράτης µηχανές, φροντίζει πρώτα πρώτα για το κέρδος του και δεν έχει λόγο να λιγοστέψει τις εργάσιµες ώρες, γιατί αυτό τον ζηµιώνει. Με τη βοήθεια της µηχανής ο καπιταλιστής δεν ελευθερώνει τον άνθρωπο (εργάτη), αλλά τον υποδουλώνει. Με την ανάπτυξη του καπιταλισµού όλο και πιο µεγάλο µέρος από το κεφάλαιο περισσεύει προοριζόµενο για µηχανές, µηχανήµατα, διάφορες οικοδοµές, για γιγάντια εργοστάσια, θεόρατες καµινάδες, φούρνους κ.λπ. Αντίθετα συµβαίνει για το µεροκάµατο όλο και πιο µικρό µέρος από το κεφάλαιο διατίθεται γι’ αυτό. Έναν καιρό, τον καιρό που δουλεύανε µε τα χέρια, τα έξοδα για το µπάγκο (τεζάκι) και τ’ άλλα εργαλεία ήτανε λίγα: ολάκερο σχεδόν το κεφάλαιο πήγαινε για τους εργάτες. Σήµερα το ενάντιο: Το µεγαλύτερο µέρος παγαίνει για οικοδοµές και µηχανές. Κι αυτό θα πει, πως η ζήτηση εργατικών χεριών δεν αυξάνει τόσο γρήγορα, όσο αυξάνει ο αριθµός των καταστρεµµένων ανθρώπων που γίνονται προλετάριοι. Όσο πιο πολύ µεγαλώνουν τα τεχνικά µέσα στο καπιταλιστικό σύστηµα, τόσο πιο µεγάλη η πίεση του κεφαλαίου κατά της εργατικής τάξης γιατί όσο πιο δύσκολο είναι να βρεθεί εργασία, τόσο πιο δύσκολη είναι η ζωή.

16. Η Αναρχία στην Παραγωγή, ο Συναγωνισµός κι οι Κρίσεις.

Τα βάσανα της εργατικής τάξης µεγαλώνουν κι αυξαίνουν µαζί µε την ανάπτυξη των τεχνικών µέσων που στον καπιταλισµό φέρνουν αντί ωφέλεια για όλη τη κοινωνία τουναντίον κέρδος του κεφαλαίου, αναδουλειά και εξολοθρεµό για χιλιάδες εργάτες. Αλλά τα βάσανα αυτά πληθαίνουν ακόµη και γι’ άλλα αίτια.

Είδαµε παραπάνω πως η καπιταλιστική κοινωνία είναι οργανωµένη πολύ κακά. Βασιλεύει η ατοµική ιδιοκτησία και δεν υπάρχει κανένα γενικό σχέδιο οργάνωσης. Καθένας εργοστασιάρχης κάνει τη δουλειά του ανεξάρτητα από τους άλλους. Με τους άλλους αυτός πολεµάει για να βρει αγοραστές, «συναγωνίζεται» τους άλλους εργοστασιάρχες.

Παρουσιάζεται τώρα το ζήτηµα, αδυνατίζει ή δυναµώνει ο αγώνας αυτός µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού;

Εκ πρώτης όψεως µπορεί να φανεί πως ο αγώνας αυτός αδυνατίζει. Αλήθεια, µήπως δεν λιγοστεύουν οι κεφαλαιοκράτες; Οι µεγάλοι καταπίνουν τους µικρούς. Στην αρχή συναγωνίζονταν µερικοί µε πολλές χιλιάδες άλλους και διάφορους επιχειρηµατίες. Ο συναγωνισµός αυτός γινόταν µε λύσσα. Τώρα οι αντίπαλοι αυτοί είναι λίγοι. Ο συναγωνισµός αυτός έχει γίνει µαλακότερος. Αυτό µπορεί να υποθέσει κανείς. Μα στην πραγµατικότητα δεν είναι διόλου έτσι το πράγµα. Στην πραγµατικότητα συµβαίνει όλως διόλου το εναντίον. Σωστό είναι, πως οι συναγωνιστές γίνονται πιο λίγοι. Μα ο καθείς απ’ αυτούς έχει γίνει πολλές φορές πιο µεγάλος και πιο ισχυρός από τους πρωτυτερινούς του συναγωνιστές. Κι ο αγώνας τους έχει γίνει όχι µικρότερος, αλλά µεγαλύτερος, όχι πιο χαλαρός, µόνο πιο ζωηρός από τα πριν. Αν ήτανε σ’ όλο τον κόσµο να κυριαρχούσανε δυο µονάχα καπιταλιστές, θα πιανόντουσαν αναµεταξύ τους τα δύο αυτά καπιταλιστικά κράτη. Αυτό κι έγινε επιτέλους. Ο ανταγωνισµός τώρα γίνεται ανάµεσα στους µεγάλους συνδέσµους από καπιταλιστές, ανάµεσα στα κράτη τους. Κι αγωνίζονται αυτοί όχι µονάχα µε τις πιο φτηνές τιµές, αλλά και µε την ένοπλη δύναµη. Θα πει λοιπόν, ο συναγωνισµός µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού µικραίνει µονάχα στον αριθµό εκεινών που συναγωνίζονται αλλά γίνεται όλο και πιο φόρτσος και πιο καταστρεφτικός)[2]. Είναι ανάγκη να σηµειωθεί ένα ακόµη φαινόµενο, αυτό που το λένε «κρίσεις». Τί είναι αυτές οι κρίσεις; Και τι θέλουνε να πουν; Η εξήγησή τους είναι η εξής: Σε µια περίοδο ευτυχισµένη, φαίνεται, πως έχει γίνει µεγάλη παραγωγή εµπορευµάτων. Πέφτουν οι τιµές, και το πράγµα (εµπόρευµα) δεν έχει που να πουληθεί. Οι αποθήκες είναι παραφορτωµένες από παντοειδή. ∆εν υπάρχουν όµως αγορές κατανάλωσης. ∆εν υπάρχουν αγοραστές. Υπάρχουν εννοείται, πολλοί πεινασµένοι εργάτες, µ’ αυτοί παίρνουνε ένα µικρό µεροκάµατο ώστε να µην µπορούνε ν’ αγοράσουνε σχεδόν τίποτε παραπάνω, απ’ ό,τι συνήθως αγόραζαν. Επέρχεται τότες η καταστροφή. Σ’ έναν παραγωγικό κλάδο πρώτα πρώτα δεν βαστάνε οι µικρές κι οι µεσαίες επιχείρησες και φτωχαίνουν, σφάλουν, καµιά φορά κι οι µεγάλες ακόµα. Συµβαίνει µαζί και κάτι άλλο. Ο παραγωγικός αυτός κλάδος αγόραζε πράγµα από άλλον κλάδο βιοµηχανικό, ο άλλος αυτός από έναν τρίτον κ.λπ. Ας πούµε τα ραφτάδικα αγοράζουν τα υφάσµατα από τις φάµπρικες υφασµάτων, αυτές πάλι, από της φάµπρικες µαλλιού κ.λπ. Ξεπέφτουν οι επιχείρησες των ραφτάδων, θα πει πως δεν υπάρχει αγοραστής για τις φάµπρικες υφασµάτων. Κατόπιν συµβαίνει το ίδιο και στην παραγωγή του µαλλιού. Παντού αρχίζουν να κλειούνε οι φάµπρικες και τ’ αργαστήρια. ∆εκάδες χιλιάδες εργάτες ρίχνουνται στους δρόµους, η αναδουλειά µεγαλώνει σε βαθµό, που δεν µπορεί να φαντασθεί κανείς. Και η ζωή των εργατών χειροτερεύει βέβαια αναλόγως. Και όµως εµπορεύµατα υπάρχουν πολλά. Οι αποθήκες είναι παραφορτωµένες. Έτσι γινότανε πριν τον πόλεµο πολλές φορές. Άλλοτε η βιοµηχανία είναι στ’ άνθισµά της και οι εργάτες των εργοστασίων περνούνε καλά, άλλοτε επέρχεται ξαφνικά κρίση, καταστροφή, αναδουλειά. Οι εργάτες µένουν άεργοι. Ύστερα πάλι αναδιοργανώνεται η βιοµηχανία και πάλι οι εργάτες περνούν καλά, και πάλι ακολουθεί κρίση, αναδουλειά κ.λπ. κατά που λέει ο λόγος «φτου κι απ’ την αρχή».

Πώς µπορεί να εξηγηθεί αυτό το τρελό σύστηµα που µετατρέπει τους ανθρώπους σε ζητιάνους µέσα σε τόση αφθονία πλούτου;

∆εν είναι εύκολο και απλό να απαντήσουµε στο ζήτηµα τούτο. Μα είναι ανάγκη όµως ν’ απαντήσουµε.

Είδαµε πάρα πάνω, πως στην καπιταλιστική κοινωνία βασιλεύει η αταξία, που ονοµάζεται αναρχία στην παραγωγή. Ο κάθε φαµπρικάντης παράγει χωριστά µε φόβο δικό του και κίνδυνο. Είναι πολύ φυσικό πως µια τέτοια κατάσταση πραγµάτων αργά

ή γρήγορα θα προκαλέσει µεγάλη παραγωγή εµπορευµάτων (υπερπαραγωγή). Όταν βγαίνανε προϊόντα µόνον, κι όχι εµπορεύµατα, δηλαδή όταν δεν υπήρχε παραγωγή για την αγορά, κανένας κίνδυνος µε την υπερπαραγωγή δεν υπήρχε· όλως διόλου το εναντίον συµβαίνει µε την παραγωγή εµπορευµάτων. Στην εποχή της παραγωγής εµπορευµάτων ο ίδιος φαµπρικάντης, για ν’ αγοράσει τα χρειαζούµενα εµπορεύµατα γι’ άλλη κατοπινή παραγωγή, είναι ανάγκη πρώτα πρώτα να πουλήσει τα δικά του. Σταµάτησε η µηχανή ενός τόπου απ’ αυτήν την αταξία στην παραγωγή, στη στιγµή επέρχεται γενικό σταµάτηµα από τον ένα κλάδο στον άλλο. Ξεσπάει γενική κρίση.

Οι κρίσεις αυτές έχουν καταστρεπτικές συνέπειες. Σωρός από εµπορεύµατα χάνονται. Τα αποµεινάρια της µικροπαραγωγής σκουπίζονται σαν µε σιδερένια σκούπα. Κι οι µεγάλες φίρµες επίσης πολλές φορές εξαφανίζονται. Σ’ όλους είναι δύσκολο να κρατηθούνε στα πόδια.

Το κύριο το βάρος από τις κρίσεις αυτές πέφτει, εννοείται, απάνω στην εργατική τάξη.

Άλλες από τις φάµπρικες ολότελα κλειούνε, άλλες µετριάζουν την παραγωγή τους, εργάζονται όχι όλη τη βδοµάδα, άλλες σφαλούν προσωρινά. Των εργατών που µένουν χωρίς δουλειά ο αριθµός αυξάνει. Πληθαίνει ο εφεδρικός βιοµηχανικός στρατός. Και συγχρόνως µεγαλώνει η φτώχεια· κι η καταπίεση της εργατικής τάξης. Στον καιρό των κρίσεων και έκτος απ’ αυτές η ελεεινή κατάσταση της εργατικής τάξης χειροτερεύει όλο και πιο πολύ.

Να τα δεδοµένα της κρίσης του 1907 στην Αγγλία π.χ. Το ποσοστό των άεργων το καλοκαίρι του 1907 ήταν 3,4%. Το Νοέµβρη έφτασε τα 5%, το ∆εκέµβρη τα 6.1%) το θεριστή του 1908 έφτασε τα 8.20%. Στην Γερµανία το ποσοστά των άεργων το Γενάρη του 1908 ήτανε δύο φορές µεγαλύτερο απ’ ότι ήταν τα περασµένα τα χρόνια. Το ίδιο ήτανε δυνατό να παρατηρηθεί και στις άλλες χώρες.

Όσο για την πτώση της παραγωγής παρατηρούµε ότι το λιώσιµο του χυτοσίδερου π.χ. στις Ενωµένες Πολιτείες πέφτει από 26 εκατοµµύρια τόνους το 1907 σε 16 εκατοµµύρια τόνους το 1908.

Επειδή πέφτουν οι τιµές των πραγµάτων στον καιρό των κρίσεων, οι κύριοι καπιταλιστές για να µη υστερηθούνε τα κέρδη τους, φτάνουνε ως την καταστροφή της παραγωγής. Στην Αµερική, π.χ., έσβηναν τους αψηλούς φούρνους. Κάτι ακόµα πιο περίεργο έκαναν (οι ιδιοκτήτες στις φυτείες του καφέ. Για να βαστάξουν την αψηλή τιµή του καφέ, βουλιάζανε τσουβάλια ολάκερα στη θάλασσα. Σήµερα όλος ο κόσµος βασανίζεται, πεινά και στερείται από τα περισσότερα προϊόντα. Η πείνα αυτή κι η στέρηση βγήκε στη µέση από τον παγκόσµιο καπιταλιστικό πόλεµο. Στον καιρό της ειρήνης όµως ο καπιταλισµός πνιγότανε µέσα σε περισσέµµατα από προϊόντα, τα οποία δεν πουλιόντουσαν όµως στους εργάτες. Γιατί δεν κτυπούσαν οι τσέπες των εργατών από παράδες. Από τα περισσέµµατα αυτά ο εργάτης απολάβαινε µονάχα ένα: την αναδουλειά µ’ όλες τις φρίκες.

17. Η Ανάπτυξη του Καπιταλισµού και ο Χωρισµός των Τάξεων. Η Οξύτητα των Αντιθέσεων της Πάλης των Τάξεων.

Είδαµε πως η καπιταλιστική κοινωνία έχει δυο κύριες αντιθέσεις, δυο σπουδαία ελαττώµατα. Το πρώτο, είναι η ανοργανωσιά που βασιλεύει µέσα της, το δεύτερο, αποτελείται στην πραγµατικότητα από δυο µισούµενες τάξεις. Είδαµε ακόµη πως µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού η αναρχία στην παραγωγή, που εκδηλώνεται στο

συναγωνισµό, προκαλεί όλο και µεγαλύτερη οξύτητα, αταξία, καταστροφή. Η αταξία µέσα στην παραγωγή δεν µικραίνει, Αλλά µεγαλώνει. Επίσης το ίδιο γίνεται και µε το κοµµάτιασµα της κοινωνίας σε δυο µέρη, σε δυο τάξεις. Με την ανάπτυξη του καπιταλισµού αυτός ο χωρισµός, η διαίρεση αυτή ανάµεσα στις τάξεις, επίσης δεν µικραίνει, αλλά µεγαλώνει. Στο ένα µέρος –στους καπιταλιστές– µαζεύουνται όλος ο πλούτος της γης. Στο άλλο –στις καταπιεζόµενες τάξεις– µαζεύουνται όλη η δυστυχία, η φτώχεια, οι κόποι και τα δάκρυα. Οι έφεδροι του στρατού της βιοµηχανίας, δηµιουργούνε πλήθη από ξεπεσµένους, εξαγριωµένους ως το κόκκαλο, δυστυχισµένους ανθρώπους. Επίσης κείνοι που εργάζονται σ’ όλη τους τη ζωή όλο και πιο πολύ ξεχωρίζουν από τους καπιταλιστές. Η διαφορά ανάµεσα στο προλεταριάτο και τη µπουρζουαζία (αστική τάξη) όλο και πιο πολύ αυξάνει. Πριν υπήρχανε διάφοροι µεσαίοι και µικροί καπιταλιστές, πολλοί από δαύτους είχαν στενή σχέση µε τους εργάτες. Σήµερα όµως δεν συµβαίνει αυτό. Ζούνε τα µεγάλα αφεντικά, κατά τέτοιο τρόπο, που κανένας πριν δεν είχε ονειρευτεί. Επίσης είναι αλήθεια, πως και οι εργάτες µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού, αν πάρουµε γενικώς το πράγµα, ζούνε πιο καλά, από τα παλιά χρόνια. Ως την αρχή του 20ού αιώνα, γενικά, η αµοιβή της εργασίας εµεγάλωνε.

Αλλά στην ίδια πάλι αυτή την εποχή το κέρδος των καπιταλιστών µεγάλωσε ακόµη πιο γρήγορα. Σήµερα η εργατική µάζα βρίσκεται τόσο µακριά από τον καπιταλιστή, όσο ο ουρανός από τη γη. Ο καπιταλιστής είναι µια ύπαρξη όλως διόλου διαφορετική, δεν µπορείς να τον πλησιάσεις. Κι όσο απλώνεται περισσότερο ο καπιταλισµός, τόσο πιο υψηλά σηκώνεται η ολιγαρχία των πιο πλούσιων καπιταλιστών, τόσο πιο µεγάλο γίνεται το χάσµα ανάµεσα σ’ αυτή την ολιγαρχία από, βασιλιάδες χωρίς στέµµατα, στην πολυπληθή σκλαβωµένη, προλεταριακή µάζα. Είπαµε, πως η εργατική αµοιβή όλο και µεγαλώνει, µ’ ακόµη πιο γλήγορα µεγάλωνε το κέρδος, και γι’ αυτόν το λόγο, µεγάλωνε κι η απόσταση ανάµεσα στις δυο τάξεις. Από την αρχή όµως του 20ού αιώνα η εργατική αµοιβή άρχισε όχι να µεγαλώνει, αλλά να πέφτει. Τον ίδιο καιρό τα κέρδη αρχινήσανε να µεγαλώνουν, όσο καµιά άλλη φορά στο παρελθόν. Γι’ αυτό ιδιαιτέρως, στον τελευταίο αυτόν καιρό µε µια ασύνηθη ταχύτητα µεγάλωσε κι η κοινωνική ανισότητα.

Καταλαβαίνεις το λοιπόν πολύ καλά, πως άµα η ανισότητα αύτη όλο και µεγαλώνει, αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε σύγκρουση τους εργάτες και τους κεφαλαιοκράτες. Αν η διαφορά που τους χωρίζει λιγόστευε, αν οι εργάτες στη θέση που βρίσκονται όλο και πιο πολύ πλησιάζουν προς τους καπιταλιστές, εννοείται, ότι θα είχαµε τότες ολιγόστεµα της πείνας και ένα θεϊκό καλό. Κι’ εδώ είναι το ζήτηµα· πως οι εργάτες στην καπιταλιστική κοινωνία µέρα µε την ήµερα δεν πλησιάζουν, αλλά πάνε πιο µακρύτερα από τους καπιταλιστές. Κι’ αυτό σηµαίνει πως αναποφεύκτως, είναι ανάγκη, να οξύνεται η πάλη ανάµεσα στις τάξεις, ανάµεσα στο προλεταριάτο και την κεφαλαιοκρατία.

Εναντίον αυτής της άποψης πάρα πολλά αντέταξαν οι σοφοί της κεφαλαιοκρατίας. Θελήσανε ν’ αποδείξουν πως στην καπιταλιστική κοινωνία ο εργάτης θα ζει όλο και πιο καλά. Ύστερα απ’ αυτούς τα ίδια αρχίσανε να λένε κι οι σοσιαλιστές της ∆εξιάς. Κι αυτοί κι εκείνοι βεβαίωναν, πως οι εργάτες λίγο λίγο γίνονται πλούσιοι· µπορούν κι αυτοί να γίνουν καπιταλιστές. Όλα αυτά αποδεικνύονται, εννοείται, ότι είναι ψευτιές. Στην πραγµατικότητα η κατάσταση των εργατών συγκρινόµενη µε την κατάσταση των καπιταλιστών όλο και πιότερο χειροτερεύει. Να ένα παράδειγµα που σχετίζεται µε τον πιο αναπτυγµένο καπιταλιστικό τόπο, τις Ενωµένες Πολιτείες. Αν πάρουµε την αγοραστική δύναµη (αξία) του ηµεροµισθίου, δηλαδή τα χρήσιµα είδη για κατανάλωση και συντήρηση του που µπορεί ν’ αγοράσει ο εργάτης, έχοντας

υπόψη του την τιµή τους και αν πάρουµε τον αριθµό 100 για βάση, της αγοραστικής δύναµης θα δούµε ότι στα 1890-1899 η αγοραστική δύναµη του ηµεροµίσθιου κατά την διάρκεια των χρόνων, µεταβλήθηκε ως εξής: το 1890 ήτανε 98,6· το 1895 ήτανε 100,6· το 1900 ήτανε 103· το 1905 ήτανε 101,4 και το 1907 ήτανε 101,5. Αυτό σηµαίνει ότι οι οικονοµικοί όροι[3] της ζωής του εργάτη επάνω κάτω δεν εκαλυτέρευσαν. Πάντοτε παρέµειναν οι ίδιοι σχεδόν. Όση τροφή, ρούχα κ.λπ. µπορούσε να παίρνει ο εργάτης το 1890, σχεδόν το ίδιο, λιγάκι πιο πολύ (3%) αρχίνησε να παίρνει τα 1907. Τον ίδιο όµως καιρό οι αµερικάνοι δισεκατοµµυριούχοι (οι πιο τρανοί βιοµήχανοι κεφαλαιοκράτες) µαζεύανε τα αµύθητα κέρδη, από την πρόσθετη αξία (από τα παρακράτηµα του µιστού του εργάτη), που παίρνανε, και η εργατική µάζα µεγάλωσε επίσης τροµαχτικά. Εννοείται, πως οι οικονοµικοί όροι της ζωής των καπιταλιστών, καθώς και η πολυτέλεια, οι απολαύσεις κ.λπ. αυξήθηκαν, ακόµη περισσότερο.

Η πάλη των τάξεων στηρίζεται στην αντίθεση των συµφερόντων της κεφαλαιοκρατίας και του προλεταριάτου. Τα συµφέροντα των δύο αυτών τάξεων δεν µπορούνε να συµβιβασθούν στην πραγµατικότητα. Καθώς δεν µπορεί να υπάρξει φιλία λύκου και αρνιού.

Καθένας µπορεί να εννοήσει εύκολα, πως για τον κεφαλαιοκράτη, µοναχικό κέρδος είναι να οδηγάει τους εργάτες να δουλεύουνε όσο είναι δυνατό πιο πολύ καιρό και να τους πληρώνει όσο µπορεί πιο λίγο, για να κερδίζει πιο πολλά. Γι’ αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο, πως ακόµα απ’ αύτη την πρώτη εµφάνιση της εργατικής τάξης αρχινάει ο αγώνας της για την αύξηση της εργατικής αµοιβής και για την ελάττωση των ωρών εργασίας. Ο αγώνας αυτός ποτές δεν εµετριάζετο ούτε ποτές εκαλµάριζε. Ο αγώνας, όµως αυτός δεν περιοριζότανε στην πάλη για µερικές δεκάρες. Παντού, όπου απλωνότανε η καπιταλιστική οργάνωση, οι εργατικές µάζες εσχηµάτιζαν την πεποίθηση, πως είναι ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στον καπιταλισµό. Αρχίνησαν οι εργάτες να σκέφτουνται. Πώς ν’ αντικαταστήσουνε τη µισητή αυτή καπιταλιστική οργάνωση µε µια άλλη δίκαιη εργατική και συντροφική κοινωνία. Έτσι γεννήθηκε το κοµµουνιστικό κίνηµα της εργατικής τάξης.

Ο αγώνας της εργατικής τάξης είναι γεµάτος από πολλές ήττες. Παρ’ όλα αυτά, όµως, το καπιταλιστικό σύστηµα κρύβει µέσα του την τελική νίκη του προλεταριάτου. Γιατί; ∆ιότι απλούστατα η ανάπτυξη του καπιταλισµού έχει ως αναπόφευκτο αποτέλεσµα τον µετασχηµατισµό των µεγάλων µαζών του Έθνους σε προλετάριους. Νίκη του µεγάλου κεφαλαίου σηµαίνει κατάργηση της χειροποιητικής εργασίας, της µικροεπιχείρησης, εξόντωση του χωρικού που όλο και συντείνει να πληθαίνει η τάξη των µεροκαµατιάρηδων εργατών. Το προλεταριάτο, σε κάθε βήµα ανάπτυξης του καπιταλισµού, µεγαλώνει τις προλεταριακές τάξεις. Οι τάξεις αυτές αυξάνουν σαν την Λερναία Ύδρα που σε κάθε κόψιµο ενός από τα πολλά κεφάλια της φυτρώνουν άλλα δέκα. Όταν η κεφαλαιοκρατία καταπνίγει τα εργατικά κινήµατα το κάνει µε την ελπίδα να στερεώσει το καπιταλιστικό σύστηµα. Η ανάπτυξη όµως του καπιταλιστικού συστήµατος κατέστρεψε δεκάδες χιλιάδες, εκατοµµύρια µικροϊδιοκτήτες και χωρικούς, τους οποίους έριξε στους δρόµους και τους άφηκε στο έλεος των καπιταλιστών. Τούτο προκαλεί συγχρόνως και την αύξηση του αριθµού των προλεταρίων, των εχθρών του καπιταλιστικού συστήµατος. Μα όχι µονάχα αριθµητικά γίνεται ισχυρότερη η εργατική τάξη, αλλά εκτός απ’ αυτό, όλο και πιο πολύ συσπειρώνεται (συνενώνεται). Γιατί; ∆ιότι µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού πληθαίνουν και τα µεγάλα εργοστάσια. Και κάθε µεγάλο εργοστάσιο συγκεντρώνει κάτω από τη στέγη του, χιλιάδες, καµιά φορά δεκάδες χιλιάδες εργάτες. Οι εργάτες αυτοί δουλεύουν ο ένας κοντά στον άλλο. Βλέπουν, πως τ’ αφεντικό, ο καπιταλιστής,

τους εκµεταλλεύεται. Βλέπουν, πως ο εργάτης για τον άλλον εργάτη είναι φίλος και σύντροφος. Οι συνθήκες της εργασίας τούς µαθαίνουν την σπουδαιότητα της οµαδικής δράσης. Οι ίδιες συνθήκες τους αναγκάζουν να συµφωνούν εύκολα. Για τούτο, µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού, αυξάνει όχι µονάχα ο αριθµός, µα κι η αλληλεγγύη της εργατικής τάξης.

Όσο πιο γλήγορα πληθαίνουν τα µεγάλα εργοστάσια (φάµπρικες), όσο πιο γλήγορα αναπτύσσεται ο καπιταλισµός, τόσο και πιο γλήγορα εκµηδενίζονται οι µικροεπαγγελµατίες, οι αγρότες, οι µικροπαραγωγοί, οι απλοί χωρικοί. Τόσο πιο γλήγορα αυξάνει ο πληθυσµός των µεγαλουπόλεων µε τα εκατοµµύρια των κατοίκων. Στο τέλος σωριάζονται, σε µικρή σχετικώς έκταση στις µεγαλουπόλεις αυτές, οι µεγάλες µάζες απ’ τις όποιες το µεγαλύτερο µέρος είναι προλετάριοι. Αυτοί κατοικούν στις υγρές καί φτωχικές συνοικίες, ενώ οι λίγοι κεφαλαιοκράτες που έχουν στα χέρια τους τα πάντα κατοικούν µέσα σε µεγαλοπρεπή παλάτια. Οι κεφαλαιοκράτες όσο πάνε και λιγοστεύουν, ενώ οι εργάτες πληθαίνουν και οργανώνονται περισσότερο.

Κάτω από Τέτοιες συνθήκες η αναπόφευκτη οξύτητα του αγώνα των τάξεων πρέπει να τελειώσει µε νίκη της εργατικής τάξης. Αργά ή γρήγορα, δίχως να δίνει σηµασία στα κόλπα της αστικής τάξης, η εργατική τάξη θα έλθει σε απότοµη σύγκρουση µε την κεφαλαιοκρατία. Η αστική τάξη θα πέσει από την εξουσία. Το προλεταριάτο θα καταστρέψει το ληστρικό αστικό κράτος και στη θέση του θα εγκαταστήσει τη νέα εργατική κοµµουνιστική κοινωνία. Έτσι η ανάπτυξη του καπιταλισµού, αναπόφευκτα οδηγεί στην κοµµουνιστική επανάσταση του προλεταριάτου.

Η πάλη των τάξεων (µεταξύ του προλεταριάτου και της κεφαλαιοκρατίας) παίρνει διάφορες µορφές. Τα τρία κύρια είδη εργατικής οργάνωσης, που βγήκανε στη µέση σ’ αυτό τον αγώνα, είναι τα εξής: Οι επαγγελµατικές ενώσεις, που ενώνουν τους εργάτες κατά επαγγέλµατα, οι συνεργατικές (κοοπερατίβες), που είναι ενώσεις ως επί το πλείστον καταναλωτών και έχουν σκοπό ν’ απαλλάξουν την κοινωνία από τους µεσίτες – εµπόρους και τρίτον τα πολιτικά τα Κόµµατα, της εργατικής τάξης, (τα Σοσιαλιστικά, Σοσιαλδηµοκρατικά, Κοµµουνιστικά κ.λπ.), που έχουν για πρόγραµµά τους, την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη. Όσο πιο αγριότερος γίνεται ο αγώνας ανάµεσα στις τάξεις, τόσο πιο άµεσα παρουσιάζεται η ανάγκη να ενώνονται όλες οι εργατικές οργανώσεις κάτω από το κοινό σύνθηµα που είναι το γκρέµισµα της αστικής εξουσίας. Οι αρχηγοί εκείνοι του εργατικού κινήµατος που πραγµατικά ένοιωσαν το πρόβληµα τούτο, πάντοτε έδειχναν την ανάγκη σ’ όλες τις εργατικές οργανώσεις να υπάρχει στενός σύνδεσµος και συνεργασία αναµεταξύ των. Αυτοί π.χ. έλεγαν, πως είναι απαραίτητος ο συνταυτισµός των ενεργειών των επαγγελµατικών σωµατείων και των πολιτικών Κοµµάτων του προλεταριάτου και ότι γι’ αυτό το λόγο τα επαγγελµατικά σωµατεία δεν µπορούν να µείνουν ουδέτερα, (δηλ. δίχως να ενδιαφέρονται για την πολιτική), αλλά τουναντίον πρέπει να τραβούν, να πηγαίνουν, µαζί µε το κόµµα της εργατικής τάξης.

Τελευταία το εργατικό κίνηµα δηµιούργησε κι άλλα είδη οργανώσεων, που οι κυριότερες είναι τα Συµβούλια από εργατικούς αντιπρόσωπους. Γι’ αυτές τις µορφές, θα µιλήσουµε υστερότερα σε πολλά µέρη αυτού του βιβλίου.

Κι έτσι, από τις παρατηρήσεις µας για την ανάπτυξη της καπιταλιστικής οργάνωσης µπορούµε να βγάλουµε δίχως κανένα λάθος το έξης συµπέρασµα: ο αριθµός των καπιταλιστών µικραίνει, ενώ γίνονται αυτοί όλο και πιο πλούσιοι κι όλο και πιο ισχυροί. Ο αριθµός των εργατών αυξάνει ολοένα και πληθαίνει και µαζί µ’ αυτούς

όλο και µεγαλώνει ο συνασπισµός τους αν και όχι πολύ γρήγορα. Ο χωρισµός µεταξύ καπιταλιστή και εργάτη γίνεται πιο µεγάλος. Γι’ αυτό το λόγο η ανάπτυξη του καπιταλισµού προκαλεί κατά την αναπόφευκτη σύγκρουση των δύο εχθρικών τάξεων την Κοµµουνιστική Επανάσταση.

18. Η Συγκέντρωση και η Συγκεντροποίηση του Κεφαλαίου, Όρος Απαραίτητος για να Πραγµατοποιηθεί το Κοµµουνιστικό Σύστηµα.

Ο καπιταλισµός, όπως είδαµε, µόνος του σκάβει τον τάφο του, γιατί µόνος του δηµιουργεί τους νεκροθάπτες του τους προλετάριους, κι όσο πιο πολύ µεγαλώνει, τόσο και πιο µεγάλο αριθµό θανάσιµων εχθρών του δηµιουργεί και τους ενώνει εναντίον του. Μα δεν πληθαίνει µονάχα ο καπιταλισµός τους εχθρούς του. Ετοιµάζει και το έδαφος για την καινούρια οργάνωση της κοινωνικής παραγωγής, για την νέα συντροφική κοµµουνιστική οικονοµία. Με τί τρόπο; Σ’ αυτό θ’ απαντήσουµε αµέσως. Πιο πάνω έχουµε ιδεί (δες και ξαναδιάβασε την § 11: «Το Κεφάλαιο») πως το κεφάλαιο πάντοτε αναπτύσσεται και µεγαλώνει. Ένα µέρος από την πρόσθετη αξία (υπεραξία), που ο κεφαλαιοκράτης αποστραγγίζει από τον εργάτη την προσθέτει στο κεφάλαιο του. Εξαιτίας τούτου το κεφάλαιο γίνεται πια µεγάλο. Και όταν γίνεται το κεφάλαιο πιο µεγάλο, σηµαίνει πως απλώνεται η παραγωγή. Η αύξηση αυτή του κεφαλαίου, το µεγάλωµα του αυτό σε χέρια ενός, επιστηµονικά λέγεται, συγκέντρωση του κεφαλαίου!

Έχουµε ιδεί ακόµα κι αυτό (δες § 14 : «Ο Αγώνας της Μικρής και της Μεγάλης Παραγωγής»), πως σύµφωνα µε την ανάπτυξη του καπιταλισµού η µικρή και η µέση παραγωγή καταστρέφονται, χάνονται: οι µικροί κι οι µεσαίοι βιοµήχανοι κι έµποροι καταστρέφονται, χωρίς ν’ αναφέρουµε και τους µικροεπαγγελµατίες –όλους αυτούς το µεγάλο κεφάλαιο τους εξαφανίζει. Ό,τι είχαν πρωτύτερα αυτοί οι µικροί κι οι µεσαίοι κεφαλαιούχοι, τους φεύγει από τα χέρια τους και τα κεφάλαιά τους από διάφορους δρόµους συγκεντρώνονται στα χέρια των µεγάλων καπιταλιστών που µοιάζουν σ’ αυτή την περίπτωση σαν σκυλόψαρα. Το κεφάλαιο αυξάνει διαρκώς και εποµένως, όλο και ξεφεύγει από τα χέρια των µικρών επιχειρηµατιών ή επαγγελµατιών. ∆ηλαδή, έχουµε συγκέντρωση του κεφαλαίου, σε όσο το δυνατό λιγότερα χέρια, ενώ πριν ήτανε σκόρπιο σε πολλά χέρια. Συνεπώς ύστερα από τον ξεπεσµό των µικροκεφαλαιούχων, τα κεφάλαια αυτά αποτραβιένται, συγκεντρώνονται σε µια φούχτα καπιταλιστών που νικήσανε στην πάλη. Αυτήν την συγκέντρωση του κεφαλαίου, τη λέµε συγκεντροποίηση τον κεφαλαίου.

Η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, δηλαδή το µάζεµα του σε λίγα χέρια, δεν σηµαίνει επίσης και συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της παραγωγής. Ας υποθέσουµε, πως ο κεφαλαιοκράτης έχει αγοράσει µε τη συσσώρεψη της πρόσθετης αξίας (υπεραξίας), το µικροεργοστάσιο του γείτονά του και άφησε να εργάζεται όπως και πρωτύτερα. Έχει γίνει εδώ η συσσώρεψη. Αλλά η παραγωγή γίνεται όπως γινότανε και πριν. Τις περισσότερες φορές όµως δεν γίνεται έτσι. Στην πραγµατικότητα πολύ συχνά συµβαίνει (γιατί τούτο φέρνει µεγαλύτερο κέρδος στον καπιταλιστή), να µεταµορφώνει ο καπιταλιστής την παραγωγή, να την κάνει πιο µεγάλη και να επεκτείνει και να εξαπλώνει τις φάµπρικές του. Εδώ πια έχουµε όχι µονάχα υπεραύξηση του κεφαλαίου, αλλά αύξηση και της ίδιας της παραγωγής. Η παραγωγή επεκτείνεται και αποκτά σωρούς από µηχανές, ενώνει πολλές χιλιάδες εργάτες. Και συµβαίνει, ώστε καµιά δεκαριά από τις πιο µεγάλες φάµπρικες να ικανοποιήσουν, να καλύψουν από εµπορεύµατα τη ζήτηση της αγοράς, µέσα σ’ όλο το Κράτος. Πραγµατικά εδώ οι εργάτες παράγουνε για όλη την κοινωνία, τους λέγουν

να εκτελούν την εργασίαν τους κοινωνικώς. Αλλά από την παραγωγή τους ωφελείται ο καπιταλιστής και το κέρδος το παίρνει αυτός. Μια τοιαύτη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της παραγωγής επιτρέπει να πραγµατοποιηθεί η συντροφική οργάνωση της παραγωγής ύστερα απ’ την προλεταριακή επανάσταση.

Κι αλήθεια. Αν η συγκέντρωση αυτή της παραγωγής δεν υπήρχε, κι αν το προλεταριάτο ακόµη ήτανε στην αρχή κι η παραγωγή, ήτανε πεταµένη και σκόρπια σ’ εκατοσταριές χιλιάδες µικροµάγαζα, όπου δουλεύουν από 2-3 εργάτες, δεν θα υπήρχε καµιά ελπίδα να οργανωθούν αυτά τα µικροµάγαζα, και να γίνουν στηρίγµατα της κοινωνίας. Όσο πιο πολύ αναπτυγµένος είναι ο καπιταλισµός, όσο πιο πολύ είναι συγκεντρωµένη η παραγωγή σε λίγα χέρια, τόσο πιο εύκολο είναι, για το προλεταριάτο, ύστερα από τη νίκη του να γίνει κύριος των µέσων της παραγωγής.

Λοιπόν, η ανάπτυξη του καπιταλισµού δεν δηµιουργεί µόνον εχθρούς για τον καπιταλισµό αλλά και προετοιµάζει την Κοµµουνιστική Επανάσταση, δηµιουργώντας συγχρόνως καί την οικονοµική βάση για την πραγµατοποίηση του κοµµουνιστικού συστήµατος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Όπως συνέβηκε κυρίως προ του 1917 και στην Ελλάδα µε την µεγάλη µετανάστευση των χωρικών στην Αµερική Σ.τ.Μ.

[2]. Λεπτοµέρειες γι’ αυτό το ζήτηµα ιδέ στο κεφάλαιο για τον ιµπεριαλιστικό πόλεµο.

[3]. Όταν λέµε οικονοµικούς όρους εννοούµε την εν γένει οικονοµική κατάσταση του εργάτη αν, π. χ., ο τρόπος της ζωής του άλλαξε, αν τα οικονοµικά του µέσα µεταβληθήκανε στο καλύτερο κ.λπ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ∆ΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ

19. Χαρακτηρισµός της Κοµµουνιστικής Κοινωνίας. Η Παραγωγή στον Κοµµουνισµό. – 20. Η ∆ιανοµή στο Κοµµουνιστικό Σύστηµα. – 21. Η ∆ιοίκηση στο

Κοµµουνιστικό Σύστηµα. – 22. Η Ανάπτυξη των Παραγωγικών ∆υνάµεων στο Κοµµουνιστικό Σύστηµα (τα Πλεονεκτήµατα του Κοµµουνισµού). – 23. Η

∆ικτατορία τον Προλεταριάτου. – 24. Η Κατάληψη της Πολιτικής Εξουσίας. – 25. Το Κοµµουνιστικό Κόµµα και οι τάξεις στην Καπιταλιστική Κοινωνία.

19. Χαρακτηρισµός της Κοµµουνιστικής Κοινωνίας. Η Παραγωγή στον Κοµµουνισµό.

Έχουµε ιδεί, για ποιο λόγο έπρεπε να κλονισθεί και να πέσει (κλονίστηκε τώρα και έπεσε εµπρός στα µάτια µας[1]), το καπιταλιστικό σύστηµα. Χάθηκε, γιατί έκρυβε µέσα του δύο θεµελιώδικες αντιθέσεις: από τη µια µεριά, την αναρχία στην παραγωγή, που οδηγεί στο συναγωνισµό, στις κρίσεις, στους πολέµους· από την άλλη, το χωρισµό των κοινωνικών τάξεων κατά τρόπο που το ένα µέρος της κοινωνίας εχθρεύεται και δεν µπορεί παρά να εχθρεύεται θανάσιµα το άλλο το µέρος (η πάλη των τάξεων). Η καπιταλιστική κοινωνία είναι µια κακοτοποθετηµένη µηχανή, που το ένα της µέρος πάντα εµποδίζει το άλλο (δες § 13: Οι Βασικές Αντιφάσεις στην Καπιταλιστική Οργάνωση). Για τούτο, η µηχανή αυτή έπρεπε αργά ή γλήγορα να χαλάσει.

Εννοείται λοιπόν πως η καινούρια κοινωνία πρέπει να ‘ναι µια µηχανή πολύ καλά και στερεά τοποθετηµένη, δηλαδή πολύ καλύτερα και στερεότερα από ότι ήταν η µηχανή του καπιταλισµού. Μετά το γκρέµισµα του καπιταλισµού από τις θεµελιώδικες αντιθέσεις του, είναι ανάγκη απάνω στα ερείπιά του να ιδρυθεί µια κοινωνία, που να µην έχει καµιά σχέση µ’ αυτές τις αντιθέσεις, πού ‘χε µέσα της η παλιά κοινωνία. Γι’ αυτό οι ιδιαίτερες γραµµές του κοµµουνιστικού τρόπου παραγωγής πρέπει να ‘ναι οι εξής: 1) Πρέπει να είναι κοινωνία οργανωµένη, αναρχία στην παραγωγή δεν πρέπει να υπάρχει ούτε συναγωνισµός µεταξύ των ατόµων (επιχειρηµατιών), πόλεµοι, κρίσεις κ.λπ. 2) Πρέπει να είναι κοινωνία ενωµένη, χωρίς τάξεις, δεν πρέπει να αποτελείται από δύο µέρη (τάξεις) που αιώνια αλληλοµισούνται και αγωνίζεται η µία κατά της άλλης, δεν µπορεί να είναι µια κοινωνία, όπου η µία τάξη να εκµεταλλεύεται την άλλην. Και µια τέτοια κοινωνία, όπου δεν θα υπάρχουνε τάξεις κι όπου ολάκερη η παραγωγή θα είναι οργανωµένη, µπορεί να ‘ναι µοναχά η συντροφική κοινωνία, η Κοµµουνιστική Κοινωνία. Ας εξετάσουµε αύτη την κοινωνία λεπτοµερέστερα.

Θεµελιώδης βάση της κοµµουνιστικής κοινωνίας είναι η κοινή ιδιοκτησία στα µέσα παραγωγής και του εµπορίου. Αυτό θα πει, πως µηχανές, µηχανήµατα, σιδεροδροµοµηχανές, βαπόρια, σιδερόδροµοι, αποθήκες, εργοστάσια, µεταλλεία, τηλέγραφοι και τηλέφωνα, γη και ζώα της δουλειάς, όλα αυτά θα είναι στη διάθεση όλης της κοινωνίας, της Κοινότητος. Κύριοι στα µέσα αυτά δεν θα είναι ο Άλφα ή Βήτα καπιταλιστής, ούτε οι εταιρίες και οι ενώσεις των καπιταλιστών, αλλά η κοινωνία ολόκληρη συνολικά. Τί σηµαίνει αυτό το: Η κοινωνία ολόκληρη συνολικά; Σηµαίνει, πως κύριος των µέσων παραγωγής δεν θα είναι καθόλου µια τάξη αλλά

όλοι οι άνθρωποι που αποτελούνε την κοινωνία. Η κοινωνία λοιπόν έτσι γίνεται µια µεγάλη µεγάλη εταιρία από συντρόφους που εργάζουνται. ∆εν έχουµε τώρα το κοµµάτιασµα της παραγωγής κι ούτε αναρχία στην παραγωγή. Τουναντίον, µόνον µία τέτοια κοινωνία µπορεί να πραγµατοποιήσει την οργάνωση της παραγωγής. Στην κοινωνία µας αυτή, µήτε η µια επιχείρηση πολεµάει και συναγωνίζεται την άλλη, γιατί όλες οι φάµπρικες, τ’ αργαστήρια, µεταλλεία, κι άλλα όµοια είναι µέρος ενός µεγάλου συστήµατος εργοστασίων του λάου τα οποία θα περιλαµβάνουν όλην την κοινωνία. Είναι ευκολονόητο, πως µια τέτοια πλατιά οργάνωση σχετίζεται, µ’ ένα γενικό σχέδιο για την παραγωγή, που το έχουµε προετοιµάσει εκ των προτέρων. Αν όλες οι φάµπρικες, τ’ αργαστήρια, ολάκερη η οικονοµία του χωριού ενωθούνε σε µια γιγάντια εταιρία, εννοείται πως το κάθε τι εδώ πρέπει να ‘ναι υπολογισµένο. Πώς θα διατεθούν οι εργάτες στους διαφόρους βιοµηχανικούς κλάδους, τί προϊόντα και πόσα είναι ανάγκη να βγουν, πώς και πού να διατεθούν οι τεχνικές δυνάµεις κ. έ. π. κ. –όλα αυτά είναι ανάγκη από πρωτύτερα, έστω και κατά προσέγγιση, να λογαριαστούνε και σύµφωνα µε το καταστρωµένο σχέδιο ν’ αρχινήσει η δράση. Σε τούτο ακριβώς το σηµείο, φαίνεται, της κοµµουνιστικής παραγωγής η οργανωτικότης. ∆ίχως να υπάρχει κοινό σχέδιο κι οδηγός, δίχως τέλεια εκτίµηση και λογαριασµό των αναγκών κ.λπ., δεν υπάρχει οργάνωση. Στο κοµµουνιστικό σύστηµα έχουµε ένα τέτοιο σχέδιο.

Μα δεν φτάνει µονάχα η οργανωτικότητα. Η ουσία του νέου συστήµατος έγκειται σε τούτο, πως η οργάνωση αυτή, είναι οργάνωση συντροφική απ’ όλα τα µέλη της κοινωνίας. Το κοµµουνιστικό σύστηµα, εκτός απ’ την οργανωτικότητα ξεχωρίζει και εκ του γεγονότος, ότι εκµηδενίζει την εκµετάλλευση, και εξαφανίζει το χωρισµό της κοινωνίας σε τάξεις. Γιατί την οργάνωση της παραγωγής µπορούµε να την περιγράψουµε, λ.χ., έτσι: πριν υπήρχε µια φούχτα καπιταλιστές που τα όριζαν όλα, µα τα όριζαν όλοι τους µαζί, η παραγωγή ήταν οργανωµένη, ο καπιταλιστής µε τον καπιταλιστή δεν κάνανε συναγωνισµό, µόνο από κοινού µοιράζονταν τα κέρδη που τραβούσαν από τους εργάτες, που τους είχανε κάνει σχεδόν σκλάβους. Είχαµε εδώ µια οργάνωση, αλλά µαζί και εκµετάλλευση µιας τάξης από την άλλη. Έχουµε κοινή ιδιοκτησία εδώ όσο για τα µέσα της παραγωγής, µα είναι κοινή ιδιοκτησία µιας µονάχα, της εκµεταλλεύτριας τάξης. Για τούτο, το πράγµα αυτό δεν είναι διόλου κοµµουνισµός, κι ας υπάρχει οργάνωση στην παραγωγή. Μια τέτοια οργάνωση της κοινωνίας µπορούσε να εξαφανίσει µονάχα τη µια θεµελιώδη αντίθεση: την αναρχία στην παραγωγή. Αλλά αύτη µπορούσε να δυναµώσει την άλλη θεµελιώδη αντίθεση του καπιταλισµού, το χωρισµό της κοινωνίας σε δυο µέρη που πάντα πολεµούνται και έτσι η πάλη ανάµεσα στις τάξεις να αυξηθεί ακόµα πιο πολύ. Η κοινωνία αύτη µπορούσε να είναι οργανωµένη κατά τη µια παραπάνω περίπτωση, όµως µπορούσε να είναι οργανωµένη και κατά τον άλλο τρόπο, θεµελιωδώς χωρισµένη σε τάξεις· η κοµµουνιστική κοινωνία δεν οργανώνει µονάχα την παραγωγή, αλλά ελευθερώνει και τους ανθρώπους από την πίεση των άλλων (καπιταλιστών), όπως γίνεται από την σηµερινή οργάνωση της κοινωνίας. Ο συντροφικός χαρακτήρας της κοµµουνιστικής παραγωγής αναφαίνεται σ’ όλες πέρα πέρα τις λεπτοµέρειες κατά την οργάνωση αυτής της παραγωγής. Στον κοµµουνισµό, π.χ., δεν θα υπάρχουνε παντοτινοί διευθυντές στα εργοστάσια ή πρόσωπα που σ’ όλη τους τη ζωή θα κάνουνε µια και µόνη και την ίδια εργασία. Έτσι, δεν είναι σήµερα; Αν είσαι παπουτσής, σ’ όλη σου τη ζωή θα κάνεις παπούτσια, κι έξω από το καλαπόδι, τίποτε δεν βλέπεις· αν είσαι ζαχαροπλάστης θα κάνεις γλυκά σ’ όλη σου τη ζωή. Αν πάλι διευθύνεις καµιά φάµπρικα σ’ όλη σου τη ζωή θα είσαι διευθυντής και θα προστάζεις· αν είσαι απλός εργάτης, σ’ όλη σου τη ζωή θα κάνεις ξένα θελήµατα και θα είσαι υπηρέτης των άλλων. Τέτοιο πράγµα στην κοµµουνιστική κοινωνία δεν υπάρχει, Όλοι σ’ αυτήν θα έχουν πάρει µόρφωση πολλών λογιών και θα γνωρίζουν να εργάζονται στο κάθε είδος

παραγωγής· σήµερα εγώ διευθύνω, λογαριάζοντας, πόσα ζευγάρια παπούτσια πρέπει να βγουν τον άλλο το µήνα· αύριο θα δουλεύω στην σαπουνοφάµπρικα, υστέρα από µια βδοµάδα, ίσως –στα δηµόσια ατµόλουτρα, κι υστέρα από τρεις µέρες στον ηλεκτρικό το σταθµό, και θα ‘ναι αυτό δυνατό, τη στιγµή που όλα τα µέλη της κοινωνίας θα ‘χουν την ανάλογη µόρφωση.

20. Η ∆ιανοµή στο Κοµµουνιστικό Σύστηµα.

Ο κοµµουνιστικός τρόπος της παραγωγής προϋποθέτει ακόµη και τούτο, πως δεν υπάρχει παραγωγή για την αγορά, µόνον παραγωγή για τη δική της χρήση (της κοινωνίας) και µόνο. Μονάχα που σ’ αυτήν δεν παράγει για τον εαυτό του, ο καθένας της κοινωνίας νοικοκύρης ή ο χωρικός, αλλά ολάκερη η µεγάλη εταιρία της Κοινωνίας. Που θα πει, πως δεν έχουµε εδώ εµπορεύµατα (για την αγορά δηλαδή προορισµένα) αλλά µόνον προϊόντα. Αυτά τα προϊόντα που παραχθήκανε δεν αλλάζουνται ετούτα µε εκείνα. ∆εν τ’ αγοράζουν αυτά ούτε τα πουλούν. Τα βάζουν απλώς µέσα στις δηµόσιες αποθήκες κι από εκεί παίρνουν έπειτα όσα χρειάζουνται για όλους τους εργάτες της κοινωνίας. Έτσι που, κι από παράδες στην Κοµµουνιστική κοινωνία δεν θα υπάρχει ανάγκη. Αλλά πως; –θα ρωτήσει κανείς. Έτσι, ο ένας, θα πάρει πολλά προϊόντα, κι άλλος ολότελα λίγα. Τι λόγο θα ‘χει ένα τέτοιο µοίρασµα των προϊόντων; Είναι ανάγκη εδώ να ειπωθεί το εξής. Στην αρχή ίσως, ως που να περάσουν κάµποσες δεκαριές χρόνια, θα ‘ναι ανάγκη, εννοείται, να υπάρχουνε διάφοροι κανονισµοί, π.χ., ότι τα προϊόντα θα τα παίρνουνε µονάχα εκείνοι που έχουνε σηµείωση στης εργασίας τους το βιβλιάριο, ή όποιος έχει παρουσιάσει δελτίο εργασίας. Αλλά κατόπι, σαν θεµελιωθεί καλά και στερεά η κοµµουνιστική κοινωνία κι αναπτυχθεί, αυτοί οι κανονισµοί δεν θα χρειάζονται. Θα είναι µπόλικα µπόλικα όλα τα είδη των προϊόντων, κι οι κοινωνικές πληγές όλες θα είναι πολύ από πριν γιατρεµένες, ώστε να µπορεί ο καθένας να ‘χει την ελευθερία να παίρνει από της αποθήκες, όσο κι ό,τι του χρειάζεται. Αλλά πάλι κι ο κόσµος δεν θα ‘χει κανένα συµφέρον να παίρνει περισσότερα απ’ ό,τι του χρειάζεται. Και σήµερα, π.χ., κανενού δεν του ‘ρχεται στο νου ν’ αγοράσει µέσα στο τραµ τρεις θέσεις (να πληρώσει αντί για ένα, τρία εισιτήρια) τη µία θέση για να καθίσει, και τις άλλες δυο να τις αφήσει άδειες! Τέτοια ανάγκη δεν υπάρχει. Και τότε θα είναι το ίδιο για όλα τα προϊόντα, Θα παίρνει ο καθένας από τη δηµόσια αποθήκη όσα του χρειάζουνται και τίποτε περισσότερο. Να πουλάει πάλι εκείνο που τυχόν θα του περισσεύει, συµφέρον, δεν θα ‘χει κανένα: κι έτσι θα µπορεί να παίρνει ο καθείς ό,τι του χρειάζεται, αφού οι παράδες τότες δεν θα ‘χουνε αξία. Εννοείται στην αρχή της κοµµουνιστικής κοινωνίας, πιθανόν, να µοιράζουνται τα προϊόντα σχετικά µε την εργασία του καθενός, αλλά όταν θεµελιωθεί καλά η κοµµουνιστική κοινωνία θα µοιράζονται απλώς σύµφωνα µε τις ανάγκες των πολιτών (συντρόφων).

Ακούει κανείς πολύ συχνά, πως στη µελλοντική κοινωνία θα παίρνει πλήρες το προϊόν της εργασίας του· ό,τι δούλεψε αυτό και θα πάρει. Σωστό δεν είναι αυτό και ποτές δεν µπορεί να πραγµατοποιηθεί απολύτως. Γιατί; ∆ιότι αν όλοι παίρνανε, ό,τι έχουνε βγάλει από τα χέρια τους, ποτές δεν θα µπορούσε να κινηθεί εµπρός η παραγωγή, να απλωθεί και να καλυτερέψει. Πάντα ένα µέρος από την τελειωµένη εργασία πρέπει να πηγαίνει για την επέκταση και την καλυτέρευση της παραγωγής. Σαν φάµε όλο εκείνο που έχουµε δουλέψει δεν θα είναι ύστερα µπορετό να ‘χουµε µηχανές: κι ούτε τρώγουνται οι µηχανές ούτε κουβαλιούνται. Νοιώθει ο καθείς το λοιπόν πως η ζωή θα καλυτερέψει µαζί µε το µεγαλωµό και την τελειοποίηση των µηχανών που θα παράγουνε όλο και πιο πολύ. Και τούτο θα πει, πως ένα µέρος από

την εργασία, που πάει γι’ αυτές, δεν γυρνάει σε κείνον που δούλεψε. Θα πει λοιπόν, πως ποτές δεν θε να γίνει έτσι, που να παίρνει ο καθείς πλήρες το προϊόν της δουλειάς του. Με τη βοήθεια των καλών µηχανών η παραγωγή θα λειτουργεί έτσι ώστε να ικανοποιούνται όλες οι ανάγκες.

Κι έτσι, στην αρχή το µοίρασµα των προϊόντων θα κανονίζεται από του καθενός την εργασία (έστω, όχι σύµφωνα µε το δίκαιο, δηλαδή «να παίρνει ο εργάτης το προϊόν της δουλειάς του»), και κατόπιν άµα θεµελιωθεί καλά η νέα οργάνωση, από τις ανάγκες του και µόνες, γιατί τότες όλα θα είναι µπόλικα.

21. Η ∆ιοίκηση στην Κοµµουνιστική Οργάνωση.

Τάξεις δεν θα υπάρχουν στην κοµµουνιστική κοινωνία. Κι αφού δεν θα υπάρχουν τάξεις δεν έχει λόγο ύπαρξης και το Κράτος. Πιο πάνω έχουµε πει, πως το κράτος είναι οργάνωση µιας τάξης για να εξουσιάζει τις άλλες. Έχει πάντοτε χρησιµοποιηθεί υπό µιας τάξης εναντίον άλλης. Αν το κράτος είναι αστικό, στρέφεται εναντίον του προλεταριάτου· αν είναι πάλι προλεταριακό, στρέφεται εναντίον της µπουρζουαζίας. Αλλά στην κοινωνία την κοµµουνιστική δεν θα έχουµε ούτε τσιφλικάδες, ούτε κεφαλαιοκράτες, ούτε εργάτες µεροκαµατιάρηδες –θα έχουµε µονάχα απλούς ανθρώπους– συντρόφους. Τάξεις δεν θα υπάρχουν, ούτε και ο αλληλοφαγωµός τους. ∆εν υπάρχουν οργανώσεις προερχόµενες από ιδιαίτερες τάξεις. ∆εν θα έχουµε και κράτος εποµένως. Το κράτος δεν θα χρειάζεται, αφού δεν θα έχουµε τάξεις που πολεµάνε η µια την άλλη. ∆ιότι δεν υπάρχει ποιός να υποταχθεί, καθώς επίσης ποιός να υποτάξει τον άλλον. Αλλά πως –θα µας ρωτήσουνε–, πως µπορεί να κινείται µια τέτοια µεγάλη οργάνωση δίχως καµιά ∆ιοίκηση; Ποιός θα καταρτίζει το σχέδιο για την παραγωγή της κοινωνίας; Ποιός θα µοιράζει τις εργατικές δυνάµεις; Ποιος θα λογαριάζει τα έξοδα και τα έσοδα της κοινωνίας; Μ’ ένα λόγο, ποιός θα είναι ο διευθύνων νους για ολόκληρη την οργάνωση. ∆ύσκολο δεν είναι ν’ απαντήσουµε. Κύριος οδηγός θα είναι λογής λογής λογιστές, ή γραφεία στατιστικά. Από µέρα σε µέρα εκεί θα γίνονται οι λογαριασµοί για ολάκερη την παραγωγή και τις ανάγκες της παραγωγής αυτής· από κει θα γίνεται γνωστό ακόµα, που πρέπει να προστεθούν κι άλλοι εργάτες, που να λιγοστέψουν, πόσον να εργασθούν. Και αφού θα είναι όλοι, από παιδιά ακόµη, συνηθισµένοι στη κοινή εργασία και θα ξέρουν, πώς είναι απαραίτητη και πως µπορεί κανείς πολύ πολύ εύκολα να περάσει τη ζωή του, όταν το κάθε τι βαδίζει συµφωνά µ’ ένα ορισµένο σχέδιο, όλοι θα εργάζουνται κατά τις συστάσεις των στατιστικών γραφείων. Ανάγκη δεν έχουµε από ειδικούς υπουργούς, από αστυνοµία, φυλακές, νόµους, διατάγµατα –τίποτε. Όπως στην ορχήστρα όλοι κοιτάνε κατά την µπαγκέτα του µαέστρου κι ενεργούν, βλέποντας προς αυτήν, έτσι κι εδώ θα κοιτάνε τους στατιστικούς καταλόγους και θα κάνουνε σύµφωνα µ’ αυτούς τη δουλειά τους. Το κράτος δεν θα υπάρχει πια. ∆ιότι δεν θα έχουµε καµιά οµάδα και καµιά τάξη, που να πιέζει ή να εκµεταλλεύεται τις άλλες τάξεις. Ακόµη στα λογιστικά αυτά γραφεία σήµερα θα είναι οι µεν κι αύριο οι δε· θα αλλάζουν δηλαδή τα πρόσωπα. Η γραφειοκρατία, ο αιώνιος υπαλληλικός κόσµος θα σβήσει. Το κράτος θ’ αποθάνει µόνο του. Εννοείται βέβαια, πως έτσι θα είναι τα πράµατα στο προοδευµένο, στο στερεωµένο το Κοµµουνιστικό Σύστηµα υστέρα από την τέλεια και πλήρη νίκη του προλεταριάτου, και µάλιστα όχι και πολύ πολύ γλήγορα ύστερα απ’ αυτήν. Η εργατική τάξη θα πολεµήσει πολύ καιρό µε τους εχθρούς της, καθώς και µε όλα τ’ αποµεινάρια του παρελθόντος: µε την αχαρικτηρισιά, την αποχαυνωσιά, την εγκληµατικότητα, την ψωροπερηφάνια. Καιρό πολύ θα χρειαστεί να χτυπάει όλες αυτές τις κοινωνικές σκουριές και πληγές όσο να τις αφανίσει. Γι’ αυτό το λόγο θα

χρειασθεί µια µεταβατική περίοδος από δυο τρεις γενιές, που θα ‘χουνε µεγαλώσει ολότελα µε τις καινούριες συνθήκες, ως που να παύσουνε να είναι οι νόµοι απαραίτητοι κι οι τιµωρίες και η πίεση του προλεταριακού κράτους στα αποµεινάρια του καπιταλισµού.

Μα αν χρειάζεται για το λόγο αυτό το κράτος του προλεταριάτου για ένα διάστηµα, εννοείται πως άµα στερεωθεί το νέο σύστηµα, όταν τ’ αποµεινάρια του καπιταλισµού θα ‘χουν εξαφανισθεί, τότε θα λείψει µαζί µ’ αυτά και το προλεταριακό κράτος. Το ίδιο το προλεταριάτο θα συγχωνευθεί, θα γίνει ένα µε τις άλλες τις τάξεις, γιατί όλοι αγάλια αγάλια θ’ αρχινήσουνε να συνηθίζουν και να προσαρµόζουνται, στην δουλειά την κοινή και στο νέο σύστηµα, και µέσα σε κάµποσες δεκάδες χρόνια θα είναι ολότελα διαφορετικά: κι η γη, ο κόσµος κι οι κοινωνικές συνήθειες.

22. Η Ανάπτυξη των Παραγωγικών ∆υνάµεων στο Κοµµουνιστικό Σύστηµα. (Τα Πλεονεκτήµατα του Κοµµουνισµού.

Το κοµµουνιστικό σύστηµα γλήγορα θα σπρώξει προς τα εµπρός την πρόοδο κάθε παραγωγικής δύναµης αφού επικρατήσει και γιατρέψει όλες τις πληγές. Αυτή η πολύ πολύ γλήγορη πρόοδο στις δυνάµεις τις παραγωγικές θα συµβεί, και να για ποιες αίτιες. Πρώτα, θα ελευθερωθεί µεγάλη ποσότης από ανθρώπινη ενέργεια, που χάνεται για την πάλη ανάµεσα στις τάξεις. Φτάνει µονάχα να φέρουµε στο νου µας, τις δυνάµεις που ξοδιάζουνται τώρα, δυνάµεις ηθικές, σωµατικές, πνευµατικές και τι κόπος στην πολιτική, στις απεργίες, στις επαναστάσεις, στα δικαστήρια, στο πνίξιµο των στάσεων, στην αστυνοµία, στην κυβερνητική εξουσία, στις καθηµερινές αυτές προσπάθειες κι από τη µια κι από την άλλη µεριά!

Ο αγώνας ανάµεσα στις τάξεις καταναλίσκει µια µεγάλη ποσότητα από δυνάµεις και µέσα. Όλες αυτές οι δυνάµεις ελευθερώνονται: Τότε δεν θα παλεύει ο ένας µε τον άλλο. Οι ελευθερωµένες αυτές δυνάµεις θα διατίθενται για την παραγωγική εργασία. Έπειτα, διατηρούνται οι δυνάµεις και τα µέσα, που πάνε χαµένες ή που ξοδιάζουνται στο συναγωνισµό, στις κρίσεις, στους πολέµους. Μονάχα τις καταστροφές από τον πόλεµο αν βάλουµε στο νου µας, θα βγάλουµε ένα τροµακτικό συµπέρασµα. Και σαν πόσα έξοδα δεν χάνουνται για την κοινωνία, από την πάλη µεταξύ πωλητών (εµπόρων) για τους αγοραστές, κι ακόµη µεταξύ των αγοραστών και πωλητών! Πόσα δεν πάνε χαµένα, µαταίως, στις κρίσεις! Τί περιττά έξοδα που σκορπιούνται εξαιτίας της ανοργανωσιάς και της αταξίας που βασιλεύει στην παραγωγή! Όλες αυτές οι δυνάµεις, που τώρα χάνουνται, θα φυλάγουνται στην κοινωνία την κοµµουνιστική. Τρίτο, η οργανωτικότης και το σχέδιο το προσαρµοσµένο στη νέα κατάσταση όχι µονάχα την προφυλάγουν από τα περιττά έξοδα (βγαίνει εδώ στη µέση τούτο πάλι: η παραγωγή η µεγάλη πάντα έχει µαζί της την οικονοµία), αλλά και συντείνουνε να καλυτερέψει η εργασία στο τεχνικό µέρος, θα γίνεται η παραγωγή µέσα σε πολύ πολύ µεγάλες φάµπρικες, µε τη βοήθεια των πιο τελειότερων τεχνικών µέσων. Στο καπιταλιστικό σύστηµα µάλιστα για την εισαγωγή της µηχανής είχαµε περιορισµούς. Ο καπιταλιστής έµπαζε µηχανές µονάχα όταν δεν είχε πολύ φτηνά χέρια εργατικά, τον καιρό όµως που βρισκόντουσαν εργατικά χέρια φτηνά, ο καπιταλιστής δεν είχε λόγο να φέρνει µηχανές: και δίχως τις µηχανές είχε πάλι κέρδη καλά. Του φαινότανε αναγκαία η µηχανή µονάχα όταν του ήτανε οικονοµικότερη σχετικά µε την ακρίβεια της εργατικής δύναµης. Κι επειδή γενικά στο καπιταλιστικό σύστηµα, τα εργατικά χέρια είναι φτηνά, γι’ αυτό η κακή κατάσταση της εργατικής τάξης ήταν αίτια που εµπόδιζε τη βελτίωση των τεχνιτών µέσων στην παραγωγή. Στην οικονοµία του χωριού το πράµα αυτό παρουσιάζεται ξεχωριστά απότοµα. Τα εργατικά χέρια εκεί

ήτανε πάντα φτηνά, και για τούτο η εισαγωγή µηχανών εβράδυνε πολύ. Η κοµµουνιστική κοινωνία δεν αποβλέπει µονάχα για το κέρδος, και µόνο των εργαζοµένων. Κάθε πρόοδος µηχανική θα εισαχθεί αµέσως για το γενικό όφελος. Στο κοµµουνιστικό σύστηµα δεν έχουµε τις αλυσίδες, µε τις όποιες µας βάρυνε ο καπιταλισµός. Οι τεχνικές εφευρέσεις στον κοµµουνισµό θα πολλαπλασιάζονται ηµέρα µε την ηµέρα γιατί όλοι θα είναι καλά µορφωµένοι, κι όσοι στο καπιταλιστικό σύστηµα χάνουνται µέσα στη βιοπάλη (π.χ. εργάτες προικισµένοι µε οξυδέρκεια κ.λπ.) θα µπορούνε πλήρως να δώσουνε διέξοδο στις ικανότητες τους. Στην κοµµουνιστική κοινωνία θα λείψει ακόµα κι ο παρασιτισµός, δηλαδή δεν θα υπάρχουν άνθρωποι –κοινωνικά παράσιτα– που τίποτε δεν κάνουν και ζούνε για λογαριασµό των άλλων. Ό,τι ξοδεύεται για γλέντια, φαγιά και πιοτά από τους κεφαλαιοκράτες στο κεφαλαιοκρατικό σύστηµα, θα χρησιµοποιείται στο κοµµουνιστικό σύστηµα για τις ανάγκες της παραγωγής. Οι καπιταλιστές, οι λακέδες τους κι οι υπηρέτες, οι παπάδες, οι πόρνες κ.λπ. θα εξαφανιστούν, κι όλα τα µέλη της κοινωνίας θ’ ασχολούνται σε παραγωγική εργασία. Ο κοµµουνιστικός τρόπος της παραγωγής θα σηµειώσει µιαν απίστευτη ανάπτυξη στις παραγωγικές δυνάµεις. Αυτό θα πει, πως σε κάθε εργασία στην κοµµουνιστική κοινωνία θα πέφτει πιο λίγη δουλειά από πριν. Η εργάσιµη ηµέρα όλο και πιο πολύ θα µικραίνει κι ο άνθρωπος όλο και πιο πολύ θα ελευθερώνεται από τα φυσικά εµπόδια. Μια και θα ξοδιάζει ο άνθρωπος λίγο καιρό για να τραφεί και να ντυθεί, θα ‘χει πολύν καιρό για να κοιτάξει την πνευµατική του την ανάπτυξη. Η µόρφωση του ανθρώπου θα φτάσει έτσι σε αφάνταστο ύψος. Θα είναι αυτή, κοντά στ’ αλλά, αληθινά ανθρωπιστική και εντελώς αντίθετη από την αστική. Μαζί µε τον εξαφανισµό της εκµετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο, θα εξαφανιστεί κι η καταπίεση της Φύσης επί των ανθρώπων. Και θα αρχίσει για πρώτη φορά η ανθρωπότητα να ζει αληθινά µια ειρηνική και ήσυχη ζωή, και όχι όπως τώρα ζωή θηρίου.

Οι εχθροί µάς παρουσιάζουν πάντα τον κοµµουνισµό σαν µια ίση µοιρασιά. Και λένε, πως οι κοµµουνιστές όλα θα τα αρπάξουν και θα τα µοιράσουν ίσα: τη γη και τ’ αλλά τα µέσα της παραγωγής, κι ακόµα –τα µέσα της κατανάλωσης. Μεγαλύτερη ανοησία απ’ αυτή δεν υπάρχει. Πριν απ’ όλα, µια τέτοια γενική µοιρασιά είναι πράγµα αδύνατο: µπορούνε να µοιραστούνε: η γη, τα ζώα, οι παράδες. Αλλά δεν µπορούνε να µοιραστούνε οι σιδερόδροµοι, οι µηχανές, τα βαπόρια κ.λπ. Έπειτα, η µοιρασιά όχι µονάχα δεν φέρει σε κανένα καλό αποτέλεσµα αλλά το εναντίο ρίχνει την ανθρωπότητα προς τα οπίσω. Μοιρασιά θα πει να υπάρχει πλήθος µικροϊδιοκτήτες. Και γνωρίζουµε πια πως από τη µικροϊδιοκτησία και το συναγωνισµό γεννιέται η µεγαλοϊδιοκτησία. Λοιπόν αν πραγµατοποιηθεί έτσι η γενική µοιρασιά δεν θα γινότανε τίποτε άλλο παρά να ξαναρχίσουµε από την αρχή κι η ανθρωπότης θα έπρεπε να ξαναγυρίσει στα παλιά της.

Προλεταριακός Κοµµουνισµός (ή Προλεταριακός σοσιαλισµός) είναι η µεγάλη οµαδική ιδιοκτησία. Προήλθε από ολόκληρη την πρόοδο της καπιταλιστικής κοινωνίας και από τη στάση του προλεταριάτου µέσα σ’ αυτή την κοινωνία. Από το σοσιαλισµό τούτο πρέπει να ξεχωρίζουνε τα εξής συστήµατα :

I. Τον αναρχισµό. Οι αναρχικοί κατηγορούνε τους κοµµουνιστές, πως κι αυτός ακόµη ο κοµµουνισµός διατηρεί τα Κράτος στη µελλούµενη κοινωνία. Αλλά αυτό, καθώς έχουµε δει, δεν είναι σωστό. Η διαφορά µας η αληθινή είναι σε τούτο, πως οι αναρχικοί περισσότερο προσέχουνε στη µοιρασιά, παρά στην οργάνωση της παραγωγής. Και την οργάνωση αυτή της παραγωγής, δεν την φαντάζονται σαν µια µεγάλη µεγάλη συντροφική οικονοµία, παρά σαν µια µάζα από µικρές, «ελεύθερες» αυτοδιοικούµενες κοµµούνες (δήµους). Ένα τέτοιο σύστηµα, είναι φανερό, πως δεν

µπορεί να ελευθερώσει την ανθρωπότητα από την καταπίεση της Φύσης. Στο σύστηµα τούτο οι δυνάµεις της παραγωγής δεν θα µπορέσουνε να προοδέψουν ούτε όσο έχουνε προοδέψει στον καπιταλισµό. Γιατί ο αναρχισµός δεν συγκεντρώνει, αλλά κοµµατιάξει την παραγωγή. Παράξενο δεν είναι, πως στην πραγµατικότητα οι Αναρχικοί αποκλίνουν πολλές φορές προς τη µοιρασιά απάνω σε αντικείµενα της κατανάλωσης και εναντιούνται κατά της οργάνωσης της µεγάλης παραγωγής. Οι αναρχικοί αντικαθρεφτίζουν τα συµφέροντα και τους σκοπούς, πρωτίστως, όχι της εργατικής τάξης αλλά των κουρελοπρολεταρίων, (του αλήτικου προλεταριάτου), που η ζωή τους στη βασιλεία του καπιταλισµού είναι άσχηµη, γιατί δεν είναι ικανοί να κάµουν ανεξάρτητα, καµιά παραγωγική εργασία.

II. Τον Μικροαστικό Σοσιαλισµό. Στηρίζεται τούτος όχι απάνω στο προλεταριάτο, αλλά στους καταστρεµµένους τεχνίτες, στις µικροσυντεχνίες των πόλεων, ιδιαιτέρως δε στην τάξη των διανοουµένων. Ο σοσιαλισµός αυτός κηρύττεται εναντίον του µεγάλου κεφαλαίου, αλλά εν ονόµατι «της ελευθερίας» διδάσκει ότι πρέπει να υπάρχουν οι µικροεπιχειρήσεις. Πιο πολύ ενδιαφέρεται για την αστική ∆ηµοκρατία και είναι αντίθετος της σοσιαλιστικής Επανάστασης, ελπίζοντας πως θα πραγµατοποιηθούν τα ιδανικά του, µε «τρόπο ειρηνικό»: σαν προοδεύσουν οι κοπερατίβες κι οι διάφοροι άλλοι συνεταιρισµοί, όταν ενωθούν οι µικροπαραγωγοί κ.λπ. Σ’ εµάς στη Ρωσία, πολλοί σοσιαλεπαναστάτες σ’ αυτό το σοσιαλιστικό µοντέλο ανήκουν. Στο καπιταλιστικό σύστηµα οι επιχειρήσεις τους συνήθως εκφυλίζονται σε συνηθισµένες καπιταλιστικές οργανώσεις, κι όσοι ανήκουνε σ’ αυτές τις κοπερατίβες κατά τίποτε σχεδόν δεν διαφέρουν από τους πιο γνήσιους µπουρζουάδες.

III. Τον Αγροτικό (Χωριάτικο) Σοσιαλισµό. Ο σοσιαλισµός αυτός έχει διάφορες φόρµες, που µοιάζουνε κάπως στο χωριάτικο αναρχισµό. Χαρακτηριστικό του ιδιαίτερο είναι, πως ποτέ δεν φαντάζεται το σοσιαλισµό, σαν οικονοµία µεγάλη, και αποκλίνει υπέρ της µοιρασιάς και της απόλυτης εξίσωσης. ∆ιαφέρει από τον αναρχισµό κυρίως διότι θέλει στερεά εξουσία που να τον προστατεύει από τους τσιφλικούχους και το προλεταριάτο. Τέτοιο είδος «σοσιαλισµός» φαίνεται η «σοσιαλιστικοποίηση της γης» που ζητούν οι Σοσιαλεπαναστάτες της Ρωσίας που στερεώνει για πάντα τη µικρή παραγωγή και φοβάται το προλεταριάτο και το άλλαγµα ολάκερης της εθνικής οικονοµίας σε µεγάλη συντροφική ένωση. Το λοιπόν σε κάποια µεσαία στρώµατα της κοινωνίας του χωριού βλέπουµε κι άλλων λογιών σοσιαλισµό, που βρίσκεται πολύ πιο κοντά στον αναρχισµό, που δεν αναγνωρίζει κράτος, ξεχωρίζεται όµως από τον ειρηνικό τους χαρακτήρα (οι αιρετικοί κ.λπ.). Οι αγροτικοχωριάτικες αυτές παραξενιές θα εξαλειφθούν µε τον πολύ καιρό, σαν καταλάβει η µάζα του χωριού όλα τα πλεονεκτήµατα της µεγάλης οικονοµίας.

IV. Το Σοσιαλισµό, µε δούλους (δουλοκρατικός Σοσιαλισµός) και το Σοσιαλισµό του Κράτους. Την αλήθεια να πούµε, εδώ δεν έχουµε ούτε σκιά σοσιαλισµό. Ενώ στα τρία παρά πάνω είδη σοσιαλισµού υπάρχουν ίχνη σοσιαλισµού, διότι τουλάχιστον περιλαµβάνουν την διαµαρτυρία κατά της εκµετάλλευσης. Στην τελευταία ταύτη περίπτωση η λέξη σοσιαλισµός είναι απλή φράση δολίως χρησιµοποιούµενη προς µεγαλύτερη παραπλάνηση. Την µόδα τούτη την έµπασαν οι σοφοί της µπουρζουαζίας, και µαζί τους κι οι συντηρητικοί σοσιαλιστές (ως ένα σηµείο κι ο ίδιος ακόµα ο Κάουτσκι και Σια). Τέτοιος ένας σοσιαλισµός είναι, π.χ. ο «κοµµουνισµός» του φιλοσόφου της αρχαιότητας Πλάτωνος. Ο σοσιαλισµός αυτός συνοψίζεται στο εξής: Ότι κατά το σύστηµα αυτό, οι εκµεταλλευτές των δούλων «αδελφικά και από κοινού» εκµεταλλεύονται τη µάζα των χωρίς δικαιώµατα δούλων. Τίποτε δεν έχουν οι δούλοι· έχουν γίνει ζώα. Εννοείται, ούτε σκιά εδώ από

σοσιαλισµό δεν υπάρχει. Ένα τέτοιο «σοσιαλισµό», δασκαλεύουνε και µερικοί µπουρζουάδες καθηγητές µε το όνοµα «Κρατικός Σοσιαλισµός» µε τη διαφορά µονάχα, πως δούλοι γίνουνται το προλεταριάτο του καιρού µας, και στον τόπο των δουλοαφεντάδων κάθονται επάνω επάνω οι µεγαλοκεφαλαιοκράτες. Κι εδώ επίσης δεν έχουµε ούτε σκιά σοσιαλισµού, µόνο Κρατικό Καπιταλισµό. (Θα µιλήσουµε γι’ αυτόν κι αλλού).

Ο µικροαστικός, ο αγροτικός κι ο αναρχικός σοσιαλισµός έχουνε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: όλ’ αυτά τα είδη του σοσιαλισµού δεν ενδιαφέρονται και δεν προσέχουν την εξέλιξη. Η πορεία της εξέλιξης µας οδηγεί προς τη µεγάλη παραγωγή. Όλα στηρίζουνται στους σοσιαλισµούς αυτούς επάνω στη µικροπαραγωγή. Για τούτο κι ο σοσιαλισµός αυτός τίποτε άλλο δεν είναι, παρά µονάχα ένα όνειρο, µια «ουτοπία» που δεν έχει καµιά πιθανότητα για να πραγµατοποιηθεί.

23. Η ∆ικτατορία του Προλεταριάτου.

Για να πραγµατοποιηθεί το κοµµουνιστικό σύστηµα χρειάζεται το δίχως άλλο να ‘χει στα χέρια του όλη την Εξουσία το προλεταριάτο κι όλη τη δύναµη. ∆εν θα µπορέσει ν’ αλλάξει τον παλιό κόσµο, αν αύτη τη δύναµη δεν την έχει στα χέρια του, δηλαδή σαν δεν γίνει προσωρινά το Προλεταριάτο η κυριαρχούσα τάξη. Είναι ευκολονόητο, πως η µπουρζουαζία δίχως πόλεµο δεν θα παραχωρήσει τη θέση της στο προλεταριάτο. Γιατί κοµµουνισµός θα πει για την αστική τάξη: ότι θα χάσει την προηγούµενη θέση κυριαρχίας της, ότι θα χάσει «την ελευθερία» της να εκµεταλλεύεται τον ίδρο και να βυζαίνει το αίµα του εργάτη, ότι θα χάσει το δικαίωµα στα κέρδη, στους τόκους, στα έσοδα κι άλλα. Η Κοµµουνιστική Επανάσταση του προλεταριάτου και η προς τον κοµµουνισµό αλλαγή της κοινωνίας, γι’ αυτό το λόγο βρίσκουν λυσσώδη αντίσταση και αντίδραση από τους αστούς εκµεταλλευτές. Το πρόβληµα της εργατικής τάξης γι’ αυτό ακριβώς τίθεται ως έξης: χωρίς οίκτο να καταπνίξει αυτή την αντίσταση. Και επειδή θα είναι αυτή η αντίσταση πολύ µεγάλη, για τούτο κι η εργατική, προλεταριακή Εξουσία πρέπει να είναι δικτατορική. «∆ικτατορία» θα πει: ιδιαιτέρως άσπλαχνη διοίκηση και αποφασιστικότης στην εξολόθρεψη του εχθρού. Ολοκάθαρα φαίνεται, πως σε τέτοια κατάσταση πραγµάτων ούτε λόγος δεν µπορεί να γίνει για τη «ελευθερία» ολωνών. Η ∆ικτατορία του προλεταριάτου είναι ασυµβίβαστη µε την ελευθερία της µπουρζουαζίας. Η δικτατορία αυτή γι’ αυτό και χρειάζεται, για να στερήσει από την µπουρζουαζία την ελευθερία, για να την δέσει χεροπόδαρα, για να µη την αφήσει να αντιδράσει εναντίον της επαναστάσης του προλεταριάτου. Κι όσο πιο µεγάλη είν’ η έχθρητα της µπουρζουαζίας, όσο πιο απελπισµένα µαζεύει τις δυνάµεις της, τόσο πια επικίνδυνη είναι, και τόσο πιο τραχιά και σκληρή πρέπει να ‘ναι η προλεταριακή ∆ικτατορία, που δεν πρέπει ούτε να τολµήσει να σταµατήσει πριν παρέλθει η τροµοκρατία. Μονάχα σαν εξαφανιστούν τελείως οι εκµεταλλευτές, όταν πάψουνε ν’ αντιστέκουνται, σαν δεν µπορούνε πια διόλου, µα διόλου να βλάπτουν την εργατική τάξη, θα καλµάρει η ∆ικτατορία του Προλεταριάτου, οπότε και η αστική τάξη θα έχει αδυνατίσει και, λίγο λίγο θα ανακατεύεται µε το προλεταριάτο καθώς και το καπιταλιστικό κράτος σίγα σιγά θα σβήσει κι ολόκληρη η κοινωνία θα γίνει κοµµουνιστική, µια κοινωνία δίχως τάξεις.

Στη ∆ικτατορία του Προλεταριάτου, που είναι προσωρινή αποκατάσταση των πραγµάτων, τα µέσα της παραγωγής ανήκουνε πραγµατικά όχι σ’ ολόκληρη την κοινωνία ανεξαιρέτως αλλά µόνο στο προλεταριάτο, στη δική του κρατική οργάνωση. Η εργατική τάξη εδώ, δηλαδή ο περισσότερος ο πληθυσµός, µονοπωλεί προσωρινά

όλα τα µέσα της παραγωγής. Για τούτο το λόγο δεν έχουµε ακόµα εδώ απόλυτες και πλήρεις κοµµουνιστικές παραγωγικές σχέσεις. Έχουµε ακόµα χωρισµό της κοινωνίας σε τάξεις, έχουµε ακόµα τάξη κυριαρχούσα (το προλεταριάτο)· έχουµε µονοπώληση απ’ αυτή την καινούρια τάξη όλων των µέσων της παραγωγής, έχουµε κυβερνητική Εξουσία (την εξουσία του προλεταριάτου), που πιέζει τους εχθρούς της. Αλλ’ όταν η αντίσταση των πρώην καπιταλιστών, µεγαλοτσιφλικάδων, τραπεζιτών, στρατηγών και δεσποτάδων καταπνιγεί, η προλεταριακή ∆ικτατορία εξαφανίζεται, και η κοινωνία εισέρχεται σε Κοµµουνιστική κατάσταση, χωρίς επανάσταση.

Η ∆ικτατορία του προλεταριάτου είναι όχι µονάχα όργανο για το πνίξιµο του εχθρού, άλλα κι ένας µοχλός για την οικονοµική επανάσταση. Η επανάσταση αυτή θα βάλει στον τόπο της ατοµικής ιδιοκτησίας επί των µέσων της παραγωγής την κοινωνική ιδιοκτησία. Πρέπει να πάρει από τα χέρια της µπουρζουαζίας τα µέσα της παραγωγής και της ανταλλαγής. Ποιός θα το κάνει αυτό και πρέπει να το κάνει; Είναι φανερό, πως όχι τα άτοµα, κι αν ακόµα ανήκουν στο προλεταριάτο. Αν αρχίζανε να το κάνουν αυτό (την αφαίρεση της ιδιοκτησίας), τα ιδιαίτερα πρόσωπα ή ακόµη κι οι ιδιαίτερες µικρές οµάδες, θα είχαµε, στην καλύτερη περίπτωση µια µοιρασιά, και στην χειρότερη θα πήγαινε να εκφυλισθεί και να καταλήξει όλη η παραπάνω εργασία σ’ απλή ρεµούλα. Γι’ αυτό το λόγο, εννοείται, την αφαίρεση της ιδιοκτησίας από την µπουρζουαζία πρέπει να την ενεργήσει η οργανωµένη δύναµη του προλεταριάτου. Και τέτοια οργανωµένη δύναµη είναι η δικτατορική Κυβέρνηση των εργατών.

Εναντίον της ∆ικτατορίας του προλεταριάτου φωνάζουν από πολλές µεριές. Πρώτα πρώτα, οι αναρχικοί. Αυτοί λένε πως αγωνίζουνται εναντίον κάθε αρχής και εξουσίας (κυβέρνησης), ενώ οι µπολσεβίκοι κοµµουνιστές είναι υπέρ της Σοβιετικής Εξουσίας. Και ότι κάθε Εξουσία είναι ένας εκβιασµός και περιορισµός της Ελευθερίας. Και γι’ αυτό πρέπει κι οι µπολσεβίκοι να γκρεµίσουν τη Σοβιετική Εξουσία, τη ∆ικτατορία του προλεταριάτου. ∆εν χρειάζεται καµιά δικτατορία και καµιά Κυβέρνηση φωνάζουν. Έτσι θέλουν οι αναρχικοί. Η παρατήρησή τους µόνον πάνω πάνω, στην επιφάνεια φαίνεται επαναστατική. Στην πραγµατικότητα, οι αναρχικοί στέκονται όχι πιο αριστερά, άλλα πιο δεξιά από µας τους µπολσεβίκους. Κι αλήθεια, γιατί µας χρειάζεται η Κυβέρνηση; Για να εκµηδενίσουµε την κυριαρχία της µπουρζουαζίας, για να µεταχειριστούµε τη βία (το λέµε καθαρά και σκέτα), εναντίον των έχθρων του προλεταριάτου. Η ∆ικτατορία του Προλεταριάτου –αυτό είναι το πελέκι που έχει στα χέρια της. Όποιος είναι ενάντιά της, εναντίον της ∆ικτατορίας, θα πει πως δειλιάζει από τις αποφασιστικές ενέργειες, φοβάται να χτυπήσει την µπουρζουαζία, γιατί αυτός δεν είναι επαναστάτης. Σαν νικήσουµε τους αστούς τελείως, δεν θα ‘χουµε πια ανάγκη από καµιά δικτατορία προλεταριακή. Μα όταν γίνεται αγώνας όχι ζωής, άλλα θανάτου, άγιο χρέος της εργατικής τάξης είναι να συντρίψει τους εχθρούς της. Μεταξύ του καπιταλισµού και του κοµµουνισµού πρέπει να µεσολαβήσει η περίοδος της ∆ιχτατορίας του Προλεταριάτου. Ύστερ’ από τους αναρχικούς, εναντίον της ∆ικτατορίας του προλεταριάτου φωνάζουν οι Σοσιαλπατριώτες, ξεχωριστά οι µενσεβίκοι[2]. Αυτοί οι κύριοι εξέχασαν ολότελα τί γράφανε οι ίδιοι µια φορά. Στο παλιό µας πρόγραµµα, που το κάναµε µαζί µε τους µενσεβίκους λέµε: «Όρος απαραίτητος για τη κοινωνική Επανάσταση είναι η ∆ικτατορία του Προλεταριάτου, δηλαδή η ανάληψη από το προλεταριάτο µιας τέτοιας πολιτικής εξουσίας, που θα δώσει τη δύναµη στο προλεταριάτο να πνίξει κάθε αντίδραση των εκµεταλλευτών».

Κάτω από το πρόγραµµα αυτό είναι και οι υπογραφές των µενσεβίκων! Και τώρα που ήρθε ο καιρός των έργων, αρχινάνε αυτοί να ουρλιάζουν γιατί χάνουνται οι ελευθερίες για τους µπουρζουάδες, γιατί απαγορεύουνται οι εφηµερίδες τους, για την «τροµοκρατία των µπολσεβίκων» κ.λπ. Όµως έναν καιρό κι ο ίδιος ο Πλεχάνοφ

(παλιός ρώσος θεωρητικός Μαρξιστής που στα τελευταία του χρόνια πήγε µε τους σοσιαλπατριώτες) επιδοκίµαζε και µε τα παραπάνω τα σκληρά µέτρα εναντίον της µπουρζουαζίας, λέγοντας πως µπορούµε να της στερήσουµε τα εκλογικά της δικαιώµατα κ.λπ. Όλα αυτά τώρα έχουν απολησµονηθεί από τους µενσεβίκους, γιατί περάσανε οι κακόµοιροι στο στρατόπεδο της αστικής τάξης. Επί τέλους µας επιτίθενται από το µέρος της ηθικής. Μας λένε πως σκεφτόµαστε, σαν τους άγριους Οτεντότους: Ο Οτεντότος λέει: «σαν κλέψω εγώ τη γυναίκα του γείτονά µου, αυτό είναι καλό, όταν όµως αυτός κλέψει τη δική µου γυναίκα είναι κακό». Κι οι µπολσεβίκοι δα, κατά τίποτε δεν ξεχωρίζουν από τους άγριους µια και λένε : «όταν η µπουρζουαζία µεταχειρίζεται βία εναντίο του προλεταριάτου, είναι κακό. Όταν όµως τα προλεταριάτο κάνει το ίδιο εναντίον της µπουρζουαζίας, είναι καλό».

Αυτοί που µιλάνε έτσι, διόλου δεν χαµπαριάζουν, για ποιο ζήτηµα γίνεται η συζήτησης. Μιλώντας για τους Οτεντότους, ας µάθουν, πως έχουµε στο επιχείρηµα αυτό δυο ίσους ανθρώπους, που κλέφτουνε ο ένας του αλλουνού τη γυναίκα για τους ίδιους λόγους. Μα όµως ισότητα καµιά δεν υπάρχει µεταξύ προλεταριάτου και αστικής τάξης. Τάξη τρισθεόρατη το προλεταριάτο, µια µόνο φουχτιά η µπουρζουαζία. Το προλεταριάτο αγωνίζεται για την απελευθέρωση ολόκληρης της ανθρωπότητας, η µπουρζουαζία –για να διατηρήσει την καταπίεση, τους πολέµους, την εκµετάλλευση· το προλεταριάτο αγωνίζεται για τον κοµµουνισµό, η µπουρζουαζία για να διατηρηθεί ο καπιταλισµός. Αν ήτανε ο καπιταλισµός και ο κοµµουνισµός ένα και το ίδιο πράγµα, η µπουρζουαζία και το προλεταριάτο θα µοιάζανε µε τους δυο Οτεντότους. Και τώρα µονάχα το προλεταριάτο πολεµάει για ένα καινούριο σύστηµα· ότι βοηθάει το προλεταριάτο σ’ αυτό του τον αγώνα, είναι ωφέλιµο· ό,τι του είναι εµπόδιο είναι βλαβερό.

24. Η Κατάληψη της Πολιτικής Εξουσίας.

Το προλεταριάτο πραγµατοποιεί τη δικτατορία του µε την κατάληψη της πολιτικής Εξουσίας. Μα τι θα πει: κατάληψη της εξουσίας. Πολλοί πιστεύουν πως η κατάληψη της εξουσίας δεν είναι τίποτε άλλο από µια ταχυδακτυλουργία. Φαντάζονται πως την εξουσία που την είχαν πρωτύτερα οι µπουρζουάδες, την πήρε ύστερα το προλεταριάτο, αφού έδωκε δρόµο στους αστούς και τίποτε άλλο, ότι δεν εδηµιούργησε καµιά καινούρια εξουσία, παρά µόνο πώς πήρε την παλιά. Μια τέτοια άποψη δεν είναι διόλου σωστή, και φτάνει µονάχα να σκεφθεί κανείς καλά το ζήτηµα για να ιδεί, που είναι το ψέµα.

Η κρατική εξουσία είναι µια οργάνωση. Η αστική κρατική εξουσία είναι αστική οργάνωση, που οι άνθρωποί της όλοι έχουνε διαλεχτεί µε έναν ορισµένο τρόπο στο στρατό –στρατηγοί από τους πολύ πολύ πλούσιους, στη διοίκηση –υπουργοί από τους πλούσιους πάλι, κ.λπ. Όταν το προλεταριάτο πολεµάει για την Εξουσία, εναντίον τίνος πολεµάει; Πρώτα και κύρια εναντίον αυτής της αστικής οργάνωσης. Μ’ αν πολεµάει εναντίον της, πάει να πει, πως ο σκοπός του είναι: να της καταφέρει κτυπήµατα, να την σωριάσει χάµω. Και αφού η κύρια δύναµη του κράτους περικλείεται µέσα στο στρατό, για να κερδηθεί η νίκη του προλεταριάτου κατά της µπουρζουαζίας, χρειάζεται πολύ πολύ πριν απ’ όλα να διαλυθεί και να χαθεί ο µπουρζουάζικος αυτός στρατός. Οι γερµανοί κοµµουνιστές δεν µπορούνε να ρίξουνε κάτω την κυβέρνηση των Σάιντµαν και Νόσκε, αν δεν εξαφανίσουνε τους λευκούς φρουρούς τους, το στρατό. Αν ο στρατός του εχθρού είναι ακέραιος κι απείραχτος, η Επανάσταση δεν µπορεί να νικήσει. Θριαµβεύει η Επανάσταση; Ο στρατός της µπουρζουαζίας αποσυντίθεται και σκορπάει. Γι’ αυτό το λόγο, π.χ., η νίκη κατά του

Τσαρισµού εσήµαινε και µερική καταστροφή του Τσαρικού Κράτους κι αποσύνθεση του στρατού· κι η νίκη της Επαναστάσης του Οκτώβρη εσήµαινε τέλεια καταστροφή της κρατικής οργάνωσης της προσωρινής Κυβέρνησης κι αποσύνθεση του στρατού του Κερένσκι.

Η επανάσταση έτσι, γκρεµίζει το παλιό κράτος και πλάθει το καινούριο, το άλλο, αυτό που δεν υπήρχε πριν. Εννοείται στο καινούριο αυτό κράτος µπαίνουν και µερικά ακέραια µέρη από το παλιό, µα χρησιµοποιούνται αλλιώτικα, µε άλλον εντελώς τρόπο.

Λοιπόν θα πει, πως η κατάληψη της κρατικής Αρχής δεν είναι κατάληψη της ίδιας οργάνωσης αλλά δηµιουργία µιας άλλης οργάνωσης, της οργάνωσης που ανήκει στην τάξη εκείνη που βγήκε νικήτρια στον αγώνα.

Το ζήτηµα τούτο έχει πολύ µεγάλη πρακτική σηµασία. Κατηγορούν τους γερµανούς µπολσεβίκους, π.χ., (καθώς πρωτύτερα τους Ρώσους), πως αποσυνθέτουνε το στρατό και συντελούν εις το να διασαλευτεί η πειθαρχία κι η υπακουή των φαντάρων στους ανωτέρους. Αυτό ήταν, και σε πολλούς και ως τώρα είναι ακόµα µια τροµερή κατηγορία. Κι όµως δεν είναι διόλου φοβερή. Στρατός που πάει εναντίον της εργατιάς υπακούοντας στις προσταγές των αξιωµατικών και µπουρζουάδων, ας είναι και συµπατριώτες αυτοί, πρέπει να ‘ναι ξεχαρβαλωµένος, αποσυντεθειµένος. Αλλιώτικα πάει η Επανάσταση. Λοιπόν, απ’ αυτή την αποσύνθεση του µπουρζουάδικου στρατού δεν έχουµε λόγο να φοβούµαστε, κι ο επαναστάτης πρέπει να το λογαριάζει ως εξυπηρέτηση δική του αυτό: που καταστρέφει τον κρατικό µηχανισµό της αστικής τάξης. Όπου δεν είναι εξολοθρεµένη η αστική η πειθαρχία, η µπουρζουαζία είναι ανίκητη. ∆εν είναι δυνατό να επιθυµείς να την ξεκάνεις και συγχρόνως να φοβάσαι µη τυχόν και την πληγώσεις.

25. Το Κοµµουνιστικό Κόµµα και οι Τάξεις στην Καπιταλιστική Κοινωνία.

Για να µπορέσει το προλεταριάτο, σ’ οποιαδήποτε χώρα να νικήσει, πρέπει να είναι ενωµένο και οργανωµένο, και ν’ ακολουθεί το Κοµµουνιστικό Κόµµα που κατευθύνει εκεί που οδηγεί η εξέλιξη του καπιταλισµού, το οποίον εννοεί την πραγµατική κατάσταση και τ’ αληθινά συµφέροντα της εργατικής τάξης, και εξηγεί την κατάσταση αυτή και το οποίον οδηγεί το προλεταριάτο προς τη µάχη, και την διευθύνει. Κανένα Κόµµα καµιά φορά και πουθενά δεν είχε µέσα στις τάξεις του όλα πέρα ως πέρα τα µέλη της αντιστοίχου τάξης του (δηλαδή το φιλελεύθερο όλους τους αστούς κ.λπ.). Σε τέτοιο βαθµό συνείδησης κανένα κόµµα (όπως στο Κοµµουνιστικό Κόµµα της Ρωσίας δηλαδή) δεν έφτασε ποτέ καµιάς τάξης. Συνήθως περισσότερο οργανώνονται σε Κόµµα τα πιο καλά, τα πιο «προοδευτικά» µέλη της εργατικής τάξης που εννοούνε πιο καλά τα συµφέροντα της τάξης τους, δηλαδή οι πιο τολµηροί, οι ενεργητικοί, κι οι πεισµατάρηδες στον αγώνα. Έτσι, ώστε το κάθε κόµµα αναφορικώς µε τα µέλη του, πάντα έχει πολύ λιγότερα από τα µέλη της τάξης εκείνης, που εκπροσωπεί τα συµφέροντα. Μα επειδή αντιπροσωπεύει το κόµµα ορισµένης τάξης συµφέροντα, τα καλώς εννοούµενα συµφέροντα, γι’ αυτό και τα κόµµατα περισσότερο παίζουνε ρόλο οδηγητικό. Οδηγούνε κατόπι τους ολόκληρη την τάξη, κι ο αγώνας ανάµεσα στις τάξεις για την εξουσία αντιφεγγίζετε σαν αγώνας για την εξουσία ανάµεσα στα πολιτικά κόµµατα. Για να καταλάβει κανείς τη φύση των πολιτικών κοµµάτων, πρέπει να εξετάσει την κατάσταση κάθε τάξης στην καπιταλιστική κοινωνία ξεχωριστά. Από την κατάσταση αύτη πηγάζουν ορισµένα

συµφέροντα κάθε τάξης. Η αντιπροσώπευση των συµφερόντων αυτών, καθώς έχουµε ιδεί, δηµιουργεί την ύπαρξη κάθε πολιτικού κόµµατος.

Μεγαλοτσιφλικάδες - γαιοκτήµονες. Στην πρώτη περίοδο της καπιταλιστικής εξέλιξης η οικονοµία τους εστηρίζετο απάνω στην εργασία του χωρικού που ήτανε σχεδόν σκλάβος. Ενοικιάζανε στους χωριάτες γη αντί πληρωµής σε είδος (π.χ. τα µισά της δουλειάς, προσωπική εργασία κ.λπ.), ή σε χρήµατα. Η τάξη αυτών των µεγαλοτσιφλικάδων ενδιαφερότανε να µη φύγουν οι χωρικοί από τα χωριά και να µαζευτούν στις πόλεις, εναντιωνότανε σε οποιουσδήποτε νεωτερισµούς και ήθελε να διατηρήσει τις παλιές σχέσεις της δουλοπαροικίας στο χωριό, γι’ αυτό οι τσιφλικάδες εχθρεύονταν την βιοµηχανία που ανεπτύσσετο ολοένα. Οι µεγαλοτσιφλικάδες αυτοί είχανε παλιά πατρογονικά αριστοκρατικά τσιφλίκια. Τον περισσότερο καιρό δεν διεύθυναν οι ίδιοι την οικονοµία τους, αλλά ζούσανε όµως σαν παράσιτα στη ράχη του χωριάτη. Σύµφωνα µ’ αυτή την κατάσταση τα κόµµατα των µεγαλοτσιφλικάδων ήταν πάντα, κι ως τώρα είναι, στήριγµα της πιο απαίσιας αντίδρασης. Αυτά είναι τα κόµµατα που θέλουνε να αναστηλώσουν παντού το παλιό σύστηµα, στο όποιο κυριαρχούν οι µεγαλοτσιφλικάδες, (µοναρχικοί) το σύστηµα της επικράτησης της «ευγενούς αριστοκρατίας», της τέλειας σκλαβιάς χωρικών κι εργατών. Αυτά είναι τα επονοµαζόµενα συντηρητικά Κόµµατα, ή πιο σωστά, τ’ αντιδραστικά κόµµατα. Μια και προέρχονται οι στρατιωτικοί από τους αριστοκράτες µεγαλοτσιφλικάδες, δεν είναι διόλου παράξενο πως τα κόµµατα των µεγαλοτσιφλικάδων είναι πάρα πολύ συνδεδεµένα µε τους στρατηγούς και τους ναυάρχους. Το βλέπεις αυτό σ’ όλες τις χώρες.

Σαν µοντέλο σ’ αυτό µπορεί να µας χρησιµέψει ο πρωσικός «γιουνκερισµός», (γιούνκερ στη Γερµανία λένε τους µεγάλους γαιοκτήµονες), από τον οποίον προήρχετο το σώµα των αξιωµατικών, καθώς κι η πρωσική αριστοκρατία, αυτούς που λέγανε αγριοµεγαλοτσιφλικάδες, ή «αγριόβοϊδα», σαν τους βουλευτές της ∆ούµας Μάρκοφ, Κρουπένσκι κ.λπ. Αν πάρουµε, π.χ., το τσαρικό Υπουργικό Συµβούλιο, µπορούµε να δούµε, πως το µεγαλύτερο µέρος από τα µέλη του αποτελούνταν ακριβώς από αντιπρόσωπους αυτής της τάξης των µεγαλοτσιφλικάδων.

Συχνά οι πιο µεγάλοι απ’ αυτούς που ήτανε από αρχαίες οικογένειες φέρνουνε διαφόρους τίτλους: δούκες, κόµητες κ.λπ. Είναι κληρονόµοι αυτοί των πατρογονικών τους πού ‘χανε στους πύργους τους χιλιάδες σκλάβους. Στη Ρωσία κόµµατα τέτοια ήταν: Ο Σύνδεσµος τον Ρωσικού Λαού, το κόµµα των «Εθνικιστών» (µ’ αρχηγό τον Κρούπενσκι), οι Οκτωβριστές[3], της ∆εξιάς κ.λπ.

Η καπιταλιστική µπουρζουαζία. Το συµφέρον της αποβλέπει: να τραβάει πολύ µεγάλα κέρδη από την «εθνική βιοµηχανία» που όλο και προοδεύει, δηλ. από την υπεραξία, την οποία ξεζουµίζει από την εργατική τάξη. Φανερό, πως τα συµφέροντα της δεν είναι εντελώς ένα µε τα συµφέροντα των µεγαλοτσιφλικάδων. Το κεφάλαιο εισαγόµενο στα χωριά, καταστρέφει τις παλιές σχέσεις, διώχνει τους χωριάτες από το χωριό στην πόλη, δηµιουργεί στις πόλεις µεγάλο προλεταριάτο, ξυπνάει στους χωρικούς καινούριες ανάγκες. Και συµβαίνει ώστε οι πρώην ήσυχοι χωριάτες ν’ αρχινάνε να «το ρίχνουν έξω». Γι’ αυτό το λόγο όλοι αυτοί οι νεωτερισµοί δεν του αρέσουνε του τσιφλικούχου. Το εναντίον, η καπιταλιστική µπουρζουαζία βλέπει σ’ αυτούς (τους νεωτερισµούς) τα σηµάδια της ευτυχίας της. Όσο πιο πολλούς εργάτες µαζεύει από το χωριό στην πόλη, τόσο πιο πολλά χέρια υπάρχουν για µίσθωµα για τις δουλιές του καπιταλιστή, τόσο πιο φτηνά µπορεί να τα πλήρωση· όσο πιο πολλοί µικρονοικοκυραίοι παύουνε να παράγουνε για τον εαυτόν τους διάφορα προϊόντα, τόσο πιο πολύ έχουν ανάγκη ν’ αγοράζουν το κάθε τι από τους

µεγαλοεργοστασιάρχες· λοιπόν όσο πιο γλήγορα παραλύουν οι παλιές σχέσεις, της εποχής, κατά την οποίαν το χωριό το κάθε τι το έβγαζε για τον εαυτό του (εποχή χειροτεχνίας) τόσο πιο πολύ µεγαλώνει η αγορά για τα εµπορεύµατα του εργοστασίου (περίοδος καπιταλιστική) και εποµένως τόσο πιο µεγάλο είναι το κέρδος της καπιταλιστικής τάξης.

Για τούτο η τάξη των καπιταλιστών καταφέρεται εναντίον των παλαιών τσιφλικάδων (έχουµε και µεγαλογαιοκτήµονες καπιταλιστές, που οι ίδιοι τους διαχειρίζουνται την οικονοµία τους µε τη βοήθεια της µισθωτικής εργασίας και της µηχανής· από συµφέρον τους αυτοί είναι πολύ πιο κοντά στην αστική τάξη και γι’ αυτό ανήκουνε ως επί το πλείστον στα κόµµατα τα µικροαστικά. Μα εννοείται, πως αυτή η τάξη στρέφεται κυρίως κατά της εργατικής τάξης. Όταν η εργατική τάξη αγωνίζεται µονάχα εναντίον των µεγαλοτσιφλικάδων και λίγο εναντίον της µπουρζουαζίας, η µπουρζουαζία βλέπει τον αγώνα των εργατών µε συµπάθεια (όπως στο 1904-5 τέλος Οκτώβρη). Μα όταν οι εργάτες αρχινάνε να πραγµατοποιούν τα κοµµουνιστικά τους συµφέροντα και στρέφονται κατά της µπουρζουαζίας, η µπουρζουαζία γίνεται τότες ένα µε τους µεγαλοτσιφλικάδες εναντίον των εργατών. Τώρα γενικώς σ’ όλες τις χώρες τα κόµµατα της καπιταλιστικής µπουρζουαζίας (αυτά που ονοµάζονται φιλελεύθερα κόµµατα), ανοίξανε λυσσιασµένο πόλεµο εναντίον του επαναστατικού προλεταριάτου και σχηµατίζουνε το γενικό πολιτικό επιτελείο της επανάστασης.

Στη Ρωσία τέτοιο κόµµα εµφανίζεται το «Κόµµα της Λαϊκής Ελευθερίας» που το λένε αλλιώτικα «Συνταγµατικό - ∆ηµοκρατικό Κόµµα» ή απλά, το κόµµα, που σχεδόν χάθηκε πια, των «Οκτωβριστών». Η βιοµηχανική µπουρζουαζία, οι καπιταλιστές - µεγαλογαιοκτήµονες, οι τραπεζίτες κι υπερασπιστάδες τους – οι µεγαλοδιανοούµενοι – οι καθηγητές, οι καλοπληρωνόµενοι δικηγόροι και συγγραφείς, οι διευθυντές εργοστασίων ή εργαστηρίων, να από ποιους αποτελείτο το κόµµα τούτο των Οκτωβριστών. Το 1905 µουρµούριζε εναντίον της µονοκρατορίας (Μοναρχίας), µα τώρα πια φοβάται τους εργάτες και τους χωρικούς. Ύστερα από την επανάσταση του Φλεβάρη (1917) έγινε το κόµµα αυτό η κεφαλή όλων των αστικών κοµµάτων, που ήτανε εναντίον του Κόµµατος της εργατικής τάξης, δηλ. εναντίον των µπολσεβίκων - κοµµουνιστών. Τα 1918-1919 το κόµµα τον «Καντέ» διεύθυνε όλες τις συνωµοσίες εναντίον της Σοβιετικής Αρχής, ελάβαινε µέρος στην κυβέρνηση του στρατηγού Ντενίκιν και του ναυάρχου Κολτσάκ[4]. Μ’ ένα λόγο, έγινε το κόµµα τούτο ο αρχηγός της αιµατηρής αντίδρασης και συγχωνεύθηκε σχεδόν οριστικά µε τα κόµµατα των µεγαλοτσιφλικάδων. Η ένωση αυτή έγινε για το λόγο, ότι κάτω από την πίεση της εργατικής τάξης, όλες οι πολιτικές οµάδες τις κεφαλαιοκρατίας ενώνουνται σ’ ένα µαύρο στρατόπεδο, µε επικεφαλής το πιο ενεργητικό κόµµα.

Ο µικροαστισµός των πόλεων και οι διανοούµενοι µικροαστοί. Στην τάξη αυτή ανήκουν οι τεχνίτες, οι µικρέµποροι, οι διανοούµενοι οι οποίοι εκτελούν υπηρετικές εργασίες, ιδιωτικές ή δηµόσιες. Στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει ιδιαίτερη τάξη, µόνο ένα µπουλούκι πολύ ανόµοιο. Όλα αυτά τα στοιχεία λίγο πολύ τα εκµεταλλεύεται τα κεφάλαιο και εργάζονται τις περισσότερες φορές υπέρ τις δυνάµεις των. Πολλοί απ’ αυτούς καταστρέφονται κατά την ανάπτυξη του καπιταλισµού. Μα οι όροι της εργασίας τους, είναι τέτοιοι, που κατά το πλείστον δεν έχουν καµιά συνείδηση του πόσον είναι απελπιστική η κατάσταση τους κάτω από τον καπιταλισµό. Ας πάρουµε, π.χ., τον τεχνίτη. ∆ουλεύει, σαν µουλάρι. Το κεφάλαιο, τον εκµεταλλεύεται µε διαφόρους τρόπους· τον εκµεταλλεύεται ο τοκογλύφος· τον εκµεταλλεύεται το κατάστηµα στο όποιον εργάζεται κ.λπ. Μα ο τεχνίτης αυτός πάλι αισθάνεται τον εαυτό του «αφεντικό»: εργάζεται µε τα εργαλεία του, φαινοµενικά δε, είναι «ανεξάρτητος», αγωνίζεται να µη συγχυσθεί µε τους εργάτες και προσπαθεί να

µιµηθεί όχι τους εργάτες αλλά τ’ αφεντικά, διότι µέσα του τρέφει την ελπίδα να γίνει κι αυτός αφεντικό. Τούτο τον φέρνει όλο και περισσότερο κοντά εις τους εκµεταλλευτές του παρά προς την εργατική τάξη, αν και είναι φτωχότερος από το ποντίκι. Τα µικροαστικά κόµµατα περισσότερο πάνε κάτω από τη σηµαία των «Ριζοσπαστικών», «δηµοκρατικών» και κάποτε «σοσιαλιστικών» κοµµάτων (δες ακόµη § 22, τα ψιλά γράµµατα). Χρειάζεται πολύς κόπος για να µετατοπισθεί ο µικροτεχνίτης απ’ αύτη τη θέση όπου βρίσκεται όχι από δικό του λάθος αλλά από ατυχία του.

Στη Ρωσία τα µικροαστικά κόµµατα, και σχεδόν παντού, φορέσανε µάσκα σοσιαλιστική. Τέτοια κόµµατα είναι οι «Λαϊκοί Σοσιαλιστές», οι «Σοσιαλεπαναστάτες» κι ως ένα σηµείο, κι οι Μενσεβίκοι, Όµως, είναι ανάγκη να σηµειωθεί, πως οι Σοσιαλεπαναστάτες έτειναν, κυρίως, να στηρικτούνε στο χωριό επάνω στα µεσαία στοιχεία και τους τοκογλύφους.

Ο Κόσµος του Χωριού. Οι αγρότες βρίσκονται στη θέση σχεδόν που βρίσκονται οι µικροαστοί στις πόλεις. Στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει τάξη γιατί στον καπιταλισµό ο κόσµος αυτός πάντα είναι σκόρπιος σε τάξεις. Από τους χωριάτες σε κάθε χωριό άλλοι ζητούνε δουλειά, κι έπειτα ξεπέφτουν στο τέλος σε προλετάριους, άλλοι πάλι γίνονται τοκογλύφοι. Η µέση τάξη των χωρικών είναι επίσης όχι σταθερή: άλλοι απ’ αυτούς εχάνονταν και ξεπέφτανε στη σειρά ανθρώπων δίχως άλογο, και κατόπι σ’ εργάτες χωρικούς, µαστόρους, εργάτες σε φάµπρικες· άλλοι πάλι αγάλια αγάλια µπαλωνόντουσαν, «περιµαζευόντουσαν», πλουτίζανε ακόπως, γινόντουσαν χωρικοί µε ιδιοκτησία, εµίσθωναν εργάτες, έφερναν µηχανές, µ’ ένα λόγο, γινόντουσαν καπιταλιστές. Να γιατί, για τον κόσµο του χωριού µπορείς να πεις, πως δεν είναι τάξη. Πρέπει στον κόσµο του χωριού να ξεχωρίζουνται τουλάχιστο τρεις οµάδες· οι πλούσιοι χωρικοί ή η µπουρζουαζία του χωριού, που εκµεταλλεύουνται τη µισθωτή εργασία, οι µεσαίοι, πού ‘χουν την οικονοµία τους και την καρπώνουνται, µα δεν εκµεταλλεύουνται τη µισθωτή εργασία, και τέλος, οι µικροπρολετάριοι κι οι προλετάριοι. ∆εν είναι δύσκολο να νοιώσει κανείς πως οι οµάδες αυτές θα πάρουνε διαφορετική θέση στο ζήτηµα της πάλης των τάξεων µεταξύ προλεταριάτου και µπουρζουαζίας. Οι τοκογλύφοι βρίσκονται γενικώς σε συµµαχία µε την µπουρζουαζία, και πολύ συχνά µαζί µε τους µεγαλοτσιφλικάδες (στη Γερµανία, π.χ., οι «µεγαλογεωργοί» οργανώνουνται µαζί µε τους παπάδες και τους µεγαλογαιοκτήµονες· το ίδιο και στην Ελβετία, στην Αυστρία, ως ένα σηµείο και στη Γαλλία· στη Ρωσία οι πλούσιοι χωρικοί το 1918 υποστηρίζανε σχεδόν όλοι, αντεπαναστατικές συνωµοσίες). Οι µισοπρολεταριακές κι οι προλεταριακές τάξεις, φυσικά, υποστήριζαν τους εργάτες στον αγώνα τους κατά της µπουρζουαζίας και των πλουσίων χωρικών όσο για τους µεσαίους χωρικούς, το ζήτηµα είναι πολύ πιο πλεγµένο.

Αν οι µεσαίοι χωρικοί µπορούσαν αµέσως να νοιώσουν, πως για τους πιο πολλούς από αυτούς στον καπιταλισµό δεν υπάρχει καµία ελπίδα σωτηρίας, πως µονάχα πολλοί λίγοι θα µπορέσουνε να γίνουν πλούσιοι, ενώ οι άλλοι είναι καταδικασµένοι σε ζωή µισοζητιάνου, αποφασιστικά πια και απολύτως θα υποστήριζαν την εργατιά. Μα η δυστυχία τους τούς φέρνει στο ίδιο σηµείο, που φέρνει και τους επαγγελµατίες και γενικά τη µικροαστική τάξη των πόλεων. Καθένας απ’ αυτούς στα βάθη της ψυχής του ελπίζει να γίνει άνθρωπος, να πλουτίσει. Ενώ απ’ την άλλη µεριά τους τυραννούν ο καπιταλιστής, ο τοκογλύφος, ο µεγαλογαιοκτήµονας, ο πολυχρήµατος χωρικός. Για τούτο ο µεσαίος χωρικός, µάλλον παραδέρνει ανάµεσα στο προλεταριάτο και τη µπουρζουαζία. ∆εν µπορεί διόλου να παραδεχτεί την άποψη της

εργατικής τάξης, άλλα ταυτοχρόνως ο δόλιος φοβάται και το µεγαλογαιοκτήµονα πιο πολύ κι απ’ τη φωτιά.

Ιδιαιτέρως καθαρά µπορεί να το δει κανείς αυτό στη Ρωσία: οι µεσαίοι χωρικοί υποστήριζαν τους εργάτες εναντίον των µεγαλοτσιφλικάδων και των χωρικοµπουρζουάδων, µα κατόπιν συχνά εξεδήλωσαν την υποψία µήπως και στον κοµµουνισµό είναι πιο χειρότερα και πήγαιναν εναντίον των εργατών. Οι πολύ πλούσιοι χωρικοί κατορθώνανε να τους τραβήξουν, µα όταν πάλι παρουσιάζονταν κίνδυνος από τους µεγαλογαιοκτήµενες (Ντενίκιν, Κολτσάκ), ξαναρχίζανε πάλι να υποστηρίζουν την εργατιά. Την κατάσταση αυτή την αντιφέγγιζε κι ο πόλεµος που έκαναν τα κόµµατα αναµεταξύ τους. Μια φορά οι µεσαίοι χωριάτες πηγαίνανε µε το εργατικό Κόµµα (µπολσεβίκους - κοµµουνιστές), και µια µε το κόµµα των χωρικοµπουρζουάδων και µεγαλοχωρικών, δηλ, µε τους σοσιαλεπαναστάτες.

Η εργατική τάξη (το προλεταριάτο) αποτελεί µια τάξη, που «δεν έχει να χάσει τίποτ’ άλλο από τις αλυσίδες της». Μαζί µε την εκµετάλλευσή της από τους καπιταλιστές η τάξη αυτή συνενώνεται υπό την πίεση και µόνη της πορείας της καπιταλιστικής εξέλιξης και γίνεται µεγάλη δύναµη, στερεά, οµοιογενής, συνηθίζοντας µαζί να εργάζεται και να πολεµά. Για τούτο η εργατική τάξη είναι η πιο προοδευτική τάξη στην καπιταλιστική κοινωνία. Και το κόµµα της, το πιο προοδευτικό, το πιο επαναστατικό κόµµα, που µπορεί να υπάρχει.

Φυσικό είναι επίσης, πως ο σκοπός αυτού του κόµµατος είναι η κοµµουνιστική Επανάσταση. Και γι’ αυτό του το σκοπό το κόµµα του προλεταριάτου πρέπει να ‘ναι αδιάλλακτο. Τό πρόβληµά του είναι όχι να έλθει σε παζαρέµατα µε την µπουρζουαζία, αλλά να γκρεµίσει την µπουρζουαζία και να σπάσει την αντίσταση της µπουρζουαζίας. Το κόµµα αυτό πρέπει να «ξεσκεπάζει το αγεφύρωτο χάσµα που υπάρχει ανάµεσα στα συµφέροντα των εκµεταλλευτών και των εκµεταλλευοµένων». Αυτό είναι γραµµένο και στο παλιό µας πρόγραµµα, που το υπόγραψαν και οι µενσεβίκοι. ∆υστυχώς το ξέχασαν αυτό εντελώς οι µενσεβίκοι και φιλιούνται τώρα µε την µπουρζουαζία. Κι ερωτάται ποια πρέπει να είναι η στάση του κόµµατος µας απέναντι της µικροαστικής τάξης, της φτωχολογιάς των πόλεων, που δεν είναι προλετάριοι, και των µεσαίων χωρικών;

Απ’ όσα έχουµε πει παραπάνω, η στάση αυτή είναι φανερή πια θα είναι. Είναι ανάγκη πάντα να δείχνουµε και να εξηγούµε, πως οι ελπίδες για καλύτερη ζωή στον καπιταλισµό είναι ένα ξεγέλασµα ή αυταπάτη. Με επιµονή πρέπει πάντα να εξηγούµε του µεσαίου χωρικού, πως είναι συµφέρον του να δώσει το χέρι του στο προλεταριάτο και να το βοηθήσει στον αγώνα του χωρίς να σκέπτεται τις δυσκολίες που θ’ απαντήσει. Είµαστε υποχρεωµένοι να δείχνουµε, πως όταν νικήσει η µπουρζουαζία, θα κερδίσουνε µονάχα οι τοκογλύφοι και οι πλούσιοι χωρικοί, που θα εξελιχθούν σε νέους µεγαλογαιοκτήµονες. Έχουµε χρέος, µε µια λέξη, να καλούµε όλους αυτούς που εργάζουνται να συνεννοηθούνε µε το προλεταριάτο, κι όλοι αυτοί που εργάζουνται να υιοθετήσουνε την άποψη της εργατικής τάξης. Η µικροµπουρζουαζία κι οι µεσαίοι χωρικοί είναι γιοµάτοι από προλήψεις, γεννηµένες από τους όρους της ζωής τους. Το χρέος µας όλο είναι τούτο, να ξεσκεπάζουµε την αληθινή κατάσταση των πραγµάτων: η κατάσταση του χειρώνακτα και του εργαζόµενου χωρικού είναι χωρίς ελπίδες καλυτέρευσης µέσα στον καπιταλισµό. Στον καπιταλισµό πάντα θα κάθεται επάνω στο σβέρκο του ο µεγαλοτσιφλικάς ο γεροντότερος από τους ευγενείς, ή ο νέος από τους πολυπλουσίους χωρικούς· µόνο σαν νικήσει και στερεωθεί το προλεταριάτο είναι δυνατό να ρυθµισθεί η ζωή απάνω σε καινούριες αρχές. Και µια που το προλεταριάτο µπορεί να νικήσει µονάχα µε την

οργάνωση και την ύπαρξη ενός γερού, συγκεντρωµένου και αποφασιστικού κόµµατος, πρέπει για τούτο να καλούµε στις τάξεις µας όλους αυτούς που δουλεύουν, που τους είναι ακριβή αύτη η καινούρια η ζωή και που έµαθαν να στοχάζουνται και ν’ αγωνίζουνται προλεταριακά.

Το τι σηµασία έχει να υπάρχει ένα κοµµουνιστικό κόµµα συνενωµένο και µαχητικό φαίνεται µε παραδείγµατα στη Γερµανία και τη Ρωσία. Στη Γερµανία όπου το προλεταριάτο ήταν προοδευµένο, µ’ όλα ταύτα ως τον πόλεµο δεν υπήρχε ένα τέτοιο κόµµα για τη µάχη της εργατικής τάξης όπως στη Ρωσία υπήρχε το Κόµµα των κοµµουνιστών - µπολσεβίκων. Μόνο τον καιρό του πόλεµου οι σύντροφοι Καρλ Λίµπνεχτ, Ρόζα Λούξεµπουργκ κι άλλοι, αρχίνισαν να οργανώνουν ξεχωριστά ένα Κοµµουνιστικό Κόµµα. Γι’ αυτό το λόγο κατά το 1918 και 19 οι γερµανοί εργάτες δεν πέτυχαν να νικήσουνε την αστική τάξη παρά την επιτυχία που είχαν µερικές επαναστάσεις. Στη Ρωσία όµως υπήρχε ένα τέτοιο αδιάλλακτο Κόµµα, το δικό µας. Το ρωσικό προλεταριάτο, χάρη στο Κοµµουνιστικό Κόµµα είχε ένα καλόν οδηγό. Και δίχως να λάβουµε υπόψη όλες τις δυσκολίες, ήταν το πρώτο προλεταριάτο που µπήκε στον αγώνα ενωµένο και ήξερε πως να κατακτήσει την εξουσία γρήγορα. Το κόµµα µας λοιπόν όσο γι’ αυτό µπορεί να χρησιµεύει για πρότυπο στ’ άλλα τα κοµµουνιστικά κόµµατα. Η συγκεντρωτική του οργάνωση και η πειθαρχία των µελών του είναι γνωστά παντού. Το κόµµα αυτό, αλήθεια φαίνεται το πιο µαχητικό κι’ άξιος οδηγός της προλεταριακής Επανάστασης.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Εδώ εννοεί τη Ρωσία στην οποία όπως ξέρουµε γκρεµίστηκε ο καπιταλισµός µετά την επικράτηση των Σοβιέτ. Να µη ξεχνάει ο αναγνώστης πως το Αλφάβητο είναι γραµµένο ειδικά για τους Ρώσους εργάτες και αγρότες –Σ.τ.Μ.

[2]. Μενσεβίκοι είναι Κόµµα Ρωσικό και η λέξη ακόµα είναι ρωσική –Σ.τ.Μ.

[3]. Το Κόµµα των Οκτωβριστών εµφανίστηκε όταν ο Τσάρος τον Οκτώβρη 1905 έβγαλε ένα µανιφέστο για το Σύνταγµα

[4]. Όπως ξέρουµε οι δυο αυτοί αντιδραστικοί αντεπαναστάτες ενικήθησαν κατά κράτος από τον Κόκκινο Στρατό. Τα ίδια έπαθε και ο Βράγκελ κατόπιν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΠΩΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ Ο∆ΗΓΕΙ ΣΤΗ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

26. Χρηµατιστικό Κεφάλαιο. – 27. Ιµπεριαλισµός. – 28. Μιλιταρισµός. – 29. Ο Ιµπεριαλιστικός Πόλεµος του 1914 -1918. – 30. Κρατικός Καπιταλισµός και Τάξεις. – 31. Η Κατάρρευση του Καπιταλισµού και η Εργατική Τάξη – 32. Ο

Εµφύλιος Πόλεµος. – 33. Οι Μορφές του Εµφυλίου Πολέµου και οι Συνέπειες του – 34. Παγκόσµια Αποσύνθεση ή Κοµµουνισµός.

26. Χρηµατιστικό Κεφάλαιο.

Είδαµε παραπάνω πως ανάµεσα στις διάφορες επιχειρήσεις διεξάγεται ένας αδιάκοπος και άγριος αγώνας για αγοραστές (πελάτες) και πως το µοιραίο τέλος αυτού του αγώνα είναι νίκη των µεγάλων επιχειρηµατιών. Κατά συνέπεια, οι µικρότεροι καπιταλιστές καταστρέφονται, και ολόκληρο το κεφάλαιο και η παραγωγή συγκεντρώνονται στα χέρια των µεγάλων καπιταλιστών (η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου). Στις αρχές της όγδοης δεκαετηρίδας του δέκατου ένατου αιώνα (1870-1880) η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου είχε ήδη προχωρήσει αρκετά. Αντί των ιδιωτικών επιχειρήσεων παρουσιάσθηκε τώρα ένας µεγάλος αριθµός µετοχικών επιχειρήσεων δηλαδή «εταιρίες µε µερίδια», θα πρέπει µονάχα εδώ να ληφθεί υπό σοβαρά σηµείωση πως αυτές οι µετοχικές εταιρίες ήταν εταιρίες µε καπιταλιστές µετόχους. Ποιά ήταν η σηµασία αυτής της αύξησης; Γιατί ενεφανίσθησαν; Είναι εύκολα να απαντήσει κανείς σ’ αυτό το ζήτηµα. Είχε φθάσει ο καιρός που κάθε νέα επιχείρηση απαιτούσε να ‘χει στη διάθεσή της ένα σοβαρό ποσό κεφαλαίου. Αν ιδρύετο καµιά επιχείρηση εφοδιασµένη µε ανεπαρκή κεφάλαια είχε πολύ λίγες ελπίδες να ζήσει· απ’ όλα τα µέρη θα ήτο περιτριγυρισµένη από τους πιο δυνατούς της ανταγωνιστές, από µεγάλους εργοστασιάρχες. Αν εποµένως µια επιχείρηση ήθελε να µην αποτύχει πάνω στην εµφάνιση της, αν ήθελε να ζήσει και να ευδοκιµήσει έπρεπε να ιδρυθεί πάνω σε γερές βάσεις. Αλλά γερές βάσεις µπορούσαν να δώσουνε µονάχα εκείνοι που διέθεταν πολλά κεφάλαια. Η µετοχική εταιρία ήτο το αποτέλεσµα αυτής της ανάγκης. Η ουσία του ζητήµατος είναι ότι ολίγοι µεγάλοι καπιταλιστές χρησιµοποιούν τα κεφάλαια µικρότερων καπιταλιστών, και χρησιµοποιούν επίσης και τις οικονοµίες που έχουν µαζευτεί στα χέρια των µη καπιταλιστικών οµάδων (υπαλλήλων, χωρικών, δηµοσίων υπαλλήλων, κτλ.). Το ζήτηµα κανονίζεται µε τον ακόλουθο τρόπο. Καθένας προσφέρει το «µερίδιο» του· καθένας παίρνει µια «µετοχή» ή ένα αριθµό «µετοχών». Απέναντι του χρήµατός του παίρνει ένα «πιστοποιητικό συµµετοχής» που του δίνει το δικαίωµα να παίρνει ένα ορισµένο µέρος από τα κέρδη. Μ’ αυτό τον τρόπο η συγκέντρωση απ’ όλες τις µεριές µικρών ποσών δηµιουργεί εύκολα µεγάλα ποσά «µετοχικού κεφαλαίου».

Όταν πρωτοφάνηκαν οι µετοχικές εταιρίες µερικοί αστοί θεωρητικοί και µαζί τους και ορισµένοι σοσιαλιστές δικηγόροι της συνεργασίας των τάξεων, άρχισαν να βεβαιώνουν τον κόσµο πως ένας νέος αιώνας άρχιζε. Ο καπιταλισµός, διακηρύττανε, δεν ήταν προορισµένος να πραγµατοποιηθεί µε την κυριαρχία µιας µικρής οµάδας καπιταλιστών· το ενάντιο συµβαίνει. Κάθε εργάτης θα µπορούσε να αγοράζει µε τις οικονοµίες του µετοχές, και µ’ αυτό τον τρόπο θα µπορούσε να γίνει καπιταλιστής. Το κεφάλαιο, έλεγαν, είχε αρχίσει να «δηµοκρατικοποιείται» µε µια αυξάνουσα

έκταση· µε τον χρόνο, η διαφορά µεταξύ καπιταλιστών και εργατών θα εξαφανίζετο χωρίς καµιά επανάσταση.

Φυσικά όλα αυτά τα σοφίσµατα αποδειχτήκανε πως είναι µια µεγάλη ανοησία. Τα πράγµατα ήταν πολύ διαφορετικά. Οι µεγάλοι καπιταλιστές απλούστατα εκµεταλλεύονται τους µικρότερους καπιταλιστές για τους δικούς τους σκοπούς. Η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου εξακολούθησε πολύ γρηγορότερα από πρωτύτερα, τώρα µάλιστα ο ανταγωνισµός είχε πάρει τη µορφή ενός αγώνα αναµεταξύ πολύ µεγάλων µετοχικών επιχειρήσεων.

Είναι εύκολα να καταλάβει κανείς πως οι µεγάλοι καπιταλιστές µέτοχοι κατορθώνουν να εκµεταλλευθούν τους µικρούς µετόχους και να τους κάµουν απλούς δούλους τους. Ο µικρός µέτοχος στις περισσότερες περιπτώσεις µένει σε άλλη πόλη· από την πόλη που είναι το Κέντρο της επιχείρησης, δεν µπορεί να ταξιδεύσει εκατοντάδες χιλιόµετρα ή µίλια ή ακόµα και περισσότερα για να λάβει µέρος στη συνέλευση των µετόχων. Ακόµα και όταν κανένας απ’ αυτούς λάβει ενεργό µέρος στη συνέλευση, είναι ανοργάνωτος και πέφτει ο ένας επάνω στον άλλο σαν τις τυφλές πεταλούδες. Οι µεγάλοι όµως κάτοχοι είναι οργανωµένοι. Έχουνε κοινό σχέδιο· µπορούν να κάνουνε ότι αυτοί θέλουνε. Η πείρα απέδειξε πως είναι αρκετό για ένα µεγάλο καπιταλιστή να έχει το 1/3 των µετοχών, γιατί αυτό του δίνει απόλυτο έλεγχο επάνω σε όλη την επιχείρηση.

Αλλά η ανάπτυξη της συγκέντρωσης και της συγκεντροποίησης του κεφαλαίου έµελλε να προχωρήσει ακόµα παραπάνω. Κατά τις τελευταίες δεκαετηρίδες η θέση των ιδιωτικών επιχειρήσεων και των ιδιωτικών µετοχικών εταιριών κατελήφθη κατά µεγάλο µέρος από µεγάλες καπιταλιστικές ενώσεις, που είναι γνωστές µε την ονοµασία συνδικάτα, καρτέλ και τραστ. Γιατί δηµιουργήθηκαν; Ποιά είναι η σηµασία τους;

Ας υποθέσουµε πως σ’ έναν ορισµένο κλάδο παραγωγής, π.χ. υφαντουργίας ή µηχανουργίας, οι µικρότεροι καπιταλιστές εξαφανίσθηκαν. Μένουν µόνον πέντε ή έξι µεγάλες φίρµες, µετοχικές εταιρίες, που παράγουν σχεδόν όλα τα προϊόντα της υφαντουργίας και της µηχανουργίας. Συναγωνίζονται µεταξύ τους µέχρι θανάτου, κατεβάζουνε τις τιµές και εποµένως έχουνε µικρότερα κέρδη. Ας υποθέσουµε τώρα πως µια ή δυο απ’ αυτές τις επιχειρήσεις είναι µεγαλύτερες και δυνατότερες των αλλωνών. Οι δυο αυτές θα εξακολουθήσουν τον αγώνα µέχρις ότου οι αντίπαλες τους επιχειρήσεις καταστραφούν. Ας υποθέσουµε ακόµα πως η δύναµη των δυο που απόµειναν να συναγωνιστούν είναι ίση· εργάζονται πάνω στην ίδια κλίµακα, έχουν το ίδιο σύστηµα µηχανών και απασχολούν τον ίδιο περίπου αριθµόν εργατών δεν υπάρχει αξιοσηµείωτη διαφορά µεταξύ τους όσον άφορα τα καθαρά έξοδα της παραγωγής. Τί θα συµβεί τότε; Κανένας από τους δυο δεν µπορεί να νικήσει· και οι δυο επιχειρήσεις έχουν κουρασθεί από τον αγώνα. Καµιά δεν έχει κέρδη. Τότες οι καπιταλιστικές αυτές οµάδες βγάζουν το ίδιο συµπέρασµα. Γιατί, ρωτιούνται αναµεταξύ τους, να κατεβάζουµε ο ένας του αλλουνού τις τιµές; ∆εν θα ‘ταν καλύτερα να ενωθούµε, να ενώσουµε τις δυνάµεις µας για να γδέρνουµε το λαό; Αν ενωθούµε δεν θα υπάρχει πια συναγωνισµός· όλο το εµπόρευµα στα χέρια µας θα είναι και θα µπορούµε να υψώσουµε και να ζητάµε ό,τι τιµές θέλουµε.

Έτσι προέρχεται η συµµαχία, η ένωση των καπιταλιστών: το συνδικάτο ή το τραστ. Το συνδικάτο διακρίνεται από το τραστ σ’ αυτό το σηµείο. Όταν οργανωθεί ένα συνδικάτο οι καπιταλιστές που ανήκουν σ’ αυτό συµφωνούν πως δεν θα πουλήσουν τα εµπορεύµατα τους κάτω από µια προσδιορισµένη τιµή, ή συµφωνούν να µοιράζονται συντροφικά τις παραγγελίες, ή να µοιράζονται τις αγορές (περιόρισε τις

πωλήσεις σου σε µια επαρχία, και θά περιορίσω κι εγώ τις δικές µου σε µια άλλη) και ούτω καθ’ έξης. Σ’ αυτή τη συµφωνία όµως, η διεύθυνση του συνδικάτου δεν έχει το δικαίωµα να κλείσει καµιά από τις επιχειρήσεις που άνηκαν σ’ αυτό· αυτές είναι όλες µέλη µιας ενώσεως, στην οποίαν η κάθε µια κρατεί ως ένα όριο µιαν ωρισµένη ανεξαρτησία. Στο τραστ, το ενάντιο, υπάρχει µια τόσο στενή ένωση, ώστε κάθε ιδιωτική επιχείρηση χάνει τελείως την ανεξαρτησία της· η διεύθυνση του τραστ µπορεί να την κλείσει να την επανιδρύσει, να την µεταφέρει σε άλλο µέρος, και να κάνει οτιδήποτε φαίνεται ωφέλιµο στο τραστ, στο σύνολό του. Ο ιδιοκτήτης της ιδιωτικής επιχείρησης εξακολουθεί να παίρνει τακτικά τα κέρδη του, κι αυτά τα κέρδη µπορούν να είναι και µεγαλύτερα ακόµη από τα προηγούµενα· αλλά η ολική διεύθυνση είναι ανατεθειµένη στην στερεά ιδρυµένη καπιταλιστική συµµαχία, το τραστ.

Τα συνδικάτα και τα τραστ εξασκούν σχεδόν ολοκληρωτικό έλεγχο επάνω στην αγορά. ∆εν φοβούνται πια τον συναγωνισµό γιατί τον έχουν συντρίψει. Η θέση του συναγωνισµού καταλήφθηκε από το καπιταλιστικό µονοπώλιο[1], δηλαδή από τη κυριαρχία ενός µονάχου τραστ.

Κατ’ αυτό τον τρόπο η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου βαθµηδόν οδηγεί στη κατάργηση του συναγωνισµού. Ο συναγωνισµός καταστράφηκε µονάχος του. Όσο πιο µανιώδικη ήταν η ανάπτυξη του καπιταλισµού, τόσο γρηγορότερα έγινε και η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, γιατί η καταστροφή των πιο αδύνατων καπιταλιστών έγινε πολύ γλήγορα. Στο τέλος η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου γεννηµένη απ’ αυτόν τον συναγωνισµό, φάνηκε σ’ αυτόν ολέθρια. Ο «ελεύθερος συναγωνισµός» αντικαταστάθηκε από την κυριαρχία των καπιταλιστικών ενώσεων, από τη διεύθυνση των συνδικάτων και των τραστ.

Φτάνουν µερικά παραδείγµατα για να δείξουνε την τεράστια δύναµη που κατέχουν τα τραστ και τα συνδικάτα. Στις Ενωµένες Πολιτείες ακόµα και στο 1900, δηλαδή στις αρχές του εικοστού αιώνα, η αναλογία της παραγωγής στην κατοχή των συνδικάτων και τραστ ήτανε: Υφαντουργία περισσότερο από 50 τοις εκατό, υαλουργία 54%, χάρτης 60%, µέταλλα (έκτος σιδήρου και χάλυβος) 84%, σίδηρος και χάλυψ 84%, χηµικά είδη 81% κ.τ.λ. Θα είναι περιττό να προστεθεί ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων δυο δεκαετηρίδων η δύναµη των ενώσεων αυξήθηκε καταπληχτικά. Στην πραγµατικότητα σήµερα όλη η βιοµηχανική παραγωγή των Ηνωµένων Πολιτειών, ελέγχεται από δυο τραστ: The Standard Oil Trust: (το τραστ του πετρελαίου) και το Steel Trust (το τραστ του ατσαλιού)· όλα τα άλλα τραστ εξαρτώνται απ’ αυτά τα δυο. Στη Γερµανία, το 1913, 92% του γαιάνθρακα που βγήκε στην περιφέρεια του Ρήνου και Βεστφαλίας ήταν στα χέρια ενός µόνου συνδικάτου· απ’ όλο τα χάλυβα τον παραχθέντα εντός της Γερµανικής Αυτοκρατορίας σχεδόν το ήµισυ κατασκευάσθηκε από το Συνδικάτο του χάλυβος· το τραστ της ζάχαρης έβγαζε 70% για τις ανάγκες του τόπου και 80% για τις ανάγκες της εξαγωγής.

Ακόµα και στη Ρωσία ένας αρκετός αριθµός από βιοµηχανικές επιχειρήσεις είχε από καιρό περάσει τελείως στην εξουσία των συνδικάτων. Το «Προντουγκόλ» έβγαλε τα 60% των κάρβουνων του Ντόνετς, το «Προνταµενδά» (συνδικάτο µετάλλων) διεύθυνε τα 88-93% της παραγωγής· το «Κρούλια» προµήθευε το 60% όλου του σιδήρου του χρησιµοποιηµένου για τις στέγες· το «Προντβαγόν» ήταν ένα συνδικάτο 15 περίπου επιχειρήσεων που κατασκεύαζε σιδηροδροµικά οχήµατα: το συνδικάτο χαλκού διεύθυνε το 90% από τον εξαγόµενο χαλκό, το συνδικάτο ζάχαρης διεύθυνε όλη την παραγωγή της ζάχαρης και ούτω καθεξής. Σύµφωνα µε τους υπολογισµούς

ενός ελβετού ειδικού, στις αρχές του εικοστού αιώνα το ήµισυ τών κεφαλαίων του κόσµου ήταν πια στα χέρια των τραστ ή των συνδικάτων.

Τα συνδικάτα και τα τραστ δεν συγκεντρώνουν µόνον οµογενείς επιχειρήσεις. Αλλά µε αυξάνουσα επανάληψη ιδρύονται τραστ που περιλαµβάνουν πολλούς κλάδους παραγωγής µαζί. Πώς συµβαίνει αυτό;

Οι διάφοροι κλάδοι της παραγωγής συνδέονται ο ένας µε τον άλλον κυρίως δια της αγοράς και πωλήσεως. Ας εξετάσουµε την παραγωγή του ακατέργαστου σιδήρου και του γαιάνθρακα. Στη περίπτωση αυτή έχουµε να κάνουµε µε προϊόντα που χρησιµοποιούνε ως πρώτη όλη για τα χυτήρια σιδήρου και για τα µηχανεργοστάσια· από µέρους των αυτά τα εργοστάσια κατασκευάζουν, ας υποθέσουµε µηχανές· οι µηχανές χρησιµοποιούνται ως µέσα παραγωγής σε σειρά άλλων κλάδων· και ούτω καθεξής. Ας φανταστούµε τώρα ότι έχουµε ένα σιδηροχυτήριο. Αγοράζει σιδεροµετάλλευµα και γαιάνθρακα. Φυσικά το συµφέρον των χωνευτηρίων είναι να αγοράσουν το σιδεροµετάλλευµα και το κάρβουνο όσο το δυνατόν φθηνότερα. Τί θα γίνει όµως αν το σιδεροµετάλλευµα και το κάρβουνο είναι στα χέρια άλλου συνδικάτου; Τότες αρχίζει ένας αγώνας µεταξύ των δυο συνδικάτων ο οποίος τελειώνει είτε µε τη νίκη του ενός απ’ αυτά, είτε αλλιώς µε τη συγχώνευση των δυο. Και στις δυο περιπτώσεις γεννάται ένα νέο συνδικάτο, που ενώνει και τους δυο κλάδους της παραγωγής. Είναι φανερόν ότι µια τέτοια ένωση µπορεί να γίνει και µεταξύ δυο, τριών ή δέκα κλάδων παραγωγής. Τέτοιες επιχειρήσεις ονοµάζονται σύνθετες ή «συνενωµένες» επιχειρήσεις.

Μ’ αυτό τον τρόπο τα συνδικάτα και τα τραστ δεν περιορίζονται σε µια οργάνωση ιδιωτικών κλάδων παραγωγής· στερεώνουν σε µια ενιαία οργάνωση διάφορα είδη παραγωγής, ενώνοντας ένα κλάδο µ’ ένα δεύτερο, τρίτο, τέταρτο κ.τ.λ. Πρωτύτερα σε όλους τους κλάδους, οι επιχειρηµατίες ήσαν ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλον, και η όλη εργασία της παραγωγής ήταν κοµµατιασµένη σε εκατοντάδες χιλιάδες µικρά εργοστάσια. Κατά τις αρχές του εικοστού αιώνα η παραγωγή είχε πια συγκεντρωθεί σε πελώρια τραστ, καθένα δε απ’ αυτά περιελάµβανε πολλούς κλάδους παραγωγής.

Ενώσεις ιδιωτικών κλάδων παραγωγής έγιναν και µε άλλον τρόπον εκτός απ’ τον σχηµατισµό των «συνενωµένων» επιχειρήσεων. Ο αναγνώστης θα πρέπει τώρα να εξετάσει ένα φαινόµενο που είναι ακόµα µεγαλύτερης σηµασίας παρά οι «συνενωµένες» επιχειρήσεις. Το φαινόµενο αυτό είναι η κυριαρχία, η δύναµη, που έχουν οι τράπεζες.

Πρώτα απ’ όλα είναι ανάγκη να πούµε µερικά λόγια για τις τράπεζες (µπάγκες).

Είχαµε ήδη σηµειώσει ότι όταν η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου επροχώρησε σε ένα σηµαντικό βαθµό, έγινε αισθητή η ανάγκη κεφαλαίου που θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για την άµεση ίδρυση επιχειρήσεων µεγάλης κλίµακας. Αυτή η ανάγκη ήταν ένας από τους λόγους της αναπτύξεως των µετοχικών εταιρειών. Η οργάνωση νέων επιχειρήσεων απαιτούσε µεγαλύτερες και πάντα µεγαλύτερες ποσότητες κεφαλαίων.

Ας εξετάσουµε τώρα τι κάνει ο καπιταλιστής µε το κέρδος που παίρνει. Ξέρουµε πως ξοδεύει ένα µέρος απ’ αυτό για τις άµεσές του ανάγκες, για τροφή, ενδυµασία κ.λπ.: το υπόλοιπο το «αποταµιεύει». Εδώ έχουµε το ερώτηµα, πώς το κάνει αυτό; Είναι δυνατό σ’ αυτόν σε κάθε στιγµή να απλώνει τις δουλειές του, να αφιερώσει το «αποταµιευθέν» µέρος των κερδών του γι’ αυτό το σκοπό; Όχι δεν µπορεί να το κάνει, για τον εξής λόγο. Χρήµατα εισπράττει κάθε µέρα µε τη διαφορά όµως πως τα εισπράττει σε µικρά ποσά, σε δώσεις. Τα προϊόντα που παράγει πωλούνται από καιρό

σε καιρό και από καιρό σε καιρό εισπράττει τα χρήµατα. Είναι ολοφάνερο πως εάν θελήσει να µεταχειρισθεί τις εισπράξεις αυτές για άπλωµα της επιχειρήσεώς του θα απαιτηθεί να συγκεντρώσει ένα σεβαστό ποσό. Θα οφείλει εποµένως να περιµένει έως ότου εξασφαλίσει τόσα χρήµατα όσα του χρειάζονται, ας πούµε, για την αγορά νέων µηχανηµάτων. Και έως τότε τι θα κάνει; Έως τότε δεν µπορεί να µεταχειρισθεί τα χρήµατά του, µένουν νεκρά. Αυτό δεν συµβαίνει απλώς σε έναν ή δυο καπιταλιστές, σε µια ορισµένη περίοδο ή σε άλλη, συµβαίνει σε όλους.

Ελεύθερα κεφάλαια υπάρχουν πάντα διαθέσιµα. Έχουµε εντούτοις ειπεί πρωτύτερα πως υπάρχει ζήτηση κεφαλαίων. Από το ένα µέρος υπάρχουνε περιττά ποσά κεφαλαίων που µένουν νεκρά· από το άλλο µέρος υπάρχει µια ζήτηση αυτών των ποσών. Όσο γρηγορότερη γίνεται η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, τόσο ισχυρότερη είναι και η ζήτηση για µεγάλα ποσά κεφαλαίου, αλλά µεγαλύτερη επίσης είναι και η ποσότητα του ελευθέρου κεφαλαίου. Αύτη η κατάσταση των πραγµάτων είναι εκείνη που δίνει στις τράπεζες τη σπουδαιότητα τους. Ο καπιταλιστής, που δεν θέλει τα χρήµατα του να µένουν νεκρά, τα τοποθετεί στην τράπεζα και η τράπεζα τα δανείζει σ’ εκείνους που έχουν ανάγκη για την ανάπτυξη παλαιών επιχειρήσεων ή για το άνοιγµα νέων. Μερικοί βιοµήχανοι καταθέτουν χρήµατα στην τράπεζα και η τράπεζα τα δανείζει σε άλλους βιοµηχάνους. Αυτοί οι τελευταίοι µε τη βοήθεια του δανεισθέντος κεφαλαίου βγάζουν υπεραξία. Μέρος από τις εισπράξεις τους πληρώνεται στην τράπεζα ως τόκος. Η τράπεζα κατόπιν πληρώνει ένα µέρος του τελευταίου αυτού ποσού στους καταθέτες της και κρατεί το άλλο ως τραπεζιτικό κέρδος. Είναι έτσι που εξακολουθεί να δουλεύει η µηχανή. Μπορούµε τώρα να εννοήσουµε γιατί κατά την τελευταία φάση του καπιταλιστικού συστήµατος, ο ρόλος των τραπεζών, η σηµασία τους, και η δραστηριότητα τους έχει επεκταθεί σ’ ένα τόσο θαυµάσιο βαθµό. Τα ποσά των κεφαλαίων που απορροφούνται από τις τράπεζες διαρκώς αυξάνονται. Και σ’ ένα βαθµό αυξάνονται οι τράπεζες που διαθέτουνε χρήµατα για τη βιοµηχανία. Το τραπεζικό κεφάλαιο είναι πάντα «σε δουλειά» στη βιοµηχανία, µετατρέπεται σε βιοµηχανικό κεφάλαιο. Η βιοµηχανία αναπτύσσεται εξαρτώµενη από τις τράπεζες οι όποιες την υποστηρίζουν και την συντηρούν µε κεφάλαια. Το τραπεζικό κεφάλαιο συµµαχεί µε το βιοµηχανικό κεφάλαιο. Στη περίπτωση αυτή έχουµε τη µορφή κεφαλαίου που είναι γνωστό ως χρηµατιστικό κεφάλαιο. Και για να συνοψίσουµε, το χρηµατιστικό κεφάλαιο είναι τραπεζικό κεφάλαιο που έχει εµβολιασθεί µε βιοµηχανικό κεφάλαιο.

Με τα µέσα που διευθύνουν οι τράπεζες, το χρηµατιστικό κεφάλαιο πραγµατοποιεί µια ακόµη στενότερη ένωση όλων των βιοµηχανικών κλάδων απ’ ό,τι επραγµατοποιείτο µε την κατ’ ευθείαν ένωση των επιχειρήσεων: Γιατί γίνεται αυτό; Ας υποθέσουµε πως έχουµε απέναντι µας µια µεγάλη τράπεζα. Αυτή η µεγάλη τράπεζα εφοδιάζει µε κεφάλαιο (ή όπως λένε µε «χρήµατα») όχι απλώς µια αλλά πολλές επιχειρήσεις ή ένα ολόκληρο αριθµό συνδικάτων. Φυσικά το συµφέρον της τράπεζας είναι αυτοί οι οικονοµικοί της υπήκοοι να µη συγκρούονται ο ένας µε τον άλλον. Η τράπεζα τους ενώνει όλους. Η διαρκής της πολιτική είναι να φέρει σε πέρας µια ένωση, από όλες τις επιχειρήσεις που θα είναι κάτω από τη δική της διεύθυνση. Οι τράπεζες έχουν αρχίσει να κρατούν τη διεύθυνση σε πολλούς κλάδους βιοµηχανίας. Οι εµπιστευµένοι της πράκτορες διορίζονται διευθυντές των τραστ, των συνδικάτων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Κι έτσι στο τέλος φθάνουµε στην εποµένη εικόνα. Η βιοµηχανία ολόκληρης της χώρας ενώνεται σε συνδικάτα, τραστ, και ενωµένες επιχειρήσεις. Όλ’ αυτά ενώνονται υπό των τραπεζών. Επικεφαλής ολοκλήρου της οικονοµικής ζωής είναι µια µικρή οµάδα µεγάλων τραπεζιτών που διευθύνουνε τη βιοµηχανία στο σύνολό της. Η

κυβερνητική εξουσία απλώς εκτελεί τη θέληση αυτών των τραπεζιτών και µεγιστάνων των τραστ.

Αυτό αποδεικνύεται πολύ καλά από τις Ενωµένες Πολιτείες όπου η «δηµοκρατική» Κυβέρνηση του προέδρου Ουίλσον[2] δεν ήταν τίποτα παραπάνω από υπηρέτης των τραστ. Το κοινοβούλιο απλώς εκτελεί ό,τι έχει πρωτύτερα αποφασιστεί στις µυστικές συνελεύσεις των µεγιστάνων των τραστ και των τραπεζιτών. Τα τραστ ξοδεύουν κολοσσιαία ποσά για την εξαγορά βουλευτών, δαπανούνε επίσης αφάνταστα ποσά για εκλογικές περιοδείες και τα παρόµοια. Ο Αµερικανός συγγραφέας Μάγιερς αναφέρει πως το 1904 οι µεγάλες ασφαλιστικές εταιρίες ζωής εξόδευσαν για δωροδοκίες τα έξης ποσά: η Μούτουαλ 364,254 δολάρια, η Εκουϊτάµπλ 172,693 δολάρια, η Νιου Γιορκ, 204,019 δολάρια. Ο υπουργός των Οικονοµικών Μακ-Αντού γαµπρός του Ουίλσον, είναι ένας από τους κυριότερους µεγιστάνες των τραπεζών και των τραστ. Γερουσιαστές, υπουργοί του κράτους, βουλευτές είναι απλοί υπηρέτες των µεγάλων τραστ, εάν κι αυτοί οι ίδιοι δεν είναι µέτοχοι σ’ αυτές τις οργανώσεις. Η κρατική εξουσία, ο κυβερνητικός µηχανισµός της «ελευθέρας δηµοκρατίας» δεν είναι παρά ένα εργαστήριο για την λήστευση του λάου.

Μπορούµε συνεπώς να πούµε πως µια καπιταλιστική, χώρα κάτω από την κυριαρχία του χρηµατιστικού κεφαλαίου µετατρέπεται στο σύνολο της σ’ ένα κολοσσιαίο συνασπισµένο τραστ µε επικεφαλής τις τράπεζες. Η µπουρζουαζική κυβέρνηση αποτελεί την Εκτελεστική της Επιτροπή. Οι Ενωµένες Πολιτείες, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Γερµανία κ.τ.λ. δεν είναι παρά κρατικά καπιταλιστικά τραστ, ισχυρές οργανώσεις των µεγιστάνων των τραστ και των τραπεζιτών, οι όποιες εκµεταλλεύονται και κυβερνούν εκατοντάδες εκατοµµύρια ηµεροµισθίων σκλάβων.

27. Ιµπεριαλισµός.

Σε κάθε µια χώρα χωριστά, αποτέλεσµα της κυριαρχίας του χρηµατιστικού κεφαλαίου είναι ν’ αποµακρύνει ως ένα βαθµό την αναρχία της καπιταλιστικής παραγωγής. Οι διάφοροι επιχειρηµατίες που έως τότε συναγωνίζονταν ο ένας τον άλλον, τώρα ενώνουν τις δυνάµεις των µέσα στο κρατικό καπιταλιστικό τραστ.

Τί όµως συµβαίνει σ’ αυτή την περίπτωση σε µια από τις βασικές αντιθέσεις του καπιταλισµού; Είπαµε πολλές φορές πως ο καπιταλισµός µοιραίως θα καταστραφεί γιατί του λείπει η οργάνωση και γιατί έχει προσβληθεί από την πάλη των τάξεων. Εάν λοιπόν µια από τις δυο αυτές αντιθέσεις (βλέπε § 13) εκµηδενίζεται, δεν µπορεί η πρόρρησή µας σχετικώς µε την κατάρρευση του καπιταλισµού να είναι χωρίς βάση;

Το σηµείο που κυρίως έχουµε να εξετάσουµε είναι το εξής: Στην παρούσα περίπτωση η αναρχία της παραγωγής και του συναγωνισµού δεν τελειώνει. Ή θα ήταν καλύτερα να πει κανείς ότι τελειώνει σ’ ένα µέρος για να ξεσπάσει χειρότερα από κάθε άλλη φορά σε άλλο. Ας προσπαθήσουµε να εξηγήσουµε το ζήτηµα στις λεπτοµέρειες του.

Ο σηµερινός καπιταλισµός είναι παγκόσµιος. Όλες οι χώρες είναι αλληλένδετες, αγοράζουν η µια από την άλλη. ∆εν µπορούµε τώρα να βρούµε καµιά χώρα που να µην είναι κάτω από την φτέρνα του καπιταλισµού· δεν µπορούµε να βρούµε καµιά χώρα που να παράγει για τον εαυτό της απολύτως όλα όσα χρειάζεται.

Υπάρχουν πολλά είδη που παράγονται µόνο σε ορισµένα µέρη. Τα πορτοκάλια δεν βγαίνουν σε κρύα µέρη· ενώ σιδεροµετάλλευµα δεν βρίσκεται σε µια χώρα που δεν έχει παρακαταθήκες µέσα στη γη της. Ο καφές, το κακάο και το καουτσούκ γίνονται µόνο σε θερµά κλίµατα. Το βαµβάκι βγαίνει στις Ενωµένες Πολιτείες, στις Ινδίες, την

Αίγυπτο, το Τουρκεστάν κλπ· απ’ αυτές τις πηγές γίνεται εξαγωγή σε όλα τα άλλα µέρη του κόσµου. Κάρβουνα (γαιάνθρακες) βρίσκονται στη Βρετανία, στη Γερµανία, στις Ενωµένες Πολιτείες, την Αυστρία και τη Ρωσία· αλλά δεν υπάρχει κάρβουνο στην Ιταλία και γι’ αυτό η Ιταλία εξαρτάται τελείως από τις χορηγήσεις που έχει από αγγλικό και γερµανικό κάρβουνο. Το σιτάρι έρχεται σ’ όλες τις άλλες χώρε; από τις Ενωµένες Πολιτείες, τις Ινδίες, τη Ρωσία και τη Ρουµανία.

Από το άλλο µέρος, ορισµένες χώρες είναι πολύ προοδευµένες, ενώ άλλες είναι πίσω. Γι’ αυτό τα διάφορα προϊόντα της βιοµηχανίας των πόλεων, στις πιο προοδευµένες χώρες, πωλούνται στις οπισθοδροµηµένες. Η Αγγλία, οι Ενωµένες Πολιτείες, και ιδιαίτερα η Γερµανία, στέλνουν εµπορεύµατα σιδήρου σε όλα τα µέρη του κόσµου. Η Γερµανία έχει την πρώτη θέση στην εξαγωγή χηµικών προϊόντων.

Έτσι κάθε χώρα εξαρτάται από τις άλλες· καθένας πωλεί στους άλλους ή αγοράζει από τους άλλους. Πόσο πολύ µπορεί η εξάρτηση αυτή να προχωρήσει το βλέπουµε από το παράδειγµα της Αγγλίας. Από τα τρία τέταρτα έως τα τέσσαρα πέµπτα του σιταριού που χρειάζεται αυτή η χώρα και το µισό του κρέατος, εισάγονται απ’ έξω και απέναντι αυτών, γίνεται εξαγωγή του µεγαλύτερου µέρους που παράγεται στα αγγλικά εργοστάσια.

Ας ρωτήσουµε τώρα τον εαυτό µας: το χρηµατιστικό κεφάλαιο δίνει τέλος στο συναγωνισµό µέσα στην παγκόσµια αγορά; ∆ηµιουργεί άραγε µια παγκόσµια οργάνωση µε το να ενώνει τους καπιταλιστές µέσα σε µια ιδιαίτερη χώρα; Είναι φανερό πως δεν συµβαίνει αυτό. Η αναρχία στην παραγωγή και οι συναγωνισµοί µέσα σε κάθε ιδιαίτερη χώρα λίγο πολύ περιορίζονται, γιατί οι ιδιώτες επιχειρηµατίες ενώνουνται για να αποτελέσουν ένα κρατικό καπιταλιστικό τραστ. Όλως αντιθέτως όµως, όλο και αγριότερος αναπτύσσεται ο αγώνας µεταξύ των διαφόρων κρατικών καπιταλιστικών τραστ. Αυτό πάντοτε συµβαίνει όταν το κεφάλαιο συγκεντρωθεί. Όταν τα µικρά ψάρια φαγωθούν, τότες φυσικά ο αριθµός των συναγωνιστών έλαττούται, γιατί έχουν µείνει µόνον τα µεγάλα ψάρια. Ανάµεσα στους τελευταίους αυτούς ο αγώνας τώρα γίνεται πάνω σε µεγαλύτερη κλίµακα· αντί ενός αγώνα ανάµεσα στους ιδιώτες βιοµηχάνους ακολουθεί ένας αγώνας µεταξύ των τραστ. Φυσικά ο αριθµός των τραστ είναι µικρότερος από τον αριθµό των ιδιωτών βιοµηχάνων. Ο αγώνας εποµένως, γίνεται αγριότερος και καταστρεπτικότερος. Όταν οι καπιταλιστές σε µια ιδιαίτερη χώρα έχουν νικήσει τους µικρότερούς τους συναγωνιστές, και έχουν οργανωθεί σε κρατικό καπιταλιστικό τραστ ο αριθµός των συναγωνιζόµενων ελαττώνεται ακόµα περισσότερο, επειδή συναγωνιστές είναι τώρα αυτές οι γιγαντιαίες καπιταλιστικές δυνάµεις. Ένας Τέτοιος συναγωνισµός περικλείει τεράστια έξοδα και σπατάλες αφάνταστες. Ο αγώνας µεταξύ των κρατικών καπιταλιστικών τραστ εκδηλώνεται στο διάστηµα της «ειρήνης» µε τον ανταγωνισµό στους πολεµικούς εξοπλισµούς. Στο τέλος δε, καταλήγει στους καταστρεπτικούς πολέµους.

Κι έτσι ενώ το χρηµατιστικό κεφάλαιο εξαφανίζει το συναγωνισµό στις ιδιαίτερες χώρες, µα όταν πρέπει και όταν ο καιρός είναι ώριµος, προκαλεί έναν άγριο και φανατικό συναγωνισµό ανάµεσα στα διάφορα κράτη.

Πώς συµβαίνει αυτό; Και για ποιο λόγο ο ανταγωνισµός αυτός ανάµεσα στις καπιταλιστικές χώρες καταλήγει σε µια καταχτητική πολιτική και στον πόλεµο; Γιατί δεν µπορεί ο συναγωνισµός να είναι ειρηνικός; Όταν δυο βιοµήχανοι συναγωνίζονται µεταξύ τους, δεν επιτίθενται ο ένας του άλλου µε µαχαίρια, αλλά προσπαθούν µε ειρηνικές µεθόδους ν’ αρπάξει ο ένας την πελατεία του άλλου. Γιατί τότε ο συναγωνισµός στην παγκόσµια αγορά να παίρνει µια τόσο άγρια µορφή; Γιατί οι

συναγωνιστές να καταφεύγουν στα όπλα; Σ’ αυτές τις ερωτήσεις πρέπει ν’ απαντήσουµε λεπτοµερώς.

Πρώτα πρώτα πρέπει να εξετάσουµε γιατί ήταν ανάγκη η πολιτική της µπουρζουαζίας να υποστεί µιαν αλλαγή παράλληλα µε την µετάβαση από τον παλαιό καπιταλισµό στον οποίο επικρατούσε ο ελεύθερος συναγωνισµός, στον νέο καπιταλισµό όπου κυριαρχεί το χρηµατιστικό κεφάλαιο.

Ας αρχίσουµε µε τη λεγόµενη δασµολογική πολιτική:[3]. Στη διεθνή πάλη, οι µπουρζουαζικές κυβερνητικές αρχές, υποστηρίζοντας η καθεµιά τους δικούς της καπιταλιστές, έχουν υιοθετήσει από καιρό την επιβολή τελωνιακών δασµών (φόρων) ως µέσο πάλης. Όταν, π.χ., οι Ρώσοι βιοµήχανοι υφασµάτων εφοβήθηκαν ότι οι Άγγλοι και Γερµανοί συναγωνιστές τους θα έµπαζαν τα αγγλικά και γερµανικά υφάσµατα στη Ρωσία και θα ξέπεφταν τις τιµές των εγχώριων υφασµάτων, η ρωσική κυβέρνηση φάνηκε αρκετά βολική για να επιβάλει εισαγωγικό δασµό (φόρο) επί των αγγλικών και γερµανικών υφασµάτων. Φυσικά αυτό εµπόδιζε την εισαγωγή ξένων προϊόντων στη Ρωσσία. Οι βιοµήχανοι συνήθως φωνάζουν ότι οι δασµοί είναι αναγκαίοι για την υποστήριξη της εγχώριας βιοµηχανίας. Εάν όµως µελετήσουµε τις δασµολογικές πολιτικές των διαφόρων χωρών θα ιδούµε ότι ο πραγµατικός σκοπός ήταν πολύ διάφορος. Κατά τις τελευταίες δεκαετηρίδες, οι χώρες στις οποίες οι καπιταλιστές έκαναν τον µεγαλύτερο θόρυβο για υψηλούς εισαγωγικούς δασµούς, οι χώρες στις οποίες τέτοιοι δασµοί επεβλήθησαν, είναι οι µεγαλύτερες και ισχυρότερες χώρες του κόσµου. Οι Ενωµένες Πολιτείες προηγήθηκαν σ’ αύτη την κίνηση. Θα ήταν δυνατό, ο εξωτερικός συναγωνισµός να βλάψει αυτές τις χώρες;

Ας υποθέσουµε πως σε µια ορισµένη χώρα η υφαντουργία έχει γίνει µονοπώλιο συνδικάτων ή τραστ. Τί θα συµβεί αν επιβληθεί εισαγωγικός δασµός; Οι συνενωµένοι σε συνδικάτο καπιταλιστές σκοτώνουν δυο πουλιά µε ένα βόλι. Πρώτα, απελευθερώνονται από το ξένο συναγωνισµό. ∆εύτερο, µπορούν να ανεβάσουν τις τιµές του εµπορεύµατός τους, τόσο σχεδόν όσο ανέβηκαν οι δασµοί. Υποθέστε ότι ο εισαγωγικός δασµός (τελωνιακός φόρος) των υφασµάτων είναι δυο σελίνια για κάθε γιάρδα. Σ’ αυτή την περίπτωση οι µεγιστάνες της υφαντουργίας δεν υπάρχει λόγος να διστάξουν να προσθέσουν δυο σελίνια, ή τουλάχιστο ένα σελίνι και εννέα πέννες στη τιµή των προϊόντων τους. Εάν η βιοµηχανία δεν είχε συνενωθεί σε συνδικάτο, ο εσωτερικός συναγωνισµός ανάµεσα στους καπιταλιστές µέσα στη χώρα την οποία εξετάζουµε θα κατέβαζε αµέσως τις τιµές. Εάν όµως υφίσταται έλεγχος κανενός συνδικάτω δεν θα του είναι δύσκολο ν’ ανεβάσει τις τιµές, γιατί οι µεν ξένοι καπιταλιστές κρατιούνται µακριά από την αγορά λόγω των δασµών, στο εσωτερικό δε δεν υπάρχει συναγωνισµός ένεκα της ενώσεως της βιοµηχανίας σε συνδικάτο. Εφόσον γίνεται κάποια εισαγωγή αυξάνουν οι πρόσοδοι του κράτους ενώ οι ενωµένοι σε συνδικάτο βιοµήχανοι, εξασφαλίζουν συµπληρωµατική υπεραξία (πρόσθετο κέρδος) έπειτα από το ανέβασµα των τιµών. Αυτό µπορεί να συµβεί µόνον εκεί όπου υπάρχουν συνδικάτα ή τραστ. Αλλά αυτό δεν είναι το τέλος της υποθέσεως αυτής. Χάρις στα περιπλέον αυτά κέρδη τους οι ενωµένοι σε συνδικάτα βιοµήχανοι µπορούν να εισαγάγουν τα προϊόντα τους σε άλλες χώρες και να τα πωλούν εκεί, κάτω από τις τιµές του κόστους, απλώς για να υποσκελίσουν όλους τους συναγωνιστές σ’ αυτές τις χώρες. Αυτό είναι κάτι που πραγµατικώς κάνουν. Είναι πασίγνωστο ότι το Ρωσικό Συνδικάτο της ζάχαρης κρατούσε την τιµή της ζάχαρης σχετικώς υψηλή στη Ρωσία, ενώ πωλούσε ζάχαρη στην Αγγλία µε εξευτελιστικές τιµές ελπίζοντας να καταστρέψει τους συναγωνιστές του σ’ αυτή τη χώρα. Το ανέκδοτο ότι στην Αγγλία τα γουρούνια ετρέφοντο µε ρωσική ζάχαρη κατάντησε κοινό. Έτσι οι ενωµένοι σε συνδικάτο βιοµήχανοι, βοηθούµενοι από τα τελωνιακά δασµολόγια, κατορθώνουν

στον ίδιο χρόνο να ληστεύουν τους συµπατριώτες των και να κερδίζουν ξένους πελάτες.

Οι συνέπειες είναι µεγάλης σηµασίας απ’ όλα αυτά. Είναι φανερό ότι τα περιπλέον κέρδη του συνδικάτου αυξάνονται αναλόγως της αυξήσεως του αριθµού των προβάτων που είναι για κούρεµα και της αύξησης του αριθµού εκείνων που περιορίζονται µέσα στους φραγµούς των τελωνιακών δασµών. Εάν η έκταση των δασµών είναι µικρή, η ευκαιρία για κέρδη θα είναι επίσης µικρή. Εάν τουναντίον η έκταση των δασµών είναι µεγάλη, περιλαµβάνει και πολύ πληθυσµό, η ευκαιρία για κέρδη θα είναι ανάλογα µεγάλη.

Σ’ αυτή την περίπτωση τα περιπλέον κέρδη θα είναι πολύ µεγάλα, ώστε να είναι δυνατή µια θαρραλέα δράση στη παγκόσµια αγορά, µια δράση εκεί µε την ελπίδα σπουδαίων κερδών. Λοιπόν, οι εκτάσεις των δασµών συνήθως συµπίπτουν µε την έκταση (χώρα) που διοικεί το κράτος. Πώς µπορεί το τελευταίο αυτό να µεγαλώσει τα σύνορα του; Αρπάζοντας κανένα ξένο έδαφος, προσαρτώντας το, περικλείοντάς το µέσα στα δικά του σύνορα, µέσα στη ιδική του κυβερνητική έκταση. Αλλά αυτό σηµαίνει πόλεµο. Σηµαίνει ότι η κυριαρχία των συνδικάτων είναι αναπόφευκτα συνδεδεµένη µε κατακτητικούς πολέµους. Κάθε ληστρικό καπιταλιστικό κράτος προσπαθεί «να επεκτείνει τα σύνορα του». Την επέκταση αυτήν την ζητάνε τα συµφέροντα των µεγιστάνων των τραστ, τα συµφέροντα του χρηµατιστικού κεφαλαίου. Τώρα, καθένας που οµιλεί για επέκταση των συνόρων, πραγµατικά οµιλεί για πολεµική επιχείρηση.

Με τον τρόπο αυτό, η δασµολογική πολιτική των µεγιστάνων των συνδικάτων και των τραστ, µαζί µε την πολιτική τους, στην παγκόσµια αγορά, οδηγεί σε βίαιες συγκρούσεις. Αλλά εδώ ενεργούν και σπρώχνουν προς τον πόλεµο και άλλες αιτίες.

Είδαµε πως η ανάπτυξη της παραγωγής είναι αποτέλεσµα της συνεχούς συσσώρευσης της υπεραξίας. Σε κάθε προοδευµένη καπιταλιστική χώρα γι’ αυτό το λόγο µεγαλώνει το περίσσιο κεφάλαιο που δίνει ολιγότερα κέρδη απ’ όσα σε µια σχετικώς οπισθοδροµηµένη χώρα. Όσο µεγαλύτερη είναι η συσσώρευση του περίσσιου κεφαλαίου, σε µια χώρα, τόσο πιο ισχυρές είναι οι προσπάθειές της να κάµει εξαγωγή κεφαλαίου, να το τοποθετήσει στο εξωτερικό. Και σ’ αυτό ευνοεί πάρα πολύ η δασµολογική πολιτική. Πραγµατικά. οι εισαγωγικοί δασµοί εµποδίζουν πολύ την εισαγωγή εµπορευµάτων. Όταν π.χ. άλλοτε οι Ρώσοι βιοµήχανοι επέβαλαν υψηλούς δασµούς στα γερµανικά εµπορεύµατα, έγινε δύσκολη στους γερµανούς βιοµηχάνους η εισαγωγή των προϊόντων τους στη Ρωσία. (Οµιλούµε. φυσικά, για πράγµατα που συνέβησαν όταν οι βιοµήχανοι ήσαν στην εξουσία, προ των ηµερών της Σοβιετικής Κυβερνήσεως).

Όταν όµως ευρήκαν δύσκολη την εξαγωγή των προϊόντων τους στη Ρωσία, άλλος δρόµος ανοίχθηκε στους γερµανούς καπιταλιστές. Άρχισαν να εισάγουν τα κεφάλαιά τους στη Ρωσία. Έκτισαν εκεί εργοστάσια, αγόρασαν µετοχές σε ρωσικές επιχειρήσεις ή άνοιξαν επιχειρήσεις καινούριες, δίνοντας σ’ αυτές κεφάλαια. Έφεραν σ’ αυτό οι δασµοί κανένα εµπόδιο; Καθόλου. Μάλιστα το ενάντιο, όχι µονάχα δεν εµποδίσανε την εισαγωγή κεφαλαίων αλλά και ευνοούν την εισαγωγή αυτή. Θετικώς εβοήθησαν την εισροή του κεφαλαίου. Για τον έξης λόγο. Όταν ο γερµανός βιοµήχανος έχει ένα εργοστάσιο στη Ρωσία, και όταν και αυτός επίσης γίνει µέλος του «ρωσικού» συνδικάτου, φυσικά το ρωσικό δασµολόγιο τον βοηθάει για να κερδίσει περιπλέον κέρδη. Οι εισαγωγικοί δασµοί τού είναι ακριβώς τόσο ωφέλιµοι στο κλέψιµο του ρωσικού λαού όσο είναι και στους ρώσους συναδέλφους του.

Το κεφάλαιο κινείται από τη µια χώρα στην άλλη όχι µόνο για να ιδρύσει νέες επιχειρήσεις στην τελευταία ή για να βοηθήσει εκείνες που ήδη υπάρχουνε. Σε πολλές περιπτώσεις η εισαγωγή κεφαλαίου παίρνει τη µορφή δανείου προς την κυβέρνηση της χώρας στην οποία εισάγεται το κεφάλαιο, δανείου µε καθορισµένο ποσοστό τόκου. Αυτό σηµαίνει ότι η κυβέρνηση που δανείζεται αυξάνει το εθνικό της χρέος, γίνεται χρεώστης στη δανείζουσα κυβέρνηση. Σε Τέτοιες περιπτώσεις η κυβέρνηση που χρεωστεί αναλαµβάνει συνήθως να τοποθετήσει όλα τα δάνεια (και κυρίως τα πολεµικά δάνεια) µεταξύ των βιοµηχάνων του πιστωτού κράτους. Έτσι µεγάλες ποσότητες κεφαλαίων περνούν από το ένα κράτος στο άλλο, που ένα µέρος τους καταθέτεται σε βιοµηχανικές επιχειρήσεις και εξοπλισµούς και το άλλο µέρος πάλι αντιπροσωπεύει κρατικά δάνεια. Υπό την κυριαρχία του χρηµατιστικού κεφαλαίου η εξαγωγή κεφαλαίου φθάνει σε γιγάντιες αναλογίες.

Θα δώσουµε µερικούς αριθµούς που µπορούν ακόµα να µας διδάξουν πολλά, αν και είναι κάπως παλαιοί. Στα 1902, η Γαλλία είχε τοποθετήσεις κεφαλαίων σε είκοσι έξι ξένα κράτη ανερχόµενες περίπου σε 85 δισεκατοµµύρια φράγκα: το µισό σχεδόν απ’ το ποσό αυτό ήταν υπό τη µορφή κρατικών δανείων. Η µερίδα του λέοντος είχε πέσει στη Ρωσία (δέκα δισεκατοµµύρια). Εδώ µπορούµε να σηµειώσουµε ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η γαλλική µπουρζουαζία είναι τόσο µανιασµένη γιατί εµείς οι ρώσοι ακυρώσαµε τα τσαρικά χρέη και αρνηθήκαµε να πληρώσουµε τους γάλλους τοκογλύφους. Κατά το 1905 το ποσό των ξένων κεφαλαίων που είχαν εξαχθεί στη Ρωσία είχε ήδη περάσει τα σαράντα δισεκατοµµύρια. Στο 1911 οι τοποθετήσεις της Αγγλίας στο εξωτερικό ανέβηκαν περίπου σε ένα δισεκατοµµύριο εξακόσια εκατοµµύρια λίρες στερλίνες· αν όµως συµπεριλάβουµε τα δάνεια στις αγγλικές αποικίες, το ποσό το διατεθειµένο στο εξωτερικό από την Αγγλία ανέβηκε σε τρία δισεκατοµµύρια λίρες στερλίνες. Η Γερµανία, προ του πολέµου, είχε τοποθετήσεις στο εξωτερικό περίπου τριανταπέντε δισεκατοµµύρια µάρκα. Με µια λέξη, όλες οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις εξάγουν µεγάλες ποσότητες κεφαλαίου, για να ληστεύουν, µε τη βοήθεια αυτού του κεφαλαίου τις ξένες χώρες.

Προς τούτοις η εξαγωγή κεφαλαίου συνεπάγεται σοβαρές συνέπειες. Τα διάφορα ισχυρά κράτη αρχίζουν να συναγωνίζονται για την κατοχή εκεινών των εδαφικών εκτάσεων ή µικρότερων κρατών, στα οποία επιθυµούν να βγάλουν και να τοποθετήσουν κεφάλαια. Εδώ όµως υπάρχει ένα άλλο σηµείο για το όποιο πρέπει να δώσουµε προσοχή. Όταν οι καπιταλιστές βγάλουν κεφάλαια σε µια «ξένη» χώρα, ο κίνδυνος που η πράξη τους αυτή περικλείει δεν είναι κίνδυνος ορισµένων ποσοτήτων εµπορευµάτων, άλλα κίνδυνος τεραστίων ποσών χρηµάτων ανερχοµένων σε εκατοµµύρια και δισεκατοµµύρια. Είναι φανερό εποµένως, ότι θα γεννηθεί µεταξύ των καπιταλιστών ο ισχυρός πόθος του να έχουν τελείως στα χέρια τους τις µικρότερες χώρες στις οποίες έχουν τοποθετήσει κεφάλαια, και να στείλουν στρατούς για την υπεράσπιση των κεφαλαίων τους. Στα κράτη που εξάγουν χρήµα παρουσιάζονται νέες βλέψεις, του να υποταχθούνε µε κάθε τρόπο στην ιδική τους εξουσία οι µικρές χώρες, έχουν βλέψεις για να τις κατακτήσουν, για να τις προσαρτήσουν µε τη βία. Ακολουθεί από µέρους των διαφόρων ισχυρών ληστρικών κρατών ένας συναγωνισµός για την εισβολή στις αδύνατες και µικρές χώρες, κι είναι φανερό πως στο τέλος οι ληστές δεν µπορούν παρά να έρθουνε σε σύγκρουση αναµεταξύ τους. Τέτοιες συγκρούσεις έγιναν τελευταία. Αυτό θα πει πως η εξαγωγή κεφαλαίου οδηγούσε στον πόλεµο.

Έχουµε τώρα να εξετάσουµε µερικά συµπληρωµατικά σηµεία. Με την ανάπτυξη των συνδικάτων και την καθιέρωση των τελωνιακών δασµών ο αγώνας για αγορές γίνεται πολύ σφοδρότερος. Από το τέλος του 19ου αιώνα πια δεν µπορούσε να βρεθεί κανένα µέρος που να είχε µείνει εντελώς ελεύθερο για την εξαγωγή εµπορευµάτων, ή καµιά περιφέρεια στην οποίαν οι καπιταλιστές να µην είχαν βάλλει το πόδι τους. Ένας µεγάλος υψωµός στις τιµές των πρώτων υλών άρχιζε τότες. Τα µέταλλα, το µαλλί, η ξυλεία, ο γαιάνθρακας και το βαµβάκι όλο και ακρίβαιναν. Και τα τελευταία προ του πολέµου χρόνια, εγένονταν ένας άγριος αγώνας για την απόκτηση αγορών και ένας αγώνας για νέες πηγές πρώτων υλών. Οι καπιταλιστές εξέταζαν όλο τον κόσµο για να βρουν νέα ανθρακωρυχεία και νέες παρακαταθήκες ακατέργαστων µετάλλων. Κυνηγούσαν νέες αγορές στις όποιες µπορούσαν να εξαγάγουν τα προϊόντα της µεταλλουργίας τους, της υφαντουργίας τους και άλλων βιοµηχανιών. Ήθελαν ένα νέο, «φρέσκο» λαό για να ληστέψουν. Πρωτύτερα, πολύ συχνά, οι συναγωνιστές κάθε χώρας αποτελούντο από φίρµες των οποίων ο συναγωνισµός ήταν «ειρηνικός» και βρίσκονταν σε αρκετά καλές σχέσεις. Υπό την κυριαρχία των τραπεζών και των τραστ µια µεγάλη αλλαγή έγινε. Ας υποθέσουµε ότι ευρέθηκαν νέες παρακαταθήκες χαλκού. Αµέσως καταλαµβάνονται από µια τράπεζα ή ένα τραστ, το οποίο τις έχει τελείως υπό την κατοχή του, τις κάνει µονοπώλιό του. Οι καπιταλιστές των άλλων χωρών αποµένει να παρηγορηθούν µε την παροιµία: «∆εν χρειάζεται να κλαίει κανείς για χυµένο γάλα». Οι ίδιες σκέψεις εφαρµόζονται και στον αγώνα για αγορές. Ας υποθέσουµε ότι το κεφάλαιο από µακριά βρίσκει το δρόµο του σε µια µακρινή αποικία. Η πώληση των εµπορευµάτων οργανώνεται ευθύς πάνω σε µεγάλη κλίµακα. Η εργασία συνήθως πέφτει στα χέρια µιας γιγάντιας φίρµας. Με το ν’ ανοίγει υποκαταστήµατα στον τόπο, εξασκεί µια πίεση επί των τοπικών αρχών, και προσπαθεί µ’ αυτόν τον τρόπο και µε χιλιάδες πανουργίες και τεχνάσµατα να ιδιοποιηθεί την αγορά, να ασφαλίσει ένα µονοπώλιο, και να εκδιώξει όλους τους συναγωνιστές. Είναι φανερόν ότι το µονοπωλιακό κεφάλαιο και οι µεγιστάνες των τραστ και των συνδικάτων θα πρέπει να ενεργήσουν κατά την αγαθότητά τους. ∆εν ζούµε στους «παλιούς καλούς καιρούς» αλλά σε µια περίοδο πολέµου µεταξύ κλεπτών που έχουν µονοπώλιο την κλεψιά και των άλλων ληστών.

Εποµένως, αναπόφευκτα, εκ παραλλήλου µε την ανάπτυξη του χρηµατιστικού κεφαλαίου επέρχεται µια µεγάλη ένταση του αγώνα για αγορές και πρώτες ύλες, και είναι αδύνατον αυτή η ένταση του συναγωνισµού να µην οδηγήσει σε βίαιες συγκρούσεις.

Κατά το τελευταίο τέταρτο του δεκάτου ενάτου αιώνα τα µεγάλα ληστρικά κράτη άρπαξαν χωρίς οίκτο αρκετές επαρχίες που ανήκανε σε µικρότερα Έθνη. Μεταξύ του 1876 και του 1914 οι ονοµαζόµενες Μεγάλες ∆υνάµεις προσήρτησαν, κατά προσέγγιση, εδάφη εκτάσεως δέκα εκατοµµυρίων τετραγωνικών µιλίων. Με άλλες λέξεις, άρπαξαν εδάφη των οποίων η έκταση είναι δυο φορές µεγαλύτερη από την έκταση της Ευρώπης. Ολόκληρος ο κόσµος διαµοιράστηκε µεταξύ των µεγάλων ληστρικών δυνάµεων. Όλες οι άλλες χώρες έγιναν αποικίες τους, υποτελείς ή δούλοι τους.

Να µερικά παραδείγµατα. Η Μεγάλη Βρετανία από το 1870 προσήρτησε στην Ασία: το Βελουχιστάν, Βούρµα, Βάι Χάι Βάι, και το γειτονικό στο Χογκ Κογκ ηπειρωτικό µέρος· επέχτεινε τις αποικίες της των Στενών· απέκτησε την Κύπρο και τη Βόρειο Αγγλική Βόρνεο. Στην Αυστραλία και Ωκεανία προσήρτησε πολλά νησιά, κατέλαβε το ανατολικό µέρος της Νέας Γουϊνέας, προσήρτησε ένα µεγάλο µέρος των νήσων του Σολοµώντος, την νησον του Τόγκα κ.τ.λ. Οι νέες της κτήσεις στην Αφρική είναι: η Αίγυπτος, το βόρειο Σουδάν, η Ουγάνδη, η Ανατολική Ισηµερινή Αφρική, η

Αγγλική Σοµαλία), η Ζανζιβάρη και η Πέµβα. Καταβρόχθισε τις δυο ∆ηµοκρατίες των Μπόερς, κατέλαβε την Ροδεσία και την Αγγλική Κεντρική Αφρική, προσήρτησε την Νιγερία κ.τ.λ., κ.τ.λ.

Η Γαλλία από το 1870, απέκτησε το Ανάµ· κατέκτησε το Τουκίνον· προσήρτησε το Λαός, την Τυνησία, τη Μαδαγασκάρη, µεγάλα τµήµατα της Σαχάρας, του Σουδάν και της παραλίας της Γουϊνέας· απέκτησε εκτάσεις επί της παραλίας του Ελεφαντοστού, στη ∆αχοµέη, στη Σοµαλία κ.τ.λ. Αποτέλεσµα αυτών ήτο ότι κατά τις αρχές του εικοστού αιώνα οι γαλλικές αποικίες είχαν µια έκταση που ήταν σχεδόν είκοσι φορές µεγαλύτερη από την έκταση της µητροπόλεως. (Οι αγγλικές αποικίες σ’ αυτό το χρόνο ήταν περισσότερο από εκατό φορές µεγαλύτερες από την µητρόπολη).

Η Γερµανία άρχισε να λαµβάνει µέρος στο παιγνίδι της αρπαγής κάπως αργότερα, κατά το 1881· αλλά εντός ολιγοστού χρόνου κατόρθωσε να εξασφαλίσει ένα σηµαντικό κοµµάτι από τα λάφυρα.

Η τσαρική Ρωσία επίσης ακολούθησε σε µεγάλη κλίµακα µια ληστρική πολιτική. Κατά τα τελευταία χρόνια αυτή η πολιτική κυρίως εστρέφετο κατά την Ασία, και εδώ επηκολούθησε σύγκρουση µε την Ιαπωνία γιατί και η Ιαπωνία προσπαθούσε να ληστεύσει την Ασία.

Οι Ενωµένες Πολιτείες προσάρτησαν πολλά νησιά στα Πέλαγος της Καραϊβικής και κατόπιν ακολούθησαν µια κατακτητική πολιτική στην Αµερικανική Ήπειρο. Η στάση της Αµερικής απέναντι του Μεξικού υπήρξε πάρα πολύ απειλητική.

Στα 1914 οι εθνικές χώρες των έξι Μεγάλων ∆υνάµεων έφταναν στο σύνολό τους τα 16 εκατοµµύρια τετραγωνικά χιλιόµετρα. Η συνολική επιφάνεια των αποικιακών τους κτήσεων στην ίδια εποχή ήταν περίπου 81 εκατοµµύρια τετραγωνικά χιλιόµετρα.

∆εν είναι δύσκολο να πει κανείς, ότι εν πρώτοις το άρπαγµα αυτό, εγένονταν εις βάρος των πιο µικρών χωρών, εκείνων που ήταν απροστάτευτες και αδύνατες. Αυτές ήταν οι πρώτες που καταστραφήκανε. Όπως στον αγώνα (τον ανταγωνισµό) µεταξύ των βιοµηχάνων και των ανεξαρτήτων χειροτεχνών, ο τελευταίος υπέκυπτε πρώτος, έτσι κι εδώ. Οι µεγάλες ενώσεις των κρατών, οι µεγάλοι κεφαλαιοκράτες, οργανωµένοι για να ληστεύουν άρχισαν πρώτα να συντρίβουν τις µικρές χώρες και να τις υποτάσσουν, να τις κάνουν κτίσεις τους. Στην παγκόσµια οικονοµία, η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου προχωρούσε επάνω στις γνωστές γραµµές. Τα µικρότερα κράτη καταστρέφονταν ενώ τα µεγάλα ληστρικά κράτη εγίνονταν πλουσιότερα, µεγαλύτερα και δυνατότερα.

Μόλις προσήρτησαν όλο το κόσµο, άρχισαν να ανταγωνίζονται αγριότερα αναµεταξύ τους. Ήτανε αναπόφευκτο, οι ληστές να φιλονικήσουν τώρα, για τα λάφυρα, και να πολεµήσουν για ένα νέο µοίρασµα του κόσµου. Τα γιγάντια ληστρικά κράτη διατηρήθηκαν και ένας αγώνας ζωής και θανάτου επρόκειτο να επακολουθήσει αναµεταξύ εκείνων που απέµειναν (επέζησαν) για το πλιάτσικο. Η κατακτητική πολιτική που ακολουθεί το χρηµατιστικό κεφάλαιο στον αγώνα του για νέες αγορές, για πήγες πρώτων υλών, και χωρών όπου µπορεί να τοποθετηθεί το κεφάλαιο, είναι γνωστές µε το όνοµα ιµπεριαλισµός. Ο ιµπεριαλισµός είναι γέννηµα του χρηµατιστικού κεφαλαίου. Όπως µια τίγρη δεν µπορεί να ζήσει µε χορτάρι, έτσι το χρηµατιστικό κεφάλαιο δεν µπορεί να υπάρξει χωρίς πολιτική κατάκτησης, διαρπαγής, βίας και πολέµου. Η κυριότερη επιθυµία κάθε καπιταλιστικού κράτους είναι να κυριεύσει τον κόσµο· να ιδρύσει µια παγκόσµια Αυτοκρατορία µέσα στην οποία, µια φούχτα καπιταλιστές που ανήκουν στα νικηφόρα έθνη, θα κρατούν

αδιαίρετη την Εξουσία. Ο Άγγλος ιµπεριαλιστής π.χ. ονειρεύεται µια «Μεγαλύτερη Βρετανία» που θα κυβερνάει όλο τον κόσµο –ένα κόσµο στον οποίο οι εγγλέζοι άρχοντες των Τραστ θα ορίζουν την εργασία των Μαύρων και των Ρώσσων, των Γερµανών και των Κινέζων, των Ινδών και των Αρµενίων, των σκλάβων όλων των φυλών και χρωµάτων, άσπρων, µαύρων, κίτρινων και κόκκινων. Η Αγγλία δεν είναι µακριά από την πραγµατοποίηση αυτού του ιδανικού. Όσο περισσότερο αρπάζει ξένες χώρες τόσο περισσότερο ανοίγει η όρεξή της. Το ίδιο συµβαίνει και µε τους ιµπεριαλιστές των άλλων εθνών. Οι Ρώσοι ιµπεριαλιστές ονειρεύονταν µια «Μεγαλύτερη Ρωσία», οι Γερµανοί ιµπεριαλιστές µια «Μεγαλύτερη Γερµανία» και ούτω καθεξής. Απ’ αυτούς τους «Μεγάλους» εξασκείται, καθώς είναι επόµενο, µια αδιάντροπη διαρπαγή και κατάκτηση όλων των άλλων χωρών ή λαών που υπολείπονται.

Κατ’ αυτό τον τρόπο, λοιπόν, η βασιλεία του χρηµατιστικού κεφαλαίου είναι αναγκασµένη να ρίξει όλο το ανθρώπινο γένος στη µατωµένη άβυσσο του πολέµου, προς όφελος των τραπεζιτών και των βασιλιάδων των τραστ, σ’ έναν πόλεµο που γίνεται απ’ αυτούς όχι για την προστασία ή άµυνα της ιδικής των χώρας άλλα για την λεηλασία άλλων χωρών· έναν πόλεµο που κηρύσσεται µε το σκοπό να υποδουλώσει τον κόσµο στο χρηµατιστικό κεφάλαιο της χώρας που θα είναι η νικήτρια. Αυτός ήτανε ο σκοπός του πρώτου µεγάλου παγκοσµίου πολέµου (1914-1918).

28. Μιλιταρισµός.

Η εξουσία του χρηµατιστικού κεφαλαίου, των µεγιστάνων των τραπεζών και των βασιλιάδων των τραστ, εκδηλώνεται και σ’ ένα άλλο φαινόµενο σπουδαιότατης σηµασίας, δηλαδή, στην πρωτοφανή αύξηση των εξόδων για τους εξοπλισµούς (για το στρατό, ναυτικό και αεροπλάνα). Το πράγµα είναι ολοφάνερο. Στα παλιά χρόνια κανένας ληστής δεν ονειρεύτηκε την παγκόσµια κυριαρχία. Τώρα οι σκέψεις των ιµπεριαλιστών στρέφονται σοβαρά προς αυτή την κατεύθυνση. Ποτέ µέχρι σήµερον δεν έγινε ένας αγώνας µεταξύ τόσο µεγάλων Κρατών. Αποτέλεσµα αυτής της νέας κατάστασης είναι ο εξοπλισµός των κρατών ως τα δόντια. Οι Μεγάλες ∆υνάµεις, ληστές εξ επαγγέλµατος, είχανε το µάτι τους η µια πάνω στην άλλη, γιατί η κάθε µια φοβότανε µήπως ο γείτονας της την χτυπούσε στη ράχη. Κάθε Μεγάλη ∆ύναµη το θεωρεί απαραίτητο να διατηρεί ένα στρατό, όχι µονάχα για την αποικιακή υπηρεσία, όχι µονάχα για την κατάπνιξη των εργατικών εξεγέρσεων, αλλά και για τον πόλεµο µε τους συναδέλφους της –ληστές κράτη. Όταν καµιά από τις ∆υνάµεις εισάγει κάποιο νέο σύστηµα εξοπλισµού, οι άλλες ∆υνάµεις προσπαθούν µε µεγάλο πόθο να προσπεράσουν την πρόοδο αυτή, γιατί φοβούνται µήπως µείνουν πίσω στο τρέξιµο. Έτσι επακολουθεί µια τρελή αντιζηλία στους εξοπλισµούς. Κάθε κράτος προσπαθεί να ξεπεράσει το άλλο. Γιγάντιες επιχειρήσεις σχηµατίζονται, τα τραστ των βασιλιάδων των κανονιών (Πουτίλοφ, Γκρουπ, Άµστρογκ, Βίκερς κ.λπ.). Τα τραστ των όπλων βγάλουν τεράστια κέρδη· ευρίσκονται σε συµµαχία µε τα Γενικά Επιτελεία των στρατών προσπαθούν να ρίξουν λαδί στη φωτιά, να υποθάλψουν τις ευκαιρίες για συγκρούσεις, βλέποντας ότι ο όγκος των κερδών τους εξαρτάται από τον πόλεµο.

Μια τέτοια τρελή εικόνα παρουσίαζε η καπιταλιστική κοινωνία ακριβώς προ του µεγάλου πολέµου. Τα κράτη έµοιαζαν σαν σκαντζόχοιροι γεµάτοι από µπαγιονέτες, στη ξηρά, στη θάλασσα και τον αέρα. Όλα είχαν ετοιµαστεί για τον παγκόσµιο πόλεµο. Στους διαφόρους εθνικούς προϋπολογισµούς τα κοντύλια για το στρατό και το ναυτικό κατελάµβαναν όλο και µεγαλύτερη θέση. Στην Αγγλία, π.χ., στα 1875, τα

έξοδα για πολεµικούς σκοπούς έφταναν τα 38.6 τοις εκατό των άλλων εξόδων για όλους τους άλλους σκοπούς, δηλαδή όχι λιγότερο από ένα τρίτο: κατά τα 1907-08, η αναλογία ανέβηκε στα 48.6 τοις εκατό, σχεδόν το µισό. Στις Ενωµένες Πολιτείες της Αµερικής η αναλογία των εθνικών εξόδων για πολεµικούς σκοπούς για το έτος 1908 ήτανε 56.9 τοις εκατό, δηλαδή πολύ περισσότερο από το µισό. Το ίδιο συνέβαίνε και στις άλλες χώρες. Ο «Πρωσικός Μιλιταρισµός» ανθούσε σ’ όλα τα µεγάλα κράτη. Οι βασιλιάδες των πολεµικών ειδών γεµίζανε τις κάσες τους. Ολόκληρος ο κόσµος έσπευδε µε βήµα ταχύ προς τον αιµατηρότατο απ’ όλους τους πολέµους, προς τον παγκόσµιο ιµπεριαλιστικό πόλεµο (1914-18).

Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχε η αντιζηλία των εξοπλισµών µεταξύ της αγγλικής και γερµανικής αστικής τάξης. Στο 1912 η Αγγλία απεφάσισε να ναυπηγεί τρία υπερντρέτνοτ για κάθε δύο ναυπηγούµενα από τη Γερµανία. Στα 1913, κατά τους ναυτικούς υπολογισµούς, ο Γερµανικός Στόλος της Β. Θάλασσας θα περιλάµβανε 17 ντρέτνοτ έναντι 21 αγγλικών ντρέτνοτ· στα 1916 ο αριθµός θα ήτανε26 γερµανικά και 36 εγγλέζικα και ούτω καθ’ έξης.

Τα έξοδα για το στρατό και το ναυτικό αύξησαν έτσι:

------------------------------------------------------------------

Εκατοµµύρια λιρών Στερλινών

1888 1908

------------------------------------------------------------------

Ρωσσία............................................ 21 47

Γαλλία............................................ 30 41,50

Γερµανία.......................................... 18 40,50

Αυστροουγγαρία.................................... 10 20

Ιταλία............................................ 07,50 12

Αγγλία............................................ 15 28

Ιαπωνία........................................... 0,50 9

Ενωµένες Πολιτείες Αµερικής....................... 10 20

Στο διάστηµα είκοσι χρόνων τα έξοδα διπλασιαστήκανε. Στην Ιαπωνία πολλαπλασιαστήκανε 13 φορές. Ο χορός των εξοπλισµών έγινε ακόµα ζωηρότερος λίγο καιρό προ του πολέµου. Η Γαλλία εξόδευε για πολεµικούς σκοπούς 50.000.000 λίρες στερλίνες στα 1910, και 74.000.000 στα 1914. Η Γερµανία εξόδεψε 47.800.000 λίρες στα 1906 και 94.300.000 στα 1914· δηλαδή τα έξοδα διπλασιαστήκανε σε οχτώ χρόνια. Ακόµα περισσότερο εκπληκτικά ήτανε τα αγγλικά έξοδα. Στα 1910 ήτανε στις 49.000.000 λίρες· στα 1912 έφτασαν κιόλας στα 69.000.000· και στα 1914 ο αριθµός ήτανε 80.000.000 λίρες. Στα 1913 τα ναυτικά µονάχα έξοδα της Αγγλίας ήτανε ανώτερα του συνόλου των όσων όλες οι άλλες δυνάµεις είχανε ξοδέψει για τους στόλους των στα 1886. Όσον άφορα την τσαρική Ρωσία στα 1892 εξόδεψε στους εξοπλισµούς 29.300.000 λίρες στερλίνες· στα 1902 42.100.000· στα 1906 52.900.000. Στα 1914 ο Ρωσικός πολεµικός προϋπολογισµός έφτανε τα 97.000.000 λιρών στερλινών.

Τα έξοδα για τους πολεµικούς σκοπούς καταβροχθίζανε µια τεράστια αναλογία του εθνικού εισοδήµατος. Στην περίπτωση της Ρωσσίας, π.χ., το ένα τρίτο του

προϋπολογιζοµένου ποσού αφιερώνονταν στους εξοπλισµούς. Αληθινά όταν λογαριάσουµε τα δάνεια, η αναλογία γινότανε ακόµη µεγαλύτερη. Να οι αριθµοί. Για κάθε 100 λίρες που ξοδεύονταν στην τσαρική Ρωσία το ποσοστό ήταν:

--------------------------------------------------------------------------------

Για το στρατό, στόλο (συν τους τόκους δανείων) 40,14%

Για την εκπαίδευση 3,86% (το ένα δέκατο τρίτο)

Για τη γεωργία 4,06% (το ένα δέκατο)

Για τη διοίκηση, δικαιοσύνη, διπλωµατία,

σιδηροδρόµους, βιοµηχανία και εµπόριο,

υπουργείο Οικονοµικών κ.λπ. 51,94%

Σύνολο 100,00%

---------------------------------------------------------------------------------

Οι προϋπολογισµοί των άλλων Κρατών ήτανε του ίδιου είδους. Παρατηρήστε τη «δηµοκρατική Αγγλία», π.χ., στα 1904 σε κάθε 100 λίρες που ξόδευε, τα ποσοστά ανέρχονταν:

-----------------------------------------------------------------

Για το στρατό, στόλο.......................................53,8%

Τόκους Εθν. Χρέους και χρεωλύσια...........................22,5%

Σύνολο Πολεµικών Εξοπλισµών................................76,3%

Γενικά ∆ηµόσιες υπηρεσίες..................................23,7%

-----------------------------------------------------------------

29. Ο Ιµπεριαλιστικός Πόλεµος του 1914-1918.

Ήτανε αναπόφευκτο, η ιµπεριαλιστική πολιτική των «Μεγάλων ∆υνάµεων» να τις έφερνε αργά ή γρήγορα σε σύγκρουση. Αναµφισβήτητα, το παιγνίδι της αρπαγής που επαίζετο από όλες τις «Μεγάλες ∆υνάµεις» ήτανε η πραγµατική αιτία του πολέµου. Μονάχα ένας ηλίθιος µπορεί να εξακολουθεί να πιστεύει ότι ο πόλεµος εξερράγη επειδή οι Σέρβοι σκότωσαν τον ∆ιάδοχο της Αυστρίας ή γιατί οι Γερµανοί εισέβαλαν στο Βέλγιο. Στην αρχή, έγινε µεγάλη φιλονικία για το ποιος ήτανε υπεύθυνος για την καταστροφή. Οι γερµανοί κεφαλαιοκράτες υποστηρίζανε ότι η Ρωσία ήτανε ο επιδροµέας, ενώ οι Ρώσοι διακήρυσσαν παντού ότι η Γερµανία άρχισε τον πόλεµο. Στην Αγγλία έλεγαν ότι οι Άγγλοι µπήκανε στον αγώνα υπέρ του «ηρωικού µικρού Βελγίου». Στη Γαλλία όλοι έγραφαν, έσκουζαν και τραγουδούσαν για να αποδείξουν πόσον λαµπρά φερνότανε η Γαλλία για την υπεράσπιση του «ηρωικού Βελγικού» Έθνους. Ταυτόχρονα στην Αυστρία και τη Γερµανία διεσαλπίζετο ότι αυτές οι δυο χώρες απέκρουαν µια Κοζάκικη εισβολή και πως έκαναν έναν καθαρά αµυντικό πόλεµο.

Από το πρώτο ως το τελευταίο όλα αυτά ήτανε φλυαρίες. Ήτανε ένα δόλωµα κατά των εργατών. Η απάτη ήτανε αναγκαία, για να µπορέσει η αστική τάξη να εξαναγκάσει τους στρατιώτες της να πολεµήσουν. ∆εν ήτανε η πρώτη φορά που η µπουρζουαζία µεταχειριζότανε Τέτοιες µεθόδους. Είδαµε παραπάνω, ότι οι

βασιλιάδες της βιοµηχανίας, επέβαλαν υψηλά δασµολόγια, για να µπορούν, ενώ συγχρόνως λήστευαν τους συµπατριώτες τους, ευκολότερα να κατακτούν τις ξένες αγορές. Γι’ αυτούς λοιπόν, οι τελωνιακοί δασµοί, ήτανε ένα µέσο επιθέσεως. Αλλά η µπουρζουαζία επέµενε να λέει πως οι φόροι επεβάλλοντο για την προστασία της εγχώριας βιοµηχανίας. Το ίδιο πράγµα συνέβηκε και στη περίπτωση του πολέµου. Η ουσία του ιµπεριαλιστικού πολέµου που είχε σκοπό να υποδουλώσει τον κόσµο στο ζυγό του χρηµατιστικού κεφαλαίου έγκειται σε τούτο· ότι σ’ αυτόν όλοι ήσαν επιδροµείς. Σήµερα αυτό είναι τόσο φανερό, όσο είναι ο ήλιος. Οι λακέδες της τσαροκρατίας διακηρύσσανε ότι υπερασπίζανε τον εαυτό τους. Αλλά όταν η επανάσταση του Νοέµβρη 1917 άνοιξε τα υπουργικά αρχεία και όταν οι µυστικές συνθήκες δηµοσιευθήκανε, τότες αποδείχτηκε µε ντοκουµέντα πως και ο Τσάρος και ο Κερένσκι, από συµφώνου µε την Αγγλία και τη Γαλλία, διεξήγαγαν τον πόλεµο χάριν των λαφύρων, πως ήθελαν να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, να λεηλατήσουν την Τουρκία και την Περσία, και να αρπάξουν την Γαλικία από την Αυστρία. Αυτά τα πράγµατα είναι τώρα τόσο φανερά και απλά, όσο δυο και δυο κάνουν τέσσαρα. Επίσης οι Γερµανοί ιµπεριαλιστές στο τέλος ξεµασκαρευτήκανε. Θυµηθείτε την συνθήκη του Μπρεστ - Λιτόφσκ[4]. θυµηθείτε τις λεηλασίες της Πολωνίας, Λιθουανίας, Ουκρανίας και Φιλανδίας. Η γερµανική επανάσταση οµοίως έφερε στο φως νέες αποκαλύψεις. Μάθαµε, από επίσηµα έγγραφα, πως η Γερµανία ήτανε έτοιµη να επιτεθεί για να λαφυραγωγήσει και πως σκόπευε να αρπάξει απέραντες εκτάσεις ξένων εδαφών και αποικιών.

Τί να πούµε και για τους «ευγενείς» Συµµάχους; Κι αυτοί, επίσης, ξεσκεπαστήκανε στο τέλος. Κανένας δεν µπορεί να πιστέψει στην ευγένεια τους υστέρα από τη συνθήκη των Βερσαλλιών· ξεγύµνωσαν την Γερµανία, ζήτησαν µια πολεµική αποζηµίωση δωδεκάµισι δισεκατοµµυρίων λιρών: επήρανε όλο το γερµανικό στόλο και τις γερµανικές αποικίες. Έβαλαν χέρι απάνω στις περισσότερες ατµοµηχανές και τις γαλακτοφόρες αγελάδες, για αρραβώνα της αποζηµιώσεως. Ερηµώσανε τη Ρωσσία στις βορεινές και νότιες επαρχίες. Κι αυτοί, επίσης πολέµησαν για τα λάφυρα. Οι κοµµουνιστές µπολσεβίκοι τα είπανε όλα αυτά από τις πρώτες αρχές του πολέµου. Αλλά εκείνο τον καιρό λίγοι τους πίστεψαν. Σήµερα καθένας που βρίσκεται έξω από το φρενοκοµείο µπορεί να δει ποια είναι η αλήθεια. Το χρηµατιστικό κεφάλαιο είναι ένας άπληστος και αιµοδιψασµένος ληστής, αδιάφορο ποια µπορεί να είναι η εθνικότητα των καπιταλιστών. Είναι όλως διόλου το ίδιο, είτε Ρώσοι είναι, είτε Γερµανοί, Γάλλοι, Εγγλέζοι, Γιαπωνέζοι ή Αµερικάνοι.

Βλέπουµε, λοιπόν, ότι όταν µιλάµε για τον ιµπεριαλιστικό πόλεµο, είναι ανόητο να λέµε πως ο ένας ιµπεριαλιστής είναι ένοχος και ο άλλος είναι αθώος, να λέµε πως µερικοί ιµπεριαλιστές ήσαν οι επιδροµείς και πώς οι άλλοι ήταν αµυνόµενοι. Όλες αυτές οι διαβεβαιώσεις γίνονται µονάχα για να γελάσουν τους εργάτες. Στην πραγµατικότητα, οι ∆υνάµεις όλες άρχισαν µε επιδροµές εναντίον των µικρότερων λαών, τις χώρες των οποίων µετέβαλαν σε αποικίες τους. Όλες σχεδίαζαν να λεηλατήσουν τον κόσµο. Οµοίως, σε κάθε χώρα, οι κεφαλαιοκράτες ήλπιζαν να υποτάξουν ολόκληρο τον κόσµο στο χρηµατιστικό κεφάλαιο της δικής τους χώρας.

Μια που άρχισε ο πόλεµος, δεν µπορούσε παρά να γίνει παγκόσµιος. Η αίτια είναι φανερή. Όλος σχεδόν ο κόσµος ήτανε µοιρασµένος µεταξύ των «Μεγάλων ∆υνάµεων» και οι ∆υνάµεις ήτανε στενά συνδεδεµένες από τους δεσµούς ενός παγκοσµίου οικονοµικού συστήµατος. Η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ρωσία, η Γερµανία, η Αυστροουγγαρία, η Σερβία, η Βουλγαρία, η Ρουµανία, το Μαυροβούνιο, η Ελλάδα, η Ιαπωνία, οι Ενωµένες Πολιτείες, η Κίνα, και µια δωδεκάδα µικρών κρατών εσύρθησαν στον αιµατηρό στρόβιλο. Ο ολικός πληθυσµός

του κόσµου είναι κάπου περί τα χίλια πεντακόσια εκατοµµύρια. Το σύνολο αυτού του τεράστιου πληθυσµού υπέφερε άµεσα η έµµεσα από τις δυστυχίες του πολέµου που του επέβαλε µια µικρή οµάδα καπιταλιστών κακούργων. Ποτέ πριν ο κόσµος δεν είδε να παραταχθούν, τόσους µεγάλους στρατούς, όπως έγινε στον τελευταίο πόλεµο. Ποτέ µέχρι σήµερον δεν εγνώρισε τέτοια τερατώδη εργαλεία θανάτου και καταστροφής. Ούτε ποτέ άλλοτε ο κόσµος έγινε µάρτυρας τέτοιου όγκου κεφαλαίου. Η Αγγλία και η Γαλλία υποχρέωσαν όχι µόνον εκείνους που ήτανε Άγγλοι και Γάλλοι από γενετής, να υπηρετήσουν αναγκαστικά τους πλουτοκράτες τους, αλλά επιπροσθέτως τις χιλιάδες χιλιάδων των µαύρων και κίτρινων σκλάβων των αποικιών τους. Οι πολιτισµένοι ληστές δεν εδίστασαν να στρατολογούν ανθρωποφάγους µεταξύ των στρατών τους. Όλα αυτά γινότανε εν ονόµατι των υψηλότερων ιδανικών!

Ο πόλεµος του 1914 είχε τα πρωτότυπα του στους αποικιακούς πολέµους. Αυτού του είδους ήτανε οι ακόλουθοι πόλεµοι: Οι εκστρατείες των «πολιτισµένων» δυνάµεων κατά της Κίνας: Ο Ισπανοαµερικανικός, ο Ρωσοιαπωνικός πόλεµος του 1904 (για την Κορέα, Πορτ Άρτουρ, Μαντζουρία κ.λπ.). Η Ιταλική εκστρατεία κατά της Τριπολίτιδας στα 1912. Ο Μποερικός πόλεµος στη στροφή του αιώνα µας, οπόταν η «δηµοκρατική» Αγγλία απάνθρωπα σύντριψε τις δυο Νοτιοαφρικανικές ∆ηµοκρατίες. Υπήρξανε πολλές περιπτώσεις που απειλήθηκε µια γιγάντια διεθνής πυρκαγιά. Το µοίρασµα της Αφρικής σχεδόν έσπρωξε µέχρι πολέµου την Αγγλία µε τη Γαλλία (επεισόδιο της Φασόδας). Η Γερµανία και η Γαλλία ήρθανε σε ταραχή για το Μαρόκο. Η τσαρική Ρωσία κάποτε έφτασε µέχρι πολέµου µε την Αγγλία για το µοίρασµα της Κεντρικής Ασίας.

Στις αρχές του παγκοσµίου πολέµου, η σύγκρουση των συµφερόντων µεταξύ Αγγλίας και Γερµανίας, όσον άφορα την εδαφική επικράτηση στην Αφρική τη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια, ήταν η κύρια αιτία! Τα πράγµατα ήρθαν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε οι Σύµµαχοι της Αγγλίας, πρώτη απ’ όλες η Γαλλία, ήλπιζε να αποσπάσει την Αλσατία και τη Λωρραίνη από τη Γερµανία και δεύτερη η Ρωσία, ζητώντας να επικρατήσει στα Βαλκάνια και τη Γαλικία.

Ο ληστρικός ιµπεριαλισµός της Γερµανίας βρήκε τον κυριότερό της σύµµαχο στην Αυστροουγγαρία. Ο αµερικανικός ιµπεριαλισµός µπήκε στη σύγκρουση σχετικώς αργά, αφού καιροφυλάκτησε για κάµποσο καιρό να εξαντληθούν οι δυνάµεις των Ευρωπαϊκών ∆υνάµεων.

Έκτος από τον µιλιταρισµό, µια από τις πιο απαίσιες µεθόδους που µεταχειρίζονται οι Ιµπεριαλιστικές ∆υνάµεις στους ανταγωνισµούς των, είναι η Μυστική ∆ιπλωµατία, η οποία επωφελείται από τις µυστικές συνθήκες και συνωµοσίες, και η οποία δεν οπισθοχωρεί ούτε προ της χρήσεως του στιλέτου του δολοφόνου και της µπόµπας του δυναµιτιστή. Οι πραγµατικοί σκοποί του ιµπεριαλιστικού πολέµου βρίσκονταν µέσα στις µυστικές συνθήκες µεταξύ της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας από το ένα µέρος, και µεταξύ της Γερµανίας, Αυστροουγγαρίας, Τουρκίας και Βουλγαρίας από τ’ άλλο. Είναι ολοφάνερο, ότι µυστικοί πράκτορες της Αντάντ ήταν εν γνώσει της δολοφονίας του Αυστριακού ∆ιαδόχου, που συνέβηκε πέντε βδοµάδες προ του πολέµου. Από την άλλη µεριά, η γερµανική διπλωµατία δεν συγχύστηκε καθόλου από τη δολοφονία. Π.χ. ο Ρόρµπαχ, ο γερµανός ιµπεριαλιστής, έγραψε: «Μπορούµε να θεωρήσουµε τον εαυτό µας τυχερό που η µεγάλη αντιγερµανική συνωµοσία φανερώθηκε πριν από ορισµένο καιρό µε τη δολοφονία του αρχιδουκός Φραγκίσκου Φερδινάνδου. ∆υο χρόνια αργότερα, ο πόλεµος θα ήτανε δυσκολότερος». Οι γερµανοί µυστικοί πράκτορες θα ήτανε πολύ πρόθυµοι να δολοφονήσουν το γερµανό διάδοχο, για να

καταφέρουν τον πόλεµο· ούτε οι εγγλέζοι, οι γάλλοι ή οι ρώσοι µυστικοί πράκτορες θα οπισθοχωρούσαν µπροστά στη δολοφονία του ίδιου αυτού πρίγκιπα.

30. Ο Καπιταλισµός του Κράτους και οι Τάξεις.

Η διεξαγωγή του ιµπεριαλιστικού πολέµου ήταν διάφορη, από όλων των άλλων προηγουµένων πολέµων, όχι µονάχα από την έκταση της συγκρούσεως και από τα καταστρεπτικά της αποτελέσµατα, αλλά επιπροσθέτως, από το γεγονός, ότι σε κάθε χώρα που έλαβε ενεργό µέρος στον ιµπεριαλιστικό πόλεµο, όλη η οικονοµική ζωή υποτάχθηκε στους πολεµικούς σκοπούς.

Τις προηγούµενες συγκρούσεις, η µπουρζουαζία µπορούσε να τις διεξάγει µονάχα µε τα αποθέµατα της. Ο παγκόσµιος πόλεµος, όµως, έλαβε Τέτοιες πελώριες διαστάσεις και επηρέασε τόσον ανεπτυγµένες χώρες, που το χρήµα µονάχο του δεν µπορούσε να επαρκέσει. Έγινε ανάγκη, σ’ αυτόν τον πόλεµο, ν’ αφιερωθούν τα χυτήρια του χάλυβα εξ ολοκλήρου στη κατασκευή βαριών κανονιών των οποίων η διάµετρος εξακολουθητικά εµεγάλωνε. Οι γαιάνθρακες να βγαίνουν µονάχα για πολεµικούς σκοπούς. Τα µέταλλα, τα υφάσµατα, τα δέρµατα, το κάθε τι, να χρησιµοποιείται στην υπηρεσία του πολέµου. Φυσικά, λοιπόν, η µεγαλύτερη ελπίδα της νίκης ήτανε για κείνη την οµάδα των καπιταλιστικών κρατών που θα µπορούσε καλύτερα να ζεύξει την παραγωγή και τα µεταφορικά µέσα στα άρµα του πολέµου.

Πώς µπορούσε να κατορθωθεί αυτό; Φως φανερό πως ο µόνος τρόπος µε τον όποιον µπορούσε να κατορθωθεί ήτανε η τέλεια συγκέντρωση της παραγωγής, θα ήτανε αναγκαίο, να κανονισθούν τα πράγµατα κατά τέτοιο τρόπο, που η παραγωγή να προχωρεί οµαλά, να οργανώνετο καλά, να ήτανε εντελώς κάτω από τον έλεγχο των πολεµούντων, δηλαδή του Γενικού Επιτελείου, να εκτελούνταν κατά γράµµα όλες οι διαταγές εκείνων που φορούσαν επωµίδες και γαλόνια.

Πώς µπορούσε να το κάνει αυτό η µπουρζουαζία; Το πράγµα ήτανε εντελώς απλό. Για τον σκοπό αυτόν ήτανε αναγκαίο η µπουρζουαζία να έθετε την ιδιωτική παραγωγή, τα ιδιωτικά τραστ και συνδικάτα στη διάθεση του καπιταλιστικού ληστρικού κράτους. Αυτό έγινε κατά τη διάρκεια του πολέµου. Η βιοµηχανία επιστρατεύτηκε και εστρατικοποιήθηκε δηλαδή ετέθη υπό τις διαταγές του κράτους και των στρατιωτικών αρχών. Αλλά πώς; µερικοί από τους αναγνώστες µας θα ρωτήσουν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η µπουρζουαζία θα έχανε βέβαια το εισόδηµα της; Αυτό θα ήτανε εθνικοποίηση. Όταν κάθε τι εδίνετο στο κράτος, τί θα έµεινε για την µπουρζουαζία και πώς οι καπιταλιστές θα συµβιβάζονταν µε µια τέτοια κατάσταση πραγµάτων; Είναι γεγονός ότι η µπουρζουαζία δέχτηκε αυτή τη διαρρύθµιση των πραγµάτων. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα τόσο ασυνήθιστο σ’ αυτό, γιατί τα ιδιωτικά τραστ και συνδικάτα δεν µεταβιβασθήκανε στα χέρια του κράτους των εργατών, αλλά του ιµπεριαλιστικού κράτους, του κράτους που ανήκε στην αστική τάξη. Υπήρχε τίποτα που να µπορούσε να τροµάζει την αστική τάξη απ’ αυτή την άποψη; Οι καπιταλιστές απλώς µεταφέρανε τις κτήσεις τους από τη µια τσέπη στην άλλη. Οι κτήσεις έµειναν µεγάλες όπως πάντα.

Πρέπει να µην ξεχνάµε ποτέ τον χαρακτήρα του κράτους. Το κράτος δεν µπορεί να εννοείται πως αποτελεί µια «τρίτη δύναµη» που στέκεται πάνω από τις τάξεις· από το κεφάλι ως τα πόδια είναι µια οργάνωση της αστικής τάξης. Κάτω από την κυριαρχία της µπουρζουαζίας είναι ακριβώς µια οικονοµική οργάνωση, όπως ένα τραστ ή συνδικάτο της αστικής τάξεως.

Βλέπουµε, λοιπόν, ότι όταν η µπουρζουαζία παρέδωσε στα χέρια του κράτους τα ιδιωτικά συνδικάτα και τραστ, τα παρέδωσε στα χέρια του δικού της κράτους, του ληστρικού καπιταλιστικού κράτους και όχι του προλεταριακού κράτους· εποµένως δεν είχε τίποτα να χάσει από την αλλαγή αύτη.

∆εν είναι ακριβώς το ίδιο πράµα για ένα βιοµήχανο που µπορούµε να τον ονοµάσουµε Κανελλόπουλο ή Χαρίλαο όταν εισπράττει τα κέρδη του, είτε από το λογιστήριο ενός συνδικάτου, είτε από µια Τράπεζα του κράτους; Μακριά από του να χάσει από την αλλαγή η µπουρζουαζία, πραγµατικά κέρδισε. Υπήρχε ένα κέρδος, γιατί µε την κρατική συγκέντρωση της βιοµηχανίας, η µηχανή του πολέµου µπορούσε να εργάζεται µε καλύτερα αποτελέσµατα και υπήρχαν µεγαλύτερες πιθανότητες να κερδηθεί ο πόλεµος της αρπαγής.

∆εν είναι εκπληκτικό, λοιπόν, πως σχεδόν σ’ όλες τις καπιταλιστικές χώρες κατά την διάρκεια του πολέµου ο καπιταλισµός του κράτους αναπτύχθηκε και αντικατέστησε τον καπιταλισµό των ιδιωτικών συνδικάτων ή τραστ. Η Γερµανία, π.χ., κέρδισε πολλές επιτυχίες και ήτανε ικανή για µια µακρινή περίοδο να αντικρούει επιθέσεις εχθρών πολύ ανώτερης δυνάµεως, απλώς γιατί η γερµανική µπουρζουαζία επέτυχε τόσο πολύ στην οργάνωση του καπιταλισµού του κράτους.

Η αλλαγή προς τον καπιταλισµό του κράτους επραγµατοποιήθηκε µε διαφόρους τρόπους. Σε πολλές περιπτώσεις ιδρύθηκε ένα κρατικό µονοπώλιο της παραγωγής και του εµπορίου. Αυτό εσήµαινε ότι η παραγωγή και το εµπόριο περάσανε όλως διόλου στα χέρια του αστικού κράτους. Κάποτε η µεταβολή δεν επραγµατοποιήθηκε µε µιας, αλλά σιγά σιγά. Αυτό συνέβηκε όταν το κράτος αγόρασε απλώς µερικές µετοχές του συνδικάτου ή του τραστ.

Μια επιχείρηση, στην οποία συνέβηκε αυτό, έγινε µισή ιδιωτική και µισή κρατική. Αλλά το αστικό κράτος κρατούσε τα κυριότερα νήµατα. Επίσης ακόµα και όταν µερικές επιχειρήσεις έµειναν στα ιδιωτικά χέρια, βρίσκονταν συχνά κάτω από το κυβερνητικό έλεγχο. Μερικές επιχειρήσεις, ήταν υποχρεωµένες από ειδική νοµοθεσία, να αγοράζουν τις πρώτες τους ύλες από µερικές άλλες, ενώ οι τελευταίες έπρεπε να πωλήσουν στις πρώτες ορισµένες ποσότητες και σε ορισµένες τιµές. Το κράτος όριζε τις µεθόδους της εργασίας, καθόριζε τις ύλες που έπρεπε να χρησιµοποιηθούν και µοίραζε αυτές τις ύλες. Έτσι στη θέση του ιδιωτικού καπιταλισµού µπήκε ο κρατικός καπιταλισµός.

Κάτω από τον κρατικό καπιταλισµό, στη θέση των χωριστών οργανώσεων της µπουρζουαζίας ανθεί τώρα µια ενωµένη οργάνωση, η οργάνωση του κράτους. Ως την εποχή του πολέµου υπήρχε σε κάθε κεφαλαιοκρατική χώρα µια κρατική οργάνωση της αστικής τάξης, και υπήρχε επίσης χωριστά από το κράτος µεγάλος αριθµός αστικών οργανώσεων, ως συνδικάτα, τραστ, εταιρίες επιχειρήσεων, οργανώσεις τσιφλικάδων, πολιτικά κόµµατα, ενώσεις, δηµοσιογράφοι, εταιρίες σοφών, λέσχες καλλιτεχνών, η εκκλησία, ενώσεις του κλήρου, πρόσκοποι, οργανώσεις νεολαίας, ιδιωτικά αστυνοµικά γραφεία κ.τ.λ. Κάτω από τον καπιταλισµό του κράτους, όλες αυτές οι χωριστές οργανώσεις συγχωνευτήκανε µε το αστικό κράτος. Έγιναν τρόπον τινά, τµήµατα του κράτους, και εργαζότανε σύµφωνα µε ένα γενικό σχέδιο, υπό τις διαταγές της «Ανώτατης Εξουσίας». Στα µεταλλεία και τα εργοστάσια κάνουν ότι διατάσσει το Γενικό Επιτελείο του στρατού. Οι εφηµερίδες γράφουν κατ’ επιταγήν του Γενικού Επιτελείου, διδάσκουν στις εκκλησίες, οτιδήποτε συµφέρει στους γαλονάδες ληστές του Γενικού Επιτελείου. Οι πίνακες των καλλιτεχνών, τα βιβλία των σοφών και τα ποιήµατα των ποιητών, εκτελούνται και γράφονται σύµφωνα µε τους κανονισµούς και το πρόσταγµα του Γενικού Επιτελείου. Εφευρίσκουν οι

άνθρωποι της επιστήµης µηχανές, όπλα, δηλητηριώδη και ασφυξιογόνα αέρια κ.λπ., για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του Γενικού Επιτελείου. Κατ’ αυτόν τον τρόπον όλη η ζωή εστρατικοποιήθηκε, για να εξασφαλίσει στην µπουρζουαζία την συνεχή είσπραξη των βροµερών της κερδών.

Ο καπιταλισµός του κράτους σηµαίνει µια καταπληκτική προσθήκη δυνάµεως στη µεγάλη αστική τάξη. Όπως ακριβώς κάτω από τη δικτατορία της εργατικής τάξεως, στο κράτος των εργατών, η εργατική τάξη, είναι τόσο δυνατότερη, όσο τα Σοβιέτ, τα επαγγελµατικά σωµατεία, το Κοµµουνιστικό Κόµµα, συνεργάζονται αρµονικότερα, έτσι και κάτω από τη δικτατορία της µπουρζουαζίας η καπιταλιστική τάξη είναι τόσο δυνατότερη, όσο καλύτερα οι µπουρζουαζικές οργανώσεις συνεργάζονται. Ο κρατικός καπιταλισµός, συγκεντροποιώντας όλες αυτές τις οργανώσεις µετατρέποντάς τες όλες, σε όργανα µιας ενιαίας ενωµένης οργανώσεως, συµβάλλει αµέτρητα στην επαύξηση της δυνάµεως του κεφαλαίου. Η µπουρζουαζική δικτατορία φθάνει στο ζενίθ της µε τον κρατικό καπιταλισµό.

Ο κρατικός καπιταλισµός ήκµασε κατά τον πόλεµο σ’ όλες τις µεγάλες καπιταλιστικές χώρες. Στην τσαρική Ρωσία, επίσης είχε αρχίσει να εισδύει (υπό τη µορφή των επιτροπών της βιοµηχανίας πολέµου, των µονοπωλίων κ.λπ.). Ύστερα όµως, η ρωσική µπουρζουαζία τροµοκρατηµένη από την επανάσταση του Μάρτη του 1917, φοβήθηκε µήπως και η παραγωγική βιοµηχανία περάσει στα χέρια του προλεταριάτου µαζί µε την κρατική εξουσία. Γι’ αυτόν τον λόγο υστέρα από την επανάσταση του Μάρτη, η µπουρζουαζία όχι µόνον αποτραβήχτηκε από κάθε απόπειρα να οργανώσει την παραγωγή, αλλά και εσαµποτάρησε θετικά τη βιοµηχανία.

Βλέποµε πως ο κρατικός καπιταλισµός µακριά από του να δώσει τέλος στην εκµετάλλευση, αυξάνει πραγµατικά την δύναµη της µπουρζουαζίας. Εντούτοις οι οπαδοί του Σάϊντµαν στη Γερµανία, και οι οπαδοί της κοινωνικής συνεργασίας στις άλλες χώρες, επιµένουν πως αυτή η υποχρεωτική εργασία είναι σοσιαλισµός. Μόλις, λένε, περιέλθουµε όλα στα χέρια του κράτους, ο σοσιαλισµός θα πραγµατοποιηθεί. ∆εν βλέπουν, ότι σ’ ένα τέτοιο σύστηµα το κράτος δεν είναι ένα προλεταριακό κράτος, αφού είναι στα χέρια εκείνων που είναι οι πιο ύπουλοι και θανάσιµοι εχθροί του προλεταριάτου.

Ο κρατικός καπιταλισµός ενώνοντας και οργανώνοντας την µπουρζουαζία, αυξάνοντας τη δύναµη του καπιταλισµού, έχει φυσικά αδυνατίσει την εργατική τάξη. Κάτω από τον κρατικό καπιταλισµό οι εργάτες έγιναν οι λευκοί σκλάβοι του καπιταλιστικού κράτους. Τους αφαιρέθηκε το δικαίωµα της απεργίας· επιστρατευτήκανε και εστρατικοποιηθήκανε· όποιος σήκωνε την φωνή του εναντίον του πολέµου σέρνονταν στα δικαστήρια και κατεδικαζόντανε σαν προδότης. Σε πολλές χώρες είχε αφαιρεθεί από τους εργάτες κάθε ελευθερία κίνησης, επειδή τους απαγορεύονταν να µεταφερθούνε από µια επιχείρηση σε άλλη. Οι «ελεύθεροι» µισθωτοί εργάτες είχαν καταντήσει δουλοπάροικοι· ήταν καταδικασµένοι να χαθούν στα πεδία των µαχών, όχι για τα δικά τους συµφέροντα, αλλά για τα συµφέροντα των εχθρών τους. Ήταν καταδικασµένοι να προχωρούν προς τον θάνατο όχι χάριν του εαυτού τους ή χάριν των συντρόφων τους ή των παιδιών τους, αλλά χάριν των καταπιεστών τους.

31. Η Κατάρρευση του Καπιταλισµού και η Εργατική Τάξη.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, στην αρχή, ο παγκόσµιος πόλεµος συνετέλεσε στην συγκεντροποίηση και οργάνωση της καπιταλιστικής οικονοµίας. Εκείνο που τα συνδικάτα, οι τράπεζες, τα τραστ, και οι ενωµένες επιχειρήσεις δεν είχανε ακόµα αποτελειώσει τέλεια, αποτελείωσε γρήγορα ο κρατικός καπιταλισµός. Αυτός δηµιούργησε ένα δίχτυ από όλους τους οργανισµούς που κανονίζανε την παραγωγή και τη διανοµή. Έτσι προετοίµασε το έδαφος, πολύ τελειότερα από πριν, για τον καιρό που το προλεταριάτο θα ‘τανε ικανό να αναλάβει στα χέρια του την συγκεντροποιηµένη πια µεγαλοπαραγωγή.

Ήτανε αναπόφευκτο πως ο πόλεµος, που το βάρος του πίεζε τόσο βαριά την εργατική τάξη, θα οδηγούσε µοιραία στην επανάσταση των προλεταριακών µαζών. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του πολέµου ήτανε η σε ασύγκριτο βαθµό φονικότης του. Η επιστράτευση ηλικιών προχωρούσε µε γιγαντιαία βήµατα. Το προλεταριάτο πραγµατικά αποδεκατίστηκε στα πεδία των µαχών. Οι στατιστικές δείχνουνε πως έως τον Μάρτη του 1917 ο αριθµός των σκοτωµένων, πληγωµένων και χαµένων έφθανε τα 25 εκατοµµύρια· την 1η του Γενάρη 1918, ο αριθµός των σκοτωµένων έφτανε περίπου τα 8 εκατοµµύρια. Αν παραδεχτούµε σε 50 οκάδες το κατά µέσον όρο βάρος ενός στρατιώτη, από την 1η Αυγούστου του 1914, ως την 1η του Γενάρη του 1918, οι καπιταλιστές φέρανε στην αγορά 400 εκατοµµύρια σαπισµένο ανθρώπινο κρέας. Για να υπολογίσουµε την πραγµατική απώλεια σε ανθρώπινες υπάρξεις, πρέπει να προσθέσουµε ακόµα και µερικά εκατοµµύρια που µείνανε για πάντα σακάτηδες. Αν πάρουµε υπόψη µας την σύφιλη µονάχα, αυτή η ασθένεια εξαπλώθηκε χάρις στον πόλεµο σε ένα σχεδόν απίστευτο σηµείο, κι έτσι τώρα η µόλυνση είναι περίπου παγκόσµια. Με τον πόλεµο οι άνθρωποι γενήκανε πολύ ολιγότερο ικανοί φυσικώς· τα πιο υγιή, τα πιο δραστήρια στοιχεία, εκείνοι που αποτελούσανε το άνθος των εθνών, καταστραφήκανε. ∆εν θα ‘τανε καθόλου ανάγκη να πούµε πως την µπόρα των θυσιών την βάσταξαν οι εργάτες και οι χωρικοί. Στα µεγάλα κέντρα των εµπολέµων κρατών µπορούµε να βρούµε µεγάλες πολυάριθµες οµάδες από εκείνους που σακατεύτηκαν και ακρωτηριάστηκαν κατά τρόπον τερατώδη· άνθρωποι που τα πρόσωπα τους είναι απαίσια ακρωτηριασµένα, που φορούνε µάσκες, ζούνε σε µια αθλιότητα, σαν ζωντανές αποδείξεις της οµορφιάς του µπουρζουαζικού πολιτισµού!

Το προλεταριάτο, εντούτοις, δεν σφάχτηκε µόνο στο µέτωπο. Αφόρητα βάρη ριφθήκανε στους ώµους εκείνων από τους προλετάριους που µείνανε ζωντανοί. Ο πόλεµος απαιτούσε τρελά έξοδα. Τον ίδιο ακριβώς καιρό που οι εργοστασιάρχες µαζεύανε άπειρα κέρδη, που γενήκανε γνωστά για διάκριση µε το όνοµα «πολεµικά κέρδη», οι εργάτες υποβάλλονταν σε βαριά φορολογία για τις πολεµικές ανάγκες. Τα έξοδα του πολέµου εξακολουθούσανε να αυξάνουνε πάνω από κάθε όριο. Το φθινόπωρο του 1919, στη ∆ιάσκεψη της Ειρήνης, ο Υπουργός των Οικονοµικών της Γαλλίας εδήλωσεν, ότι ο πόλεµος είχε κοστίσει στους εµπολέµους περισσότερο από ένα τρισεκατοµµύριο φράγκα. Η σηµασία τέτοιων αριθµών είναι πολύ δύσκολη να εννοηθεί. Πρωτύτερα, τέτοιοι αριθµοί, αναφέρονταν για να δείξουν τις αποστάσεις µεταξύ των άστρων. Τώρα χρησιµοποιούνται για να δείξουνε τα έξοδα των χρόνων αυτών της εγκληµατικής σφαγής. Ένα τρισεκατοµµύριο, είναι ένα εκατοµµύριο εκατοµµύρια. Αυτό ήτανε τα τέλος του πολέµου, που εφευρίκανε οι καπιταλιστές. Σύµφωνα µε έναν άλλον υπολογισµό, τα έξοδα του πολέµου ήταν τα παρακάτω:

----------------------------------------------------------------

Εκατοµµύρια Λίρες Στερλίνες

----------------------------------------------------------------

Έξοδα του Πρώτου Χρόνου του Πολέµου..................91,00

Έξοδα του ∆εύτερου Χρόνου του Πολέµου..............136,50

Έξοδα του Τρίτου Χρόνου του Πολέµου.................204,70

Έξοδα των τελευταίων 5 µηνών του 1917...............153,50

Σύνολον.............................................585,70

----------------------------------------------------------------

Έπειτα τα έξοδα του πολέµου αυξήσανε ακόµα περισσότερο, φθάσανε σε αριθµούς που προκαλούνε τον ίλιγγο µε το µέγεθος τους. Μεγάλα ποσά έπρεπε να µαζευτούνε για να καλυφθούνε τα έξοδα αυτά. Φυσικά, λοιπόν, τα καπιταλιστικά κράτη, αρχίσανε να επιβάλλουνε βαριά βάρη πάνω στην εργατική τάξη: είτε µε την άµεσο φορολογία· είτε µε φορολογία επί των ειδών καταναλώσεως· ή, τέλος, για να προσφέρει και η µπουρζουαζία επίσης το µέρος της, µε έναν υψωµό των τιµών των εµπορευµάτων, από πατριωτικά ελατήρια...

Οι τιµές εξακολουθήσανε να υψώνονται. Αλλά οι βιοµήχανοι, και κυρίως εκείνοι που κατασκευάζανε πολεµικά είδη, τσεπώσανε πρωτάκουστα κέρδη.

Οι Ρώσοι βιοµήχανοι κατόρθωσαν να εξασφαλίσουνε περισσότερο από τα διπλά των προηγουµένων µερισµάτων, και σε µερικές επιχειρήσεις τα κέρδη ήτανε πραγµατικά µυθώδη. Παραθέτουµε µερικούς αριθµούς: Η φίρµα νάφθας Αδελφοί Μιρόζιεφ πλήρωσε 40% µέρισµα· η Ντανεσέφκι & Σία 30%· το καπνεργοστάσιο Κάλφα 30%· και ούτω καθ’ έξης. Στη Γερµανία, στα 1913 και 1914 τα καθαρά κέρδη σε τέσσερεις κλάδους της βιοµηχανίας, δηλ. στη χηµική βιοµηχανία, στη βιοµηχανία εκρηκτικών υλών, στη µεταλλουργία, και στη βιοµηχανία αυτοκινήτων, έφθαναν τα 183 εκατοµµύρια· στο 1915 και 1916 τα ολικά κέρδη στους ίδιους κλάδους ανήρθανε σε 259 εκατοµµύρια, δηλ. στο διπλάσιο σχεδόν. Στις Ενωµένες Πολιτείες, τα κέρδη του Τραστ ατσαλιού στο πρώτο εξάµηνο του 1916 ήτανε τρεις φορές περισσότερα από τα κέρδη των πρώτων έξι µηνών του 1915. Τα ολικά κέρδη αυτού του Τραστ στο 1915 ήταν 98 εκατοµµύρια δολάρια. Μερίσµατα 200 τοις εκατό πληρώθηκαν πολλές φορές. Θα µπορούσε ακόµα να αναφέρει κανείς πολύ περισσότερα παραδείγµατα. Οι Τράπεζες είχαν κι αυτές µια παρόµοια πελώρια αύξηση στα κέρδη τους. Κατά τον πόλεµο, οι µικροκαπιταλιστές µεταξύ των βιοµηχάνων καταστράφηκαν, ενώ οι µεγάλοι λωποδύτες πλουτίσανε σ’ απίστευτο βαθµό. Όσο για το προλεταριάτο, αυτό έπεσε κάτω απ’ τον ζυγό των φόρων και της υπερτίµησης των ειδών.

Τα κυριότερα είδη που παράγονταν κατά τον πόλεµον ήταν τα σράπνελ, τα βλήµατα τηλεβόλων, οι ανώτερες εκρηκτικές ύλες, τα κανόνια, τα τανκς, τα αεροπλάνα, δηλητηριώδη αέρια, το µπαρούτι κ.τ.λ. Μια απίστευτη ποσότητα από τα απαιτούµενα αυτά για τον πόλεµο κατασκευάστηκε. Στις Ενωµένες Πολιτείες, καινούριες πόλεις φυτρώσανε σαν µανιτάρια, γύρω στα εργοστάσια µπαρουτιού. Οι ιδιοκτήτες των νέων εργοστασίων µπαρουτιού, µε τη µεγάλη τους απληστία για κέρδη, διευθύνανε τη δουλειά τους τόσο απρόσεχτα, που οι εκρήξεις ήτανε συνηθισµένες. Φυσικά οι βιοµήχανοι των πολεµοφοδίων είχανε τεράστια κέρδη, και οι δουλειές τους προοδεύσανε καταπληχτικά. Όσον άφορα όµως εκείνα που ενδιαφέρανε τον κοινό λαό, η κατάσταση γινότανε συνεχώς χειρότερη. Πράγµατα απαραίτητα και χρήσιµα, δηλ. φαγώσιµα, ρούχα κλπ. παράγονταν σε ολοένα και πιο µικρές ποσότητες. Με το µπαρούτι και τις σφαίρες, ο κόσµος µπορεί να σκοτώνει και να καταστρέφει· το µπαρούτι όµως και οι σφαίρες δεν χρησιµεύουνε καθόλου για τροφή ή ντύσιµο. Όλη η δύναµη των εµπολέµων ήταν αφιερωµένη λοιπόν στην παραγωγή µπαρουτιού και

άλλων φονικών εργαλείων. Η παραγωγή συνηθισµένων χρησίµων πραγµάτων, συνεχώς ελαττωνότανε. Οι εργάτες σύρονταν στον πόλεµο, και η παραγωγική βιοµηχανία είχε τελείως µετατραπεί για τις ανάγκες του πολέµου. Συνεχώς παρουσιαζότανε όλο και µεγαλύτερη ζήτηση από ωφέλιµα αντικείµενα. Γι’ αυτούς τους λόγους παρουσιαστήκανε από τη µια µεριά έλλειψη τροφίµων και από την άλλη µεριά εξωφρενικές τιµές στα τρόφιµα και τα εµπορεύµατα. Έλλειψη τροφής, ψωµιού, κάρβουνου, όλων των χρήσιµων αντικειµένων, και επιπλέον µια παγκόσµια έλλειψη, συνδυαζόµενη µε την παγκόσµια εξασθένηση. Αυτές ήταν οι κυριότερες συνέπειες τον εγκληµατικού ιµπεριαλιστικού πολέµου.

Ιδού και µερικά παραδείγµατα από διάφορες χώρες. Στη Γαλλία στα πρώτα χρόνια του πόλεµου, η γεωργική παραγωγή ελαττώθηκε ώ, εξής:

--------------------------------------------------------------------------

Σε Εκατόλιτρα Το 1914 - Το 1916

--------------------------------------------------------------------------

Στάρι...........................................42.272.500 15.300.500

Πατάτες και Παρόµοια............................46.639.000 15.260.000

∆έντρα για Βιοµηχανικούς Σκοπούς................59.429.000 20.448.000

Καρποφόρα ∆ένδρα................................ - 374.500

--------------------------------------------------------------------------

Στην Αγγλία τα αποθέµατα ακατέργαστου σιδήρου ξεπέσανε ως έξής:

--------------------------------------------------------------

Στο τέλος του 1912 τα αποθέµατα ήταν 241.000 τόνοι

Στο τέλος του 1913 τα αποθέµατα ήταν 138.000 τόνοι

Στο τέλος του 1914 τα αποθέµατα ήταν 108.000 τόνοι

Στο τέλος του 1915 τα αποθέµατα ήταν 113.000 τόνοι

Στο τέλος του 1916 τα αποθέµατα ήταν 8.000 τόνοι

Στο τέλος του 1917 τα αποθέµατα ήταν 600 τόνοι

---------------------------------------------------------------

Με άλλες λέξεις, τα αποθέµατα ακατέργαστου σιδήρου είχαν πραγµατικά εξαντληθεί στο τέλος του 1917.

--------------------------------------------------------------

Στη Γερµανία, η παραγωγή ατσαλιού ήταν ως εξής:

1913.......................................19.300.000 τόνοι

1916.......................................13.900.000 τόνοι

1917.......................................13.100.000 τόνοι

1918.......................................12.000.000 τόνοι

--------------------------------------------------------------

Από την έλλειψη κάρβουνου η κατάσταση της βιοµηχανίας σε όλο τον κόσµο ήταν απελπιστική. Στη Κεντρική και ∆υτική Ευρώπη ο κύριος προµηθευτής κάρβουνου ήταν η Αγγλία. Στην Αγγλία κατά τα µέσα του 1918 η παραγωγή του κάρβουνου είχε λιγοστέψει στα 18 τοις εκατό. Ακόµα στο 1917 οι κυριότερες βιοµηχανίες ήταν πραγµατικά χωρίς προµήθειες κάρβουνου. Τα εργοστάσια ηλεκτρισµού παίρνανε µοναχά τα 1/6 του κάρβουνου πού ‘χαν ανάγκη, ενώ οι υφαντουργικές επιχειρήσεις παίρνανε µοναχά το 1/11 των προπολεµικών προµηθειών. Όταν έγινε η ∆ιάσκεψη της «ειρήνης» στις Βερσαλλίες σχεδόν όλες οι χώρες του κόσµου είχανε προσβληθεί από µια φοβερή κρίση κάρβουνου. Εργοστάσια κλείνανε από έλλειψη καυσίµου ύλης και οι σιδηροδροµικές υπηρεσίες ελαττώνονταν. Μια εκτεταµένη αποσύνθεση της βιοµηχανίας και των µεταφορών επακολούθησε.

Το ίδιο συνέβηκε και στην Ρωσία. Στο 1917 ο πόλεµος την είχε οδηγήσει σε πολύ κακή κατάσταση στο ζήτηµα της προµήθειας κάρβουνου. Οι βιοµηχανίες της περιφερείας της Μόσχας απαιτούσανε 12.000.000 πούτια γαιάνθρακα κατά µήνα (61 πούτια = 1 τόνος). Η Κυβέρνηση Κερένσκι υποσχέθηκε να τους προµηθεύει 6.000.000 πούτια, το µισό του τακτικού ποσού. Οι πραγµατικές προµήθειες ήταν οι εξής:

--------------------------------------------------------------

Γενάρης 1917................................1.800.000

Φλεβάρης 1917...............................1.300.000

Μάρτης 1917................................. 800.000

--------------------------------------------------------------

∆εν είναι εκπληκτικό το ότι η ρωσική βιοµηχανία αντί να αναπτύξει µια «καταπληκτική επέκταση» είχε σχεδόν σταµατήσει. Εδώ, όπως και σ’ όλο τον κόσµο, η καταστροφή του καπιταλισµού είχε αρχίσει. Στο 1917, υπό το καθεστώς Κερένσκι, το κλείσιµο εργοστασίων έφτασε στην εξής έκταση:

--------------------------------------------------------------

Μήνες Αριθ. Επιχειρήσεων Αριθ. Ασχολουµένων Εργατών

Μάρτης 74 6.646

Απρίλης 55 2.916

Μάης 108 8.701

Ιούνιος 125 38.455

Ιούλιος 206 47.755

--------------------------------------------------------------

Η καταστροφή προχωρούσε µε γιγαντιαία βήµατα.

Εάν θελήσουµε να εξετάσουµε τον υψωµό των τιµών που προκλήθηκε από το ένα µέρος από την έλλειψη και από το άλλο µέρος από την εξόγκωση της κυκλοφορίας του χαρτονοµίσµατος αρκεί να στραφούµε προς την Αγγλία, η οποία απ’ όλες τις πρώτες εµπόλεµες χώρες προσβλήθηκε από τον πόλεµο ολιγότερο.

Παραθέτουµε τις κατά µέσον όρο τιµές πέντε κυριοτέρων ειδών διατροφής (τσάι, ζάχαρη, βούτυρο, ψωµί και κρέας):

-----------------------------------------------------------------

Τσάι-Ζάχαρη Ψωµί-Κρέας-Βούτυρο

Μέση τιµή 1901-1905................ 500 300

Τέλος Ιουλίου 1914................. 579 350

Τέλος Γενάρη 1915.................. 786 413

Τέλος Γενάρη 1916.................. 946,5 465

Τέλος Γενάρη 1917.................. 1310,0 561

Τέλος Γενάρη 1918.................. 1221,5 681

Τέλος Μάη 1919..................... 1247,0 777,5

-----------------------------------------------------------------

Έτσι στο διάστηµα του πολέµου και σ’ αυτήν την Αγγλία οι τιµές αυξηθήκανε περισσότερο από το διπλό, η δε αύξηση των ηµεροµισθίων ήτανε πολύ µακριά από του να παρακολουθεί κατά πόδας την αύξηση των εξόδων της ζωής. Στις άλλες χώρες, οι όροι ήταν πολύ χειρότεροι. Ιδιαίτερα ήταν κακοί στη Ρωσία, όπου ο πόλεµος ήτανε τελείως καταστρεπτικός, και όπου η χώρα κατάντησε στη θέση ενός εξευτιλισµένου ζητιάνου που εξαρτάται από την εύνοια των µεγιστάνων του κεφαλαίου.

Στις Ενωµένες Πολιτείας, οι οποίες προσβλήθηκαν από τον πόλεµο ολιγότερο και από την Αγγλία, µεταξύ του 1913 και 1918 οι τιµές δεκαπέντε κυριοτέρων προϊόντων αυξηθήκανε κατά 160 τοις εκατό, ενώ κατά την ίδια περίοδο η αύξηση των ηµεροµισθίων ήτανε µονάχα 80 τοις εκατό.

Στο τέλος, κι αυτή η παραγωγή για πολεµικές ανάγκες άρχισε να µαραίνεται, από έλλειψη κάρβουνου, ατσαλιού και άλλων απαραιτήτων υλών. Σε όλες τις χώρες, έκτος µονάχα από τις Ενωµένες Πολιτείες, η φτώχεια επικρατούσε· η πείνα, το κρύο, και η καταστροφή προχωρούσανε σ’ όλο τον κόσµο. ∆εν είναι ανάγκη να ειπωθεί, πως εκείνοι που κυρίως υποφέρανε απ’ όλα τα κακά, ήτανε τα µέλη της εργατικής τάξεως, που αποπειραθήκανε στο τέλος να διαµαρτυρηθούνε γι’ αυτό. Επάνω τους, τώρα, είχε πια κηρυχθεί ο πόλεµος, ένας πόλεµος, που τα ληστρικά µπουρζουαζικά κράτη είχανε αναλάβει µε όλες τους τις δυνάµεις. Σε όλες τις χώρες, στις δηµοκρατικές όπως και στις µοναρχικές, η εργατική τάξη ήταν αντικείµενο πρωτοφανών καταδιώξεων. Όχι µόνον αφαιρούσαν από τους εργάτες τα δικαίωµα της απεργίας, άλλα και η µικρότερη απόπειρα διαµαρτυρίας, καταπνιγότανε σκληρά. Με τον τρόπο αυτόν η κυριαρχία του καπιταλισµού οδήγησε στον εµφύλιο πόλεµο ανάµεσα στις τάξεις.

Η απόφαση της Τρίτης ∆ιεθνούς, αναφορικά µε τη Λευκή Τροµοκρατία, δίνει µια καταφανή εικόνα για τις καταδιώξεις των εργατών στην εποχή του πολέµου. «Από την αρχή αυτήν του πολέµου – αναφέρεται σ’ αυτήν – οι κυρίαρχες τάξεις, που σκοτώσανε στα πεδία των µαχών περισσότερες από 10 εκατοµµύρια ψυχές, που σφάξανε ακόµα περισσότερες, δηµιουργήσανε µέσα στις χώρες τους το καθεστώς της αιµοβόρου τροµοκρατίας (της µπουρζουαζικής). Η Τσαρική Κυβέρνηση της Ρωσίας τουφέκιζε και κρεµούσε τους εργάτες, οργάνωνε τις σφαγές των Εβραίων, κατέπνιγε κάθε φωνή µέσα στη χώρα. Η αυστριακή µοναρχία έπνιξε στο αίµα την στάση των Ουκρανών και Τσέχων χωρικών και εργατών. Η αγγλική µπουρζουαζία σκότωσε τους καλύτερους αντιπρόσωπους του λάου των πόλεων. Ο γερµανικός ιµπεριαλισµός κρεµούσε µέσα στη χώρα του· πρώτα δε θύµατα αυτού του θηρίου ήταν οι επαναστάτες ναύτες. Στη Γαλλία τουφεκίσανε τους Ρώσους στρατιώτες, που δεν

θελήσανε να υποστηρίξουνε τα συµφέροντα των Γάλλων τραπεζιτών. Στην Αµερική η µπουρζουαζία λιντσάρισε τους ∆ιεθνιστές, καταδίκασε τους καλύτερους αγωνιστές του προλεταριάτου σε 20 χρόνια κάτεργα, κι ετουφέκιζε τους εργάτες για τις απεργίες».

Το καπιταλιστικό σύστηµα αρχίζει να καταρρέει απ’ όλες τις µεριές. Η αναρχία στην παραγωγή έφερε τον πόλεµο, αποτέλεσµα του οποίου ήτανε να γεννηθεί µια πρωτάκουστη οξύτητα ανάµεσα στις κοινωνικές τάξεις· έτσι λοιπόν ο πόλεµος οδήγησε στην Επανάσταση. Ο καπιταλισµός αρχίζει να γκρεµίζεται προς δυο βασικές διευθύνσεις (βλέπε § 13). Έφτασε η εποχή της ανατροπής του καπιταλισµού.

Ας εξετάσουµε τώρα κάπως λεπτοµερέστερα την ανατροπή αυτή.

Η καπιταλιστική κοινωνία ήταν κτισµένη σ’ όλα της τα µέρη πάνω σε ένα σχέδιο: το εργοστάσιο ήταν οργανωµένο σαν τα γραφεία ή σαν ένα σύνταγµα του καπιταλιστικού στρατού· επάνω –οι πλούσιοι, οι όποιοι διατάζουνε, κάτω –οι φτωχοί, οι εργάτες και οι υπάλληλοι, οι όποιοι υπακούουν· ανάµεσα τους –οι µηχανικοί, οι υπαξιωµατικοί, οι µεσαίοι υπάλληλοι. Απ’ αυτό φαίνεται, πως η καπιταλιστική κοινωνία µπορεί να υπάρχει µόνον έως τότε που ο στρατιώτης – εργάτης υποτάσσεται στον µεγαλοκτηµατία – στρατηγό ή αξιωµατικό, ή στα παιδιά των αυλικών ή των µπουρζουάδων, ως τότε που ο κλητήρας του γραφείου υποτάσσεται στον πλούσιο διευθυντή· ως τότε που ο βιοµηχανικός εργάτης εκτελεί τις διαταγές του «κυρίου» διευθυντού, που παίρνει κολοσσιαίο µισθό, είτε υπακούει στον ίδιο τον εργοστασιάρχη, που βγάζει την υπεραξία από τους εργάτες. Όταν όµως οι εργαζόµενες µάζες καταλάβουνε, πως είναι άπλα παιχνιδάκια στα χέρια των έχθρων τους, τότε τα νήµατα, που συνδέουνε τον στρατιώτη µε τον στρατηγό, τον εργάτη µε τον εργοστασιάρχη, αρχίζουνε να κόβονται. Οι εργάτες δεν ακούνε πια τον εργοστασιάρχη, οι στρατιώτες δεν ακούνε πια τον αξιωµατικό, οι υπάλληλοι δεν ακούνε πια τους πλούσιους, τους διευθυντές. Έρχεται η περίοδος της καταπτώσεως της παλιάς πειθαρχίας, µε την οποίαν οι πλούσιοι διατάζανε τους φτωχούς, η µπουρζουαζία κρατούσε τα χαλινάρια του προλεταριάτου. Αυτή η περίοδος διαρκεί αναπόφευκτα ως τότε που η καινούρια τάξη, το προλεταριάτο, θα υποτάξει την µπουρζουαζία, θα την υποχρεώσει να υπηρετήσει τους εργαζοµένους και θα κανονίσει την καινούρια (κοινωνική) πειθαρχία.

Αυτή η ακαταστασία διαρκεί εφόσον το παλιό σύστηµα θα έχει καταστραφεί και το καινούριο δεν έχει ακόµα δηµιουργηθεί, και θα εκλείψει µόνο µε την πλήρη νίκη του προλεταριάτου στον εµφύλιο πόλεµο.

32. Ο Εµφύλιος Πόλεµος.

Ο εµφύλιος πόλεµος είναι ένας αγώνας τάξεων επεκτεινόµενος µέχρις εσχάτων και επέρχεται όταν ο αγώνας των τάξεων καταλήξει σε επανάσταση. Ο παγκόσµιος ιµπεριαλιστικός πόλεµος ανάµεσα σε δύο οµάδες αστικών κρατών, ο πόλεµος που έγινε για το µοίρασµα του κόσµου έγινε εις βάρος των σκλάβων του κεφαλαίου. Εφόρτωσε τόσο βαρύ φόρτωµα πάνω στους εργάτες ώστε η πάλη των τάξεων µετατράπηκε σε εµφύλιο πόλεµο των καταπιεζοµένων κατά των καταπιεστών τους, σε πόλεµο για τον όποιον ο Μαρξ είπεν ότι είναι ο µόνος δίκαιος πόλεµος.

Ήτανε πολύ φυσικό ο καπιταλισµός να έφτανε σε εµφύλιο πόλεµο, ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος µεταξύ των αστικών κρατών να κατέληγε στο τέλος σ’ έναν πόλεµο τάξεων. Το κόµµα µας (το Ρωσικό Κοµµουνιστικό Κόµµα) προείπε αύτη την εξέλιξη απ’ την αρχή ακόµα του πολέµου, στα 1914, οπόταν κανένας δεν ονειρευότανε επανάσταση.

Ήτανε φανερό όµως ότι τα ανυπόφορα βάρη που ο πόλεµος εφόρτωσε πάνω στην εργατική τάξη θα είχανε ως αποτέλεσµα την επανάσταση του προλεταριάτου. Ήτανε ακόµα πιο φανερό ότι η αστική τάξη δεν θα µπορούσε ίσως να εξασφαλίσει µια διαρκή ειρήνη, γιατί η σύγκρουση των συµφερόντων ανάµεσα στις διάφορες οµάδες των ληστών ήτανε πολύ ουσιώδης.

Οι προφητείες µας πραγµατοποιηθήκανε κατά γράµµα. Ύστερα από τα απαίσια χρόνια του πολέµου, της σκληρότητας και της ερήµωσης, ένας εµφύλιος πόλεµος κατά των καταπιεστών άρχισε. Ο εµφύλιος πόλεµος άρχισε µε τις ρωσικές επαναστάσεις, το Μάρτη και τον Νοέµβρη 1917. Συνεχίσθηκε από την φιλανδική επανάσταση, την ουγγρική επανάσταση, την αυστριακή επανάσταση και την γερµανική επανάσταση. Επαναστάσεις και σ’ άλλες χώρες είχαν αρχίσει επίσης. Οι αστικές τάξεις δεν µπορούν να επιτύχουν µια διαρκή ειρήνη. Οι Σύµµαχοι έβαλαν κάτω την Γερµανία το Νοέµβρη του 1918. Η ληστρική ειρήνη των Βερσαλλιών υπογράφηκε υστέρα από πολλούς µήνες. Αλλά κανένας δεν ξέρει αν θα πραγµατοποιηθεί ο τελικός διακανονισµός. Είναι εύκολο σ’ όλους να διακρίνουν ότι η ειρήνη των Βερσαλλιών δεν είναι διαρκής. ∆ιαµάχες ξέσπασαν κιόλας µεταξύ των Γιουγκοσλάβων και των Ιταλών, µεταξύ Πολωνών και Λιθουανών, µεταξύ Πολωνών και Τσεχοσλοβάκων, µεταξύ Λετονών και Γερµανών[5]. Επίσης όλα τα αστικά κράτη ενωθήκανε να χτυπήσουνε τη ∆ηµοκρατία των νικηφόρων ρώσων εργατών. Έτσι ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος καταλήγει σ’ έναν εµφύλιο πόλεµο, που το αναπόφευκτο αποτέλεσµα του θα είναι η νίκη του προλεταριάτου.

Ο εµφύλιος πόλεµος δεν είναι αποτέλεσµα καπρίτσιου κανενός κόµµατος, Ο ερχοµός του δεν ήτανε αποτέλεσµα τύχης. Ο εµφύλιος πόλεµος είναι µια εκδήλωση της επαναστάσης και η επανάσταση ήτανε απόλυτα αναπόφευκτη γιατί ο ληστρικός πόλεµος των ιµπεριαλιστών είχεν ανοίξει τα µάτια της µεγάλης µάζας των εργατών.

Το να νοµίζει κανείς ότι η Επανάσταση θα γίνει χωρίς εµφύλιο πόλεµο είναι το ίδιο µε το να νοµίζει πως µπορεί να γίνει «ειρηνική» επανάσταση. Όποιος το πιστεύει αυτό (όπως το πιστεύουν οι µενσεβίκοι, που θρηνολογούν για τις ζηµίες του εµφυλίου πολέµου) ξεφεύγει από τον Μαρξ και πηγαίνει προς τους προκατακλυσµιαίους σοσιαλιστές που φαντάζονται πώς οι εργοστασιάρχες µπορούν να πεισθούν µε λόγια. Όπως ακριβώς θα µπορούσαµε να ελπίζουµε χαϊδεύοντας ένα λύκο να τον µεταπείσοµε να ζει µε χορτάρι και ν’ αφήσει ήσυχα τα κοπάδια! Ο Μαρξ ήτανε υπερασπιστής του εµφυλίου πολέµου, δηλαδή της πάλης του οπλισµένου προλεταριάτου κατά της αστικής τάξεως. Γράφοντας σχετικά µε την Κοµµούνα του Παρισιού (την εξέγερση των εργατών του Παρισιού στα 1871) διακηρύττει ότι οι επαναστάτες της Κοµµούνας δεν υπήρξαν αρκετά αποφασιστικοί. Μεταχειρίζεται µάλιστα τσουχτερές εκφράσεις στο Μανιφέστο της Πρώτης ∆ιεθνούς, (Ο Εµφύλιος Πόλεµος στη Γαλλία). Εκεί διαβάζουµε: «Ακόµα και οι αστυνόµοι, αντί να αφοπλισθούν και να κλεισθούν σε ασφαλές µέρος, όπως έπρεπε να γίνει, βρήκαν τις πόρτες του Παρισιού ορθάνοιχτες, για την ασφαλή υποχώρησή τους στις Βερσαλλίες. Οι οπαδοί του “κόµµατος της τάξεως” (αυτό ήτανε το όνοµα που εδόθη στους αντεπαναστάτες) όχι µόνον αφέθηκαν απείραχτοι, αλλά και τους επιτράπηκε να συγκεντρωθούν και µε την ησυχία τους να καταλάβουν περισσότερα από ένα, φρούρια, µέσα σ’ αυτή την καρδιά του Παρισιού... Με την απροθυµία της να συνεχίσει τον εµφύλιο πόλεµο που άνοιξε ο “Θιέρσος” (το γαλλικό ταίρι του ρώσου Ντενίκιν)... η Κεντρική Επιτροπή της Κοµµούνας έκανε ένα σπουδαίο λάθος. Ήτανε επείγουσα ανάγκη να χτυπήσει τις Βερσαλλίες, να θέσει τέλος µια για πάντα στις συνωµοσίες του Θιέρσου και των Αγροτιστών. Αντί να ληφθούν τέτοια µέτρα τουναντίον επιτράπηκε πάλι στο “κόµµα της τάξεως” να δοκιµάσει τη δύναµη του

στις κάλπες, στις δηµοτικές εκλογές της 26 του Μάρτη». Εδώ ο Μαρξ καθαρά συνηγορεί για τη βίαιη κατάπνιξη της αντεπανάστασης, συνηγορεί υπέρ του εµφυλίου πολέµου. Ο Έγκελς επίσης έγραψε τα εξής: «Θα µπορούσε η Κοµµούνα του Παρισιού να κρατηθεί έστω και για µια µέρα εάν δεν εµπιστευότανε στην εξουσία του εξοπλισµένου λάου κατά της µπουρζουαζίας; ∆εν έχουµε, µάλλον, το δικαίωµα να µεµφθούµε την Κοµµούνα γιατί έκανε τόση λίγη χρήση της δύναµης που είχε για να υποτάξει τους εχθρούς της;». Και έτσι ο Έγκελς καθορίζει τον όρο επανάσταση. «Επανάσταση είναι η ενέργεια στην οποία µια µερίδα του πληθυσµού επιβάλλει τη θέληση της απάνω στη άλλη µερίδα µε τη δύναµη των όπλων, της µπαγιονέτας και του πυροβολικού».

Βλέπουµε ότι οι αρχηγοί του Σοσιαλισµού εξετάσανε πολύ σοβαρά την επανάσταση. Κατάλαβαν ότι το προλεταριάτο δεν µπορεί ειρηνικά να πείσει την µπουρζουαζία: κατάλαβαν ότι οι εργάτες πρέπει να επιβάλλουν τη θέλησή τους νικώντας σ’ έναν εµφύλιο πόλεµο που θα γίνει µε «όπλα, µπαγιονέτες και κανόνια».

Ο εµφύλιος πόλεµος βάζει τη µια τάξη της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας ενάντια στην άλλη· µε τα όπλα στα χέρια, οι δύο τάξεις, που τα συµφέροντα τους είναι πέρα για πέρα αντίθετα, χτυπιούνται. Το γεγονός ότι η καπιταλιστική κοινωνία είναι διηρηµένη σε δυο µερίδες, ότι ουσιωδώς αποτελείται από δυο τουλάχιστο κοινωνίες –αυτό το γεγονός µπερδεύεται και σκοτίζεται στα συνηθισµένα οµαλά χρόνια. Για ποιο λόγο; Γιατί οι σκλάβοι υπακούουν παθητικά στα αφεντικά τους. Αλλά στο καιρό του εµφυλίου πολέµου αυτή η παθητική υπακοή τελειώνει, και η καταπιεζόµενη µερίδα της κοινωνίας σηκώνεται εναντίον των καταπιεστών της. Είναι φανερό πώς σ’ αυτές τις περιστάσεις οι τάξεις δεν µπορούν ίσως «να ζήσουν αρµονικά η µια κοντά στην άλλη». Ο στρατός µοιράζεται σε Λευκούς Φρουρούς που αποτελούνται από την αριστοκρατία, την αστική τάξη, τα πλουσιότερα µέλη της τάξεως των επιστηµόνων, κ.λπ., και σε Ερυθρούς Φρουρούς που αποτελούνται από εργάτες και χωρικούς. Σήµερα είναι αδύνατο να υπάρξει µια Βουλή οποιουδήποτε είδους, στην οποίαν οι ιδιοχτήτες των εργοστασίων και οι εργάτες να καθίσουν µαζί. Πώς µπορούν να συναντώνται «ειρηνικά» στη Βουλή όταν σκοτώνει ο ένας τον άλλον στους δρόµους; Στο καιρό του εµφυλίου πολέµου, µια τάξη σηκώνει τα όπλα κατά της άλλης τάξης. Γι’ αυτό ο αγώνας µονάχα τότε τελειώνει όταν νικήσει µια από τις δυο τάξεις. ∆εν µπορεί να καταλήξει σε συµφωνία, ή σε οτιδήποτε είδος συµβιβασµού. Αυτή η γνώµη επεβεβαιώθηκε τελείως από την πείρα του εµφυλίου πολέµου στη Ρωσία και αλλού (Γερµανία και Ουγγαρία). Πρέπει γρήγορα να επακολουθήσει µια ∆ικτατορία, είτε του προλεταριάτου είτε της αστικής τάξεως. Κυβέρνηση από τις µεσαίες τάξεις και τα κόµµατα τους (Σοσιαλεπαναστατικό Κόµµα, Μενσεβικικό Κόµµα, κ.λπ.) είναι απλώς ένα γεφύρι για να περάσουµε στη µια µεριά ή στην άλλη. Όταν η Σοβιετική Κυβέρνηση της Ουγγαρίας ανατράπηκε µε την βοήθεια των µενσεβίκων, η θέση της καταλήφθηκε για ένα µικρό διάστηµα από µια «συµµαχία» µικροαστικών κοµµάτων, αλλά κατόπι εγκαθιδρύθηκε µια απολυταρχική αντιδραστική κυβέρνηση.

Από καιρό σε καιρό το Συνταγµατικό Σοσιαλεπαναστατικό Κόµµα ερχότανε στην εξουσία στην Ούφα, πέρα από το Βόλγα ποταµό της Ρωσίας, στη Σιβηρία, άλλα µέσα σε είκοσι τέσσαρες ώρες πάντα έπεφτε από τον Ναύαρχο Κολτσάκ, που υποστηριζότανε από τους µεγάλους κεφαλαιοκράτες και τους τσιφλικάδες. Αυτό εσήµαινε την εγκαθίδρυση της δικτατορίας των τσιφλικάδων και κεφαλαιοκρατών αντί της δικτατορίας των εργατών και χωρικών.

Η αποφασιστική νίκη κατά του εχθρού και η πραγµατοποίηση της ∆ικτατορίας του Προλεταριάτου –αυτή θα είναι η αναπόφευκτη έκβαση του παγκόσµιου εµφύλιου πολέµου.

33. Μορφές του Εµφυλίου Πολέµου και οι Θυσίες του.

Η εποχή των εµφυλίων πολέµων ανοίχτηκε µε την ρωσική επανάσταση, που κι αυτή δεν είναι παρά ο προάγγελος, η αρχή, µιας επαναστάσεως που θα είναι γενική και παγκόσµια. Η επανάσταση άρχισε νωρίτερα στη Ρωσία παρά αλλού, γιατί στη Ρωσία η αποσύνθεση του καπιταλισµού άρχισε νωρίτερα. Η ρωσική µπουρζουαζία και οι ρώσοι τσιφλικάδες ήλπιζαν στην κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης και της Γαλικίας. Από κοινού µετά των «Συµµάχων» τους έλαβαν µέρος στο µαγείρεµα της σούπας του Χάρου του 1914. Εξαιτίας της αδυναµίας τους και της έλλειψης οργανώσης, ήσαν οι πρώτοι που γκρεµίστηκαν και έτσι παρουσιάστηκαν το χάος και η πείνα στη Ρωσία νωρίτερα από αλλού. Γι’ αυτό το λόγο ήτανε εξαιρετικά εύκολο για το ρωσικό προλεταριάτο να λογαριαστεί µε τους εχθρούς της τάξης του. Αύτη είναι η αίτια που πρώτοι οι ρώσοι εργάτες εκέρδισαν µια αποφασιστική νίκη, οι πρώτοι που εγκαθίδρυσαν τη ∆ικτατορία τους.

∆εν πρέπει να συµπεραίνουµε ότι η ρωσική κοµµουνιστική επανάσταση είναι η πιο τέλεια επανάσταση στον κόσµο· ούτε πρέπει να συµπεραίνουµε ότι όσο λιγότερο ανεπτυγµένος είναι ο καπιταλισµός σε µια χώρα τόσο περισσότερο «επαναστατική» θα είναι η χώρα αυτή και κοντύτερα στον Κοµµουνισµό. Η λογική συνέπεια µιας τέτοιας γνώµης, θα ήτανε ότι η υλική πραγµατοποίηση του σοσιαλισµού θα γινότανε κατά πρώτο στη Κίνα, Περσία, Τουρκία και άλλες χώρες, όπου πραγµατικά δεν υπάρχει προλεταριάτο. Εάν συνέβαινε αυτό, η διδασκαλία του Μαρξ θα ήτανε τότε λαθεµένη.

Όποιος συλλογίζεται έτσι, µπερδεύει δυο πράγµατα: από τη µια µεριά, την αρχή της επανάστασης, από την άλλη, το χαρακτήρα της, το βαθµό της τελειότητάς της. Η επανάσταση άρχισε ενωρίτερα στη Ρωσία, επειδή η καπιταλιστική ανάπτυξη δεν είχε ωριµάσει και κράτησε σε καθυστέρηση αυτή τη χώρα. Αλλά ακριβώς εξ αίτιας αυτής της κατάστασης, ακριβώς επειδή η Ρωσία είναι µια οπισθοδροµική χώρα, όπου το προλεταριάτο είναι µειονοψηφία, όπου υπάρχει µεγάλος αριθµός µικρεµπόρων, και ούτω καθεξής, µας είναι δύσκολο να οργανώσουµε µια ακέραιη κοµµουνιστική οικονοµία. Στην Αγγλία η επανάσταση θα ‘ρθει αργότερα. Αλλά εκεί το προλεταριάτο, ύστερα από τη νίκη του, θα οργανώσει τον κοµµουνισµό πιο γρηγορότερα. Στην Αγγλία το προλεταριάτο αποτελεί τη µεγάλη πλειοψηφία του πληθυσµού: οι εργάτες είναι συνηθισµένοι στην οµαδική εργασία: η παραγωγή είναι παρά πολύ συγκεντρωµένη. Γι’ αυτό η επανάσταση θα ‘ρθει αργότερα στην Αγγλία, αλλά γι’ αυτό, όταν έλθει, θα αναπτυχθεί παρά πολύ, και θα επεκταθεί πολύ περισσότερο από τη δική µας.

Πολλοί υπέθεσαν, ότι ο άγριος χαρακτήρας του εµφυλίου µας πολέµου, οφείλεται στην οπισθοδροµικότητα της χώρας µας, ή σε κάποια ιδιαίτερα «ασιατικά» χαρακτηριστικά. Οι αντίπαλοι της επανάστασης στη ∆υτική Ευρώπη, συνηθίζανε να λένε, ότι ο «ασιατικός σοσιαλισµός» ανθεί στη Ρωσία, και ότι στις «πολιτισµένες» χώρες η επαναστατική αλλαγή θα πραγµατοποιηθεί χωρίς ωµότητες. Είναι φανερό πως όλα αυτά είναι ανοησίες. Όπου η καπιταλιστική ανάπτυξη έχει πολύ προχωρήσει, η αντίσταση της µπουρζουαζίας θα είναι περισσότερο πεισµατώδικη. Οι διανοούµενοι (τάξη των επιστηµόνων, µηχανικών - διευθυντών, αξιωµατικών κλπ.)

είναι πιο δυνατά αλληλέγγυοι µε το κεφάλαιο. Γι’ αυτό σε αυτές τις χώρες, ο εµφύλιος πόλεµος θα πάρει αγριότερη µορφή απ’ ό,τι στη Ρωσία. Η πορεία της Γερµανικής Επαναστάσης, απέδειξε πραγµατικά, ότι ο πόλεµος παίρνει σκληρότερες µορφές στις χώρες, που η καπιταλιστική ανάπτυξη είναι πιο προχωρηµένη.

Εκείνοι, που παραπονούνται για την µπολσεβικική τροµοκρατία, ξεχνούν, ότι η µπουρζουαζία δεν σταµατά σε τίποτα για να προστατεύσει τους πορτοφολάδες της. Σε σχέση µ’ αυτή την υπόθεση, η απόφαση, που ψηφίστηκε από το πρώτο συνέδριο της Τρίτης ∆ιεθνούς έχει ως εξής:

«Όταν ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος άρχισε να µεταµορφώνεται σε εµφύλιο πόλεµο, και όταν ο κίνδυνος για τις κυβερνώσες τάξεις, ήτανε άµεσος, και το άσπλαχνό της καθεστώς θα κατέρρεε, η απανθρωπιά της έγινε µεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά ...».

«Οι Ρώσοι στρατηγοί, ζωντανή προσωποποίηση του τσαρικού καθεστώτος, οργάνωσαν τουφεκισµούς εργατών σε µεγάλη κλίµακα, και εξακολουθούν να το κάνουν, έχοντας αµέσως ή εµµέσως, την ένοχο συναίνεση των προδοτών του σοσιαλισµού. Όταν το Σοσιαλεπαναστατικό Κόµµα και το Μενσεβικικό Κόµµα, ήτανε στην εξουσία, οι φυλακές ήτανε γεµάτες από χιλιάδες εργάτες και χωρικούς, και οι στρατηγοί τουφέκιζαν ολόκληρα συντάγµατα “για απείθεια”. Ο Κρασνόφ και ο Ντενίκιν, µε την ευµενή συνεργασία των Συµµαχικών κυβερνήσεων (Γαλλίας, Αγγλίας κλπ.), δολοφονούσαν τους εργάτες κατά δεκάδες χιλιάδες, κρεµώντας και “τουφεκίζοντας ένα στους δέκα”. Για εκφοβισµό συχνά άφηναν τα πτώµατα των κρεµασµένων στην κρεµάλα για τρεις µέρες. Στα Ουράλια, και πέρα από το Βόλγα, οι συµµορίες των Τσεχοσλοβάκων Λευκών Φρουρών, κόβανε τα χέρια και τα πόδια των αιχµαλώτων, έπνιγαν τους αιχµαλώτους στον Βόλγα, τους έθαφταν ζωντανούς. Στη Σιβηρία οι αντεπαναστάτες στρατηγοί δολοφονούσαν τους κοµµουνιστές κατά χιλιάδες και έσφαξαν αµέτρητους χωρικούς και εργάτες:

Οι γερµανοί και αυστριακοί αστοί έκαµαν φανερή επίδειξη στα κτηνώδικα ένστικτά τους στην Ουκρανία, όπου κρεµούσαν σε φορητές σιδερένιες κρεµάλες τους εργάτες και χωρικούς, που πριν εκµεταλλεύονταν, και δολοφονούσαν τους κοµµουνιστές συµπατριώτες τους, τους αυστριακούς και γερµανούς συντρόφους µας. Στη Φιλανδία, µια από τις εστίες της αστικής ∆ηµοκρατίας τους, εβοήθησαν τους φιλανδούς αστούς να τουφεκίσουν 13.000-14.000 προλετάριους και να βασανίσουν µέχρι θανάτου περισσότερους από 15.000 στις φυλακές. Στο Έλσιγκφορς, προσπαθώντας να προστατευθούν από τα πυρά των πολυβόλων τοποθετούσαν γυναίκες και παιδιά µπροστά από τις γραµµές τους. Χάρις στη βοήθεια τους, οι φιλανδοί Λευκοί Φρουροί και οι σουηδοί συνεργάτες τους µπόρεσαν να απολαύσουν αυτά τα αιµατηρά όργια, όταν υπέταξαν το φιλανδικό προλεταριάτο. Στο Τάµµερφορς, ανάγκασαν τις γυναίκες και τα παιδιά να σκάψουν τους λάκκους τους πριν να τους σκοτώσουν. Στο Βίµποργκ, σκότωσαν χιλιάδες ρώσους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. “Μέσα στα δικά τους σύνορα οι γερµανοί αστοί, και οι γερµανοί σοσιαλδηµοκράτες έδειξαν ακόµα µεγαλύτερο βαθµό αντιδραστικότητας και βίας. Τις εξεγέρσεις των κοµµουνιστών εργατών τις κατέπνιξαν στο αίµα: Ο Καρλ Λίµπνεχτ και η Ρόζα Λούξεµπουργκ δολοφονήθηκαν σκληρά και απάνθρωπα: οι Σπαρτακιστές εργάτες σφαγήκανε. Η σηµαία κάτω από την οποία βαδίζει η µπουρζουαζία είναι η σηµαία της Λευκής Τροµοκρατίας, –της οµαδικής τροµοκρατίας και της ατοµικής τροµοκρατίας”.

Την ίδια εικόνα βλέπουµε και στις άλλες χώρες. Στη δηµοκρατική Ελβετία το παν είναι έτοιµο για την τιµωρία των εργατών, όταν τολµήσουν να παραβιάσουν τον καπιταλιστικά νόµο. Στην Αµερική, η φυλακή, ο νόµος του Λυντς, η ηλεκτρική καρέκλα, ήταν τα διαλεκτά σύµβολα της ∆ηµοκρατίας και της Ελευθερίας. Στην

Ουγγαρία και στην Αγγλία, στην Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία –παντού είναι το ίδιο. Οι αστοί δολοφόνοι δεν οπισθοχωρούν, ούτε µπροστά στις ωµότερες πράξεις. Με την ελπίδα να στερεώσουν το καθεστώς τους εξάπτουν τα φυλετικά µίση, και οργανώνουν φρικαλέες σφαγές κατά των Εβραίων, χειρότερες και από εκείνες, που συνήθιζε να οργανώνει η τσαρική αστυνοµία... Όταν οι Πολωνοί αντιδραστικοί και το “σοσιαλιστικό” σκυλολόι δολοφόνησαν τους αντιπροσώπους του ρωσικού Ερυθρού Σταυρού, αυτό δεν ήτανε, παρά µια παραπάνω σταγόνα στον ωκεανό των εγκληµάτων και των ωµοτήτων, που διέπραξε ο αστικός κανιβαλισµός στην αγωνία του θανάτου του».

Εφόσον ο εµφύλιος πόλεµος αναπτύσσεται, παίρνει νέες µορφές. Όταν σε µια χώρα το προλεταριάτο καταπιέζεται υπέρµετρα, αρχίζει τον πόλεµον αυτόν µε µια στάση κατά της Εξουσίας του αστικού κράτους. Τώρα ας υποθέσουµε, ότι σε µια χώρα ή σε µιαν άλλη το προλεταριάτο νίκησε και πήρε την Κρατική Εξουσία στα χέρια του. Τί συµβαίνει σ’ αυτή την περίπτωση; Το προλεταριάτο έχει να οργανώσει την Κρατική Εξουσία, για να εξυπηρετήσει τα συµφέροντα του, έχει τον προλεταριακό στρατό, έχει ολόκληρο τον µηχανισµό της Εξουσίας. Κατόπιν το προλεταριάτο έχει να πολεµήσει µε την µπουρζουαζία της χώρας του, η οποία οργανώνει συνωµοσίες και εξεγέρσεις κατά της Προλεταριακής Εξουσίας. Επιπλέον, το προλεταριάτο οργανωµένο σε κράτος, έχει να πολεµήσει µε τα αστικά κράτη. Εδώ ο εµφύλιος πόλεµος παίρνει µια νέα µορφή, γιατί ο πόλεµος των τάξεων παίρνει µορφή πολέµου στη συνηθισµένη του σηµασία, όταν το προλεταριακό κράτος µάχεται κατά των αστικών κρατών· οι εργάτες τώρα δεν µάχονται µοναχά κατά της µπουρζουαζίας, αλλά το κράτος των εργατών µπερδεύεται σε φανερό πόλεµο εναντίον των ιµπεριαλιστικών κρατών του κεφαλαίου. Ο πόλεµος αυτός γίνεται, όχι για την αρπαγή των αγαθών των άλλων χωρών, άλλα για την νίκη του Κοµµουνισµού, για τη δικτατορία της εργατικής τάξεως,

Αυτό συνέβηκε και τώρα. Ύστερα από την Ρωσική Επανάσταση (του Οκτώβρη 1917), η Σοβιετική Κυβέρνηση χτυπήθηκε από όλες τις µεριές από τους καπιταλιστές: Από τους Άγγλους, τους Γερµανούς και τους Γάλλους, από τους Αµερικανούς και τους Γιαπωνέζους[6], και ούτω καθεξής. Όσο περισσότερο οι εργάτες των άλλων χωρών προσπαθούσανε να µιµηθούν το παράδειγµα της Ρωσικής Επαναστάσεως, τόσο στερεότερα συνεπύκνωνε τις τάξεις του ο ∆ιεθνής καπιταλισµός κατά της Κοινωνικής Επαναστάσεως, και µε τόσο περισσότερο σθένος προσπάθησε να ιδρύσει µια ληστρική Συµµαχία καπιταλιστών κατά του προλεταριάτου.

Με την πρωτοβουλία του απατεώνα Ουίλσον, του αρχηγού του αµερικανικού κεφαλαιοκρατισµού έγινε µια προσπάθεια, να σχηµατισθεί µια τέτοια συµµαχία κατά του προλεταριάτου στην αυτοαποκαλούµενη Συνδιάσκεψη «της Ειρήνης» των Βερσαλλιών.

Η ληστρική αυτή συµµαχία βαφτίσθηκε «Κοινωνία των Εθνών», που υπονοεί τάχα µια «Κοινωνία Λαών». Στη πραγµατικότητα όµως δεν είναι κοινωνία λαών άλλα ένας συνασπισµός των διαφόρων χωρών και των Κυβερνήσεων αυτών των χωρών. Αυτός ο συνασπισµός φέρει τον χαρακτήρα µιας προσπάθειας να σχηµατισθεί ένα παγκόσµιο τραστ, πελωρίων διαστάσεων, που θα αγκαλιάσει ολόκληρη την επιφάνεια της γης σε ένα αγκάλιασµα παγκόσµιας εκµεταλλεύσεως και το όποιο από την άλλη µεριά, θα συντρίψει µε την πιο σκληρή θηριωδία το επαναστατικό κίνηµα της εργατικής τάξεως. Είναι καθαρός µύθος αυτό που λέγεται ότι η Κοινωνία των Εθνών ιδρύθηκε για να προαγάγει την υπόθεση της ειρήνης. Πραγµατικά έχει δυο σκοπούς: την άσπλαχνη εκµετάλλευση του προλεταριάτου σε όλο τον κόσµο πέρα για πέρα,

όλων των αποικιών και των αποικιακών σκλάβων: και τη συντριβή των αρχών της παγκόσµιας κοινωνικής επανάστασης.

Στην Κοινωνία των Εθνών, η Αµερική, που έγινεν υπερβολικά πλούσια στο διάστηµα του πολέµου, παίζει τον πρώτο ρόλο. Όλα τα αστικά κράτη της Ευρώπης είναι τώρα βαριά χρεωµένα στην Αµερική. Η Αµερική είναι πολύ δυνατή και για ένα άλλον ακόµα λόγο ότι έχει απέραντες ποσότητες πρώτων υλών και καύσιµης ύλης, και είναι χώρα που βγάζει πολύ, παρά πολύ στάρι, θέλει να µεταχειρισθεί αυτή τη πλεονεκτική της θέση, κατά τέτοιο τρόπο, που να κάνει όλους τους ληστές συντρόφους της να εξαρτώνται από αυτήν. Χωρίς άλλο θα γίνει ο αρχηγός της Κοινωνίας των Εθνών.

Πολύ ενδιαφέρει και ο τρόπος µε τον οποίο η Αµερική κρύβει την αχόρταγη αρπακτική πολιτική της πίσω από ένα σύγνεφο όµορφων φράσεων. Όταν, αναζητώντας λάφυρα, µπήκε στον πόλεµο, τα συνθήµατα της ήταν: «η σωτηρία του ανθρωπίνου γένους», «η διάσωσης των σκλαβωµένων λαών» και τα λοιπά. Η Αµερική θα ήταν ικανοποιηµένη να διαλυόταν η Ευρώπη, και να αποτελείτο από δωδεκάδες µικρών χωρών, τυπικά «ανεξάρτητων», αλλά ουσιαστικά εξαρτηµένων από την Αµερική. Αυτό το αρπακτικό ενδιαφέρον σκεπάζονταν από µια υψηλή φράση αναφορικώς «µε το δικαίωµα της αυτοδιάθεσης των εθνών». Η καπιταλιστική χωροφυλακή, οι Λευκοί Φρουροί και η Λευκή Αστυνοµία, που, κατά το σχέδιο του Ουίλσον, θα προετοιµαζότανε παντού για να συντρίψουν την επανάσταση, θα είχαν ως σκοπό της ύπαρξής τους να εξασφαλίσουν την τιµωρία εκείνων που θα «διαταράξουν την ειρήνη». Στα 1919 όλοι οι ιµπεριαλιστές ξαφνικά έγιναν ειρηνόφιλοι και έκαναν θόρυβε ότι οι Μπολσεβίκοι ήτανε οι πραγµατικοί ιµπεριαλιστές, οι αληθινοί εχθροί της ειρήνης. Τα σχέδια για την κατάπνιξη της επανάστασης µεταµορφώνονταν σε ζήλο για την ειρήνη και τη δηµοκρατία!

Η Κοινωνία των Εθνών αποδείχθηκε κιόλας ότι είναι ένας διεθνής χωροφύλακας και ένας δήµιος. Οι εκτελεστικοί της αξιωµατικοί ανέτρεψαν τις Σοβιετικές ∆ηµοκρατίες στην Ουγγαρία και Βαυαρία. Προσπάθησαν αδιάκοπα να συντρίψουν το ρωσικό προλεταριάτο στη βόρειο, στη νότιο, στη δυτική και στην ανατολική Ρωσία. Ο αγγλικός, ο αµερικανικός, ο ιαπωνικός, ο γαλλικός και άλλοι ακόµα στρατοί συνέπραξαν µε τους Ρώσους εχθρούς της εργατικής τάξης. Η Κοινωνία των Εθνών εχρησιµοποίησε µαύρα στρατεύµατα κατά των Ρώσων και Ούγγρων εργατών (στην Οδησσό και στη Βουδαπέστη). Το µέγεθος της κατάπτωσης και της ατιµίας στο οποίο µπορεί να φτάσει η Κοινωνία των Εθνών δείχνεται από το γεγονός αυτό. Οι «πολιτισµένοι» ληστές έλαβαν µέρος σε µια Συµµαχία χασάπηδων µαζί µε τον τσαρικό στρατηγό Γιουντένιτς, που ήτανε αρχηγός της αυτοαποκαλούµενης Βορειοδυτικής ∆ιοίκησης. Η Κοινωνία των Εθνών παρακινεί την Φιλανδία, Πολωνία κ.λπ. να επιτεθούν στη Σοβιετική Ρωσία. Με τη βοήθεια των Προξένων των ξένων ∆υνάµεων οργανώνει συνωµοσίες. Οι πράκτορες της ανατινάζουν γεφύρια, ρίχνουν µπόµπες κατά των κοµµουνιστών και ούτω καθεξής. ∆εν υπάρχει ωµότητα που να µην είναι ικανή η Κοινωνία των Εθνών να την εκτελέσει.

Όσο δυνατότερη είναι η έφοδος του προλεταριάτου τόσο στερεότερα οι καπιταλιστές πυκνώνουν τις τάξεις τους. Στο Κοµµουνιστικό Μανιφέστο γραµµένο στα 1847, ο Μαρξ και ο Έγκελς έγραφαν: «Ένα φάντασµα πλανάται στην Ευρώπη, το φάντασµα του Κοµµουνισµού. Όλες οι δυνάµεις της γέρικης Ευρώπης ενώθηκαν σε µια ιερή συµµαχία για να ξορκίσουν αυτό το φάντασµα. Ο Πάπας και ο Τσάρος, ο Μέτερνιχ και ο Γκιζό, οι γάλλοι ριζοσπάστες και η γερµανική αστυνοµία».

Πολλά χρόνια πέρασαν από τότες. Το φάντασµα του Κοµµουνισµού άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Στην κατά του Κοµµουνισµού εκστρατεία παρατάχθηκαν όχι

µόνο η «γέρικη Ευρώπη» αλλά όλος ο καπιταλιστικός κόσµος, και όµως η Κοινωνία των Εθνών θα µείνει ανίκανη να εκπληρώσει τους δυο της σκοπούς, που είναι η οργάνωση της παγκόσµιας οικονοµίας σε ένα µοναδικό τραστ και το παγκόσµιο πνίξιµο της Επαναστάσης. Ακόµα και µεταξύ των Μεγάλων ∆υνάµεων δεν υπάρχει αρκετή ενότητα. Η Αµερική εχθρεύεται την Ιαπωνία και οι δυο αυτές ∆υνάµεις εξοπλίζονται για τον πόλεµο. Πολύ δύσκολα µπορεί να πιστέψει κανείς ότι µπορούν να υπάρξουν πολύ φιλικά αισθήµατα µεταξύ της νικηµένης Γερµανίας και της «αφιλόκερδης» ληστρικής Αντάντ. Υπάρχει ορισµένως µια σχισµάδα στο λαούτο. Τα µικρότερα κράτη πολεµούν αναµεταξύ τους. Ακόµα σπουδαιότερη είναι η σύµπτωση των πολλών αποικιακών επαναστάσεων και πολέµων –στις Ινδίες, Αίγυπτο, Ιρλανδία, κ.λπ. Οι σκλαβωµένες χώρες αρχίζουν να πολεµούν κατά των «πολιτισµένων» Ευρωπαίων σωµατεµπόρων. Στον εµφύλιο πόλεµο, τον πόλεµο που διεξάγει το προλεταριάτο κατά της ιµπεριαλιστικής µπουρζουαζίας προσθέτονται επιπλέον και αποικιακές εξεγέρσεις οι όποιες βοηθούν την υπονόµευση και την καταστροφή της κυριαρχίας του παγκόσµιου ιµπεριαλισµού. Έτσι το ιµπεριαλιστικό σύστηµα διαλύεται από δύο οµάδες επιδράσεων. Από την µια µεριά έχουµε το ανατρεπτικό κίνηµα του προλεταριάτου, τους πολέµους που διεξάγουν οι προλεταριακές ∆ηµοκρατίες και τις επαναστάσεις και τους πολέµους που κάµουν τα έθνη τα σκλαβωµένα από τους ιµπεριαλιστές. Από την άλλη µεριά, έχουµε τις αντιθέσεις και δυσαρµονίες µεταξύ των µεγάλων καπιταλιστικών ∆υνάµεων. Αντί της «διαρκούς ειρήνης» υπάρχει τέλειο χάος. Αντί της παγκόσµιας κατάπνιξης του προλεταριάτου, υπάρχει άγριος εµφύλιος πόλεµος. Σ’ αυτόν τον εµφύλιο πόλεµο η δύναµη του προλεταριάτου αυξάνει διαρκώς ενώ η δύναµη της µπουρζουαζίας µικραίνει. Το αναπόφευκτο αποτέλεσµα της πάλης θα είναι η νίκη του προλεταριάτου.

Βέβαια η νίκη της προλεταριακής Εξουσίας δεν θα κατορθωθεί τόσο εύκολα. Ο εµφύλιος πόλεµος, σαν και κάθε άλλος πόλεµος, απαιτεί τη θυσία ανθρώπων και την θυσία υλικών άξιων. Κάθε επανάσταση απαιτεί Τέτοιες θυσίες. Φυσική συνέπεια, στις πρώτες φάσεις αυτού του εµφυλίου πολέµου, είναι η σηµαντική αύξηση της ερήµωσης στα διάφορα µέρη, που οφείλεται στον ιµπεριαλιστικό πόλεµο. Είναι φανερό, ότι, όταν οι πιο καλύτεροι εργάτες, αντί να εργάζονται και να οργανώνουν την παραγωγή, πηγαίνουν στο µέτωπο µε το ντουφέκι στο χέρι για να υπερασπίσουν τον εαυτό τους κατά των τσιφλικάδων και της στρατιωτικής φάρας, στα εργοστάσια η ζωή δεν θα είναι κανονική. Ορισµένως, η αποσύνθεση, που προέρχεται από τον εµφύλιο πόλεµο είναι βλαβερή. Είναι φανερό, πως η απώλεια των συντρόφων που επακολουθεί είναι µια βλαβερή θυσία. Αλλά αυτά είναι αναπόφευχτα σε κάθε επανάσταση. Κατά την διάρκεια της αστικής επανάστασης στη Γαλλία, στα 1789-1793, όταν η µπουρζουαζία έσπαζε τον ζυγό των φεουδαρχών, ο εµφύλιος πόλεµος είχε περισσότερες αποσυνθετικές συνέπειες. Όταν όµως, η φάρα των γαιοκτηµόνων και των αριστοκρατών καταχτήθηκε, η ανάπτυξη της Γαλλίας ήτανε ταχεία και εκτεταµένη.

Όλοι εννοούν, ότι σε µια τόσο γιγάντια επανάσταση, σαν την παγκόσµια προλεταριακή Επανάσταση, που πραγµατοποιεί την ανατροπήν ενός συστήµατος καταπίεσης, που χρειάστηκαν αιώνες για να ανεγερθεί, οι θυσίες πρέπει να είναι εξαιρετικά µεγάλες.

Είδαµε, ότι ο εµφύλιος πόλεµος διεξάγεται τώρα σε µια παγκόσµια κλίµακα. Εν µέρει παίρνει τη µορφή πολέµου διεξαγόµενου από αστικά κράτη κατά προλεταριακών κρατών. Τα προλεταριακά κράτη, που υπερασπίζουν τον εαυτό τους κατά των ιµπεριαλιστών ληστών κάνουν πόλεµον των τάξεων, ο όποιος είναι πραγµατικά ιερός πόλεµος. Αλλά αυτός ο πόλεµος απαιτεί τη θυσία του αίµατος. Όσο πιο µεγάλη είναι

η έκταση του πολέµου, τόσο περισσότερα θα είναι τα θύµατα του, και τόσο περισσότερο εκτεταµένη η αποσύνθεση.

Αλλά επειδή η επανάσταση απαιτεί θυσίες, δεν πρέπει γι’ αυτόν το λόγο να αποστρέψουµε το πρόσωπο µας από την επανάσταση. Το καπιταλιστικό σύστηµα και η εξέλιξη των αιώνων καταλήξανε στον τερατώδη ιµπεριαλιστικό πόλεµο, για τον όποιον χυθήκανε ποταµοί αιµάτων. Μπορούν να συγκριθούν τα καταστρεπτικά αποτελέσµατα του πολέµου µε την βάρβαρο αποσύνθεση και ερήµωση, την απώλεια του συσσωρευµένου πλούτου του ανθρωπίνου γένους, που προήλθε από τον ιµπεριαλιστικό πόλεµο; Είναι ολοφάνερο, ότι είναι ουσιώδες η ανθρωπότητα να τελειώνει µε τον καπιταλισµό µια για πάντα. Έχοντας µπροστά µας αυτόν τον σκοπό, µπορούµε να υποφέρουµε την περίοδο των εµφυλίων πολέµων, και µπορούµε να εξοµαλύνουµε το δρόµο στον κοµµουνισµό, ο οποίος θα γιατρέψει όλες µας τις πληγές, και θα φέρει γρήγορα την πλήρη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάµεων της ανθρώπινης κοινωνίας.

34. Παγκόσµιο Ξεχαρβάλωµα ή Κοµµουνισµός.

Όσο η επανάσταση αναπτύσσεται τόσο αποβαίνει παγκόσµια Επανάσταση, για τον ίδιο λόγο που ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος είναι παγκόσµιος πόλεµος. Όλες οι σηµαντικότερες χώρες αλληλοσυνδέονται, όλες είναι µέρη της παγκόσµιας οικονοµίας, σχεδόν όλα τα κράτη έλαβαν µέρος στον πόλεµο και ενώθηκαν από τον πόλεµο στο να σχηµατίσουν κοινές αντιλήψεις. Σ’ όλες τις χώρες εξίσου, ο πόλεµος επέφερε τροµερή ερήµωση, έφερε πείνα και υποδούλωση του προλεταριάτου. Παντού προκάλεσε τη βαθµιαία αποσύνθεση και την παρακµή του καπιταλισµού και τελευταία έγινε αιτία επανάστασης κατά της απάνθρωπης πειθαρχίας του στρατού, του εργοστασίου και του εργαστηρίου. Κατά τον ίδιο αναπόφευκτο τρόπο έφερε την κοµµουνιστική επανάσταση του προλεταριάτου.

Μια κι έχουν αρχίσει, η διάλυση του καπιταλισµού και η ανάπτυξη της κοµµουνιστικής επανάστασης δεν µπορούν πια να σταµατήσουν. Η καταστροφή του καπιταλισµού είναι άµεση. Κάθε προσπάθεια για την εγκαθίδρυση µιας αληθινής ανθρώπινης κοινωνίας πάνω στα παλιά θεµέλια του καπιταλισµού είναι προορισµένη να χρεοκοπήσει απολύτως. Η ταξική συνείδηση των προλεταριακών µαζών είναι τώρα τόσο πολύ ανεπτυγµένη, ώστε δεν µπορούν ούτε θέλουν να εργασθούνε για το κεφάλαιο. Αρνούνται να σφάζουν ο ένας τον άλλον για τα συµφέροντα του κεφαλαίου, της αποικιακής πολιτικής, κ.λπ. Ο στρατός του Κάιζερ δεν µπορεί ίσως να αποκατασταθεί στη Γερµανία σήµερα και, όπως ακριβώς είναι αδύνατο να αποκατασταθεί µια ιµπεριαλιστική πειθαρχία στο στρατό, όπως ακριβώς γίνηκε αδύνατο να εξαναγκαστούν οι προλετάριοι στρατιώτες να υποταχτούν στο ζυγό των αντιδραστικών στρατηγών, έτσι είναι αδύνατο να αποκατασταθεί η καπιταλιστική πειθαρχία της εργασίας και να εξαναγκαστούν οι εργάτες να βασανίζονται για τον αφέντη και οι χωριάτες να βασανίζονται και να υποφέρουν για τον τσιφλικά. Ο νέος στρατός µπορεί να δηµιουργηθεί µονάχα από το προλεταριάτο. Καθώς και η νέα πειθαρχία της εργασίας µονάχα από την εργατική τάξη µπορεί να δηµιουργηθεί.

Αντιµετωπίζουµε λοιπόν δύο µονάχα πιθανότητες. Είτε θα υπάρξει τελεία αποσύνθεση, κόλαση, περισσότερη αποκτήνωση και αταξία, απόλυτο χάος ή αλλιώς θα επικρατήσει ο Κοµµουνισµός. Όλες οι προσπάθειες που γινήκανε για να επαναφέρουνε τον καπιταλισµό σε µια χώρα που για κάµποσο καιρό οι µάζες είχανε την εξουσία στα χεριά τους επιβεβαιώνουνε αυτό το συλλογισµό του αδιέξοδου. Ούτε

η φιλανδική µπουρζουαζία, ούτε η ουγγρική µπουρζουαζία, ούτε ο Κολτσάκ ή ο Ντενίκιν ή ο Σκοροπάντσκι δεν µπορέσανε να επανορθώσουνε την οικονοµική ζωή. Ήτανε ανίκανοι να ιδρύσουνε, ακόµα κι αυτό το αιµοβόρο τους σύστηµα, πάνω σε στερεά βάση.

Η µόνη διέξοδος για την ανθρωπότητα είναι ο κοµµουνισµός. Και εφ’ όσον ο κοµµουνισµός µπορεί να πραγµατοποιηθεί µονάχα από το προλεταριάτο, το προλεταριάτο είναι σήµερα ο πραγµατικός σωτήρας τον ανθρώπινου γένους από τη φρίκη του καπιταλισµού, από τις βαρβαρότητες της εκµετάλλευσης, από την αποικιακή πολιτική, τους διαρκείς πολέµους, την πείνα, από το πέσιµο στην αγριότητα και στην κτηνωδία, απ’ όλες τις φρίκες που φέρνει µαζί του το χρηµατιστικό κεφάλαιο και ο ιµπεριαλισµός. Σ’ αυτό έγκειται η µεγάλη ιστορική αποστολή του προλεταριάτου. Οι εργάτες µπορεί να νικηθούνε σε ορισµένες µάχες, κι ακόµα και σε ορισµένες χώρες. Η νίκη όµως του προλεταριάτου είναι τόσο σίγουρη όσο και η καταστροφή της µπουρζουαζίας είναι αναπόφευκτη.

Από όσα είδαµε παραπάνω γίνεται φανερά πως όλες οι οµάδες και τα Κόµµατα που πιστεύουνε πως είναι δυνατή η επανόρθωση του καπιταλισµού, που φαντάζονται πως ο καιρός δεν είναι ακόµα ώριµος για την εφαρµογή του σοσιαλισµού, παίζουνε πραγµατικά, είτε το επιθυµούνε είτε όχι, είτε το ξέρουνε είτε όχι, έναν αντεπαναστατικό και αντιδραστικό ρόλο. Τέτοια είναι όλα τα Κόµµατα που κηρύσσουνε τη συνεργασία των τάξεων. Θα επανέλθουµε σ’ αυτό το ζήτηµα στο επόµενο κεφάλαιο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Η λέξη «µονοπώλιο» παράγεται από δυο ελληνικές λέξεις µόνος και πόλη.

[2]. Αναφέρεται ο πρόεδρος Ουίλσον γιατί το βιβλίον γράφτηκε τότε που ήταν αυτός πρόεδρος (Σ.τ.Μ.).

[3]. ∆ασµολογική πολιτική είναι η πολιτική των φόρων στα εισαγόµενα εµπορεύµατα από το εξωτερικό.

[4]. Έτσι λέγεται η συνθήκη ειρήνης Σοβιετικής Ρωσίας και Καϊζερικής Γερµανίας στις αρχές του 1918. Η Σοβιετική Ρωσία τότες αναγκάστηκε να υπογράψει πιεστικούς όρους ειρήνης από τη µιλιταριστική Γερµανία του Κάιζερ (Σ.τ. Μ.).

[5]. Τελευταία εκδηλώθηκε φανερά και η αγγλογαλλική διάσταση, τόσο στο Ανατολικό ζήτηµα όσο και στα ζήτηµα των γερµανικών επανορθώσεων (Σ.τ.Μ.).

[6]. ∆εν πρέπει ποτέ να λησµονήσει ο εργατικός και αγροτικός πληθυσµός της Ελλάδος την άτιµη εκστρατεία µας (επί Βενιζέλου) στην Ουκρανία (Νότιο Ρωσία). Επήγαµε εκεί για τα ξένα συµφέροντα και για άτιµους σκοπούς, δηλαδή για να καταπνίξουµε τη Ρωσική Επανάσταση (Σ.τ.Μ.).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ∆ΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ Η ΤΡΙΤΗ ∆ΙΕΘΝΗΣ

35. Ο ∆ιεθνισµός του Εργατικού Κινήµατος απαραίτητος όρος για τη νίκη της Κοµµουνιστικής Επανάστασης. – 36. Η Κατάρρευση της ∆εύτερης ∆ιεθνούς και τα

αίτια της. – 37. Τα συνθήµατα «Εθνική Άµυνα» και «Πατσιφισµός». – 38. Οι Σοσιαλσωβινιστές. – 39. Το Κέντρο. – 40. Η Τρίτη ∆ιεθνής.

35. Ο ∆ιεθνισµός του Εργατικού Κινήµατος Απαραίτητος Όρος για τη Νίκη της Κοµµουνιστικής Επανάστασης.

Η Κοµµουνιστική Επανάσταση µονάχα ως παγκόσµια Επανάσταση µπορεί να νικήσει. Αν παρουσιαζότανε µια περίπτωση στην οποία µια χώρα να διοικούνταν από την εργατική τάξη, ενώ στις άλλες χώρες η εργατική τάξη, όχι από φόβο αλλά από πεποίθηση να έµενε υπόδουλη στα κεφάλαιο, στο τέλος τα µεγάλα ληστρικά κράτη θα κατορθώνανε να συντρίψουνε το Εργατικό Κράτος της πρώτης χώρας. Κατά το 1917-1918-1919 όλες οι «∆υνάµεις» προσπαθούσανε να συντρίψουνε τη Σοβιετική Ρωσία· στα 1919 συντρίψανε τη Σοβιετική Ουγγαρία. ∆εν µπορούσανε, εντούτοις, να συντρίψουνε τη Σοβιετική Ρωσία, γιατί οι εσωτερικοί όροι στις χώρες τους ήτανε κρίσιµοι, και όλες οι Κυβερνήσεις φοβόντουσαν µήπως ανατραπούνε από τους εργάτες τους, που ζητούσανε ν’ αποµακρυνθούνε από τη Ρωσία.

Οι Επιδροµείς στρατοί. Η σηµασία των παραπάνω είναι, κατά πρώτο λόγο, πως η πραγµατοποίηση της προλεταριακής δικτατορίας σε µια χώρα, κινδυνεύει σοβαρά αν δεν της δοθεί σοβαρή βοήθεια έπο τους εργάτες των άλλων χωρών και, κατά δεύτερο λόγο, πως υπό Τέτοιους όρους, όταν δηλαδή οι εργάτες έχουνε κερδίσει τη νίκη σε µια µονάχα χώρα, η οργάνωση της οικονοµικής ζωής σ’ αύτη τη χώρα είναι ένα ζήτηµα πολύ δύσκολο. Μια τέτοια χώρα δεν εισάγει απ’ έξω παρά λίγα πράγµατα ή τίποτε· της έχουν κηρύξει τον αποκλεισµό απ’ όλα τα µέρη.

Αν, εντούτοις, για τη νίκη του κοµµουνισµού, είναι απαραίτητο να γίνει µια παγκόσµια επανάσταση και να προσφέρουνε οι εργάτες των διαφόρων χωρών µια αµοιβαία βοήθεια οι µεν στους δε, αυτό σηµαίνει πως η διεθνής αλληλεγγύη της εργατικής τάξης είναι ένας ουσιώδης προκαταρκτικός όρος για τη νίκη. Οι όροι για τον γενικό αγώνα των εργατών είναι όπως οι όροι για τον αγώνα της εργατικής τάξης σε κάθε ιδιαίτερη χώρα. Σε καµιά χώρα οι εργάτες δεν µπορούνε να κερδίσουνε τις απεργίες τους όταν αυτές είναι αποµεµονωµένα κινήµατα· µπορούνε να κερδίσουνε τις απεργίες µονάχα όταν οι εργάτες που είναι σε χωριστά εργοστάσια συνενωθούνε για αµοιβαία υποστήριξη, όταν ιδρύσουνε µια κοινή οργάνωση, και όταν διεξάγουνε έναν ενωµένο αγώνα εναντίον όλων των εργοστασιαρχών. Το ίδιο ακριβώς συµβαίνει και για τους εργάτες που ζούνε στα. διάφορα αστικά κράτη. Μπορούνε να κερδίσουνε τη νίκη µονάχα σαν βαδίζουνε στηριζόµενοι ο ένας πάνω στον άλλο, σαν δεν µαλώνουνε αναµεταξύ τους, κι όταν οι προλετάριοι όλων των χωρών ενωθούνε, αισθανόµενοι πως είναι µια τάξη µε κοινά συµφέροντα για όλους τους. Πλήρης αµοιβαία εµπιστοσύνη, µια αδελφική συµµαχία, ενωµένη επαναστατική δράση εναντίον του παγκόσµιου καπιταλισµού, αυτά µονάχα µπορούνε να δώσουνε τη νίκη στην εργατική τάξη. Το Εργατικό Κοµµουνιστικό Κίνηµα µπορεί να νικήσει µονάχα ως ∆ιεθνές Κοµµουνιστικό Κίνηµα.

Η ανάγκη ενός διεθνούς αγώνα απόµερους του προλεταριάτου αναγνωρίστηκε πριν από πολύν καιρό. Στην τέταρτη δεκαετηρίδα του τελευταίου αιώνα, την παραµονή της επανάστασης του 1848, υπήρχε ήδη µια ∆ιεθνής µυστική οργάνωση γνωστή ως Κοµµουνιστική Οµοσπονδία. Ο Μαρξ και ο Έγκελς ήτανε οι αρχηγοί της. Στη Συνδιάσκεψη της Οργάνωσης αυτής στο Λονδίνο, τους ανατέθηκε να γράψουνε εξ ονόµατός της ένα µανιφέστο. Αυτή ήτανε η αρχή του Μανιφέστου του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, στο οποίο οι µεγάλοι πρόµαχοι του προλεταριάτου δώσανε την πρώτη ανάλυση της κοµµουνιστικής διδασκαλίας.

Στα 1864 κάτω από την αρχηγία του Μαρξ ιδρύθηκε η ∆ιεθνής Ένωση των Εργατών, που σήµερα κοινώς ονοµάζεται Πρώτη ∆ιεθνής. Στην Πρώτη ∆ιεθνή ήτανε ενωµένοι αρκετοί ηγέτες της εργατικής τάξης από διάφορες χώρες, Έλλειπε όµως η σύµπνοια. Επιπλέον, η οργάνωση δεν βασιζότανε ακόµα πάνω στις µεγάλες µάζες των εργατών, αλλά είχε περισσότερο την µορφή µιας διεθνούς ένωσης επαναστατών προπαγανδιστών. Στο 1871 τα µέλη της ∆ιεθνούς λάβανε µέρος στην επανάσταση των εργατών του Παρισιού (Η Κοµµούνα των Παρισίων). Επακολούθησε παντού καταδίωξη των Τµηµάτων τις ∆ιεθνούς. Η Πρώτη ∆ιεθνής κατέρρευσε στο 1874 αφού αδυνάτισε από εσωτερικές διαφωνίες, από τους αγώνες µεταξύ των οπαδών του Μαρξ και των οπαδών του αναρχικού Μπακούνιν. Μετά τη διάλυσή της, άρχισε η ανάπτυξη των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων σε διάφορες χώρες. Όσο πιο γρήγορη ήτανε η ανάπτυξη της βιοµηχανίας, τόσο πιο γρήγορη ήτανε και η ανάπτυξη αυτών των Κοµµάτων. Η ανάγκη τότε µιας αµοιβαίας υποστήριξης γίνηκε τόσο αισθητή που στα 1889 συνεκλήθηκε ένα ∆ιεθνές Σοσιαλιστικό Συνέδριο στο οποίο παρακαθίσανε αντιπρόσωποι των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων πολλών χωρών. Έτσι γεννήθηκε η ∆εύτερη ∆ιεθνής. Η ∆εύτερη ∆ιεθνής κρατήθηκε έως το 1914 οπότε ο πόλεµος της έδωσε το θανάσιµό της κτύπηµα. Οι αιτίες της αποτυχίας της θα εξετασθούνε στην παρακάτω παράγραφο. Στο Κοµµουνιστικό Μανιφέστο, ακόµα, ο Μαρξ και ο Έγκελς φώναζαν το πολεµικό κήρυγµα: «Εργάτες όλου του Κόσµου, Ενωθείτε!». Να οι τελευταίες λέξεις του Μανιφέστου. «Οι Κοµµουνιστές θεωρούν ανάξιο για τον εαυτό τους να κρύψουν, τις ιδέες και τα σχέδιά τους. Κηρύσσουν φανερά ότι τα σχέδιά τους δεν µπορούν να πραγµατοποιηθούν παρά µε τη βίαιη ανατροπή όλου του παλιού κοινωνικού συστήµατος. Οι τάξεις που διοικούν, ας τρέµουν µπροστά στην έκρηξη της Κοµµουνιστικής Επανάστασης! Οι προλετάριοι δεν έχουν απ’ αυτή να χάσουν τίποτε άλλο παρά τα δεσµά τους. Κι έχουν να κερδίσουν έναν κόσµον ολόκληρο. Προλετάριοι όλου του κόσµου ενωθείτε».

Έτσι γίνεται φανερό, πως η διεθνής αλληλεγγύη του προλεταριάτου δεν είναι ένα παιγνίδι ή µια ωραία έκφραση, αλλά µια ζωτική ανάγκη, χωρίς την οποία το εργατικό κίνηµα θάταν εκ των προτέρων καταδικασµένο σε αποτυχία.

36. Η Κατάρρευση της ∆ευτέρας ∆ιεθνούς και τα Αίτια της.

Όταν ο µεγάλος παγκόσµιος πόλεµος άρχισε τον Αύγουστο του 1914, τα Σοσιαλιστικά και Σοσιαλδηµοκρατικά Κόµµατα των διαφόρων εµπολέµων χωρών, (εκτός της Ρωσίας, Σερβίας και πιο υστέρα και της Ιταλίας), αντί να κηρύξουνε πόλεµο εναντίον του πολέµου και αντί να παρακινήσουνε τους εργάτες σε επανάσταση, ταχθήκανε µε το µέρος των ιδικών τους Κυβερνήσεων και δώσανε τη βοήθεια τους στον αρπακτικό πόλεµο. Την ίδια ακριβώς µέρα, οι σοσιαλιστές βουλευτές στη Γαλλία και στη Γερµανία ψηφίσανε στη Βουλή τις πολεµικές πιστώσεις, γινόµενοι έτσι αλληλέγγυοι µε τις ληστρικές τους Κυβερνήσεις, Αντί να ενώσουνε τις δυνάµεις τους για µια επανάσταση εναντίον της κακούργου

µπουρζουαζίας, τα Σοσιαλιστικά Κόµµατα κρατήσανε ανεξάρτητες στάσεις, καθένα κάτω από τη σηµαία της δικής του µπουρζουαζικής Κυβερνήσεως. Ο πόλεµος άρχισε µε την άµεσο βοήθεια των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων· οι αρχηγοί των Κοµµάτων αυτών γυρίσανε τις πλάτες τους στο σοσιαλισµό και τον προδώσανε. Η ∆εύτερη ∆ιεθνής απέθανε µ’ έναν επονείδιστο θάνατο.

Είναι ενδιαφέρον να σηµειωθεί πως, λίγες µέρες ακόµα πριν από την προδοσία, ο σοσιαλιστικός Τύπος και οι αρχηγοί των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων φωνάζανε εναντίον του πολέµου. Ο Ερβέ, π.χ., ο προδότης του Γαλλικού Σοσιαλισµού, έγραψε τα έξης στην εφηµερίδα «La Guerre Social» («Ο Κοινωνικός Πόλεµος», που µετονοµάστηκε έπειτα σε «Νίκη»): «Θα πρέπει να πολεµήσουµε για να σώσουµε το κύρος του Τσάρου!...». Πόσο ένδοξο είναι να αποθνήσκει κανείς για έναν «τόσο ένδοξο σκοπό!». Τρεις µέρες πριν από την έκρηξη του πολέµου, το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόµµα εξέδωσε ένα µανιφέστο εναντίον του πολέµου, και οι γάλλοι συνδικαλιστές γράφανε στην εφηµερίδα τους: «Εργάτες! Αν δεν είσαστε άνανδροι, διαµαρτυρηθείτε!».

Οι Γερµανοί Σοσιαλδηµοκράτες κάνανε πολλές µεγάλες συγκεντρώσεις διαµαρτυρίας. Στη µνήµη τους ήτανε ακόµα νωπή η απόφαση, που ελήφθηκε στο ∆ιεθνές Συνέδριο της Βασιλείας, µια απόφαση, που είχε σκοπό να χρησιµοποιηθούνε όλα τα δυνατά µέσα σε περίπτωση πολέµου, «για να παρακινηθεί ο λαός στην επανάσταση και να επιταχυνθεί η κατάρρευση του καπιταλισµού». Σε µια ή δυο µέρες µετά όµως, αυτά τα ίδια Κόµµατα, και αυτοί οι αρχηγοί επέµειναν στην ανάγκη της «υπεράσπισης της πατρίδας», (κι αυτό σηµαίνει στην υπεράσπιση του ληστρικού Κράτους της «δικής» τους µπουρζουαζίας). Στην Αυστρία η «Arbeiter Zeitung», («Η Εφηµερίς των Εργατών»), εκήρυττε πως οι εργάτες πρέπει να ενωθούνε για την υπεράσπιση του «γερµανικού ανθρωπισµού».

Για να γίνει καταληπτή η άδοξη κατάρρευση της ∆εύτερης ∆ιεθνούς, πρέπει να µελετήσουµε την προπολεµική ανάπτυξη του εργατικού κινήµατος. Πριν από τη σύρραξη αυτή, ο καπιταλισµός στην Ευρώπη και στις Ενωµένες Πολιτείες όφειλε κατά µεγάλο µέρος την ανάπτυξη του στη µανιώδη ληστεία των Αποικιών. Οι αηδείς και αιµοβόρες απόψεις του καπιταλισµού φαινόντουσαν εδώ µε εξαιρετική καθαρότητα. Με την κτηνώδη εκµετάλλευση, µε την κλοπή, την απάτη και τη βία, βγαίνανε από τα αποικιακά έθνη αξίες, που µεταβάλλονταν σε κέρδη για τους λωποδύτες του Ευρωπαϊκού και Αµερικανικού χρηµατιστικού κεφαλαίου. Όσο ισχυρότερη ήτανε η θέση ενός Κρατικού καπιταλιστικού Τραστ στην παγκόσµια αγορά, τόσο περισσότερο θα ωφελούνταν από την εκµετάλλευση των Αποικιών. Απ’ αυτά τα περιπλέον κέρδη, το τραστ θα µπορούσε να πληρώσει στους µισθωτούς του σκλάβους, κάτι τι παραπάνω από τα συνηθισµένα ηµεροµίσθια των εργατών. Φυσικά όχι σ’ όλους τους ηµεροµίσθιους εργάτες. άλλα µονάχα σ’ εκείνους, που συνήθως λέγονται πεπειραµένοι εργάτες. Αυτά τα στρώµατα της εργατικής τάξης µ’ αυτόν τον τρόπο προσελκύονταν προς το µέρος του κεφαλαίου. Ο συλλογισµός τους έχει ως εξής:

«Αν η βιοµηχανία µας βρει µιαν αγορά στις Αποικίες της Αφρικής, τόσο το καλύτερο· αυτή θα ακµάσει πάντα περισσότερο· τ’ αφεντικό θα έχει µεγαλύτερα κέρδη και θα έχουµε και εµείς µερίδιο». Έτσι το κεφάλαιο δένει τους ηµεροµίσθιους σκλάβους του στο Κράτος του, αγοράζοντας ένα τµήµα απ’ αυτούς, που παρασύρονται από ένα µερίδιο στην αποικιακή λεία.

Οι ιδρυτές του επιστηµονικού κοµµουνισµού είχανε ήδη σηµειώσει το φαινόµενο αυτό. Ο Έγκελς, π. χ., σ’ ένα του γράµµα προς τον Κάουτσκι, στα 1882 έγραφε: «Με

ρωτάτε τι οι βρετανοί εργάτες σκέπτονται για την αποικιακή πολιτική. Ακριβώς το ίδιο µε κείνο, που σκέπτονται για την πολιτική γενικώς. Εδώ δεν υπάρχει ακόµα κανένα εργατικό Κόµµα· υπάρχουνε µονάχα συντηρητικοί και φιλελεύθεροι ριζοσπάστες· εν τω µεταξύ οι εργάτες ευχαρίστως λαµβάνουνε µέρος σε όλα τα πλεονεκτήµατα εκείνα, που προκύπτουνε για ένα βρετανό, χάρις στο µονοπώλιό τους επί της παγκοσµίου αγοράς και στις Αποικίες. Πάνω σ’ αυτή τη γη αναπτύχθηκε µια ιδιαίτερη µορφή δουλοπρέπειας, µια προσκόλληση των εργατών στη µπουρζουαζία της χώρας τους, µια ταπείνωση µπρος της». Ο Έγκελς έγραφε στο 1889: «Το πιο αντιπαθητικό φαινόµενο εδώ στην Αγγλία είναι ο σεβασµός της µπουρζουαζίας, που έχει ποτίσει τους εργάτες µέχρι µυελού οστέων... Τόσο βαθιά έχει πιάσει ρίζες αυτός ο έµφυτος σεβασµός για τους “καλύτερους” και “ανώτερους”, που ο κ. Μπουρζουάς βρίσκει πολύ εύκολο πράγµα να πιάνει τους εργάτες στα δίχτυα του. Πραγµατικά πιστεύω, πως στο βάθος της καρδιάς του ο εργάτης κολακεύεται περισσότερο απ’ έναν Καρδινάλιο και άλλους επίσηµους, µε την µπουρζουαζία εν γένει, παρά µε τις σχέσεις του στους κόλπους της τάξη του».

Οι εργατικές µάζες δεν είχανε συνηθίσει να διεξαγάγουνε έναν µεγάλο αγώνα, πάνω σε µια διεθνή κλίµακα. Είναι αλήθεια, δεν τους είχε παρουσιαστεί καµιά ευκαιρία για κάτι τι παρόµοιο. Για το µεγαλύτερο µέρος, η δράση των οργανώσεων τους περιοριζότανε µέσα στα όρια του διοικούµενου από την µπουρζουαζία του Κράτους. Η µπουρζουαζία «τους» κατόρθωνε να προκαλεί το ενδιαφέρον για την αποικιακή της πολιτική ενός τµήµατος της εργατικής τάξης, και κυρίως του στρώµατος των πεπειραµένων εργατών. Το ίδιο δόλωµα κατάπιναν οι ηγέτες των εργατικών οργανώσεων, η εργατική γραφειοκρατία και οι αντιπρόσωποι των εργατών στο Κοινοβούλιο, που ήτανε όλοι τους πρόσωπα που είχανε εξασφαλίσει ευχάριστες ζεστές γωνίτσες και έκλιναν προς την υποστήριξη «ειρηνικών», «ήσυχων» και «νοµιµοφρόνων» µεθόδων. Σηµειώσαµε ήδη, πως οι αιµοβόρες απόψεις του καπιταλισµού φαινόντουσαν κυρίως στις Αποικίες. Στην Ευρώπη και στις Ενωµένες Πολιτείες, η βιοµηχανία είχε αναπτυχθεί πολύ και ο αγώνας της εργατικής τάξης έπαιρνε σ’ αυτά τα µέρη σχετικώς ειρηνικές µορφές. Από το 1871 δεν έγινε καµιά µεγάλη επανάσταση πουθενά, εκτός από τη Ρωσία, και στις περισσότερες χώρες δεν έγινε καµιά επανάσταση από το 1848. Ο κόσµος είχε συνηθίσει στην ιδέα, πως η µελλοντική ανάπτυξη του καπιταλισµού θα ήτανε ειρηνική, και εκείνοι ακόµα, που µιλούσανε για προσεχείς πολέµους µόλις πιστεύανε στα λόγια τους. Ένα τµήµα των εργατών, µαζί µε τους αρχηγούς της εργατικής τάξης, από ήµερα σε ήµερα, έκλινε περισσότερο προς την ιδέα, πως η εργατική τάξη ενδιαφερότανε στην αποικιακή πολιτική και πως οι εργάτες οφείλανε να ενώσουνε τις δυνάµεις τους µε τις δυνάµεις της δικής τους µπουρζουαζίας, για να αυξήσουνε σ’ αυτό το ζήτηµα την «κοινή εθνική ευτυχία». Τότε αρχίσανε να συρρέουνε τα Σοσιαλιστικά Κόµµατα µεγάλα τµήµατα από τη µικροαστική τάξη. Στη Γερµανία π. χ., µεταξύ των µελών της κοινοβουλευτικής οµάδος των Σοσιαλδηµοκρατών, υπήρχανε αρκετοί κάπηλοι και ιδιοκτήτες εργατικών εστιατορίων. Στο 1892 µεταξύ 35 σοσιαλιστών, υπήρχανε 4 που είχανε τέτοια επαγγέλµατα· στο 1905, υπήρχανε 6 µεταξύ 81, και στο 1912 υπήρχανε 12 µεταξύ 110 βουλευτών.

∆εν είναι εκπληκτικό, το ότι στις κρίσιµες στιγµές η αφοσίωση τους στο ιµπεριαλιστικό Κράτος ξεπέρασε την αφοσίωση τους στη διεθνή αλληλεγγύη.

Βλέπουµε, λοιπόν, πως η κυριότερη αίτια της καταστροφής της ∆εύτερης ∆ιεθνούς, βρίσκεται στο γεγονός, ότι η αποικιακή πολιτική και η µονοπωλιακή θέση των κρατικών καπιταλιστικών τραστ, συνέδεσε τους εργάτες –και κυρίως το «ανώτερο στρώµα» της εργατικής τάξης– στο ιµπεριαλιστικό µπουρζουαζικό κράτος.

Στην ιστορία του εργατικού κινήµατος, συχνά έτυχε οι εργάτες να συνεργαστούνε µε τους καταπιεστές τους. Παραδείγµατος χάριν, στο πρώτο στάδιο της ανάπτυξης του καπιταλισµού, ο εργάτης, που καθόταν στο ίδιο τραπέζι µε τον προϊστάµενό του, πρόσεχε το εργαστήρι του κυρίου του, σχεδόν σαν να ‘τανε δικό του, και θεωρούσε τον κύριό του, όχι εχθρό άλλα «εργοδότη». Μονάχα µετά χρόνια κατορθώσανε οι εργάτες στα διάφορα εργοστάσια να ενωθούνε αναµεταξύ τους, εναντίον όλων των προϊσταµένων τους. Όταν τα µεγάλα κράτη µονάχα τους µετατραπήκανε σε «κρατικά καπιταλιστικά Τραστ», τότε οι εργάτες εξακολουθήσανε να δείχνουνε προς αυτά τα κρατικά καπιταλιστικά Τραστ, την αφοσίωση που είχανε δείξει προς τους ιδιαίτερους προϊσταµένους τους.

Ο πόλεµος µονάχα τους εδίδαξε, πως δεν πρέπει να πάνε µε το µέρος των δικών τους µπουρζουαζικών κρατών, αλλά, πως πρέπει να ενώσουνε τις δυνάµεις τους για την ανατροπή των µπουρζουαζικών αυτών κρατών και για την πραγµατοποίηση της δικτατορίας του προλεταριάτου.

37. Τα συνθήµατα, «Εθνική Άµυνα» και «Πατσιφισµός»[1].

Οι αρχηγοί των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων και της ∆εύτερης ∆ιεθνούς δικαιολογούσανε την προδοσία τους, στην υπόθεση των εργατών και στον κοινό αγώνα της εργατικής τάξης, λέγοντες πως ήταν δήθεν αναγκαία για την «υπεράσπιση» της πατρίδος.

Εµείς είδαµε, πως όσον άφορα τον ιµπεριαλιστικό πόλεµο, όλα αυτά ήτανε καθαρές ανοησίες. Σ’ αυτόν τον πόλεµο καµιά από τις Μεγάλες ∆υνάµεις δεν αµυνότανε· όλες ήτανε επιτιθέµενες. Το σύνθηµα «άµυνα της πατρίδος», (άµυνα του µπουρζουαζικού κράτους), ήτανε µια αγυρτεία, µε την οποία οι αρχηγοί του Σοσιαλπατριωτισµού προσπαθούσανε να κρύψουνε την προδοσία του.

Εδώ είναι ανάγκη να εξετάσουµε το ζήτηµα κάπως εκτενέστερα.

Και κατά πρώτο, ας δούµε τί είναι πατρίδα; Ποιά είναι η πραγµατική σηµασία της λέξεως αυτής; Μήπως σηµαίνει ένα λαό, που µίλα την ίδια γλώσσα; Πατρίδα και Έθνος είναι το ίδιο; Όχι. Ας πάρουµε ως παράδειγµα την Τσαρική Ρωσία. Όταν η ρωσική µπουρζουαζία θορυβούσε για την άµυνα της πατρίδας, δεν εννοούσε µια χώρα στην οποία κατοικεί µια εθνότητα, ας πούµε την περιφέρεια που κατοικείται από τους Μεγαλορώσους, άλλα αναφερότανε στους λαούς των διαφόρων εθνοτήτων που κατοικούσαν στη Ρωσία. Τί πραγµατικά εννοούσε η µπουρζουαζία; Τίποτε άλλο από την κρατική εξουσία της ρωσικής µπουρζουαζίας και των τσιφλικάδων. Αυτήν οι καπιταλιστές ζητούσανε από τους ρώσους εργάτες να υπερασπίσουνε. Και µαζί, είναι αλήθεια, όχι, µονάχα να την υπερασπίσουνε, αλλά και να εξαπλώσουνε τα σύνορα της, ώστε να περιλάβει την Κωνσταντινούπολη και την Κρακοβία. Όταν η γερµανική µπουρζουαζία φώναζε για την «άµυνα της πατρίδας», για τί το ‘κανε; Πάλι για την εξουσία της γερµανικής µπουρζουαζίας, για την επέκταση των συνόρων του ληστρικού κράτους, που διοικούσε ο Κάιζερ.

Έχουµε εποµένως να εξετάσουµε, αν κάτω από τον καπιταλισµό η εργατική τάξη έχει καθόλου πατρίδα. Ο Μαρξ, στο Κοµµουνιστικό Μανιφέστο, απήντησε, στο ζήτηµα αυτό: «Οι εργάτες δεν έχουνε πατρίδα». Και ότι είπε, ήταν σωστό. Γιατί; Η απάντηση είναι πολύ εύκολη. Γιατί κάτω απ’ τον καπιταλισµό οι εργάτες δεν έχουνε καµιάν εξουσία· γιατί κάτω απ’ τον καπιταλισµό, όλα είναι στα χέρια της µπουρζουαζίας· γιατί κάτω απ’ τον καπιταλισµό τα κράτος είναι ένα απλό όργανο καταπίεσης και κατασύντριψης της εργατικής τάξης. Είδαµε προηγουµένως, πως ό σκοπός του

προλεταριάτου είναι η καταστροφή του µπουρζουαζικού Κράτους, και όχι η υπεράσπιση του. Τότε µονάχα το προλεταριάτο θα ‘χει πατρίδα, όταν καταλάβει την κρατική εξουσία και γίνει ο κύριος της χώρας. Τότε, και µονάχα τότε, θα είναι καθήκον του προλεταριάτου να υποστηρίξει την πατρίδα του· γιατί τότε θα υποστηρίζει τη δική του εξουσία και τη δική του υπόθεση· δεν θα υπερασπίζεται την εξουσία των εχθρών του και τη ληστρική πολιτική των καταπιεστών του.

Η µπουρζουαζία, για τον εαυτό της τα καταλαβαίνει πολύ καλά όλα αυτά. Ιδού και η απόδειξη:

Όταν το προλεταριάτο είχε πραγµατοποιήσει την κατάληψη της εξουσίας στη Ρωσία, η ρωσική µπουρζουαζία άρχισε να πολεµά εναντίον της Ρωσίας, συµµαχώντας µε όλους –µε τους Γερµανούς, τους Ιάπωνες, τους Άγγλους, τους Αµερικανούς, και µε τον διάβολο και τη γιαγιά του. Γιατί; ∆ιότι, χάνοντας την εξουσία στη Ρωσία, είχε χάσει µαζί µ’ αυτήν και την πατρίδα της, της ληστείας, της αρπαγής και της µπουρζουαζικής εκµετάλλευσης. Οι ρώσοι καπιταλιστές ήταν έτοιµοι σε κάθε στιγµή να καταστρέψουνε την Προλεταριακή Ρωσία, να καταστρέψουνε δηλαδή τη Σοβιετική Εξουσία. Ας πάρουµε για άλλο παράδειγµα την Ουγγαρία. Όταν οι µπουρζουάδες είχανε την εξουσία στα χέρια τους, έβγαζαν εκκλήσεις για την υπεράσπιση της πατρίδας για να καταστρέψουνε όµως την Προλεταριακή Ουγγαρία, δεν διστάσανε να συµµαχήσουνε µε τους Ρουµάνους, τους Τσεχοσλοβάκους, τους Αυστριακούς και την Αντάντ. Βλέπουµε, λοιπόν, πως η µπουρζουαζία ξέρη πολύ καλά περί τίνος πρόκειται. Προφασιζόµενη την υπεράσπιση της πατρίδας, προσκαλεί όλους τους πολίτες να υπερασπίσουνε την µπουρζουαζική της εξουσία και καταδικάζει για έγκληµα καθοσιώσεως όλους εκείνους, που αρνούνται να βοηθήσουνε. Από το άλλο µέρος, όταν πρόκειται για την καταστροφή της προλεταριακής πατρίδας, συγκεντρώνει όλες τις δυνάµεις της και δεν διστάζει εµπρός σε τίποτε.

Το προλεταριάτο πρέπει να πάρει το µάθηµα αυτό από το βιβλίο της µπουρζουαζίας, θα πρέπει να καταστρέψει την µπουρζουαζική πατρίδα, και δεν θα πρέπει να κάνει τίποτε για την βοήθειά της ή την επέκταση της· συνάµα όµως το προλεταριάτο θα πρέπει να υπερασπίζει τη δική του πατρίδα, µε όλη της τη δύναµη κι ως την τελευταία ρανίδα του αίµατός του.

Σε όλους αυτούς τους συλλογισµούς θα µπορούσε ένας αντίπαλος να απαντήσει. Ξέρεται, θα µπορούσε να πει, πως η αποικιακή πολιτική και ο ιµπεριαλισµός βοηθήσανε τη βιοµηχανική ανάπτυξη τον Μεγάλων ∆υνάµεων, και πως χάρις σ’ αυτό µερικά από τα ψυχούλα απ’ το τραπέζι των αφεντικών πέφτουνε στην εργατική τάξη; Αυτό δεν σηµαίνει ασφαλώς πως ο εργάτης πρέπει να υπερασπίζει το αφεντικό του, να το βοηθά εναντίον των συναγωνιστών του;

Αυτό δεν σηµαίνει τίποτε τέτοιο. Ας υποθέσουµε πως υπάρχουνε δυο εργοστασιάρχες τους οποίους θα ονοµάσουµε Γιάννη και Πέτρο. Είναι αντίπαλοι στην αγορά. Ο Γιάννης λέει στους ανθρώπους του : Φίλοι, βοηθήστε µε µέ όλη σας τη δύναµη. Κάνετε κακό όσο µπορείτε περισσότερο στο εργοστάσιο του Πέτρου, στον Πέτρο τον ίδιο, στους εργάτες του. Τότε το εργοστάσιο µου θα αναπτυχθεί γιατί θάχω καταστρέψει τον Πέτρο και οι δουλειές µου θα πηγαίνουνε πολύ καλά και θα µπορέσω να δώσω σ’ όλους σας αύξηση. Ο Πέτρος λέει κι αυτός το ίδιο στους ανθρώπους του. Τώρα ας υποθέσουµε πως νίκησε ο Γιάννης. Είναι πολύ πιθανόν πως στην ορµή της νίκης θα δώσει κάποια αύξηση στους εργάτες. Ύστερα όµως από λίγον καιρό θα κατεβάσει τα ηµεροµίσθια στο παλιό επίπεδο. Αν τώρα οι εργάτες στο εργοστάσιο του Γιάννη απεργήσουνε, και ζητήσουνε βοήθεια από εκείνους που

εργαζότανε πριν στο εργοστάσιο του Πέτρου, αυτοί θα τους πούνε: Πολύ ωραία: Μας βλάψατε όσο µπορούσατε, και τώρα έρχεστε σε µας για βοήθεια! Να χαθείτε από δω! Έτσι θάταν αδύνατο να γίνει µια γενική απεργία. Όταν οι εργάτες είναι χωρισµένοι ο καπιταλιστής είναι δυνατός: Τώρα που συνέτριψε το συναγωνιστή του, µπορεί να συντρίψει και τους χωρισµένους σε δύο µέρη εργάτες. Για λίγον καιρό οι εργάτες στο εργοστάσιο του Γιάννη είχανε µεγαλύτερα ηµεροµίσθια, χάσανε όµως τα κέρδη τους πολύ γρήγορα. Το ίδιο ακριβώς συµβαίνει και στον διεθνή αγώνα. Το µπουρζουαζικό κράτος είναι µια ένωση αφεντικών. Όταν µια τέτοια ένωση παχαίνει εις βάρος των άλλων, είναι ικανή να εξαγοράσει τους εργάτες. Η κατάρρευση της ∆εύτερης ∆ιεθνούς και η προδοσία του σοσιαλισµού από τους αρχηγούς του εργατικού κινήµατος συνέβηκαν γιατί αυτοί οι αρχηγοί προσπαθήσανε να «υπερασπίσουνε» τα ψίχουλα που έπεφταν από το τραπέζι των αφεντικών και ελπίσανε σε µια αύξηση του ποσού των. Κατά τη διάρκεια του πόλεµου, όταν, χάρις σ’ αυτή την προδοσία, οι εργάτες ήτανε χωρισµένοι, το κεφάλαιο σ’ όλες τις χώρες τούς επέβαλε τροµερά βάρη. Οι εργάτες καταλάβανε στο τέλος πως δεν υπολογίσανε σωστά· καταλάβανε πως οι αρχηγοί τους τούς πουλήσανε για ένα τίποτε. Έτσι άρχισε η αναγέννηση του σοσιαλισµού. Εννοείται εύκολα, πως οι πρώτες διαµαρτυρίες γενήκανε από τους κακά πληρωνόµενους, και χωρίς ειδικότητα εργάτες. Η «αριστοκρατία των εργατών» (π.χ. οι τυπογράφοι) και οι παλιοί αρχηγοί εξακολουθούσανε να παίζουνε τον ρόλο των προδοτών.

Μη ικανοποιούµενη µε τη χρησιµοποίηση του συνθήµατος της άµυνας της (µπουρζουαζικής) πατρίδος, η µπουρζουαζία έχει κι άλλα µέσα µε τα οποία κοροϊδεύει και θαµπώνει τις εργατικές µάζες. Οµιλούµε για τον λεγόµενο πατσιφισµό. Τα όνοµα αυτό δίδεται σε µιαν άποψη που υποστηρίζει πως µέσα στο πλαίσιο του καπιταλισµού –χωρίς καµιάν επανάσταση, χωρίς καµιάν εξέγερση των εργατών– µπορεί να εγκαθιδρυθεί τα βασίλειο της παγκοσµίου ειρήνης. Θα ήτανε αρκετό, µας λένε, να ιδρύσουµε ∆ιαιτητικά ∆ικαστήρια µεταξύ των διαφόρων δυνάµεων, να καταργήσουµε τη µυστική διπλωµατία, να συµφωνήσουµε για τον αφοπλισµό (πρώτα έστω και µονάχα ως ένα ορισµένο σηµείο). Μ’ αυτά τα µέτρα και µε µερικά παρόµοια, όλα θα γίνονταν ωραία.

Το κύριο λάθος του πατσιφισµού είναι το ότι η µπουρζουαζία δεν θα συµφωνήσει ποτέ σε τέτοια ωραία πράγµατα σαν τον αφοπλισµό. Είναι όλως διόλου ανόητο να διδάσκει κανείς τον αφοπλισµό σε µια εποχή ιµπεριαλισµού και εµφυλίου πολέµου. Η µπουρζουαζία θα φροντίσει να είναι καλά εξοπλισµένη, κι αν οι εργάτες αφοπλίζονταν ή δεν εξοπλίζονταν, θα ήτανε σαν να τρέχανε στην καταστροφή. Έτσι λοιπόν καταλαβαίνουµε πως, τα πατσιφιστικά συνθήµατα, άφευκτα οδηγούνε το προλεταριάτο έξω απ’ τον δρόµο του. Ο πατσιφισµός προσπαθεί να προλάβει τη συγκέντρωση της προσοχής των εργατών πάνω στον ένοπλο αγώνα για τον κοµµουνισµό.

Το καλύτερο παράδειγµα για τον ύπουλο χαρακτήρα του πατσιφισµού, µας το δίνει η πολιτική του Ουίλσον, και οι δεκατέσσερις όροι του, όπου, κάτω από ένα στόλισµα από ωραίες λέξεις και εν ονόµατι της Κοινωνίας των Εθνών, κηρύσσονται η παγκόσµια ληστεία και ο εµφύλιος πόλεµος εναντίον του προλεταριάτου. Τα πιο κάτω παραδείγµατα θα µας δείξουνε σε τι σηµείο κατάπτωσης µπορούν να φθάσουνε οι πατσιφιστές. Ο Ταφτ, κάποτε Πρόεδρος των Ενωµένων Πολιτειών της Αµερικής, ήταν ένας από τους ιδρυτές της Αµερινανικής Ένωσης της Ειρήνης και µαζί κι ένας κλεφτοιµπεριαλιστής. Ο Φορντ, ο διάσηµος εργοστασιάρχης αυτοκίνητων, απέστελνε ολόκληρες αποστολές στην Ευρώπη για να κηρύξουνε τις πατσιφιστικές του απόψεις· µαζί όµως ξεκαθάριζε εκατοµµύρια δολάρια από τη δουλειά, που τα εργοστάσια του

κάνανε για τον πόλεµο. Ο Fried, στo εγχειρίδιό του τού Κινήµατος Ειρήνης (Handbuch der Friedensbewegung, τόµος Β΄, σελ. 149, 150), βεβαιώνει τους αναγνώστες του, πως η ενωµένη εκστρατεία των ιµπεριαλιστών, εναντίον της Κίνας, στο 1900, απέδειξε «την αδελφότητα των εθνών». Ιδού τί γράφει, πάνω σ’ αυτό το ζήτηµα: «Η εκστρατεία της Κίνας, έδωσε και µιαν άλλη απόδειξη της επιρροής της ιδέας της ειρήνης, στα σύγχρονα ζητήµατα. Μας παρουσίασε µια διεθνή ένωση των στρατών... Τα ενωµένα στρατεύµατα βαδίσανε, σαν µια ειρηνική δύναµη, κάτω απ’ τη διεύθυνση ενός Ευρωπαίου Αντιστράτηγου. Εµείς, οι φίλοι της Ειρήνης, θεωρούµε τον παγκόσµιο αυτόν αρχιστράτηγο» (αυτά τα έγγραφα για τον Κόµητα Βαλντερζέε, τον οποίο διόρισε αρχιστράτηγο ο Κάιζερ) «σαν ένα απλό πρόδροµο του παγκόσµιου εκείνου πολιτικού ανδρός, που θα είναι σε θέση να πραγµατοποιήσει το ιδανικό µας των ειρηνικών µεθόδων». Εδώ βλέπουµε τη φανερή και παγκόσµια ληστεία, ονοµαζόµενη «αδελφότητα των εθνών». Με τον ίδιο τρόπο ο ληστρικός Σύνδεσµος των καπιταλιστών, µας σερβίρεται µε σάλτσα της Κοινωνίας των Εθνών.

38. Οι Σοσιαλσωβινιστές.

Τα απατηλά συνθήµατα µε τα όποια συνεχώς η µπουρζουαζία ξεκούφαινε τις µάζες, µε τις εφηµερίδες της που ήτανε γεµάτες απ’ αυτά, και τα όποια φωνάζανε κολληµένα σε κάθε φράχτη, είχανε γίνει δεκτά ως συνθήµατα κι από τους προδότες του σοσιαλισµού.

Σχεδόν σ’ όλες τις χώρες, τα παλιά Σοσιαλιστικά Κόµµατα είχανε χωριστεί. Τρεις τάσεις είχανε παρουσιαστεί. Πρώτα απ’ όλα υπήρχανε δεδηλωµένοι αδιάντροποι προδότες, οι Σοσιαλσωβινιστές. ∆εύτερο, υπήρχανε κρυφοί και αµφιταλαντευόµενοι προδότες, που αποτελούσανε το ονοµαζόµενο κέντρο. Τρίτο, υπήρχανε εκείνοι που µείνανε πιστοί στο σοσιαλισµό. Από τα µέλη αυτής της τρίτης οµάδος, οργανώθηκαν πιο ύστερα τα Κοµµουνιστικά Κόµµατα.

Σχεδόν σ’ όλες τις χώρες οι αρχηγοί των παλιών Σοσιαλιστικών Κοµµάτων αποδειχτήκανε Σοσιαλσωβινιστές. Κάτω απ’ τη σηµαία του σοσιαλισµού διδάσκανε το διεθνές µίσος· κάτω απ’ το ψεύτικο σύνθηµα της άµυνας της πατρίδας, διδάσκανε την υπεράσπιση των ληστρικών µπουρζουαζικών κρατών. Μεταξύ των Σοσιαλσοβινιστών στη Γερµανία ήτανε οι Σάϊντµαν, Νόσκε, Έµπερτ, ∆αυίδ, Χάινε και άλλοι· στην Αγγλία, ο Χέντερσον στις Ενωµένες Πολιτείες, οι Ρούσελ, Γκόµπερς· στη Γαλλία, οι Ρενοντέλ, Άλµπερτ Τοµάς, Γκέντ, Ζουό· στη Ρωσσία, οι Πλεχάνοφ, Πότρεσοφ, οι Σοσιαλεπαναστάτες της ∆εξιάς (η Μπρέσκο Μπρεσκόφσκαγια και οι Κερένσκι, Τσερνόφ)· και οι Μενσεβίκοι της ∆εξιάς (Λίµπερ, Ροζάνοφ)· στην Αυστρία, οι Ρένερ, Ζάϊτς, Βίκτωρ ’ντλερ· στην Ουγγαρία, ο Γκαράµι, Μπούχιγκερ, κ.τ.λ.

Όλοι αυτοί, µηδενός εξαιρουµένου, ήτανε υπέρ της «άµυνας» της αστικής πατρίδας. Πολλοί απ’ αυτούς κηρυχτήκανε ανοιχτά υπέρ της ληστρικής πολιτικής των προσαρτήσεων και των αποζηµιώσεων και υπερασπίζονταν την αρπαγή των αποικιακών κτήσεων των άλλων εθνών. Συνήθως τους ονοµάζανε σοσιαλιστές ιµπεριαλιστές. Καθ’ όλον τον πόλεµο, τον υποστηρίξανε, όχι µονάχα ψηφίζοντες τις πολεµικές πιστώσεις, αλλά και µε προπαγάνδα. Στη Ρωσία, το µανιφέστο του Πλεχάνοφ τοιχοκολλήθηκε στους δρόµους από τον Ιβόστοφ, τον υπουργό του Τσάρου. Ο στρατηγός Κορνίλοφ διόρισε τον Πλεχάνοφ µέλος τις κυβερνήσεως του. Ο Κερένσκι (ο σοσιαλεπαναστάτης) και ο Τσερετέλι (ο µενσεβίκος) κρύβανε τις µυστικές συνθήκες του Τσάρου από τον λαό· στις Ιουλιανές σκηνές χτυπήσανε το

προλεταριάτο της Πετρούπολης· οι σοσιαλεπαναστάτες και οι µενσεβίκοι της ∆εξιάς ήτανε µέλη της Κυβερνήσεως του Κολτσάκ· ο Ροζάνοφ ήταν κατάσκοπος του Γιουντένιτς. Με λίγα λόγια, όπως όλη η µπουρζουαζία, κι αυτοί ήτανε υπέρ της υπερασπίσεως της ληστρικής µπουρζουαζικής πατρίδας, και υπέρ της καταστροφής της προλεταριακής πατρίδος. Οι Γάλλοι, σοσιαλσωβινιστές Γκέντ και Άλµπερτ Τοµάς, ελάβανε µέρος στη ληστρική µπουρζουαζική κυβέρνηση· υποστηρίξανε όλα τα προδοτικά σχέδια της Αντάντ και κηρυχτήκανε υπέρ της συντριβής της Ρωσικής Επανάστασης και υπέρ της αποστολής στρατευµάτων εναντίον των ρώσων εργατών. Οι γερµανοί σοσιαλσωβινιστές λάβανε µέρος στην κυβέρνηση ακόµα κι όταν ο Γουλιέλµος ο Β΄ ήτανε στο θρόνο (Σάϊντµαν)· υποστηρίξανε τον αυτοκράτορα όταν σύντριψε την Φινλανδική Επανάσταση κι όταν λεηλάτησε την Ουκρανία και τη Μεγαλορωσσία· µέλη του Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος (π. χ. ο Γουίνιγκ στη Ρίγα) διηύθυναν τον αγώνα εναντίον των Ρώσσων και Λετονών εργατών. Πιο υστέρα οι Γερµανοί σοσιαλσωβινιστές δολοφονήσανε τον Καρλ Λίµπνεχτ και την Ρόζα Λούξεµπουργκ και πνίξανε στο αίµα τα κινήµατα των κοµµουνιστών εργατών του Βερολίνου, Λειψίας, Αµβούργου, Μονάχου κ.τ.λ. Οι Ούγγροι σοσιαλσωβινιστές δώσανε τη βοήθεια τους στη µοναρχική Κυβέρνηση όσο αυτή ήτανε στην εξουσία· έπειτα προδώσανε τη Σοβιετική ∆ηµοκρατία. Με λίγα λόγια, σε όλες τις χώρες εξίσου, οι σοσιαλσωβινιστές παίζανε το ρόλο δηµίων εναντίον της εργατικής τάξης.

Όταν ο Πλεχάνοφ ήταν ακόµα επαναστάτης, γράφοντας στη Ρωσική εφηµερίδα «Ίσκρα», («Σπίθα», που έβγαινε στην Ελβετία), δήλωσε, πως στον εικοστό αιώνα, που ήταν προορισµένος να δει την πραγµατοποίηση του σοσιαλισµού, θα γινότανε κατά πάσαν πιθανότητα ένα µεγάλο σχίσµα στις σοσιαλιστικές τάξεις, και πως ένας άγριος αγώνας θα επακολουθήσει µεταξύ των δυο τµηµάτων. Ακριβώς όπως, στον καιρό της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1793), το εξτρεµιστικό επαναστατικό Κόµµα, (που ονοµάστηκε la Montagne), διεξήγαγε έναν εµφύλιο πόλεµο εναντίον των µετριοπαθών, που πιο υστέρα οργανώθηκε ως αντεπαναστατικό Κόµµα, (ονοµαζόµενο la Gironde), έτσι – είπε, ο Πλεχάνοφ – στον εικοστό αιώνα, αυτοί που κάποτε υπήρξανε αδελφοί στη σκέψη, θα χωριστούνε πιθανόν σε δυο εµπόλεµα τµήµατα, γιατί ένα απ’ αυτά θα ταχθεί µε το µέρος της µπουρζουαζίας.

Η προφητεία του Πλεχάνοφ πραγµατοποιήθηκε. Αλλά όταν τα έγραφε αυτό δεν προείδε ότι κι αυτός ο ίδιος θα ‘τανε µαζί µε τους προδότες.

Έτσι, οι σοσιαλσωβινιστές, (κάποτε τους λένε και οπορτουνιστές), µετατραπήκανε σε δεδηλωµένους εχθρούς του προλεταριάτου. Σ’ όλο το διάστηµα της µεγάλης παγκόσµιας επανάστασης, πολεµήσανε στις τάξεις των Λευκών εναντίον των Κόκκινων· βαδίσανε ενωµένοι µαζί µε την στρατιωτική κλίκα, µε την µεγάλη µπουρζουαζία και µε τους γαιοκτήµονες. Εννοείται πολύ καλά, πως πρέπει να διεξαγάγουµε έναν πόλεµο εναντίον τους, τόσο αδυσώπητο, όσο και εναντίον της µπουρζουαζίας, της οποίας είναι πράκτορες.

Τα υπολείµµατα της ∆εύτερης ∆ιεθνούς, την οποία τα µέλη των Κοµµάτων αυτών προσπαθήσανε να ξαναζωογονήσουνε, αποτελούνε ένα απλό υποκατάστηµα της Κοινωνίας των Εθνών. Η ∆εύτερη ∆ιεθνής είναι σήµερα ένα από τα όπλα, που η µπουρζουαζία µεταχειρίζεται στον αγώνα της εναντίον του προλεταριάτου.

39. Το Κέντρο.

Μια άλλη οµάδα Κοµµάτων αποτελουµένων από εκείνους, που ήτανε κάποτε σοσιαλιστές, αποτελεί το ονοµαζόµενο «Κέντρο». Τα µέλη αυτής της τάσης,

θεωρούνται ότι αποτελούν το «Κέντρο», γιατί κυµαίνονται µεταξύ των κοµµουνιστών από το ένα µέρος, και των Σοσιαλσοβινιστών από το άλλο. Αυτού του συµπλέγµατος είναι: στη Ρωσία, οι µενσεβίκοι, υπό την αρχηγία του Μάρτοφ, στη Γερµανία, οι «ανεξάρτητοι», (το Ανεξάρτητο Σοσιαλδηµοκρατικό Κόµµα), υπό την αρχηγία του Κάουτσκι και Χάαζε, στη Γαλλία, η οµάδα η διευθυνόµενη από τον Ζαν Λόγγε· στις Ενωµένες Πολιτείες, το Σοσιαλιστικό Κόµµα της Αµερικής, υπό την αρχηγία του Χίλκουιτ· στη Μεγάλη Βρετανία, µέρος του Αγγλικού Κόµµατος, του Ανεξαρτήτου Εργατικού Κόµµατος, κτλ.

Στις αρχές του πολέµου οι οπαδοί του Κέντρου υποστηρίζουνε την άµυνα της πατρίδας, (κάµνοντας κοινό µέτωπο στο ζήτηµα αυτό µε τους προδότες του σοσιαλισµού). Ο Κάουτσκι έγραφε, πως η «εχθρική εισβολή», ήτανε το πιο φοβερό πράγµα στον κόσµο, και πως η πάλη έπρεπε να αναβληθεί, έως ότου όλα τελειώσουνε. Κατά τη γνώµη του Κάουτσκι, όσο θα διαρκούσε ο πόλεµος, δεν θα ‘χει τίποτε η ∆ιεθνής να κάνει. Μετά το κλείσιµο της «Ειρήνης», ο Κάουτσκι άρχισε να γράφει, πως όλα τότε ήτανε σε µια κατάσταση, τόσο µεγάλης σύγχυσης, που δεν χρειαζότανε: να ονειρεύεται κανείς για σοσιαλισµό. Ο συλλογισµός, του συνοψίζεται στα εξής: Στο διάστηµα του πολέµου, πρέπει να σταµατήσουµε την πάλη των τάξεων, γιατί θα ήτανε βλαβερή και να περιµένουµε µετά το τέλος του πολέµου· όταν έγινε η ειρήνη, δεν υπάρχει λόγος να σκεπτόµαστε για την πάλη των τάξεων, γιατί ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος, έφερε γενική εξασθένηση. Είναι φανερό, πως η θεωρία του Κάουτσκι είναι µια οµολογία απολύτου αδυναµίας, η οποία προορίζεται να οδηγήσει το προλεταριάτο στο τέλος έξω από το δρόµο του, και η οποία είναι πολύ παραπλήσια προς την προδοσία. Κι ακόµα χειρότερα, όταν είµεθα σ’ αυτόν τον αγώνα της επανάστασης, ο Κάουτσκι δεν µπόρεσε να βρει τίποτε καλύτερο να κάνει, από το άγριο κυνήγι, που έκανε εναντίον των µπολσεβίκων. Λησµονώντας τη διδασκαλία του Μαρξ, επέµενε σ’ ένα αγώνα εναντίον της προλεταριακής δικτατορίας, της Τροµοκρατίας κτλ., µη προσέχοντας στο γεγονός, πως µ’ αυτόν τον τρόπον, αυτός ο ίδιος βοηθούσε τη Λευκή Τροµοκρατία της µπουρζουαζίας. Οι ελπίδες του τώρα φαίνονται, σαν τις ελπίδες ενός από τους συνηθισµένους πατσιφιστές· θέλει ∆ιαιτητικά ∆ικαστήρια και πράγµατα του ιδίου είδους. Έτσι έφθασε σ’ ένα σηµείο, να µοιάζει µε ένα οιοδήποτε µπουρζουά πατσιφιστή.

Αν και η θέση του Κάουτσκι είναι στα δεξιά του Κέντρου, τον προτιµούµε ως παράδειγµα από κάθε άλλον, γιατί η θεωρία του δείχνει καλύτερα την άποψη του Κέντρου.

Το κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής του Κέντρου είναι ο τρόπος µε τον οποίο κυµαίνεται µεταξύ της µπουρζουαζίας και του προλεταριάτου. Το Κέντρο δεν στέκεται καλά πάνω στα πόδια του· προσπαθεί να συµβιβάσει τα ασυµβίβαστα· και στην κρίσιµο στιγµή προδίνει το προλεταριάτο. Κατά την Ρωσσική Επανάσταση του Νοέµβρη, το ρωσικό Κέντρο (Μάρτοφ και Σια), ξεφωνούσανε εναντίον της χρησιµοποίησης βίας από τους µπολσεβίκους· προσπαθούσε να τους «συµβιβάσει» όλους, βοηθώντας έτσι µ’ αυτόν τον τρόπο τους Λευκοφρουρούς, και ελαττώνοντας τη δραστηριότητα του προλεταριάτου στην ώρα του αγώνα. Οι µενσεβίκοι δεν διώξανε από το Κόµµα τους, ούτε αυτούς, που εργαστήκανε ως κατάσκοποι και συνωµότες της στρατιωτικής κλίκας. Στις κρίσιµες στιγµές του αγώνα του προλεταριάτου, το Κέντρο, κήρυσσε µιαν απεργία, εν ονόµατι της Συντακτικής Συνέλευσης, εναντίον της δικτατορίας του προλεταριάτου. Κατά την προέλαση του Κολτσάκ, µερικοί απ’ τους µενσεβίκους αυτούς, κηρυσσόµενοι αλληλέγγυοι µε τους µπουρζουάδες συνωµότες, ρίχνανε το σύνθηµα: «Τέλος στον εµφύλιο πόλεµο», (ο µενσεβίκος Πλέσκοφ). Στη Γερµανία οι «Ανεξάρτητοι», παίξανε έναν προδοτικό

ρόλο κατά τη στάση των εργατών του Βερολίνου, γιατί προσπαθούσανε να πραγµατοποιήσουνε την πολιτική τους, της «συµφιλίωσης», ενώ η µάχη συνεχιζόταν, κι έτσι συνετέλεσαν στην ήττα. Μεταξύ των Ανεξαρτήτων, υπάρχουνε πολλοί που υποστηρίζουν τη συνεργασία µε τους οπαδούς του Σάϊντµαν. Η µεγαλύτερη όµως κατηγορία εναντίον τους είναι ότι αποφεύγουνε να κηρύττουνε τη στάση των µαζών εναντίον της µπουρζουαζίας, και ότι θέλουνε να δηλητηριάσουνε το προλεταριάτο µε πατσιφιστικές ελπίδες. Στη Γαλλία και τη Βρετανία, το Κέντρο «καταδικάζει την αντεπανάσταση», διαµαρτύρεται τυπικά εναντίον της συντριβής της επανάστασης· αλλά παρουσιάζεται τελείως ανίκανο για µια δράση των µαζών. Σήµερα η οµάδα του Κέντρου, είναι τόσο βλαβερή, όσο και οι Σοσιαλσωβινιστές. Οι οπαδοί του Κέντρου, κάποτε ονοµαζόµενοι και «οπαδοί του Κάουτσκι», προσπαθούνε, όπως και οι Σοσιαλσωβινιστές, να αναζωογονήσουνε το πτώµα της ∆εύτερης ∆ιεθνούς, και να το «συµφιλιώσουνε» µε τους κοµµουνιστές. Αναµφισβήτητο είναι, πως µια νίκη εναντίον της αντεπανάστασης είναι αδύνατη χωρίς µιαν οριστική ρήξη, και έναν αποφασιστικό αγώνα εναντίον τους.

Οι προσπάθειες αναζωογόνησης της ∆εύτερης ∆ιεθνούς γενήκανε κάτω απ’ τη φιλάνθρωπο προστασία της ληστρικής Κοινωνίας των Εθνών. Γιατί, αληθινά, οι Σοσιαλσωβινιστές, είναι πιστοί υπερασπιστές του παρακµάζοντος καπιταλιστικού συστήµατος, και είναι τα τελευταία του στηρίγµατα. Ο ιµπεριαλιστικός πόλεµος δεν θα µπορούσε ποτέ να βαστάξει 5 χρόνια, χωρίς την προδοσία των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων. Και έπειτα, όταν η περίοδος της επανάστασης άρχισε, η µπουρζουαζία στράφηκε, ζητώντας βοήθεια για τη συντριβή του προλεταριακού κινήµατος, στους Σοσιαλπροδότες. Τα άλλοτε Σοσιαλιστικά Κόµµατα ήταν τα κύρια προσκόµµατα στο δρόµο του αγώνα της εργατικής τάξης, για την ανατροπή του καπιταλισµού. Καθ’ όλο το διάστηµα του πολέµου, όλα τα Σοσιαλπροδοτικά Κόµµατα, επαναλάµβαναν όσα έλεγε η µπουρζουαζία. Μετά την ειρήνη των Βερσαλλιών, όταν ιδρύθηκε η Κοινωνία των Εθνών, τα υπολείµµατα της ∆εύτερης ∆ιεθνούς, (το Κέντρο, όπως και οι Σοσιαλσωβινιστές), αρχίσανε να επαναλαµβάνουνε ξανά όλα τα συνθήµατα, που εκήρυττε η Κοινωνία των Εθνών. Η Κοινωνία. κατηγορούσε τους Μπολσεβίκους, ως τροµοκράτες, ως καταπατητές της δηµοκρατίας, ως κόκκινους ιµπεριαλιστές. Η ∆εύτερη ∆ιεθνής επαναλάµβανε τις κατηγορίες αυτές. Αντί να αναλάβει έναν αποφασιστικό αγώνα εναντίον των ιµπεριαλιστών, κήρυσσε κι αυτή τους πολεµικούς αλαλαγµούς των ιµπεριαλιστών. Ακριβώς, όπως τα διάφορα Κόµµατα των σοσιαλπροδοτών υποστηρίζανε τις µπουρζουαζικές τους Κυβερνήσεις, έτσι και η ∆εύτερη ∆ιεθνής υπεστήριζε την Κοινωνία των Εθνών.

40. Η Τρίτη ∆ιεθνής.

Οι Σοσιαλπατριώτες και το Κέντρο, όπως είδαµε, αποδεχτήκανε στο διάστηµα του πολέµου ως σύνθηµα τους, την άµυνα της (µπουρζουαζικής) πατρίδας, δηλ. την άµυνα της κρατικής οργάνωσης των έχθρων του προλεταριάτου. Αυτό είχε ως λογική συνέπεια το σύνθηµα της «ανακωχής του Σοσιαλισµού», δηλ. της ολοκληρωτικής υποταγής του στο αστικό κράτος. Το ζήτηµα αυτό είναι πολύ καθαρό. Όταν ο Πλεχάνοφ ή ο Σάϊντµαν θεωρούσανε αναγκαίο να «υποστηρίξουνε» την Τσαρική ή την Καϊζερική πατρίδα, οφείλανε φυσικά να επιµείνουνε στο ότι οι εργάτες δεν θα ‘πρεπε να κάνουνε τίποτε που να βλάψει την άµυνα του ληστρικού κράτους. ∆εν θα ‘πρεπε εποµένως να γίνουνε απεργίες, και ακόµα λιγότερο δεν θα ‘πρεπε να γίνεται λόγος για στάση εναντίον της µπουρζουαζίας. Οι σοσιαλπροδότες σκέπτονταν έτσι: Πρώτ’ απ’ όλα, έλεγαν, πρέπει να κανονίσουµε τους λογαριασµούς µε τον

«εξωτερικό» εχθρό κι έπειτα θα δούµε. Π.χ., ο Πλεχάνοφ δήλωνε στο µανιφέστο του πως δεν έπρεπε να γίνονται απεργίες τώρα που η Ρωσία βρισκότανε σε κίνδυνο. Με τον ίδιο τρόπο και οι εργάτες όλων των εµπολέµων χωρών είχανε υποδουλωθεί στη µπουρζουαζία εξαιτίας των σοσιαλπροδοτών. Από τις πρώτες όµως µέρες του πολέµου υπήρχανε οµάδες εντίµων σοσιαλιστών που εννοούσανε πως η «άµυνα της πατρίδας» και η «ανακωχή των Κοµµάτων» έδεναν χειροπόδαρα το προλεταριάτο και πως αυτά τα συνθήµατα ήτανε προδοσία κατά της εργατικής τάξης. Οι Μπολσεβίκοι το εννοήσανε από την αρχή. Από το 1914 ακόµα είχανε δηλώσει πως δεν έπρεπε να γίνει ανακωχή µε την µπουρζουαζία, αλλά συνεχής πόλεµος εναντίον της – δηλ. επανάσταση. Το πρώτο καθήκον του προλεταριάτου σε κάθε χώρα είναι να ανατρέψει την µπουρζουαζία του – αυτή ήταν η γνώµη του Κόµµατός µας από τις πρώτες µέρες του πολέµου. Στη Γερµανία, επίσης είχε σχηµατισθεί µια οµάδα υπό την αρχηγία του Καρλ Λίµπνεχτ και της Ρόζας Λούξεµπουργκ. Αυτή η οµάδα ονοµάστηκε «∆ιεθνής», και δήλωσε πως η διεθνής αλληλεγγύη του προλεταριάτου ήτανε το πρώτο απ’ όλα τα καθήκοντα. Πολύ γρήγορα κατόπιν ο Καρλ Λίµπνεχτ διακήρυξε φανερά την ανάγκη του «εµφυλίου πολέµου», και άρχισε να προτρέπει τους εργάτες στην ένοπλο επανάσταση εναντίον της µπουρζουαζίας. Αυτή ήταν η αρχή του Κόµµατος των Γερµανών Μπολσεβίκων – της οµάδος του Σπάρτακου. Στις άλλες χώρες επίσης γινότανε µια διάσπαση στα παλιά Κόµµατα. Στη Σουηδία υπήρχανε Μπολσεβίκοι, που ιδρύσανε το ονοµαζόµενο Αριστερό Σοσιαλιστικό Κόµµα· στη Νορβηγία οι αριστεροί κερδίσανε όλο το Κόµµα. Οι Ιταλοί Σοσιαλιστές κρατηθήκανε σ’ όλο το διάστηµα του πολέµου πολύ καλά. Με λίγα λόγια, σιγά σιγά παρουσιαστήκανε όλα τα Κόµµατα εκείνα που ήτανε υπέρ της επανάστασης. Κάποια προσπάθεια τότε γίνηκε στην Ελβετία για την εξασφάλιση µιας ενωµένης δράσης. Σε δυο συνδιασκέψεις, στο Τσίµερβαλντ και Κίνταλ, τεθήκανε οι βάσεις της Τρίτης ∆ιεθνούς. Πολύ γρήγορα όµως, γίνηκε φανερό πως ορισµένα ύποπτα στοιχεία του Κέντρου προσχωρούσανε στο κίνηµα αυτό, για να φέρουνε πραγµατικά µονάχα εµπόδια. Μέσα στη διεθνή συγκέντρωση του Τσίµερβαλντ σχηµατίστηκε η ονοµαζόµενη «Αριστερά του Τσίµερβαλντ» υπό την ηγεσία του συντρόφου Λένιν. Η Αριστερά του Τσίµερβαλντ ήτανε υπέρ µιας αποφασιστικής δράσης, και κατέκρινε σκληρά το Κέντρο που είχε επικεφαλής τον Κάουτσκι.

Μετά την επανάσταση του Νοέµβρη 1917 και την εγκαθίδρυση της Σοβιετικής Εξουσίας στη Ρωσία, η χώρα αύτη κατέλαβε την σπουδαιότερη θέση στο διεθνές κίνηµα. Για να διακρίνεται από το Κόµµα των προδοτών του σοσιαλισµού, και για να επιστρέψει στο ένδοξο και πολεµικό όνοµα, το Κόµµα µας ονοµάσθηκε πια Κοµµουνιστικό Κόµµα. Υπό την επιρροή της Ρωσικής Επανάστασης, σχηµατιστήκανε σ’ άλλες χώρες Κοµµουνιστικά Κόµµατα. Η Ένωση Σπάρτακος µετονοµάστηκε Κοµµουνιστικό Κόµµα της Γερµανίας. Ένα Κοµµουνιστικό Κόµµα ιδρύθηκε στην Ουγγαρία µε επικεφαλής τον Μπέλα Κουν, πρώην αιχµάλωτο πολέµου στη Ρωσία. Κοµµουνιστικά Κόµµατα ιδρυθήκανε επίσης στην Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Φινλανδία κτλ., και έπειτα και στη Γαλλία. Στις Ενωµένες Πολιτείες, το Κέντρο απέκλεισε τους αριστερούς από το Κόµµα, και τότε αυτοί οργανωθήκανε σε Κοµµουνιστικό Κόµµα. Στην Αγγλία από το φθινόπωρο του 1919 αρχίσανε διαπραγµατεύσεις, για την ίδρυση ενωµένου Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Με λίγα λόγια, µετά την διάσπαση µεταξύ του Κέντρου και της αριστεράς, άρχισε παντού ο σχηµατισµός και η γρήγορη ανάπτυξη των πραγµατικά επαναστατικών εργατικών Κοµµάτων. Η ανάπτυξη των Κοµµάτων αυτών οδήγησε στην ίδρυση µιας νέας ∆ιεθνούς, της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς. Το Μάρτη του 1919, στο Κρεµλίνο της Μόσχας, συνήλθε τα πρώτο διεθνές κοµµουνιστικό συνέδριο, στο όποιο ιδρύθηκε (επισήµως) η Τρίτη Κοµµουνιστική ∆ιεθνής. Στο συνέδριο λάβανε µέρος

αντιπρόσωποι των Γερµανών, Ρώσων, Αυστριακών, Ούγγρων, Σουηδών, Νορβηγών και Φινλανδών κοµµουνιστών· επίσης και κοµµουνιστές της Γαλλίας, των Ενωµένων Πολιτειών, της Αγγλίας[2], κτλ.

Το σχέδιο, που προτάθηκε από τους Γερµανούς και Ρώσους κοµµουνιστές, γίνηκε δεκτό στο συνέδριο µε απόλυτη πλειοψηφία, δείχνοντας έτσι, πως το προλεταριάτο είχε στηριχθεί πια καλά, κάτω απ’ τη σηµαία της ∆ικτατορίας του Προλεταριάτου, της Σοβιετικής εξουσίας και του Κοµµουνισµού.

Η Τρίτη ∆ιεθνής, ονοµάστηκε Κοµµουνιστική ∆ιεθνής, όπως και η Κοµµουνιστική Ένωση, την οποία διηύθυνε ο Καρλ Μαρξ. Σε όλες της τις πράξεις η Τρίτη ∆ιεθνής δείχνει, πως ακολουθεί τα βήµατα του Μαρξ, δηλ. τον επαναστατικό δρόµο για τη βίαιη ανατροπή του καπιταλιστικού συστήµατος. ∆εν είναι δε εκπληκτικό, το ότι όλα τα δραστήρια, έντιµα και επαναστατικά µέλη του διεθνούς προλεταριάτου, τάσσονται συνεχώς περισσότερο µε τη Νέα ∆ιεθνή, και ενώνουνε τις δυνάµεις τους, για το σχηµατισµό της εργατικής εµπροσθοφυλακής.

Το ίδιο το όνοµα της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς, αρκεί για να δείξει, πως η οργάνωση αυτή δεν έχει απολύτως τίποτε τα κοινό µε τους προδότες του σοσιαλισµού.

Ο Μαρξ και ο Έγκελς, θεωρούσανε το όνοµα «σοσιαλδηµοκρατικό», ακατάλληλο για το Κόµµα του επαναστατικού προλεταριάτου. Η λέξη «∆ηµοκράτης», σηµαίνει έναν, που ακολουθεί µια ορισµένη µορφή εξουσίας. Αλλά, όπως είδαµε προηγουµένως, στην κοινωνία του µέλλοντος δεν θα υπάρχει γενικώς κανένα «Κράτος». Κατά τη µεταβατική περίοδο, θα πρέπει να υπάρξει η δικτατορία των εργατών. Εκείνοι, που προδώσανε την εργατική τάξη δεν βλέπουνε πιο µακριά από έναν µπουρζουά δηµοκράτη. Εµείς βαδίζουµε µπρος, προς τον κοµµουνισµό.

Στον πρόλογο της εκδόσεως του 1888, του Κοµµουνιστικού Μανιφέστου, ο Έγκελς έγραφε, πως το όνοµα σοσιαλιστής στο 1847, όταν γράφτηκε το Μανιφέστο, σήµαινε «τους ανθρώπους, που έξω από το κίνηµα της εργατικής τάξης, αποβλέπουν περισσότερο σε µια υποστήριξη από τις µορφωµένες τάξεις»· ο κοµµουνισµός όµως στο 1877 ήτανε ένα εργατικό κίνηµα. Σήµερα έχουµε το ίδιο. Οι κοµµουνιστές αποβλέπουνε µονάχα στη βοήθεια των εργατών, οι σοσιαλδηµοκράτες στη βοήθεια της εργατικής αριστοκρατίας, των µορφωµένων τάξεων, των µικροεπαγγελµατιών, και γενικά της µικροµπουρζουαζίας.

Η Κοµµουνιστική ∆ιεθνής, έχει πραγµατοποιήσει έτσι στην πράξη τη διδασκαλία του Μαρξ, απελευθερώνοντάς την από τις παραφυάδες, που δηµιουργηθήκανε πάνω της κατά την «ειρηνική» περίοδο της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτό, που πριν εβδοµήντα χρόνια εδίδαξε ο µεγάλος δάσκαλος του Κοµµουνισµού, πραγµατοποιήθηκε σήµερα, κάτω από την ηγεσία της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Πατσιφισµός = ειρηνοφιλία, πατσιφιστής = ειρηνόφιλος, εκείνος που προπαγανδίζει την ειρήνη κ.λπ. (Σ.τ.Μ.).

[2]. Από τότε που γράφτηκε το βιβλίο αυτό συνέβηκαν αρκετά γεγονότα που αλλάξανε κάπως τον καταµερισµό των δυνάµεων του διεθνούς εργατικού κινήµατος. Και κατά πρώτο, θα είχαµε να σηµειώσουµε την ίδρυση της 2 1/2 ∆ιεθνούς της Βιέννης που αποτελέστηκε κυρίως από τα Κόµµατα του Κέντρου, (το Σοσιαλδηµοκρατικό Κόµµα Αυστρίας, το Ανεξάρτητο Σοσιαλδηµοκρατικό Κόµµα Γερµανίας, το Σοσιαλιστικό Κόµµα Γαλλίας, τα Σοσιαλιστικό Κόµµα Ελβετίας) και

µερικά άλλα µικρότερης σηµασίας Κόµµατα. Σηµειώνουµε επίσης τη διάσπαση του Ανεξαρτήτου Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος Γερµανίας από το οποίο ένα µεγάλο µέρος αποτέλεσε µαζί µε το Κοµµουνιστικό Κόµµα, το Ενωµένο Κοµµουνιστικό Κόµµα Γερµανίας, τη διάσπαση του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος, του οποίου η µεγάλη πλειοψηφία, τα 3/4, απετέλεσε το Κοµµουνιστικό Κόµµα Γαλλίας, τη διάσπαση του Σοσιαλιστικού Κόµµατος Ιταλίας, του οποίου ένα µεγάλο µέρος απετέλεσε το Κοµµουνιστικό Κόµµα Ιταλίας ενώ το άλλο µένει ακόµα έξω από κάθε ∆ιεθνή. Εν γένει η Κοµµουνιστική ∆ιεθνής από την ίδρυσή της αύξησε καταπληκτικά τις δυνάµεις της, σήµερα είναι η ισχυρότερη ∆ιεθνής εργατική οργάνωση (Σ.τ.Μ.).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Για όσους θα ήθελαν να παρακολουθήσουν εκτενέστερα τα ζητήµατα που η µπροσούρα αυτή θίγει, παραθέτουµε παρακάτω ένα κατάλογο βιβλίων. Απ’ αυτά δυστυχώς πολύ ολίγα βρίσκονται µεταφρασµένα στην ελληνική τα όποια και παραθέτουµε χωριστά.

Στην Ελληνική Γλώσσα

1) Μαρξ - Έγκελς: «Το Κοµµουνιστικό Μανιφέστο», [Έκδ. Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόµµατος, Αθήναι 1921]. 2) Φρ. Έγκελς: «Η Καταγωγή της Οικογενείας, της Ατοµικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους», [µτφρ. Σίδερι Αρ.]. «Κοµµουνιστική Επιθεώρηση», [(αρ. 1-12), Αθήναι 1921]. 3) Ζινόβιεφ: «Τί Είνε Ιµπεριαλισµός;», [Εκδ. Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόµµατος, Αθήναι 1921]. 4) Φρ. Έγκελς: «Ουτοπικός και Επιστηµονικός Σοσιαλισµός», [Έκδ. Κουµπούγια–Φέξη, Αθήναι 1920, µτφρ. Σ. Φήµιου]. 5) «Η Κοµµουνιστική ∆ιεθνής», [Έκδ. Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόµµατος, Αθήναι 1921]. 6) Μπέµπελ: «Γυνή και Κοινωνισµός», [Έκδ. Κουµπούγια – Φέξη, Αθήναι 1920]. 7) Είς περιοδικόν «Κοµµουνισµός», Αθήναι 1921 [µετάφραση του Προλόγου και του Πρώτου κεφάλαιου του «Κεφαλαίου» του Μαρξ]. 8) Καρλ Μαρξ: «Κεφάλαιο και Μισθωτή Εργασία», [µτφρ. και έκδοση Π. Παβλίδη, Θεσσαλονίκη 1920].

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία

1) Εκθέσεις της Συνδιασκέψεως του Ρωσικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος του Απριλίου 1917. 2) Υλικά για την αναθεώρηση του προγράµµατος του Ρωσικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος. 3) Μπουχάριν και Σµύρνοφ, άρθρα στον «Σπάρτακο» Αριθ. 4-9. 4) Λένιν, άρθρα στο περιοδικό «Μόρφωση» Αριθ. 1 και 2 του 1917. 5) Εκθέσεις του 8ου Συνεδρίου. 6) Γκολουµπκώφ: «Ουτοπικός και Επιστηµονικός σοσιαλισµός». 7) Μπογδάνοφ: «Μικρές Μελέτες της Οικονοµικής Επιστήµης». 8) Κάουτσκι: «Οι Οικονοµικές Θεωρίες του Καρλ Μαρξ». 9) Κάουτσκι: «Το Πρόγραµµα της Ερφούρτης». 10) Λένιν: «Το Κράτος και η Επανάσταση». 11) Μπογδάνωφ – Στεπάνοφ: «Μελέτες Πολιτικής Οικονοµίας».12) Τζακ Λόντον: «Υπό τον Ζυγόν του Ιµπεριαλισµού». 13) Κάουτσκι: «Το Αγροτικό Πρόβληµα».14) Λένιν: «Το Αγροτικόν Ζήτηµα και οι Κριτικοί του Μαρξ». 15) Κάουτσκι: «Ο Σοσιαλισµός και η Γεωργία» [Μια Απάντηση εις τον Νταβίντ]. 16) Λένιν: «Νέα Στοιχεία για την Ανάπτυξη του Καπιταλισµού στη Γεωργία στις Ενωµένες Πολιτείες». 17) Λένιν: «Η Ανάπτυξη του Καπιταλισµού στη Ρωσία». 18) Κρεζιβίτσκι: «Το Αγροτικό Ζήτηµα» .19) Πάρβους: «Η Παγκόσµια Αγορά και η Αγροτική Κρίση». 20) Πλεχάνωφ: «Η Εκατονταετηρίς της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης». 21) Μπογδάνωφ: «Το Κόκκινο ’στρο». 22) Κόρσακ: «Η Νόµιµη Κοινωνία και η Εργατική Κοινωνία». 23) Βόλσκι: «Η Θεωρία και η Εφαρµογή του Αναρχισµού». 24) Πρεοµπραζένσκι: «Αναρχισµός και Κοµµουνισµός». 25) Μπαζάροφ: «Αναρχικός Κοµµουνισµός και Μαρξισµός». 26) Κάουτσκι. «Τα Συµφέροντα των Τάξεων». 27) Καρλ Μαρξ: «Η 18η Μπριµέρ». 28) Μαρξ: «Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Γερµανία». 29) Καρλ Μαρξ: «Ο Εµφύλιος Πόλεµος στη Γαλλία» 30) Κάµενεφ: «Το Οικονοµικό Σύστηµα του Ιµπεριαλισµού». 31) Λένιν: «Ο Ιµπεριαλισµός Τελευταία Φάση του Καπιταλισµού». 32) Μπουχάριν: «Η Παγκόσµια Οικονοµία και ο Ιµπεριαλισµός».

33) Τσιπέροβιτς: «Τα Συνδικάτα και Τραστ στη Ρωσία». 34) Αντόνωφ: «Μιλιταρισµός». 35) Πάβλοβιτς: «Τί είναι Ιµπεριαλισµός;». – «Οι Μεγάλοι Σιδηρόδροµοι» – «Μιλιταρισµός και Θαλασοκρατία» – «Τα Αποτελέσµατα του Παγκοσµίου Πολέµου». 36) Χίλφερντιγκ: «Χρηµατιστικό Κεφάλαιο». 37) Κάουτσκι: «Ο ∆ρόµος προς την Εξουσία». 38) Κέρζεντζεφ: «Ο Αγγλικός Ιµπεριαλισµός». 39) Λοζόφσκι: «Σίδηρος και Κάρβουνο». «Ο Αγών για την Αλσατία και Λωρραίνη». 40) Ζινόβιεφ: «Η Αυστρία και ο Παγκόσµιος Πόλεµος». 41) Ποκρόφσκι: «Η Γαλλία κατά τον Πόλεµο». 42) Χεράσκοφ: «Η Αγγλία κατά τον Πόλεµο». 43) Λάριν: «Η Νικήτρια Χώρα – Οι Συνέπειες του Πολέµου». 44) Ζινόβιεφ: «Η Τριπλή Συµµαχία και η Τριπλή Συνεννόηση». 45) Λοµόφ: «Η Κατάρρευση του Καπιταλισµού και η Οργάνωση του Κοµµουνισµού». 46) Οσίνσκι: «Η Εγκαθίδρυση του Σοσιαλισµού». 47) Τζακ Λόντον: «Το Σιδερένιο Τακούνι». 48) Λένιν–Ζινόβιεφ: «Ο Σοσιαλισµός και ο Πόλεµος». 49) Ζινόβιεφ: «Ο Πόλεµος και η Κρίση του Σοσιαλισµού». 50) Λένιν: «Η Προλεταριακή Επανάσταση και ο Προδότης Κάουτσκι». 51) Γκόρτερ: «Ιµπεριαλισµός».

Όλα τα πάρα πάνω βιβλία, όσα υπάρχουν στην Ελληνική, Γαλλική, Γερµανική και Ιταλική γλώσσα, τα προµηθεύει το Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο, οδός Ευριπίδου 14, Αθήνα.

Γράφτηκε: το 1919 από δυο ηγέτες του Μπολσεβίκικου Κόµµατος, τους Νικολάι Μπουχάριν και Γεβγένι Πρεοµπραζένσκι (µέλη της Κεντρικής Επιτροπής)

Πηγή: Εκδόθηκε το 1921 από το Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο, οδός Ευριπίδου 14, Αθήνα.

Σύνταξη-Επιµέλεια: ΘΕΟ∆ΟΣΗΣ ΘΩΜΑ∆ΑΚΗΣ

HTML Markup: Θ. Θωµαδάκης– Γ. Κουκλάκης για τα Μαρξιστικά Βιβλία στο INTERNET, 15 Οκτώβρη 2009

http://www.marxistbooks.gr/alfa-beta_a.htm