Ο.Τ.Ο.Ε.Γραμματεία Εργασιακών Σχέσεων & Συμβάσεων

Ε Ν Α Ν Ε Ο Π Λ Α Ι Σ Ι Ο Γ Ι Α Τ Ο Ρ Ο Λ Ο

Τ Ο Υ Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ι Κ Ο Υ Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ

“Σ Υ Ν Ε Τ Α Ι Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ε Σ”

Μια σύγχρονη προσέγγιση για τα συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα καιΜια σύγχρονη προσέγγιση για τα συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα και την περιφερειακή ανάπτυξητην περιφερειακή ανάπτυξη

Aπρίλιος 2013

1

Η ελληνική οικονομική πραγματικότητα, όπως διαμορφώθηκε κατά ταΗ ελληνική οικονομική πραγματικότητα, όπως διαμορφώθηκε κατά τα τελευταία χρόνια και οι εξελίξεις που δρομολογούνται στο χρηματοπιστωτικότελευταία χρόνια και οι εξελίξεις που δρομολογούνται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, επιβάλλουν τον επαναπροσδιορισμό του συνολικού ρόλου πουσύστημα της χώρας, επιβάλλουν τον επαναπροσδιορισμό του συνολικού ρόλου που αυτό θα μπορούσε να διαδραματίσει. αυτό θα μπορούσε να διαδραματίσει.

Κεντρική θέση της ΟΤΟΕ είναι ότι η χώρα οφείλει να διαθέτει ένα τραπεζικόΚεντρική θέση της ΟΤΟΕ είναι ότι η χώρα οφείλει να διαθέτει ένα τραπεζικό σύστημα, που να καλύπτει τις εθνικές αναπτυξιακές ανάγκες, προτεραιότητες καισύστημα, που να καλύπτει τις εθνικές αναπτυξιακές ανάγκες, προτεραιότητες και επιλογές. Αυτή τη θέση ανέπτυξε και το Νοέμβριο του 2012, στη Δημόσιαεπιλογές. Αυτή τη θέση ανέπτυξε και το Νοέμβριο του 2012, στη Δημόσια Παρέμβασή της για τον Νέο Ρόλο του Τραπεζικού Συστήματος. Παρέμβασή της για τον Νέο Ρόλο του Τραπεζικού Συστήματος.

Συγκεκριμένα Συγκεκριμένα η ΟΤΟΕ πιστεύει ότι το τραπεζικό σύστημα πρέπει ναη ΟΤΟΕ πιστεύει ότι το τραπεζικό σύστημα πρέπει να αποτελείται από τους παρακάτω πυλώνες:αποτελείται από τους παρακάτω πυλώνες:

μια δημόσια τράπεζα επενδύσεων, κατά το παράδειγμα τηςμια δημόσια τράπεζα επενδύσεων, κατά το παράδειγμα της γερμανικής γερμανικής KfWKfW, με στόχο την παροχή αναπτυξιακών δανείων για, με στόχο την παροχή αναπτυξιακών δανείων για μεγάλα έργα υποδομών,μεγάλα έργα υποδομών,

ισχυρές εμπορικές τράπεζες, που να εξυπηρετούν τις πραγματικέςισχυρές εμπορικές τράπεζες, που να εξυπηρετούν τις πραγματικές ανάγκες χρηματοδότησης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων,ανάγκες χρηματοδότησης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων,

τοπικού ενδιαφέροντος περιφερειακές τράπεζες, που νατοπικού ενδιαφέροντος περιφερειακές τράπεζες, που να επικεντρώνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και την οικονομικήεπικεντρώνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και την οικονομική ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειαςανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας. .

Η συγκεκριμένη δομή του τραπεζικού συστήματος, μαζί με τη μεταρρύθμισηΗ συγκεκριμένη δομή του τραπεζικού συστήματος, μαζί με τη μεταρρύθμιση και ενίσχυση των δομών λειτουργίας του, που στοχεύουν στη σταθερότητα τουκαι ενίσχυση των δομών λειτουργίας του, που στοχεύουν στη σταθερότητα του οικονομικού συστήματος στο σύνολό του, οικονομικού συστήματος στο σύνολό του, είναι τα θεμέλια που αναζητούνταιείναι τα θεμέλια που αναζητούνται για την οικονομική ανάπτυξη της χώραςγια την οικονομική ανάπτυξη της χώρας

Η λειτουργία της Συνεταιριστικής Πίστης στη βάση συνεταιριστικών αρχώνΗ λειτουργία της Συνεταιριστικής Πίστης στη βάση συνεταιριστικών αρχών και αξιών, με περιφερειακά και κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, αναδεικνύεται σεκαι αξιών, με περιφερειακά και κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, αναδεικνύεται σε ουσιαστικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, παρέχοντας ένα πρόσθετοουσιαστικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, παρέχοντας ένα πρόσθετο πολύτιμο εργαλείο για την περιφερειακή ανάπτυξη.πολύτιμο εργαλείο για την περιφερειακή ανάπτυξη.

Ωστόσο, η εξέλιξη των πραγματικών μεγεθών και δεδομένων για τηΩστόσο, η εξέλιξη των πραγματικών μεγεθών και δεδομένων για τη λειτουργία της Συνεταιριστικής Πίστης στην Ελλάδα, επιβάλλει την αναμόρφωσήλειτουργία της Συνεταιριστικής Πίστης στην Ελλάδα, επιβάλλει την αναμόρφωσή και τον εκσυγχρονισμό του συνολικού θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργίακαι τον εκσυγχρονισμό του συνολικού θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία της, καθώς και την ανάληψη από την Πολιτεία της υποχρέωσης να τη στηρίζει καιτης, καθώς και την ανάληψη από την Πολιτεία της υποχρέωσης να τη στηρίζει και να την προωθεί. να την προωθεί.

Η ορθή αξιοποίηση των δυνατοτήτων της συνεταιριστικής πίστης, μπορεί ναΗ ορθή αξιοποίηση των δυνατοτήτων της συνεταιριστικής πίστης, μπορεί να στηρίξει, στη χώρα μας, μια δυναμική μακροχρόνιας και πραγματικής ανάπτυξηςστηρίξει, στη χώρα μας, μια δυναμική μακροχρόνιας και πραγματικής ανάπτυξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Να δημιουργήσει αυξανόμενες θέσεις εργασίαςσε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Να δημιουργήσει αυξανόμενες θέσεις εργασίας στην περιφέρεια. Να δώσει προστιθέμενη αξία στο εγχώριο προϊόν, καθώς καιστην περιφέρεια. Να δώσει προστιθέμενη αξία στο εγχώριο προϊόν, καθώς και ουσιαστικές, μετρήσιμες λύσεις στα κρίσιμα προβλήματα της ελληνικήςουσιαστικές, μετρήσιμες λύσεις στα κρίσιμα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, της σταθερότητας και της αναπτυξιακής συμβολής του τραπεζικούοικονομίας, της σταθερότητας και της αναπτυξιακής συμβολής του τραπεζικού συστήματοςσυστήματος

ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΥΚΟΣ

2

ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο.Τ.Ο.Ε.

3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Με αφορμή τη δρομολογούμενη ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος, η ΟΤΟΕ έθεσε τον Νοέμβριο του 2012 σε δημόσιο διάλογο τις θέσεις της «Ένα νέο πλαίσιο για το ρόλο του τραπεζικού συστήματος».

Στην δημόσια αυτή παρέμβαση τέθηκαν οι βασικοί άξονες για:

τον αναγκαίο ρόλο του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην ανάταξη της ελληνικής οικονομίας και τη συμβολή του στην ανάπτυξη σε νέες βάσεις,

τη δημιουργία ευκαιριών οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ανέλιξης, που θα μειώνουν τις ανισότητες και θα δημιουργούν εγχώρια προστιθέμενη αξία και θέσεις εργασίας, μέσα από τη διαδικασία ενίσχυσης της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας και της άμεσης στήριξης της εγχώριας παραγωγής.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι όλοι οι παραπάνω στόχοι θα επιτευχθούν μέσω του τραπεζικού συστήματος, του κομβικού ρόλου και της θέσης του στην ελληνική οικονομία, η ΟΤΟΕ πιστεύει ότι η χώρα οφείλει να διαθέτει ένα τραπεζικό σύστημα, που να καλύπτει τις εθνικές αναπτυξιακές ανάγκες, προτεραιότητες και επιλογές.

Με δεδομένη αυτή τη θέση και με στόχο την περαιτέρω πλαισίωση, εξειδίκευση και ανάλυσή της, η ΟΤΟΕ κρίνει αναγκαίο να τονιστεί ο ιδιαίτερα σημαντικός ρόλος, η κοινωνική και η οικονομική χρησιμότητα της συνεταιριστικής πίστης και ειδικότερα των ελληνικών συνεταιριστικών τραπεζών, στην περιφερειακή ανάπτυξη.

Η περιφερειακή ανάπτυξη μπορεί να προωθηθεί μέσα από την ύπαρξη, τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων, καθώς αυτά αποτελούν καθοριστικό μηχανισμό για την εξειδικευμένη πιστωτική επέκταση που απαιτεί η ελληνική οικονομία και ο πρωτογενής της τομέας, με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα συγκριτικά πλεονεκτήματά τους.

Θέτοντας τις προτάσεις της σε ευρύτερο διάλογο, η ΟΤΟΕ πιστεύει ότι οι συνεταιριστικές τράπεζες μπορούν και πρέπει να λειτουργήσουν σε νέα πλαίσια. Προϋπόθεση είναι να βασιστούν αποκλειστικά στις αρχές και τις αξίες του συνεταιριστικού πνεύματος και σε μια θεσμική, διοικητική και επιχειρηματική οργάνωση, κατάλληλη να το υπηρετήσει.

Κεντρική θέση της ΟΤΟΕ είναι ότι τα συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα αποτελούν έναν ισχυρό φορέα οικονομικής δραστηριότητας της περιφέρειας. Εξυπηρετούν τον τομέα της πίστης, δραστηριοποιώντας μέχρι και τις ελάχιστες περιφερειακές οικονομικές δυναμικές και παραγωγικές δυνατότητες, στo πλαίσιο των συνεταιριστικών ιδεωδών και προτύπων. Συνεπώς, είναι απολύτως απαραίτητο να ενισχυθεί περισσότερο η παρουσία και το εύρος των εργασιών τους.

4

Η ενίσχυση αυτή συνίσταται στον επαναπροσδιορισμό του συνολικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων, καθώς υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσής του. Επιπλέον, αυτά μπορούν να αποτελέσουν έναν εξειδικευμένο μοχλό άσκησης στοχευμένης πιστωτικής πολιτικής, προκειμένου να εξυπηρετηθεί με τον αποτελεσματικότερο οικονομικά τρόπο, η αναπτυξιακή προοπτική της χώρας, αλλά και ένας βασικός στόχος για την ελληνική οικονομία, που αφορά στον περιορισμό του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και ειδικότερα του εμπορικού ισοζυγίου, που υλοποιείται μέσω της ανάπτυξης και χρηματοδότησης, του πιο κομβικού, σήμερα, κλάδου της οικονομίας, του πρωτογενούς τομέα.

Συνεκτιμώντας την άφθονη και σπάνια βιοποικιλότητα που διαθέτει η χώρα, τα προϊόντα του πρωτογενούς τομέα μπορούν να παραχθούν ανταγωνιστικά και να συμβάλουν στη σταδιακή μεταβολή των ελλειμμάτων σε θετικά μεγέθη. Αυτό θα έχει άμεσες θετικές επιδράσεις και στο δημόσιο χρέος της χώρας. Παράλληλα, τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα θα είναι σημαντικά, μέσω της ενεργοποίησης μεγάλου μέρους της ανεκμετάλλευτης και αδρανούς παραγωγικής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας στον πρωτογενή τομέα και στους κλάδους της μεταποίησης, του εμπορίου και των μεταφορών.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι, το ΙΟΒΕ σε ανάλυσή του το 2011, για τον πρωτογενή τομέα, σημειώνει ότι, ο πολλαπλασιαστής της άμεσης συμβολής της γεωργίας στο ΑΕΠ είναι τουλάχιστον 5, που σημαίνει ότι μια αύξηση του ΑΕΠ της γεωργίας κατά 1% μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ στο σύνολο της οικονομίας κατά 5%.

Η στοχευμένη χρηματοδότηση του πρωτογενούς τομέα και των συναφών ή συμπληρωματικών δραστηριοτήτων του, που αναλαμβάνονται κυρίως από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ουσιαστικά δεν έχει εξυπηρετηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα, καθώς ή έκθεση των πιστωτικών ιδρυμάτων στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας ήταν μόνο 2 δις περίπου τον Μάιο του 2010, ενώ τον Ιανουάριο του 2013 μειώθηκε στα 1,4δις.

5

1. ΓΕΝΙΚΑΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

1.1 Χαρακτηριστικά και εξέλιξη των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Οργανισμών

Η πολύπλευρη παρουσία, ως προς το εύρος των δραστηριοτήτων τους και η μακρόχρονη πορεία εξέλιξης των συνεταιριστικών πιστωτικών οργανισμών και τραπεζών, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο, αποδεικνύουν και την αναγνωρισμένη κοινωνική και οικονομική χρησιμότητά τους, αλλά και το ρόλο τους στην ομαλή λειτουργία και τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πλην ελάχιστων περιπτώσεων - και σε σαφώς μικρότερο ποσοστό από τις εμπορικές και τις μεγάλες επενδυτικές τράπεζες-, οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν επιδείξει διαχρονικά μεγάλη αντοχή και αξιοπιστία, ακόμα και στην παρούσα χρηματοοικονομική κρίση.

Όμως, πως ορίζεται ιστορικά ο ειδικός ρόλος τους;

Αρχικά, ο διεθνώς αποδεκτός ορισμός του Συνεταιρισμού-Συνεργατισμού, ορίζει πως είναι: «μια αυτόνομη Οργάνωση προσώπων, τα οποία συνδέονται εθελοντικά, με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες και επιδιώξεις τους, μέσω μιας συμμετοχικής και δημοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης.»

Τα πρότυπα και ο σκοπός λειτουργίας, που οφείλουν να ακολουθούν και να εξυπηρετούν οι συνεταιρισμοί και κατ’ επέκταση και οι συνεταιριστικές τράπεζες, βασίζονται στις εξής θεμελιώδεις αρχές:

Εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή των μελών Δημοκρατικός έλεγχος από τα μέλη Οικονομική συμμετοχή των μελών Αυτονομία και ανεξαρτησία Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση Συνεργασία μεταξύ συνεταιριστικών επιχειρήσεων Ενδιαφέρον για την τοπική κοινωνία και οικονομία

Οι συνεταιρισμοί στηρίζονται και στις αξίες της αυτοβοήθειας, της αυτευθύνης, της δημοκρατίας, της ισότητας, της ισοτιμίας, της δικαιοσύνης της αλληλεγγύης. Τα μέλη των συνεταιριστικών επιχειρήσεων πιστεύουν στις ηθικές αξίες της εντιμότητας, της ειλικρίνειας, της κοινωνικής ευθύνης και της μέριμνας για τους άλλους. Οι παραπάνω αξίες αποτελούν ποιοτικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για άγραφους κανόνες, οι οποίοι

6

βάζουν τις βάσεις μιας σωστής συνεργασίας, για τη μελλοντική εξέλιξη και την επίτευξη των στόχων των συνεταιρισμών.

Οι συνεταιριστικές εταιρείες και τα μέλη τους λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Αμφότεροι δίνουν και παίρνουν. Το κυρίαρχο για την ανάπτυξη τους, πέρα από το απαιτούμενο κεφάλαιο, είναι η προσωπική ενεργός συμμετοχή των μελών στις οικονομικές δραστηριότητες αλλά και στις κοινωνικές και πολιτιστικές δράσεις.

Η ιδιαιτερότητα των συνεταιριστικών τραπεζών έγκειται στο ότι είναι επιχειρήσεις της «κοινωνικής οικονομίας». Η λειτουργία τους στηρίζεται σε συνεργατικές αρχές και κανόνες, που συγκροτούν ένα ιδιαίτερο επιχειρησιακό πρότυπο.

Τα συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα ακολουθούν διεθνώς διακριτούς τρόπους επιχειρηματικής οργάνωσης, που εκφράζονται και με διαφορετικούς κανόνες δικαίου, σε σχέση με τα ισχύοντα για τις άλλες κοινές κεφαλαιουχικές εταιρείες.

Ο τύπος της ιδιοκτησίας και οι μέθοδοι κεφαλαιοποίησής τους, μέσω των μερίδων, είναι δύο από τους βασικούς παράγοντες που διαφοροποιούν ουσιαστικά την οικονομική λειτουργία των συνεταιριστικών πιστωτικών ιδρυμάτων σε σύγκριση με αυτήν των εμπορικών-επενδυτικών τραπεζών, που ακολουθούν το σύστημα της μετοχικής κεφαλαιοποίησης.

Η συνεταιριστική μερίδα δεν έχει την έννοια της επένδυσης κεφαλαίου προς αποκόμιση κέρδους, αλλά της δημιουργίας ικανού συνολικού πλεονάσματος, που αξιοποιείται για τη δημιουργία μακρόχρονης προστιθέμενης αξίας, προς όφελος καταρχήν της τοπικής οικονομίας. Η συσσώρευση αναξιοποίητου κεφαλαίου είναι, κατά συνέπεια, ασύμβατη με τις συνεταιριστικές αρχές.

Στόχος είναι η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των δραστηριοτήτων τους προς όφελος της τοπικής οικονομίας και συνολικότερα της κοινωνίας, η στήριξη της τοπικής-συνήθως αγροτικής- οικονομίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Κυρίαρχο γνώρισμα είναι η κοινωνική αλληλεγγύη και ο σκοπός μετράται τελικά σε όρους κοινωνικοοικονομικής αποτελεσματικότητας.

Με βάση τα παραπάνω, οι συνεταιριστικές τράπεζες διακρίνονται:

ως προς τους στόχους των πιστώσεων που χρηματοδοτούν, ως προς το σχηματισμό και τη σύνθεση του κεφαλαίου τους, ως προς τις αρχές διακυβέρνησης και τη διαφάνεια της λειτουργίας τους,

αφού υπόκεινται σε συνεχή κοινωνικό έλεγχο, από τα μέλη τους.

7

Σήμερα, ανάμεσα στις 150 μεγαλύτερες συνεταιριστικές τράπεζες παγκοσμίως,τις 3 πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν οι γαλλικές συνεταιριστικές τράπεζες Credit Agricole , BPCE και Credit Mutuel, με έσοδα που ξεπερνούν τα 97 δις ευρώ. Στην τέταρτη θέση βρίσκεται η Ολλανδική Rabobank, με έσοδα 17 δις. Η ίδια έχει ως μέλη το 50% των Ολλανδών πολιτών, είναι η μεγαλύτερη γεωργική τράπεζα στον κόσμο και έχει αξιολογηθεί ως η τρίτη ασφαλέστερη τράπεζα διεθνώς. Στην έβδομη και όγδοη θέση σε επίπεδο εσόδων, βρίσκονται η αυστριακή RZB και η γερμανική DΖ Bank, αντίστοιχα.

Με στοιχεία του 2011, οι ευρωπαϊκές συνεταιριστικές τράπεζες, έχουν ενεργητικό 6,9 τρις ευρώ, με καταθέσεις 3,9 τρις ευρώ (20% μερίδιο αγοράς) και χορηγήσεις 4,03 τρις ευρώ (>20% μερίδιο αγοράς). Απασχολούν 777.500 εργαζόμενους σε 3.807 τράπεζες και 71.936 υποκαταστήματα, έχουν 56.360.456 μέλη και εξυπηρετούν 181.100.597 πελάτες. Ενδεικτικά, η ολλανδική Rabobank έχει μερίδιο στις καταθέσεις το 40% επί του συνόλου της αγοράς και το 29% αντίστοιχα στις χορηγήσεις.

Ανατρέχοντας στην ιστορία των πιστωτικών συνεταιρισμών, οι οποίοι αποτέλεσαν τη βάση για την ίδρυση και λειτουργία των συνεταιριστικών τραπεζών, αυτοί ξεκίνησαν από τη Γερμανία, με πρωτεργάτες τους Έρμαν Σούλτσε-Ντέλιτς και Φρειδερίκο-Γουλιέλμο Ραϊφάιζεν, από τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο Σούλτσε Ντέλιτς ήταν ο ιδρυτής των αστικών πιστωτικών συνεταιρισμών, αρχικά των βιοτεχνιών και ο Ραϊφάιζεν ο ιδρυτής των γεωργικών πιστωτικών συνεταιρισμών.

Σήμερα σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο λειτουργούν περισσότεροι από 60.000 πιστωτικοί συνεταιρισμοί τύπου Ραϊφάιζεν ή Σούλτσε-Ντέλιτς με περισσότερα από 200.000.000 μέλη. Στην Ευρώπη λειτουργεί επίσης σήμερα η Ε.Ε. συνεταιριστικών τραπεζών (ΕCBA), η οποία εκπροσωπεί 34 εθνικές συνεταιριστικές οργανώσεις, μέλη 21 ευρωπαϊκών χωρών.

8

Στην Ελλάδα ο πρώτος πιστωτικός συνεταιρισμός ιδρύθηκε το 1900 στη Λαμία. Στο διάστημα που ακολούθησε και μέχρι το 2012, λειτούργησαν συνολικά 16 Συνεταιριστικές Τράπεζες, από τις οποίες 7 δραστηριοποιούνταν στη γεωγραφική τους περιφέρεια, 6 ασκούσαν τη δραστηριότητά τους σε επίπεδο Νομού και 3 Συνεταιριστικές Τράπεζες είχαν άδεια λειτουργίας σε επίπεδο Επικράτειας. Παράλληλα λειτούργησαν 8 Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί, οι οποίοι εκτός των προσπαθειών για μετεξέλιξή τους σε Συνεταιριστικές Τράπεζες, δραστηριοποιήθηκαν στη χορήγηση πιστώσεων ή άλλων οικονομικών διευκολύνσεων στα μέλη τους. Στο σύνολο της Επικράτειας, στο Δίκτυο των Συν. Τραπεζών απασχολούνται 970 εργαζόμενοι. Το σύνολο του Ενεργητικού ανέρχεται σε 3,6 δις, με Ιδια Κεφάλαια περίπου 450 εκ €. (στοιχεία Ε.Σ.Τ.Ε. 31/12/2011). Με στοιχεία 30.06.2012 οι 13 συνεταιριστικές τράπεζες απαριθμούν 187.000 περίπου μέλη, από τα οποία το 78% είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Το 2001, με την ίδρυση της Πανελλήνιας Τράπεζας ΑΕ, στην οποία συμμετέχουν οι 16 Συνεταιριστικές Τράπεζες και 13 Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί, επιδιώκεται η δημιουργία μίας Τράπεζας, που παράλληλα με τις δραστηριότητές της θα παρέχει στις Συνεταιριστικές Τράπεζες και στους Πιστωτικούς Συνεταιρισμούς, υποστήριξη, τεχνογνωσία και υπηρεσίες.

[Στο σύνολο της επικράτειας, στο Δίκτυο των Συν. Τραπεζών απασχολούνται 970 εργαζόμενοι, Το σύνολο του Ενεργητικού

ανέρχεται σε 3,6 δις με Ιδια Κεφάλαια περίπου 450 εκ €. (στοιχεία Ε.Σ.Τ.Ε. 31/12/2011). Με στοιχεία 30.06.2012 οι 13

συνεταιριστικές τράπεζες απαριθμούν 187.000 περίπου μέλη από τα οποία τα 146.000 (78%) είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.]

9

ΜΕΓΕΘΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ 2011 (ποσά σε χιλ. ευρώ)

Ενεργητικό 4.323.695

Χορηγήσεις 3.514.742

Καταθέσεις 3.377.349

Σύνολο ιδίων Κεφαλαίων 560.906

Συνεταιριστικό Κεφάλαιο 263.384

Προσωπικό 1.312

Καταστήματα 194

Υποκαταστήματα 143

Θυρίδες

Κέρδη προ φόρων 23.834

Πλήθος Μελών 217.319

Πηγή : Ε.Σ.Τ.Ε.

ΜΕΓΕΘΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ (σε ευρώ)

Ενεργητικό 6.951.981.000.000

Καταθέσεις 3.932.516.000.000

Χορηγήσεις 4.033.568.000.000  

Εργαζόμενοι 777.500  

Πελάτες 181.000.000  

Μέλη 56.360.456  

Τράπεζες 3.807  

Υποκαταστηματα 71.936  

Μεριδιο αγορας καταθέσεις 20%  

Μεριδιο αγορας χορηγήσεις >20%  

Πηγή : Ευρωπαική Ενωση Συνεταιριστικών Τραπεζών 2011 (EACB)

10

1.2 Η Σημασία και ο Ρόλος της Συνεταιριστικής Πίστης στην Ελληνική Οικονομία και τα Αποτελέσματα της Επιχειρηματικής Πολιτικής των Συνεταιριστικών Τραπεζών

Κάθε συνεταιριστική τράπεζα που ιδρύεται και δραστηριοποιείται σε περιφερειακό επίπεδο και εφόσον ακολουθήσει τις θεμελιώδεις συνεταιριστικές αρχές, αποδίδει σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη στην τοπική αλλά και στην εθνική οικονομία, καθώς με τη λειτουργία της:

Βοηθά στη διοχέτευση και αξιοποίηση σημαντικού μέρους των πόρων της τοπικής κοινωνικής αποταμίευσης και στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας, συμβάλλοντας έτσι σε ένα αυξανόμενο εγχώριο προϊόν,

Είναι εγγύτερα και μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα και νωρίτερα, τις αναπτυξιακές ανάγκες και δυνατότητες της περιφέρειάς της, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στη διαμόρφωση της περιφερειακής και συνολικής αναπτυξιακής πολιτικής.

Μέχρι σήμερα, τόσο από τις διοικήσεις και τα μέλη των συνεταιριστικών τραπεζών, όσο και από την Πολιτεία, δεν έχει επαρκώς στηριχθεί, και δεν έχει γίνει συνείδηση η κοινωνική και οικονομική σπουδαιότητα αυτού του ειδικού πιστωτικού ιδρύματος και του δυνητικού του ρόλου για:

ένα εναλλακτικό και ισορροπημένο μοντέλο ανάπτυξης της χώρας μέσω της περιφερειακής ανάπτυξης

τη στήριξη του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας

τη στήριξη τοπικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων συναφών ή συμπληρωματικών δραστηριοτήτων του πρωτογενή τομέα και ιδιαίτερα των μεταποιητικών και εμπορικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Κατά το παρελθόν, οι Διοικήσεις των Συνεταιριστικών Τραπεζών παρέκκλιναν από τις συνεταιριστικές αρχές και σύμφωνα με τους νόμους της «ελεύθερης-ανταγωνιστικής αγοράς», γαλούχησαν τους μεριδιούχους – μέλη των συνεταιριστικών τραπεζών με την πρακτική των επενδυτών, που βλέπουν την επένδυση τους ως μια εναλλακτική κατάθεση, που «πρέπει» να αποφέρει υψηλό τοκοφόρο αποτέλεσμα μέσω τοποθετήσεων στη λογική «της αγοράς» και όχι των αναγκών της τοπικής ανάπτυξης. Με αυτό το σκεπτικό καταστρατηγήθηκε η κύρια λειτουργία του συνεταιριστικού κεφαλαίου και ο σκοπός της συνεταιριστικής μερίδας. Παράλληλα, σε πολλές περιπτώσεις οι Συνεταιριστικές Τράπεζες ανέλαβαν υψηλούς πιστωτικούς κινδύνους.

Επιπλέον, η παραβίαση καταστατικών αρχών των συνεταιριστικών πιστωτικών ιδρυμάτων, π.χ. μέσω της ανεκτικότητάς τους να ρευστοποιούν τις μερίδες των συνεταίρων καθόλη τη διάρκεια του έτους, απομειώνοντας το συνεταιριστικό τους κεφάλαιο, έθετε τελικά σε κίνδυνο τη φερεγγυότητα και την αξιοπιστία τους.

11

Ως επιστέγασμα, η επέκτασή τους στο σύνολο της Επικράτειας, συγκρούστηκε και αλλοίωσε τον τοπικό και περιφερειακό χαρακτήρα των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων. ‘Εθεσε σε κίνδυνο και την ίδια τη βιωσιμότητά τους, καθώς δεν υπήρχε η στενή σύνδεση και γνώση των μελών/ιδιοκτητών τους με τις Διοικήσεις τους, που υπάρχει στην ίδια περιφέρεια, ενώ η απαραίτητη συνεργασία μεταξύ τους μετατράπηκε σε οξύ ανταγωνισμό. Αυτό στη συνέχεια επιβάρυνε τα κόστη, τους κινδύνους και την τιμολόγηση των προϊόντων τους.

Λειτουργώντας με αυτόν τον τρόπο, οι διοικήσεις των συνεταιριστικών τραπεζών αλλοίωσαν σε πολλές περιπτώσεις τους συνεταιριστικούς άξονες λειτουργίας τους. ‘Ετσι μετέτρεψαν τα πλεονεκτήματά τους σε τροχοπέδη για την ανάπτυξή τους, απομακρύνοντας τον ιδιαίτερο οικονομικό τους ρόλο στην περιφερειακή ανάπτυξη.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο των συνεταιριστικών τραπεζών(το 2012 ανακλήθηκαν οι άδειες λειτουργίας σε 3 Συνεταιριστικές Τράπεζες), ανέδειξαν τις πολύπλευρες διαρθρωτικές και λειτουργικές αδυναμίες τους, που απορρέουν από τις λανθασμένες διοικητικές αποφάσεις και επιχειρηματικές στρατηγικές, καθώς δεν ακολουθήθηκε και δεν διαφυλάχθηκε, ούτε και από τις εποπτικές και ρυθμιστικές αρχές, το ιδιαίτερο πλαίσιο αρχών και αξιών που διέπουν το συνεταιριστικό κίνημα.

Σε αυτό συνηγορεί και η μη προσαρμογή του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου στα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, ως προς τη λειτουργία Κεντρικής Συνεταιριστικής Τράπεζας, που να ελέγχει, να συντονίζει και να διαχειρίζεται σε κεντρικό επίπεδο τη λειτουργία του συνόλου των δραστηριοτήτων της Συνεταιριστικής Πίστης. Η εποπτεία και η οργάνωση σε κεντρικό επίπεδο των συνεταιριστικών τραπεζών, δεν λειτούργησε, όπως εδώ και χρόνια ισχύει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.Επιπλέον, η μέχρι σήμερα λειτουργία θεσμικών οργάνων, όπως η Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδας ή ο Όμιλος Συνεταιριστικών Τραπεζών, δεν είχαν ουσιαστικές αρμοδιότητες σε θέματα συντονισμού ή χάραξης κοινής πολιτικής.

12

1.3 Συνεταιριστικό Κεκτημένο: Διεθνές, Ευρωπαϊκό και Εθνικό Θεσμικό Πλαίσιο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚ 1435/2003) διευκολύνει την ανάπτυξη των Συνεταιρισμών και προωθεί τις διασυνοριακές δραστηριότητες τους, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες τους. Τους εξοπλίζει με τα κατάλληλα νομικά μέσα και διευκολύνει τη δημιουργία νέων Συνεταιρισμών φυσικών ή νομικών προσώπων σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Επιπλέον, σύμφωνα με την Επιτροπή Ευρωπαικών Κοινοτήτων1, οι εθνικοί νομοθέτες θα πρέπει να βασίζονται στον ορισμό, στις αξίες και στις συνεταιριστικές αρχές, όταν θεσπίζουν νέους νόμους που διέπουν τους συνεταιρισμούς.

Συνεχίζοντας η Επιτροπή αναφέρει ότι :

«Η Επιτροπή Ευρωπαικών Κοινοτήτων, καλεί τα κράτη μέλη να έχουν ως οδηγό, κατά τη σύνταξη των εθνικών κανονισμών που διέπουν τους συνεταιρισμούς, τον «ορισμό, τις αξίες και τις αρχές για τους συνεταιρισμούς» της προαναφερθείσας σύστασης αλλά και να επιδεικνύουν επαρκή ευελιξία ώστε να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες των συνεταιρισμών.

Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τις δημόσιες αρχές και τις συνεταιριστικές οργανώσεις, ιδίως στα νέα κράτη μέλη, για να εξασφαλίσει τη βελτίωση της νομοθεσίας περί συνεταιρισμών. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα επιμείνει στο καθήκον κάθε κράτους μέλους να ενημερώνει τα υπόλοιπα και την Επιτροπή όταν συντάσσει και προτού θεσπίσει νέους νόμους στον τομέα αυτό.

Η Επιτροπή καλωσορίζει τις πρωτοβουλίες εθνικών και ευρωπαϊκών οργανώσεων για τη σύνταξη «υποδειγματικών» νόμων και δηλώνει πρόθυμη να συνδράμει στην εκπόνηση των νομοθετημάτων.»

Η Γνωμοδότηση της Ευρωπαικής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής CCMI/093 με ημερομηνία 25-4-2012 συγκεκριμένα αναφέρει:

«Οι συνεταιρισμοί θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ που συμβάλλουν στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, καθώς και στις σχετικές εμβληματικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

«Να διευκολυνθεί ο διαμεσολαβητικός ρόλος των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΤΕπ για τις μικρότερες συνεταιριστικές τράπεζες, ιδίως μέσω απλουστευμένων διοικητικών απαιτήσεων»

«Τα προγράμματα και τα ταμεία που προβλέπονται για την επικείμενη δημοσιονομική περίοδο 2014-2020 –και κυρίως τα Διαρθρωτικά Ταμεία– πρέπει να αποβούν χρήσιμα εργαλεία για τη στήριξη των συνεταιρισμών

«Χάρη στους στόχους και στο μοντέλο διοίκησής τους, οι συνεταιρισμοί αποτελούν αυτονόητο ενδιαφερόμενο φορέα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την κοινωνική

1 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ σχετικά με την πρoώθηση των συνεταιριστικών εταιρειών στην Ευρώπη 23/2/2004

13

επιχειρηματικότητα που ανέλαβε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι βασικές δράσεις που προτείνονται θα πρέπει επομένως να στοχεύουν και τον συνεταιριστικό τομέα.»

“Σύμφωνα με τη σύσταση 193/2002 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) σχετικά με την προώθηση των συνεταιρισμών, τα κράτη μέλη θα πρέπει, αφενός, να διαμορφώσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την αναγνώριση και την ανάπτυξη των συνεταιρισμών σε όλα τα πεδία και τους τομείς και, αφετέρου, να υιοθετήσουν μια συνολική πολιτική για την προαγωγή του συνεταιριστικού επιχειρηματικού μοντέλου”

“Οι συνεταιρισμοί θα πρέπει να κάνουν περισσότερο αισθητή την παρουσία τους και να ενισχύσουν την αμοιβαία μάθηση τόσο εντός όσο και εκτός του συνεταιριστικού κινήματος. Εντός του κινήματος αυτού, θα πρέπει να επικεντρωθούν στη «συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών», να καταρτίσουν κατευθυντήριες γραμμές και να επιδιώξουν ενεργά τη διάδοση ορθών πρακτικών, αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στη διαχείριση της αλλαγής.

«Ο συνεταιριστικός τομέας θα πρέπει επίσης να θεσπίσει κανόνες περί χρηστής διακυβέρνησης και αυστηρού εσωτερικού ελέγχου για την αποτροπή ενδεχόμενης κατάχρησης της συνεταιριστικής μορφής επιχείρησης.”

Έτσι, διακρίνεται ξεκάθαρα η ιδιαίτερη σημασία και ο σεβασμός που υποδεικνύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στους συνεταιρισμούς με κάθε μορφή τους και τις αρχές τους, καθώς η διαχρονική παρουσία κύρια των συνεταιριστικών τραπεζών σε όλη την Ευρώπη συνεπικουρούμενες από την λειτουργία Κεντρικού Φορέα Συνεταιριστικής Πίστης, διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών (Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, κ.τ.λ.).

Ακόμα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τονίζει τον καθοριστικό ρόλο των συνεταιριστικών τραπεζών, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, ως εξής: «Μπορεί επίσης να ευημερούν οι μικρότερες συνεταιριστικές εταιρείες ή οι οργανισμοί αμοιβαίας ασφάλισης. Οι τράπεζες αυτές, βασιζόμενες λιγότερο στις προσδοκίες των μετόχων, μπόρεσαν γενικά να αποφύγουν πολλά από τα λάθη που διέπραξαν τα μεγαλύτερα ιδρύματα του ιδιωτικού τομέα. Μολονότι δεν θεωρούνται πάντοτε τα πιο αποδοτικά, δυναμικά ή καινοτόμα ιδρύματα, σε πολλές χώρες καλύπτουν αξιόπιστα και με ασφάλεια τις πιστωτικές ανάγκες πολλών μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και πολλών νοικοκυριών»2.

Την ιδιαιτερότητα των Συνεταιρισμών έχει αναγνωρίσει το ισχύον Σύνταγμα της Ελλάδος, που ορίζει στο άρθρο 12 παράγραφος 4 ότι «οι Γεωργικοί και Αστικοί Συνεταιρισμοί κάθε είδους αυτοδιοικούνται σύμφωνα με τους όρους του νόμου και του καταστατικού τους, προστατεύονται και εποπτεύονται από το κράτος που είναι υποχρεωμένο να μεριμνά για την ανάπτυξη τους». Επομένως, ο συνταγματικός νομοθέτης έχει επιβάλει την υποχρέωση στην Πολιτεία να προστατεύει και να φροντίζει την ανάπτυξη των Συνεταιρισμών, ως φορέων με ιδιαίτερη και βαρύνουσα σημασία για την οικονομία, διαχωρίζοντας τους, ως θεσμικές οντότητες, από τα Σωματεία-Συλλόγους.

2 [στο έγγραφό του με τίτλο "Redesigning the Contours of the Future Financial System" (Επανασχεδιάζοντας το πλαίσιο του μελλοντικού χρηματοδοτικού συστήματος), ενημερωτικό σημείωμα ΔΝΤ, 16 Αυγούστου, 2010 SPN/10/10]

14

Παρ’ όλα αυτά, το ισχύον νομικό πλαίσιο λειτουργίας των συνεταιριστικών τραπεζών καθορίζεται από τον Ν.1667/1986 και τις κατά περίπτωση Πράξεις Διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος, που εξειδικεύονται για τις συνεταιριστικές τράπεζες.

Η πρόσφατη προσπάθεια αναμόρφωσης και εκσυγχρονισμού του Ν.1667/1986, παρέμεινε στα επίπεδα της ανοιχτής διαβούλευσης μέσω του Opengov (Ιαν 2012), ενώ η ΠΔΤΕ 2258/1993 και οι αναθεωρήσεις της, δημιούργησαν ένα εχθρικό περιβάλλον για τη συνεταιριστική ιδέα αφού τελικά εξομοίωναν σχεδόν, τις συνεταιριστικές με τις εμπορικές τράπεζες, χωρίς να έχει προβλεφθεί η λειτουργία ανάλογων δομών και συστημάτων εποπτείας, συντονισμού, ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων.

15

2. . . . . ΟΙΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣΟ Τ Ο Ε ΓΙΑ ΤΗΝΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ

ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ

ΤΡΑΠΕΖΩΝ

2.1 Οι Βασικοί Πυλώνες για την Ανάπτυξη της Συνεταιριστικής Πίστης

Η ανάληψη και διεκπεραίωση του κοινωνικού, οικονομικού και αναπτυξιακού ρόλου των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Οργανισμών, σύμφωνα και με τα όσα εν συντομία αναφέραμε, επιβάλει κατ΄ αρχήν τον εκσυγχρονισμό και τον εξορθολογισμό του συνολικότερου θεσμικού πλαισίου για την ομαλή και αποτελεσματική οικονομικά λειτουργία της Συνεταιριστικής Πίστης.

Ειδικότερα, οι θεματικοί άξονες των προτάσεων της ΟΤΟΕ για το νέο ρόλο των συνεταιριστικών τραπεζών στηρίζονται στις κάτωθι ενέργειες:

α. Αλλαγές επί του Θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Συνεταιριστικών Τραπεζών,

β. Αλλαγές επί του Διοικητικού πλαισίου λειτουργίας τους,

γ. Μεταβολές και αναθεωρήσεις στη μέχρι τώρα επιχειρηματική πρακτική τους,

δ. Λειτουργία Κεντρικής Συνεταιριστικής Τράπεζας.

2.2 Αλλαγές στο Θεσμικό Πλαίσιο των Συνεταιριστικών Τραπεζών

Σύμφωνα και με όσα τονίσαμε στην πρώτη ενότητα, κρίνεται αναγκαίο να υπάρξουν συγκεκριμένες και ουσιαστικές μεταβολές στην εθνική νομοθεσία, που διέπει το ρόλο και τη λειτουργία των Συνεταιριστικών Τραπεζών.

Στόχος είναι να ξεπεραστούν ομαλά τα υφιστάμενα προβλήματα, οι στρεβλώσεις και οι ανισορροπίες που δημιουργήθηκαν το προηγούμενο διάστημα, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν από την ελληνική οικονομία τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για την περιφερειακή ανάπτυξη, που προσφέρει η λειτουργία τους.

Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο των συνεταιριστικών Τραπεζών επικεντρώνεται κυρίως στην ΠΔΤΕ (Πράξη Διοικητή Τραπέζης Ελλάδος) 2258/93 και όσες ακολούθησαν και στον Ν.1667/86.

16

Οι βασικές προτάσεις μας είναι:

Να ενεργοποιηθεί το αδρανοποιημένο άρθρο 13 του ν.1667/86 που πέραν των άλλων, προβλέπει τη σύσταση Συμβουλίου Συνεταιρισμών στο Υπουργείο Οικονομικών, για να αναλάβει, επιτέλους, η Πολιτεία το θεσμικό και συνταγματικό της ρόλο.

Να αναθεωρηθούν οι ΠΔΤΕ που με την εφαρμογή τους στρέβλωσαν στο παρελθόν το χαρακτήρα και τους στόχους των συνεταιριστικών τραπεζών, σε μια κατεύθυνση που

o θα τους επιτρέπει την επέκταση της δραστηριότητάς τους, σύμφωνα με τις συνεταιριστικές αρχές και αξίες, χωρίς να δημιουργούνται ανταγωνιστικές πρακτικές μεταξύ των συνεταιριστικών τραπεζών

o θα αναγνωρίζει τον ιδιαίτερο ρόλο τους στην περιφερειακή ανάπτυξη. Να προβλεφθεί υψηλός σχετικά δείκτης ρευστότητας, ώστε αφενός να αποκλείεται η

εξωτερική χρηματοδότηση από τη διατραπεζική αγορά και αφετέρου να ανταποκρίνονται θετικά στις όποιες αρνητικές επιπτώσεις από εξωτερικές οικονομικές αστάθειες.

2.3 Αλλαγές στο Διοικητικό Πλαίσιο των Συνεταιριστικών Τραπεζών

Σημαντικό πρόβλημα για όλες τις Συνεταιριστικές Τράπεζες είναι όχι μόνο η εξεύρεση των αναγκαίων κεφαλαίων για τη λειτουργία τους, αλλά και η ορθολογική επένδυση και διαχείριση αυτών των κεφαλαίων, ώστε να εξυπηρετείται ο σκοπός τους και να μεγιστοποιείται το κοινωνικοοικονομικό αποτέλεσμά τους. Τα θέματα αυτά αναδεικνύουν και την ανάγκη διοίκησης και οργάνωσής τους καθώς και της καλής και αποτελεσματικής συνεργασίας των αιρετών και των επαγγελματικών στελεχών σε όλα τα επίπεδα.

Σε γενικότερο πλαίσιο οι αλλαγές που προτείνονται περιλαμβάνουν:

Εφαρμογή της απλής αναλογικής στην εκπροσώπηση των εταίρων, με βάση την αρχή «ένα μέλος – μία ψήφος», τόσο στη Γενική Συνέλευση των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων, όσο και σε όλα τα όργανα τους, προκειμένου να εξυπηρετείται η βασική συνεταιριστική αρχή περί ισότητας της εκπροσώπησης.

Επαναλειτουργία του Εποπτικού Συμβουλίου, σύμφωνα με το ν.1667/86, ώστε να εξυπηρετούνται οι συνεταιριστικές αρχές περί κοινωνικού ελέγχου της επιχείρησης. Στο Εποπτικό Συμβούλιο παραδίδεται η Έκθεση των Ορκωτών Λογιστών, που κατατίθεται ήδη σύμφωνα με απόφαση της ΤτΕ, προς τη Γ.Σ. Αυτή, μαζί με την

αυτόνομη έκθεση του Εποπτικού Συμβουλίου θα τίθενται σε ψηφοφορία στη Γ.Σ.

Διάταξη που θα προβλέπει ότι τα μέλη του Δ.Σ. θα είναι άμισθα.

Διάταξη που θα προβλέπει ότι στον συνεταίρο που αποχωρεί ή αποκλείεται, αποδίδεται η αξία της συνεταιριστικής μερίδας που αναλογεί στην καθαρή περιουσία του Συνεταιρισμού, όπως αυτή προκύπτει από τον ισολογισμό της τελευταίας χρήσης και εφόσον δε διαταράσσεται η φερεγγυότητα και η ρευστότητα του ιδρύματος.

17

Διάταξη που θα προβλέπει ότι θα συμμετέχει εκπρόσωπος των εργαζομένων στο Δ.Σ του Πιστωτικού Ιδρύματος, χωρίς τον ισχύοντα περιορισμό των 20 εργαζόμενων- μη μελών, προκειμένου να υπηρετείται ορθά το συνεταιριστικό πνεύμα και η δημοκρατικότητα της λειτουργίας τους.

Διάταξη που θα προβλέπει ότι σε περίπτωση συγχώνευσης ή αλλαγής νομικής μορφής του Συνεταιρισμού να απαιτείται αποκλειστικά αυξημένη πλειοψηφία επί του συνόλου των μελών του, προκειμένου οι κρίσιμες αποφάσεις να λαμβάνονται από τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό μελών.

2.4 Αλλαγές στο Επιχειρηματικό Πλαίσιο των Συνεταιριστικών Τραπεζών

Προαπαιτούμενο της λειτουργίας των Συνεταιριστικών Τραπεζών, προκειμένου, πέρα από τον κοινωνικοοικονομικό τους σκοπό να εκπληρώσουν τον πρόσθετο ρόλο στην ελληνική οικονομία, είναι η προσήλωση τους σε επιχειρηματικές αποφάσεις που θα στοχεύουν:

στην περιφερειακή ανάπτυξη, με έμφαση στον πρωτογενή τομέα και στις σχετιζόμενες με αυτόν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις της μεταποίησης και προώθησης των προϊόντων του,

στην αύξηση του τοπικού και εθνικού προϊόντος,

στην προώθηση της απασχόλησης και γενικότερων προγραμμάτων κοινωνικού χαρακτήρα και αποκέντρωσης (μετεγκατάσταση πληθυσμού στην περιφέρεια, στήριξη νέων νοικοκυριών κλπ).

Στη βάση αυτή, οι προτάσεις είναι οι ακόλουθες:

Επιβάλλεται το ύψος των χορηγήσεων να καλύπτεται με ικανά ποσοστά ασφαλείας σε σχέση με τις καταθέσεις. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει υψηλά επίπεδα ρευστότητας και ασφάλεια απέναντι στους πιστωτικούς κινδύνους.

Το χρηματοδοτικό άνοιγμα προς τον κάθε μεμονωμένο συνεταίρο ή προς συνδεδεμένους με αυτόν πελάτες, το οποίο σήμερα ανέρχεται σε 15% των ιδίων κεφαλαίων, θα επανέλθει στο ελάχιστο δυνατό (προηγούμενη ρύθμιση 5%), προκειμένου να υπάρχει ικανή διασπορά των κινδύνων για το κάθε πιστωτικό ίδρυμα.

Οι συνεταιριστικές τράπεζες δεν θα βασίζονται στις κεφαλαιαγορές για τη χρηματοδότησή τους, αλλά θα χρηματοδοτούνται μόνο μέσω της αύξησης των μερίδων τους ή των καταθέσεων των μελών και πελατών τους και μέσω της λειτουργίας μίας Κεντρικής Συνεταιριστικής Τράπεζας.

Τα πλεονάσματα θα αξιοποιούνται και για την κεντρική στήριξη των υπολοίπων συνεταιριστικών τραπεζών μέσω π.χ. της κατά τα διεθνή πρότυπα λειτουργίας μιας

18

Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης, ενισχύοντας έτσι τους συνεταιριστικούς δεσμούς μεταξύ των μελών όλων των συνεταιριστικών τραπεζών.

Οι Συνεταιριστικές Τράπεζες θα διαθέτουν αποκλειστικά απλά και όχι σύνθετα καταθετικά και χορηγητικά προϊόντα. Θα διεκπεραιώνουν όλες τις εργασίες διαμεσολαβητικού χαρακτήρα σε τοπικό ή σε κεντρικό επίπεδο, με στόχο τη διάθεση των κεφαλαίων τους στη χρηματοδότηση της τοπικής οικονομίας.

Οι διαμεσολαβητικές εργασίες με πελάτες-μη μέλη, θα πρέπει να έχουν κοινή τιμολόγηση σε σχέση με τα ισχύοντα για τους συνεταίρους-μέλη. Κάθε συναλλαγή θα πραγματοποιείται στη βάση της άμεσης συνάφειας ή συμπλήρωσης ή συνεργασίας των δραστηριοτήτων που αφορά, με τις δραστηριότητες των μελών των Συνεταιριστικών Τραπεζών. Οι συνεταιριστικές τράπεζες θα πρέπει να έχουν, κατά κανόνα, ως έργο τη χορήγηση δανείων με προσανατολισμό:

στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας,

στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση,

στο εγχώριο εμπόριο και στις εξαγωγές των προϊόντων του

στη στήριξη της κοινωνικοοικονομικής δραστηριότητας των μελών τους στο χώρο της στεγαστικής και καταναλωτικής πίστης, με αυστηρά καθορισμένα πλαίσια κοινωνικοοικονομικής αξιολόγησης και χρησιμότητας της χρηματοδότησης.

Επί πλέον, μεταξύ των κριτηρίων έγκρισης της όποιας χρηματοδότησης και πέραν των μικροοικονομικών δεδομένων, θα πρέπει να εξετάζονται με αυξημένη βαρύτητα:

η κοινωνική χρησιμότητα του παραγόμενου προϊόντος/υπηρεσίας,

η δημοκρατική λειτουργία της επιχείρησης, με αυξημένη συχνότητα σύγκλησης συνελεύσεων, η διασπορά των μερίδων(για συνεταιρισμούς), ο σεβασμός στα δικαιώματα των εργαζομένων, η ευαισθησία προς τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα.

ο σεβασμός της επιχείρησης στο περιβάλλον, (λ.χ. με κριτήρια όπως η ύπαρξη μείωσης των εκπεμπόμενων ρύπων, της κατανάλωση ενέργειας, πρώτων υλών και εφοδίων στην παραγωγική διαδικασία), στη βιοποικιλότητας, στην προστασία των βιολογικών ειδών, των οικοσυστημάτων και του πολιτισμού της περιοχής.

19

2.5 Λειτουργία Κεντρικής Συνεταιριστικής Τράπεζας

Η λειτουργία Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης, για την εξυπηρέτηση των ειδικών αναγκών της ελληνικής οικονομίας, μέσα από την περιφερειακή ανάπτυξη και την ανάδειξη στην κοινωνία του ρόλου της συνεταιριστικής ιδέας, πρέπει να αποτελέσει ύψιστη προτεραιότητα για την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς.

Με δεδομένη την έλλειψη στην Ελλάδα ενός κεντρικού φορέα συνεταιριστικής πίστης, με αρμοδιότητες εποπτείας, συντονισμού και διαχείρισης των περιφερειακών συνεταιριστικών τραπεζών, σε αντίθεση με τα ισχύοντα διεθνώς,

η θεσμική θωράκιση της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης για την εξυπηρέτηση των σκοπών του συνεταιριστικού κινήματος, αλλά και

η δημιουργία ενός οργάνου άσκησης αναπτυξιακής πολιτικής, στη βάση όσων ήδη επισημάνθηκαν,

είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την εναρμόνιση των Συνεταιριστικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων με την ευρωπαϊκή πρακτική.

Με βάση τα παραπάνω οι βασικές προτάσεις μας για τη λειτουργία της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης είναι οι ακόλουθες :

Μέλη της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης θα είναι οι συνεταιριστικές τράπεζες όλης της χώρας,

Η Κεντρική Τράπεζα Συνεταιριστικής Πίστης θα λειτουργεί ως τράπεζα όλων των συνεταιριστικών πιστωτικών ιδρυμάτων, αποδεχόμενη τα πλεονάσματά τους ως καταθέσεις και παραχωρώντας δάνεια και πιστωτικές διευκολύνσεις,

Η Κεντρική Τράπεζα Συνεταιριστικής Πίστης θα λειτουργεί ως «δανειστής ύστατου καταφυγίου» για τις συνεταιριστικές τράπεζες, για σκοπούς ρευστότητας και γενικής υποστήριξης. Κεφάλαιά της θα είναι ελάχιστα αποθεματικά που θα τηρούν οι τοπικές συνεταιριστικές τράπεζες σε αυτή, με τη μορφή έντοκων καταθέσεων.

Άλλες κύριες αρμοδιότητές της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης θα πρέπει να είναι:

20

η διάδοση των συνεταιριστικών αρχών και πρακτικών στην κοινωνία, η επέκταση των συνεταιριστικών τραπεζών στη χώρα, μέσα από ένα συνεκτικό και

ενιαίο σχέδιο με αναπτυξιακά και κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, συμπεριλαμβανομένης πρωτίστως της επαναδραστηριοποίησης συνεταιριστικών τραπεζών σε περιοχές όπου ανακλήθηκε η άδεια λειτουργίας τους αλλά και της ίδρυσης νέων συνεταιριστικών πιστωτικών ιδρυμάτων, σε περιφέρειες όπου δεν έχουν αναπτυχθεί ως σήμερα,

η εξέταση δυνατότητας της δημιουργίας μίας κοινής πλατφόρμας δικτύου, λειτουργικού συστήματος και κεντροποιημένων υπηρεσιών, που θα λειτουργούν στο πλαίσιο ενός σύγχρονου, ενοποιημένου ομίλου. Ο όμιλος θα εξασφαλίζει οικονομίες κλίμακας, συντονισμό των ενεργειών, αλλά και αυτονομία στα μέλη, σταθερότητα για το πιστωτικό σύστημα, πίστη με τοπικά, αναπτυξιακά και κοινωνικοοικονομικά κριτήρια,

η πρωτοβάθμια εποπτεία των Συνεταιριστικών Τραπεζών, με την πρόβλεψη και επιβολή κυρώσεων και ποινών από κοινού με την εποπτική αρχή (ΤτΕ),

ο συντονισμός των Συνεταιριστικών Τραπεζών, στο όριο της λειτουργίας του ομίλου,

η ανάπτυξη και διάθεση προϊόντων πίστης που θα ανταποκρίνονται στον αναπτυξιακό ρόλο τους,

η σταδιακή προσαρμογή του υφιστάμενου χαρτοφυλακίου και άλλων διαμορφομένων μεγεθών, στα όρια που θα καθοριστούν για τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της συνεταιριστικής πίστης.

Κατά συνέπεια, οι τοπικές τράπεζες θα πρέπει να λειτουργούν κάτω από την επίβλεψη, την εποπτεία και τον συντονισμό της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης, χωρίς να αλλοιώνονται και να παραβιάζονται ο χαρακτήρας και οι βασικές συνεταιριστικές αρχές και ειδικότερα τα προβλεπόμενα περί αυτονομίας, ανεξαρτησίας και δημοκρατικού ελέγχου από τα μέλη της.

Τα βασικά όργανά της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης για την άσκηση πολιτικής θα είναι τρία, το Διοικητικό, το Εκτελεστικό και το Εποπτικό Συμβούλιο, αποτελούμενα από μέλη των διοικητικών συμβουλίων των Συνεταιριστικών Τραπεζών και διευρυμένα με τη συμμετοχή και των συναρμόδιων για θέματα πίστης και συνεταιρισμών οργάνων της πολιτείας, δηλαδή του Υπουργείου Οικονομικών και της Τράπεζας της Ελλάδος. Δεν μπορούν τα ίδια πρόσωπα να κατέχουν θέση στο Εποπτικό-Εκτελεστικό Συμβούλιο σε οποιοδήποτε άλλο πιστωτικό ίδρυμα και παράλληλα να κατέχουν οποιαδήποτε θέση στο Εποπτικό-Διοικητικό-Εκτελεστικό Συμβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης.

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΕΣ

Με βάση τα μεγέθη των υφιστάμενων δομών Συνεταιριστικής Πίστης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αλλά και τους όρους που τίθενται για την αναδιοργάνωση και την ανακεφαλαιοποίηση τους, δημιουργούνται δύο βασικοί περιοριστικοί όροι:

21

το υψηλό κόστος για τον εκ θεμελίων σχηματισμό μίας Κεντρικής Τράπεζας Συνεταιριστικής Πίστης.

η νομική μορφή που θα πρέπει να έχει αυτή η Τράπεζα, ώστε να εξυπηρετήσει και το ρόλο της ανακεφαλαιοποίησης, και των κεφαλαιακών αναγκών όλων των Συνεταιριστικών Τραπεζών.

Η εξυπηρέτηση του σκοπού της Κεντρικής Τράπεζας των Συνεταιριστικών Τραπεζών, από μία νομική μορφή διαφορετική του αστικού συνεταιρισμού, κρίνεται αποτελεσματικότερη στα πλαίσια του υφιστάμενου πιστωτικού συστήματος, εφόσον προβλεφθεί η εξίσωση των δικαιωμάτων ψήφου. Έτσι, αν και Κεντρική Τράπεζα των Συνεταιριστικών Τραπεζών ως δομή και νομική μορφή, θα μπορέσει να λειτουργήσει ως Κεντρική Συνεταιριστική Τράπεζα και να αναλάβει και επί της ουσίας το ρόλο της.

Οι δύο αυτοί σοβαροί περιορισμοί, αναδεικνύουν τον ειδικό, διττό ρόλο που μπορεί να παίξει η Πανελλήνια Τράπεζα, η οποία έχει τη δυνατότητα στις παρούσες συνθήκες να λειτουργήσει ως Κεντρική Συνεταιριστική Τράπεζα.

Οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν, ώστε να εξυπηρετηθεί ο παραπάνω στόχος είναι:

1. Αλλαγή του καταστατικού της Πανελλήνιας Τράπεζα κατά τρόπο που να εξισωθούν τα δικαιώματα ψήφου των μετόχων.

2. Σύνταξη ενιαίου κανονισμού λειτουργίας των συνδεδεμένων εταιριών και συνεταιρισμών του ομίλου. Με αυτόν θα προκύψει η ομοιομορφοποίηση του πλαισίου λειτουργίας των Συνεταιριστικών Τραπεζών. Στο πλαίσιο αυτό, μπορούν επίσης να ενταχθούν και κινήσεις που θα αποβλέπουν στην εκπόνηση ενιαίου συστήματος πληροφοριών διοίκησης, στη σύνταξη κοινού λογιστικού σχεδίου και προϋπολογισμού.

3. Μετατροπή της λειτουργίας και της δομής της Πανελλήνιας Τράπεζας, με βάση τις κατευθύνσεις που ήδη περιγράφτηκαν, παράλληλα με τις κρινόμενες απαραίτητες μεταβολές στις συνεταιριστικές τράπεζες.

4. Εξορθολογισμός του συνολικού δικτύου του Ομίλου, ώστε κάθε Συνεταιριστικός Πιστωτικός Οργανισμός να δραστηριοποιείται στα όρια της περιφέρειάς του και να μην ανταγωνίζεται με τους άλλους.

5. Εξέταση της δυνατότητας ενοποίησης των μηχανογραφικών συστημάτων και λειτουργία ενός, κοινού συστήματος, κατόπιν επιλογής από τα υφιστάμενα. Η ενοποίηση αυτή είναι αναγκαία για την ολοκληρωτική σύνδεση των εταιριών του ομίλου, και την στο μέγιστο εκμετάλλευση των δημιουργουμένων οικονομιών κλίμακας.

6. Αυξημένη συμμετοχή της Κεντρικής τράπεζας στο συνεταιριστικό κεφάλαιο των συνεταιριστικών τραπεζών, προκειμένου να εξασφαλίζεται:

τόσο η συμμετοχή της Κεντρικής Τράπεζας στις Γενικές Συνελεύσεις των συνδεδεμένων μελών και στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων των ίδιων, αλλά και

22

να ανακεφαλαιοποιηθούν μέσω αυτής της κίνησης, μόνο μετά την ανάληψη ενεργειών από πλευράς τους, για την ολοκλήρωση του παραπάνω σχεδιασμού.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ

Για την αξιοποίηση του δυναμικού των Συνεταιριστικών Τραπεζών στο πλαίσιο ενός αναβαθμισμένου, νέου ρόλου του Τ.Σ. στην υπηρεσία της εθνικής οικονομίας και της ανάπτυξης, η ΟΤΟΕ θέτει ως βασικούς στόχους και προαπαιτούμενα :

1. την ανακεφαλαιοποίηση του συνόλου των Συνεταιριστικών Τραπεζών και του Ομίλου τους, από τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα, τουλάχιστον ισότιμα σε σχέση με τα λοιπά πιστωτικά ιδρύματα της χώρας, προκειμένου να διαφυλαχθεί και να προστατευθεί έγκαιρα, ένα ιδιαίτερο σημαντικό εργαλείο για την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας,

2. την άντληση και τη διάθεση στο παραγωγικό σύστημα πρόσθετων κεφαλαίων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων,

3. τη στενότερη συνεργασία των Συνεταιριστικών Τραπεζών με τους λοιπούς συνεταιρισμούς και την ενεργοποίηση των θεσμών, προκειμένου να διαδοθεί, να στηριχθεί και να αξιοποιηθεί το συνεταιριστικό πρότυπο στην ελληνική κοινωνία.

4. την επίτευξη σοβαρών οικονομιών κλίμακας μέσω της αντιμετώπισης των επικαλύψεων ορισμένων δραστηριοτήτων και του εξορθολογισμού του δικτύου των Συνεταιριστικών Τραπεζών, π.χ. ως προς τη γεωγραφική κατανομή του

5. την καθιέρωση ομοιομόρφων κανόνων λειτουργίας στις συνεταιριστικές τράπεζες, ως προς το πλαίσιο λειτουργίας και τα βασικά χαρακτηριστικά τους

6. τη λειτουργία ενός ενιαίου Κεντρικού Φορέα Συνεταιριστικής Πίστης(Κεντρική Συνεταιριστική Τράπεζα), αξιοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες και ανεκμετάλλευτες δομές της Πανελλήνιας Τράπεζας, η οποία θα αντιμετωπίζεται ως ένας ενιαίος Οργανισμός, διατηρώντας την αυτονομία και την οικονομική αυτοτέλεια των μελών του.

23

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οι συνεταιρισμοί στην κοινωνική ανάπτυξη – Εκθεση Γ.Γ. ΟΗΕ, Ιούλιος 2009 Oικονομικό Δελτίο Alpha Bank, Ιούνιος 2009 Δίκτυο Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Περιφερειακής Ανάπτυξης Ο θεσμός των Συνεταιριστικών Τραπεζών σε Ελλάδα και Ευρώπη, Α.Τ.Ε.Ι. Κρήτης,

Γιακουμάκη Μαρία Θεσμικό Πλαίσιο Αστικών Συνεταιρισμών – Γιάννης Χατζηκιάν Κοινωνική Οικονομία και Οικονομία της Αλληλεγγύης – Βανέσα Κριατσιώτη Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Πτυχιακή Μελέτη – Δεληζώνα Μαρία Μελέτη Αποτελεσματικότητας Ελληνικών Συνεταιριστικών Τραπεζών – Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

– Βέρβερης Γεώργιος http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=127232 Ευρωπαϊκός   Οργανισμός Συνεταιριστικών Τραπεζών

24

ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Μια σύγχρονη προσέγγιση για τα συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα καιΜια σύγχρονη προσέγγιση για τα συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα και την περιφερειακή ανάπτυξητην περιφερειακή ανάπτυξη

Ο.Τ.Ο.Ε. - Aπρίλιος 2013

25