ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ

Συντροφιάμε τηνΚιθάρα

ΕΚΔΟΣΗ:ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Συντροφιάμε την Κιθάρα

�

�

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ

Συντροφιά με την ΚιθάραΑΘΗΝΑ 2011

Έκδοση: Πνευματικό ΚέντροΙερού Ναού Ευαγγελιστρίας ΠειραιώςΒούλγαρη 41 & Ευαγγελιστρίας, 185 34 ΠειραιάςΤηλ.: 210 4125619, 210 4135224Fax: 210 4178947E-mail: evagelistria@yahoo.com

Κεντρικήδιάθεση: Εκθεση Χριστιανικού Βιβλίου

Ιεράς Μητροπόλεως ΠειραιώςΕθν. Αντιστάσεως 2, 185 33 ΠειραιάςΤηλ.: 210 4124726 - Fax: 210 4122625E-mail: pebiblia@otenet.gr

c

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ

Συντροφιάμε την Κιθάρα

�

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε μαθητές κιθάρας του Κατώτερουκύκλου σπουδών και περιέχει κομμάτια που κατά το μεγαλύτερομέρος τους είναι ανέκδοτα, πολλά πρωτότυπα και άλλα διασκευα-σμένα από άλλα όργανα. Περιέχει επίσης ιστορικά στοιχεία, βιο-γραφίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.Είναι χωρισμένο σε έξι επί μέρους ενότητες:1. Μεσαίωνας - Αναγέννηση�. Εποχή Μπαρόκ�. Κλασική εποχή�. Παραδοσιακή μουσική από διάφορες χώρες�. Ελληνική παραδοσιακή μουσική�. Μικρή ενότητα που περιέχει τρεις νέες συνθέσεις.Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Πνευματικό Κέντρο του Ιερού ΝαούΕυαγγελιστρίας Πειραιώς που ανέλαβε την έκδοση αυτού του βι-βλίου, καθώς και όλους όσους συνέβαλαν στην κατά το δυνατόνκαλύτερη παρουσίασή του.

Θεόδωρος Πάγκαλος

�

ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΟΧΗ

Η κιθάρα είναι ένα μουσικό όργανο ευρύταταδιαδεδομένο σε ολόκληρο τον κόσμο, με ιστορίαπολλών αιώνων. Κατάγεται από τα πρώτα «μου-σικά τόξα» των πρωτόγονων λαών και η πρώτησχηματοποίησή της έγινε από τους αρχαίους Έλ-ληνες, που της έδωσαν το όνομα που έχει και σή-μερα, αλλά όχι και τη μορφή της.Οι λύρες-κιθάρες αποτελούσαν μαζί με τους αυ-λούς τα πιο αγαπητά μουσικά όργανα στην Αρ-χαία Ελλάδα. Η καταγωγή τους είναι από τηΜεσοποταμία. Πρώτες μαρτυρίες για λύρες συ-ναντούμε στο ανάκτορο της Πύλου και στηνΚρήτη (1�00 π. Χ.). Η λύρα ήταν ταυτισμένη μετο θεό Απόλλωνα, ενώ σύμφωνα με τη μυθολογίατην είχε επινοήσει ο θεός Ερμής. Οι Έλληνες έδι-ναν μεγάλη σημασία στη μουσική και αυτό απο-δεικνύεται από τις σχετικές παραστάσεις σταέργα τέχνης αλλά και στα καθημερινά τους αντι-κείμενα, στους μύθους και τις ποιητικές αναφο-ρές. Οι μύθοι φανερώνουν μια βαθιά πίστη στηδύναμη της τέχνης των ήχων, κάτι που αποτελείένα κοινό σημείο για όλους τους μουσικούς πολι-τισμούς του κόσμου.

Όπως αναφέρεται και στο Ομηρικό έπος τηςΙλιάδας, οι αοιδοί συνόδευαν τις απαγγελίες ση-μαντικών γεγονότων όπως πολεμικές νίκες, αγώ-νες και γιορτές, με τη λύρα ή την κιθάρα.Επιπλέον, η κιθάρα, το πιο δημοφιλές ελληνικόμουσικό όργανο, χρησιμοποιείτο στη λατρεία τουθεού Απόλλωνα, ενώ ο αυλός χρησιμοποιείτο σεεπικήδεια τραγούδια και κατά τη λατρεία τουθεού Διόνυσου. Από τους ύμνους προς τον Απόλ-λωνα δημιουργήθηκαν οι Ολυμπιάδες και οι Πύ-θιες γιορτές, στις οποίες συναγωνίζοντανμουσικοί και ποιητές. Σύμφωνα με τον Πλάτωνακαι τον Αριστοτέλη, η μουσική συνέβαλλε στη γε-νική μόρφωση και την καλή αγωγή των νέων,όπως επίσης και στη διατήρηση μιας υγιούς κοι-νωνίας.

�

�

10

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ - 15ος ΑΙΩΝΑΣ

Οι Μαυριτανοί έφεραν κατά τον �ο αιώναστην Ισπανία το δικό τους είδος κιθάρας(Guitarra morisca, ένα ωοειδές ηχείο με πολ-λές τρύπες), και στη διάρκεια των επόμε-νων τεσσάρων αιώνων το όργανο γίνεταιεξαιρετικά δημοφιλές σε ολόκληρη την Ευ-ρώπη. Μάλιστα θεωρείται ότι το λαούτοκαι το μαντολίνο αποτελούν εξέλιξη αυτούτου οργάνου.Η κιθάρα αρχίζει να παίρνει το σημερινότης σχήμα από τα πρώτα χρόνια της Ανα-γέννησης στην Ιταλία, με βάση τη Λατι-νική κιθάρα (Guitarra Latina), η οποία είχεκυρτές πλευρές και πιστεύεται ότι ήρθεστην Ισπανία από τους Ρωμαίους γύρω

στο �0 μ. Χ.. Φαίνεται να είναι ο τύπος του οργάνου που αναμφίβολα εξελίχ-θηκε στην κλασσική κιθάρα, με τη μοντέρνα σημερινή της μορφή.

11

Κατά το Μεσαίωνα είχε παρατηρη-θεί η συνύπαρξη τρίχορδων, τετρά-χορδων αλλά και πεντάχορδωνμουσικών οργάνων. Κατά τον 1�οαιώνα όμως, ένα μουσικό όργανομε τέσσερις διπλές χορδές διακρί-θηκε για τη δημοτικότητά του∙ ήτανη αναγεννησιακή κιθάρα, ενώ απότον 1�ο αιώνα προστέθηκε και μίαπέμπτη διπλή χορδή.

1�

1�

Στην Ιστορία της κιθάρας δεν υπάρχει η ακριβής ημερομηνιακή κα-ταγραφή της εμφάνισής της. Τα ίχνη της ιστορίας της κιθάρας μπο-ρούν να ανιχνευθούν από τον 1�ο αιώνα, με την πρώτη«πραγματική» κιθάρα να συναντάται στην Ισπανία. Οι πρώτες κι-θάρες ήταν πολύ μικρές και αρχικά είχαν μήκος χορδής περίπου �0cm. Η ισπανική κιθάρα είναι καμπυλωτή στο σώμα και χρησιμοποιείτην κοιλότητα του σώματος για την ενίσχυση του ήχου. Οι κιθάρεςτου 1�ου αιώνα περιγράφονται ως Vihuela την εποχή του Luis Milan,Rizzio Guitar στη Γαλλία και Chitarra battente στην Ιταλία. Μερικέςαπό αυτές υπάρχουν ακόμα και σήμερα.Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, η κιθάρα χρησιμοποιείτο, γιανα συνοδεύει έναν τραγουδιστή ή μια μικρή μουσική ομάδα. Ωστόσο,υπήρξαν και αρκετές σημαντικές μουσικές συλλογές που δημοσιεύ-θηκαν κατά τη διάρκεια του δέκατου έκτου αιώνα που περιέχουναντιστικτικές συνθέσεις για κιθάρα σε σημειογραφία ταμπλατούρας,εφάμιλλης αξίας με αυτές που εμφανίζονται για λαούτο την ίδιαχρονική περίοδο.

1�

1�

Hans Judenkönig(1��0-1���)

Γεννήθηκε στο Schwäbisch Gmünd. ΉτανΓερμανός λαουτίστας, συνθέτης και πιθα-νώς κατασκευαστής λαούτων. Πρόκειταιγια έναν από τους σημαντικότερους καλ-λιτέχνες της Αναγέννησης. Η οικογένειάτου καταγόταν από την Βυτεμβέργη. Είχεπιθανότατα εργασθεί ως μουσικός στηΒιέννη και έζησε στην παλαιότερη συνοι-κία της πόλης για πολλά χρόνια και ήτανγνωστός για τα δύο βιβλία του για λαούτοτου 1�1�∙ είναι η πρώτη γερμανική έκδοσηγια το όργανο αυτό και περιλαμβάνει χο-ρούς και πρελούδια σε πολυφωνικό στυλ,

που βασίζονται σε δημοφιλείς μελωδίες. Αν και δεν ήταν μέλος της αριστοκρα-τίας, είχε περίοπτη θέση ως πολίτης. Πέθανε στη Βιέννη το 1���.

1�