ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣΒ’ ΓΥΝΑΣΙΟΥ

Διδακτική προσέγγιση του θέματος του πολέμου με αφορμή το διήγημα «Γιατί;» του Γ. Μαγκλή

Διδάσκουσα: Καβάλου Ταμάρα

Ημερίδα Διδακτικής Φιλολογικών Μαθημάτων«Μοιραζόμαστε ιδέες, προτάσεις και καλές διδακτικές

πρακτικές στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς»Θήβα, 2 Οκτωβρίου 2014

Διοργάνωση : Στρατής ΜαϊστρέληςΣχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Βοιωτίας

KKΕΙΜΕΝΑ ΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΓΙΑΤΙ; ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΚΛΗΣ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ 6 ΩΡΕΣ

ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

ΜΕΘΟΔΟΣ:

ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ

ΚΕΙΜΕΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Στόχοι και σκοποί του σεναρίου-σχεδίου διδασκαλίας

Επιμέρους στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και τη μαθησιακή διαδικασία.

Σε επίπεδο γνώσεων: Να αναγνωρίσουν οι μαθητές τους ήρωες που παρουσιάζονται στο διήγημα και να

ερμηνεύσουν τις ενέργειες τους. Να διακρίνουν την απουσία συγκεκριμένου τόπου και χώρου δράσης των ηρώων. Να εντοπίσουν τις αφηγηματικές τεχνικές Να αναγνωρίσουν τη διαχρονικότητα και τη διακειμενικότητα του θέματος

«πόλεμος», καθώς και την επίδρασή του σε όλες τις μορφές τέχνης Να εξοικειωθούν με το λογοτεχνικό είδος του διηγήματος Να γνωρίσουν τον Γ. Μαγκλή και το έργο του Σε επίπεδο δεξιοτήτων:

Να σκιαγραφήσουν το βασικό ήρωα επιλέγοντας τα σημεία του κειμένου που περιγράφουν την ψυχική του κατάσταση και τις μεταπτώσεις του και να εντοπίσουν τις αιτίες που τις προκαλούν.

Να επινοήσουν ένα διαφορετικό τέλος για την ιστορία. Σε επίπεδο στάσεων: Να αναζητήσουν και να αξιολογήσουν τις ιδέες που προβάλλονται στο κείμενο,

ώστε να αναδείξουν αξίες που θα συμβάλλουν στην εξέλιξη της προσωπικότητάς τους.

Να αντιληφθούν ότι παρά τη διαφορετικότητά μας είμαστε «ίδιοι» στα βασικά σημεία που συνιστούν την ανθρώπινη ύπαρξη (συναισθήματα,

ανάγκες) Να διερευνήσουν τις συνθήκες και τους λόγους που χωρίζουν τους ανθρώπους σε

περίοδο πολέμου

Αφόρμηση

Κατά την αφόρμηση ο εκπαιδευτικός γράφει στον πίνακα τη λέξη «Γιατί» και ζητά από τους μαθητές να πουν ό,τι τους έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό, όταν ακούν αυτή τη λέξη. Σκοπός είναι να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών και να ανιχνεύσουμε τις πρώτες ανταποκρίσεις τους .

Στη συνέχεια, προβάλλουμε στο διαδραστικό πίνακα εικόνες με πολεμικό περιεχόμενο. Ζητάμε από τους μαθητές να καταγράψουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά που τους προκαλούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο τέλος της διδασκαλίας η δραστηριότητα αυτή θα αξιοποιηθεί, με το σχηματισμό ενός σύννεφου ιδεών στο http://www.wordle.net/. Συσχετίζουμε, λοιπόν, τον τίτλο του διηγήματος με το θέμα του, που είναι ο πόλεμος.

Τέλος, προχωράμε σε ανάγνωση του κειμένου, διακόπτοντας κάθε φορά που θεωρούμε σκόπιμο, ζητώντας από τους μαθητές τις προσδοκίες τους, σχετικά με την εξέλιξη της δράσης (διακοπτόμενη ανάγνωση). Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουμε τη φαντασία, καλλιεργούμε το ενδιαφέρον και κάνουμε την τάξη συμμέτοχο στην ανάγνωση.

Οι μαθητές έχουν χωριστεί σε 4 ομάδες με κριτήριο τη διαφορετική σχολική τους επίδοση.

Κάθε ομάδα καλείται να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων που έχουν κοινό θεματικό άξονα. Η πρώτη ομάδα, με το πρώτο φύλλο εργασίας, πραγματεύεται τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο αντιπάλων, προκειμένου να διαπιστώσει , συμπερασματικά, την ομοιογένεια των ανθρώπινων αναγκών και των συναισθημάτων και την καταλυτική επίδραση που έχει ο πόλεμος στην ψυχοσύνθεση του πολεμιστή.

1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Ποια είναι τα στοιχεία που διαφοροποιούν τους 2 αντιπάλους και κατά πόσο αυτά είναι τόσο σημαντικά ώστε να οδηγήσουν στο θάνατο του ενός από τους δύο;

2. Ποια είναι τα κοινά γνωρίσματα των 2 αντιπάλων στο κείμενο;

3. Να παρακολουθήσετε τα ακόλουθα αποσπάσματα από την ταινία «Το άλογο του πολέμου» και να εντοπίσετε τα στοιχεία εκείνα που ενώνουν τα αντίπαλα στρατόπεδα.

https://www.youtube.com/watch?v=4kULvx73bZ4 https://www.youtube.com/watch?v=0OVRWRi-Zj8

4. Για ποιο λόγο τελικά ο πρώτος στρατιώτης πυροβολεί;

Η δεύτερη ομάδα ασχολείται με την εναλλαγή των συναισθημάτων του ήρωα. Η ενασχόληση αυτή σε συνδυασμό με την παραγωγή γραπτού λόγου, στο τέλος, έχει σκοπό να διεγείρει την ενσυναίσθηση των μαθητών και να καλλιεργήσει τη δεξιότητά τους όσον αφορά στη σκιαγράφηση χαρακτήρων

2ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Τα συναισθήματα του πρώτου στρατιώτη εναλλάσσονται , από τη γαλήνη και την ψυχική ανάταση στην καχυποψία, στο φόβο, στις τύψεις και στη συντριβή. Να βρείτε τα σχετικά αποσπάσματα του κειμένου που το αποδεικνύουν.

Ποια φαντάζεστε ότι είναι τα συναισθήματα του 2ου στρατιώτη;

Να διαβάσετε το απόσπασμα από το «Ένα ημερολόγιο στο Σαράγεβο» της Ζλάτα Φιλίποβιτς και να γράψετε σύντομο κείμενο , στο οποίο θα περιγράφετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα των παιδιών που βιώνουν τον πόλεμο.

ΖΛΑΤΑ ΦΙΛΙΠΟΒΙΤΣ «ΕΝΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΣΤΟ ΣΑΡΑΓΕΒΟ»

"ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΠΙΑ ΤΟΥΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΥΣ ! ΚΑΙ ΤΙΣ ΟΒΙΔΕΣ ΠΟΥ ΠΕΦΤΟΥΝ! ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ! ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ! ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΙΝΑ! ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΥΣΤΥΧΙΑ! ΚΑΙ ΤΟΝ ΦΟΒΟ!Ηζωή μου δεν είναι όλα αυτά!Δεν μπορεί να κατηγορήσει κανείς μια μαθήτρια έντεκα χρονών επειδή θέλει να ζήσει! Μια μαθήτρια που δεν πηγαίνει πια στο σχολείο, που δεν νιώθει πια καμία χαρά, καμιά από τις συγκινήσεις μιας μαθήτριας. Ένα παιδί που δεν μπορεί να παίζει πιά, που έχει μείνει χωρίς φίλες, χωρίς ήλιο, χωρίς πουλιά, χωρίς επαφή με τη φύση, χωρίς φρούτα, χωρίς σοκολάτες.....Τρίτη 10 Αυγούστου 1992...Δεν έχουμε νερό και ηλεκτρικό ρεύμα, τα φέρνουμε βόλτα όπως μπορούμε.Οταν βγαίνω έξω και δεν πέφτουν πυροβολισμοί, μου δημιουργείται η εντύπωση ότι ο πόλεμος έχει τελειώσει, οι διακοπές όμως του νερού και του ηλεκτρικού ρεύματος, το σκοτάδι , ο χειμώνας, η έλλειψη ξυλείας και τροφίμων με ξαναφέρνουν στην πραγματικότητα και συνειδητοποιώ τότε ότι ο πόλεμος εξακολουθεί να είναι εδώ. Για ποιό λόγο? Για ποιό λόγο τα "κακομαθημένα παιδιά" δεν καταλήγουν σε μια συμφωνία? Πραγματικά διασκεδάζουν. Μαζί μας."

Η τρίτη ομάδα καλείται να ασχοληθεί με την έννοια της τραγικότητας. Προκειμένου να εμπεδωθεί η γνώση, ώστε να είναι ικανοί οι μαθητές να την αναγνωρίζουν και στην καθημερινότητα, τους δίνεται ένα μουσικό απόσπασμα το οποίο και αναλύουν.

3ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C112/347/2318,8865/index_11_lexiko_orwn.html. Να διαβάσετε από το λεξικό όρων της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας τα χαρακτηριστικά του τραγικού ήρωα.

Ποιος από τους δύο στρατιώτες θεωρείτε πως είναι το τραγικό πρόσωπο; Αυτός που σκοτώνει ή αυτός που σκοτώνεται;

Να ακούσετε το τραγούδι «Τρίτος Παγκόσμιος» από τον Β. Παπακωνσταντίνου https://www.youtube.com/watch?v=Ib1MKILTq-Y.

α. Οι 3 ήρωες του τραγουδιού είναι ουσιαστικά «τραγικά πρόσωπα». Να το αιτιολογήσετε.

β. Τι κοινό υπάρχει ανάμεσα στους ήρωες του τραγουδιού και στους στρατιώτες του διηγήματος;

Η τέταρτη ομάδα ανακαλύπτει τα εκφραστικά μέσα του κειμένου. Συνδυαστικά, μελετάει τη δύναμη των εικόνων και των σχημάτων λόγου να περνούν μηνύματα και να συνθέτουν αξίες.

4ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Να βρείτε στο κείμενο τις μεταφορές, τις προσωποποιήσεις και τις επαναλήψεις

Να εντοπίσετε τις εικόνες του κειμένου και να τις χαρακτηρίσετε (οπτικές, οσφρητικές, κινητικές)

Έχοντας υπόψη σας τα παραπάνω να προσδιορίσετε τους τρόπους με τους οποίους το διήγημα περνάει αντιπολεμικά μηνύματα.

Το πέμπτο φύλλο εργασίας είναι κοινό για όλη την τάξη. Μελετάμε τα χαρακτηριστικά του διηγήματος και τα βιογραφικά στοιχεία του Γ. Μαγκλή.

Στο έκτο φύλλο εργασίας γίνεται συνανάγνωση-συνεξέταση του διηγήματος «Γιατί;» με το « Ποτάμι » του Σαμαράκη.

5ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (κοινό για όλη την τάξη)

Αφού μελετήσετε τα χαρακτηριστικά του διηγήματος στην ιστοσελίδα

http://www.3gymagni.gr/index.php/sxoleio/b-taxi/neoelliniki-logotexnia-b/item/993-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%AE%CE%B3%CE%B7%CE%BC%CE%B1 να συμπληρώσετε τα ακόλουθα κενά

1. H ιστορία περιστρέφεται……………………………………• 2. Έχει ενότητα υπόθεσης, δηλαδή :………………………….. 3. Τα γεγονότα αποτελούν ένα …………......, έχει δηλαδή

ενότητα ……. και …………………………………………………………….

• 4. Δομή: ……… , ………. ,……….., ………..• 5.Αφηγηματικές τεχνικές :……….., …………., ………….,

…………• 6. Έχει συνήθως κάποιο σκοπό, ο οποίος εκφράζεται

……………….

Στην ιστοσελίδα http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=257 να διαβάσετε για τη ζωή και το έργο του Γ. Μαγκλή. Στη συνέχεια να απαντήσετε τις ερωτήσεις και να συμπληρώσετε τα κενά.

Πότε και πού γεννήθηκε;Που εργάστηκε αρχικά;Μόρφωση: Γυμνάσιο στην ………. Λύκειο στη ………….• Πνευματικός οδηγός του ο ………….• Κατά τη γερμανική κατοχή εντάχθηκε ……….• Εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το ……..με τη

συλλογή……………• Άλλα έργα

του………………………………………………………..• Η γραφή του χαρακτηρίζεται

από…………………………………….

6ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Να διαβάσετε , ακολουθώντας την υπερσύνδεση,

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C131/595/3929,17351/ το διήγημα το «Το ποτάμι» του Α. Σαμαράκη και να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις.

Η φύση αποτελεί κοινό στοιχείο ανάμεσα στο «Ποτάμι» και στο «Γιατί;». Ποια είναι η σκοπιμότητα των δύο συγγραφέων; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη σας και τα συναισθήματα που προκαλεί στους ήρωες των διηγημάτων.

Παρατηρήστε την ανυπαρξία χρόνου, συγκεκριμένου τόπου, ονομάτων και εθνικότητας. Που αποσκοπούν οι συγγραφείς;

Και στα δύο κείμενα ακούμε τη φωνή ενός αφηγητή. Σε ποιο γραμματικό πρόσωπο γίνεται η αφήγηση; Τι επιτυγχάνεται μ αυτό; Πώς ονομάζεται ο αφηγητής ; Επηρεάζει αυτός ο τύπος αφήγησης τον τρόπο που «συμπάσχετε» ως αναγνώστες στην ιστορία;

Για ποιο θέμα μιλάνε και τα δύο κείμενα; Πώς θα τα αποκαλούσατε με κριτήριο το περιεχόμενό τους; Ποιες αξίες πολλαπλασιάζουν μέσα μας τέτοια έργα;

Να διακρίνετε τα κοινά σημεία της τεχνικής , που ακολουθείται στα διηγήματα, ανάμεσα στα δύο έργα.

Στο 7Ο φύλλο εργασίας, το οποίο είναι επίσης κοινό για όλη την τάξη, παρακολουθούμε στο διαδίκτυο την τρισδιάστατη απεικόνιση του πίνακα του Picasso ¨Guernica. Σκοπός είναι να αναγνωρίσουν οι μαθητές την επίδραση που έχει το θέμα πόλεμος σε όλες τις μορφές τέχνης.

7ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Παρακολουθήστε την τρισδιάστατη απόδοση του πίνακα

του Picasso “ Guernica” στην ηλεκτρονική διέυθυνση:https://www.youtube.com/watch?v=jc1Nfx4c5LQ. Να περιγράψετε πώς παρουσιάζει ο ζωγράφος τις συνέπειες του πολέμου.

(στο τέλος οι μαθητές καλούνται να αναγνώσουν πληροφορίες για τον πίνακα από φωτοτυπίες που τους έχουν δοθεί :Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Γυμνασίου, σελ. 93)

Εργασίες

Να ζωγραφίσετε μια εικόνα που σας συγκίνησε από το διήγημα.

Να βρείτε αντιπολεμικά τραγούδια ή ποιήματα και να τα φέρετε στην τάξη

Nα δώσετε διαφορετική τροπή στην ιστορία, συνεχίζοντας το διήγημα από το σημείο που συναντήθηκαν οι δύο στρατιώτες στο ποτάμι.