«ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ: ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΣΥΜΜΑΧΟ;»

Ελένη Κατσάμπα Κλινική Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια

Συνεργάτης του Εργαστηρίου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών, Ε.Κ.Π.Α.

& της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία»

www.katsampa.gr

Εισήγηση στο πλαίσιο της Ημερίδας: «Γονέας στον 21ο αιώνα»

Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2012

Δομή παρουσίασης

1. Τι είναι το Άγχος; 2. Άγχος και Χρόνος 3. Έφηβοι και Χρόνος 4. Τι είναι η Διαχείριση του Χρόνου; 5. Βασικές Δεξιότητες Διαχείρισης Χρόνου 6. Ο γονιός ως Συνεργάτης 7. Ο γονιός ως πρότυπο συμπεριφοράς

Εισήγηση στο πλαίσιο της Ημερίδας «Γονέας στον 21ο αιώνα»

Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2012

Τι είναι το Άγχος; Μία δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που εκδηλώνεται ως αντίδραση σε προκλήσεις ή κινδύνους του περιβάλλοντος (Beck, 1987)

2 φάσεις: α) Το άτομο μπορεί να βιώσει

άγχος, όταν κρίνει (πρωτογενής εκτίμηση):

α) ότι κάτι αρνητικό ή δυσάρεστο έχει ήδη συμβεί

β) ότι απειλείται/κινδυνεύει γ) ότι υπάρχει μια πρόκληση/πιθανότητα κέρδους

β) Εκτίμηση των διαθέσιμων δυνατοτήτων που είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση της κατάστασης (δευτερογενής εκτίμηση)

∆ιάσταση

ανάμεσα στις δυνατότητές του και τις απαιτήσεις μιας κατάστασης

Ά γ χ ο ς

Το Άγχος ως προστατευτικός μηχανισμός

Λειτουργεί για να μας προειδοποιήσει πως κινδυνεύουμε από κάτι ή

μας κινητοποιήσει προς ορισμένες συμπεριφορές Φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού

Μας βοηθά να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον Σε μικρή ένταση μπορεί να είναι και η κινητήριός μας δύναμη

Κλειδί η αποτελεσματική διαχείρισή του

Εκμάθηση και χρήση από το ίδιο το άτομο των κατάλληλων στρατηγικών-δεξιοτήτων

Υποστήριξη και κατάλληλη βοήθεια από το οικογενειακό, σχολικό και κοινοτικό περιβάλλον

Οικογένεια

Εργασία/Σχολείο

Σχέσεις (συντροφικές, φιλικές, κοινωνικές)

Οικονομικά

∆ιαχείριση του Χρόνου

Πηγές Άγχους

Άγχος και Χρόνος

Ένα από τα προβλήματα που συχνά προκαλεί στρες

είναι ο χρόνος, ή μάλλον η αίσθηση ανεπαρκούς χρόνου

ή η δυσκολία στη διαχείρισή του

Οι αναβολές σημαντικών δραστηριοτήτων ή

υποχρεώσεων εξαιτίας της κακής οργάνωσης του

χρόνου

η κακή οργάνωση του χρόνου από μόνη της

Σοβαρή πηγή στρες

Έφηβοι και Άγχος

Μεταβατικό Στάδιο Ανάπτυξης

Επιπρόσθετες πηγές άγχους

Πολλαπλές αλλαγές: σωματικές και ορμονικές αλλαγές τάση για αυτονομία-ανεξαρτησία αλλαγές στις σχέσεις με τους γονείς, τους άλλους ενηλίκους, τους συνομηλίκους και το άλλο φύλο

νέες γνωστικές δεξιότητες πιέσεις για σχολική επιτυχία, αποφάσεις για το μέλλον

Οι αλλαγές που αντιμετωπίζουν ορισμένες φορές προκαλούν πιέσεις και εντάσεις

Έφηβοι και Χρόνος Σχολικές απαιτήσεις

Σχέσεις με συνομηλίκους

Ψυχαγωγία-∆ιασκέδαση

Φροντίδα εαυτού

∆υσκολίες στη ∆ιαχείριση του Χρόνου

Υπερβολική βιασύνη

Κόπωση ή ατονία/νωθρότητα/αδιαφορία

Αδυνατεί συστηματικά να ανταποκριθεί σε προθεσμίες

Ανεπαρκής χρόνος για τον εαυτό ή τις σχέσεις με τους άλλους

Αίσθημα ότι ¨κατακλύζεται¨ Παντελής έλλειψη ελεύθερου χρόνου

Έφηβοι και Χρόνος

Βασική αιτία προστριβών στη σχέση εφήβων-γονέων

Ευκαιρία για τους γονείς να τους εκπαιδεύσουν πώς:

Να οργανώνουν το πρόγραμμά τους

Να θέτουν στόχους

Να θέτουν προτεραιότητες

Η σωστή διαχείριση του χρόνου αποτελεί

μία δεξιότητα που επιτρέπει στο άτομο να διατηρεί τις ισορροπίες στη ζωή του υπηρετώντας τις ανάγκες και τους στόχους του, στο παρόν και το μέλλον

∆ιαχείριση Χρόνου & Άγχος

Οι Στρατηγικές ∆ιαχείρισης του Χρόνου

αποτελούν βασική στρατηγική διαχείρισης του άγχους και των συνεπειών του

μειώνουν τη σχετική ένταση και βοηθούν στην αποτελεσματικότερη τακτοποίηση των υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων μέσα στην ημέρα ή τα ευρύτερα χρονικά πλαίσια

Ενισχύεται η αίσθηση ελέγχου και η αυτοαποτελεσματικότητα του ατόμου στη διαχείριση των πηγών έντασης

Γενικεύεται η εμπειρία του ατόμου και στη διαχείριση άλλων πηγών στρες

Τι είναι η ∆ιαχείριση Χρόνου;

Η ∆εξιότητα του ατόμου να εκτιμά

πόσο χρόνο έχει στη διάθεσή του

πώς να τον διαθέσει/κατανείμει και

πώς να παραμείνει εντός των χρονικών ορίων και προθεσμιών

ώστε να επιτυγχάνει τους στόχους που έχει θέσει για τον εαυτό του

Η ευθύνη για την οργάνωση του χρόνου του παιδιού μεταφέρεται από το γονέα στο παιδί, καθώς αυτό μεγαλώνει

Η διαχείριση του χρόνου, αν και δεν είναι κάτι περίπλοκο, χρειάζεται όμως καλή προετοιμασία

Τι χρειάζεται να κάνει ο γονέας; Προϋπόθεση η αναγνώριση των δυσκολιών για προσφορά

βοήθειας και ενίσχυση των στρατηγικών του εφήβου

Ελέγξτε για πιθανά σημάδια έντονου στρες ∆ιερευνήστε κατά πόσο συνδέονται με δυσκολίες στη διαχείριση του

χρόνου

Συζητήστε με τους εφήβους και δώστε τους την ευκαιρία να εκφράσουν τους φόβους τους

Ακούστε προσεκτικά ∆είξτε κατανόηση και συμπαράσταση Σε περίπτωση που βιώνουν άγχος εξηγήστε τους ότι πρόκειται για

μία φυσιολογική αντίδραση

Προσφερθείτε να τον βοηθήσετε πρακτικά να οργανώσει καλύτερα τον χρόνο του

Στρατηγικές ∆ιαχείρισης Χρόνου

1) Ιεράρχηση Προτεραιοτήτων – Καθορισμός Στόχων

ποια πράγματα είναι σημαντικά κι έχουν προτεραιότητα

έναντι άλλων, αλλά και πόσο χρόνο πρέπει να διαθέσουμε στο καθένα, ποια είναι τα περιθώρια

να μάθει να λέει «όχι» και να ζητά βοήθεια

1η προτεραιότητα: η Σχολική Μελέτη

2) Χρόνος για τον εαυτό σε καθημερινή βάση

Στόχος: η άντληση ευχαρίστησης

Εξωσχολικές δραστηριότητες

Χρόνος με φίλους

Στρατηγικές ∆ιαχείρισης Χρόνου

3) ∆ιαμόρφωση Προγράμματος Βοηθήστε τον έφηβο να καταγράψει όλες τις

δραστηριότητές του

Ρωτήστε τον πόση ώρα θα χρειαστεί για κάθε μία από αυτές ρεαλιστική εκτίμηση/ευελιξία

∆ώστε του την ευκαιρία να σκεφτεί και να αποφασίσει πώς είναι καλύτερο να οργανώσει το πρόγραμμά του

4) Σύστημα & Οργάνωση

Οργάνωση αντικειμένων π.χ. βιβλία, σημειώσεις

5) Τελειοθηρία !!

Να συγκεντρώνεται σε αυτό που κάθε φορά χρειάζεται να κάνει

Στρατηγικές ∆ιαχείρισης Χρόνου 6) Αντιμετώπιση της Αναβλητικότητας

7) Να φροντίζουν τον εαυτό τους:

Π.χ. ∆ιατροφή, ύπνος Πιο αποδοτικοί σωματικά και πνευματικά

Άγχος Αναβάλλει

«Είναι πολλά αυτά που πρέπει να κάνω και δεν θα προλάβω»

«Αποκλείεται να προλάβω να τα κάνω όλα»

Ο κύκλος της Αναβλητικότητας

Ο γονιός ως Συνεργάτης Ο γονέας ως Συνεργάτης που δεν παρεμβαίνει για να υποτιμήσει τις ικανότητες του εφήβου, αλλά για να προσφέρει τη βοήθειά του όταν εκείνος τη χρειάζεται

Στόχος:

Να βοηθηθεί ο έφηβος να αισθανθεί ικανός

Να γίνει υπεύθυνος, αποτελεσματικός, ανεξάρτητος, για να μπορέσει να διαχειριστεί τις ευθύνες του και το χρόνο του

Σημεία - Κλειδιά:

Υποστηρικτική & Σταθερή στάση

Σεβασμός και Εμπιστοσύνη στις ικανότητες του παιδιού

Ήρεμη-Μη επικριτική στάση

Ο γονιός ως Συνεργάτης

Αντί

να του κάνετε κήρυγμα

να του οργανώνετε το πρόγραμμα

να ασκείτε έλεγχο

να αποφασίζετε εσείς για εκείνον

να επιλύετε εσείς τις δυσκολίες του

να τον βοηθάτε χωρίς να το ζητήσει

Ο γονιός ως Συνεργάτης Θυμηθείτε τη ∆ύναμη της Ενίσχυσης !

Ρωτήστε τον πώς νιώθει που τα κατάφερε

Επαινέστε τον

∆είξτε του ότι εκτιμάτε και αναγνωρίζετε την προσπάθειά του

Π.χ. «Φαίνεσαι πολύ περήφανος που κατάφερες να τα βγάλεις πέρα με το γεμάτο πρόγραμμα που είχες αυτή την εβδομάδα»

Κάντε τον εαυτό σας διαθέσιμο, αν χρειαστεί βοήθεια

Κάντε υπενθυμίσεις στη διάρκεια της ημέρας ∆ιαμορφώστε τις κατάλληλες συνθήκες στο σπίτι

Πρακτικά, π.χ. χώρος

Συναισθηματικά π.χ. ήρεμο κλίμα

∆ιπλός Ρόλος

α) να τον βοηθά να αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες παρέχοντας ευκαιρίες για ωρίμανση

β) να λειτουργεί ως μοντέλο αποτελεσματικής διαχείρισης του καθημερινού άγχους με την εφαρμογή των κατάλληλων στρατηγικών

Γονείς με δυσκολίες στη διαχείριση χρόνου:

θα δυσκολευτούν να αποτελέσουν καλό πρότυπο συμπεριφοράς για τα παιδιά τους

Σημαντικό! να διαχειριστούν πρώτα τις δικές τους δυσκολίες, για να μπορέσουν στη συνέχεια να βοηθήσουν και τα παιδιά τους

Ο γονιός ως Πρότυπο

Τηρήστε τους βασικούς κανόνες που έχετε θέσει με τις απαραίτητες προσαρμογές,

π.χ. «Κάνουμε αυτά που μας ευχαριστούν, εφόσον έχουμε τελειώσει με τις βασικές μας υποχρεώσεις»

Προγραμματίστε τις δικές σας δραστηριότητες

Επιβραβεύστε τον εαυτό σας όταν καταφέρνετε να ανταποκριθείτε στους στόχους σας

Αντλήστε ευχαρίστηση

Φροντίστε τον εαυτό σας

Ο γονιός ως Πρότυπο

Κάντε το Χρόνο - Σύμμαχο!

“Be the change you want to see” Mahatma Gandhi (1869 - 1948)

Εμείς κάνουμε τη διαφορά στο αν ο χρόνος θα αποτελεί πηγή άγχους ή όχι Ο χρόνος γίνεται εχθρός μας όταν εμείς το επιτρέπουμε!

Στόχος: Ό χ ι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος «θωρακισμένου» μες στο οποίο θα αποφεύγεται κάθε πηγή άγχους και έντασης

Να βοηθηθεί το νέο άτομο στην ανάπτυξη επαρκών δεξιοτήτων, ώστε να μπορεί και μακροπρόθεσμα να χρησιμοποιεί τις ζημίες, τους κινδύνους και τις προκλήσεις της ζωής προς όφελός του

Beck, A. (1987). Cognitive approaches to anxiety disorders. Στο B.F. Shaw, Z.V. Zegal, T.M. Vallis & F.E. Cashman (eds), Anxiety disorders: Psychological and biological perspectives (σελ. 115-136). New York: Plenum.

Forman, S.G. (1993). Coping skills interventions for children and adolescents. San Francisco: Jossey-Bass.

Jones Sears, S., & Milburn, J. (1990). School-age stress. Στο: L.E. Arnold (ed.), Childhood stress (σελ. 223-246). New York: Miley.

Lazarus, R.S. (1999). Stress and emotion. A new synthesis. New York: Springer Publishing Company.

Pine, D., Cohen, P., Gurley, D., Brook, J., & Ma, Y. (1998). The risk for early-adulthood anxiety and depressive disorders in adolescents with anxiety and depressive disorders. Archives of General Psychiatry, 55, 56-64.

Supon, V. (2004). Implementing strategies to assist test-anxious students. Journal of Instructional Psychology, 31(4), 292-296.

Καραδήμας, Ε.Χ. (2001). Το στρες και η αντιμετώπισή του. Ιστοσελίδα του Συμβουλευτικού Κέντρου Φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών (www.uoa.gr/skf). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Καραδήμας, Ε.Χ. (2004). Στρες και διαχείριση του στρες στον σχολικό πληθυσμό. Στο Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Ζαφειροπούλου, Μ. (Επιμέλεια) Προσαρμογή στο Σχολείο, πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών (σελ. 287-321). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: