8/9/2019 Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Ευρύχου (1915-1931)

1/2

Ο  Σιδηροδρομικοσ  Σταθμοσ  τησ Ευρυχου (1915-1931) 

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας katoomba@cytanet.com.cy 

ύμφωνα με την τεχνικοοικονομική μελέτη που υπέβαλε εκ μέρους των CrownAgents τον  Ιούλιο  του  1903 ο  Frederick Shelford, ο  τερματικός σταθμός  της σιδηροδρομικής  γραμμής  θα  τοποθετείτο  στο  Καραβοστάσι, πολύ  κοντά  στο 

λιμάνι  του  Ξερού. Ωστόσο, στα  1910 ο  Bedford Glasier  αναλαμβάνει  να  εκπονήσει μελέτη  για το μέλλον του Σιδηροδρόμου· δημοσιευμένη στις αρχές του 1913, σε αυτή  γίνεται η εισήγηση  για την τοποθέτηση του τερματικού σταθμού στην Ευρύχου.

Ο  λόγος   για  την  αλλαγή  της  τοποθεσίας  του  τερματικού  σταθμού  φαίνεται  να βασιζόταν  σε  οικονομικά  κριτήρια, αφού  η  καλοκαιρινή  κίνηση  από  και  προς  το 

Τρόοδος αλλά και η μεταφορά της πλούσιας αγροτικής παραγωγής μεταφραζόταν σε λίρες στο μυαλό του Glasier και  του Γενικού ∆ιευθυντή του Σιδηροδρόμου, G BertDay. Και οι δύο παρέλειψαν εσκεμμένα να επισημάνουν τις μηχανολογικές συνέπειες που θα είχε  για τις ατμομηχανές η ανάβαση σε υψόμετρο πάνω από 300 m· παρά τις εικασίες περί του αντιθέτου, οποιαδήποτε βλέψη  για τα μεταλλεία ήταν υστερινή.

Το Νομοθετικό Συμβούλιο ενέκρινε την επέκταση προς την Ευρύχου τον Ιούνιο του 1913, και  μεταξύ  Ιουλίου-Σεπτεμβρίου  έγιναν  οι  απαραίτητες  προετοιμασίες  και σχεδιασμοί: η κατασκευή και τα χωματουργικά έργα ξεκίνησαν το Νοέμβριο του 1913.Όσο  προχωρούσε  προς  την  Ευρύχου, η  κατασκευή  γινόταν  όλο  και  πιο  δύσκολη,πράγμα που φαίνεται και από την εξέλιξη του έργου: ενώ τα πρώτα 6 πεδινά μίλια στρώθηκαν μέχρι το τέλος του 1913, τα τελευταία 9 ημιορεινά μίλια ολοκληρώθηκαν λίγο πριν τα εγκαίνια, τα οποία έγιναν στις 14 Ιουνίου 1915. Το δε συνολικό κόστος ανήλθε στις £31.683, από τον αρχικό υπολογισμό των £21.800.

Μέχρι  το  1926, οπότε  και  καταργήθηκε  ο Φόρος  της  ∆εκάτης, από  το  Σταθμό  της Ευρύχου μεταφερόταν στην πεδινή Κύπρο τεράστιος όγκος καυσόξυλων από τα δάση του  Τροόδους· ενδεικτικά  αναφέρεται  ότι  μεταξύ  1918-1919 μεταφέρθηκαν  7.270τόνοι καυσόξυλα και  3.290 τόνοι ξυλεία. Από τον  Ιανουάριο του  1922 και μέχρι  το Μάρτιο  του  1922, «Αιγυπτιακά» βαγόνια  χρησιμοποιήθηκαν   για  τη  μεταφορά χρωμίτη  από  την  Ευρύχου  στο  λιμάνι  της  Αμμοχώστου· η  μεταφορά  γινόταν  για λογαριασμό  της  Κυ ριακής  Μεταλλευτικής  ταιρείας  (Cyprus Mines Corporation)και  του  Αμερικανού  ∆ιευθυντή  της, Charles Godfrey Gunther, με  κόστος  10σελίνια/τόνο, το  οποίο  ήταν  εξίσου  ασύμφορο  για  την ΚΜΕ  και  επίμοχθο  για  τον ΚΚΣ, ο οποίος μπορούσε να μεταφέρει μόνο 35 τόνους ημερησίως.

Ο  Gunther έκτισε  δικό  του  μεταλλευτικό  σιδηρόδρομο  το  1921 (Σκουριώτισσα-Καρκώτης-Ξερός-Μαυροβούνι), τον  οποίο  εξυπηρετούσαν  5 ατμομηχανές  και  οι οποίες  - με  κόστος  20 παράδες/τόνο  - χρησιμοποιούσαν  της   γραμμές  του κυβερνητικού  σιδηροδρόμου  για  να  μεταφέρουν  τα  μεταλλεύματα  στο  λιμάνι  της Αμμοχώστου. Καθώς  ο  ΚΚΣ  λειτουργούσε  σε  μονή  σιδηρογραμμή, υπήρχε 

περιστροφική πλάκα  για να περιστρέφονται τα τραίνα όταν άλλαζαν κατεύθυνση. Ο Σταθμός της Ευρύχου λειτουργούσε και ως Ταχυδρομικό Γραφείο.

8/9/2019 Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Ευρύχου (1915-1931)

2/2

Λόγω του αυξημένου υψόμετρου, από το Καλό Χωριό Λεύκας μέχρι και την Ευρύχου διέρχονταν μόνο οι βαριές ατμομηχανές Kitson (41-44) και, σε κάποιες περιπτώσεις,οι  ελαφρότερες ατμομηχανές  31 και  32 (Nasmyth-Wilson). Το  αυξημένο  υψόμετρο επηρέαζε και την ταχύτητα των ατμομηχανών, οι οποίες ενώ στις πεδινές περιοχές λειτουργούσαν με μέση ταχύτητα  20-25 μιλίων/ώρα  (κάποιες φορές και  30 μ.α.ω.),κατευθυνόμενες προς την Ευρύχου μετά βίας ξεπερνούσαν τα 15 μίλια/ώρα.

Ο Σιδηρόδρομος υπήρξε μια ενδιαφέρουσα και εξαιρετικά σημαντική προσθήκη στη ζωή  της  Ευρύχου  και  της  ευρύτερης  κοιλάδας  της  Σολέας, αφού  η  Ευρύχου  - ως τερματικός Σταθμός  -  γνώριζε μεγάλη κίνηση κατά τους θερινούς μήνες. Πέριξ του Σταθμού βρίσκονταν  το μηχανοστάσιο, η αίθουσα  των  επιβατών, οι αποθήκες  των εμπορευμάτων, αλλά  και  ένας  ξενώνας   για  τη  διανυκτέρευση  των  διαφόρων επιβατών και περιηγητών. Από το Νοέμβριο του  1929, βρισκόταν σε λειτουργία μια ειδική  κυριακάτικη  διαδρομή  (Ευρύχου-Μόρφου),  για  όσους  ήθελαν  να  κάνουν  τα ψώνια  τους  “εἰς  τὴν μεγάλην ἀγορὰν ἥτις λαμβάνει  χώραν  ἑκάστην Κυριακήν  εἰς 

τὴν ὡραίαν  κωμόπολιν Μόρφου”. Επίσης, από  το  1930 μέχρι  και  το  κλείσιμο  του Σταθμού  της  Ευρύχου, λειτουργούσε  η  διαδρομή  Λευκωσία-Ευρύχου,  για  όσους επιθυμούσαν να μεταβούν στα θέρετρα του Τροόδους τα σαββατοκυρίακα.

Ωστόσο, δύο  ανεξάρτητα  (;) μεταξύ  τους   γεγονότα  σημάδεψαν  το  τέλος  του Σιδηροδρόμου  για  την  Ευρύχου, με  αποτέλεσμα  το  οριστικό  κλείσιμο  του Σταθμού την Πέμπτη, 31 ∆εκεμβρίου 1931:

  Κατά  την  επίσκεψή  του  στην  Ευρύχου, οι  κάτοικοι  του  χωριού  έριξαν  τενεκεδάκια  στο Βρετανό Κυβερνήτη, Sir Ronald Storrs. Το κλείσιμο  του Σταθμού θεωρήθηκε από πολλούς, όχι χωρίς αιτία, μια τιμωρία  για τη συμπεριφορά των χωρικών έναντι των Βρετανών.

 

Στα τέλη του 1931, ο ΚΚΣ έκλεισε  για μερικούς μήνες και ξανάνοιξε στις αρχές του 1932. Στα 1929, ο  Charles Eustace Rooke, μετέπειτα  Γενικός  ∆ιευθυντής  του  Σιδηροδρόμου, ορίστηκε  να διεξάγει λεπτομερή μελέτη  για τη λειτουργία του ΚΚΣ. Οι κυριότερες προτάσεις του αφορούσαν το κλείσιμο των τελευταίων 5 ‘κακότυχων’ μιλίων (Καλό Χωριό Λεύκας-Ευρύχου) αλλά και όλου του Τμήματος 2 και 3 μέχρι και το Γερόλακκο.

Τελικώς  εφαρμόστηκε  μόνο  η  πρώτη  πρόταση  του  C. E. Rooke, με  μία  σημαντική διαφορά: στις αρχές του 1932 οι ράγες ξηλώθηκαν και πουλήθηκαν στο εξωτερικό. Ο Γενικός ∆ιευθυντής ήταν αντίθετος με το ξήλωμα, αφού ενδεχομένως στο μέλλον να ήταν προσοδοφόρα  η  επαναλειτουργία  της  γραμμής προς  την  Ευρύχου. Οι  τοπικές αρχές  διαμαρτυρήθηκαν  έντονα, ενώ  στο  Κρατικό  Αρχείο  σώζεται  επιστολή  στην 

οποία οι Χωριτικές Αρχές της Ευρύχου, της Κοράκου και της Τεμπριάς, το Νοέμβριο του 1933, αιτούνταν την επαναλειτουργία του Σταθμού της Ευρύχου.

Από  το ξέσπασμα της επιδημίας τύφου στη Σολέα  (Νοέμβριος 1932), ο Σταθμός της Ευρύχου λειτουργούσε μέχρι και το Μάιο του 1935 ως Υγειονομικό Κέντρο. Με την εγκατάλειψή του από το Τμήμα Υγείας, ο Γενικός Επιθεωρητής του ΚΚΣ αποστέλλει επιστολή  σε  διάφορα  κυβερνητικά  τμήματα  που  ίσως  να  ενδιαφέρονταν  να  τον χρησιμοποιήσουν. Το  Φεβρουάριο  του  1937 εκδηλώνει  ενδιαφέρον  ο  Συντηρητής ∆ασών  και  έτσι  στα  1938  γίνεται  κοιτώνας  των ∆ασικών Υπηρεσιών, μέχρι και  τα τέλη του 1958, όταν η ΕΟΚΑ πυρπόλησε το Σταθμό, όπως είχε κάνει και με το Σταθμό 

στο  Τραχώνι, που  ανατινάχθηκε  το  Μάρτιο  του  1958. Το  Σεπτέμβριο  του  2003εγκρίθηκε η χορήγηση £24.000 από το Τμήμα Αρχαιοτήτων  για την αναστήλωσή του.