Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών ۩ Τεύχος 26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009

Έχασε τελικά την μαχηο Μάνθος Αθηναίος

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία

το 1 3 oΑθηναϊκό φεστιβάλ

Λόφου ΣτρέφηΥπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής

Παιδείας και Θρησκευμάτων

Την πρώτη μέρα του Φεστιβάλ τιμήθηκε

για την συνολική προσφορά του στο Θέα-

τρο Σκιών, ο Βετεράνος Καραγκιοζοπάικτης

Μίμης Μάνος Στην φωτογραφία ο Πρόε-δρος του Σωματείου Πάνος Καπετανίδηςτου επιδίδει την τιμητική πλακέτα

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία και φέτος το «13ο Αθη-

ναϊκό Φεστιβάλ λόφου Στρέφη». Η επιτυχία του φεστι-

βάλ που οφείλεται πρωτίστως στους συμμετέχοντες

καραγκιοζοπαίχτες μέλη του Σωματείου μας, οι οποίοι

συμμετέχουν ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΩΣ και οι οποίοι δίνουν τονκαλύτερό τους εαυτό και κατά δεύτερο λόγο στην πολύ-

τιμη και δημιουργική συνεργασία με τον Πολιτιστικό

Σύλλογο Εξαρχείων – Νεάπολης «Η γειτονιά», πουαναλαμβάνει εξολοκλήρου την προετοιμασία και προ-

βολή του φεστιβάλ, και χωρίς καμιά άλλη βοήθεια.

Φωτογραφίες από την πρεμιέρα στη σελίδα 11

Ένα χρόνο μετά το θάνατο του Βάγ-

γου, 50 μέρες μετά το θάνατο του Ευγένιου

Σπαθάρη, ένας ακόμη μεγάλος δάσκαλος

του θεάτρου σκιών, ο Μάνθος Αθηναίος,έφυγεαπό την ζωή, τα ξημερώματα της Κυ-

ριακής 28 Ιούνη, σε ηλικία 84 ετών,

ύστερα από σύντομη νοσηλεία στον «Ερυ-

θρό Σταυρό». (Συνέχεια στην 2η σελίδα)

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη - Εκπαιδευτικού

Σελίδα 5

“Γεμάτοι θύμισες και νοσταλγία

για τον καλόμας Βάγγο”

Του Γιάννη ΧατζήΣελίδα 7

Πληρώστε τακτικα τις συνδρομές σας στην Eurobank

στο λογαριασμό του Σωματείου:0026.0062.17.0200632294

Έτσι δεν μαζεύονται και δεν θα προκαλούνπρόβλημα όταν πληρώνονται όλες μαζί

Κρατήστε το απόκομμα ως απόδειξη πληρωμής

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση

του Πανελλήνιου Σωματείου

Θεάτρου Σκιών

Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Τεύχος 26 Aύγουστος 2009

ΕΚΔΟΤΗΣ

Πάνος Β. Καπετανίδης

210 46 16 664

e-mail:

panoskap@mycosmos.gr

www.karagkiozis.com

Ο καραγκιοζοπαίχτης Μάνθος Αθη-

ναίος γεννήθηκε στου Μαλτσινιώτη το έτος

1925.

Το κανονικό του όνομα είναι:

Ματθαίος Λιονέτης. Ασχολήθηκε με τον Καραγκιόζη από

μικρή ηλικία, μαθαίνοντας τα μυστικά της

τέχνης του Θεάτρου Σκιών σε μεγάλους

δασκάλους όπως στον Γιώργο Κουτσούρη,

τον Θανάση Γιαννέλο και κυρίως τον

Κώστα Μάνο. Έχει χαρακτηριστεί από τον καραγκιο-

ζοπαίχτη Δημήτρη Μόλλα, ως ένας καρα-

γκιοζοπαίχτης «διαπρεπής στην τέχνημας. Ακούραστος εργάτης, έξυπνος και θαρραλέος»

Δραστηριοποιήθηκε καλλιτεχνικά στην

Αθήνα και ειδικότερα στο θεατράκι του στη

Νέα Σμύρνη (στην οδό Μυκάλης) γιαπολλά χρόνια, (μέχρι και το περσινό καλο-

καίρι), παρουσιάζοντας το πλήρες δραματο-

λόγιο του Καραγκιόζη με ευρηματικούς

αυτοσχεδιασμούς, αξιοποιώντας την εκά-

στοτε επικαιρότητα, τραγουδώντας ο ίδιος

τα τραγούδια του Καραγκιόζη (συνοδεία ζω-

ντανής παραδοσιακής ορχήστρας), οργα-

νώνοντας ετήσια φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών

και εκθέτοντας ένα σπουδαίο εικαστικό

υλικό με τις φιγούρες του, τα σκηνικά του,

τις αφίσες του κ.τ.λ.

Το παραπάνω εικαστικό έργο παρουσιάστηκε σε μια φροντισμένη έκδοση με το λεύκωμα

«Μάνθος Αθηναίος: Φιγούρες και σκηνικά του Θεάτρου Σκιών» από τις εκδόσεις «Βιβλιό-

Πέθανε ο καραγκιοζοπαίκτης και δάσκαλοςΜάνθος ΑθηναίοςΜάνθος Αθηναίος

ραμα» και σε συνεργασία με το Δήμο Νέας Σμύρνης το έτος

2002.

Για πολλά χρόνια έπαιξε σε εκπομπές της τηλεόρασης με

τελευταία την συμμετοχή του στην πετυχημένη σειρά της ΕΤ-2

«Τα κολλητήρια», ενώ ηχογράφησε και πολλούς δίσκους 45και 33 στροφών.

Ο Μάνθος Αθη-

ναίος, παρά τις ιδιομορ-

φίες του, σε αντίθεση με

άλλους παλαίμαχους,

«έδινε» στους νέους κα-ραγκιοζοπαίχτες, γι’ αυτό

και η σημαντικότερη πα-

ρακαταθήκη που αφήνει

στην τέχνη του νεοελλη-

νικού Θεάτρου Σκιών,

είναι το πλήθος των άξιων

μαθητών του, στους οποί-

ους έχει μεταλαμπαδεύσει

την τέχνη του και οι οποίοι

τον τιμούν σαν ένα μεγάλο

δάσκαλο και μάστορα της

τέχνης του Καραγκιόζη.

Είχε διατελέσει Πρό-

εδρος του Πανελλήνιου

Σωματείου θεάτρου

Σκιών.

Η πολιτεία τον τίμησε

με τιμητική σύνταξη, από

τους πρώτους μετά την

χορηγία της.

Η κηδεία του έγινε

την Τετάρτη 1 Ιούλη σ το

νεκροταφείο Νέας Σμύρ-

νης, Δημοσία Δαπάνη.

Από τον Προϊστάμενο του τμήματος Δ΄ (Αισθητικής αγω-

γής) του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων κ. ΚΩΝΣΤΑ-ΝΤΙΝΟ ΚΑΡΑΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟ, πήραμε το ακόλουθο e-mail:

«Θερμά συλλυπητήρια για την απώλεια του εκλεκτού καισπουδαίου εκπροσώπου του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών. Κάθεσημαντικός εκπρόσωπος του είδους, που φεύγει από τη ζωή,αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό στη ζωή μας, αλλά και στημνήμη μας.

Όλα τα παιδικά μας, αλλά και τα αργότερα χρόνια, πλημ-μυρισμένα από τις φιγούρες του Καραγκιόζη, του Μπαρμπα-Γιώργου, του Πασά, του Χατζηαβάτη, ήταν πάντα επίκαιρες καιζωντανές.

Γι' αυτό και ο αγαπημένος μας φίλος Μάνθος Αθηναίος,δεν έφυγε οριστικά από κοντά μας.

Απλά πέρασε πίσω από το μπερντέ και μας κοιτά μαζί μετους ήρωές του, σα ζωντανή σκιά του Πολιτισμού. Να είναι ελα-φρύ το χώμα που τον σκεπάζει. Κ.Γ.Κ.»

«ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ 2009»ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ 2009»

Το Ελληνικό Παραδοσιακό Θέατρο Σκιών του ΧρήστουΠατρινού ολοκλήρωσε το πρώτο κύκλο του μορφωτικού-πολιτιστικού προγράμματος «Γνωρίζω το Λαϊκό Θέατρο»

με διαλέξεις και παραστάσεις στα δημοτικά σχολεία του

Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Το πρόγραμμα υλοποιείται με

μεγάλη επιτυχία με τη πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυ-

τοδιοίκησης Αιτωλοακαρνανίας και με τη συνεργασία της

Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και θα συνεχιστεί την επόμενη σχολική περίοδο 2009-

2010.

Συνεχίζοντας την

παράδοση και

έχοντας ως κύριο

σκοπό τη διάσωση

και διάδοση της

πολιτισμικής μας

κληρονομιάς το

Θέατρο Σκιών του

Χρήστου Πατρινού

συμβάλλει τόσο με

τις παλαιές όσο

και με τις νέες πα-

ραστάσεις στην

ανάδειξη του λαϊ-

κού αυτού θεάμα-

τος σε ολόκληρο

τον ελλαδικό

χώρο.

Τους καλοκαιρι-

νούς μήνες θα πε-

ριοδεύσει σ’όλη

την Ελλάδα για να θυμηθούν οι παλιοί και να μάθουν οι νεότεροι την λαϊκή μας παράδοση με τις

νέες ξεκαρδιστικές κωμωδίες. Η προετοιμασία για την καλοκαιρινή περιοδεία πραγματοποιείται με

γοργούς ρυθμούς στο Εργαστήρι Θεάτρου Σκιών Δυτικής Ελλάδας στην Αγυά-Πάτρας.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ “ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΤΡΙΝΟΣ”www.ellinikotheatroskion.gr email: x.patrinos@ellinikotheatroskion.gr

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη- Εκπαιδευτικού

Σε κείμενο του Ιορδάνη Παμπούκη, (σημ. αείμνηστος φι-λόλογος και συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών), το οποίο πρω-

τοδημοσιεύτηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, αναφέρονται οι

παρακάτω ιδιαίτερα σημαντικές απόψεις για τη θέση του λαϊκού

ήρωα Καραγκιόζη και της τέχνης του Θεάτρου Σκιών στα ελληνικά

σχολικά βιβλία: «“Πλην αλλ’ όμως” οι Τούρκοι σ’ ένα σημείο μάς ξεπεράσανε. Φάνηκαν όχι απλάεξυπνότεροι, με τα ψίχουλα που έχουνε συγκριτικά μ’ εμάς, παρά εξυπνότατοι, στο διαφέντεμα καιτου παραμικρού της παράδοσής τους: εβάλανε κομμάτια του Καραγκιόζη, κείμενα με σκηνές από

παραστάσεις του, διαλεγμένα φυσικά με πε-ρίσκεψη, στ’ αναγνωστικά τους του Δημοτι-κού Σχολείου. Κι εκείνοι μεν, αφού μόλιςεδώ και σαράντα χρόνια θεμελιώσανε τησπουδαστηριακή τους αγωγή, το κάνουνε μετους κόπους των ξένων μελετητών της περι-ουσίας τους, εμείς όμως, με την ύλη να βρά-ζει γύρω μας και μ’ ένα σωρό δυνατότητες,ούτε να το σκεφτούμε καν- αντιπερνούμε,σαν να πρόκειται για μιαν απλή curiosité!»(σ. 245).

Η παραπάνω έκκληση του Παμπούκη άρχισε τελικά να λαμβάνεται υπόψη λίγα χρόνια αρ-

γότερα με την είσοδο του Καραγκιόζη στα σχολικά βιβλία του Δημοτικού και ειδικότερα στα εγχειρί-

δια του μαθήματος της νεοελληνικής Γλώσσας. Η παρουσία του ξυπόλυτου ήρωα ήταν αρκετά

επιτυχημένη στα σχολικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 1982, λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας

από το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Είχαμε πάντως αναφέρει σε σχετική εργασία μας ότιθα ήταν καλό να τονιζόταν περισσότερο

(στα συγκεκριμένα βιβλία) ο επικός χα-

ρακτήρας του Καραγκιόζη, έτσι όπως

τον παρουσιάζουν οι ηρωικές παραστά-

σεις του μπερντέ, οι οποίες έχουν ως

θέμα τους την Επανάσταση του 1821.

Τα νέα σχολικά βιβλία κυκλο-

φόρησαν το 2006 επί κυβερνήσεως τηςΝέας Δημοκρατίας, αν και η συγγραφήτους είχε ξεκινήσει από την προηγού-

μενη κυβέρνηση. Στα βιβλία αυτά όμως,

όπως τονίσαμε ξανά, η παρουσία του

Καραγκιόζη παραμένει και πάλι στα

πλαίσια της κωμικής του διάστασηςμε ελάχιστες αναφορές στον ηρωικό

χαρακτήρα του.

Παραλληλα πάντως, τίθενται επί τάπητος και μερικά νέα ζητήματα, όπως η αναφορά ιστο-

ρικών και αισθητικών στοιχείων γύρω από την τέχνη του Θεάτρου Σκιών, ενώ αξίζει να αναφερθεί

η ένταξη του Καραγκιόζη και σε άλλα βιβλία (εκτός από αυτά της Γλώσσας), όπως π.χ. στα εγχειρί-

δια της Φυσικής και της Θεατρικής Αγωγής. Έχοντας ήδη προβεί σε μια συστηματική ανάλυση των

σχετικών ενοτήτων από τα παραπάνω βιβλία, πιστεύουμε ότι μπορούμε να προχωρήσουμε στη

διατύπωση ορισμένων προτάσεων για την

ακόμα καλύτερη αξιοποίηση του ξυπόλυτου

ήρωα και της τέχνης του από τα αμέσως επό-

μενα νέα βιβλία, όταν προκηρυχθεί η συγγραφή

τους. Οι προτάσεις μας σε πρώτη φάση συνοψί-

ζονται ως εξής:

α) Είναι πλέον επιβεβλημένο να ξε-

καθαρίσει το ζήτημα του ήθους του Καραγκιόζη

και να προβληθεί ακόμα πιο σωστά από τα ελ-

ληνικά σχολικά βιβλία. Πιο συγκεκριμένα, ο Κα-

ραγκιόζης δεν είναι απλώς ένας κωμικός λαϊκός

ήρωας που μας κάνει μόνο να γελάμε. Πέρα

από την αναμφίβολη κωμική του διάσταση, ο

Καραγκιόζης διέπεται και από μια ακόμα πτυχή

που κατά την προσωπική μας άποψη, είναι πιο

σημαντική και δεν είναι άλλη από την επανα-στατικότητά του.

Η επαναστατικότητα αυτή εκφράζεται

είτε σε καιρό ειρήνης ως αντίδραση απέναντι σε

κάθε αυθαίρετη και αυταρχική εξουσία, είτε σε

καιρό πολέμου ως αντίδραση στο πεδίο της

μάχης απέναντι στον εκάστοτε κατακτητή. Με

την έννοια αυτή, η προβολή της διαχρονικής

επαναστατικότητας του Καραγκιόζη τονίζεται

είτε μέσα από κατάλληλα επιλεγμένες κωμω-

δίες, στις οποίες ο ξυπόλυτος ήρωάς μας τα βάζει με την εξουσία του Πασά, είτε κυρίως μέσα από

τα ηρωικά έργα που έχουν σαν θέμα τους την Επανάσταση του 1821. Η παραπάνω επιχειρηματο-

λογία είναι σίγουρο ότι αναιρεί όλους αυτούς που υποτιμούν ή διαβάλλουν το χαρακτήρα του Κα-

ραγκιόζη.

2) Οι αναφορές στις ιστορικές καταβολές του Καραγκιόζη και της τέχνης του Θεάτρου

Σκιών πρέπει να γίνονται με μεγάλη προσοχή, διότι είναι εύκολο να επιβληθεί στους μαθητές και

τις μαθήτριες η πλανεμένη άποψη της αυστηρά τούρκικης καταγωγής τόσο του θεάματος όσο καιτου πρωταγωνιστή του. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι κυρίως μια σαφής παρουσίαση όλων των

σχετικών πιθανών ιστορικών εκδοχών ως προς το ζή-

τημα της παραπάνω καταγωγής, όπως για παρά-

δειγμα η αναφορά και στις βυζαντινές «ρίζες» του

Θεάτρου Σκιών και του Καραγκιόζη, με σκοπό τα παι-

διά να βγάλουν από μόνα τους τα δικά τους συμπερά-

σματα.

3) Τέλος, η παρουσία του Καραγκιόζη

στην ελληνική εκπαίδευση δεν πρέπει να περιορίζεται

μόνο στα σχολικά βιβλία, αλλά να εκτείνεται και σε

πολλές ακόμα εκφάνσεις της σχολικής ζωής με δεδο-

μένη πάντοτε την αναμφίβολη ψυχοπαιδαγωγική αξία

της τέχνης του Θεάτρου Σκιών και παράλληλα με την ιστορική, κοινωνική, λαογραφική, φιλοσοφική

και καλλιτεχνική σημασία του. Έτσι, η είσοδος του Θεάτρου Σκιών και του Καραγκιόζη στη σχολική

ζωή, προτείνεται να γίνει στο μέλλον με ακόμα πιο προσεκτικό και συστηματικό τρόπο, με πολύ

πιο εντατικό ρυθμό και μέσα από μία άρτια συνεργασία εκπαιδευτικών και καραγκιοζοπαιχτών.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αγραφιώτης Θωμάς, «Ο Καραγκιόζης στα εγχειρίδια “Η Γλώσσα μου” του Δημοτικού Σχολείου», ΜΑΚΕΔΝΟΝ, τεύχ.

15 (2006), σ. 67-77.

Αγραφιώτης Θωμάς, Το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών ως μέσο αγωγής των μαθητών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης-

χριστιανοπαιδαγωγική θεώρηση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2008.

Γεμάτοι θύμισεςκαι νοσταλγία

για τον καλό μας Βάγγο.Πέρασε κιόλας ένας χρόνος, αφ’ ότου ο Βάγγος μας

είπε το στερνό του αντίο και έσβησε τα φώτα του μπερντέτης ζωής του.

Η παράσταση τέλειωσε!«Αυτός ο κόσμος όπου μέσα του κινιόμαστεέχει για πρότυπο φανταστικό φανάρι.Ο ήλιος είν’ η λάμπα του κι ο κόσμος το φανάριπου μέσα, σα φιγούρες του κινιόμαστε».

Αυτά έλεγε αιώνες πριν ο πέρσης ποιητής Ομάρ Κα-γιάμ. Ο Βάγγος κι οι φιγούρες του δεν θα ξαναφωτιστούναπό τη «λάμπα την τρελή», η ποίηση και το όνειρο μιας νυ-χτιάς Καραγκιόζη του Βάγγου, «γεμάτη θάματα σπαρμένημάγια», μας κουνήσαν στερνά το μαντήλι. Η παράσταση τέ-λειωσε!

Λες κι ήταν χτες, κάπου εκεί στο Μεσοπόλεμο, όταν με τρία κουδουνίσματα μια άλλη παράσταση άρχιζε! «`Εξω φτώχεια, μέσα λόρδα»! Στα χώματα της Κοκκινιάς, ένας έφηβος ο Βαγγέλης ο Κορφιάτης, καθι-

σμένος στα σκαλοπάτια του ξύλινου μπερντέ έκλαιγε. `Ηταν το 1936 και μόλις είχε δώσει την πρώτη του παρά-σταση, αντικαθιστώντας τον άρρωστο μάστορα του κι όλα πήγαν άσκημα. Η αξιότιμη πελατεία της μάντρας, αφούείχε προγκίξει τον νιο βοηθό στο πρώτο του ντεμπούτο, είχε γυρίσει τις πλάτες και αποχωρούσε αδιάφορη. Τότεήταν που ο μάστορας του Βαγγέλη, ο Γιάννης Ιατρίδης τον πλησίασε και του είπε «Βαγγελάκη, μη στεναχωριέσαι,καλλίτερα ν’ αρχίζεις την καριέρα σου με γιούχα και να την τελειώνεις με χειροκροτήματα, παρά να την ξεκινάς μεχειροκροτήματα και να την τελειώνεις με γιούχα».

Και με χειροκροτήματα τέλει-ωσε η καριέρα κι η ζωή του Βάγγου.Αυτά τα χειροτεχνήματα ήταν η ηχη-τική γέφυρα, που πάνω της σεργιά-νισε δεκαετίες ολάκερες ηκαλλιτεχνική του διαδρομή.

Αυτός ήταν ο δικός μας Βάγ-γος κι έτσι τον θυμόμαστε!

Πλούσια η καριέρα του Βάγ-γου σε παραστάσεις, εκθέσεις καιβάλε, πλούσια και σε ημερομηνίεςσταθμούς. Ένα πληθωρικό θα ‘λεγεκανείς βιογραφικό που ανήκει πιαστους μελετητές να το ερευνήσουν ,να το συμπληρώσουν, να το αξιολο-γήσουν. Όμως

ένα καλλιτεχνικό μνημόσυνο,είναι κάτι πολύ περισσότερο, είναι οιστιγμές που ζήσαμε με τον άνθρωπομας, είναι οι αναμνήσεις μιας ουσια-στικότερης επικοινωνίας μ’ αυτόν.Είναι η αίσθηση μιας στιγμής, όταν οικαρδιές ανοίγουν, όταν τα ποτήρια

τσουγκρίζουν, όταν οι θύμησες σμίγουν, όταν η προσμονή μιας μεταλαβιάς πολύτιμων γνώσεων γίνεται ανάγκη,όταν τα παράθυρα μιας ζωής γεμάτης ανοίγουν και γνωρίζεις στ’ αλήθεια τον άλλον, έτσι, τόσο απλό και τόσο αν-

θρώπινο κι όχι όπως τον έπλασε ο θρύλος, που πάντα προπορεύεται καιπάντα συσκοτίζει εκείνα τα μικρά, τα τόσο σπουδαία και τόσο πολύτιμα.

Θα σταθούμε σήμερα μπροστά στη σεπτή μορφή του μάστορα καιθ’ ανοίξουμε τα παράθυρα της δικιάς μας καρδιάς, μα μήπως αυτό δεν θα‘θελε και κείνος, και θα νοσταλγήσουμε κάποιες στιγμές περασμένες, μαόχι λησμονημένες και είναι σαν να τις ξαναζούσαμε και είναι σαν η παρά-σταση να μην έχει τελειώσει. Δέστε ο Βάγγος στη γωνία στο καφενεδάκιμας περιμένει καθισμένος στην ψάθινη καρέκλα.

-Ερχόμαστε μάστορα, όσο θα χουμε να λέμε, η παράσταση δεν τε-λειώνει, καμιά παράσταση του Καραγκιόζη δεν τελειώνει ποτέ. Σαν σβή-σουν τα φώτα του μπερντέ, οι χάρτινοι ήρες μας βγαίνουν από το πανί καιμπαίνουν εκεί που πραγματικά ανήκουν, τη ζωή μας.

Μια φορά κι έναν καιρό λοιπόν……`Ηταν τότε τα πρώτα χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση. Χειμώνας

στη Σαλονίκη, σε λίγομέρες ξημέρωνε η 25η

Μαρτίου 1976. Ο Βάγγος πραγματοποιούσε την πρώτη του έκ-θεση στην πόλη, στη Λέσχη Γραμμάτων και Τεχνών. Φιγούρες,σκηνικά, ζωγραφιές, φωτογραφίες, συνηγορούσαν για το καλλι-τεχνικό μεγαλείο, αυτού του μικροσκοπικού ανθρώπου και οθαυμασμός των επισκεπτών το επιβεβαίωνε. Την έκθεση συνό-δευαν δυο παραστάσεις, η μία στο θέατρο του Γαλλικού Ινστι-τούτου Λυσέ και η άλλη στον κινηματογράφο ΑΙΑΣ, στις 40εκκλησιές.

Κάπου εκεί ρώτησα τον Βάγγο, για το ποια παράστασηθα έπαιζε στο Λυσέ. Είχε επιλέξει μια κλασική κωμωδία. Τότεήταν που του άνοιξα και γω πληγές.

«Παραμονές 25ης Μαρτίου είναι, να παίξεις τον Κατσαντώνη»είπα κι ο Βάγγος έχασε τον ύπνο του.

-«Δεν έχω σκηνικό μοναστήρι, φιγούρες για Κατσαντώνη, βοη-θούς, μουσική» απάντησε «θα μας κράξουν».

- «Θα μας κράξουν ή θα θριαμβεύσεις ή του ύψους ή του βάθους.Καλλίτερα να μας κράξουν, παρά να περάσουν ωραία και να μας ξεχάσουντην άλλη μέρα» του αντιμίλησα κι εγώ.

`Ετσι άρχησαν όλα! Βρήκαμε χαρτόνια κι έκανε ένα μοναστήριπάνω σε λόφο με δέντρα. Για βοηθός εγώ, βρήκα και το φίλο Γιώργο Χαλ-κίδη, τον ηθοποιό Στέλιο Γούτη που είχαν κάποια σχέση με το θέατροσκιών. Αυτός τηλεφώνησε να ρθει από την Αθήνα το βαρύ πυροβολικό

του, ο μόνιμος βοηθός του Πάνος Καπετανίδης, έφηβος ακόμη τότε και για μουσική θα είχαμε κάτι κιθάρες, θατραγούδαγε ο Βάγγος.

-«Μ’ έκανες να πετάγομαι από τον ύπνο μου» παραπονιόταν όσο πλησίαζε η μέρα της παράστασης. Εγώόμως του είχα εμπιστοσύνη. `Ολη μέρα την παράσταση είχε στο νου του, η ευθύνη τον δίπλωνε. Ναι του είχα φορ-τώσει βαρύ φορτίο. Το βράδυ τσουγκρίζαμε κάνα ποτήρι και λέγαμεκαι λέγαμε και τελειωμό δεν είχαμε. `Εμενε στο σπίτι μου. Στο ντι-βάνι ο Βάγγος, στο πάτωμα στρώναμε τον Πάνο Καπετανίδη.

Και η μέρα ήρθε! Το θέατρο πήχτρα, άνθρωποι απλοί μα καιμπόλικοι σπουδαίοι, κύρια από το πανεπιστήμιο και της ΛέσχηςΓραμμάτων και Τεχνών. Οι φιγούρες του κατσαντωνέικου είχαν με-τακομίσει από την έκθεση και δεμένες στη σούστα περίμεναν τοτρίτο κουδούνι, που δεν άργησε να βαρέσει, με την ίδια ένταση πουβαρούσε κι η καρδιά του Βάγγου από την αγωνία.

Η παράσταση άρχισε και ξαφνικά βρεθήκαμε όλοι μας στα κα-τσαντωνέικα λημέρια, στον νταϊφά του ήρωα, να πολεμάμε για να

σώσουμε την Ελένη τη γυναίκα και τον Αλέξανδρο τογιο του Κατσαντώνη.

Κι όταν άρχισε ο Βάγγος να τραγουδά τραγικάαλλά λεβέντικα «κρατάτε τούρκοι τ’ άλογα λίγο να ξα-ποστάσω, να χαιρετήσω τα ψηλά βουνά και τις κοντές ρα-χούλες…» και ποιος δεν δάκρυσε. Συχνά ταχειροκροτήματα διέκοπταν την παράσταση, μα σαν, μεμουσική συνοδεία «σκάρο», κατέβηκε από τα ουράνια ηΔόξα να υμνήσει και να στεφανώσει το νεκρό, χάλασε οκόσμος, το ίδιο όταν σε λίγο βγήκε ο Βάγγος να χαιρετί-σει το κοινό. `Ορθιοι και για ώρα τον χειροκροτούσαν,φωνάζοντας μπράβο. Σίγουρα εκείνο το βράδυ, η Δόξαμαζί με τον Κατσαντώνη στεφάνωσε και τον Βάγγο.Θρίαμβος!

Την άλλη μέρα έγραφε η εφημερίδα Θεσαλονίκη«…καλεσμένος της Λέσχης Γραμμάτων και Τεχνών οΒάγγος, ξεπέρασε τον εαυτό του και κάθε προηγούμενο.Σε μια τρίωρη περίπου παράσταση παρουσίασε το ηρω-ικό δράμα ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ, μέσα σ’ ένα πανδαιμόνιοχειροκροτημάτων και άλλων εκδηλώσεων θαυμασμού».

Τότε ήταν που γεννήθηκε μια άλλη ιδέα, που υλο-ποιήθηκε έξη χρόνια αργότερα, με τη δεύτερη έκθεσητου Βάγγου στη Σαλονίκη, που πραγματοποιήθηκε στονεκθεσιακό χώρο του Γαλλικού Ινστιτούτου, από τις 22Φεβρουαρίου 1982 έως τις 5 Μαρτίου.

Κουβεντιάζαμε, θυμάμαι, για το ενδεχόμενο μιαςάλλης έκθεσης στην πόλη κι ενώ δεν είχαν περάσει ακόματα ζόρια του Κατσαντώνη, εγώ ξυνόμουν για άλλα.

«Δεν θα κάνεις μια επανάληψη. Η νέα σου έκ-θεση θα έχει σαν θέμα τη Θεσσαλονίκη. Θα κάνεις σκη-νικά με μνημεία και σπίτια της πόλης, φιγούρες καιζωγραφιές από στιγμές της ζωής της» του είπα. Για μιαστιγμή κοκάλωσε, αλλά η ιδέα του καλοάρεσε. `Ηξερεαυτός σε τι λούκι τον έμπαζα. Του προμήθευσα λοιπόνφωτογραφίες, βιβλία με το ιστορικό και ηθογραφικόείναι της πόλης και έπιασε δουλειά. Τα επόμενα χρόνια τακοπίδια και τα χρώματα βρήκαν την καλή τους ώρα.

Που και που τον ρωτούσα για το πώς τα πάει.«Προχωράω» απαντούσε. Μέχρι που ένα τηλεφώνηματου, με έκανε να κατέβω στην Αθήνα, στο σπίτι του. Είχετελειώσει.

Αναμφίβολα δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψει κανείς το μέγεθος της συγκίνησης μου μπροστά σ’αυτά τα αριστουργήματα, που έβλεπα. Σίγουρα για μια ακόμα φορά ο Βάγγος ξεπέρασε τον εαυτό του και κάθεπροηγούμενο.

Θα γράψουν για την έκθεση «Στιγμές και μνημεία της Θεσσαλονίκης» οι εφημερίδες: «Σπίτια γεμάτα θύ-μισες, άνθρωποι και στιγμές που πέρασαν δημιουργώντας τη φωνή της Θεσσαλονίκης, δοσμένα όλα με την τε-χνική του Καραγκιόζη. Αυτές τις θύμισες, αυτές τις στιγμές, έρχεται να δώσει ο Βάγγος με την έκθεση του στις 22Φεβρουαρίου και σίγουρα μας κάνει να ρωτιόμαστε αν η έκθεση αυτή είναι ένα μνημόσυνο του χτες, της πόληςπου έφυγε και πάει ή αν η ιδιόμορφη φωνή της Θεσσαλονίκης που ξεκίνησε χρόνια πολλά πριν, ακούγεται ακόμηστην καθημερινή ζωή της πόλης του σήμερα, της πόλης του μπετόν και των φουγάρων. Να ένα ερώτημα που βάζειη έκθεση του Βάγγου, αφήνοντας τον επισκέπτη να δώσει τη δική του απάντηση».

Τη βραδιά των εγκαινίων, ένα πλήθος κόσμου θαύμαζε τ’ αρχοντικά της Σαλονίκης και το Λευκό Πύργο μετο Φετίχ Μπουλεν ν’ ανατινάζεται, σύνθετα σκηνικά όλα κοπιδιαστό χαρτόνι. Την Καμάρα με την Παναγία Δέξια,

σκηνικό δερμάτινο και μοναδικό, ποτέ δεν ξαναείδα κάτι τέ-τοιο. Φιγούρες με ενδυμασίες μακεδονικές. Την πυρκαγιάτης Θεσσαλονίκης και τον Καραγκιόζη τουλούμπατζη, τουςΛεχρίτες, επαγγέλματα του δρόμου και τόσα άλλα, που η μο-ναδική και αξεπέραστη τεχνική του Βάγγου, ξεδίπλωνε μπρο-στά μας, σε μια πανδαισία υψηλής αισθητικής.

Καθισμένη σε μια γωνιά τον καμάρωνε η σύντροφοςτης ζωής του κυρά Κατίνα. Για πρώτη φορά στα χρονικά τωνεκθέσεων του Ινστιτούτου, αναγκάστηκαν να ξαναπαραγγεί-λουνε για τον μπουφέ και την κάβα. Η βραδιά έκλεισε με τηνπαράσταση του «Μέγα Αλέξανδρου και του κατηραμένουόφη» που προλόγισα εγώ κι ο κωμικός ηθοποιός ΧάρρυΚλιν.

Όμως ο Βάγγος έχει πάντα τον τρόπο να σε εκπλήσ-σει με την τέχνη του. Το ξεψύχισμα του φιδιού, ήταν μια επίδειξη μοναδικής δεξιοτεχνίας στην κίνηση. Οισπασμοί του θανάτου, η σταδιακή απώλεια των δυνάμεων κι ο ρόγχος του τέρατος, είχαν ξεπεράσει τις δυνα-τότητες μιας σπαστής δερμάτινης φιγούρας. Μπροστά μας ξεψύχαγε το ίδιο το τέρας κι η φλογισμένη στερνήτου ανάσα, λες και έφτανε μέχρι εμάς, κάνοντας μας ν’ ανα-τριχιάζουμε.

Μοναδικές στιγμές για τον Βάγγο, μοναδικές στιγ-μές για τον Καραγκιόζη!

Χρόνια μετά, όλα αυτά με τις δυο εκθέσεις και τιςσυγκεκριμένες παραστάσεις, τα ξαναθυμόμασταν με τονμάστορα και ο απόηχος των χειροκροτημάτων έφτανεακόμα στ’ αυτιά μας. «Πολύ με ζόρισες τότε» μου έλεγε,«άξιζε το κόπο» απαντούσα.

Μιλώντας για ζόρια, κοίτα να δεις τι πήγα και θυμή-θηκα πάλι!

Θα τον βοήθαγα στη Σαλαμίνα, έπαιζε τον «Καρα-γκιόζη γιατρό», σ’ ένα λούνα παρκ στο Μπλε λιμανάκι.Εγώ μέχρι τότε, δεν τον είχα δει να ζωντανεύει τον Σταύ-ρακα.

-«Να βγάλεις τον Σταύρακα» του λέω. -«Που μωρέ στον γιατρό;» με ρώτησε «δεν παίζει

στο έργο». Παρακάλι στο παρακάλι, τελικά μου το έκανε το χα-

τίρι. `Ετσι εκείνο το βράδυ, ο Σταύρακας έκανε μπάσιμοστον «Καραγκιόζη γιατρό», επιχειρώντας να κλέψει τηνκαρδιά της Βεζυροπούλας.

Στο γυρισμό, στο πλοίο, μου διηγούνταν ιστορίεςαπό το δάσκαλο του τον Γιάννη Ιατρίδη, ενώ η θαλασσινήαύρα δρόσιζε την καλοκαιριάτικη εκείνη βραδιά.

Τώρα οι φιγούρες του Βάγγου, από καιρό έχουν σω-πάσει. Τα σκηνικά της Σαλονίκης αμπαλαρισμένα σε μια γωνιά, γεμάτα θύμισες κι αυτά περιμένουν κάποιομουσείο, για να δικαιωθούν τα όνειρα.

Εμείς όμως σήμερα, ας σμίξουμε τις αναμνήσεις μας. Ας θυμηθούμε, τον πολύτιμο μάστορα, τον σεβα-στό φίλο, τον καλό μας ευγενικό και διακριτικό Βάγγο. Σήμερα η παράσταση του συνεχίζεται, η καλλιτεχνικήτου δημιουργία εμπνέει, το ήθος του υποβάλλει.

Χειροκροτήστε τον! Γιάννης Χατζής - Σαλονίκη 7 Ιουνίου 2009

Από το “13ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη λόφου Στρέφη”

Η πρώτη σελίδαΈχασε τελικά την μαχη ο Μάνθος ΑθηναίοςΟλοκληρώθηκε με επιτυχίατο 13o Αθηναϊκόφεστιβάλ Λόφου ΣτρέφηΠέθανε ο δάσκαλος Μάνθος ΑθηναίοςΠληρώστε τις συνδρομές σας στην Eurobank 0026.0062.17.0200632294ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ “ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΤΡΙΝΟΣ”Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ:Γεμάτοι θύμισεςκαι νοσταλγία για τον καλό μας Βάγγο.ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 1 Από το “13ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη λόφου Στρέφη”ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 2 Από το “13ο Φεστιβάλ Καραγκιόζη λόφου Στρέφη”